4__

APRIL 2016

NIEUW!

RASPBERRY

NIEUWS, TECHNOLOGIE, ACHTERGROND.

HET SNELSTE EN ALLERBESTE

Pi 3 P

VOER JE ROUTER OP DE BESTE HARDWARE BOUW JE EIGEN SWITCH

POWER USERS

GROEPSTEST

MINI PC’S

KANT-EN-KLAAR EN RAZENDSNEL! WORKSHOP

ORGANISEER JE STREAMS W W W. P C M W E B . N L

NOG SNELLER FILMS EN SERIES STARTEN

VOOR

TIPS & TRUCS

OFFICE 2016 EVOLUTIE OF REVOLUTIE?

WINDOWS 10 TWEAKEN

ZET ALLES COMPLEET NAAR EIGEN HAND

JE DATA IN DE SHREDDER, ONLINE ACCOUNTS OPHEFFEN

NR 04 | APRIL 2016 • € 6,25

DOSSIER HET BESTE NETWERK

NETWERK

Weer een stapje vooruit

Razendsnelle Nvidia GTX960M

reshift.indd 1 Naamloos-1 1

Krachtige Intel® Core™ i7 6700HQ processor

Haarscherp mat Full HD scherm

2/24/2016 12:58:20 PM 24-2-2016 16:01:45

VOORWOORD

NUMMER 07 2015

VOORWOORD NUMMER 04 2016

DOOR DE ROZE VR-BRIL

V

irtual reality. Er gaat geen dag op de redactie voorbij zonder dat we het erover hebben. Het is op dit moment hét buzzword dat rondgaat. De Oculus Rift zal vanaf

april bezorgd worden bij de gelukkigen die hem begin dit jaar gereserveerd hebben. Bij sommige smartphones krijg je een VR-bril cadeau, de McDonalds in Zweden geeft kartonnen virtual realitybrillen aan klanten en zo kan ik nog even doorgaan met voorbeelden. Virtual reality is hier en nu, maar helemaal nieuw is het zeker niet. Begin jaren negentig waren fabrikanten hier al mee bezig. Door de technische ontwikkelingen is virtual reality nu toegankelijk en met de explosie aan betaalbare 360-graden camera’s kan iedereen een VR-film maken. Daarmee lijkt de weg naar het grote publiek voor virtual reality geopend. Maar zo gemakkelijk is het echter niet. Alle VR-brillen die nu verkrijgbaar zijn, behoren tot de eerste generatie.

WOUTER DIEMER

De drempel om een VR-film te kijken is nog hoog en het nut moet

Hoofdredacteur

nog doordringen tot de meute. Daarnaast heb je voor een goede VR-beleving met een bril van Oculus of HTC een krachtige computer

Facebook: www.facebook.com/pcmweb Twitter: @PCMnieuws E-mail: mail@pcmweb.nl

nodig die niet schrikt van 4K-beelden. Zo’n bakbeest is nu nog maar weggelegd voor een selectief aantal gelukkigen. Toch is het begin gemaakt. Opvallend genoeg zou de porno-industrie wel eens een belangrijke succesfactor kunnen worden voor VR. Voor een industrie die de beleving het liefst dichtbij wil brengen, is virtual reality een stap in de goede richting. De vraag is – al dan niet heimelijk – gigantisch. Kansen genoeg. Grote technologiebedrijven laten de pornoproducenten nog even links liggen, maar de industrie roert zich wel. PCM-redacteur Tijs Hofmans sprak met Amerika’s grootste pornoproducent over virtual reality (pagina 18). Een tipje van de sluier; sex sells, ook bij het succes van virtual reality.

WOUTER DIEMER

WWW.PCMWEB.NL

002 - Voorwoord JW.indd 3

/ NR. 04 - MAART 2016

3

07-03-16 19:49

INHOUD NUMMER 04 2016

DOSSIER

NETWERKEN Draadloos internet is leuk een aardig, maar een razendsnelle verbinding via een goede kabel en een opgevoerde router is het echte werk. In deze PCM laten we je zien wat je daar allemaal voor nodig hebt. Plus: wat komt er allemaal bij kijken bij het aanleggen van een compleet nieuw netwerk en hoe makkelijk doe je dat zelf?

Vanaf pagina 22

IEDERE MAAND 8

Newsfeed

14

Texspeditie

22

Dossier

80

Hardwarehoek

112

Linux nieuws

122

Colofon & Contact

4

003 - Inhoud_ER.indd 4

/ NR. 04 - APRIL 2016

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:27

INHOUD

Nummer 04 2016

Hands-on review

RASPBERRY PI 3 Pagina 56

Bij PCM zijn we fan van de Raspberry Pi en we knutselen maar wat graag met de mini-computertjes. En als er een nieuwe variant verschijnt, willen we er als eerste bij zijn om deze aan de tand te voelen.

Achtergrond

VIRTUAL REALITY IN DE PORNO-INDUSTRIE Pagina 18

Virtual reality is hot, en dat niet alleen in de letterlijke zin van het woord. Ook de seksentertainmentindustrie gelooft heilig in virtual reality. Tijdens de Mobile World Congress in Barcelona spraken we met Ian Paul, ceo van 's

REVIEWS 49 50 51 52 54 55

AVM Fritzbox 6820 Samsung Galaxy View iSmart Alarm Sennheiser Momentum Hands-on: Asus ROG GX700 Raspberry Pi 3

over de vraag of pornografie VR écht populair

18 Virtual Reality 40 Veilig online 112 Linux nieuws

Pagina 46

Je kunt er voor kiezen om een professioneel alarmsysteem aan te laten leggen bij je thuis. Ga je liever zelf aan de slag, dan zijn er ook mogelijkheden. Deze maand zetten wij Fiber Smart Alarm en Gigaset Elements tegenover elkaar.

Pagina 22

Nu steeds meer apparatuur in huis voorzien is van een netwerkaansluiting wordt de snelheid

18

en maak volop gebruik van de bandbreedte.

WWW.PCMWEB.NL

003 - Inhoud_ER.indd 5

krachtige minicomputer kunt bouwen. Ga je liever voor kant-en-klaar? In dit nummer testen

Workshop

STREAMS ORGANISEREN Pagina 84

Gaming hardware

In deze workshop lees je hoe je je webstreams

Ook geschikt voor niet-gamers

organiseert om alles overzichtelijk te krijgen.

Tube, NPO Gemist, RTL XL. Het enorme aanbod streamingdiensten heeft ook een groot nadeel.

24 5 leukste Raspberry Pi-projecten De leukste projecten om zelf te doen

106 Workshop data in de shredder Je gegevens voorgoed weg

114 Online accounts opzeggen Zo word je online onvindbaar

Tips en trucs

OFFICE 2016 Pagina 98

Eind 2015 werd de nieuwe versie van Office gelanceerd en gebruikers van Office 365 krijgen

MINIWORKSHOPS

van het thuisnetwerk steeds belangrijker. Optimaliseer en maximaliseer de doorvoersnelheid

laten zien hoe je zelf een zo klein mogelijk maar

PRAKTIJK

Zo presteert Windows 10 optimaal

NETWERKEN

In het vorige nummer van PCM hebben we je

Je gebruikt vast weleens Netflix, Spotify, You-

90 Zet windows 10 naar eigen hand

Dossier

Pagina 72

ACHTERGROND

gaat maken.

BEVEILIG JE HUIS

MINI-PC'S

we zeven mini-pc’s.

werelds grootste pornostudio Naughty America,

The Battle

Groepstest

de update gratis. Maar wat zijn de nieuwe mogelijkheden die in deze versie worden geboden, en hoe handig zijn ze?

96 Browser schoonmaken 97 Printen vanuit Android 99 Windows 10 comprimeren

/ NR. 04 - APRIL 2016

5

08-03-16 09:27

EEN ABONNEMENT DAT PRECIES BIJ JOUW WENSEN PAST!

PCM_Marketing Werf_spread.indd 6

10-2-2016 16:51:09

Bij PCM kun je nu zélf bepalen hoe jij je abonnement wilt hebben. Betaal je liever in één keer voor het hele jaar, per halfjaar of doe je dit liever maandelijks? We hebben 3 abonnementsvormen. Kies zelf de voor jou ideale variant.

1

EEN JAAR LANG inclusief 12 edities van PCM gratis spec ial (€ 5,96 per editie) Voor maar t .w .v . € 9,95 50

€71,

2

EEN HALFJAAR LANG 6 edities van PCM Voor maar

€ 36,75

3

IEDERE MAAND een editie van PCM Voor maar

€ 6,25

(€ 6,13 per editie)

Meest f lex i b e le keuze (maandelijks opzegbaar)

GA NAAR WWW.PCMWEB.NL/ABONNEREN PCM_Marketing Werf_spread.indd 7

10-2-2016 16:51:11

NEWSFEED NIEUWS & GADGETS

NIEUWE RASPBERRY PI 3 De Raspberry Pi Foundation heeft de Raspberry Pi 3 officieel aangekondigd.

Mobile World Congress

De nieuwe versie van de mini-compu-

Eind februari vond in Barce-

voor dezelfde prijs als zijn voorganger,

lona het achtste Mobile World

zo'n 35 euro. Het bordje zelf is nog 85

ontbreekt), en de

Congress plaats. De grootste

x 56 mm groot, en de aansluitingen

bluetooth-module werkt

beurs ter wereld als het gaat

inclusief de pins zitten op dezelfde

volgens de 4.1-standaaard. Het appa-

om mobiele technologie. Ook

plaats. Dat is prettig, omdat je dan je

raat heeft nog steeds 1 GB aan werk-

dit jaar was PCM erbij en deed

oude behuizing nog kunt gebruiken.

geheugen. Meer over de Raspberry Pi 3

verslag. In deze editie van

De belangrijkste aanvulling van het

lees je op pagina 56.

Newsfeed vind je het belang-

nieuwe bordje is een wifi- en blu-

rijkste nieuws van de MWC.

etooth-module die geĂŻntegreerd zijn

Meer MWC-nieuws lees je terug

in het computertje. De wifi-module

op www.pcmweb.nl/mwc.

ondersteunt 802.11.b/g/n-internet (ac

ter heeft een krachtigere processor en heeft nu een ingebouwde wifi- en bluetooth-module. De processor is een snellere 64-bits-versie, de Broadcom BCM2837. Deze draait nu op 1,2 GHz, in plaats van 900 MHz. De Pi 3 is te koop

Nieuwe OnePlus 3 op komst

8

005 - Newsfeed JW.indd 8

/ NR. 04 - APRIL 2016

De OnePlus 3 komt over een paar

lage prijs, was er veel kritiek op de

maanden uit. Dat bevestigt oprich-

opvolger. Die was duurder dan het

ter Carl Pei in een interview. De

eerste model, maar miste belang-

opvolger van de OnePlus 2 komt in

rijke features als NFC en had alleen

het tweede kwartaal uit, al wil Pei

een usb (C-)2.0-aansluiting. Pei wil

nog niets kwijt over specificaties

ook niets zeggen over het verkoop-

van het nieuwe toestel. Er zijn niet

model van de OnePlus 3. Eerdere

veel details bekend van het nieuwe

telefoons, zoals ook de OnePlus

toestel, maar volgens Pei krijgt die

X, konden aanvankelijk alleen ge-

wel een compleet nieuw uiterlijk dat

kocht worden met een 'invite', een

heel anders wordt dan de OnePlus

uitnodiging die over het algemeen

2. Die had, net als de One, een

moeilijk te krijgen was. OnePlus

strakke gezandstraalde achterkant

heeft echter ook gezegd uiteindelijk

en stevige metalen randen. Hoewel

van dat model af te willen en de

de OnePlus One veel lof kreeg voor

telefoons op een 'normale' manier

de goede specificaties voor een

te willen verkopen.

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:26

NEWSFEED

Nieuws en gadgets

Nieuwe producten Lenovo Lenovo heeft op MWC een aantal

voorzien van Windows 10. De tablet

nieuwe producten aangekon-

krijgt twee usb-poorten, eentje op

digd. Het gaat onder meer om

het toetsenbord en de ander ach-

een nieuwe Windows 10-tablet,

terop, beide versie 2.0. Verder is er

Android-modellen en nieuwe

een micro-hdmi-aansluiting, sleuf

convertible laptops. De TAB3

voor een micro-sd-kaart en een

Business is de eerste tablet die

audio-in/uitgang. De MIX 310 zal

Supersnel opladen

vooral bedoeld is voor de zakelij-

eveneens vanaf juni te koop zijn, en

ke markt. De 10 inch-versie heeft

krijgt een prijskaartje van € 269,-.

een 1,3 GHz quadcore-processor,

Ook de nieuwe laptops van Lenovo

De Chinese elektronicafabrikant

der (en accu) van Oppo gebeu-

biedt een batterijlevensduur

beschikken natuurlijk over Windows

Oppo heeft een nieuw soort

ren. Er wordt een voltage van

tot 12 uur en beschikt over

10. De Yoga 710 is ontworpen voor

smartphone-accu gedemonstreerd

slechts 5 volt gebruikt, waardoor

usb-poorten, dualband-wifi, gps

professionals die vaak onderweg

die razendsnel op te laden is. Een

de accu minder heet wordt en

en nfc. De TAB3 7 inch-variant

zijn. Deze laptop komt beschikbaar

lege batterij met een capaciteit van

uiteindelijk ook langer meegaat.

komt vanaf juni beschikbaar in

in een 14 inch- en 11 inch-model. Bij

2500 mAh is in een kwartier weer

Hoewel we van nieuwe smart-

Nederland voor € 119. De Ideapad

het grootste model is een Intel Sky-

helemaal vol. Het bedrijf noemt

phones verwachten dat de ac-

MIX 310 is een 10 inch-tablet en

lake-processor Core i7 toegepast,

die techniek SuperVOOC, wat staat

cucapaciteit alsmaar beter wordt

computer in één. Het apparaat

terwijl het kleinere model een Core

voor Voltage Open Loop Multi-step

zodat de toestellen minder snel

komt met een verwijderbaar

m5-processor krijgt. Beide laptops

Constant-Current Charging. Volgens

leegraken, zien we juist dat op-

toetsenbord, en beschikt over

zijn convertible en hebben een ac-

Oppo werkt het snelle opladen

laden simpelweg telkens sneller

een 64 GB eMMC-ssd voor de

cuduur van zo'n 8 uur. De Yoga 710

zowel via micro-usb als usb-c, maar

gaat. Een lege smartphone is dan

opslag en 4 GB werkgeheugen.

komt in mei beschikbaar, waarbij

het moet wel met een aparte opla-

niet zo'n groot probleem meer.

De processor is een Intel Atom

het 11 inch-model € 799,- moet gaan

X5 8300 met geïntegreerde gra-

kosten en het 14 inch-model 100

fische chipset. Het apparaat is

euro duurder is.

USB TYPE-C-FLASHDRIVE VAN SANDISK SanDisk komt met een nieuwe flashdrive voor usb type-c-apparaten, dat heeft de fabrikant bekend gemaakt. Steeds meer telefoons, tablets en computers hebben een usb type-c-aansluiting en daar speelt SanDisk op in met hun nieuwe flashdrive. De overdrachtssnelheid is 150 mb/s en daarmee is de nieuwe flashdrive op dit moment één van de snelste usb-sticks op de markt volgens SanDisk. De SanDisk Ultra USB

voor de 16 GB-variant tot € 64,99

Type-C flash drive komt in vier vari-

voor de flashdrive met 128 GB

anten: 16 GB, 32 GB, 64 GB en 128

opslag. De usb-sticks zijn vanaf

GB. De prijzen lopen van € 13,99

nu te koop.

WWW.PCMWEB.NL

005 - Newsfeed JW.indd 9

/ NR. 04 - APRIL 2016

9

07-03-16 19:26

NEWSFEED Nieuws en gadgets

SAMSUNG GALAXY S7 EN S7 EDGE Samsung heeft op MWC – zoals verwacht – de Samsung Galaxy S7 en S7 Edge gepresenteerd. Beide toestellen draaien op Samsungs eigen Exynos 8 Octa 8890-chip, de opvolger van de Exynos 7 Octa 7420-chip die de S6 aandrijft.

Woordzoeker

Naast een octacore-processor

(quadcore 2,3 GHz + quadcore 1,6 GHz) die de helft sneller is dan de

van de S6, is er ook ruimte • RASSEN •cpu BEHENDIG De S7 en S7 Edge beschikken al-

voor de Mali-T880 gpu van ARM.

•DieBOOMSCHORS lebei over een 12 MP-camera aan is 77 procent krachtiger dan • ROTSEN

Android 6.0 Marshmallow, inclusief

S7 (5,1 inch). De S7 en S7 Edge

Samsungs TouchWiz-skin. Hoewel

zijn vanaf 11 maart verkrijgbaar in

beide echter super-AMOLED-scher-

de kleuren zwart, goud en wit. De

men een qhd-resolutie van 1440 x

adviesprijzen zijn vastgesteld op

de GPU van de S6 en wordt o.a.

de achterzijde met een diafragma

van 4K-video's. De chip zou ook

betere foto's gemaakt kunnen wor-

2560 pixels bezitten, is de S7 Edge

respectievelijk 699 euro en

den. De smartphones draaien op

groter (5,5 inch) dan de 'gewone'

799 euro.

•gebruikt BOSGEMS • SOORTEN van f/1.7, waardoor bij weinig licht voor het vloeiend afspelen • DUNNE POTEN

• SPRINGEN

• GEITENKAAS

• STEENBOK

• GRAS

• TOENDRA

• HOLHOORNIG

• UIER

• KOEBANTOER

• VIER MAGEN

• OOIEN

• VROUWTJE

10 procent energiezuiniger zijn.

A D V E R T E NT I E

Puzzel mee & maak kans op € 2.500,Los de puzzel op door de afgebeelde woorden in de letterbrij te zoeken en deze te omcirkelen. Als alle woorden omcirkeld zijn, blijven er nog enkele letters over die samen de oplossing van de woordzoeker vormen. Bel de oplossing door via 0800-1123 (gratis). Op werkdagen van 9-21 uur en op zaterdag van 10-16 uur.

De overgebleven letters vormen de oplossing.

V

K

O

E

B

A

N

T

O

E

R

G

I

N

R

O

O

H

L

O

H

B

E

B

E

H

E

N

D

I

G

S

E

I

K

T

R

O

T

S

E

N

P

V

T

B

O

O

M

S

C

H

O

R

S

E

O

P

B

S

A

R

G

O

I

O

N

S

E

R

N

R

G

U

I

N

O

K

G

N

N

E

E

W

E

E

G

R

A

E

N

I

D

T

E

G

N

E

T

A

M

U

G

J

R

E

T

I

N

E

S

S

D

E

T

R

A

S

S

E

N

• BEHENDIG • BOOMSCHORS • BOSGEMS • DUNNE POTEN • GEITENKAAS • GRAS • HOLHOORNIG • KOEBANTOER • OOIEN • RASSEN • ROTSEN • SOORTEN • SPRINGEN • STEENBOK • TOENDRA • UIER • VIER MAGEN • VROUWTJE

Eerste prijs:

€ 2.500,-

Het zou zomaar kunnen dat u binnenkort een mooi bedrag rijker bent! Bent ú straks de gelukkige winnaar van € 2.500,-?

1x

Tweede prijs: Postcode Loterij Koffer t.w.v. € 99,-

5x

Een stevige reiskoffer die u overal als handbagage mee naartoe kunt nemen. Stijlvol en gemakkelijk!

Derde prijs: HEMA Cadeaukaart t.w.v. € 20,-

ca de au

20

€

ka ar t

Met de HEMA Cadeaukaart kunt u zelf een keuze maken uit het ruime assortiment van de winkels van HEMA.

50x

Woordzoeker. De©overgebleven lettersPUZZELBLADEN vormen de oplossing. DENKSPORT

Bel uw via oplossing door

-1123 080010 tis) (gra

/ NR. 04 - APRIL 2016

WWW.PCMWEB.NL

Deelname aan deze actie is gratis. Deelname vanaf 18 jaar. Deze actie wordt mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij. Als u belt naar 0800-1123 zult u de vraag krijgen of er een aanbod tot deelname aan de Nationale Postcode Loterij, VriendenLoterij of de BankGiro Loterij mag worden gedaan. Medewerkers van de Nationale Postcode Loterij, VriendenLoterij en de BankGiro Loterij zijn uitgesloten van deelname. De looptijd van de actie is van 25 januari 2016 tot en met 5 april 2016. Alle winnaars ontvangen persoonlijk bericht en worden vanaf 28 april 2016 gepubliceerd op postcodeloterij.nl/puzzelmee. Hier vindt u ook de volledige actievoorwaarden.

Adv_Puzzel_PCM2_berggeit_230x150mm_P291_01.indd 1 005 - Newsfeed JW.indd 10

03-03-16 13:2919:26 07-03-16

3:29

NEWSFEED

Nieuws en gadgets

180-graden beveiligingscamera van D-Link

Medion komt met betaalbare 10.1-inch tablet

D-Link komt naar eigen zeggen

bekijken. Traditionele camera's

Op het Mobile World Congress

zich een 2 megapixel-camera, die je

als eerste ter wereld met een

met een pan en tilt-functie

kondigde ook Medion een nieuwe

kunt gebruiken om selfies te maken

draadloze camera voor consu-

kunnen maximaal 130 graden

betaalbare tablet aan. De

of voor videoconferentie. De P10505

menten, die is voorzien van een

draaien. Bovendien neemt het

Medion P10505 heeft Android

bevat ook een gps-sensor, bluetooth

180-gradenlens. Hierdoor is het

draaien van een conventionele

Lollipop 5.1, een Intel Atom

4.0, gyrosensor, infraroodfunctiona-

niet meer nodig om de camera te

camera tijd in beslag, terwijl er

Z8300 quadcore-processor en

liteit en 802.11n-wifi-functionaliteit.

draaien. Met de D-Link Wide Eye

op dat moment natuurlijk van

2 GB werkgeheugen. De Medion

De accu is een Li-oin 7000mAh-

HD 180 Panorama Camera kun

alles in de ruimte kan gebeuren

P10505 is een 10,1 inch-tablet

batterij. De Medion P10505 tablet is

je een gehele ruimte in een keer

zonder dat zo'n camera dit snel

die is voorzien van een metalen

vanaf mei verkrijgbaar voor € 229,-

kan oppikken. De D-Link Wide

rand en een full-hd ips-scherm.

en komt in de kleuren wit, titanium

Eye HD camera kan beelden

De tablet komt beschikbaar in

en marsala-rood.

opnemen in 720P-resolutie,

drie varianten: een 32 GB-versie,

kan overweg met de nieuwste

een met 64 GB opslag en de

802.11ac-standaard en heeft

duurste met 128 GB opslag. Via

beweging- en geluidsdetectie.

de micro-hdmi-aansluiting kun je

IR-led's zorgen ervoor dat je ook

deze tablet ook aansluiten op een

in het donker beelden kunt op-

externe monitor of televisie. De

nemen. Met de meegeleverde

tablet is verder voorzien van een

16 GB micro-sd-kaart kunnen

5 megapixel-camera met auto-

opnamen direct op de camera

focus. Aan de voorkant bevindt

opgeslagen worden, maar het is ook mogelijk om beelden in de D-Link0-cloudomgeving op te slaan. De D-Link Wide Eye HD Panorama Camera (DCS-960L) is vanaf mei verkrijgbaar voor € 199,-.

SONY ZET XPERIA-LIJN VOORT

WWW.PCMWEB.NL

005 - Newsfeed JW.indd 11

Sony heeft op MWC een nieuwe

de Xperia XA, en die krijgt een Medi-

serie smartphones aangekon-

atek Helio P10-processor aan boord.

digd, de Xperia X. De line-up

De Xperia X-serie heeft een uniform

bestaat uit drie modellen: een

5 inch-design en er is gebruik-

high-performance toestel, een

gemaakt van een gekromd glazen

midrange model en een basis-

display in een afgerond frame dat

toestel. Het high-performance

bestaat uit één stuk. De Xperia X,

toestel is de Xperia X Perfor-

Xperia X Performance en Xperia XA

mance en die beschikt over een

komen begin van de zomer 2016

Snapdragon 820-processor. Dan

naar Nederland in vier kleuren: lime

is er de basisversie van de X, die

goud, rose goud, wit en zwart. Het

een Snapdragon 650-cpu heeft.

is nog niet bekend wat de toestellen

Het goedkopere instapmodel is

moeten gaan kosten.

/ NR. 04 - APRIL 2016

11

07-03-16 19:26

NEWSFEED Nieuws en gadgets

Huawei MateBook met Windows 10 Huawei begint een gevestigde naam

wat geheugen betreft kun je kiezen

te worden op de markt van smart-

uit 4 of 8 GB RAM. De 4430 mAh-

phones. Het bedrijf biedt nu ook zijn

accu gaat tien uur lang op één op-

eerste hybride laptop/tablet aan.

laadbeurt. Extra accessoires zijn er in

De MateBook draait op Windows 10

de vorm van een stylus voor 69 euro

en heeft krachtige specificaties. De

(de MatePen) en een dock voor 89

2-in-1 heeft een 12-inch QHD-display

euro (jawel, de MateDock). Daarop

met een resolutie van 2160 x 1440

zit een VGA, hdmi-aansluiting én een

pixels. Qua cpu is er de keuze uit 6th

powerbank. Wanneer de MateBook

Core M3-, M5- of M7-processoren, en

uitkomt, is nog niet duidelijk.

Windows 10phone van HP

mAh, terwijl de batterij zelf he-

LG G5 ONTHULD

laas niet te verwisselen is. Maar

LG heeft de G5 aangekondigd.

zonder dat je het toestel daarvoor

de Elite x3 valt vooral op door de

Zoals verwacht blijkt het toestel

telkens aan hoeft te zetten. De G5

HP heeft de Elite x3 gepresenteerd,

Mobile Extender, een 12,5 inch

deels modulair te zijn. De onder-

draait verder op de nieuwste proces-

een smartphone die op Windows 10

hd-scherm met toetsenbord.

kant van de smartphone is er ge-

sor van Qualcomm, de Snapdragon

draait en door middel van een zoge-

Deze is los verkrijgbaar en lijkt

makkelijk af te schuiven, waarna

820. Verder is er 4 GB werkgeheu-

heten 'Mobile Extender' te gebrui-

op een laptop, met het verschil

je deze kunt uitbreiden met

gen en 32 GB opslagruimte, die tot

ken is als een laptop. Qua specifica-

dat alle functionaliteit van de

accessoires. Overigens kan deze

2 TB is uit te breiden via micro-sd.

ties zit het in elk geval wel snor. De

x3 afkomt. De verbinding komt

accessoire ook ingezet worden

De G5 heeft drie camera's. Twee aan

x3 draait namelijk op de nieuwste

draadloos tot stand, of via één

als veredelde powerbank, met

de achterzijde, waarvan de stan-

Qualcomm Snapdragon 820-proces-

van de drie usb-c-poorten op

een capaciteit van 1200 mAh. Het

daard een 16 megapixel-variant is.

sor (zoals o.a. ook de G5 van LG) en

de Extender. Ook is er nog een

toestel zelf heeft een 5,3 inch-

Daarnaast zit een 8 mp-camera met

heeft 4 GB RAM aan boord. De 64

micro-hdmi-aansluiting aanwe-

scherm met een resolutie van

groothoeklens, die foto's met een

GB opslagruimte is uit te breiden

zig, plus een ingang voor kopte-

1440 x 2560 pixels. Deze staat

hoek van 135 graden kan maken.

met micro-sd. Het amoled-scherm

lefoons. HP verwacht dat de Elite

altijd aan, een feature die afge-

Aan de voorzijde zit ook nog een 8

heeft een diagonaal van 5,96 inch

x3 met bijbehorende gadgets

keken is van de LG V10. In één

MP-camera. Een prijs voor de LG

met een resolutie van 2560 x 1440.

vanaf de zomer verkrijgbaar is.

oogopslag zie je notificaties als

G5 is nog niet genoemd, ook een

De accucapaciteit is een forse 4150

Prijzen zijn nog niet bekend.

ontvangen berichtjes en de tijd,

releasedatum blijft nog uit.

12

005 - Newsfeed JW.indd 12

/ NR. 04 - APRIL 2016

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:26

TEXPEDITIE De toekomst van de auto

SMARTPHONE OP WIELEN De toekomst van de auto

Als gebruiker kun je maar beter niet je auto en je smartphone met elkaar combineren – daardoor ontstaan vooral gevaarlijke situaties op de weg. De grootheden in de automobiel- en hightechindustrie weten die twee fenomenen echter uitstekend met elkaar te versmelten: de ontwikkeling richting de zelfrijdende auto wordt voor een groot deel mede mogelijk gemaakt door technologie uit de wereld van computers en mobiele telefonie. Wat is er al en wat kun je de komende jaren verwachten? J O E VA N B U R I K

E

lektronische apparatuur is al tientallen jaren niet meer

smartphone te koppelen aan je vervoersmiddel voor de

weg te denken uit de auto. In het gros van de modellen

meest complete informatie-overdracht tot nu toe: niet al-

op de Europese weg treft je tegenwoordig de meest

leen bellen en muziek beluisteren, maar ook bijvoorbeeld

uiteenlopende zaken aan: van een audio-installatie tot een na-

berichten versturen en navigeren. De andere kant op werkt

vigatiesysteem, maar natuurlijk ook de elektronische boord-

het trouwens ook al: automerken zoals BMW, Volkswagen en

computer (ECU) – de 'hersenen' van elke auto – en een steeds

Volvo geven je al de beschikking over apps voor je telefoon

groter wordende keur aan assistentiesystemen, die je helpen

om onder meer informatie over je auto af te lezen, instellin-

om de auto netjes op de weg te houden. Diverse elektronica

gen te veranderen en 'm zelfs op afstand te ver- en ontgren-

faciliteren op verschillende manieren ons leven onderweg, net

delen. Het laatstgenoemde automerk heeft zelfs plannen

zoals onze mobiele telefoon dat tegenwoordig eigenlijk ook

om de autosleutel zoals we die nu nog kennen (vaak allang

doet in vrijwel elk denkbare situatie. Met name de laatste ja-

geen metalen staafje meer, maar een soort pas of minicom-

ren kruipen de ontwikkelingen in de auto-industrie en die van

putertje) geheel te vervangen door een app met bluetooth-

de mobiele apparatuur steeds dichter tegen elkaar aan. Dat

functionaliteit.

gaat een stuk verder dan slechts de koppeling van je telefoon

of tas naar een object om toegang tot je auto te krijgen,

spelen en je apparaat op de laden.

het maakt bovendien de weg verder vrij om gemakkelijker

Nu al volgen de mogelijkheden om je auto en je tele-

14

006 - Texspeditie JW.indd 14

Dat scheelt je niet alleen vele minuten zoeken in je huis

met de auto om handsfree te kunnen bellen, muziek af te

auto's te kunnen delen met andere mensen. Net als Volvo

foon nauw met elkaar te laten samenwerken elkaar in rap

ondersteunen verschillende merken, waaronder Audi, BMW

tempo op. Denk bijvoorbeeld aan Carplay en Android Auto,

en Mercedes-Benz (in Nederland middels Car2Go), al de

de systemen van respectievelijk Apple en Google om je

mogelijkheid om met regelmaat een auto uit een grote poel

/ NR. 04 - APRIL

2016

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:36

TEXPEDITIE De toekomst van de auto

Slimmer Mocht je overigens niet over een zeer recent model van bijvoorbeeld BMW, Volkswagen of Volvo beschikken, dan zijn er ook al mogelijkheden om een auto zelf 'slimmer' te maken met randapparatuur. Zo is er een dongel verkrijgbaar, zoals de zogeheten Automatic, die je aansluit op de ingang voor onboard diagnostics, oftewel OBD-poort – die in onderhoudsgarages gebruikt wordt om de boordcomputer van een auto uit te lezen. Zo kun je 'm koppelen aan je smartphone en diverse gegevens over je auto bijhouden, waaronder het verbruik en eventuele technische problemen. Het is zelfs mogelijk om commando's te programmeren waardoor je auto 'praat' met je huis: de garagedeur kan zo bijvoorbeeld automatisch geopend of gesloten worden als je aankomt of wegrijdt. En om ook nog de veiligheid te verhogen, kan de Automatic zelfs automatisch een noodsignaal sturen bij een ongeval, waarbij de ingebouwde gps zorgt voor de locatiebepaling. In werkelijkheid is zo'n apparaatje misschien vooral voorbehouden aan fanatieke knutselgekken, al biedt 'ie wel een heleboel features die steeds meer gemeengoed worden in productieauto's. Zo heeft het Europese Parlement al een tijd geleden besloten dat alle nieuwe modellen vanaf maart 2018 verplicht fabriek-af moeten beschikken over een eCallnoodsysteem, dat automatisch de hulpdiensten waarschuwt bij een ongeval. Auto's in de luxere segmenten beschikken al enige jaren over eCall, modellen in beter betaalbare klassen volgen sinds korte tijd. In sommige auto-interieurs Een auto huren in

is deze feature al terug te vinden als een rood knopje in de

abonnementsvorm

buurt van de bestuurdersstoel, vaak in het dashboard of het

dankzij Car2Go.

plafond. Er zal trouwens de komende jaren nog een hoop veranderen aan 'de werkplek', zoals de positie achter het stuur wel eens genoemd wordt in autojargon. Zo introduceerde Audi vorig jaar de Virtual Cockpit, waarbij het instrumentarium achter het stuurwiel louter bestaat uit een scherm – geen analoge meters. Afhankelijk van de voorkeuren van de bestuurder

BMW’s ConnectedDrive-systeem.

kunnen deze wel (digitaal) weergegeven worden, vaak gecombineerd met andere informatie. Een dynamische weer-

te 'huren' via een soort abonnement – veel voordeliger dan het kopen van een auto. Ook particulieren kunnen hun auto verhuren via diensten zoals SnappCar. En het is toch wel een stuk gemakkelijker om verschillende mensen toegang te geven tot een auto door deze aan hun telefoon te koppen, dan om een veelvoud aan sleutels te laten circuleren.

WWW.PCMWEB.NL

006 - Texspeditie JW.indd 15

/ NR. 04

- APRIL 2016

15

07-03-16 19:36

TEXPEDITIE De toekomst van de auto

gave van de wegenkaart voor navigatie is meestal dominant. Verschillende andere automerken werken ook al met volledig digitale displays in het dashboard, waardoor 'klokken' steeds meer tot het verleden behoren. In de nabije toekomt zet die ontwikkeling flink door, als het aan LG ligt. Onlangs toonde de elektronicagigant diverse grote flexibele displays, waaronder een 18-inch oled-scherm dat opgerold kan worden als een krant. Een variant op deze technologie zal zijn weg vinden naar diverse automodellen: door de flexibiliteit van de schermen zijn ze gemakkelijk te verwerken in de vaak ronde, glooiende vormen van een dashboard. Deze buigbare displays zijn van een soort plastic gemaakt en hebben als bijkomend voordeel dat ze langer meegaan dan reguliere lcd-schermen én minder gevaarlijk zijn wanneer de

onlangs zelfs een 'supercomputer' voor gebruik in automo-

auto een ongeluk meemaakt.

dellen: deze zogenoemde Drive PX 2 moet elke seconde 24

Ook Nvidia stort zich

triljoen berekeningen kunnen uitvoeren. Niet slecht voor

op de automarkt met

een unit van het formaat van een lunchtrommel, die vol-

de Drive PX2-supercom-

Al die parameters, van extra sensoren tot uitgebreidere weer-

gens Nvidia de rekenkracht heeft van 150 MacBooks Pro.

puter.

gaven, moeten met elkaar kunnen praten. Daar houdt onder

Zo moet er voldoende capaciteit zijn om twaalf camera's,

meer Qualcomm, de internationale marktleider bij de ontwik-

laser-, radar- en ultrasonische sensoren allemaal met

keling van processoren voor mobiele connectiviteit, zich na-

elkaar te laten praten én die informatie de buitenwereld in

drukkelijk mee bezig. De Amerikaanse elektronicagigant werkt

te kunnen sturen.

Autonoom

wel al een tijd samen met onder meer Audi en Mercedes-Benz

Al die rekenkracht is van essentieel belang om het grote

om diverse systemen steeds beter met elkaar te laten praten

streven van de internationale auto-industrie te kunnen

– van processoren tot modems, bluetooth-chipsets en zelfs

verwezenlijken: de zelfrijdende auto. Door een combinatie

technologie om (deels) elektrische auto's via inductie draad-

van hulpsystemen, waaronder adaptieve cruisecontrol (dat

loos te kunnen opladen.

de snelheid automatisch aanpast aan voor- en achterlig-

Doorbraak

gers) en de rijbaan-assistent (waardoor de auto in de juiste

Naar schatting hebben

rekenkracht nodig om deze systemen te kunnen blijven door-

rijbaan blijft), is het voor veel moderne productieauto's

we in 2030 al te maken

ontwikkeling. Daar komt Nvidia om de hoek kijken. Het bedrijf

al mogelijk om nagenoeg autonoom over de snelweg te

met maar liefst 44

ontwikkelt al enige tijd subsystemen voor auto's en onthulde

rijden. Met de nieuwste technieken is het zelfs mogelijk om

miljoen auto's die au-

Met het oog op de toekomst is er echter nog veel meer

tonoom de weg op kunnen. Kort daarna wordt pas de échte doorbraak van de zelfrijdende auto verwacht, als product voor de massa. Die ontwikkeling zal bovendien hand in hand gaan met een geleidelijke, maar flinke afname in autobezit: meer en meer zal gebruikgemaakt worden van autoverhuurdiensten, vaak met abonnementsstructuur. In wat voor een auto zal je dan eigenlijk komen te zitten? De Volvo Concept 26: lezen terwijl je rijdt.

16

006 - Texspeditie JW.indd 16

/ NR. 04 - APRIL

2016

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:36

TEXPEDITIE De toekomst van de auto

De Mercedes-Benz F 015 concept car.

Studiemodellen Verschillende fabrikanten hebben al studiemodellen van autonoom rijdende auto's getoond die een antwoord moeten geven op die vraag. Zo onthulde MercedesBenz een tijdje terug de F 015: een futuristisch ogend, gestroomlijnd

een auto zonder menselijk ingrijpen een ander voertuig te

die opgeslagen wordt in een algemene cloudserver (V2C) voor

gevaarte op enorme

laten inhalen. Ook kunnen sommige modellen al zelfstan-

analyse. Er moet namelijk nog een hoop getest worden voor-

wielen, waarbij het

dig stapvoets van hun parkeerplek naar bijvoorbeeld de

dat duidelijk wordt hoe de verschillende soorten deelnemers

interieur eigenlijk nog

voordeur van een gebouw rijden, terwijl automatisch inpar-

aan het verkeer daadwerkelijk met elkaar communiceren.

veel belangrijker is –

keren een feature is die nota bene enkele jaren geleden al

Zo ligt er ook nog een grote uitdaging op het vlak van com-

een soort huiskamer

geïntroduceerd werd en onderhand haast gemeengoed is

municatie tussen autonoom rijdende auto's en voetgangers,

met luxe leren stoelen

op enigszins luxueus uitgeruste modellen.

fietsers en motorrijders (V2P). Een veel door elektronicafa-

en zes grote schermen.

Om vooral ook het gebied daar tussenin te kunnen

brikanten genoemde en voor de hand liggende oplossing is

Nissan toonde eind vo-

invullen (namelijk autonoom rijden in stadsverkeer en op

om hierbij een beroep te doen op de smartphone, die vrijwel

rig jaar de IDS Concept,

landwegen) is er nog een aardige slag te maken. Een van

iedereen tegenwoordig bij zich draagt én de juiste apparatuur

die van de buitenkant

de belangrijkste voorwaarden is de juiste artificiële intelli-

bevat om plaatsbepaling en tweerichtingscommunicatie mo-

meer op een conventi-

gentie (AI) – de boordcomputer moet het 'verstand' hebben

gelijk te maken. De verzamelnaam voor al deze soorten com-

onele auto lijkt, maar

om de juiste keuzes te maken in bijvoorbeeld onverwachte

municatie bij elkaar noemen we vehicle-to-everything (V2X).

door middel van onder

of noodsituaties. Een grote hoeveelheid rekenkracht is

meer lichtsignalen

daarvoor essentieel. Daarnaast is er volgens experts nog

auto steeds verder naar elkaar toe groeien, geeft de netwerktak

beter moet kunnen

winst te behalen wat betreft de nauwkeurigheid van de

van telecombedrijf Nokia aan dat de uitrol van 5G (als opvolger

communiceren met

gps-systemen in auto's en in de manier waarop ze in 360

van 4G) niet alleen draait om dataverkeer tussen apparaten

andere deelnemers

graden om zich heen kunnen kijken om werkelijk elk rele-

zoals je smartphone. Ook autonoom rijden moet dankzij dit

aan het verkeer – ter

vant object in zich op te nemen.

supersnelle netwerk gefaciliteerd worden – alle sensoren,

aanvulling op de andere

Om nog eens te benadrukken hoe de mobiele telefoon en de

computers met massa's rekenkracht en communicatiesystemen

systemen. En Volvo

Communicatie

laat het uiterlijk van de

Daarnaast moet er nóg een cruciale stap gezet worden: de

capaciteit om alle deelnemers aan het verkeer met elkaar te la-

auto uit de toekomst

manier waarop auto's met elkaar communiceren. Dat ge-

ten praten. Daartoe zijn al succesvolle 5G-tests op de A9-snel-

zelfs helemaal aan onze

beurt op dit moment namelijk nog nagenoeg niet, maar is es-

weg in Duitsland gehouden, waarbij een cloudserver de posities,

collectieve verbeel-

sentieel om autonoom rijdende auto's in het verkeer te laten

richtingen en snelheden van alle auto's correct doorkreeg.

ding over door louter

functioneren. Slechts bepaalde auto's, waaronder modellen

stellen niets voor zonder een netwerk met genoeg snelheid en

Je kunt in elk geval wel stellen dat de ontwikkelingen op het

het interieur van de

van Toyota, Mercedes-Benz en Cadillac, hebben al de nodige

gebied van elektronica in auto's de laatste jaren een vlucht

Concept 26 te tonen,

apparatuur aan boord om met elkaar, dus vehicle-to-vehicle

hebben genomen, en dat het einde van die beweging voorlo-

waarin fraai afge-

(V2V), te kunnen praten. Zo kunnen bijvoorbeeld botsingen

pig nog niet in zicht is. Verschillende technieken en systemen,

werkte stoelen en een

tussen verschillende auto's worden voorkomen. Ook kunnen

waarvan we velen kennen uit de wereld van computers en

grote multifunctionele

ze gegevens uitwisselen met infrastructuursystemen (V2I) om

mobiele telefonie, worden tegelijkertijd toegepast en dooront-

display centraal staan

bijvoorbeeld informatie te verkrijgen over verkeerssituaties,

wikkeld om de auto steeds meer 'connected' te maken – met

– al is er zowaar ook

waaronder stoplichten en files.

als doel om 'm zo zelfstandig mogelijk te laten rijden. Vermoe-

nog een stuurwiel in de 'cockpit' aanwezig.

WWW.PCMWEB.NL

006 - Texspeditie JW.indd 17

Bovendien wordt er door deze auto's nu al data verzameld over de functionaliteit van de betreffende systemen,

delijk binnen een termijn van vijftien tot twintig jaar zal dat gemeengoed zijn geworden,

/ NR. 04

- APRIL 2016

17

07-03-16 19:36

ACHTERGROND Virtual reality

VR IN DE PORNOINDUSTRIE Ontwikkelingen gaan steeds harder Virtual reality is hot, en dat niet alleen in de letterlijke zin van het woord. Ook de seksentertainmentindustrie gelooft heilig in virtual reality, en dan met name op het gebied van porno. Bovendien is er ook veel veld mee te verdienen. Tijdens de Mobile World Congress in Barcelona spraken we met Ian Paul, ceo van 's werelds grootste pornostudio Naughty America, over de vraag of pornografie VR écht populair gaat maken. TIJS HOFMANS

O

mdat we vinden dat we ons werk goed

“maar wel van onschatbaar belang”, denkt Paul. “Denk

moeten doen, hebben we vooraf uitgebreid

je maar eens in: er zijn straks twee soorten headsets

onderzoek gedaan naar virtual reality-porno

te koop: eentje waarop je porno kunt kijken en eentje

door een Gear VR op ons hoofd te zetten, en hoewel

waarop dat niet kan. Voor welke kies je dan?”

we nog niet onverdeeld enthousiast waren, zien we de voordelen van een immersive gesimuleerde seksscène wel in. Het ontbreekt nog aan genoeg pixels op de

Meer mogelijkheden

headsets, en door de bolling van de lenzen zit er een

Het is de reden dat Paul in Barcelona is op het Mobile

naakte reuzin van een vrouw bovenop een gespierd

World Congress. Naughty America heeft er geen

mannelijk lichaam dat overduidelijk niet van mij is.

stand, maar dat is ook niet waarom hij er is. Hij wil

Maar Paul weet zeker dat het een gigantische industrie

er spreken met makers van VR-brillen en kijken naar

gaat worden die porno helemaal op z'n kop gaat zetten.

de mogelijkheden om porno toe te staan in de app-

Porno geeft doorslag Hij trekt graag parallellen met andere vormen van mediadragers waarin de porno-industrie een beslissende

Hij wil vooral naar Samsung, dat met de Gear VR de populairste headset van het moment in handen heeft. “Het is nu nog veel te moeilijk om porno te kijken op

rol heeft gespeeld. In de jaren 80 werd er gevochten

een VR-bril”, vertelt hij aan PCM. “Je moet video's down-

tussen Betamax en VHS. Toen de grote Amerikaanse

loaden, op je telefoon zetten en ernaar toe navigeren.”

pornostudio's er unaniem voor kozen om hun films

In een ideale wereld kan Naughty America een eigen

op die laatste uit te brengen, verdween Betamax als

app maken en abonnees nieuwe video's voorschotelen,

sneeuw voor de zon. Hetzelfde gebeurde acht jaar

of het desnoods via de browser beschikbaar maken.

geleden met de strijd tussen hd-dvd en blu-ray. De

Maar dat kan nu nog niet. Kijkers zijn nu nog overge-

porno-industrie koos wederom voor dat laatste.

leverd aan een lastig, omslachtig proces waar alleen

Porno gaat bij VR niet meteen doorslaggevend zijn,

18

winkels, want dat is op dit moment een groot obstakel.

iemand met héél veel nood mee aan de gang wil.

/ NR. 04 - APRIL 2016

313 - Achtergrond - VR in de porno-industrie JW.indd 18

07-03-16 20:41

ACHTERGROND Virtual reality

‘Hardcore’ fans Alleen echte fans willen die moeite nu doen, en het zijn die 'echte fans' die een belangrijke factor zijn voor Naughty America. Dat wordt, net als andere grote studio's, al jaren geteisterd door de grote hoeveelheden gratis 'tube-sites' als PornHub en Xvideos, die korte filmpjes gratis aanbieden. Daar heeft het overgrote deel van de kijkers genoeg aan, en dat merken studio's: niemand betaalt meer voor porno. Behalve bij virtual reality. Daar zit volgens Paul wel degelijk een verdienmodel. “De tube-sites gaan dit hard voelen”, zegt hij bijna grijnzend. De kijkers willen op dit moment vooral kwaliteit zien, zegt hij. Dat betekent: hoge productiewaarden, filmen in 4K, lange video's met bekende actrices, en dat bieden de tube-sites niet.

Mark Zuckerberg: VR pas over 10 jaar realiteit

Lastig verkrijgbaar Minder dan 10 procent van Naughty America's video's

Alhoewel Mark Zuckerberg een groot voorstander is van virtual reality

is op dit moment in virtual reality, al zegt Paul dat het

– hij heeft immers in 2014 VR-brillenmaker Oculus voor 2 miljard dollar

de stappen wel onder de knie heeft. “We weten hoe

gekocht – denkt hij dat VR pas echt over 10 jaar een massaproduct wordt.

we het moeten maken. Nu moeten we zien hoe we dat

VR is eigenlijk al jaren in de verkennende fase, alhoewel er wel steeds meer

moeten uitbreiden, verbeteren en tot waardig verdien-

toepassingen voor komen. “Er is een lange- en kortetermijnvisie wat betreft

model kunnen omtoveren.”

VR”, vertelde Zuckerberg tegen Business Insider. “Dankzij AI (artificial intelligence, red.) wordt het straks bijvoorbeeld mogelijk om ziektes te genezen, dat weten we nu al. We gaan ervan uit dat VR een belangrijke technologie wordt, daar heb ik alle vertrouwen in. Het is nu ook het moment om erin te investeren, maar ik kan niet zeggen hoe lang het duurt om er een goed ecosysteem van te maken.” Mark Zuckerberg zit ook achter de Gear VR, die gebruikmaakt van dezelfde

Er zijn op dit moment nog maar weinig plekken waar je VR-porno kunt downloaden. Naast Naughty America is er virtualrealporn.com, die zich ook specifiek op het genre richt. Er is daarnaast een homoseksueel alternatief: virtualrealgay.com, maar dat is een stuk minder populair. Beide sites hanteren een abonnementsmodel waarbij je maandelijks geld betaalt voor toegang. Video's zijn dan te downloaden en op een smartphone te plaatsen. Voor veel acteurs in het genre

techniek als de Oculus Rift. “Er is tot op

is het nog lastig om hun draai te vinden, al zijn er por-

heden maar liefst een miljoen uur aan

nosterren zoals Ela Darling die zich alleen nog exclusief

360-graden video geconsumeerd via

op VR-porno richten.

de Gear VR en we zijn zojuist begonnen om die mee te leveren met de nieuwste

Technische obstakels

Samsung Galaxy S6-toestellen. Dat is

Er zijn echter nog genoeg obstakels te overwinnen als

natuurlijk erg bemoedigend. Ik denk dat

het gaat om het produceren van deze specifieke soort

we over tien jaar wel serieuze toepassin-

porno. Op dit moment is dat namelijk nog redelijk

gen voor VR hebben.”

eenzijdig: er bestaan praktisch alleen point-of-view-video's, waarbij de actrice vóór je het meeste werk doet.

Porno was doorslaggevend in de strijd tussen Betamax en VHS, en blu-ray en hd-dvd

Bovendien zijn video's nog niet écht in VR: er worden alleen nog video's gemaakt in 180 graden. “Het is op dit moment nog niet echt interessant om porno te kijken waarbij je achter een muur zit”, zegt Paul. In de toekomst moet dat wel veranderen. “Dan gaan we bijvoorbeeld orgies filmen”, gooit Paul een creatief balletje op. Dat gaat niet makkelijk, want het filmen in VR is een omslachtige taak. “Je moet eerst een video opnemen, stoppen, bekijken of het goed is, en dan weer verder gaan.”

/ NR. 04 - APRIL 2016

313 - Achtergrond - VR in de porno-industrie JW.indd 19

19

07-03-16 20:13

ACHTERGROND Virtual reality

Experimentele fase Dat maakt dat VR-porno op het moment nog in de experimentele fase zit. Naughty America zoekt nog naar de juiste verdienmodellen, de juiste manier van filmen, welke hardware er beschikbaar is... Alles wordt nog onderzocht. Paul wil bewust niets zeggen over het filmproces, want dat zou de concurrentie wel eens vooruit kunnen helpen – en Naughty America is op dit moment één van de weinige die serieus met VR bezig is.

‘VR is de toekomst van porno’ Er is natuurlijk altijd het risico dat er op het verkeerde paard gewed wordt, en dat virtual reality een niche blijft die niet aanslaat. Maar dat gelooft Paul niet: “Er is een reden dat Facebook Oculus heeft overgenomen. Als Mark Zuckerberg er zo achter staat, dan zegt dat natuurlijk wel wat.” Wel is er één ding duidelijk: het moet toegankelijker worden voor gebruikers om het te kijken. “Als je het een keer hebt geprobeerd, wil je niet anders”, zweert Paul. Voorlopig worden wij er nog niet warm of koud van. Maar we houden de ontwikkelingen graag in de gaten. Paul doet dat ook: “Uiteindelijk moet porno niet te onderscheiden zijn van het echte werk.” Daar wachten we dan maar geduldig op.

20

/ NR. 04 - APRIL 2016

313 - Achtergrond - VR in de porno-industrie JW.indd 20

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:13

Gamen in 21:9 UltraWide™, merk het verschil!

Ultrabreed betekent overrompelend. De verhouding van 21:9 van LG is een compleet nieuwe ervaring, vooral vergeleken met de conventionele 16:9 monitoren. Geniet van je games met nog betere prestaties en laat je meeslepen in de nieuwste games met LG UltraWide™!

Ervaar de perfecte combinatie van 21:9 UltraWide™ en Freesync Een compleet nieuwe Freesync tijd is aangebroken. Ervaar next-level gaming zonder beeldstotter en halve frames met AMD’s Freesync op de 21:9 UltraWide monitoren.

34UC88

34UC98

Game Mode

In de gamemodus kun je kiezen uit de modi Gamer, FPS en RTS, omdat de specifieke elementen van elk genre verschillen. Met een simpel tikje tegen de joystick die binnen handbereik is, kun je de instellingen aanpassen en optimaliseren voor de game die je wilt spelen.

Complete uitrusting met Black Stabilizer & Dynamic Action Sync

Black Stabilizer biedt gamers uitstekend zicht, zelfs in donkere scènes. De donkerste kant wordt automatisch vastgesteld en lichter gemaakt, zodat de vijanden die zich in het donker verstoppen beter zichtbaar zijn. Dynamic Action Sync versnelt het gamen door het verlagen van de input lag.

Voor meer info over 21:9 gaat u naar www.lge.nl

20-16-0024_LG_Leaflet_Gaming_UltraWide_230x300.indd 1 Naamloos-1 1

29-02-16 16:40 2-3-2016 8:59:48

DOSSIER Het snelste thuisnetwerk

BLIKSEMSNEL THUISNETWERK

Met deze hardware krijg je dat voor elkaar Een thuisnetwerk is in het algemeen zo snel als zijn langzaamste schakel. Wil je het snelste van het snelste, dan moet ieder onderdeeltje dus in staat zijn tot grootse daden. In dit artikel leggen we je uit wat je moet doen en waar je op moet letten om jouw thuisnetwerk en internet bliksemsnel te maken met de juiste hardware. SANDER ALMEKINDERS

H

et is een veelvoorkomend probleem:

ringen en wat ons betreft ook niet per se nodig.

het algemeen levert glasvezel de hoogste snel-

je hebt allerlei netwerkapparatuur in

In dit artikel gaan we daarom stap voor stap alle

heid op. 500 Mbps is geen uitzondering en er zit

huis en/of een internetverbinding die

mogelijkheden af die je hebt bij het aanleggen

nog voldoende rek in de specificatie: in theorie

tot grootse daden in staat moet zijn, terwijl daar

van een thuisnetwerk. We doen dit grotendeels

zouden snelheden tot 10 Gbps mogelijk moeten

in de praktijk weinig tot niets van terechtkomt.

op basis van de diverse componenten die

zijn. Coax kan in theorie op dit moment snelhe-

Dat is best frustrerend, al was het maar omdat

onderdeel uitmaken van het thuisnetwerk, maar

den aan tot 500 Mbps, bij de providers die dit

krachtige apparatuur en snelle internetabonne-

we bespreken ook enkele algemene zaken.

type internetverbinding aanbieden, kun je op

menten vaak erg duur zijn. Veel gebruikers zijn

dit moment echter geen abonnement afsluiten

allang blij dat alles in ieder geval functioneert

Internetabonnement

en besluiten om uiteindelijk maar in hun lot te

Een snelle totaalervaring van het thuisnetwerk

telefoonlijn (adsl/vdsl) sluit de rij als het gaat om

berusten. Dat is natuurlijk zonde van de investe-

begint met een internetaansluiting die snel is. In

internetsnelheid. Hoger dan 50-60 Mbps kom

dat sneller gaat dan 200 Mbps. De ‘ouderwetse’

Onderschrift

22

/ NR. 04 - APRIL 2016

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 22

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:40

je niet via vdsl, om over de oudere adsl-verbin-

In de toekomst kan er overigens nog een inte-

moet. Verbinding maken met bijvoorbeeld een

dingen nog maar te zwijgen. KPN is inmiddels

ressante extra mogelijkheid bijkomen, namelijk

clouddienst (tijdens het gamen of anderszins)

overigens begonnen met het landelijk uitrollen

internet via 4G LTE. Via deze nieuwste en snelste

vanaf een op de tweede router aangesloten

van een ‘upgrade’ voor dsl die snelheden moge-

mobiele dataverbinding zijn in theorie in ieder

apparaat – bijvoorbeeld een Playstation – is dan

lijk maakt van maximaal 200 Mbps.

geval snelheden mogelijk die de snelheden van

standaard niet mogelijk. Om dit wel te kunnen

adsl/vdsl makkelijk voorbijgaan. Op dit moment

doen, moet je handmatig poorten openzet-

dan moet je voor glasvezel gaan. Dat is alleen

zijn er nog (minstens) twee obstakels voor deze

ten in de modemrouter, of de tweede router

nog niet bijzonder breed beschikbaar. Het feit

internetaansluiting: het netwerk presteert nog

via een DMZ aansluiten op de door de provi-

dat KPN de uitrol ervan even in de ijskast zet

verre van constant en de databundels zijn te

der geleverde modemrouter. DMZ staat voor

ten faveure van het updaten van de bestaande

beperkt.

Demilitarized Zone en houdt in dat verkeer met

Wil je dus per se het snelste internet hebben,

telefoonlijn zoals hierboven besproken, helpt

rust gelaten wordt en dus niet door de firewall

uiteraard ook niet. De kans is dus groot dat je op

Router van provider

jouw adres helemaal niet de mogelijkheid hebt

Als je een internetabonnement afsluit bij een

de modemrouter van je provider, waarbij je het

om glasvezel te nemen. In dat geval is internet

provider, dan hoort daar vaak ook een (modem-)

ip-adres invult dat de modemrouter uitdeelt aan

via de kabel de beste optie. Als liefhebber van

router bij. Die zijn inmiddels van een beduidend

de tweede router. Daarna stel je ook nog een

het snelste van het snelste zouden we adsl/vdsl

betere kwaliteit dan enkele jaren geleden, maar

dhcp-reservering in voor de tweede router. Die

links laten liggen, indien mogelijk.

echt warm worden we er nog niet van. Naast de

is gebaseerd op het MAC-adres van die router,

over het algemeen niet bijster goed presterende

een unieke serie cijfers en letters. Als ip-adres

heen moet naar buiten toe. Je stelt de DMZ in op

wifi van die apparaten, houden de

vul je hier wederom het adres in dat wordt uit-

instellingsmogelijkheden ook niet

gedeeld door de modemrouter aan de tweede

over. Een beetje fatsoenlijke Quality

router. Hieronder zie je hoe je dat instelt in een

of Service- of vpn-instellingen ga je er

Technicolor TC7210 van Ziggo.

On

vaak niet in terugvinden. En ook de stabiliteit van dergelijke apparaten laat nog wel eens te wensen over, waardoor een harde reset soms nodig is. Een andere router inzetten, is dus een goed idee als je het thuisnetwerk zo snel en goed mogelijk wilt maken. Aangezien het modem en de router tegenwoordig vaak in een en hetzelfde doosje zitten, kun je niet zomaar de door de provider geleverde router weggooien en daar je eigen exemplaar voor in de plaats zetten. Kies je ervoor om je eigen router te gebruiken, dan kun je dat globaal op twee manieren doen: je kunt hem simpelweg op een lan-aansluiting van de modemrouter van de provider aansluiten, of je vraagt aan je provi-

nderschrift De modemrouters die providers meeleveren, blinken vaak niet uit in het aantal instellingsmogelijkheden.

WWW.PCMWEB.NL

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 23

der of deze de routerfunctionaliteit

Wil je het meteen goed doen en het routing-

van de modemrouter (op afstand)

gedeelte van de modemrouter volledig omzeilen,

uitschakelt.

dan kun je bij sommige providers de routerfunc-

De eerste methode is in eerste

tionaliteit uit laten zetten. Je houdt dan alleen

instantie het eenvoudigst, omdat

en modem over, zoals dat voorheen ook vaak

je er niets voor in hoeft te stellen.

het geval was. Je kunt dan om het even welke

Houd er echter wel rekening mee

router aansluiten zonder dat je tegen proble-

dat je op deze manier een zogeheten

men aanloopt. Niet alle providers bieden deze

‘nat-achter-nat’-opstelling creëert.

mogelijkheid overigens. Adsl/vdsl-aanbieders

Dat houdt in dat verkeer naar buiten

kunnen dit ook niet aanbieden, omdat zowel

twee keer door een firewall heen

telefonie, televisie en internet via hetzelfde

/ NR. 04 - APRIL 2016

23

07-03-16 19:44

DOSSIER Het snelste thuisnetwerk

kabeltje binnenkomen. Wil je achter een adsl/vdsl-modemrouter je eigen router plaatsen en heb je geen zin in dmz’s en poorten openzetten, dan is het mogelijk om het binnenkomende signaal via een los aan te schaffen bridge door te lussen naar je eigen router, waarbij de verschillende soorten verkeer gescheiden worden en verdergaan in hun eigen vlan’s (virtuele lan’s). Feitelijk is dat namelijk ook wat je adsl/vdsl-router doet met het binnenkomende signaal. De verschillende soorten verkeer

Doordat

(telefonie, tv, internet) zijn voorzien van speci-

de Sitecom

fieke tags, op basis waarvan de modemrouter

Greyhound op

bepaalt waar de verschillende pakketjes heen

OpenWrt draait,

gestuurd moeten worden.

zijn er zeer veel

Tweede router

instellingsmogelijkheden be-

Voor de prestaties van het netwerk maakt het

schikbaar, die de

overigens niet enorm veel uit welke van de

gebruikservaring

bovenstaande methodes je kiest om je eigen

van je netwerk

router te kunnen gebruiken. Het belangrijkst is

weer net wat

wat ons betreft dat je geen nat-achter-nat hebt,

sneller kunnen

omdat dat allerlei hinderlijke bijwerkingen heeft.

maken.

Kijken we naar de tweede router, dan is er meer om over na te denken dan welke wifi-standaard hij ondersteunt. De topmodellen zijn inmiddels zo krachtig dat je er uitstekend VPN-verbindingen met de buitenwereld mee op kunt zetten. Handig als je graag anoniem blijft of geografische beperkingen van diensten zoals Netflix of BBC iPlayer wilt omzeilen. Op de topmodellen van Asus, Sitecom en sinds kort ook Netgear is zelfs voorzien in een download-client voor onder andere Bittorrent. De Asus RT-AC88U en RT-AC5300 kunnen daarnaast twee poorten samenvoegen. Dat levert een totale bandbreedte op voor die enkele link van 2 Gbps in plaats van 1 Gbps. We komen verderop nog even terug op de voordelen hiervan in een netwerk dat zo snel mogelijk moet zijn. Waar het voor de snelheid van het thuisnetwerk als geheel met name op aankomt, is of de router snel genoeg data kan verwerken via de bekabelde netwerkaansluitingen, ervan uitgaande dat het gros van de communicatie in huis via kabels loopt (zie onder). Op dat vlak scoren de meeste routers tegenwoordig meer dan uitstekend. De gigabitverbinding (routers met fast ethernet-verbindingen moet je uiteraard

Wil je niet per se wifi op je router hebben,

vermijden) wordt in bijna alle gevallen vrijwel

omdat je dat op een andere manier toevoegt,

helemaal volgetrokken, zeker door de modellen

dan zijn de betaalbare apparaatjes van Mikrotik een

van 100 euro en daarboven. Ook de 500 Mbps

uitstekende keuze.

24

/ NR. 04 - APRIL 2016

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 24

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:47

DOSSIER Het snelste thuisnetwerk

Draadloos Een snel bekabeld netwerk is natuurlijk niet alleen handig om bekabelde apparatuur aan te sluiten. Je wifi wordt er ook sneller van. Je hoeft nu namelijk niet meer je hele huis van draadloos internet te voorzien vanuit de meterkast, maar kunt helemaal zelf bepalen waar je een access point op wilt hangen. Het enige wat je nodig hebt als je een PoE-switch gebruikt, is een netwerkaansluiting. Aangezien je na het aanleggen van het bekabelde netwerk over het hele huis verspreid wandcontactdozen hebt zitten, is het geen enkel probleem om er eentje te vinden. Zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om centraal in je huis een access point op te hangen dat het hele huis bedient. Wil je liever op iedere verdieping een access point, dan is dat ook zo geregeld. In dat laatste geval hebben we dan nog een tip: neem meerdere modellen van een fabrikant die ook een centrale beheertool aanbiedt. TP-Link heeft dit, zij het beperkt tot 802.11n. Voor 802.11ac kun je eens kijken naar D-Link, EnGenius, Linksys, Ubiquiti of Xclaim, of echt helemaal in de cloud gaan met Cisco Meraki. Tot slot moet je vooraf goed bekijken waar en hoe je het access point op wilt hangen. Er zijn er die de vorm hebben van een rookmelder, die zijn handig om aan het plafond te hangen, terwijl andere juist weer beter

Voor het supersnel maken van je thuisnetwerk heb

neer te zetten zijn. Houd er overigens rekening mee dat je voor 802.ac in de regel PoE+ nodig

je behoorlijk wat meters kabel nodig, dus koop vooral

hebt in je switch.

meteen een flinke rol.

van de snelste glasvezelabonnementen is hier-

Kabels, kabels, kabels

maken met een netwerk, dat je niet ontkomt

mee dus volledig te gebruiken.

Een van de belangrijkste onderdelen van een zo

aan een of meerdere draadloze toegangspunten

Wil je wel een eigen router plaatsen, maar zit

snel en betrouwbaar mogelijk netwerk zijn ka-

in huis. Denk hierbij aan onder andere smart-

je helemaal niet te wachten op het draadloze ge-

bels. Dat klinkt misschien gek in een tijd waarin

phones en tablets, maar ook veel nieuwe dunne

deelte ervan, dan kun je natuurlijk de wifi van de

draadloos het toverwoord is, maar voor een zo

laptops beschikken niet meer over een vaste

router die je hebt gekocht, uitzetten. Een andere

snel mogelijk netwerk is het zaak zoveel mogelijk

netwerkaansluiting. Het gaat bij het advies om

optie is om een router te kopen waar helemaal

vaste netwerkverbindingen te gebruiken. De

kabels te gebruiken dan ook niet zozeer om alle

geen wifi in zit. Dan ben je bij de traditionele

verbindingen die hiermee gelegd worden, zijn

afzonderlijke verbindingen tussen apparaten en

consumentenmerken aan het verkeerde adres.

zeer stabiel, wat snelheden van zo’n 950 Mbps

het netwerk, maar met name om de zogeheten

Wat meer op het kleinzakelijke segment gerichte

uitstekend mogelijk moet maken, mits alles

backbone, oftewel de ruggengraat. Daar gaat het

merken zoals DrayTek, Mikrotik en Ubiquiti

goed is aangelegd. Dat zijn snelheden waar je bij

meeste verkeer overheen, afkomstig van veel

verkopen dit soort routers wel. Met name de

draadloze communicatie alleen nog maar van

verschillende clients in het netwerk, dus daar

modellen van Mikrotik zijn extreem veelzijdig

kan dromen, ook al wordt er op de verpakking

heb je veel bandbreedte nodig.

qua instellingen, al is de werking van de inter-

van routers en access points anders beloofd.

face wel even wennen als je gewend bent aan consumentenrouters.

Wil je een zo snel mogelijk netwerk, dan sluit

Uiteraard zijn er inmiddels dermate veel ap-

je NAS-apparaten en servers sowieso bekabeld

paraten die alleen draadloos verbinding kunnen

op het netwerk aan. Juist daar kunnen in potentie veel clients tegelijk verbinding mee maken, dus daar is de kans op ‘filevorming’ groot. Eigen-

Zelf kabels maken

lijk zou je verder alles wat bekabeld aangesloten kan worden, bekabeld moeten aansluiten. Denk

Patchkabels koop je over het algemeen compleet met stekkers, of ze zitten bij de apparaten

hierbij aan desktop-pc’s, netwerkprinters maar

die je op je netwerk aan wilt sluiten. Stugge kabel koop je over het algemeen op een rol van

bijvoorbeeld ook aan ip-camera’s.

vele tientallen meters, zonder dat er stekkers aanzitten. Dat is op zich logisch, omdat je voor-

Verder doe je er goed aan om alvast voor ka-

af niet precies weet hoe lang de kabel moet zijn. Zodra je dat weet, snijd je hem af en strip

bels te gaan die overweg kunnen met snelheden

je hem. Een stekker aan beide uiteinden is in de regel niet nodig, omdat je gebruikmaakt van

tot 10 Gbps. Waar Cat 5e niet verdergaat dan 1

wandcontactdozen en patchpanelen. Daar worden de afzonderlijke aders in vastgemaakt. De

Gbps, kunnen Cat 6 en Cat 6a (met specificatie

volgorde waarin dit gebeurt, is cruciaal voor een zo snel mogelijke verbinding. Hieronder zie je

10GBASE-T) deze bandbreedte wel aan. Het ver-

de juiste volgorde (in bovenaanzicht), in dit geval zoals je ze in een stekker zou aansluiten. De

schil tussen Cat 6 en Cat 6a heeft te maken met

volgorde bij het aansluiten op een patchpaneel of wandcontactdoos is echter identiek. Zorg

de maximale afstand die overbrugd kan worden.

ook voor goed gereedschap. Een heldere handleiding vind je ook op www.pcmweb.nl/rj45.

Cat 6 werkt met een frequentie van 250 MHz en kan 10 Gbps leveren over een afstand van

WWW.PCMWEB.NL

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 25

/ NR. 04 - APRIL 2016

25

08-03-16 09:49

DOSSIER Het snelste thuisnetwerk

maximaal 55 meter, terwijl Cat 6a op 500 MHz

en stugge kabels. De

werkt en 10 Gbps kan leveren over de maximale

afzonderlijke aders in een

afstand van een utp-verbinding, namelijk 100

soepele draad bestaan uit heel veel

meter. De theorie is dus duidelijk: sluit zoveel

dunne koperdraadjes, terwijl de aders van een

mogelijk bekabeld aan als je een zo snel mogelijk

stugge kabel van massief koper zijn. Dat maakt

netwerk wilt hebben. We zouden voor de zeker-

soepele kabels heel erg flexibel, terwijl dat veel

heid gaan voor Cat 6a-kabels, of je moet heel

minder het geval is voor de stugge kabels. Voor

Een patchpaneel voor thuisgebruik schroef je op de

zeker weten dat de afstand die je wilt overbrug-

verbindingen met zogeheten ‘endpoints’ in het

plaats waar je hem wilt hebben op de muur, waarna je de

gen binnen de specificaties van Cat 6 valt.

netwerk (pc, printer, ip-camera, etc.) hebben

stugge kabels erop aansluit.

soepele kabels – ook wel bekend als patchka-

Aanleg

bels – de voorkeur. De stugge kabels gebruik je

Als je eenmaal aan de slag gaat met het aanleg-

primair om de al eerder besproken backbone in

Patchen

gen van je bekabelde netwerk, zijn er enkele

huis aan te leggen.

Zoals gezegd zijn de stugge kabels in huis de

zaken waar je rekening mee moet houden. Allereerst is er het onderscheid tussen soepele

Als je een zo snel mogelijk netwerk wilt hebben, dan heb je idealiter in iedere ruimte in huis

wil je natuurlijk niet te veel mee rommelen.

een of meerdere fysieke netwerkaansluitingen.

Het is dus niet de bedoeling dat je deze kabels

Ben je je huis aan het verbouwen, dan kun je

rechtstreeks in de apparaten steekt die je gaat

daar rekening mee houden en wandcontactdo-

gebruiken in het netwerk. Dat zou ook niet

zen aanbrengen in de muren. Je kunt ook voor

handig zijn, omdat je bijvoorbeeld een compu-

opbouwwandcontactdozen kiezen als je ze niet

ter of printer best nog wel eens wil verplaatsen.

in kan bouwen.

Dan is de kabel plotseling niet lang genoeg

De voornaamste uitdaging bij het aanleggen

maar eentje zoals hierboven kun je inbouwen.

26

/ NR. 04 - APRIL 2016

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 26

meer of juist veel te lang. Dat ziet er niet uit en

van het snelste netwerk is hoe je de kabels door

zorgt ervoor dat je allerlei kunstgrepen moet

je hele huis gaat leggen. Heb je een nieuwbouw-

uit gaan halen om alles weer goed aangesloten

huis met loze leidingen, dan kun je daarvan

te krijgen.

gebruikmaken. Liggen er leidingen met coax-

Je kunt een wandcontactdoos op de muur schroeven,

ruggengraat van je supersnelle netwerk. Daar

Om ervoor te zorgen dat je de stugge kabels

kabels in huis, dan kun je die kabels vervangen

van je thuisnetwerk maar een keer aan hoeft te

door netwerkkabels. In andere gevallen ontkom

leggen en te sluiten, is het noodzakelijk dat alle

je niet aan het nodige boorwerk, door plafonds

kabels op een centraal punt samenkomen. Vaak

en muren. Om alles netjes weg te werken, kun je

is dat de meterkast, maar daar kun je ook een

kabelgootjes gebruiken, maar het is ook moge-

andere locatie voor uitkiezen uiteraard. Op dat

lijk om zelf sleuven te frezen en de kabels daarin

punt installeer je een zogeheten patchpaneel,

weg te werken.

waar je alle stugge kabels op aansluit. Hiervoor

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:44

DOSSIER Het snelste thuisnetwerk

Via het Netwerkcentrum van Windows (rechtsklikken op het netwerksymbool in het systeemvak rechtsonder) kun je controleren of de verbinding de snelheid heeft die hij zou moeten hebben. Een switch met ondersteuning voor LACP maakt je netwerk nog weer wat sneller.

en een NAS of server met elkaar. Als dezelfde switch zowel een verbinding opzet naar de NAS als naar een tweede switch, zijn er nog maar 4 poorten over. Als je toch gaat shoppen voor een switch, dan zouden we naast LACP ook zeker PoE/PoE+ niet vergeten als belangrijke specificatie. Een goede bekabelde ip-camera en een access point kun je middels Power over Ethernet namelijk van heb je overigens nog wel een apart stukje ge-

Ga je voor een gigabitswitch, dan kun je de

stroom voorzien door de netwerkkabel, waar ook

reedschap nodig, een LSA punch down tool. Heb

bandbreedte maximaliseren door voor een

de data doorheen gaat. Dat scheelt toch weer

je maar een paar kabels, dan kun je hier overi-

model te gaan dat LACP ondersteunt. LACP

een netsnoer en adapter en geeft je veel meer

gens ook een wandcontactdoos voor gebruiken.

staat voor Link Aggregation Control Protocol

vrijheid bij het plaatsen van deze apparaten.

Switchen

en houdt in dat meerdere netwerkpoorten samengevoegd kunnen worden. Twee gigabit-

Conclusie

Vanaf het patchpaneel ga je aan de slag met

aansluitingen bieden dan een enkele link aan

Is alleen het snelste en beste goed genoeg als

soepele kabels. Je kunt deze kabels aansluiten

met een full duplex bandbreedte van 2 gigabit.

het gaat om internet en je thuisnetwerk, dan

op een switch, die ervoor zorgt dat al het ver-

Er zijn moederborden voor desktops die twee

weet je na het lezen van dit artikel wat je moet

keer binnen het netwerk bij de juiste apparaten

netwerkaansluitingen aanbieden, maar ook voor

doen om dit te realiseren. Er zijn uiteraard zaken

aankomt. Er zijn op dit moment al switches

LACP geldt dat dit met name meerwaarde heeft

waar je geen invloed op hebt, bijvoorbeeld het

die 10 Gbps ondersteunen, maar die zijn voor

voor je backbone. In een thuissituatie is vooral

al dan niet beschikbaar zijn van glasvezel. Op

gebruik in bijvoorbeeld een meterkast niet echt

de verbinding tussen de switch en de NAS of de

veel andere aspecten heb je echter wel dege-

geschikt, behalve als je daar een rack hebt. Een

server van belang in dit opzicht. Ga je meerdere

lijk invloed, van het plaatsen van een goede

rack is een constructie waarin je al je centrale

switches gebruiken, dan kun je die ook het best

eigen router tot het aanleggen van de complete

netwerkapparatuur op kunt hangen. Ga je voor

op deze manier op elkaar aansluiten. Houd er

infrastructuur. Een ding is duidelijk: voor een

een 10-gigabitswitch, dan moet je ook zoveel

wel rekening mee dat je dan switches koopt

supersnel netwerk zijn kabels absoluut nood-

mogelijk apparatuur in je netwerk upgraden. Er

met voldoende poorten, want je verliest met

zakelijk. Zelfs je wifi wordt er sneller van. Het is

zijn 10 gigabit PCIe-kaarten die je in je computer

LACP uiteraard wel een poort. Op een 8-poorts

een behoorlijke klus, dat geven we grif toe, maar

kunt steken en verschillende NAS-fabrikanten

switch houd je dus nog maar 6 poorten over na

je bent daarna weer voor zeer lange tijd onder

bieden deze optie ook aan.

het verbinden van twee switches of een switch

de pannen.

WWW.PCMWEB.NL

106 - Dossier - Het snelste thuisnetwerk JW.indd 27

/ NR. 04 - APRIL 2016

27

07-03-16 19:46

DOSSIER Klus je eigen netwerk

DE GROTE NETWERKVERBOUWING Kabels blijven de beste basis Een verhuizing of verbouwing is een ideaal moment om eens goed naar je thuisnetwerk te kijken. Je kunt namelijk wat meer moeite doen om kabels goed weg te werken en om op diverse handige punten netwerkwandcontactdozen aan te leggen.

huizen komt vaak alles centraal in de meterkast

J E R O E N B O E R E N J O S É PA U T Y

een andere voor bijvoorbeeld de mediastreamer

V

binnen, maar bij oude huizen kan dat op totaal andere plaatsen zijn. Geef ook aan waar je verwacht netwerkaansluitingen nodig te hebben en hoeveel. Bij bijvoorbeeld de televisie heb je er maar één of twee nodig, eentje voor de tv en of decoder, maar in de buurt van een werkplek

orig jaar werd het woonhuis van

neem een plattegrond van het huis en teken

met misschien wel meerdere computers, een

één van onze redacteuren grondig

daarop waar bepaalde kabels zoals telefoon

printer en/of NAS heb je meer aansluitingen

verbouwd en dat was ook het moment

(voor adsl), televisie (kabelinternet) en eventueel

nodig.

om helemaal los te gaan. Het betreft een oude

glasvezel het huis binnenkomen. Bij moderne

Met al deze informatie maak je makkelijk een

woning uit de jaren dertig en hoewel de muren helemaal kaal zijn gemaakt en hier en daar ook wat in de muur is gefreesd, konden de meeste buizen met kabels onder de oude houten vloer worden gelegd. Bij een nieuwbouwhuis heb je vaak de mogelijkheid om lege buizen bij de bouw al te laten leggen. Dat is prettiger dan achteraf te moeten boren of frezen. Even een freesmachine in de muur zetten om een mooi sleufje te maken voor een buis waar de netwerkkabel doorheen gaat, is sowieso geen optie in een huurhuis. In een eigen huis ligt de beperking hooguit bij wat je zelf kunt, wilt of durft te doen.

Plannen Het aanleggen van een thuisnetwerk begint met een goede planning. Het is immers niet verstandig om rucksichtslos kabels naar allerlei kamers te trekken. Wat voor woning het ook betreft:

28

/ NR. 04 - APRIL 2016

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 28

In onze omgeving is de 2,4 GHz-band volledig verzadigd. Dan is het fijn om bepaalde apparaten bekabeld te kunnen aansluiten.

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:32

DOSSIER Klus je eigen netwerk

Plattegrond Het verbouwde huis is een gelijkvloers appartement van zo’n 60 m2,

Keuken

wat het aanleggen van de kabels zonder meer eenvoudiger maakt

Balkon

dan wanneer je door diverse etages heen moet. Er is voor gekozen niet zuinig te zijn met het aantal aansluitingen. Iedere wandcontactdoos heeft twee aansluitingen en er lopen dus ook per doos twee kabels naar

Printer

de switch. In vrijwel elke ruimte is een wandcontactdoos geplaatst, in

Mediaspeler

de woonkamer zelfs drie dozen en in de werkkamer twee. Door ook de keuken en slaapkamer een aansluiting te geven, is het heel makkelijk om daar een mediaspeler of streaming-audiospeaker neer te zetten.

Slaapkamer

Centraal punt In dit oude huis komt de telefoonlijn van KPN en de kabelverbinding van Ziggo in de hoek van de woonkamer binnen. Daar is dus het kabel-

Werkkamer Trapkast

modem bevestigd (zie M op de plattegrond). Maar het is geen handige plek voor een wifi-toegangspunt omdat het niet centraal gelegen is en

NAS

Pc

onmogelijk het hele huis voldoende dekking kan geven. We brengen met de gratis tool HeatMapper (www.ekahau.com) in kaart waar

P S R

we het beste de wifi-router kunnen hangen. In de werkkamer zit vlak Badkamer

naast de deuropening een ingebouwde kast. Als we de wifi-router (zie R) hoog bovenop de kastdeur hangen, dan hebben we op de hele etage prima bereik. In diezelfde kast hebben we dan een prachtige centrale plek waar ook het patchpanel en de switch kunnen staan (zie P en S).

Gang

Alle kabels van alle wandcontactdozen lopen dus naar dit punt. Een toekomstige glasvezelaansluiting zou waarschijnlijk in de trapkast/meterkast binnenkomen. Dus ook daar loopt alvast een extra aansluiting heen. Alleen de badkamer en de gang zijn de enige ruimtes zonder aansluiting.

M P S R

= kabelmodem van Ziggo = patchpanel

Woonkamer

= switch

Mediaspeler

Tv

= router + wifi-toegangspunt Pc

Je kunt netwerkkabels

M

op een rol van bijvoorbeeld 100 meter kopen.

lijstje met benodigdheden: hoeveel meter kabel

net niet worden weggedrukt met onze eigen

geld uitgeven, dan kies je het beste voor Cat 5e-

en buizen (of kabelgoot) heb je nodig, hoeveel

apparatuur. Op de 5 GHz-band is het door het

kabels. Het voordeel is dat de kabels relatief dun

wantcontactdozen, enzovoort.

beperkte bereik veel rustiger, maar niet al onze

en soepel zijn waardoor ze eenvoudig door een

apparaten ondersteunen dat. Kabels vormen

buis zijn te trekken. Het nadeel van Cat 5e en 6 is

daarom naar onze mening nog altijd de beste

dat een snelheid van 1 Gbit/s gelijk het maximale

basis van een thuisnetwerk.

is, voor een toekomstige hogere snelheid heb je

Kabels als basis Een thuisnetwerk staat steeds vaker synoniem voor het wifi-netwerk. Toch zijn kabels misschien

Cat 6a of Cat 7 nodig. Zie ook het artikel ‘Bliksem-

wel belangrijker dan ooit. Een kabel is sneller en

De juiste kabel

betrouwbaarder dan wifi. Daarnaast zorgt het

Netwerkkabels zijn in vele verschillende soorten

zoveel mogelijk bekabeld aansluiten voor een

te koop, zoals Cat 5e, Cat 6, Cat 6a en Cat 7.

Vast of soepel

lagere belasting op je wifi-netwerk. In de buurt

Gelukkig zijn al deze categorieën geschikt om

Voor het aanleggen van je bekabeling koop je

van het huis tellen we op de 2,4 GHz-band vele

een gigabitnetwerk mee aan te leggen, wat nu

netwerkkabel op een rol waar je de juiste lengte

tientallen wifi-netwerken, waarbij we met moeite

de meest gangbare snelheid is. Wil je niet te veel

afknipt die je in bijvoorbeeld je muur of vloer

WWW.PCMWEB.NL

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 29

snel thuisnetwerk’ op pagina 28 in deze PCM.

/ NR. 04 - APRIL 2016

29

08-03-16 11:32

DOSSIER Klus je eigen netwerk

verwerkt. Netwerkkabels zijn beschikbaar met

Twee kabels gelijk-

een soepele (stranded) of vaste (solid) kern. Bij

Koop koper!

tijdig door een buis

een vaste kern bestaan de aders uit één dikker

Je weet nu dus dat je een rol netwerkkabel

trekken of duplexka-

koperdraadje, terwijl bij een soepele kabel de

met een vaste kern nodig hebt. Pas wel op,

bel gebruiken? Het is

aders uit heel dunne koperdraadjes bestaan.

want de ene kabel is ondanks de aanduiding

allemaal mogelijk.

Het is gelukkig niet lastig om te onthouden

5e of 6a toch de andere niet. Voor de beste

welke kabel je nodig hebt: ga je de kabels vast in

prestaties zijn de aders in een netwerk-

je muur of op een andere manier verwerken om

kabel vervaardigt uit koper. Koper is echter

een netwerkaansluiting te maken, dan kies je

relatief duur en daarom zijn er ook kabels

voor kabels met een vaste kern. Dat is vergelijk-

in de handel waarvan de aders gemaakt

baar bij een elektrische installatie: in de muren

zijn van aluminium of ijzer omhuld met een

is solide installatiedraad verwerkt. Alleen het

dun laagje koper. Er is een hoop rotzooi op

laatste stukje vanaf het stopcontact doe je met

de markt, koop daarom in ieder geval geen

een snoer.

merkloos product. En koop geen kabels met termen als CCA (Copper Clad Aluminium) of

Een netwerkkabel met

CCS (Copper Clad Steel).

een vaste kern (solid) heeft

Patchkabels

aders die uit één koperdraad bestaan en is de kabel die je in je muur verwerkt.

Duplexkabel

Voor het aansluiten van apparatuur op je netwerk gebruik je patchkabels, dit zijn netwerkka-

Zelf hebben we Cat 7 gekozen voor ons ver-

bels met een soepele kern die aan beide kanten

bouwhuis, maar dat had een specifieke reden.

voorzien zijn van een RJ45-stekker. Je kunt patch-

Een normale pvc-buis is meestal 19 mm en

kabels zelf maken door RJ45-stekkertjes op een

daar trek je redelijk makkelijk één netwerkkabel

soepele kabel te knijpen met een netwerktang.

doorheen. Wil je twee dikkere Cat 6a-kabels

Dat deden wij vroeger ook zelf, maar is inmiddels

door één buis trekken, dan loop je het risico

geen goed idee meer. Storing zit vrijwel altijd in

dat die twee draden om elkaar heen gaan

het zelf aangeknepen stekkertje. We raden aan

draaien, wat het trekken enorm bemoeilijkt. We

kant-en-klare-patchkabels te gebruiken, die kun

Een soepele (stranded)

ontdekten dat er ook netwerkkabels zijn waar-

je kopen in iedere denkbare lengte.

netwerkkabel heeft aders

bij er eigenlijk twee kabels over de hele lengte

die uit meerdere koper-

aan elkaar vastzitten (een beetje vergelijkbaar

Kabels trekken

draadjes bestaan en is

met speaker-draad met twee kanalen, alleen

Heb je eenmaal de juiste kabels, dan moet je ze

bedoeld voor patchkabels.

dan met een vaste kern). Deze duplexkabel

vanaf de centrale plek waar de router, de switch

(toevallig Cat 7) was redelijk eenvoudig door

en het patchpanel staan naar de verschillende

pvc-buizen van 25 mm te trekken. Hierdoor

ruimtes voeren. In een nieuwbouw huis lopen er

hoefden wij door minder houten balken te bo-

waarschijnlijk loze leidingen vanuit de meterkast

ren. Dit is een vrij high-end-oplossing voor een

naar de diverse ruimtes. En zoals gezegd kon-

De reden dat zelfgemaakte patchkabels voor

gewoon woonhuis, maar ja, je bent netwerk-

den we in ons verbouwhuis pvc-buizen onder

storing zorgen, is dat de stekkertjes niet goed zijn

nerd of niet. Het prijsverschil per meter was te

de oude houten vloer leggen. Daarbij moesten

aangesloten op de kabel doordat er thuis door-

verwaarlozen.

we wel door wat houten balken heen boren.

Gooi die kabeltang maar weg!

gaans goedkopere krimptangen gebruikt worden.

Belangrijk om te onthouden bij het zelf leggen

Die goedkopere tangen kunnen het stekkertje

van pvc-buizen voor kabels: het maken van te

niet goed aanknijpen, wat tot storingen leidt.

scherpe bochten is bijna niet mogelijk. Je kunt

Duurdere en betere tangen ontgrendelen pas als

wel pvc-hoekstukken gebruiken om een bochtje om te gaan, maar hoe scherper de hoek hoe

het echt goed is aangeknepen. Wil je toch zelf

lastiger het is om de stugge netwerkkabels er-

patchkabels maken, dan vind je een stappenplan

Koop patchkabels kant-

op onze website: www.pcmweb.nl/rj45. Zorg dan

en-klaar, wel zo makkelijk en

doorheen te trekken. Heb je geen lege leidingen

wel een voor een goede kabeltang die de con-

minder kans op storing.

en kun je die ook niet leggen, dan zul je gebruik

nectoren goed in één keer tegelijkertijd aandrukt.

moeten maken van creatieve oplossingen als

Maak alleen zelf patchkabels op basis van Cat

geboorde gaten, kabelgoten en holle plinten.

5e-kabels. Sommige fabrikanten beweren wel

Iets wat je nooit moet doen, is een netwerkkabel

dat je ook Cat 6- of zelfs Ca t6a-patchkabels

trekken door dezelfde leiding waar ook elektrici-

kunt maken, maar wij raden je dat niet aan.

teitskabels doorheen lopen.

30

/ NR. 04 - APRIL 2016

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 30

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:32

DOSSIER Klus je eigen netwerk

Trekveer Voor het trekken van een kabel heb je een trekveer nodig. In een loze leiding zit doorgaans een contactdraad waarmee je kunt achterhalen welke leiding waar uitkomt. Deze draad kun je gebruiken om een trekveer door de leiding te trekken. Bevestig de netwerkkabels aan de trekveer door de gestripte koperdraadjes aan het oogje vast te maken. Met behulp van ducttape Waar deze

kun je de kabel extra vastmaken. Trek kabels

oude houten

altijd met zijn tweeën. Eén persoon voert de ka-

vloer al open

bel in, terwijl de andere persoon aan de andere

moest voor de

kant aan de trekveer trekt. Wees tijdens het

verwarmingsbui-

verwerken heel voorzichtig met de kabel. Loopt

zen, zijn ook gelijk

de kabel stroef, ga dan niet heel hard trekken.

de buizen voor de

Zorg dat de kabel niet knikt. Je kunt talkpoeder

netwerkkabels bij

of speciaal kabelglijmiddel gebruiken om de

gelegd.

wrijvingsweerstand van de kabel te verminderen. Gebruik in ieder geval geen zeepsop, groene

Je kunt je netwerkaan-

zeep of afwasmiddel. Dat werkt tijdens het trek-

sluitingen afwerken met

ken waarschijnlijk wel, maar zal opdrogen tot

hetzelfde schakelmate-

een plakkerige substantie waar je last van hebt

riaal als bijvoorbeeld je

als je de kabel er ooit weer uit wilt halen.

stopcontacten.

Wandcontactdozen

LSA-stroken afmonteren

In de ruimtes waar je een netwerkaansluiting

wandcontactdozen met twee aansluitingen moet

In binnenwerken voor wandcontactdozen en

wilt hebben, werk je de netwerkkabel af met

je dus ook twee netwerkkabels door de buis

in patchpanelen worden de netwerkaders

een wandcontactdoos. Wandcontactdozen zijn

trekken. Je kunt kiezen voor een los binnenwerk

gemonteerd via zogenoemde LSA-stroken. Deze

beschikbaar in een inbouwvariant die past in de

dat je kunt combineren met afdekplaatjes van

aansluitingen bevatten een mesje die de mantel

inbouwdoos waar de leiding in uitkomt of als

de fabrikant van de rest van het schakelmate-

van de aders doorsnijdt en goed contact maakt.

opbouwvariant die je op een muur of op een

riaal dat je in huis hebt. Dan zijn de raampjes

Je hebt een speciale LSA punch-down tool nodig

kabelgoot schroeft. Simpele Cat 5e-dozen heb je

bijvoorbeeld hetzelfde als de raampjes van je

om de aders vast te zetten in de LSA-strook. Je

voor ongeveer een tientje. Cat 6a-varianten zijn

stopcontacten.

duurder en kosten zo’n twintig euro. Er bestaan wandcontactdozen met één enkele netwerkaansluiting en met twee aansluitingen. Voor de

Leg de aders op de juiste kleur (kies voor T568B of B), Voer de netwerkkabel in je wandcontactdoos of patchpanel in.

druk de kabel een beetje vast, zet de punch-down tool op de LSA-strook en druk tot je een klik hoort.

Keystones Je kunt ook kiezen voor een wandcontactdoos gebaseerd op keystone-modules. Dit zijn blokjes met een netwerkaansluiting waar je de netwerkkabel op afmonteert. Deze keystone-modules verwerk je vervolgens in een hiervoor geschikt wandcontactdoosraampje dat je eveneens kunt krijgen van dezelfde fabrikant als de rest van je schakelmateriaal. Het voordeel van deze aanpak is dat er keystone-modules verkrijgbaar zijn die je kunt afmonteren zonder gereedschap en je dan dus geen LSA punch-down tool nodig hebt.

WWW.PCMWEB.NL

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 31

/ NR. 04 - APRIL 2016

31

08-03-16 11:33

DOSSIER Klus je eigen netwerk

kunt een LSA punch-down tool aanschaffen voor

Sluit alle acht aders aan, de over-

zo’n tien euro. Voor thuisgebruik voldoet een

bodige stukjes draad worden door

goedkoop exemplaar prima.

de punch-down tool afgesneden.

Afwerken op het patchpanel Doorgaans is de meterkast het centrale punt in je netwerk. In ons geval was dat een ingebouwde kast in de werkkamer. Werk de netwerkkabel netjes af, maar knijp zeker geen stekkertjes op een kabel met een vaste kern. Heb je slechts twee of vier netwerkkabels af te werken, dan kun je dat doen met dubbele wandcontactdoosjes in een opbouwvariant. Heb je echter meer kabels, dan is het handiger om met een patchpanel te werken. Dit is een kastje met een groter aantal netwerkaansluitingen waarop je netwerkkabels afmonteert. Voor thuis in de meterkast is een desktop-patchpanel handig. Anders dan de naam doet vermoeden, kun je een dergelijk patchpanel eenvoudig aan de muur schroeven. Ze zijn beschikbaar in varianten van 8 of

met een poort van de switch. Tot slot sluit je

12 poorten. Patchpanels met 16 of 24 poorten

een patchkabel aan tussen de switch en een

zijn alleen beschikbaar in varianten die je in

poort op de switch van je router. In ons geval

een patchkast of patchrek moet verwerken en

is de router tevens ons wifi-toegangspunt dus

hebben een breedte van 10 of 19 inch. In ons

die hebben we vrij hoog tegen de kastdeur van

verbouwhuis hadden we zoveel aansluitingen

de centrale netwerkkast gemonteerd, zodat de

dat we gelijk een 24 poorts-patchpanel hebben

antennes voor een optimaal bereik op de etage

gekocht.

kunnen zorgen.

Patchpanels heb je ook in een bescheiden 8-poortsuitvoering.

zelf van MDF te maken. Ook die houten kastjes

Switch en router

Patchrek

In je meterkast of centrale punt zoals de hier

Als je zoals wij dan toch een 24 poorts-patchpa-

breedte van 19 inch wordt ook in de muziekin-

geplaatste patchkast zijn de netwerkkabels

nel hebt, dan is het handig om daar ook gelijk

dustrie gebruikt voor audioapparatuur. Maar

afgemonteerd op een patchpanel. Om de poor-

een 24 poorts-switch bij te nemen en deze

met wat MDF en een beetje zagen, schroeven

ten in de diverse kamers te kunnen gebruiken,

samen in één 19 inch-rack te bevestigen. Je

en lijmen heb je zo’n kastje snel in elkaar gezet.

moet je de poorten op het patchpanel met een

kunt een eenvoudig metalen rekje van vier of

Daarna is het een kwestie van schuren, gronden

patchkabel verbinden met een switch. Je hebt

zes ‘units’ hoog voor 40 – 50 euro online kopen.

en aflakken in de gewenste kleur. De metalen

per netwerkaansluiting één poort op een switch

Maar wij vonden het véél leuker om zo’n rekje

strips (rackprofielen genoemd) om de 19-inch-

kun je overigens kant en klaar kopen, want de

nodig. In de meeste routers is al een switch met vier poorten ingebouwd; tot vier afgemonteerde poorten heb je dus geen extra switch nodig. Heb je echter meer aansluitingen – en dat is al het geval als je in drie kamers een dubbele aansluiting monteert – dan heb je een losse switch nodig. Je kunt bijvoorbeeld switches kopen met vijf, acht, zestien en vierentwintig poorten. Switches vind je in compacte uitvoeringen die je zo op de muur kunt schroeven of gewoon op een plank kunt neerzetten. Switches met 16, 24 of meer poorten zijn ook vaak uitgevoerd in een model bedoeld voor montage in een patchkast of patchrek. Een gigabit-switch

Een simpel metalen 19

met acht poorten kost zo’n twintig tot veertig

inch-rekje dat je aan de muur

euro. Verbind alle poorten op het patchpanel

kunt schroeven.

32

/ NR. 04 - APRIL 2016

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 32

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:33

DOSSIER Klus je eigen netwerk

1

Het betere knutselwerk: met de juiste maten en een beetje handwerk zet je zo een houten 19 inch-

6

kastje in elkaar. 1: 270 mm 2: 300 mm 3: 350 mm

2

4: 120 mm 5: 524 mm 6: 300 mm Een patchpanel is een handige manier om

5

netwerkaansluitingen in de meterkast af te werken.

6 3

4

apparatuur op vast te schroeven koop je online bij bedrijven die flightcase-onderdelen verkopen (zoals www.zelfbouwcase.nl). Je kunt per halve

Het eindresultaat

eenheid precies de lengte bestellen die je nodig

van het zelfgebouwde

hebt. Ook extra kooimoeren kun je hier kopen.

19-inch-kastje.

Met het alles-in-één-kastje hebben we onze netwerkapparatuur netjes, maar ook toegankelijk afgewerkt. Er is in ons kastje ook nog ruimte voor een stekkerdoos op 19-inch-formaat. De contactpunten zitten uit het zicht aan de achterkant en aan de voorzijde zit enkel een aan/uitknop. Als het moet, kan alles in één keer worden uitgeschakeld.

Tot slot In dit artikel heb je kunnen zien dat bij het van begin af aan aanleggen van een thuisnetwerk aardig wat kan komen kijken. Maar met behulp van de juiste materialen, een goede (bouw) tekening en een inventarisatie van de spullen die je nodig hebt, maak je alvast een goede start. Voor ieder soort huis gelden andere regels, maar als je de kans hebt om met een schone lei te kunnen beginnen, dan kunnen we je dat van harte aanraden. Heb je zelf nog tips of mooie foto's? Deel ze op onze Facebookpagina: www.facebook.com/pcmweb

WWW.PCMWEB.NL

102 - Dossier - Netwerk klussen JW.indd 33

/ NR. 04 - APRIL 2016

33

08-03-16 11:33

DOSSIER Ideale routerinstellingen

DE ROUTER ONDER DE LOEP De optimale instellingen

Elk jaar worden er meer wifi-apparaten aan je netwerk gehangen en dat is niet zonder gevolgen. Gebruikers gaan elkaar in de haren zitten en de snelheden lopen terug. Trekt je router het nog wel? H A N S N I E P OT H

O

p zolder wordt een hele hd-film ge-

kanalen te bundelen tot één kanaal van 40

apparaten nog volgens de 802.11g-standaard

download, in de tienerkamer worden

MHz, kan daarmee een datasnelheid van 150

werken. Je levert echter wel netwerksnelheid in

online games gespeeld, terwijl bene-

Mbps worden bereikt. Met de MIMO-techniek

op de apparaten die in 802.11n-mode werken,

den in de woonkamer met de laptop berichtjes

(Multiple Input Multiple Output) waarbij er met

als er ook 802.11g-apparaten zijn aangesloten.

op Facebook worden uitgewisseld. De hele

twee antennes twee dataverbindingen zijn te

Heb je geen 802.11g-apparaten meer in huis, zet

familie zit op internet. Ergens in het (trappen-)

gebruiken, is een theoretische snelheid van

dan je netwerk direct om van mixed mode naar

huis staat de modem/router die ervoor dat ie-

300 Mb/s mogelijk en met drie antennes zelfs

802.11n only.

dereen tegelijk toegang heeft en kan surfen. De

450 Mb/s. In de 802.11ac-standaard, ook wel

modem/router is de spil in het netwerk. De mo-

gigabit-wifi, worden door de betere 256-QAM

ten de mixed mode als dual mode typeren. Er

dem verzorgt de toegang tot internet, de router

modulatie met vier gebundelde kanalen data-

bestaan echter twee typen dual mode of dual

regelt het lokale netwerkverkeer in je woning en

transfers van 433 Mbits per seconde mogelijk.

band: selectable en simultaneous dual band.

knoopt alle computers en wifi-apparaten in het

Net als bij 802.11n kan er van meerdere anten-

Een selectable dual band-router ondersteunt

netwerk aan elkaar. De twee zijn tegenwoordig

nes en datastromen gebruikgemaakt worden.

één wifi-netwerk met keuze uit 2,4 GHz of 5 GHz,

meestal in één behuizing verenigd.

Bij twee antennes wordt de bandbreedte 867

maar niet tegelijk. Alle draadloze apparaten

Mbps en bij drie antennes is theoretisch 1,3

delen een enkel netwerk. Simultaneous dual

Gbit/s haalbaar. Het bundelen van acht kana-

band werkt met twee gescheiden wifi-netwerken

Het IEEE 802.11 (naar groep 11 van het IEEE

len tot een 160 MHz breed kanaal behoort tot

en twee zender/ontvangers. Je kunt dan

standaardencomité 802) protocol beschrijft

de mogelijkheden, maar dit is optioneel. In de

bijvoorbeeld een YouTube-film kijken via de

de wifi-radiosignalen die worden gebruikt in

praktijk zullen de snelheden echter een stuk

5 GHz-band, terwijl een huisgenoot mail

draadloze netwerken. Sinds 1997 verschijnt

lager liggen, omdat de verbinding bijna nooit

verstuurt via de 2,4 GHz. Een goede dual band-

er geregeld een nieuwe en snellere standaard

optimaal is.

Wifi-standaarden

met weer nieuwe en verbeterde modulatie-

Verwarrend hierbij is dat sommige fabrikan-

router kan zonder schakelen op beide frequenties tegelijkertijd functioneren.

technieken. De komende 802.11ac-standaard

Mixed en dual mode

is met 433 Mb/s nu bijna veertig maal zo snel

In je huishouden zijn er behalve laptops

Kanalen

als de eerste 802.11b-standaard voor thuisge-

waarschijnlijk ook tablets, smart-televisies en

Een belangrijke dimensie bij al deze protocol-

bruik die 11 Mb/s bood. De 802.11n-standaard

mobiele telefoons te vinden. Omdat niet al die

len is het gebruik van de frequentiebanden.

uit 2009 is vandaag de dag nog steeds de

apparaten aan de 802.11n-standaard voldoen

De 802.11b-, 802.11g- en 802.11n-standaard

meest verbreide standaard. De belangrijkste

en toch gebruik willen maken van de internet-

gebruiken de vrije 2,4 gigahertz UHF-band,

vernieuwingen van 802.11n waren de MIMO-

verbinding, zetten de fabrikanten de router op

waarvoor geen licentie nodig is. De 802.11n-

techniek en channel bonding. Door twee

mixed of mode. Daarmee kunnen de oudere

standaard kan ook gebruikmaken van de

34

/ NR. 04 - APRIL 2016

101 - Dossier - Routerinstellingen JW.indd 34

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:33

eveneens vrije 5 GHz SHF-band. De laatste

zendt – weliswaar verzwakt (op ±11 MHz moet

kleiner bereik heeft en de hogere frequenties

802.11ac-standaard is ontworpen voor de 5

het signaal 30dB zijn afgenomen) – ook uit op

sneller dempen in dikke muren. Vergelijk het

GHz-band. Voor neerwaartse 2,4 GHz compati-

kanalen 3, 4, 6 en 7. Het kan dus voorkomen

met geluidsoverlast: je hoort wel de basdreu-

biliteit maken ac-routers gebruik van 802.11n

dat een krachtige zender op kanaal 4 of 6 een

nen, maar de vocals reiken minder ver en hoor

radio. Omdat er voor de 2,4 GHz-band nauwe-

zwakke zender op kanaal 5 overstemt. Wifi-

je nauwelijks. Behalve storing van andere ap-

lijks regels bestaan, kan apparatuur storing on-

zenders op de 2,4 GHz-band kunnen alleen sto-

paratuur is er op 5 GHz ook veel minder kans

dervinden van apparaten die op dezelfde band

ringsvrij naast elkaar werken als er drie of vier

op storing van andere wifi-apparaten. De totale

werkzaam zijn, zoals magnetrons, draadloze

ongebruikte kanalen tussen zitten. Zo liggen de

bandbreedte van de 5 GHz-band is verdeeld

telefoons en bluetooth-apparaten. De 802.11g-

kanalen 1-5-9-13 of beter nog 1-6-11 voldoende

over drie blokken UNII-1 tot en met UNII-3,

en 802.11n-protocollen verdelen het wifi-spec-

ver van elkaar om gelijktijdig te gebruiken en zo

waarvan de laatste alleen in de VS en Azië wordt

trum op de 2,4 GHz-band in veertien kanalen

weinig mogelijk interferentie te veroorzaken.

gebruikt. In Nederland en de Europese Unie

waarop kan worden ontvangen en verzonden,

Het voordeel van de 5 GHz-band is dat deze

maar de kanalen 12 tot en met 14 zijn niet in

meer bandbreedte biedt en minder druk bezet

alle delen van de wereld toegestaan. De band

is. Op deze band zijn tussen 5,1 GHz en 5,8 GHz

loopt feitelijk van 2,4 GHz tot 2,49 GHz, waarbij

24 kanalen beschikbaar. Deze kanalen overlap-

de centrumfrequenties van de kanalen (2,412

pen niet en hebben alle de volledige bandbreed-

tot 2,484 GHz) telkens 5 MHz uit elkaar liggen.

te van 20 MHz ter beschikking. De 5 GHz-band

Er wordt echter een 20 MHz breed signaal

heeft bovendien minder last van storing van

uitgezonden, zodat het vier andere kanalen

huishoudelijke apparaten als de magnetron.

overlapt. Een router die uitzendt op kanaal 5,

Daar staat tegenover dat de 5 GHz-band een

Het spectrum waarin op 2,4 GHz wordt uitgezonden.

WWW.PCMWEB.NL

101 - Dossier - Routerinstellingen JW.indd 35

On

zijn 19 kanalen van 20 MHz breed beschikbaar, verdeeld in drie groepen: • 5150 MHz – 5250 MHz (UNII-1)

On

kanalen 36, 40, 44, 48 • 5250 MHz – 5350 MHz (UNII-2) kanalen 52, 56, 60, 64 • 5490 MHz – 5710 MHz (UNII-2-Ext) kanalen 100 t/m 140

De 5 GHz-kanalen in 802.11n en 802.11ac.

/ NR. 04 - APRIL 2016

35

08-03-16 11:33

DOSSIER Ideale routerinstellingen

moet je in het geavanceerde configuratiemenu

en ervoor zorgen dat elke applicatie een eerlijk

165 beschikbaar, terwijl de kanalen 120-128

van de laptopnetwerkadapter nog toestaan dat

deel krijgt. Met QoS kun je ook voorrang verlenen

niet zijn toegestaan in verband met interfe-

40 MHz-kanalen worden ondersteund.

aan het verkeer dat gevoelig is voor vertraging

In de VS zijn ook de kanalen 144 en 149 tot

rentie met weersatellieten. De enige echt vrije

of latency, zoals een Skype-gesprek en minder

kanalen zijn 36 tot en met 48. Alle kanalen van

Quality of service

52 tot en met 140 zijn DFS (Dynamic Frequency

Apparaten die met je router zijn verbonden,

naar de achtergrond verwijzen. De implementatie

Selection) kanalen. In dat geval moet je router

strijden voortdurend om de beschikbare band-

van deze functie verschilt per router. Soms kun

uitwijken naar een ander kanaal zodra deze een

breedte en de kans is groot dat je YouTube-video

je zelf bepalen hoeveel bandbreedte een type

radar signaleert. Het kanaal waarop de radar is

hapert of je Skype-gesprek stottert omdat een ge-

toepassing kan krijgen. Soms ook kun je ook een

gedetecteerd, mag dan de eerste dertig minuten

bruiker op een andere pc zwaar netwerkverkeer

ip- of MAC-adres selecteren en deze pc voorrang

niet worden gebruikt. In de buurt van een

genereert. Zonder tussenkomst pikt de sterkste

geven. Vaak ook kun je uit een lijst een applicatie

luchthaven kan die situatie zich voordoen. De

concurrent, een Bittorrent-download bijvoor-

of online game kiezen en de gewenste prioriteit

5 GHz-routers kunnen per groep wel meer ver-

beeld, alle ruimte in. Bestandsoverdracht moet

toekennen.

mogen toekennen dan op de 2,4 GHz-band. De

immers foutloos zijn en elk pakketje wordt op-

groepen UNII-1 en UNII-2 hebben een maximaal

nieuw verstuurd als dat niet goed is aangekomen,

bepaald door een veld in de ip-header, het DSCP

zendvermogen van 200 milliwatt. De kanalen

terwijl een game of een videostream wel een bitje

(Differentiated Services Code Point) veld van zes

100 tot en met 140 (groep UNII-2 Ext) hebben

kan missen. Een router met een goede Quality of

bits. Diffserv kan worden gebruikt om ‘low-la-

een maximaal zendvermogen van 1 Watt.

Service (QoS) technologie kan deze ongelijke ver-

tency’ toe te kennen aan kritisch netwerkverkeer

deling van de kostbare bandbreedte voorkomen

zoals voice en streaming media en zogeheten

Channel bonding Channel bonding is een fraaie methode om 20 MHz-kanalen te combineren tot een breder 40 of 80 MHz-kanaal. Met 802.11n werd de optie ingevoerd om twee 20 MHz brede kanalen te

urgent verkeer als file-downloads en printjobs

De prioriteit die een ip-pakketje krijgt, wordt

DSCP-tabel prioriteit

EF

combineren tot 40 MHz en daarmee de band-

DSCP 46 / 44 Class1

Class2

Class3

Class4

breedte en de capaciteit te verdubbelen. Daar

AF low

AF11/DSCP 10

AF21/DSCP 18

AF31/DSCP 26

AF41/DSCP 34

staat tegenover dat het bereik kleiner wordt en

AF medium

AF12/DSCP 12

AF22/DSCP 20

AF32/DSCP 28

AF42/DSCP 36

AF high

AF13/DSCP 14

AF23/DSCP 22

AF33/DSCP 30

AF43/DSCP 38

BE

DSCP 0

de verbindingen in de drukte van vele naburige netwerken ook storingsgevoeliger zijn. Op de 2,4 GHz-band is channel bonding weinig zinvol. Allereerst zul je twee niet-overlappende kanalen moeten gebruiken en levert het ook extra verstoring op met naburige netwerken. Op de 5 GHz-band waar het minder druk is en de kanalen niet overlappen kun je kanalen wel goed bundelen. Helemaal als je met een detectieprogramma als inSSIDer twee vrije kanalen hebt gevonden. In het 80211.ac-protocol kunnen zelfs vier kanalen worden gebundeld tot één kanaal met een bandbreedte van 80 MHz. Mogelijk

In het menu ‘Prioriteiten voor de media’ van de Linksys WRT1200AC kun je aangesloten apparaten slechts van de box ‘Normale prioriteit’ verslepen naar de box ‘Hoge Prioriteit’ en uit twee lijstjes met bekende toepassingen en games een item selecteren en in de Hoge Prioriteit-box zetten. Je kunt daarbinnen nog wel de volgorde aanpassen.

36

/ NR. 04 - APRIL 2016

101 - Dossier - Routerinstellingen JW.indd 36

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:33

DOSSIER Ideale routerinstellingen

‘best-effort’ aan niet-kritische diensten als

is geactiveerd, in dat geval moet je de functie

WLAN-detectie

webbrowsen of bestandsoverdrachten. De 64

eerst aanvinken. Zelf de menu’s aanpassen, is

Wil je inzicht krijgen in het door je router ontvan-

mogelijke DSCP-waarden worden gedefinieerd

niet makkelijk en sommige instellingen lijken

gen netwerkverkeer, de gebruikte kanalen en de

in verschillende PHB (Per-Hop Behavior) klassen

alleen bedoeld voor gevorderde gebruikers. In

signaalsterkte, dan zijn inSSIDer (www.inssider.

en ‘drop precedence’-niveaus.

de routermenu’s vind je van de DSCP-groepen

com/downloads) en Xirrus WiFi Inspector

weinig terug, meestal worden ze aangeduid met

(www.xirrus.com/free-tools) fraaie testtools.

Expedited Forwarding (EF)

namen als Excellent effort, Voice, Background en

Beide verschaffen een zee aan informatie, zoals

EF-verkeer krijgt voorrang boven al het andere

Control (bestandsoverdracht).

de gedetecteerde ssid's, signaalsterkte, netwerk-

verkeer. Onder EF vallen voice, video en andere

In de KPN Experia Box kun je een percentage

modus, gebruikte kanalen en frequenties, de

realtime-diensten. Om overload te voorkomen

bandbreedte aan een groep toekennen, maar

encryptiemethode, de producent van de router

mag het EF-verkeer meestal niet meer dan 30

daar zijn geen applicaties aan gekoppeld. Wel

en het MAC-adres daarvan. Hiermee krijg je niet

procent van het totale verkeer bedragen.

kun je met traffic mapping verkeer toekennen

alleen een goed idee van de dekking van je eigen

aan Diffserv-groepen, maar ook dit vraagt om

netwerk, je krijgt ook alle naburige draadloze

kennis van UDP- en TCP-poorten.

netwerken te zien, zodat je weet welke kanalen

Assured Forwarding (AF) De AF PHB-groep telt vier klassen AF1 tot AF4 en drie niveaus ‘drop precedence’: low, medium en high drop. Aan elk van de klassen is een bepaald percentage van de bandbreedte toe te kennen. Bij congestieproblemen tussen klassen, krijgt de hoogste klasse voorrang. Mocht een queue in een klasse volraken, dan sneuvelen volgens de prioriteitsregel eerst de pakketjes met een high drop precedence, vervolgens de medium en dan de low precedence DSCP-pakketjes. Best Effort Forwarding (BE) BE is de default PHB. Pakketjes zonder DSCP worden behandeld zonder QoS-prioriteit. QoS is bij niet veel gebruikers bekend en vaak lastig te vinden onder de extra’s in het configuratiemenu van de router. Het kan zijn dat QoS niet DSCP QoS lijkt nu breed te worden geaccepteerd en meer applicaties ondersteunen de DSCP.

Met Xirrus WiFi Inspector

je beter kunt vermijden. Xirrus WiFi Inspector

krijg je goed

laat vier deelvensters zien: een radargrafiek met

inzicht in de

de netwerken geplot naar sterkte, een venster

draadloze

met je routergegevens, een uitgebreid overzicht

netwerken in

met alle gevonden netwerken en een signal

de buurt.

history, een grafiek met de signaalsterkte over de afgelopen 500 seconden. Je kunt desgewenst filteren en sorteren op de verschillende categorieën. Xirrus biedt ook een speedtest voor de up- en downloadsnelheid. InSSIDer geeft een soortgelijk overzicht van alle gevonden netwerken met ssid’s en gebruikte kanalen. Verschil met Xirrus is dat InSSIDer het echte MAC-adres weergeeft, de signaalsterkte als RSSI (Received Signal Strength Indicator)

WWW.PCMWEB.NL

101 - Dossier - Routerinstellingen JW.indd 37

/ NR. 04 - APRIL 2016

37

08-03-16 11:34

DOSSIER Ideale routerinstellingen

Handige routertips Gebruik de 5 GHz-band. Werk je nog in 2,4 GHz-

Heb je een modem/router in één kastje, dan kun

ter uit te kijken. Met het oog op de toekomst het

mode, kies dan niet voor channel bonding. Het

je die beter niet in de meterkast laten staan. Voor

liefst meteen een fonkelnieuwe 802.11ac-router

klinkt voordelig, maar het zorgt voor nog meer

de modem is het fijn dat die in de buurt staat van

met meerdere antennes. QoS-resultaat is niet

verstoring op het netwerk.

het adsl-aansluitpunt, maar een draadloze router

gegarandeerd, maar het is zeker de moeite waard

kan beter een centraal plekje in huis hebben

eens met de instellingen te experimenteren.

Als je op 5 GHz een breder 40 MHz-kanaal confi-

voor een goed bereik naar alle kamers. Vaak is

gureert, verdubbel je weliswaar de bandbreedte,

de router van de provider ook niet de beste op de

Met Tamosoft, een fraai server-client simulatie-

maar wordt het bereik een stuk kleiner. Met een

markt. Soms ontbreekt zelfs de hele 5 GHz-band.

programma, zou je verschillen in doorvoersnel-

extra access point kun je het bereik door het hele

Mocht je router alleen 2,4 GHz bieden of alleen

heid met verschillende QoS-instellingen eens

huis weer vergroten.

802.11g, dan wordt het tijd naar een nieuwe rou-

kunnen meten.

Blader je nu toch door het routermenu, check dan of de encryptie op WPA2 staat. WPA2 is de beste versleuteling van het draadloze signaal tegen afluisteren. Een router naar wens configureren is leuk, maar het kan mislopen. Staat eenmaal alles werkend klaar, dan doe je er goed aan een back-up van die configuratie te maken. De mogelijkheid vind je in bijna elke router in een rubriek als Tools of Extras.

van de fabrikant te vinden. Je kunt het zonder ‘www’ gewoon intikken in de url-balk. De inlognaam en het wachtwoord zijn default meestal ‘admin’ en ‘1234’ als je deze nog niet eerder hebt gebruikt en het is raadzaam om daarvoor direct je eigen combinatie in te stellen.

De WAN-poort Ten slotte moeten alle activiteiten via de De gegevens die InSSIDer vindt van alle netwerken

Wifi-signaal aanpassen

modem het internet op. Je abonnement bij de provider moet dan wel toereikend zijn. Gewoon

Om protocollen, kanalen en modes te wijzigen,

browsen kost 6-12 Mb/s, een Netflix’s 4K-stream

zul je bij het ingebouwde routermenu moeten

vraagt 25 Mb/s en voor gamen met een Play-

aangeeft en Max Rate de maximale bitsnelheid

komen. Daarvoor moet je bekabeld inloggen op

station is 10 Mb/s nodig. In ons voorbeeld uit

van de router toont. Een ander verschil is dat

het gereserveerde ip-adres van de router in de

het begin van dit artikel waar drie gezinsleden

InSSIDer de 2,4 GHz- en de 5 GHz-band geschei-

home range 192.168.x.x voor intern gebruik. Het

tegelijk met verschillende activiteiten op internet

den kan weergeven. Door het filter in te stellen

routeradres is vaak 192.168.1.254 of 192.168.1,

zitten, heb je dus minstens 50 Mb/s nodig.

zie je direct zien hoe het spitsuur is op de 2,4

maar het juiste adres moet vermeld staan

Check je download- en uploadsnelheden eens

GHz-band en hoe stil nog op de 5 GHz-band.

in de handleiding of is anders op de website

en pas zo nodig je abonnement aan.

in de buurt.

38

/ NR. 04 - APRIL 2016

101 - Dossier - Routerinstellingen JW.indd 38

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 11:34

INTEL® COMPUTE STICK

MINIMUM FOOTPRINT. MAXIMUM COMPUTER. D I R EC TO RY

•

WiFi 802.11bgn and Bluetooth* 4.0 for internet access and wireless peripherals

• Cloud access made simple – making it easy to stream data and files • Low power for high energy computing

Connect. Compute. Its that Simple. © Copyright 2015 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Inside, the Intel Inside logo, Intel. Experience What’s Inside are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and/or other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.

Naamloos-1 1

Naamloos-1 1

6-1-2016 14:22:07

17-12-2015 13:02:22

ACHTERGROND Veilig online

ZO BLIJF JE VEILIG ONLINE Zorgeloos internetten Criminelen op internet worden steeds slimmer en wie niet oplet, kan slachtoffer worden van identiteitsfraude, diefstal of chantage. Maar met deze tips houd je het gevaar buiten de deur. D I R K J A N VA N I T T E R S U M

H

oe veilig zijn jouw wachtwoorden?

Altijd updaten

Typ voor de grap eens veelgebruikte

Bijna ieder softwarepakket krijgt weleens te ma-

wachtwoorden in op de site

ken met beveiligingsfouten waar hackers mis-

blog.kaspersky.com/password-check. De kans

bruik van kunnen maken. Om dat te verhelpen

dat je schrikt is vrij groot, want internetcrimine-

is het belangrijk updates te installeren. Wacht

len zijn goed in het kraken van wachtwoorden.

daar niet mee: installeer updates zodra ze uit

Om toch een sterk wachtwoord te kiezen, kun

zijn. Dit geldt niet alleen voor computersoft-

je het beste de eerste letters gebruiken van een

ware, maar ook voor apps op smartphones en

wachtzin. Een voorbeeld maakt het duide-

tablets. Vergeet ook niet het besturingssysteem

lijk. Kies bijvoorbeeld de zin ‘Mijn computer

te updaten. Verouderde besturingssystemen

heeft een harde schijf van 256 GB!’. Dat wordt

zoals Windows XP zijn natuurlijk uit den boze.

afgekort ‘Mchehsv256GB!’. Dat is al redelijk

We gaan ervan uit dat je inmiddels over bent op

veilig. Je maakt het nog veiliger door tekens te

Windows 7 of 10. Bij Android is het soms lastig

vervangen. In dit geval kun je de e door een

een up-to-date versie te gebruiken, omdat lang

3 vervangen en de s door een $. Zo krijg je

niet alle fabrikanten updates uitbrengen voor

'Mch3h$v256GB!'. Volgens eerdergenoemde

besturingssystemen. Let er bij aanschaf van

site van Kaspersky heeft een gewone pc er

een smartphone op of een fabrikant regelmatig

meer dan 10.000 eeuwen voor nodig om dit

updates uitbrengt. Vooral met goedkopere An-

wachtwoord te kraken! Een goed wachtwoord

droid-telefoons bestaat de kans dat de fabrikant

Betrouwbare software

is niet alleen belangrijk voor het beveiligen van

is blijven steken bij een oudere versie van het

Er is veel software te krijgen, maar lang niet al

je pc, smartphone of tablet. Ook bij online dien-

besturingssysteem en niet van plan is deze te

deze programma’s zijn betrouwbaar. Het komt

sten is een degelijk wachtwoord essentieel

updaten. Bedenk verder ook dat er regelmatig

voor dat – met name populaire – pakketten

(zie 'Zorgeloos surfen' verderop). Op smart-

updates uitkomen voor randapparatuur, zoals

worden aangeboden met ingebakken virus.

phones en tablets zijn de vingerafdrukscanner

routers en mediaspelers, het loont dus zeker de

Download daarom alleen bij betrouwbare sites

in opkomst. Die bieden een veilig alternatief

moeite om ook daar regelmatig te checken op

waar software wordt getest op virussen. Scan de

voor het wachtwoord.

nieuwe versies.

download voor de zekerheid zelf ook. Downloa-

40

/ NR. 04 - APRIL

512 - Achtergrond - Veilig online JW.indd 40

2016

Het kraken van dit wachtwoord duurt op een gewone pc meer dan een miljoen jaar.

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:34

ACHTERGROND Veilig online

centje bij te verdienen, maar ze zorgen voor veel

720p

programma’s zit je natuurlijk niet te wachten. Om

ook h

te voorkomen dat je plots opgezadeld zit met

kan u

deze ongein is het programma Unchecky (www. unchecky.com) een aanrader. De software waarschuwt bij installatie van nieuwe programma’s voor ongewenste software. Unchecky is niet feilloos (dus blijf zelf opletten!), maar het kan je zeker behoeden voor ongewenste installaties.

Unchecky waarschuwt bij installatie van nieuwe programma's voor ongewenste sortware.

Virusscanner Een virusscanner is onontbeerlijk. Als je Windows gebruikt zit Windows Defender er al in, die redelijk den via bijvoorbeeld Bittorrent brengt meer risico

wat malware detecteert, maar uit onderzoek blijkt

met zich mee dan downloaden bij een bekende

wel dat virusscanners van andere leveranciers het

site als Download.com. Pas dus extra op als je je

beter doen. Uit een test door de Consumenten-

begeeft in de achterbuurten van het internet.

bond komt BullGuard (60 euro) als beste uit de

Op smartphones en tablets is het risico op

bus. Gratis virusscanners blijven ver achter bij de

malware wat kleiner. De meeste apps worden

betaalde en bevatten hinderlijke reclames. Toch:

via de officiële app stores binnengehaald. Toch

iets is beter dan niets! De beste gratis scanner is

is het bij Android mogelijk om apps te installeren

volgens de bond AVG. Vergeet niet om regelmatig

buiten de Google Play Store om. Wees daar voor-

de virusdefinities te updaten. Voor iOS zijn geen

zichtig mee. Zet deze opties standaard uit door

virusscanners beschikbaar, omdat er volgens

in de beveiligingsinstellingen géén vinkje te zet-

Apple geen virussen voor dit besturingssysteem

ten bij de optie Installatie van apps uit andere

bestaan. Voor Android zijn ze er wel, maar niet

bronnen dan Google Play Store toestaan.

iedereen is overtuigd van de noodzaak van een

Uitkijken bij installeren Helaas proberen veel – met name gratis – softwarepakketten extra software mee te installeren. De makers van de pakketten hopen zo een zak-

virusscanner omdat de kans op besmetting vrij klein is. Het kan ook geen kwaad. Populair zijn de antivirus-apps van AVG en Avira.

Beveiligd wifi-netwerk Een draadloos netwerk is erg makkelijk, maar

Android instellen zodat er geen apps uit onbekende bron geïnstalleerd worden.

WWW.PCMWEB.NL

512 - Achtergrond - Veilig online JW.indd 41

Ze

ergernis bij gebruikers. Op zulke ongevraagde

brengt wel veiligheidsrisico’s met zich mee. Hackers kunnen erop inloggen en het internet-

/ NR. 04

- APRIL 2016

41

07-03-16 20:34

ACHTERGROND Veilig online

Via de eigenschappen van een draadloze verbinding check je welk beveiligingstype wordt gebruikt.

In dit scherm zie je welke bibliotheken je deelt in het netwerk.

verkeer onderscheppen en afluisteren. Gelukkig

beheeromgeving van de router. Beide wacht-

bekende apparaten toelaten op het netwerk. Dat

zijn de meeste wifi-netwerken tegenwoordig

woorden wijzig je door in te loggen als beheerder

doe je door de mac-adressen van je apparaten

goed beveiligd. Als je de keuze hebt, is het

op de router. Raadpleeg de handleiding hoe dit

op te slaan in de router. Dit zijn de unieke adres-

belangrijk om te kiezen voor wpa2. Dit is de

precies gaat. We geven een praktijkvoorbeeld: wie

sen van de netwerkadapters in je pc, smart-

veiligste standaard om het draadloze signaal

op een KPN-router (Experia Box) wil inloggen, gaat

phone, tablet, et cetera. Onder Windows kun je

te versleutelen. De kans dat je met wpa2 wordt

met een browser naar het ip-adres 192.168.2.254.

dit nummer achterhalen via de opdrachtprompt.

afgeluisterd, is erg klein. Als je met behulp van

Standaard is het wachtwoord voor de gebruiker

Klik daarvoor op Start, typ in het zoekvak cmd.

een pc verbinding maakt met een (draadloos)

Admin (soms: KPN) leeg. Log dus zonder een

exe en druk op Enter. Daarna typ je de opdracht

netwerk is het belangrijk niet zomaar bibliothe-

wachtwoord in te vullen in op het systeem en wij-

getmac /v /fo list. Zoek naar de juiste draad-

ken te delen. Anderen op het netwerk kunnen

zig dit wachtwoord via tabblad Administration.

loze netwerkkaart en schrijf het nummer op

ze inzien. Deze instellingen zijn te vinden in het

Zorg ook voor een andere wpa passphrase om

bestaande uit acht keer twee tekens, bijvoor-

Configuratiescherm. Ga naar Thuisgroep, te

het standaard wpa-wachtwoord aan te passen.

beeld 01-23-45-67-89-ab-cd-ef. Onder iOS is het

vinden onder Netwerk en internet.

Dit gaat via tabblad Network, WLAN, Security.

nummer te vinden via Instellingen, Algemeen,

Wijzig de standaard wachtwoorden

Alleen bekende apparaten

De draadloze router die je in de winkel koopt of

Dit is voor enigszins gevorderden: om het net-

telefoon, Hardware informatie. Sla al deze

krijgt van je provider, bevat meestal standaard

werk helemaal dicht te timmeren, kun je alleen

adressen op in de router en selecteer de optie

Info. Kijk bij Wi-Fi-adres. Onder Android vind je het wifi-mac-adres via Instellingen, Over deze

wachtwoorden. Wijzig deze om het hackers lastig te maken. Het gaat om twee wachtwoorden. Allereerst is er het wifi-wachtwoord om contact te

Het mac-adres

maken met het draadloze netwerk. Ten tweede

achterhalen op

is er het wachtwoord om in te loggen op de

de pc.

De WPA Passphrase wijzigen voor de router van KPN.

42

/ NR. 04 - APRIL

512 - Achtergrond - Veilig online JW.indd 42

2016

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:34

ACHTERGROND Veilig online

dat alleen bekende mac-adressen contact mogen maken. Zo weet je zeker dat er geen vreemden

Voorkomen dat Windows automatisch verbinding maakt, begint met een rechtermuisklik op de draadloze verbinding.

op het netwerk komen!

Locatiedata in foto’s Bedenk dat foto’s locatiegegevens kunnen bevatten door de gps-ontvanger in de camera.

Geen openbare hotspots

Haal deze gegevens uit de metadata voordat

Onderweg is het belangrijk om niet zomaar

je ze online zet om te voorkomen dat je locatie

openbare wifi-hotspots te gebruiken. Deze

uitlekt. Onder Windows doe je dat als volgt:

openbare verbindingen zijn allerminst veilig. De

Klik met rechts op de foto en kies voor

kans dat iemand je internetverkeer afluistert, is

Eigenschappen. Eigenschappen

zeer reëel. Er bestaan geprepareerde hotspots

Selecteer vervolgens

waarmee hackers data onderscheppen. Bedenk

het tabblad Details.

dat de naam van een hotspot niets zegt over de

Klik hier op het linkje

eigenaar. Iedereen kan zijn hotspot de naam

Eigenschappen en

‘NS-gratis-WiFi’ meegeven. Ga je toch via zo’n

persoonlijke gege-

netwerk het internet op? Gebruik dan in ieder

vens verwijderen.

geval geen privacygevoelige diensten zoals webmail of internetbankieren.

Onderweg bankieren Toch onderweg internetbankieren? Het is veiliger om de app te gebruiken dan de mobiele website. Start dus de bankierenapp van de bank om saldo te bekijken of een betaling te doen. Kies ook liever een mobiele dataverbinding in plaats van een hotspot.

Geen automatische verbinding Standaard maken pc’s, smartphones en tablets automatisch contact met netwerken waarmee eerder contact is gelegd. Het is beter dit uit te schakelen. Als een hacker zich voordoet als een bekend netwerk, zal het apparaat er zonder morren contact mee maken. Met alle gevolgen van dien, want zo’n hacker kan met je meekijken

voorzichtig bij het gebruik van sociale media

door een onbeveiligde verbinding te forceren.

zoals Facebook en Twitter. Veel mensen geven

In Windows is het automatisch verbinden uit

veel prijs via deze diensten. Misschien vind je

te schakelen in het Configuratiescherm (zie

het niet erg dat iedereen weet waar je woont

afbeeldingen). In iOS en Android is het aan te raden om de lijst met bekende wifi-netwerken af

Haal daarna bij Eigenschappen het vinkje weg bij ‘Automatisch verbinding maken’.

dat niet alleen je vrienden sociale netwerken bezoeken. De politie waarschuwt voor dieven

en toe op te schonen. Verwijder de netwerken die je niet of bijna nooit gebruikt uit de lijst met

of wanneer je met vakantie bent. Maar bedenk

wifi-netwerken. Deze lijst is te vinden bij de wifi-

Bescherm je privacy

instellingen.

Er zijn talloze handige en nuttige diensten

die adressen selecteren op basis van sociale media-profielen.

op internet, maar wie zegt dat ze ook netjes

Accounts beveiligen

omgaan met je gegevens? Maak daarom alleen

Natuurlijk geldt ook voor online diensten dat de

accounts aan bij diensten die je vertrouwt en

wachtwoorden sterk moeten zijn. Gebruik voor

Ook bluetooth maakt automatisch verbinding

die je daadwerkelijk wilt gebruiken. Ben je

iedere site een ander wachtwoord. Zo voor-

met bekende apparaten. Zorg ervoor dat

gestopt met een dienst? Verwijder dan je ac-

kom je dat een hacker bij al je online gegevens

bluetooth uitstaat, behalve als je contact wilt

count. Zo verklein je de kans dat er gegevens

kan na een enkele inbraak. Nu is het natuurlijk

maken met een ander apparaat.

over je in verkeerde handen vallen, bijvoor-

nauwelijks te doen om zoveel wachtwoorden te

beeld door een inbraak bij de dienst. Wees ook

onthouden. Online wachtwoordmanagers zijn

Ook oppassen met bluetooth

WWW.PCMWEB.NL

512 - Achtergrond - Veilig online JW.indd 43

/ NR. 04

- APRIL 2016

43

07-03-16 20:34

ACHTERGROND Veilig online

een prima oplossing, bijvoorbeeld Dashlane, LastPass of SafeInCloud. Wie liever een wacht-

SafeInCoud is

woordmanager op de eigen pc gebruikt, kiest

een handige wacht-

het best voor KeePass.

woordmanager.

Een voorbeeld van

Geef niets uit handen

een phishingmail uit

Geef je bankpas en beveiligingscodes nooit uit

naam van Rabobank.

handen. Dat geldt dus niet alleen voor je pincode, maar ook voor codes van de codecalculator of die per sms of brief worden toegestuurd. Als erover wordt gebeld door de bank moeten werkelijk alle alarmbellen afgaan. Medewerkers van banken

Het kan echter nog veiliger: bij steeds meer

Ordinaire spam is ook nog altijd een pro-

internetdiensten kun je dubbele authenticatie

bleem. Het gaat niet alleen om de bekende

zullen je nooit bellen met de vraag om codes af

inschakelen. Naast een wachtwoord is er nog

aanbiedingen voor viagra of mails van Nigeri-

te geven. Hang meteen op en bel de echte bank

een tweede verificatiecode nodig. Die wordt

aanse prinsen met een bijzonder geldprobleem.

om dit te melden. Doe dat ook als je merkt dat

toegestuurd per sms, mail of een speciale app.

Spamberichten bevatten vaak bijlages met

het betalen via internetbankieren anders werkt

Het is wat meer gedoe, maar de kans op een in-

virussen. Je krijgt bijvoorbeeld een nepmail van

dan je gewend bent. Het kan natuurlijk zijn dat

braak is aanzienlijk kleiner. Onder meer Google,

Amazon met de factuur voor een bestelling. Wie

je bank iets heeft gewijzigd, maar bij twijfel geldt:

Microsoft, Facebook en Twitter bieden deze

deze opent, kan rekenen op een virus. Spam

meteen stoppen en de bank bellen.

mogelijkheid.

meteen verwijderen dus, zonder te openen.

Phishing en spam

Veilige verbinding

Op internet blijft het uitkijken voor phishing

Bij online betalingen moet er altijd sprake zijn

Zoek eerst uit of deze winkel te vertrouwen is. Dat

en spam. Je kent ongetwijfeld de mailtjes van –

van een ssl-beveiligde verbinding. Controleer

begint al met de url. Voorbeeldje: als je op www.

zogenaamd – je bank met de vraag even in te

dus of er een slotje is te zien in de browser.

bcc-acties.com zit, heb je een malafide webshop

loggen. Deze phishingmails worden steeds slim-

Alleen dan wordt het verkeer tussen jouw com-

te pakken, want de echte shop vind je natuurlijk

mer. Ze zien er tegenwoordig erg professioneel

puter en de server van de webwinkel of bank

op www.bcc.nl. Maar hoe weet je nu of een url

uit met nauwelijks spelfouten. Ook komen ze

versleuteld. Zorg ook dat je contact maakt via

wel of niet bij een bepaalde winkel hoort?

niet meer alleen van de bank, maar bijvoorbeeld

een betrouwbaar wifi-netwerk. We noemden het

ook van – zogenaamd – webwinkels als Bol.com

al even: ga niet internetbankieren via een onbe-

foute url. Meestal krijg je dan al snel treffers

of Wehkamp.

kende wifi-hotspot. In zo’n geval is het beter om

waaruit blijkt dat het zaakje stinkt. Ook kun je

contact te maken met het mobiele datanetwerk

eventueel nog zoeken naar het domein via een

(3G of 4G). Gebruik als het even kan de apps

registrar, zodat je kunt zien bij wie het domein is

van banken. Die zijn veel beter beveiligd dan

geregistreerd. Controleer verder of de webwin-

internetbankieren via de browser.

kel is aangesloten bij een brancheorganisatie.

Wachtwoorden in de browser? Het is niet verstandig om browsers wacht-

Check de winkel Vertrouw niet zomaar een webwinkel op internet.

Dat kan door te zoeken op Google naar de

woorden te laten onthouden. Ze zijn niet

Kijk daarvoor op de site van het keurmerk zelf.

optimaal beveiligd, waardoor hackers ze

Als een webwinkel een logo of verhaal over

relatief makkelijk kunnen achterhalen. Een

zijn lidmaatschap op de eigen site zet, zegt dat

uitzondering vormt Firefox, mits je instelt dat

niets… Bedenk tot slot dat de mogelijkheid om

de wachtwoorden beschermd worden door een

te betalen via iDeal geen enkele garantie is dat

hoofdwachtwoord. Deze optie is te vinden bij

de webwinkel te vertrouwen is. IDeal is namelijk geen keurmerk, ook criminelen kunnen dit logo

de beveiligingsinstellingen. Als dit groene slotje er niet staat, is de verbinding niet veilig.

44

/ NR. 04 - APRIL

512 - Achtergrond - Veilig online JW.indd 44

2016

gebruiken om je een betaling te laten doen.

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:34

14TH APRIL ‘16 JAARBEURS UTRECHT 1000 + VISITORS | 50 + SPEAKERS | 800 + DEVELOPERS | HIGH LEVEL NETWORKING

HOW WILL THE INTERNET OF THINGS CHANGE YOUR WORLD? FOR INFO AND TICKETS GO TO WWW.IOTTECHDAY.NL SUBSCRIBERS OF PCM RECEIVE A DISCOUNT OF 50% ON THEIR TICKET PRICE

IOT DEVELOPERS DAY

PCM_IoT tech day_adv.indd 1

CONNECTED HEALTH & WEARABLES

CONNECTED INDUSTRY

DATA & SECURITY

SMART CITIES & GOVERNMENT

CONNECTED LIVING

1-2-2016 14:47:29

THE BAT TLE Fiber versus Gigaset

FIBER VS GIGASET Je kunt er uiteraard voor kiezen om een professioneel alarmsysteem aan te laten leggen bij je thuis. Ga je liever zelf aan de slag, dan zijn er inmiddels ook behoorlijk wat mogelijkheden. Deze maand zetten wij Fiber Smart Alarm en Gigaset Elements tegenover elkaar in The Battle. SANDER ALMEKINDERS

Fiber Smart Alarm Het Smart Alarm van Fiber (dat ook glasvezel-

nementen bieden verder nog drie maanden gratis

alles aan de praat. Tijdens de installatie wordt

abonnementen verkoopt) is te koop in drie sma-

het zogeheten Plus-abonnement, waarmee je een

aangeraden om het basisstation rechtstreeks op

ken: Veilig, Control en Compleet. Het instappakket

koppeling kunt maken met de Nest Thermostaat

de router aan te sluiten. Dat is ook echt nodig.

kost 299 euro als je het los bestelt en bestaat uit

en met IFTT. Met name dat laatste opent de deur

Althans, bij ons werkte het systeem niet als we

een basisstation met geïntegreerde sirene, twee

naar veel extra koppelingen, bijvoorbeeld met de

het op een switch aansloten. Het toevoegen van

bewegingsmelders en twee deur/raamcontacten.

verlichting van Philips Hue. Er zijn veel verschillen-

apparaten aan het basisstation gaat heel erg

Daarnaast zit er nog een bedieningspaneel en een

de extra onderdelen bij te bestellen – bijvoorbeeld

snel. De deur/raamsensors en de bewegingsmel-

afstandsbediening in de doos. Het basisstation

een glasbreukmelder, al dan niet akoestisch en

ders moet je overigens plakken, niet schroeven.

beschikt over een accu, dus ook als de stroom

een signaalversterker voor grotere huizen – maar

Dat is aan de ene kant handig en verlaagt de

uitvalt, blijft het systeem werken. De overige

daarvoor moet je rekening houden met forse

installatiedrempel, aan de andere kant ziet dat

onderdelen werken op batterijen, die overigens

meerprijzen. Tot slot is er ook een koppeling mo-

er toch net wat minder goed uit. In de praktijk

netjes meegeleverd worden. Wil je ook een ca-

gelijk met Trigion. Die kunnen assistentie verlenen

werkt dit systeem erg goed. Het is mogelijk om

mera, dan moet je gaan voor het Control-pakket,

en indien gewenst meekijken via de camera.

de bediening volledig via de smartphone te

terwijl het Compleet-pakket hier nog een rook- en een CO2-melder bij doet. De twee duurdere abon-

46

301 - The Battle JW.indd 46

/ NR. 04 - APRIL 2016

De installatie van het systeem ging in het algemeen goed, binnen een half uur hadden we

doen, maar het fysieke bedieningspaneel biedt ook zeker een meerwaarde.

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:41

THE BAT TLE Fiber versus Gigaset

Gigaset Elements Van Gigaset bekijken we Elements, eveneens

uitstekende kwaliteit, kunnen we uit ervaring

zoals traditioneel het geval is (ook bij het Fiber

een combinatie van een basisstation met

zeggen. Wil je de opnames van die camera ook

Smart Alarm) uit twee delen, maar slechts uit

meerdere randapparaten. De starterkit van dit

daadwerkelijk ergens opslaan en terug kunnen

een deel, waarin een gyroscoop in de gaten

systeem bestaat uit het basisstation, een be-

kijken, dan moet je overigens een abonnement

houdt of een deur of raam geopend wordt.

wegingsmelder en een deursensor en kost op

afsluiten.

Hij detecteert eveneens of er veel kracht op

het moment van schrijven 172 euro. Wil je de-

Het installeren van dit systeem gaat zo

een deur of raam gezet wordt en laat dan het

zelfde omvang hebben als bij het Fiber Smart

mogelijk nog eenvoudiger dan het geval is bij

alarm afgaan. In de praktijk hebben we weinig

Alarm, dan komt daar nog een raamsensor van

het Fiber Smart Alarm. Het gaat met name

problemen ervaren met dit systeem en werkt

49,95 euro en een sirene van 47,99 euro bij.

wat voorspelbaarder. Je hoeft alleen maar op

het goed, ook de app doet wat hij moet doen

Een fysiek bedieningspaneel behoort niet tot

knopjes te drukken en alles is met elkaar ver-

en geeft een geruststellende ‘Alles OK’-melding

de mogelijkheden en ook een afstandsbedie-

bonden. Die verbinding wordt overigens gelegd

als je hem opstart. In het algemeen mogen de

ning biedt Gigaset niet aan. Alles dient met de

via DECT, niet verrassend voor een fabrikant

mogelijkheden wat ons betreft echter wel wat

app te gebeuren. Wil je er ook nog een camera

zoals Gigaset, dat met name bekend is van de

uitgebreider.

bij, dan moet je rekenen op een extra 143,99

huistelefoons die via deze draadloze standaard

euro. Die camera is overigens wel van een

werken. De deur- en raamsensors bestaan niet

WWW.PCMWEB.NL

301 - The Battle JW.indd 47

/ NR. 04 - APRIL 2016

47

08-03-16 09:41

THE BAT TLE Fiber versus Gigaset

Specificaties

Fiber Smart Alarm

Gigaset Elements

Prijs startpakket

€ 299,-

€ 172,-

Website

www.fiber.nl/smartalarm

www.gigaset-elements.com/nl

Aantal componenten startpakket

7

3

Aantal extra te bestellen componenten

19

5

Maximaal te koppelen componenten bij instappakket

8

Geen limiet

Koppeling met camera mogelijk

*

*

Bediening via app

Bediening via fysiek paneel

Koppeling met IFTT

Verbindingsprotocol

*

868 MHz

DECT

*Tegen meerprijs

Conclusie Gesteld voor de keuze tussen Fiber Smart Alarm

een betaalde koppeling te maken met Trigion

zeker niet gezegd dat Elements van Gigaset een

en Gigaset Elements, zouden wij zonder twijfel

(bijvoorbeeld als je op vakantie gaat), heeft een

slecht systeem is, maar dat is naar onze mening

voor de eerste gaan. Dat is simpelweg een veel

grote meerwaarde. Houd er wel rekening mee

toch net iets te beperkt. Het is daarnaast ook

uitgebreider systeem, met veel meer mogelijk-

dat vrijwel iedere extra die je bovenop het stan-

zeer gesloten; koppelingen met andere diensten

heden. Met name de mogelijkheid om (tijdelijk)

daardpakket wilt ook extra geld kost. Hiermee is

of apparaten zijn niet mogelijk.

48

301 - The Battle JW.indd 48

/ NR. 04 - APRIL 2016

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:41

REVIEW

Fritz!Box 6820 LTE

OVERAL INTERNET MET 3G/4G-ROUTER AVM Fritz! Fritz!Box 6820 LTE De Fritz!Box 6820 LTE is een compacte mobiele router waarmee je overal waar er een 3G- of 4G-signaal is een internetverbinding kunt maken. Handig voor de gebieden waar je geen snel internet via de kabel of telefoon kunt krijgen. J OZ E F S C H I L D E R M A N S

O

nder de noemer wireless

verbinden rechtstreeks via de inge-

na enkele seconden is het

AVM Fritz! Fritz!Box 6820 LTE

wide area network of

bouwde wireless-n wifi-voorziening.

apparaat actief. Deze router

www.avm.nl

wwan horen alle draad-

Die heeft dankzij 3 x 3 mimo (mul-

gebruikt hetzelfde Engelstalige

Gemiddelde prijs: € 230,-

loze netwerkstandaarden thuis die

tiple input/output met drie interne

Fritz!OS-besturingssysteem als

over langere afstanden werken.

zend- en ontvangstantennes) een

de andere routers van AVM, met

Denk aan gprs en edge (2G),

maximale theoretische doorvoer-

mogelijkheden zoals ouderlijke

umts (3G) en lte (4G). De nieuwe

snelheid van 450 Mbit/s en werkt

controle, prioritering van bepaalde

compacte AVM Fritz! Fritz!Box 6820

uitsluitend in de 2,4 GHz frequen-

types van verkeer, doorschakelen

LTE mobiele router ondersteunt al

tieband. Het sleufje voor de sim

van ip-poorten, dynamic dns-

• Compact en licht

die standaarden. Je zet het kleine

bevindt zich onderaan in de router,

toegang, vpn-toegang, toegang

• Hulpmiddel voor optimale ontvangst

apparaat ergens neer – thuis, in een

tussen de twee vast geïntegreerde

voor gastgebruikers en algemene

• Gebruiksvriendelijk

vakantieverblijf of, mits je beschikt

voetjes. Daar past ook de externe

of specifieke toegangsbeperkingen.

over een geschikte stroomadap-

stroomaansluiting.

Dit is aangevuld met enkele opties

ter, zelfs in de auto – stopt er een

Score

Pluspunten

Minpunten

die specifiek van toepassing zijn

• Simsleuf niet afsluitbaar

op een wwan-router, zoals een

• Engelstalige interface • Duur

simkaartje met data-abonnement

Praktijk

in, koppelt er een pc, smartphone

Het simkaartje klikt vast in de sleuf

hulpmiddel om de ideale oriëntatie

of tablet aan, configureert de

en is gemakkelijk te verwijderen

van de ingebouwde wwan-antennes

simkaart via de webinterface en

door er kort op te drukken, waarna

te bepalen en zo te zorgen voor een

daarna kunnen alle op deze mo-

het naar boven springt. De sleuf

optimale ontvangst, een menu voor

Conclusie

biele router aangesloten apparaten

is geschikt voor een gewone

de lte-instellingen en -statistieken,

Dit compacte lte-routertje werkt ge-

op het internet met een maximale

mini-simkaart. Iedereen kan de

en een optie om volume- of tijdbe-

bruiksvriendelijk en snel. De echte

theoretische doorvoersnelheid van

simkaart zomaar uit de router

perkingen voor de wwan-verbinding

doorvoersnelheden die je met dit

150 Mbit/s. De werkelijke snelheid

verwijderen. Voor thuisgebruik is

in te stellen. Op onze testlocatie ha-

apparaat haalt, zijn echter van

hangt natuurlijk af van de kwaliteit

dat wellicht geen probleem, maar

len we nooit de maximaal mogelijke

zoveel factoren afhankelijk dat je

van het gebruikte wwan-signaal.

op een vakantieadres zou een af-

lte-snelheid, maar wel een stabiele

daar moeilijk algemene uitspraken

De router heeft op de achterkant

sluitbaar klepje eventueel wenselijk

hspa+-verbinding (42,2 Mbit/s down

over kunt doen. In onze testsituatie

een enkele gigabit-ethernet-poort

kunnen zijn. Er is geen stroomknop:

en 5,76 Mbit/s up). Het 4G-signaal

waren we in elk geval tevreden over

waarop je een pc of spelconsole

de router start op zodra je de

was wel zichtbaar, maar te zwak

de verkregen internetsnelheid en

kunt aansluiten. Draadloze clients

stekker in het stopcontact stopt en

voor een stabiele verbinding.

de stabiliteit van de verbinding.

WWW.PCMWEB.NL

306 - Review - AVM FritzBox 6820 JW.indd 49

/ NR. 04 - APRIL 2016

49

07-03-16 20:00

REVIEW

Samsung Galaxy View

ANDROIDTABLET ALS TV? Samsung Galaxy View De Samsung Galaxy View is een ‘tablet’ van 18,4 inch die je wel kunt verplaatsen, maar toch eerder bedoeld is voor gebruik op een bureaublad of tafel. Het apparaat lijkt nog het meest op een kleine tv, maar dan een zonder afstandsbediening.

Samsung Galaxy View SM-T670 www.samsung.com Prijs: € 699,-

Score

J OZ E F S C H I L D E R M A N S

S

Pluspunten oms belandt er een nieuwe

alleen rechtopstaand, maar ook

verwachten dat in een dergelijke

• Lange batterijduur

gadget op de redactiebure-

schuin platliggend kunt gebrui-

grote tablet allerlei aansluitingen

• Eenvoudig verplaatsbaar

len waarvan we niet meteen

ken. Het mechanisme waarmee je

verwerkt zijn. Helaas... Behalve een

begrijpen voor welke doelgroep hij

tussen de twee gebruiksstanden

stroomaansluiting, een micro-usb

bedoeld is. Neem nu de Samsung

wisselt, werkt vlot, maar houd er

2.0-poort en een 3,5 mm audio-

• Duur

Galaxy View SM-T670 Android 5.1.1

wel rekening mee dat deze tablet

ingang heeft deze Galaxy View

• Geen afstandsbediening

Lollipop-tablet; met zijn 18,4-inch

geen schermoriëntatiesensor heeft

geen enkele andere aansluiting. Op

• Geen tv-tuner

scherm en gewicht van 2,65 kg niet

en dat je het scherm dus maar in

grafisch gebied is dit zeker geen

echt geschikt om op je schoot te

één kijkrichting kunt gebruiken.

snelheidsmonster. Hoewel de gpu

gebruiken. Wat is het nut van een

Wij testen de versie met 32 GB

OpenGL 3.1 ondersteunt, zijn de

rechtopstaande tablet die niet eens

opslagruimte, waarvan in de prak-

OpenGL 3.x-prestaties ondermaats

Conclusie

een afstandsbediening heeft?

tijk ongeveer 24 GB van overblijft,

en in de praktijk onvoldoende om

De Samsung Galaxy View zou een

Gebruik je dit apparaat als ‘tv’

eventueel uit te breiden met een

recente games te spelen. Deze

leuk apparaat voor erbij zijn, ware

(maar een tuner ontbreekt), als

micro-sd-kaartje tot 128 GB.

tablet presteert op het niveau van

het niet dat hij zo absurd duur is.

een Android-tablet van een jaar of

Als er nou een tv- en radiotuner in-

twee geleden. De vast ingebouwde

gebouwd zou zijn en een afstands-

alles-in-één-computer (maar een

Minpunten

muis of toetsenbord ontbreken),

Gebruik

als een mediaspeler (maar de

Het 18,4-inch (46,7 cm) full-hd-

batterij van de Galaxy View doet het

bediening meegeleverd werd, dan

schermresolutie is beperkt) of toch

aanraakscherm is afgewerkt met

wél goed. In de strenge Futuremark

zou de View bijvoorbeeld op een

als een tablet (maar is hij daarvoor

een blinkende beschermlaag die

PCMark batterijtest houdt deze ta-

studeer-, slaap- of studentenkamer

niet te groot)? De in zwart of wit

erg weerkaatst. De lage scherm-

blet het 657 minuten uit. Het klopt

zijn nut kunnen bewijzen. Maar nu

verkrijgbare Galaxy View is vervaar-

scherpte van 120 ppi is op zich geen

dus zoals Samsung beweert dat je

is het apparaat te onhandig om te

digd van goedkoop ogend, blinkend

probleem, omdat je deze tablet

acht uur onafgebroken video kunt

gebruiken als tv- of mediaspeler, te

plastic, maar voelt wel stevig aan.

normaal toch op grotere kijkafstand

kijken en meer dan 200 uur onafge-

zwak om te gebruiken als computer

Aan de achterkant zit een inklap-

gebruikt, zodat je geen individu-

broken muziek kunt beluisteren als

en te groot en vooral te duur om te

bare voet waarmee je de tablet niet

ele pixels ziet. Je zou echter ook

het scherm is uitgeschakeld.

gebruiken als tablet.

50

/ NR. 04 - APRIL 2016

304 - Review - Samsung Galaxy View JW.indd 50

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:59

REVIEW

iSmartAlarm

SLIM ALARMSYSTEEM MET APP iSmartAlarm Home Security System iSmartAlarm is een huisbeschermingssysteem dat je volledig via een Android- of iOS-app bedient. De installatie is vrij eenvoudig en je kunt het systeem naar hartenlust uitbreiden met sensoren, camera's en sirenes. Maar hoe veilig is een draadloos alarm? J OZ E F S C H I L D E R M A N S

I

SmartAlarm bestaat uit een

iOS 6.0. Naast allerlei sensoren

alarmsysteem is nooit honderd pro-

iSmartAlarm

basisstation, de compacte,

verkoopt iSmartAlarm ook extra

cent veilig. Uiteraard is de draadloze

www.ismartalarm.com

kubusvorminge CubeOne,

sirenes, slimme stroomschakelaars

communicatie tussen het basissta-

Prijzen:

allerlei sensoren, een cloudserver

en bewakingscamera's. Je kunt

tion en de cloudserver met sterke

Startpakket: € 199,99

die de gegevens verzamelt, de con-

met één app meerdere CubeOnes

encryptie versleuteld. Hetzelfde

Afstandsbediening: € 24,99

figuratie bewaart en bij problemen

bedienen. Eens alles geïnstalleerd

geldt voor de communicatie tussen

Contactsensor: € 29,99

waarschuwingen uitstuurt en een

en verbonden is, bedien je het vol-

het basisstation en de sensoren.

Motion Smart bewegingssensor:

app waarmee je alle onderdelen

ledige systeem via de app of een

Een potentieel nadeel is de vereiste

€ 34,99

kunt bedienen. De CubeOne koppel

compacte afstandsbediening. Alles

van een werkende internetverbin-

Alarm Camera: € 149,99

je via een vaste netwerkkabel aan

werkt heel gebruiksvriendelijk en

ding, die nodig is om het systeem

Keep Camera: € 135,99

je router en communiceert met de

voor de hand liggend, maar helaas

te verbinden met de iSmartAlarm-

CubeOne: € 175,99

cloudserver en met de app. De sen-

wel uitsluitend in het Engels.

cloud die alle alarmen en dergelijke

soren communiceren via een eigen,

verwerkt. Als het basisstation zijn

Score

versleuteld protocol draadloos met

Is het veilig?

de CubeOne. In Europa wordt hier-

Zodra een sensor geactiveerd

waarschuwt de app je weliswaar,

voor de 868,3 MHz frequentieband

wordt, krijg je een waarschuwing op

maar werkt het alarm uiteraard niet

gebruikt, dezelfde als die voor de

je smartphone en weerklinkt een

langer. Idem wanneer de clouserver

• Gebruiksvriendelijk

open protocollen ZigBee en ZWave.

afteltoon in de CubeOne, waarna

van iSmartAlarm tijdelijk uitvalt,

• Modulair uitbreidbaar

iSmartAlarm gebruikt zijn eigen pro-

de sirene gaat loeien. Optioneel kan

iets wat blijkens berichten in hun

tocol en is niet compatibel met die

het systeem ook e-mails versturen

forum de afgelopen maanden toch

'open' protocollen. Het draadloze

naar zelfgekozen e-mailadressen.

verschillende keren gebeurde.

bereik bedraagt in ideale omstan-

Draadloze alarmsystemen hebben

digheden ongeveer honderd meter

bij professionele beveiligingsfirma’s

Conclusie

tussen de CubeOne en de diverse

echter geen al te beste reputatie.

iSmartAlarm is een betaalbaar,

sensoren en afstandsbedieningen.

Inbrekers zouden dergelijke syste-

eenvoudig te installeren en

Je kunt maximaal tachtig appara-

men te gemakkelijk kunnen storen,

gebruiksvriendelijk alarm- en

ten aan één CubeOne koppelen.

omzeilen of op afstand uitschake-

bewakingssysteem met heel wat

de overgrote meerderheid van alle

Elke CubeOne verbruikt ongeveer

len. Maar dit geldt net zo goed voor

uitbreidingsmogelijkheden. Een

gebruikers is het een simpele

14 MB data per maand. De app

alarmsystemen met bedrading, die

dure kunstcollectie moet je hier

en goedkope manier om een alarm-

is bruikbaar vanaf Android 4.0 en

ook zwakke plekken hebben. Een

niet mee beschermen, maar voor

systeem te installeren.

WWW.PCMWEB.NL

303 - Review - iSmart JW.indd 51

verbinding met internet verliest,

Pluspunten

Minpunten • Werkende internetverbinding nodig • Alleen Engelstalig • Eigen gesloten protocol

/ NR. 04 - APRIL 2016

51

07-03-16 19:58

REVIEW

Sennheiser Momentum

DRAADLOOS MET LANGE AUTONOMIE

Sennheiser Momentum Wireless M2 AEBT

De Momentum Wireless M2 AEBT is volgens Sennheiser een comfortabel zittende draadloze koptelefoon voor audiofielen met stabiele actieve ruisonderdrukking die je comfortabel over het oor draagt. Dat zijn nogal wat claims in één zin. Wij onderzochten of ze allemaal waar zijn. Sennheiser Momentum Wireless M2 AEBT

J OZ E F S C H I L D E R M A N S

D

e in zwart of ivoorkleur

mie tijdens onze testen eerder in de

bedieningsknop. De actieve ruison-

www.sennheiser.com

verkrijgbare Sennheiser

buurt van 20 uur uit te komen, wat

derdrukking filtert het omgevings-

Gemiddelde prijs: € 399,-

Momentum Wireless M2

nog altijd een erg goede prestatie is.

geluid niet honderd procent weg,

AEBT werkt zowel draadloos via blu-

Deze koptelefoon ondersteunt alle

maar verzacht het wel significant.

etooth 4.0 als op de klassieke manier

gebruikelijke bluetooth-protocollen

Je boet noodzakelijkerwijze in op

met de meegeleverde 1,4 m lange

en als extra de apt-X-codec die een

geluidskwaliteit. Maar Sennheisers

audiokabel. Die verwijderbare kabel

veel hogere geluidskwaliteit levert

NoiseGuard werkt wel zeer stabiel,

is wel heel dun, heeft erg fijne stek-

dan de standaard bluetooth headset-

iets wat we niet van alle anc-sys-

• Zit zeer comfortabel

kers en oogt fragiel, maar volgens

codec, dit op voorwaarde dat het

temen kunnen zeggen. De actieve

• Batterij gaat lang mee

Sennheiser is dit met opzet gedaan,

afspeelapparaat uiteraard eveneens

ruisonderdrukking werkt altijd wan-

• Stabiele ruisonderdrukking

opdat de kabel comfortabel in iedere

apt-X ondersteunt.

neer je de stroom van de koptele-

smartphone past. Merkwaardig genoeg ondersteunt de meegeleverde

Luistertest

kabel de wel aanwezige headsetmodus niet. Wil je de koptelefoon

foon inschakelt, of je nu de kabel

Score

Pluspunten

Minpunten

of bluetooth gebruikt. Schakel je de

• Kwetsbare kabel

De actieve ruisonderdrukking (anc)

stroom uit dan kun je de Momentum

• Alleen draadloze headset-modus

van het NoiseGuard-type treffen we

wel via zijn kabel als een normale

• Duur

als headset voor je smartphone

ook aan in de andere anc-koptele-

passieve koptelefoon zonder anc

gebruiken, dan kan dit alleen via blu-

foons van Sennheiser. In de rand

gebruiken. Dan is de geluidskwaliteit

etooth. Wel is het zo dat bluetooth

van de oorschelpen zijn in totaal

ook op zijn best, hoewel hij toch iet-

bouwd, heeft een lange autonomie,

ingeschakeld wordt zodra je de kabel

vier kleine microfoons verwerkt, die

wat achterblijft bij de echte passieve

stabiele ruisonderdrukking en is erg

verwijdert. De vast ingebouwde 600

voortdurend het omgevingslawaai

hifi-koptelefoons, zoals bijvoorbeeld

flexibel in het gebruik. Uiteraard be-

mAh Lithium-polymeer accu, die

opnemen en dit actief filteren. Twee

Kef M400 en M500. De Momentum

staan er passieve koptelefoons die

je via een mini-usb-kabel oplaadt,

extra omini-directionele microfoons

klinkt iets minder neutraal en de bas

nog beter klinken, maar we kennen

houdt het volgens de fabrikant bij

met zogenoemde beamforming

is wat minder strak.

weinig koptelefoons die zowel mét

draadloos gebruik mét ruisonder-

verzorgen de telefoongesprekken

drukking 22 uur uit en is in drie uur

die je met deze headset ook kunt

Conclusie

volledig opgeladen. Die claims klop-

voeren. Verder bevat de rand een

De Sennheiser Momentum Wireless

betaal je voor zoveel flexibiliteit ook

pen grotendeels, al bleek de autono-

stroomknop en een multifunctionele

draagt comfortabel, is stevig ge-

een behoorlijk stevige prijs.

52

/ NR. 04 - APRIL 2016

307 - Review - Sennheiser Momentum JW.indd 52

als zonder draad een zeer behoorlijke audiokwaliteit bieden. Helaas

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:02

REVIEW

ESET Multi-Device Security

BEVEILIGING ZONDER OPSMUK ESET Multi-Device Security ESET onderscheidt zich al jarenlang van de concurrentie vanwege een gebruiksvriendelijke interface zonder allerlei toeters en bellen. Bovendien legt de software traditiegetrouw weinig beslag op de systeembronnen. Hoe zit het met deze versie? MAIKEL DIJKHUIZEN

M

ulti-Device Security om-

bedreigingen detecteert. Toch laat

die je online tegenkomt en voer je

ESET Multi-Device Security

helst het programma

ESET volgens het onafhankelijke

op gezette tijden scans uit. De app

www.eset.nl

Smart Security 9 en

antiviruslab AV-TEST weleens een

heeft daarnaast ook een aantal

Prijs: € 87,- (vijf licenties)

de Android-app Mobile Security.

steekje vallen en ziet het sporadisch

originele functies. Mobile Security

Met het duurste abonnement

een nieuwe bedreiging over het

vergrendelt automatisch het toestel

bescherm je maximaal vijf appara-

hoofd. Dat geldt overigens vooral

wanneer het een vreemde simkaart

ten. De gebruikersomgeving van

voor oudere besturingssystemen,

detecteert en blokkeert op speci-

Smart Security is als vanouds erg

want bij een Windows 10-installatie

fieke tijden inkomende berichten

overzichtelijk. Het menu bestaat uit

is de score prima. Wanneer je de

van ongewenste personen.

slechts enkele onderdelen, terwijl

scanmodule regelmatig uitvoert,

het beginscherm alleen berichten

neemt deze taak slechts enkele mi-

Conclusie

vermeldt die op dit moment rele-

nuten in beslag. Om die reden vindt

Multi-Device Security is een no-non-

vant zijn. Een belangrijk speerpunt

ESET het niet nodig om een snelle

sense beveiligingspakket waarin je

is de antidiefstalfunctie voor zowel

scanmodule apart te integreren.

vanwege de eenvoudige navigatie-

• Niet volledig 'waterdicht'

computers (laptops) als mobiele ap-

Vergeleken met andere aanbie-

structuur niet snel zult verdwalen.

• Geen iOS-app

paraten. Via webcamfoto’s, scherm-

ders van antivirussoftware valt het

Een hele verademing wanneer je

• Prijzig

opnames en locatiegegevens spoor

aantal extra functies erg mee. Alleen

de ellenlange menu’s van veel an-

je het apparaat mogelijk weer op.

een ouderlijk toezicht-module en

dere virusscanners in ogenschouw

Hierbij verzend je zelfs een bericht

beveiligde browser voor bankzaken

neemt. Op het gebied van veiligheid

naar de vinder vanuit een online

zijn in Smart Security beschikbaar.

is er weinig reden tot klagen, mits

bedieningspaneel. Jammer is dat

Wie interesse heeft in allerlei extra’s

je de nieuwste Windows-versie ge-

ESET geen iOS-app met de antidief-

zoals een backup-module, bestands-

bruikt. De software reserveert con-

stalfunctie heeft uitgebracht.

vernietiger en wachtwoordmanager

tinu zo’n 150 MB werkgeheugen op

is bij ESET niet aan het juiste adres.

een Windows-pc. Dat is wat meer

Beveiliging

Mobiele app

heb je keuze tussen een volledige

ESET heeft een uitgebreide Android-

ging op. De prijs voor vijf licenties

of aangepaste systeemscan, waarbij

app ontwikkeld om malware van

is vrij fors wanneer je dat vergelijkt

de software op onze testma-

het toestel te weren. Zo ben je

met de totaalpakketten van McAfee

chine probleemloos meerdere

beschermd tegen phishingsites

en Symantec (Norton).

402 - Review - ESET multi-device JW.indd 53

Pluspunten • Simpele gebruiksomgeving • Anti-diefstalfunctie voor pc en mobiel • Vlotte scanmodule

Minpunten

dan we van ESET gewend zijn, maar

Voor het controleren van je systeem

WWW.PCMWEB.NL

Score

het levert op snelle pc's geen vertra-

/ NR. 04 - APRIL 2016

53

18-3-2016 11:34:19

HANDS-ON Asus ROG GX700

EEN BEEST VAN EEN MACHINE Asus ROG GX700 We reviewen niet zo vaak pc’s of laptops die zich helemaal richten op gamers. Maar toen we het aanbod kregen om de allereerste watergekoelde laptop van Asus te testen, konden we dit natuurlijk niet afslaan. Een echte gamelaptop, maar wel een bijzondere. We voelden ons als kleine jongens die even in een Ferrari mochten rijden.

Asus ROG GX700

Sluit je de laptop op het dock aan,

www.asus.com

dan worden de waterkoelingbuizen

Prijs: € 4999,-

met speciale pinnen op de laptop

WOUTER DIEMER

W

Aansluiten

aangesloten om zo het waterkoelie een laptop van

ook het dockingstation. En dat

circuit te sluiten, zodat de vloeistof

€ 5000,- aanschaft,

is wat deze laptop zo bijzonder

rondgepompt kan worden. In de

verwacht iets

Score

Voordelen

(duur) maakt: het dockingstation

praktijk is het een snelle handeling

speciaals. Dat weten ze bij

is namelijk ook meteen de koe-

met een hendel op het dock die je

• Topprestaties

Asus ook. Dus wordt de laptop

ling. En wat voor koeling: het is

naar beneden klapt. Om het dock

• Levensduur

geleverd in een grote rolkoffer, die

een echte waterkoeling. Het dock

en de ROG GX700 te voeden wordt

je normaal gesproken meeneemt

weegt zo’n 4,6 kg en is daarmee

een grote 19,5 volt, 330 watt-accu

als je drie weken op vakantie

zwaarder dan de laptop zelf die

meegeleverd. Een baksteen met

• Erg exclusief

gaat. Natuurlijk kun je bij een

3,8 kg weegt. Een aparte voeding

nog eens een gewicht van 1,2 kilo.

• Stroomverbruik

laptop in deze prijscategorie

in het dock moet ervoor zorgen

Klein nadeel van dit hele systeem is

rekenen op de beste hardware.

dat de waterkoeling zijn werk gaat

het energieverbruik. Alles aange-

Het uiterlijk is zoals je mag ver-

doen. Als de laptop aan staat, kun

sloten? Dan kan het overklokken

koelen van de grafische chip. Want

wachten van een gaming-laptop:

je door het glas op het dock een

meteen beginnen; aangesloten op

als je games gaat spelen, heb je de

groot en zwaar, maar tegelijkertijd

deel van de waterkoeling zien

het dock doet de ROG GX700 dat

beste grafische prestaties nodig

ook stoer en robuust. In de koffer

omdat er voor een beetje extra

namelijk automatisch. Die water-

en daar hebben de ontwikkelaars

vind je niet alleen de laptop, maar

verlichting gezorgd is.

koeling is vooral bedoeld voor het

van de ROG GX700 voor gezorgd

54

/ NR. 04 - APRIL

301 - Hands-on - ASUS ROG GX700 JW.indd 54

2016

Nadelen

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:55

HANDS-ON Asus ROG GX700

verdeeld over twee m.2-ssd’s

maakt de ROG GX700 iedere be-

van belang zijn of deze laptop als

lofte waar. De toegepaste grafische

zeer goede desktopvervanger is in

chip is daarnaast ook volledig

te zetten, die alsnog wel makkelijk

geschikt voor virtual reality.

is mee te nemen naar bijvoorbeeld

Het is overigens ook mogelijk

gen op hardware-gebied zo snel

snelheid. Het scherm is 17 inch en

gebruiken, dus zonder de wa-

gaan, veroudert hardware snel,

heeft een afwijkende full-hd-reso-

terkoeler. Daar is dan weer een

maar door de keuzes die Asus heeft

lutie van 1920 x 1200 op een ips-

aparte accu voor meegeleverd.

gemaakt, lijkt dat enigszins mee te

paneel dat niet te veel reflecteert.

Ook zonder het dock presteert

vallen en kun je met deze laptop

Opmerkelijk vinden we wel dat

de Asus prima, maar wel een stuk

nog wel wat jaartjes vooruit.

Asus niet heeft gekozen voor een

minder dan wanneer gebruik wordt

4K-scherm. Volgens Asus is 4K nog

gemaakt van de waterkoeling.

geen gemeengoed voor gaming en hebben gamers die zichzelf de ROG

Conclusie

door zich te focussen op de gpu.

GX700 cadeau hebben gedaan,

De ROG GX700 is een bijzonder

Verder is er in het dock nog een

meer baat bij een full-hd-scherm.

beest, weggelegd voor enkele

scala aan aansluitingen te vinden:

Voor zover het vermelden waard;

gelukkigen. Asus doet wat je bij

een usb c-poort, drie usb 3.0-poor-

de laptop draait op Windows 10

een prijskaartje van € 5000,- mag

ten, een hdmi- en ethernetpoort

(Home of Pro). Daarnaast is er

verwachten: je krijgt iets speciaals.

en een mini-DisplayPort. Natuurlijk

natuurlijk aan alle facetten die een

Van een mooie koffer als je de win-

ontbreekt ook een koptelefoonaan-

gamer verwacht gedacht. Stevige

kel uit loopt tot topprestaties als

sluiting niet.

toetsen met backlight, een touch-

je een game speelt. Of je de ROG

pad en goede behuizing.

GX700 mooi vindt, is een kwestie

Specificaties

van smaak, maar de gamer zou het

Als je de specificaties bekijkt, wordt

Prestaties

het snel duidelijk; dit is powerplay

Gezien de specificaties verwachtten

te koop in een iets goedkopere va-

van Asus. De ROG GX700 heeft een

we topprestaties en die kregen we

riant. Voor € 4600,- krijg je dan de

zesde generatie Skylake Intel Core

ook. Call of Duty spelen was een

helft aan werkgeheugen en opslag

I7 6820 HK-processor, een Nvidia

genot en tijdens de grafische test

(respectievelijk 32 GB en 512 GB).

GeForce GTX 980 grafische kaart

haalden we ruim 86 frames per

Het gewicht en de omvang van dit

met G-Sync-ondersteuning, 64 GB

seconde. Ook op andere vlakken

apparaat zal de doelgroep niet inte-

ddr4-geheugen en 1 TB opslag,

zoals reactietijd of schrijfsnelheid

resseren, want het zal voornamelijk

WWW.PCMWEB.NL

301 - Hands-on - ASUS ROG GX700 JW.indd 55

een lan-party. Omdat ontwikkelin-

om de ROG als ‘gewone’ laptop te

van Samsung. Alles voor de

aanspreken. De ROG GX700 is ook

/ NR. 04 - APRIL 2016

55

07-03-16 19:55

HANDS-ON Raspberry Pi 3

RASPBERRY PI 3 Weer een stapje vooruit Een half jaar geleden kregen we al de Raspberry Pi Zero in handen, een kleine en vooral veel goedkopere variant van de bestaande Pi's. De Pi Zero bleek in de praktijk echter amper bruikbaar, want het apparaatje had vrijwel geen aansluitingen en een trage processor. Nu is er de Raspberry Pi 3, even groot als de Pi 2 maar met meer mogelijkheden. TIJS HOFMANS EN MARK GAMBLE

E

r deden al tijden geruchten

projectje hebt gemaakt met de Pi 2,

van zijn voorganger), en dat is in

de ronde dat er een nieuwe

kun je die heel makkelijk ‘overheve-

benchmarks zeker te merken. Het

Raspberry Pi zou komen als

len’ naar de Raspberry Pi 3. Wat wel

apparaat draait zo makkelijk 40 tot

opvolger van de 2e generatie. Pas

duidelijk is veranderd, is het

45% sneller dan de eerdere Pi. Bij-

een week voor de deadline van

sd-kaart-slotje. In de vorige versie

zonder is verder dat er nu eindelijk

deze PCM kregen we de beschik-

zat daar namelijk nog een veertje

een ingebouwde wifi-module op zit,

king over een reviewexemplaar.

met kliksysteem in – zoals je dat

zodat je ook zonder dongle gebruik

De Raspberry Pi 3 heeft exact

kent van een smartphone – maar

kunt maken van draadloos internet.

hetzelfde formaat als de vorige Pi.

in de nieuwe versie is dat veertje,

De nieuwste ac-standaard wordt

Raspberry Pi 3

Je zou denken dat een nieuwere Pi

dat ook snel kan stukgaan als je

overigens niet ondersteund. Daar-

Prijs: € 35,-

juist kleiner zou zijn dan de vorige,

vaak van sd-kaartje wisselt, eruit

naast is ook bluetooth geïntegreerd

www.raspberrypi.org

maar dat hij precies even groot is

gehaald. Nu schuif je je sd-kaartje

en werkt deze volgens de 4.1-stan-

heeft ook heel veel voordelen. Zo

gewoon erin tot ‘ie niet meer verder

daard. Die wifi- en bluetooth-

hoef je – als je de Pi 2 al hebt – geen

kan, en kan hij er ook niet zomaar

modules zijn eigenlijk de grootste

• Snel

nieuwe behuizing aan te schaf-

meer uitspringen als je tijdens

en belangrijkste veranderingen aan

• Wifi en bluetooth geïntegreerd

fen, of andere aanpassingen te

het maken van een projectje per

de Pi, want je kunt het apparaat nu

• Zelfde formaat als Pi 2

doen aan de plek waar je je Pi hebt

ongeluk het sd-kaartje aanraakt.

draadloos verbinden met internet

geplaatst. Voordeel is ook dat alle

of externe apparaten. De wifi werkt

Pluspunten

Minpunten

aansluitingen op exact dezelfde

Hardware

plek zitten. Qua uiterlijk zien we dan

Is er dan helemaal niets veranderd

the box, maar voor bluetooth zit er

ook op het eerste gezicht niet veel

aan de Pi 3? Jazeker wel, hij heeft

in Raspbian nog geen UX waar-

wijzigingen ten opzichte van het

namelijk een behoorlijke hardware-

door je dat alleen via de terminal

vorige model. Er zitten nog steeds

upgrade gehad en er zijn wat nieu-

kunt gebruiken. Bovendien is het

vier usb-poorten op, een ethernet-

we onderdelen aan toegevoegd.

verbinden met apparaten mak-

netwerkaansluiting is er jammer

poort en een hdmi-uitgang. Ook de

Allereerst de processor: dit is nu

kelijk, maar het zelf uitzenden van

genoeg niets veranderd; het betreft

bekende 40 pins-connectoren zitten

een 64-bits Broadcom BCM2837

een bluetooth-signaal door de Pi

hier nog steeds een 100 Mbit-

er weer op. Dus als je al een leuk

op 1,2 GHz (tegenover 900 MHz

is nog een hele opgave. Qua vaste

aansluiting.

56

/ NR. 04 - APRIL 2016

308 - Review - Raspberry Pi 3 JW.indd 56

vooralsnog stabiel en direct out of

• Geen snellere netwerkpoort

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:05

HANDS-ON

Raspberry Pi 3

NOOBs

doordat de grafische chip

benchmark. We hebben – voor

De Raspberry Pi-foundation (www.

hetzelfde is gebleven, net als de

een goede vergelijking – zowel de

raspberrypi.org) biedt ook voor

vaste netwerkpoort. We hadden

resultaten van de allereerste Pi, de

deze Pi 3 voldoende software en

hier toch wel een upgrade verwacht

Pi 2 B+ en de nieuwste Raspberry Pi

ondersteuning, en heeft ook nieuwe

naar een 1 Gbps-netwerkaanslui-

3 naast elkaar gelegd

NOOB-images (het besturings-

ting. Door de langzamere verbin-

systeem) uitgebracht. Doordat de

ding en dezelfde grafische chip is de

keer dezelfde opdracht uit,

nieuwe Pi meer hardwareonder-

Pi 3 bijvoorbeeld niet geschikt voor

waarbij wordt gekeken naar de

delen heeft, is ook de image groter

het afspelen van 4K-video. Ook

snelheid van de i/o-poorten en de

dan bij de voorgaande Pi. Mede

jammer is dat de usb-poorten niet

processor. Uit de onderstaande

door de extra libraries voor wifi en

zijn geüpgraded naar versie 3.0.

tabel is duidelijk dat de Pi 3 tot

bluetooth is de image nu meer dan

Aan de andere kant: de insteek van

zo’n 40 procent sneller is dan de Pi

8 GB, waardoor deze net niet op

het Pi-concept is natuurlijk dat je

2 Mobel B. Qua snelheid dus een

een standaard 8 GB-kaartje past;

een betaalbaar mini-computertje

perfecte upgrade.

je moet dus een 16 GB-kaartje ge-

hebt met heel veel mogelijkheden.

bruiken, want een tussenformaatje

En in dat opzicht is het al knap

Conclusie

bestaat niet. Het grootste gedeelte

dat men – voor dezelfde prijs als de

Fans van de Raspberry Pi – en

van die grotere capaciteit ligt daar-

Pi 2 – een snellere processor, wifi en

dat zijn wij – zullen blij zijn met

entegen in het feit dat de nieuwe

bluetooth heeft weten toe te voe-

deze nieuwe versie. Het grootste

NOOBs onder andere ook Windows

gen. Als mediacenter kun je de Pi 3

voordeel vinden we dat je voor

10 IoT Core bevat, de domotica-ver-

ook gewoon nog steeds gebruiken,

hetzelfde bedrag een betere Pi in

sie van het nieuwe besturingssys-

en de snellere processor kan video

huis haalt en dat hij gewoon past

teem van Microsoft. Oude versies

in elk geval al een stuk soepeler

in je huidige behuizing of projectje.

van bijvoorbeeld Raspbian werken

afspelen dan de Pi 2.

Door de snellere processor kun

wel goed op het apparaatje.

Nog niet helemaal perfect

Benchmarks

De benchmark voert 10.000

je er meer uithalen en de wifi- en bluetooth-poorten zijn een mooie

De beste manier om te kijken of de

bijkomstigheid. We hadden wel

Alhoewel deze nieuwste Pi toch

Raspberry Pi 3 nu veel sneller is dan

gehoopt op een 1 Gbps-net-

wat leuke toevoegingen heeft

zijn voorganger(s), is benchmarken.

werkaansluiting, maar dat zou een

gekregen, is het apparaatje nog niet

Wij hebben gebruikgemaakt van

andere (lees: duurdere) chipset

helemaal perfect. Dat komt vooral

Sysbench; een op Linux gebaseerde

betekenen.

Raspberry Pi

Raspberry Pi 2 Mobel B

Raspberry Pi 3

Total time*

523.1061s

76.1168s

45.8901s

Total number of events

10000

10000

10000

Total time taken by event execution

2091.9841

304.4156

183.4899

Min:

162.66ms

29.65ms

18.21ms

Avg:

209.20ms

30.44ms

18.35ms

Max:

252.29ms

63.32ms

38.38ms

Approx. 95 percentile:

232.33ms

34.97ms

18.48ms

Sysbench-resultaten

PER-REQUEST STATISTICS:

* Totale duur van het uitvoeren van de benchmark, sneller is beter

WWW.PCMWEB.NL

308 - Review - Raspberry Pi 3 JW.indd 57

/ NR. 04 - APRIL 2016

57

08-03-16 11:12

RASPBERRY PI 3 De onderdelen

RASPBERRY PI 3 Kleine krachtige verbeteringen Eerlijk is eerlijk: bij PCM zijn we fan van de Raspberry Pi. We knutselen maar wat graag met de minicomputer. En als er een nieuwe variant verschijnt, willen we er als eerste bij zijn om deze aan de tand te voelen. En dat waren we: we hebben de Pi 3 uitgebreid kunnen testen. We lichten de belangrijkste zaken hier voor je uit.

1 Broadcom BCM2837processor Een belangrijke verandering van de Pi 3 ten opzichte van zijn voorganger is de processor. De quadcore Broadcom BCM2837 is volledig 64 bits, heeft een kolksnelheid van 1,2 GHz en is daarmee flink sneller dan de Pi 2 waarvan de processor 900 MHz haalde. Met deze upgrade is de Raspberry Pi 3 tot wel 40 procent sneller dan zijn voorganger.

2 Wifi en bluetooth

3 Sd-kaartslot

De Raspberry Pi 3 is uitgerust met

Wederom een onderdeel dat niet

een wifi- en bluetooth-module. Dit

heel veel is veranderd op de Pi 3,

is de grootste verandering ten op-

het veertje waarmee de sd-kaart

MARK GAMBLE EN

zichte van de vorige modellen. Dat

gemakkelijk te verwijderen was, is

WOUTER DIEMER

moet het gemakkelijk maken om

wel verdwenen, waardoor je het

het apparaatje te verbinden met

kaartje nu niet meer per ongeluk

andere apparaten. Bovendien kun

kunt laten losspringen als je het

je nu verbinding maken met twee

aanraakt. Het geheugenkaartje

verschillende netwerken (eentje

dat je gaat gebruiken voor de

bedraad en de ander draadloos),

NOOBs-installatie moet voor deze

zodat je je Pi 3 bijvoorbeeld kunt

Pi groter zijn. Het past niet meer op

inzetten als router. Bovendien

een 8 GB-kaartje. Dit komt vooral

kun je nu ook draadloze toetsen-

doordat NOOBs, het besturingssys-

borden en muizen aansluiten via

teem van de Pi, in omvang groter is

bluetooth, waardoor je weer wat

geworden vanwege de ondersteu-

usb-poortjes vrijhoudt.

ning voor wifi en bluetooth.

58

/ NR. 04 - APRIL 2016

504 - Raspberry Pi 3 - de onderdelen JW.indd 58

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:28

RASPBERRY PI 3 De onderdelen

8 Behuizing De Raspberry Pi is een kwetsbaar apparaatje. Ben je elektrostatisch geladen en veroorzaak je een schok als je de Pi 3 aanraakt, dan is hij stuk. Een behuizing kan dat voor een groot deel voorkomen. Er zijn sets waarbij je een behuizing direct aanschaft, maar wie iets speciaals wil, kijkt even op www.pcmweb. nl/cases/. Daar hebben we de mooiste voor je op een rij gezet.

7 Usb-poorten Ook de usb-poorten zijn op de Pi 3 onveranderd gebleven. Er is ook geen snellere versie aan toegevoegd, de vier usb-poorten op de Raspberry Pi 3 werken nog via de 2.0-standaard.

6 Netwerkaansluiting De netwerkaansluiting op de Pi 3 is hetzelfde: 100 MBit. We hadden gehoopt dat hier dan toch nog een 1 Gbps-poort op zou komen, maar met 100 Mbit kun je natuurlijk ook

WWW.PCMWEB.NL

504 - Raspberry Pi 3 - de onderdelen JW.indd 59

prima uit de voeten. En als je een

4 Stroomtoevoer

5 HDMI–poort

Ook deze Pi sluit je gewoon met een

De hdmi-poort is op de Pi 3

maakt met bijvoorbeeld de wifi-

micro-usb-aansluiting aan op een

niet veranderd: de plek is exact

module, kun je toch nog hogere

voeding, maar het grote verschil

hetzelfde gebleven net als de

snelheden behalen.

met de vorige versie is dat je nu

functionaliteit. Het zorgt er echter

tot 2,5 ampère kunt trekken uit de

wel voor dat het gemakkelijk blijft

stroomvoorziening. Bij de vorige Pi

om de Pi op andere apparaten aan

was dat nog 1,8 ampère. Nu kun je

te sluiten en dat hij gewoon in de

meer randapparatuur aansluiten.

standaardbehuizing past.

gecombineerde netwerkverbinding

/ NR. 04 - APRIL 2016

59

07-03-16 20:28

HARDWARE Raspberry Pi-projecten

5 LEUKSTE DOE-HET-ZELF PROJECTEN VOOR DE RASPBERRY PI Het is precies vier jaar geleden dat de eerste versie van de Raspberry Pi verscheen en de bedenkers van de mini-computer kunnen met trots terugkijken. Er zijn inmiddels al zo’n 8 miljoen exemplaren verkocht en de charmante Pi heeft de harten weten te veroveren van hobbyisten, knutselaars, programmeurs, kinderen en andere enthousiastelingen wereldwijd. En ook de onlangs geïntroduceerde nieuwe Raspberry Pi 3 is warm onthaald. ART DEN BOER

W

ie al wat langer een Pi in huis heeft

Wat heb ik nodig?

of wie de Pi tot nu toe juist links

Naast een Raspberry Pi 1 of 2 dien je te beschik-

heeft laten liggen, dagen we van-

ken over een sd-kaartje van minimaal 4 GB

wege dit jubileum graag uit. PCM presenteert

waarop Raspian (www.raspberrypi.org/down-

vijf uitdagende doe-het-zelf projecten waarin

loads) dient te worden gezet. Daarnaast dien je

de Pi de hoofdrol speelt. Zo zie je meteen wat

over een weerstation te beschikken. Zelf bouwen

je allemaal nog meer met dit mini-computertje

kan, maar eenvoudiger is het om de Black USB

kunt doen.

Wireless Touchscreen Weather Centre van

PI ALS WEERSTATION

Maplin (www.maplin.co.uk) aan te schaffen. Op 3

De Black USB Wireless Touchscreen Weather Centre

eBay is deze voor zo’n 90 euro te koop en het

wordt via usb op de Pi aangesloten en geeft een overzicht

apparaat meet temperatuur, neerslag, lucht-

van de huidige weersituatie.

Wij Nederlanders klagen graag over het weer

vochtigheid, windsnelheid en windrichting. Ook

en dragen weerzieners als Piet Paulusma,

de vrijwel identieke WH1080 die onder andere bij

stappenplan worden doorlopen. Je vindt dit op

Reinier van den Berg en Gerrit Hiemstra dan

Conrad in het assortiment zit, is te gebruiken. Tot

http://th3.cc/k3Kh. Onlangs is er een zogehe-

ook een warm hart toe, totdat ze de plank

slot wat batterijen, want ontvanger en weersta-

ten prebuilt image verschenen waarmee het

misslaan... Zou het dan ook niet veel fijner

tion communiceren draadloos met elkaar.

veel eenvoudiger is. Kijk hiervoor op http://th3.

zijn als je helemaal zelf kunt checken hoe

cc/wpqr. Hiermee wordt het ook mogelijk om

(on)gunstig de weergoden je gezind zijn? Dat

Hoe moeilijk is het?

kan door van je Pi een heus weerstation te

Vrijwel alle usb-weerstations worden met

Met het in elkaar zetten en bevestigen van het

maken.

software geleverd voor Windows. Om ze op

weerstation komen we op een moeilijkheids-

de Pi aan de praat te krijgen, moet er een flink

graad van 3 sterren uit.

60

/ NR. 04 - APRIL 2016

506 - Hardware - Raspberry Pi-projecten JW.indd 60

de metingen live op een webpagina te zetten.

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:47

HARDWARE Raspberry Pi-projecten

PI ALS NAS

2

Hoe moeilijk is het?

Ben je op zoek naar een goedkope en zeer

Op een schaal van één tot vijf heeft het bouwen

energiezuinige thuisserver of NAS? OpenMe-

en inrichten van een Pi-NAS een moeilijkheids-

diaVault (OMV) is een gratis NAS-server met

graad van 2, redelijk makkelijk dus. En wie een

ondersteuning voor o.a. CIFS (Samba), ftp,

beetje handig is, heeft deze NAS binnen een

NFS, rsync, AFP, iSCSI en S.M.A.R.T. Het wordt

uurtje aan de praat. Het venijn zit ‘m in de staart,

ontwikkeld door Volker Theile die eerder

want het is vooral het goed configureren van de

meewerkte aan het bekende FreeNAS.

software, finetunen en eventueel configureren

Wat heb ik nodig? Voor het ombouwen van een Pi naar een

van de router waar je waarschijnlijk de meeste tijd aan kwijt bent.

NAS is niet heel veel hardware nodig.

Waar moet ik verder op letten?

Allereest dien je te beschikken over een

Bij een NAS draait het om stabiliteit, veiligheid

tuur-, wind-, regen- en luchtvochtigheids-

Raspberry Pi 2 met adapter, netwerkkabel

en betrouwbaarheid. Zeker als de poorten van

meter krijgt een plek buiten en communi-

en een micro-sd-kaartje van tenminste 2 GB.

de router opengaan en de NAS vanaf internet

ceert draadloos met de ontvanger.

Een Pi als NAS betekent dat deze direct met

is te benaderen, is het belangrijk om veilige

je thuismodem of router zal zijn verbonden

wachtwoorden te gebruiken en ongebruikte

en langdurig zal zijn ingeschakeld. Een goede

services uit te schakelen. OpenMediaVault

niet alleen temperatuur en vochtigheid

behuizing die ‘m voor een stabiele werking

beschikt over softraid (met onder andere mir-

meet, maar ook geluid, licht en luchtver-

stofvrij houdt, is dan ook een echte aan-

roring, RAID 5, 6 en 10), waardoor bestanden

ontreiniging.

rader. Een NAS zonder opslag is natuurlijk

toch veilig zijn als er door een calamiteit één

geen NAS. Met één of twee (oudere) externe

of meerdere schijven mochten uitvallen. Maak

harde schijven kom je al een heel eind en je

hier zeker gebruik van. Daarnaast kunnen

kunt in principe alle vier de usb-poorten van

er via o.a. Rsync en USB back-up periodiek

de Pi gebruiken voor opslag.

reservekopieën gemaakt worden. Wil je een

Het onderdeel met o.a. een tempera-

AirPi is een weerstation voor de Pi dat

De software kun je downloaden op http://

voorproefje? Ga dan even naar http://demo.

sourceforge.net/projects/openmediavault/

omv-extras.org waar je kunt inloggen op een

files/ en je gebruikt van Win32DiskImager

virtuele machine waarop OpenMediaVault is

(http://psourceforge.net/projects/win-

geïnstalleerd.

32diskimager/) of een soortgelijk programma om de gedownloade image over te zetten naar micro-sd. OMV is verder uit te breiden met allerlei plug-ins zoals Calibre, WordPress, ownCloud, BittTorrentSync, CouchPo-

Waar moet ik verder op letten?

tato, OpenVPN of SABnzbd, die zijn te downloaden via omv-extras.org.

Naast de bovengenoemde weerstations zijn er meer typen die met de Pi werken. Check even de site van de ontwikkelaar van de software: jim-easterbrook.me.uk/weather/. Wil je tot goede metingen komen, dan is de plek waar je

Via het onderdeel Dien-

het meetgedeelte van weerstation plaatst erg

sten kan de gebruiker zijn

belangrijk. Meer hierover lees je in de hand-

OMV-NAS extra functiona-

leiding. De ontvanger van het weerstation kan

liteit geven en bijvoorbeeld

de usb-poort van de Pi overbelasten. Daarom

ook inzetten als Bittorrent- of

wordt aangeraden om deze via een gevoede

ownCloud-server.

externe usb-hub aan te sluiten. Tot slot wijzen we je graag nog even op http://airpi.es waar

OpenMediaVault is – net

een alternatief weerstation – de AirPi – is te

als een normale NAS – op

vinden, een uitbreiding die meer gericht is op

afstand via een webinterface

het milieu en onder meer luchtkwaliteit, smog

te bedienen en is geheel

en uv-straling meet.

Nederlandstalig.

WWW.PCMWEB.NL

506 - Hardware - Raspberry Pi-projecten JW.indd 61

/ NR. 04 - APRIL 2016

61

08-03-16 09:47

HARDWARE Raspberry Pi-projecten

PI ALS HIGH-END AUDIOSPELER

Door aan de Raspberry een externe geluidskaart als de 1

Het aanbod van apparaten waarmee je audio

HiFfiberry toe te voegen, zorg je ervoor dat je muziek storingsvrij en in de hoogste kwaliteit kan worden beluisterd.

kan worden gestreamd, is overweldigend. Maar van een groot aantal is de kwaliteit infe-

verbinden met bijvoorbeeld een versterker.

rieur, laat de bediening of app veel te wensen

Check even welke andere DAC’s en wifi-dongles

over en worden bepaalde audioformaten he-

er ondersteund worden door een kijkje te ne-

lemaal niet ondersteund. Met Volumio neem

men op www.volumio.org/forum/.

je het heft in eigen handen en verander je je

Gebruik verder goede kabels en zorg dat de

hun Pi ook te voorzien van een betere voedingstrafo, stabilisatoren, goede bekabeling, etc. Een

Pi in een audiospeler die muziek of internet-

Pi een stofvrije behuizing krijgt. Een stappen-

mooi overzicht met de resultaten is te vinden op

radio in hoge kwaliteit streamt. Daarnaast

plan om Volumio aan de praat te krijgen, kun

www.volumio.org/amazing-diy-raspberry-pi-

kan een Pi met Volumio ook overweg met

je vinden op www.volumio.org/get-started/.

audio-player-volumio/.

webradio en als AirPlay-receiver fungeren. En

Volumio bedien je met de browser op je mobiel,

omdat de bediening via een slimme en mini-

tablet of pc. Wil je je eigen muziek afspelen

Volumio2 dat binnen 20 seconden opstart en zeer

malistische webinterface plaatsvindt, ben je

en heb je deze niet op een server staan in je

eenvoudig kan worden uitgebreid met plug-ins en

niet langer afhankelijk van een app.

thuisnetwerk? Dan kun je deze aan Volumio

add-ons zodat bijvoorbeeld online muziekdien-

toevoegen door een externe harde schijf in je Pi

sten makkelijker kunnen worden geïntegreerd.

te prikken waarop je muziekcollectie staat.

Meer informatie en de bèta kun je vinden op

Wat heb ik nodig? Volumio, dat je kunt downloaden van www.

Inmiddels werken de ontwikkelaars hard aan

www.volumio.org/introducing-volumio-2/.

volumio.org, draait zowel op de Pi 1 als de Pi 2

Hoe moeilijk is het?

en kun je met het al eerder genoemde Win-

Je Raspberry Pi omkatten naar een audiospeler

32DiskImager op een micro-sd-kaartje van een

is relatief eenvoudig: de benodigde externe

waardoor deze audiospeler met elk apparaat dat over

paar GB plaatsen. Omdat de on-board audio

DAC is eenvoudig op het printplaatje van je Pi te

een browser beschikt op afstand kan worden bediend.

van de Pi alles behalve storingsvrij is, heb je

monteren of wordt via usb ingeprikt. Volumio

echt een externe DAC (geluidskaart) nodig, zoals

laat zich vrij eenvoudig configureren.

bijvoorbeeld de HiFfiberry. En omdat deze over twee uitgangen beschikt waarin rca/tulpstekkers

Waar moet ik verder op letten?

passen, kun je de Pi hierdoor ook makkelijker

Echte audiofielen zullen geheel terecht opmer-

De slimme webinterface van Volumio is responsive,

ken dat een goede geluidskwaliteit van meer Volumio werkt goed samen met o.a. Spotify en kan

factoren afhankelijk is dan alleen een fatsoen-

daarbij de audiostream probleemloos in 320 kbps

lijke geluidskaart. Een aantal Volumio-enthou-

afspelen.

siastelingen gaat dan ook een stap verder door

62

/ NR. 04 - APRIL 2016

506 - Hardware - Raspberry Pi-projecten JW.indd 62

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:47

HARDWARE Raspberry Pi-projecten

PI ALS BIERBROUWERIJ

4

In 1980 telde Nederland slechts 13 bierbrouwerijen, in 2015 waren dit er maar liefst 330 (bron: Klein Brouwerij Collectief – KBC),

Een Raspberry Pi met boven een Arduine-bordje

waaronder heel veel hobbybrouwers. Het

waaraan (links) temperatuursensoren zijn verbonden en

basisprincipe van bierbrouwen is in de

(rechts) relais voor in- en uitschakelen van bijvoorbeeld

afgelopen 8.000 jaar nauwelijks veranderd.

verwarming en koeling.

Met BrewPi zorg je ervoor dat je dit proces nauwkeurig kunt bijsturen en monitoren,

en de benodigde schema’s worden uitgebreid

flink wat moeten puzzelen. Het ombouwen van

waardoor onnodige temperatuurfluctuaties

beschreven op brewpi.com/fridge-hacking-

een koelkast of vriezer naar een fermenteerkast

die de smaak van het bier negatief kunnen

guide/. Voor wat betreft de installatie en confi-

en het aansluiten en plaatsen van relais, tem-

beïnvloeden worden vermeden. En wees nou

guratie van de software kun je terecht op docs.

peratuursensoren en verwarmingselementen is

eerlijk: computers en bier is toch een ideale

brewpi.com waar een uitgebreide handleiding

bovendien een behoorlijk klus.

combinatie?

is te vinden. De ingrediënten voor het maken

Wat heb ik nodig? De mensen van www.brewpi.com hebben het gecontroleerd brouwen van bier tot een

van bier, eventuele ketels, boeken en andere

Waar moet ik verder op letten?

zaken kun je aanschaffen via bijvoorbeeld www.

Het geheim van geslaagd gebrouwen bier hangt

brouwmarkt.nl.

vooral af van hygiëne, want bacteriën van buitenaf kunnen het proces ernstig verstoren. Tij-

kunst verheven. Naast een Raspberry Pi met

Hoe moeilijk is het?

Noob/Raspbian moet je beschikken over een

Zeker wie niet eerder zelf bier geeft gemaakt of

van het bier moet hier dan ook veel aandacht

Arduino-bordje. De Pi fungeert als webserver

niet bekend is met het proces, zal in het begin

aan worden besteed.

dens de bouw van de installatie en het brouwen

en registreert het proces. De Arduino stuurt alle onderdelen aan. Voor dit laatste dien je één of meerdere losse temperatuursensoren te gebruiken, relais en een verwarmingselement. Al deze onderdelen kun je aanschaffen via http://store. brewpi.com. Voor het bouwen van een fermenteerkast wordt aangeraden om een (oude) koelkast of vriezer te gebruiken. Het ombouwen

WWW.PCMWEB.NL

506 - Hardware - Raspberry Pi-projecten JW.indd 63

Het gehele brouwproces is

Een handige beschrijving met hoe van een koelkast

via de webinterface te volgen

een brouwerij kan worden gemaakt, is te vinden op de

en bij te sturen.

site van BrewPi.

/ NR. 04 - APRIL 2016

63

08-03-16 09:47

HARDWARE Raspberry Pi-projecten

PI ALS RETRO ARCADE SPEELAUTOMAAT

4,5

De nieuwste games laten je op grafisch vlak watertanden, maar het succes van de Amsterdamse ‘Barcade’ TonTon Club bewijst dat er nogal altijd een grote groep enthousiastelingen graag Pacman, Mortal Combat, Galaga en andere klassiekers speelt. Deze games – sommige slechts enkele kb’s groot – kun je in huis halen door zelf een arcadekast te bouwen waarin de Raspberry Pi het hart is.

Wat heb ik nodig? De lijst met benodigdheden voor dit project is behoorlijk lang. Een goed startpunt is de pagina waarin het project van Darren J wordt uitgelegd: http://th3.cc/sZJe. Naast een Pi met Raspian heb je onder andere een voeding nodig, een usbhub en – het belangrijkste – een IPAC2 (USB Keyboard Encoder), waarmee knoppen en joysticks met de Pi kunnen worden verbonden. Via sites als Marktplaats kun je een tweedehands arca-

Arcadekast bouwen? Hier een blik op wat je te wachten staat met helemaal rechts de IPAC2 waarop o.a. toetsen en joysticks worden aangesloten. (Bron: Raspberrypi.org)

dekast op de kop tikken die is te gebruiken voor dit project. Vaak zul je de bestaande monitor

spelen voor andere platformen, zoals NeoGeo

nodig. Houd hier rekening mee tijdens het bou-

moeten vervangen en eventueel speakers moe-

en Sega Dreamcast, dan zul je in sommige geval-

wen. Kom je knoppen tekort of blijkt één van de

ten toevoegen. Extra bekabeling en bedrading

len aanvullende emulatoren moeten toevoegen.

aanwezige joysticks niet langer te werken? Op

komt hier nog bij. De emulator AdvanceMAME

Waar de oude MAME-spellen aan twee of drie

onder meer www.ultimarc.com is een enorm

voor Raspian waaronder de oude games draaien,

knoppen per speler genoeg hebben, hebben

aanbod te vinden met knoppen, joysticks en

kun je downloaden via blog.sheasilverman.

deze nieuwere games soms tot wel zes knoppen

andere componenten.

com. Hier is ook een handleiding te vinden met hoe je deze aan de praat krijgt. De spelletjes voor MAME en eventuele andere platformen zijn o.a.

Een uitgebreide collectie met games uit vervlogen tijden is te vinden op freeroms.com.

te vinden op freeroms.com.

Hoe moeilijk is het? Zeker als je een arcadekast wilt met veel knoppen zul je flink wat tijd kwijt zijn met het aanleggen van de bedrading. Als je zelf niet zo thuis bent op het gebied van elektrotechniek is een handige buurman zonder meer een pré. Afhankelijk van de staat van de kast en je wensen kun je hier wel een paar weekenden mee in de weer zijn.

Waar moet ik verder op letten? Kun je geen fatsoenlijke arcadekast op de kop tikken, ga dan even naar arcadecab.com waar je allerlei bouwtekeningen kunt downloaden

Liever zelf een arcadekast bouwen? Mooie

waarmee zelf je zelf een kast kunt bouwen. Wil

voorbeelden en tal van bouwtekeningen kun-

je naast klassiekers ook nieuwe games kunnen

nen worden gevonden op arcadecab.com.

64

/ NR. 04 - APRIL 2016

506 - Hardware - Raspberry Pi-projecten JW.indd 64

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:47

SPRINGEN BIJ JOU THUIS DE LAMPEN AL AAN VOORDAT JE DE STRAAT INRIJDT? KOOP NU SMART HOME, DE COMPLETE GIDS VOOR EEN SLIMMER HUIS!

NU 9 , 5

€9

BESTEL 'M OP

RESHIFTSTORE.NL/SPECIAL (VANAF 26 FEBRUARI VERKRIJGBAAR IN DE WINKEL) Smart Living ad 230x300.indd 24

07-03-16 16:41

HARDWARE Gaming-hardware

GAMINGHARDWARE

Ook interessant voor niet-gamers Van desktops tot laptops, van monitoren tot muizen: het aanbod van apparatuur met het predicaat ‘gaming’ is momenteel groter dan ooit. Maar je hoeft geen gamer te zijn om dergelijke hardware te kiezen, het is namelijk ook interessant voor de niet-gamers. D AV I D VA N D A N T Z I G

A

ls je wel eens in een elektronicazaak

besturingssysteem, Windows 10. Was een

realistischer beelden vergen steeds krachtiger

komt of de reclamefolders hebt beke-

nieuwe Windows-versie in het verleden nog

grafische kaarten, die op hun beurt weer een

ken, is het je vast wel opgevallen dat

wel reden om naar de winkel te stappen voor

steeds snellere processor nodig hebben om

ook merken als Lenovo, HP en Acer met flitsende

een bijbehorende pc, voor Windows 10 was dat

van data voorzien te worden.

– maar vooral ook prijzige – gaming-laptops en

zeker niet het geval. Temeer daar de gigant uit

desktops komen. Ook merken die zich traditie-

Redmond deze editie een jaar lang als upgrade

Console-alternatief

getrouw meer richtten op computeronderdelen,

gratis beschikbaar stelt. Bovendien draait

Dat geldt echter al jaren, dus wat is er nu anders

maar wel al actief waren op het gebied van appa-

Windows 10 met gemak ook op wat oudere of

dan anders? We kunnen een aantal factoren

ratuur voor de spellenliefhebber, zoals Asus en

langzamere systemen, waardoor de noodzaak

aanwijzen. In de eerste plaats is de huidige

MSI, introduceren aan de lopende band nieuwe

om je hardware te upgraden ook veel minder

gaming-systemen en -notebooks. En daar blijft

van toepassing is op dit besturingssysteem.

het niet bij, want ook alles wat met de computer

Games vormen een voor de fabrikanten

weliswaar veel beter uit dan op een PlayStation 3, maar

wordt verbonden, krijgt als het even kan een

welkome uitzondering op deze regel. Steeds

beide versies verbleken bij de pc-variant.

Grand Theft Auto V ziet er op een PlayStation 4

gaming-sausje. Gaming-toetsenborden, gamingmuizen, gaming-monitoren, zelfs gaming-muismatten en gaming-hoofdtelefoons zijn in allerlei kleuren en bovenal prijsklassen te koop. Het enthousiasme van de aanbieders op de markt voor dit segment is begrijpelijk. De traditionele computermarkt verkeert al jaren in mineurstemming, dankzij immer dalende verkoopcijfers. Het feit dat computers steeds krachtiger worden, betekent ook dat er steeds minder noodzaak is om ze snel te vervangen. Een pc of laptop die is voorzien van een ssd kan bijvoorbeeld zeker vijf tot zeven jaar mee. Toepassingen die de aanschaf van prijzige nieuwe systemen rechtvaardigen, zijn zeldzaam: Microsoft Word werkt net zo vlot op een pc uit 2010 als een uit 2016. Dat geldt min of meer ook voor Microsofts jongste

66

/ NR. 04 - APRIL 2016

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 66

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:41

HARDWARE Gaming-hardware

elk oog, in hoge resolutie. Laat die taak nou juist game-pc’s op het lijf geschreven zijn…

Ook voor niet-gamers De fabrikanten van pc’s en randapparatuur zien het dus wel zitten, maar hoe moeten we hier als gebruiker tegenaan kijken? Niet iedereen heeft gamen immers als hobby, al hebben tegenwoordig de meeste mensen wel enige ervaring met het fenomeen ‘videospel’. Toch kun je ook als niet-fervente gamer een graantje meepikken van de huidige hype. Als je je computer intensief gebruikt, zij het voor andere doeleinden dan games, dan doe je er goed aan de markt in de gaten te houden. Deze is namelijk lange tijd bepaald geweest door de wens van de doorsnee gebruiker naar een betaalbare laptop met een gelikt uiterlijk en een generatie gameconsoles (de Xbox One, de PlayStation 4 en de Nintendo Wii U) pas ongeveer

Dankzij digitale distributie via platforms als Steam is de pc een aantrekkelijker spelcomputer geworden.

fatsoenlijke accuduur. Mede daardoor tref je in de meeste computers, niet alleen notebooks maar ook mini-pc’s, zogenoemde ultra-low-

halverwege haar levenscyclus, maar de grenzen van wat mogelijk is met deze platforms komen

ter uit met een krachtige gaming pc dan met een

voltage processors aan. Die hebben weliswaar

toch al aardig in zicht. Anders dan voorheen

spelcomputer – die niet verder komt dan full-hd.

dezelfde klinkende namen als we aantreffen

Een derde factor die we kunnen aanwijzen,

bij desktop-pc’s (Core i3, i5, i7, etc.), maar de

vormde deze generatie geen enorme stap vooruit ten opzichte van de voorgangers (Xbox 360,

is het feit dat dit jaar twee concurrerende sys-

prestaties zijn van een geheel ander niveau. Een

PlayStation 3 en Nintendo Wii), althans niet in

temen voor virtual reality eindelijk op de markt

zogeheten U-versie van de Core i7 is vergelijk-

grafisch opzicht. Waar een spelcomputer begin

gaan komen. Zowel Valve en HTC’s Vive-systeem

baar met een, aanzienlijk goedkopere maar ook

2006 qua grafische prestaties de pc’s van die tijd

als de mede door Facebook gefinancierde

minder zuinige, desktop Core i3-processor. Com-

naar de kroon kon steken, was dat bij de intro-

Oculus Rift hebben gemeen dat, om er optimaal

puters die echte rekenkracht boden, begonnen

ductie van de nieuwe modellen in 2013 beslist

gebruik van te maken, een bovengemiddeld

dun gezaaid te worden. De nieuwe aandacht

niet het geval. Inmiddels is het verschil nog aan-

snelle pc een vereiste is. VR staat of valt namelijk

voor gaming-pc’s betekent ook een aanzienlijk

zienlijk groter. Een spel als Grand Theft Auto V

bij soepele weergave van afzonderlijk beeld voor

groter aanbod op dit vlak.

ziet er op de pc veel indrukwekkender uit dan op een console, zeker in ultra hd- oftewel 4k-resolu-

De HTC Vive

tie. Veeleisende gamers kijken voor een upgrade

virtual reality

dus naar de pc. Die is sowieso als spelcomputer

headset.

veel aantrekkelijker geworden, door de opkomst van digitale distributie via platforms als Steam, Origin en UPlay en de sterk verbeterde gebruiksvriendelijkheid dankzij nieuwe besturingssystemen en gebruikersinterfaces, waarbij veel geleerd is van de consolewereld. We noemden 4k al even: het groeiende aantal ultra-hd-televisies in de huiskamers kunnen we een tweede reden noemen dat pc-leveranciers hun hoop hebben gevestigd op gaming. Veel van de eerste generatie betaalbare (minder dan 1.000 euro) full-hd-televisies is onderhand aan vervanging toe. Gezien de prijzen is een 4k-toestel momenteel een logische keuze. Het aanbod aan geschikt materiaal in deze resolutie is echter klein. Wie toch al van gamen houdt en de nieuwe televisie optimaal wil benutten, is be-

WWW.PCMWEB.NL

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 67

/ NR. 04 - APRIL 2016

67

07-03-16 20:10

ACHTERGROND Gaming-hardware

Als serieuze computergebruiker weet je

‘duurder’. Soms is dat

bovendien dat de kwaliteit van toetsenbord,

gerechtvaardigd, soms ook

muis en beeldscherm van grote invloed is op

niet. Let dus goed op voordat

het gebruiksplezier. De markt voor randappara-

je tot aanschaf overgaat en doe wat

tuur is, een enkele uitzondering daargelaten,

onderzoek. Daarnaast zijn sommige (maar

al jarenlang een tamelijk dorre bedoening, het

niet alle) gaming-producten dermate opval-

resultaat van louter op prijs gevoerde concur-

lend vormgegeven, dat het welhaast pijn aan

rentie. Het gevolg: goedkope spullen, die ook

de ogen doet. Gelukkig zijn er vrijwel altijd

goedkoop overkomen en navenant gebruiksple-

alternatieven, die probleemloos en onopval-

zier bieden. Hoe anders is dit in de markt voor

lend integreren met je bestaande apparatuur.

gaming-apparatuur. Muizen die naar de hand

Het belangrijkste nadeel is wellicht nog wel dat

gevormd zijn, beschikbaar voor links- en rechts-

je bepaalde voorzieningen helemaal niet nodig

handigen, met indien je wil zeven knoppen of

hebt. Zo is de meerwaarde van een zeer krach-

meer voor de echte ‘power user’. Toetsenbor-

tige videokaart beperkt wanneer je geen games

den met hoogwaardige mechanische schake-

speelt (doe je dat wel, dan is de meerwaarde

laars, waarvan iedere toets afzonderlijk te pro-

niet te overschatten). Desalniettemin kan het

grammeren is en verlicht, prettig voor gebruik

gehele systeem voldoende interessant zijn, dat

in het donker – de moderne gaming-klavieren

je zo’n extra op de koop toe kunt nemen. Zeker

kunnen prima de concurrentie aan met de

bij laptops kun je dan zeer krachtige, veelzijdige

aloude IBM ‘Model M’. Zelfs gaming-beeldscher-

apparaten aanschaffen.

men bieden een hogere kwaliteit, al is het nut van bijzonder hoge verversingsfrequenties voor

Laptop

niet-gaming gebruik eigenlijk afwezig. Dat geldt

De meeste mensen geven de voorkeur aan

echter niet voor de hoge resolutie, handige

een laptop als primaire computer. We gaven

bediening, hoogwaardige paneeltechnologie en

al aan dat de processors van deze apparaten

veelal langere garantie.

Voors en tegens In dit artikel stellen we een aantal re-

de laatste jaren vooral ‘snel genoeg’ moes-

cente producten uit de ‘gaming’-trend

ten zijn; de verbeteringen zaten meer in het

aan je voor, om een beter beeld te

stroomverbruik. Voor wie dat ondergeschikt is aan rekenkracht, zijn gaming-laptops zeer

geven van de voordelen die deze producten bieden. Nadelen zijn er

interessante machines. De processor is

natuurlijk ook. In de eerste plaats

dan een ‘gewone’ mobiele uitvoering, zelfs exemplaren met vier cores zijn

betekent ‘gaming’ automatisch ook

uitstekend mogelijk. Daarnaast bieden ze standaard

Gaming-muizen kunnen gewone degelijke, onopvallende apparaten zijn – of

doorgaans al meer werkgeheugen

vrijwel modulaire, geheel naar eigen wens

dan gebruikelijk, maar ook is dat vaak prima uitbreidbaar, bij de modernste

aan te passen gevaartes.

modellen zelfs tot 64 GB. Dat is een flink contrast met de schamele 4 GB die nog altijd de standaard is in het win-

Gaming-kaart voor videobewerking Als je veel bezig bent met foto- of videobewerking, zou je kunnen overwegen om een gaming-kaart voor je desktop-pc aan te schaffen. Veel grafische pakketten, waaronder de bekende software van Adobe als Photoshop en Première, kunnen exclusief gebruikmaken van de grafische chip van veel videokaarten. Hierdoor wordt bijvoorbeeld je uiteindelijke videoproject veel sneller ‘gerenderd’ dan wanneer alleen de gewone processor in je pc of laptop wordt aangesproken.

68

/ NR. 04 - APRIL 2016

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 68

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:10

HARDWARE Gaming-hardware

een ultra-hdbeeldscherm en een overvloed aan werkgeheugen en opslagruimte. Doordat er veel meer valt aan te passen en te configureren, is het zeker mogelijk een uitvoering te vinden die aansluit bij jouw wensen en budget. Een merk met een ruim aanbod is MSI, waarvan de GSserie bovendien prettig licht van gewicht is, maar ook merken als Asus, Acer, HP en Lenovo bieden gaming-laptops in diverse uitvoeringen en prijsklassen.

Desktop Indien rekenkracht echt de prioriteit

De MSI Nightblade desktop-computer is bescheiden

heeft, is een desktop-pc nog altijd onverslaan-

qua afmeting, maar biedt toch voldoende ruimte tot

baar, ook qua prijs-prestatieverhouding. Geluk-

uitbreiding.

kig hoeven dat allang geen enorme torens meer te zijn, al zijn die nog zeker wel te koop als je de nodige uitbreidingsruimte behoeft. Natuurlijk kun je nog altijd een systeem op maat (laten) samenstellen, wat zeer veel flexibiliteit biedt, maar heb je daar geen zin in, dan zijn er dankzij De MSI GS-lijn, hier is de GS60 zichtbaar, is een

het groeiende aanbod aan gaming-pc’s ook

mooi voorbeeld van zeer krachtige, maar toch nog

weer heel wat krachtige modellen kant-en-klaar

prima draagbare gaming-laptops.

te koop.

kelschap, en niet zelden ook niet uit te breiden.

dator-systemen. Vind je die wat te groot of het

Voor de opslag bieden gaming-laptops overwe-

uiterlijk wat te opvallend, dan zijn de compacte

gend zowel een snelle ssd als een harde schijf.

Nightblade-pc’s van MSI wellicht een mooi alter-

Modellen met ruimte voor drie of zelfs vier afzon-

natief. Deze hebben zeer bescheiden afmetin-

derlijke opslagstations zijn niet ongebruikelijk.

gen, maar bevatten wel krachtige componenten

Acer timmert hard aan de weg met zijn Pre-

Ondanks deze extra mogelijkheden zijn

en bieden toch nog uitbreidingsruimte voor bij-

gaming-laptops niet per definitie bakbeesten. Er zijn al exemplaren met een gewicht van minder dan twee kilo en zelfs nog een fatsoenlijke werktijd op een acculading. De prijzen beginnen bij zo’n 800 euro, maar kunnen uiteraard voor de meest luxe toegeruste modellen oplopen tot meer dan 4.000 euro. Dan heb je wel een model met een heel snelle desktopprocessor, twee krachtige grafische kaarten, Ook Alienware maakt krachtige computers, De Acer Predator is een opvallend model.

WWW.PCMWEB.NL

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 69

zoals deze X51 R3 desktop-pc.

/ NR. 04 - APRIL 2016

69

07-03-16 20:11

HARDWARE Gaming-hardware

Ook gamingtoetsenborden zijn er in allerlei uitvoeringen. Verlichting is vrijwel standaard, en kan handig zijn in het donker.

voorbeeld meer geheugen of opslagruimte. Het voordeel boven de momenteel veel aangeprezen mini-pc’s – zie ook verderop in deze PCM – is dat de gebruikte processors aanmerkelijk sneller zijn, terwijl ze verhoudingsgewijs niet eens veel meer hoeven te kosten. Als gamen voor jou minder van belang is dan gewoon vlotte prestaties,

Muis

soepeler bewegen bij een verversingsfrequentie

kan een instapmodel al een prima keuze zijn.

Ook voor muizen geldt dat het standaardaan-

van 144 Hz in plaats van 60 Hz. Aangezien beeld-

Wel is het handig om te letten op aanwezigheid

bod in de winkel voornamelijk een lage prijs

schermen met deze technologie ruwweg twee

van een ssd als primaire opslag, want daar heb je

als voordeel heeft, tenzij je wel heel diep in

keer zo duur zijn als standaardmodellen, onge-

bij elke pc of laptop al profijt van.

de buidel wilt tasten voor een apparaat als de

acht de resolutie of paneeltechniek, is het lastig

Toetsenbord

Logitech MX Master. Wederom is het ook hier het geval dat muizen die op de gamer gericht

Wie er veelvuldig gebruik van maakt, zal veel

zijn, kwalitatief al snel interessanter zijn. Gamers

profijt hebben van een degelijk toetsenbord.

eisen een hoge mate van nauwkeurigheid en

Helaas is het aanbod hiervan in de markt be-

hebben doorgaans meer dan twee of drie knop-

perkt. Consumentenmodellen onderscheiden

pen nodig. Ook is een goede pasvorm voor deze

zich hooguit door een opvallend ontwerp of

doelgroep van groot belang, gezien het feit dat

extra knopjes, maar de basis is meestal mager.

veel spelers uren achtereen de muis in handen

Een rubberen mat met bolletjes, die ingedrukt

hebben. Door deze vraag is er een enorm aan-

worden om het elektrisch contact te maken

bod aan ‘gaming’-muizen, zowel voor links- als

waarmee een toetsaanslag wordt geregistreerd,

rechtshandigen, met prijzen die uiteenlopen

veel meer heeft het niet om het lijf. Na enig

van zo’n 25 euro tot wel 200 euro. Er valt een

gebruik verliest het rubber zijn souplesse en

stuk meer te kiezen dan bij het standaardas-

wordt de aanslag stug of zompig. Mechanische

sortiment, en dit soort muizen zijn zeker een blik

schakelaars zijn veel minder gevoelig voor

waard wanneer je wel eens pixelprecies werk

slijtage en bieden een duidelijker feedback bij

moet verrichten in bijvoorbeeld een beeldbe-

het typen. Ook na langere tijd registeren ze nog

werkingsprogramma, of gewoon hecht aan een

altijd feilloos elke aanslag. Om die reden zijn

degelijk apparaat.

zogenoemde mechanische toetsenborden bij gamers populair. Nu zijn sommige modellen die

Monitor

op deze doelgroep zijn gericht nogal uitbundig

Gaming-monitoren zijn doorgaans vooral gecon-

qua ontwerp, maar dat hoeft lang niet altijd zo

strueerd om snel beelden weer te geven, zonder

te zijn. Zo ziet de (overigens wel erg dure) Cherry

na-ijleffecten. In snelle games is dat absoluut

MX-Board 6.0 er gewoon gelikt uit, maar ook

een meerwaarde, in het dagelijks gebruik heb

veel technieken voor mooi

een relatief betaalbaar model als de MSI GK-701

je er minder aan – al is ook op het Windows-

(gaming-)beeld, maar de prijs

oogt zeker niet bijzonder ostentatief.

bureaublad zichtbaar dat de cursor en vensters

is er dan ook naar.

70

/ NR. 04 - APRIL 2016

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 70

De Eizo Foris FS2735 biedt

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:11

HARDWARE Gaming-hardware

G-Sync en FreeSync Om het effect van ‘lag’ en het zogenoemde tearing van snel opgebouwde beelden te voorkomen, hebben fabrikanten van videokaarten en monitoren een nieuwe techniek in het leven geroepen die ervoor moet zorgen dat de timing tussen het beeld dat de videokaart uitstuurt en de monitor het kan weergeven, gelijk verloopt. Je kent vast wel het effect van een video- of gamebeeld dat snel wordt afgespeeld, maar waarvan het beeld niet helemaal strak wordt opgebouwd en je kartelranden ziet. Nvidia gebruikt de G-Sync-techniek en AMD noemt het FreeSync. Deze opties zorgen ervoor dat het beeld wordt gesynchroniseerd met de timing van het opbouwen van het beeld van de monitor. De monitor zelf moet deze functie echter ook ondersteunen; het werkt dus niet bij alle schermen. Monitoren en videokaarten met deze functionaliteit zijn ook een stuk duurder. De Kingston HyperX Cloud is weliswaar een echte

ze aan te raden voor niet-gaming-gebruik. Wel is

Headset

gaming-hoofdtelefoon, maar ook prima te gebruiken voor

het zo dat er uitstekende beeldschermen zijn die

De meeste gamers geven de voorkeur aan

gewone muziek.

zowel voor games als voor algemene toepas-

een headset, oftewel een hoofdtelefoon met

singen geschikt zijn. Speel je dus graag (snelle)

ingebouwde microfoon, boven bijvoorbeeld

‘gaming’-headsets, met zeer uiteenlopende

games, maar is het ook belangrijk dat je monitor

luidsprekers voor weergave van de gamemuziek

prijzen. Het aardige is dat vanaf een paar tientjes

bijzonder kleurecht is, dan kun je een model als

en -geluiden. Deze apparaten zijn zelfs dermate

al zeer fatsoenlijke modellen te koop zijn, die ook

de Eizo Foris FS2735 eventueel overwegen.

populair, dat er een gigantische keuze is aan

‘gewone’ muziek prima weergeven. Een Kingston HyperX Cloud bijvoorbeeld heeft misschien qua naam niet hetzelfde cachet als Sennheiser of Beyer Dynamic, maar levert voor pakweg 70 euro wel ongekend goede geluidskwaliteit. Ook als je dus graag naar muziek luistert, kan het de moeite waard zijn je oor te luister te leggen bij de gaming-afdeling van de computerzaak.

Tot slot De pc-markt zet vol overtuiging in op gaming. Of je nu overtuigd gamer bent of niet, het staat buiten kijf dat deze ontwikkeling een nieuwe impuls geeft aan lang verwaarloosde onderdelen van de computermarkt. Naast de standaard en immer dunnere, matig presterende laptops is er een groeiend aanbod aan weliswaar wat duurdere, maar ook veel krachtigere notebooks en desktops. Ook met een rustig design, en zelfs met een acceptabel gewicht en accuduur. Bovendien is er qua randapparatuur in het gaming-segment een ongekende keuzemogelijkheid, waar de schappen voor gewone gebruikers de laatste jaren vooral gevuld zijn met eenheidsworst van veelal bedenkelijke kwaliteit. Kortom, het loont de moeite bij je volgende aanschaf dit in het achterhoofd te houden.

WWW.PCMWEB.NL

310 - Hardware - Gaming-hardware JW.indd 71

/ NR. 04 - APRIL 2016

71

07-03-16 20:11

GROEPSTEST Mini-pc's

KLEIN EN KANTEN-KLAAR Zeven mini-pc’s getest

In het vorige nummer van PCM hebben we je laten zien hoe je zelf een zo klein mogelijk maar krachtige minicomputer kunt bouwen. Voor wie echter geen zin heeft om zelf aan de slag te gaan, zijn er kant-en-klare oplossingen te vinden. We bekijken welke mogelijkheden er zijn en testen zeven mini-pc’s. MARK GAMBLE

M

technieken is het mogelijk om de

Aansluitingen

standaard computeronderdelen

Mini-pc’s beschikken over voldoen-

dat opzicht is het ook handig dat de

geluidsuitgang kan het prettig zijn

steeds kleiner te maken, waardoor

de aansluitingen voor uitbreidin-

meeste mini-pc’s zijn voorzien van

als daar ook wat te kiezen valt. Een

alles in een veel kleinere behuizing

gen. De opslagcapaciteit kun je dus

een bluetooth-module, waardoor

optische geluidsuitgang is bijvoor-

past. Processors zijn de afgelopen

uitbreiden met bijvoorbeeld een

je daar ook een draadloos toetsen-

beeld perfect als je je geluid ook

jaren een stuk kleiner geworden

externe harde schijf, waarop je al je

bord of muis op kunt aansluiten.

over de versterker wilt laten lopen

en dankzij geïntegreerde chipsets

films, muziek en foto’s kunt opslaan

Komt je mini-pc in de woonkamer

in plaats van via de tv. In dat laatste

kunnen moederborden ook veel

als de ingebouwde harde schijf niet

te staat en ga je ‘m gebruiken als

geval kan de audio ook gewoon

compacter zijn. Als je zelf een mini-

genoeg capaciteit heeft. De meeste

mediacenter? Dan is het prettig als

over de hdmi-kabel lopen. Ga je de

pc wilt gaan bouwen, kun je kiezen

mini-pc’s beschikken daarbij over

hij is voorzien van een ingebouwde

mini-pc inzetten als desktopvervan-

voor een mini-itx-moederbord,

de snelle usb 3.0-aanslutingen,

infraroodontvanger. Met een spe-

ger, dan is de manier waarop multi-

die slechts 17 cm bij 17 cm meet.

dus je hebt geen last van trage

ciale Windows-afstandsbediening

media wordt afgespeeld misschien

Echt kleine mini-pc’s zoals we die

overdrachtssnelheden. Let er wel

kun je dan direct mediasoftware

wat minder belangrijk voor je, en

hebben getest, bevatten een nog

op dat niet alle mini-pc’s evenveel

als Kodi en Plex besturen. Bij de

voldoet een hoofdtelefoonaanslui-

kleiner moederbord en zijn vaak

usb-aansluitingen hebben. Van-

ASRock wordt zelfs zo’n afstandsbe-

ting en een hdmi-aansluiting prima.

specifiek voor dat model computer

wege het compacte formaat vind

diening meegeleverd.

Belangrijk om te weten als je nog

gemaakt. Keerzijde van die me-

je op sommige modellen slechts

daille is echter dat uitbreiding van

twee usb-poorten, andere hebben

Audio en video

het systeem, bijvoorbeeld door het

er weer vier of zelfs vijf. De keuze

Afhankelijk van waar je je mini-pc

pc’s beschikken over een vga- of

plaatsen van een aparte videokaart

voor het aantal usb-poorten lijkt

voor wilt gebruiken, is het ook

dvi-aansluiting. Deze connectoren

of meer opslag, niet of nauwelijks

misschien niet heel belangrijk,

belangrijk om te kijken welke aan-

worden eigenlijk nauwelijks nog

mogelijk is. De form factor is im-

maar als je kiest voor een model

sluitingen er voor audio en video

toegepast, en zijn opgevolgd door

ini-pc’s zijn bezig aan

mers zo klein dat er geen ruimte is

met slechts twee usb-poorten en

aanwezig zijn. Als je de mini-pc wilt

een heuse opmars.

voor extra onderdelen.

je gaat een muis en toetsenbord

gebruiken als mediacenter voor bij

aansluiten, dan heb je geen ruimte

of onder de televisie, is een hdmi-

meer voor andere apparatuur. In

aansluiting een must en ook qua

Dankzij de huidige

72

/ NR. 04 - APRIL 2016

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 72

een ouder model monitor hebt: geen van de door ons geteste mini-

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:43

GROEPSTEST

Mini-pc's

Mini-hdmi en mini-DisplayPort

andere geteste modellen is het lastiger om de opslagcapaciteit intern

Formaten

Sommige mini-pc’s hebben niet een volwaardige hdmi-aansluiting aan

uit te breiden. De Acer Revo One is

De meeste mini-pc’s in deze test

boord, maar de zogenoemde mini-variant. In zo’n geval kun je het appa-

daarop een bijzondere uitzonde-

zijn qua formaat gebaseerd op

raat alleen met behulp van een verloopkabeltje op je monitor of televisie

ring, want die machine biedt plaats

Intel’s NUC-standaard, beter be-

aansluiten. Beter is het echter om te kiezen voor een kabel die uit een ge-

voor twee harde schijven.

kend als USFF (Ultra Small Form

heel bestaat. Een mini-hdmi naar hdmi-kabel heb je al voor een paar euro.

Factor). Uitzondering op de regel

Bij DisplayPort wordt soms ook gebruikgemaakt van een minivariant.

Barebone

Als je je mini-pc wilt aansluiten op een monitor via de DisplayPort-aan-

De meeste mini-pc’s die we heb-

Die eerste computer is eigenlijk

sluiting, moet je ook hier dus gebruikmaken van een speciale kabel. Er

ben getest zijn kant-en-klaar en

qua grootte een uitzondering en

bestaan ook adapters die van mini-DisplayPort naar hdmi gaan, en zelfs

kun je direct gebruiken, Windows

daardoor niet echt een mini-pc,

van DisplayPort naar dvi. Sommige mini-pc’s, zoals de ASRock Beebox,

is daarbij al voorgeïnstalleerd.

maar biedt door zijn formaat

ondersteunen dergelijke adapters echter niet. Kortom: mogelijkheden

Een aantal computers moet je zelf

veel meer ruimte tot interne

genoeg, maar het meest prettige is om gebruik te maken van een enkele

nog ‘afmaken’. De Intel NUC heeft

uitbreiding. Bij de Acer kun je ook

kabel in plaats van te rommelen met verloopstekkers en -adapters, die

bijvoorbeeld wel een processor,

uitbreiden, maar dat geldt alleen

vaak net niet helemaal goed aansluiten of snel los kunnen raken.

maar geheugen en opslag moet je

voor de opslag en het geheugen:

zelf nog plaatsen. Dat geldt ook voor

je kunt er bijvoorbeeld twee extra

de Shuttle, waar je zelf ook nog een

ssd’s of conventionele harddisks in

processor moet plaatsen. Voordeel

plaatsen of er een extra geheu-

van een barebone is dat je zelf kunt

genbankje in stoppen.

zijn de Shuttle en de Acer Revo.

bepalen hoeveel werkgeheugen je wilt plaatsen, welk model cpu en Voor ieder type aansluiting is wel een adapter of verloopkabeltje beschikbaar, maar bij voorkeur kies je voor een kabel die uit een geheel bestaat.

dat je kunt kiezen voor de opslag,

meestal betaal je dan omgerekend

terwijl bij een kant-en-klaar systeem

maar een paar tientjes. Bij een bare-

vaak weinig interne uitbreidings-

bone moet je de prijs van geheugen,

mogelijkheden zijn. Een barebone

opslag en het besturingssysteem

DisplayPort en hdmi. De mini-pc’s

NUCI7RYHR die bij zware taken tot

valt meestal ook duurder uit als je

optellen bij de totaalprijs, waardoor

hebben in ieder geval een (mini-)

zo’n 40 decibel aan geluid produ-

de machine compleet wilt maken.

je computer dan al snel een paar

hdmi-aansluiting, en sommige ook

ceert. Dat is nog wel acceptabel,

Bij een kant-en-klaar systeem is de

honderd euro duurder wordt. Dat

een DisplayPort. Op sommige mo-

maar als het te lang duurt kan dat

prijs van het besturingssysteem (in

kan dus uiteindelijk nog tegenvallen.

dellen vinden we zelfs twee hdmi-

best irritant zijn. In hoeverre je last

alle gevallen Windows) opgenomen

En als je voor Windows kiest, moet

of DisplayPort-aansluitingen terug.

hebt van zo’n ventilator is natuurlijk

in de uiteindelijke verkoopprijs,

je die ook nog apart aanschaffen.

Stil

mede afhankelijk van waar je het apparaat plaatst. En als je een film

Wanneer je een mini-pc gebruikt als

kijkt, is de kans groot dat het film-

Kleiner dan mini-pc

mediacenter bij je televisie, wil je

geluid de ventilator overstemt.

De kleinste minicomputers die je kunt krijgen, zijn de zogeheten computersticks.

natuurlijk het liefst dat deze niet al

Van Intel kennen we de Compute Stick, Lenovo heeft de IdeaCentre Stick 300

te veel lawaai maakt. Bij stille pas-

Opslag

sages in een film zou het namelijk

Alle door ons geteste mini-pc’s

Bijzonder aan dit apparaatje is dat hij helemaal passief gekoeld is. Al deze sticks

erg storend zijn als je de ventilator

maken gebruik van flashgeheugen

zijn gebaseerd op een Intel Atom quadcore Z3735F SoC-chip geklokt op 1,33

hoort blazen. Over het algemeen

als opslag. Je kunt kiezen uit ssd- of

GHz, hebben 2 GB werkgeheugen, 32 GB eMMC opslag en beschikken over een

zit het bij de meeste mini-pc’s qua

eMMC-opslag. De opslagcapaciteit

volwaardige hdmi-aansluiting, geïntegreerde wifi en Windows 8 of 10 Home. De

geluidsproductie wel goed. Als er

begint bij 32 GB tot maximaal 128

prestaties liggen ver onder de hier geteste mini-pc’s, waardoor ze minder

geen zware taken plaatsvinden, zijn

GB. 32 GB is voldoende voor een

geschikt zijn om in te zetten als mediacenter, maar je ze wel prima

de mini-pc’s eigenlijk niet hoorbaar:

basisinstallatie van Windows 10,

kunt gebruiken als werkcomputer. Voordeel is verder

een gemiddelde desktop-pc of lap-

maar je loopt dan al snel tegen

ook dat de sticks geen lawaai maken en je ze mak-

top maakt dan meer lawaai. Pas op

beperkingen aan als je extra

kelijk achter je monitor kunt wegstoppen.

het moment dat een minicomputer

programma’s wilt installeren of de

bijvoorbeeld een hd-video moet

mini-pc wil gebruiken om je video’s

afspelen, begint de ventilator vaak

op te slaan. Bij een apparaat als de

gekoeld, waardoor een kwetsbaar

wel wat meer lawaai te maken,

Intel NUC kun je zelf kiezen welk

ventilatortje – die wel op de Intel

maar nog steeds is dat niet heel

type opslag je wilt gebruiken: een

Compute Stick en Lenovo IdeaCentre

erg storend. Uitschieter is de Intel

m.2-kaartje, een ssd of beide. Bij de

Stick aanwezig is – overbodig is geworden.

WWW.PCMWEB.NL

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 73

(beide al eerder getest in PCM) en in deze test vind je de PC Stick van Nexxt.

De Nexxt PC Stick is passief

/ NR. 04 - APRIL 2016

73

07-03-16 20:43

GROEPSTEST Mini-pc's

Shuttle SH170R6 Als je op zoek bent naar een kleine

totaal maximaal 64 GB geheugen

computer, maar toch voldoende

kunt plaatsen. In combinatie met

ruimte wilt hebben om extra

een krachtige videokaart, een snelle

hardware te plaatsen, dan is een

ssd en een vlotte Core i7-processor

grotere systeemkast wellicht

kun je van deze barebone een rap-

een betere keuze. Shuttle heeft

pe gamecomputer of mediacenter

al sinds jaar en dag dergelijke

bouwen. Het moederbordje zelf be-

grotere kasten in het assortiment

schikt over 7.1 audio, usb 3.0-poor-

die als barebone-systeem worden

ten en een m.2-aansluiting voor

aangeboden als XPC Cubes, maar

bijvoorbeeld nog een m.2-schijfje

ook computers in het USFF-formaat

of wifi-module. In deze Shuttle

worden door hen geleverd. De

past alleen een Intel-processor van

Shuttle SH170R6 is echter een

de Skylake-generatie, heb je een

barebone van het grotere formaat.

oudere Hasswell-processor, dan

Er is onder meer ruimte voor een

kun je deze niet plaatsen. Los kost

De Acer Revo One is een opmer-

je een veelzijdig apparaat in huis

dvd- of blu-ray-speler, twee harde

deze kast € 311,- en daar moet je

kelijk vormgegeven computer, die

haalt, die je makkelijk van extra

schijven, een extra videokaart of

dus nog een flink bedrag bij optel-

er eerder uitziet als een speaker

opslag kunt voorzien en dankzij

een aparte geluidskaart. Beide

len voor de extra hardware als een

dan een mini-pc. Het omhulsel

de i5-5200U-processor ook nog

laatste via de PCI-Express-sleuven,

processor, geheugen en een ssd’tje.

kun je echter eenvoudig verwij-

eens goed meekomt. Leuk extra-

waarvan een 16 speed is voor

Deze configuratie hebben wij getest

deren, zodat je bijvoorbeeld extra

tje is dat je met een Acer-app je

krachtige videokaarten en de ander

met 16 GB Crucial ddr4-geheugen,

opslagcapaciteit of geheugen kunt

multimedia op dit apparaat kunt

op 4 speed werkt. Aan de achterzij-

de OCZ Storage Solutions Vector

plaatsen. De kleine behuizing

bedienen vanaf je smartphone.

de vind je voldoende aansluitingen

180 met een opslagcapaciteit van

biedt plaats voor twee extra hard-

voor beeldscherm of tv, zoals twee

480 GB en een Intel Core i7 6700T

disks, intern is er een ssd van 128

DisplayPorts en een hdmi-aanslui-

geklokt op 2,8 GHz, waardoor de

GB ingebouwd, die je overigens

ting, waardoor je drie schermen

totaalprijs in deze configuratie uit-

niet kunt verwijderen, want hij is

Acer Revo One I6010 NL

tegelijkertijd kunt aansturen, mocht

komt op € 944,-. Voor het afspelen

vastgesoldeerd op het moeder-

Gemiddelde prijs: € 600,-

je dat willen. De Shuttle biedt

van 4K-content moet de ingebouw-

bordje. Er zit 4 GB werkgeheugen

www.acer.nl

verder vier geheugenslots voor

de processor voorzien zijn van de

in en die kun je uitbreiden tot

ddr4-geheugen, waardoor je in

HD 530 gpu.

maximaal 8 GB. De Acer Revo

BEST GETEST APR 2016

Acer Revo One I6010 NL

Score

One I6010 NL beschikt over een van de betere grafische chips van Intel, de 5500. Die presteert

Pluspunten

Shuttle SH170R6

goed en bovendien is deze chip

• Mooi ontwerp

Prijs barebone: € 311,-

ook geschikt voor het weergeven

• Bediening via je smartphone

Prijs geteste configuratie: € 944,-

van 4K-beeld. De prijs voor deze

• Veel ruimte voor extra opslag

mini-pc ligt rond de 600 euro, en

Score

daarbij is hij relatief prijzig ten opzichte van de andere modellen

Minpunten • Prijzig

in deze test. Staat tegenover dat

Pluspunten • Makkelijk uit te breiden • Onderdelen goed bereikbaar

Einde van oude video-aansluitingen

• Veel aansluitmogelijkheden

De toekomst is 4K, dat mag duidelijk zijn. In dat opzicht zul je niet

• 4K-ondersteuning (in combinatie

verbaasd zijn dat in dit tijdperk ook het einde is gekomen voor de

met juiste processor)

oudere generatie videoconnectoren. Zo vinden we geen vga meer terug en ook dvi wordt steeds minder toegepast. Voor alle mini-pc’s

Minpunten • Bouwkwaliteit

74

/ NR. 04 - APRIL 2016

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 74

in deze test geldt dat ze minstens een hdmi-aansluiting hebben, en de meeste daarnaast ook DisplayPort-aansluitingen.

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:44

GROEPSTEST

Mini-pc's

MSI Cubi 018EU De Cubi is de eerste echte mini-

wel ruim een centimeter dikker.

pc van MSI. Vanwege het kleine

Er zijn exemplaren van deze Cubi

formaat is de voeding van het

te koop waar de Vesa-bevestiging

externe type. Gelukkig is die voe-

en de extra bodem niet worden

ding geen bakbeest maar redelijk

meegeleverd, dus als je deze

compact, waardoor hij niet per

onderdelen wilt gebruiken, check

se storend is. De Cubi is voorzien

dat dan even bij de verkoper. De

van passieve koeling, waardoor

Cubi heeft vier usb 3.0-poorten en

het compacte computertje

twee video-uitgangen (hdmi

behoorlijk stil is. Wel heeft de

en mini-DisplayPort). Er is een

processor een klein ventilatortje,

1 Gbit netwerkpoort geïntegreerd

maar tijdens onze test sloeg deze

en een wifi-module voor 802.11ac

geen enkele keer aan. Als je deze

draadloze netwerken. Net als alle

De Zotac Zbox is een volledig pas-

mini-pc wilt gebruiken als werk-

andere mini-pc’s die zijn voorzien

sief gekoelde mini-pc. De processor

station, dan kun je het kastje kwijt

van de Intel HD 5500 grafische

is een eenvoudige Celeron 2961Y

een 64 GB ssd en 4 GB geheugen.

achter een monitor of televisie,

chip, kan ook de Cubi 4K video-

1,1 GHz die prima onder deze om-

Hij is de koop in deze configuratie,

dankzij de meegeleverde Vesa-

content afspelen. Ook kunnen er

standigheden kan werken. Nadeel

of als barebone, waarbij je dan

bevestiging. Ons geteste model is

twee schermen tegelijk gebruikt

van dit type processor is wel dat

zelf nog geheugen en opslag moet

voorzien van een energiezuinige

worden.

de prestaties vrij matig zijn. Prima

toevoegen.

Zotac Zbox CI321 NANO Plus of DisplayPort. Deze Zotac werd geleverd met

Intel Core i3-5005U processor van

voor eenvoudig kantoorwerk, maar

de vijfde generatie (Broadwell).

voor het afspelen van zware video-

Zotac Zbox CI321 NANO Plus

Verder vinden we er een goed

bestanden en 4K-content is hij niet

Prijs barebone: € 309,Prijs geteste configuratie: € 419,-

presterende Intel HD Graphics

MSI Cubi 018EU

geschikt. Opvallend is de wifi-an-

5500 grafische chip in, 4 GB werk-

Gemiddelde prijs: € 512,-

tenne aan de achterzijde, waarmee

geheugen en een 128 GB m.2-ssd van Transcend. Qua uitbreiding

je 802.11ac wifi kunt gebruiken.

Score

is er niet veel mogelijk. Je kunt er

Ook bijzonder is dat de Zotac twee 1 Gbps lan-aansluitingen heeft.

een extra geheugenmodule bijplaatsen of de m.2-ssd vervangen

Score

Aan de voorkant vind je twee

Pluspunten

Pluspunten

usb 3.0-poorten, twee slots

• Stil door passieve koeling

voor een exemplaar met meer

• Deels passief gekoeld

voor geheugenkaartjes van het

• Twee lan-poorten

capaciteit. De bodemplaat kun je

• Eenvoudig uit te breiden

type sd, sdhc en sdxc. Intern de

• Sleuven voor sd-kaartjes

vervangen door een meegeleverd

• 4K-ondersteuning

opslag uitbreiden is mogelijk via

model waarin je dan een extra 2,5-inch hdd of ssd kunt plaatsen. Hierdoor wordt het kastje dan

de sata-aansluiting, maar mSata

Minpunten • Niet heel zuinig

en m.2 ontbreken. Een monitor of tv aansluiten kan via hdmi

Minpunten • Niet geschikt voor zware toepassingen en 4K

Laag voltage-geheugen In een mini-pc passen alleen dd3-geheugenmodules van het formaat voor laptops, ofwel so-dimms. Belangrijk om te weten is dat niet ieder type so-dimm-module geschikt is voor iedere mini-pc. Sommige modellen maken gebruik van een lager voltage voor het geheugen, namelijk 1,35 volt in plaats van het gangbare 1,5 volt. So-dimm-modules die geschikt zijn voor 1,35 volt-moederbordjes worden aangeduid als ddr3l, dus met

BESTE KOOP

APR 2016

WWW.PCMWEB.NL

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 75

een letter ‘l’ als toevoeging om het lagere voltage aan te geven. Als je het geheugen wilt uitbreiden of je koopt een barebone zonder geheugen, is het dus zaak daar op de letten.

/ NR. 04 - APRIL 2016

75

07-03-16 20:44

GROEPSTEST Mini-pc's

Intel NUC5i7RYH De Intel NUC is in vele configu-

uit de voeten: er is zowel een

raties beschikbaar, ten tijde van

m.2- als een sata-aansluiting

schrijven waren dat er inmiddels

aanwezig. Ook aansluitingen aan

12. Het door ons geteste exem-

de buitenkant zijn er voldoende:

plaar – de NUC5i7RYH barebone

vier usb 3.0-poorten, een audio-

– heeft nog een vijfde generatie

aansluiting, een hdmi-poort en

Intel-processor aan boord, maar

een DisplayPort, die laatste twee

inmiddels zijn er ook al vier exem-

overigens van de mini-variant.

plaren met de Skylake-variant

Aan al dit moois hangt overigens

verkrijgbaar. Deze barebone

wel een stevig prijskaartje, want

heeft een Core i7-processor die

deze barebone kost rond de 450

is geklokt op 3,1 GHz en in de

euro, waarbij je dan ook nog de

Turbo-stand op 3,4 GHz draait.

kosten voor een ssd en geheugen

De gebruikte grafische chip is de

bij moet optellen.

Iris Graphics 6100 en dat is het

ASRock Beebox N3000-4G128S

een na krachtigste model voor dit

Intel NUC5i7RYH

Broadwell-platform. Deze combi-

Gemiddelde prijs: € 350,-

natie van chips zorgt ervoor dat

Score

Het concept van de ASRock Beebox

optimaal geniet van hoge kwaliteit

deze NUC goed presteert. Het kan

bestaat al enige tijd, maar het

video. Qua videoaansluitingen kun

goed overweg met 4K-content,

nieuwste model is het eerste type

je gebruikmaken van twee hdmi-

maar al die rekenkracht zorgt er

mini-pc dat beschikt over een usb

poorten of de DisplayPort. Voor de

ook voor dat deze NUC over het

3.0 type-c-poort. Deze nieuwe

audio kun je kiezen voor s/pdif of

algemeen wat meer lawaai maakt:

• Pluspunten

usb-poort – waarbij je niet meer re-

analoog, maar je kunt de audio ook

het ventilatortje wordt regelma-

• Geschikt voor 4K

kening hoeft te houden met welke

via de hdmi-poort uitsturen. Voor

tig aangesproken, wat een hoge

• Onderdelen goed te bereiken

kant van de kabel boven of onder

de opslag is gekozen voor een 128

suistoon met zich meebrengt. Dat

• Eenvoudig uit te breiden

moet – komt straks op steeds meer

GB ssd, die je makkelijk kunt ver-

kan als storend worden erva-

apparaten beschikbaar. Dit door

vangen voor een groter exemplaar.

ren, maar is ook afhankelijk van

Pluspunten

Minpunten

ons geteste model is voorzien van

waar het kastje wordt geplaatst.

• Ventilator maakt veel lawaai

een fanless Intel Celeron N3000-

Qua interne opslag kun je goed

• Prijzig

processor en -chipset. Het kastje maakt hierdoor geen lawaai, voor paraat. De keuze om hem daarvoor

ASRock Beebox N30004G128S

te gebruiken word je bovendien

Gemiddelde prijs: € 375,-

een mediacenter dus een prima ap-

nog makkelijker gemaakt dankzij de ingebouwde infraroodontvanger

Score

en een meegeleverde afstandsbediening. Als je de Beebox ook wilt inzetten voor het afspelen van

Pluspunten

4K-content, moet het apparaat zijn

• Usb-c-aansluiting

voorzien van dual-channel-geheu-

• Passief gekoeld

gen, om de snelle verwerking van

• Meegeleverde afstandsbediening

de videobeelden te garanderen. De 4K-weergave blijft echter altijd beperkt tot 30 frames per seconde,

Minpunten • Geen goede 4K-weergave

waardoor je toch net niet helemaal

76

/ NR. 04 - APRIL 2016

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 76

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:44

Noonday M Zwart Hifi-audiokwaliteit Met de Noonday M geniet u comfortabel in uw eigen huis van onvervalste en loepzuivere audiokwaliteit. De luidspreker heeft het ideale formaat om dagelijks binnenshuis of in de tuin gebruikt te worden. U hoeft alleen maar uw smartphone of tablet aan te sluiten en te genieten van uw favoriete muziek.

NOONDAY-DESIGN

Met de Noonday M krijgt uw kamer een extra vleugje klasse. De speaker bestaat uit exclusieve materialen en het stijlvolle uiterlijk past perfect in elke ruimte in je huis. De behuizing van de Noonday M is een hoogwaardige houten speakerbehuizing die is verfraaid met zeven lagen hoogglans pianolak. Hierdoor ziet de speaker er niet alleen nóg mooier uit, 95 €149, ook de geluidskwaliteit is * 95 één moeite verbeterd. ,

€119

BLUETOOTH & NFC

Uw audio-apparaat is op maar liefst drie verschillende manieren aan te sluiten op de Noonday M. Uiteraard kunt u het apparaat simpel aansluiten met een 3,5 mmaudiokabel. Daarnaast kan de speaker via bluetooth contact maken

met uw audio-apparaat. Als laatste is er ook nog de optie om verbinding te maken via Near Field Communication (nfc). Dit kan met één simpele druk op de knop op de Noonday M. Hiervoor heeft uw audio-apparaat wel een nfc-chip nodig en die zit nog niet in elk apparaat.

BATTERIJ

De ingebouwde 2600 mAh-batterij biedt u tien uur draadloos luisterplezier. Hierdoor kunt u altijd rekenen op de hoogwaardige audiokwaliteit van de Noonday M!

KENMERKEN: 10 watt rms-vermogen | Frequentierespons 90 Hz-16 kHz | Bluetooth 2.1+EDR | Nfc (near field communication) | Handsfree-functie | 2600 mAh, tien uur gebruiksduur bij normaal luisterniveau | Energiebesparingsmodus na drie minuten inactiviteit

€44,95

€24,95* €15,95

incl. verzendkosten voor Nederland

Xtorm XSC003 Power Bank

Xtorm CX002 Lightning USB cable (1m)

Nooit meer zonder sap

Bliksemsnel opladen

De XSC Power Bank heeft maar liefst 10.000 mAh en kan de gemiddelde smartphone zo’n vier keer opladen. Bovendien kunt u door de twee usb-uitgangen twee (mobiele) apparaten tegelijk opladen. De lader is uitermate geschikt voor de langere reizen. Het product is compact en daardoor makkelijk mee te nemen. Deze extra oplader kan worden opgeladen via usb/ac. De oplader is geschikt voor o.a. mobiele telefoons (smartphones, waaronder de iPhone), mp3/mp4-spelers, iPad, e-booklezer en navigatie/gps.

De Xtorm Lightning USB Cable is een lightning-kabel die we allemaal willen! Dankzij de gewoven stof aan de buitenkant kan de kabel bijna niet stuk, zelf bij extreem hardhandig gebruik. Hierdoor is de kabel van een meter ideaal om mee te nemen naar school of werk in bijvoorbeeld een handtas. De kabel is flexibel en makkelijk op te rollen. De Xtorm Lightning USB Cable functioneert uitstekend als oplaadkabel voor in een stekkerplug, of als datakabel in een laptop of computer. Hij is zelfs geschikt om in een powerbank gestoken te worden.

SPECIFICATIES:

SPECIFICATIES:

Capaciteit: 10.000 mAh | Aansluiting: micro-usb | Usb-poort: 2 (1x 5V/2,1A en 1x 5V/1A) | Gewicht: 247 gram

Lengte: 1 meter | Connecties: usb, lightning

GA VOOR DEZE AANBIEDINGEN NAAR WWW.HUBBIT.NL * Voor deze aanbieding geldt: inclusief btw / exclusief verzendkosten / op = op. De hier genoemde aanbieding geldt zolang deze editie in de winkel ligt.

Naamloos-1 1 07 Hubbit.indd 19

7-3-2016 12:13:17 22/02/16 11:50

GROEPSTEST Mini-pc's

Nexxt PC Stick Naast mini-pc’s die je gewoon op

De Nexxt PC Stick is een andere

ingebouwde Bluetooth-module kun

voorzien van Windows 10. Dat is

je bureau of bij de televisie plaatst,

variant. Dit model is echter volledig

je natuurlijk ook via deze weg een

een unicum, want de exemplaren

is er nog een andere vorm van

passief gekoeld: in tegenstelling

draadloze muis/toetsenbordcombi-

die we de afgelopen maanden van

kleine computertjes, en dat zijn de

tot de sticks van Intel en Lenovo zit

natie aansluiten. In tegenstelling tot

andere fabrikanten hebben beke-

zogeheten pc-sticks. Vergelijkbaar

hier dus geen kleine ventilator in.

andere pc-sticks is bij de Nexxt een

ken, bleven nog steken bij Windows

met de Google Chromecast, stop

De Nexxt beschikt verder over een

aparte wifi-antenne gemonteerd.

8.1. Ook bleek het upgradeproces

je zo’n minicomputer rechtstreeks

micro-usb-poort meer dan de con-

Dat lijkt wat overdreven, maar

naar Windows 10 vaak lastiger dan

in de hdmi-poort van je monitor

currentie, die kan dienen als host-

in eerdere tests in PCM van de

we bij normale pc’s hebben gezien.

of televisie. Ook hier was Intel de

poort voor een extra aan te sluiten

Lenovo IdeaCentre Stick en de Intel

De Nexxt PC Stick is voorzien van

voorloper en bracht ons in 2015

usb-hubje. Die heb je doorgaans

Compute Stick kwam de gebrekkige

32 GB eMMC-geheugen, en er is

de Compute Stick. Niet veel later

ook wel nodig als je er een toetsen-

wifi-verbinding naar voren. Met een

nog wat ruimte vrij voor wat extra

volgden andere fabrikanten met

bord en muis op wilt aansluiten,

losse antenne is dit probleem gro-

software. Wil je meer opslagcapa-

vergelijkbare modellen, zoals de

want er is maar één reguliere usb

tendeels opgelost en is het bereik

citeit, dan zou je door middel van

IdeaCentre Stick 300 van Lenovo.

2.0-poort op aanwezig. Dankzij de

ook veel beter. De PC Stick is verder

een usb-hubje een externe harde

Merk

Acer

Productnaam

Revo One I6010NL

BEST

Shuttle

MSI

SH170R6

Cubi 018EU

Zotac

BESTE APR 2016

KOOP

GETEST

Score

APR 2016

Zbox CI321 NANO Plus

Website

www.acer.nl

www.shuttle.eu

www.msi.nl

Gemiddelde prijs

€ 600,-

€ 311,-

€ 512,-

www.zotac.com € 419,-

Type

mini-pc

barebone

mini-pc

mini-pc

Processor

Intel Core i5-5200U dual-core

nvt

Intel Core i3-5005U dual-core

Intel Celeron 2961Y dual-core

Kloksnelheid

2,2 GHz

nvt

2,0 GHz

1,1 GHz

Geheugen

4 GB

nvt

4 GB

4 GB

Aantal geheugenslots

2

4

2

2

Maximaal geheugen

8 GB

64 GB

16 GB

16 GB

Geheugentype

1,35 volt ddr3l

1,5 volt ddr4

1,35 volt ddr3l

1,35 volt ddr3l

Grafische chip

Intel HD Graphics 5500

Intel Graphics (4K-ondersteuning via cpu)

Intel HD Graphics 5500

Intel HD Graphics

Type opslag

128 GB ssd

nvt

128 GB m.sata ssd

64 GB ssd

Aaantal sata-poorten

2

4

1

1

Aantal eSata-poorten

0

1

0

0

Aantal msata-poorten

0

0

1

0

Antaal m.2-poorten

0

1

0

0

2x / 2x

2x / 8x

Geheugenkaartlezer CONNECTIVITEIT Usb-poorten (2.0 / 3.0)

/ 4x

/ 4x

1 Gbps LAN

(2x)

Wifi

802.11ac

802.11ac

802.11ac

Bluetooth

4.0

4.0

4.0

Infrarood Hdmi DisplayPort

78

(2x)

/ NR. 04 - APRIL 2016

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 78

(mini)

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:44

core

GROEPSTEST

Mini-pc's

schijf kunnen aansluiten, of een

even duur als de varianten van

Nexxt PC Stick

sd-kaartje kunnen plaatsen in het

Intel en Lenovo, maar je hebt

Gemiddelde prijs: € 159,-

sd-card-slotje. De Nexxt PC Stick

als voordeel dat de PC

draait lekker vlot met Windows 10,

Stick helemaal passief

maar als grote kanttekening dat je

gekoeld is.

Score

er geen zware applicaties op kunt

Pluspunten

draaien. Videobestanden afspelen gaat echter prima, dus als medi-

• Passief gekoeld

acenter met bijvoorbeeld Kodi is

• Extra micro-usb-poort

deze stick goed te gebruiken. Alleen

• Windows 10 voorgeïnstalleerd

kan het kleine Atom-processortje

Minpunten

4K-video niet echt goed aan. Een pluspunt is de prijs: je betaalt voor

• Niet krachtig genoeg voor zware

deze stick € 159,- , dat is overigens

toepassingen • Geen 4K

Conclusie

ASRock

Intel

Nexxt

Beebox N3000-4G128S

NUC5i7RYH

PC Stick

www.asrock.com

www.intel.com

www.nexxtpc.com

€ 375,-

€ 350,-

€ 159,-

mini-pc

barebone

pc-stick

draaien, maar als het aankomt

Intel Celeron N3000 dual-core

Intel Core i7 5557U dual-core

Intel Atom Z3735F quad-core

op zwaardere applicaties of het

1,04 GHz

3,1 GHz

1,33 GHz

afspelen van 4K-content, laten

4 GB

NVT

2 GB

sommige apparaten nog wat

2

2

0

16 GB

16 GB

nvt

1,35 volt ddr3l

1,35 volt ddr3l

nvt

Intel HD Graphics

Intel Iris Graphics 6100

Intel Graphics

128 GB ssd

nvt

32 GB eMMC

Als we naar de mogelijkheden

1

1

0

en prestaties kijken van de door

0

0

0

ons geteste modellen, dan komt

1

0

0

de Acer Revo One I6010 NL als

0

1

0

Mini-pc’s zijn goede vervangers voor desktopcomputers en perfect in te zetten als mediacenter. Ze zijn allemaal krachtig genoeg om Windows 10 te

steekjes vallen. Modellen met een Core i-processor presteren beter dan de Celeron- en Atom-modellen, dus kies bij voorkeur voor een mini-pc met de eerstgenoemde processor.

meest veelzijdige mini-pc naar voren. Prettig is de mogelijkheid om de opslag eenvoudig uit te breiden en het design dat

/ 4x (1x usb-c)

/ 4x

2x /

niet misstaat in de woon- of werkkamer. Het is echter wel

802.11ac

802.11ac

802.11b/g/n

4.0

4.0

de duurste mini-pc in deze test. De MSI Cubi 018EU is wat ons betreft Beste Koop, voor iets minder geld krijg je even goede

(2x)

(mini) (mini)

WWW.PCMWEB.NL

314 - Groepstest - mini-pc JW.indd 79

prestaties, maar zijn de uitbreidingsmogelijkheden beperkter.

/ NR. 04 - APRIL 2016

79

07-03-16 20:44

HARDWAREHOEK De beste tips en trucs

HARDWAREHOEK

DD-WRT

HANDIGE TIPS EN NIEUWE M O G E L I J K H E D E N M E T J E H A R D WA R E

Ben je van plan om in de toekomst wat te gaan experimenteren met je nieuwe router? Kijk dan even op www.dd-wrt.com. Dit is een speciaal aangepast besturingssysteem voor routers dat enkel op modellen van be-

Zo zorg je voor razendsnel internet op je computer Je kent het waarschijnlijk wel: je betaalt een vermogen iedere maand om van het internet gebruik te kunnen maken, maar merkt eigenlijk vrij weinig van die beloofde snelheden op je computer. Websites laden nog alsof het 2005 is en Netflix stottert geregeld. Meestal betekent het dat je het netwerk binnenshuis een forse upgrade moet geven. Die standaard wifi-kaart in je pc en modem van Ziggo of KPN zijn lang niet altijd genoeg. Wil je alles uit je internetaansluiting halen, dan moet je eigenlijk ieder onderdeel tussen jouw computer en je internetverbinding kritisch langslopen.

paalde fabrikanten werkt. Een wat geeky optie, zelfs naar onze standaard, maar voor de meest fanatieke netwerkbouwers leuk om eens mee te spelen. En dan kun je uiteraard het beste een router kopen die hier gebruik van kan maken.

O N D E R R E D A C T I E VA N B A S T I A A N V R O E G O P

ROUTER ALS HART VAN HET HUIS Ieder goed netwerk valt of staat bij

om meteen een gigabit-router in

kabelaansluitingen binnen het

de router die je in huis hebt staan.

huis te halen, die in staat is om

netwerk, maar onthoud: het

Internetproviders leveren vaak een

1 gigabit aan data per seconde

daadwerkelijke internet komt

modem mee die tegelijkertijd als

te verzenden en ontvangen. Een

ook binnen via één van de

router functioneert, maar dit zijn

vertienvoudiging ten opzichte

kabelaansluitingen. Ten tweede

vaak zwakke apparaten met weinig

van wat oudere routers, die

moet je goed letten op de wifi-

bereik. Prima als je alleen woont in

slechts 100 megabit aankonden.

functionaliteit van de router die

een studio of tweekamerapparte-

Inmiddels zijn gigabit-routers

je koopt. De wifi-standaard staat

ment, maar een groter huishouden

zodanig de standaard, dat het

bekend als 802.11, waarvan er

kan wel wat beters gebruiken.

prijsverschil sowieso niet heel

in de afgelopen jaren meerdere

Het is daarom verstandig om een

groot is. Je zou ook kunnen

'uitbreidingen' zijn verschenen

krachtige, draadloze router te

investeren in 10 gigabit, maar

die met de letters a, b, g, n en ac

kopen.

dan ben je vrij veel geld kwijt voor

worden aangeduid. Probeer een

Er zijn enkele dingen om op te let-

een snelheid die niet heel veel

router in huis te halen waarin al

ten bij de aanschaf van een nieuwe

verschil biedt. Een enkele gigabit is

deze uitbreidingen aanwezig zijn.

router. Ten eerste is er de verbin-

doorgaans meer dan voldoende.

Dit staat meestal op de doos

dingssnelheid. Het is verstandig

Deze snelheid beïnvloedt vooral de

vermeld met al deze letters.

80

/ NR. 04 -APRIL 2016

007 - Hardwarehoek JW.indd 80

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:41

HARDWAREHOEK De beste tips en trucs

Het is ook handig om een router te

De hoeveelheid ethernetpoorten

kopen die meerdere wifi-signalen

kan belangrijk zijn, maar kom je er

tegelijkertijd kan versturen. Dit stelt

al snel te kort (de meeste routers

je in staat om een draadloos signaal

hebben er vaak niet meer dan vier),

op de 2,4 GHz-frequentie uit te

dan koop je voor een paar tientjes

zenden zoals de meeste apparaten

een ethernetswitch, waarmee je

doen, maar ook om tegelijkertijd

makkelijk je netwerk kunt uitbrei-

5 GHz wifi aan te bieden. Deze ho-

den. Acht gigabit-poorten voeg je

gere frequentie heeft een slechter

toe voor zo’n 30 euro.

bereik, maar biedt een snellere connectie voor apparaten waar de

Heb je eenmaal een router gekocht,

router mee kan verbinden. Ideaal

dan hoef je deze enkel aan te

voor bijvoorbeeld een smart-tv die

sluiten op één van de ethernetpoor-

vlakbij de router staat, als er geen

ten van de router die je provider je

mogelijkheid is tot het aansluiten

ooit heeft aangeboden. Afhankelijk

van een vaste netwerkkabel.

van provider

Volg je al deze stappen,

kun je het oude

dan ben je zo rond de 100

apparaat ook

euro kwijt voor een nieuwe

in een 'bridge'

router. Een investering waar

veranderen,

je de komende jaren veel

zodat deze zich

aan zult blijven hebben. Qua

enkel richt op het

merken zijn er slechts een

doorpompen van

paar partijen die doorgaans

internet naar je

apparatuur in deze klasse

nieuwe router.

aanbieden. Wij zijn persoon-

Bij Ziggo moet je

lijk best blij met de Archer

dan bijvoorbeeld

C7 van TP-Link, maar horen

contact opnemen

ook goede dingen over de

met de klanten-

Dankzij je nieuwe router is het

routers van Asus.

service.

netwerk in huis razendsnel, maar

Je computer dat moet natuurlijk ook gelden voor al je apparaten. Hoewel de meeste computers prima overweg kunnen met de hoge gigabitsnelheden van een thuisnetwerk, is het handig om nog even te kijken of jouw laptop of pc er ook mee kan werken. Je computer moet namelijk een ethernetadapter bevatten die gigabitsnelheden ondersteunt, of een wifi-kaart die met alle standaarden kan verbinden. Meestal zijn deze functies onderdeel van het moederbord en kun je vrij snel checken of je er al klaar voor bent. Pak simpelweg de specificaties van jouw moederbord erbij en check of gigabit of 802.11 a/b/g/n/ac worden genoemd.

WWW.PCMWEB.NL

007 - Hardwarehoek JW.indd 81

/ NR. 04 - APRIL 2016

81

07-03-16 19:41

HARDWAREHOEK De beste tips en trucs

Snelle mediaspelers Andere apparaten zoals een

en niet gebruikmaakt van de wifi-

spelcomputer, mediaspeler of

standaarden n of ac, dan haal je er

laptop zul je misschien niet zo

helaas niet het maximale uit.

makkelijk openschroeven om

Onze stelregel is: als een apparaat

snellere netwerkonderdelen toe

met een ethernetkabel verbonden

te voegen, maar je kunt wel kij-

kan worden, moet je dit altijd doen.

ken of deze apparatuur je snelle

Wifi biedt in veel gevallen prima

netwerk goed ondersteunt. Heb

snelheden, maar de verbinding via

je het idee dat een oude Apple

een kabel is doorgaans stabieler.

TV er erg lang over doet om

Daarnaast heeft een ouderwets

Netflix te bufferen, terwijl je een

snoer geen last van je vele buren

Zit er nog een tragere 100

prima internetsnelheid hebt?

die tegelijkertijd ook met wifi

megabit-poort of beperktere wifi

Kijk dan eens bij de specificaties

verbinden op dezelfde frequentie.

op je moederbord? Dan hoef

van het apparaat of deze wel

Bij oudere hardware is ethernet

je niet het gehele onderdeel

alles uit je netwerk kan trekken.

al helemaal het handigst: de wat

te vervangen. Voor een tientje

Want hoe snel je router ook is:

lagere ethernetsnelheid van 100

koop je in de winkel namelijk

als een apparaat slechts 100

Mbit is namelijk alsnog veel sneller

een losse gigabit-adapter, die

Mbit via ethernet kan gebruiken

dan oudere wifi-standaarden.

je in de computer kunt steken. Je hebt daarvoor wel een lege PCI-poort nodig op het moederbord. Hetzelfde geldt bij wifi: voor een paar tientjes koop je

Juiste kabels

een los apparaatje, waarmee je

Je router en pc zijn klaar voor het

verstandig om eventjes goed te

nen. Staat er enkel CAT 5, dan laat

meerdere draadloze antennes

draadloze netwerk, nu is er nog

kijken naar oudere snoeren. Op

de kabel hooguit 100 Mbit door

uit je pc laat steken die de juiste

maar één belangrijk onderdeel

de buitenkant van iedere kabel

en moet je het snoer vervangen.

snelheid benutten. Ook handig:

om naar te kijken: je internetka-

staat een classificatie vermeld, die

Kabels met CAT 6 en CAT 6a kun-

een vaste netwerkverbinding

bels. Hoewel de meeste moderne

aangeeft wat voor snelheden er

nen naast 1 gigabit ook 10 gigabit

kun je ook realiseren door mid-

ethernetkabels prima omgaan met

worden ondersteund.

ontvangen en verzenden, dus in

del van een usb-netwerkadapter.

gigabitsnelheden, kunnen oudere

Zo hoef je niet eens je pc open te

en goedkopere snoeren wellicht

code 'CAT 5E' staan. Dit zijn kabels

schroeven.

voor problemen zorgen. Het is dus

die maximaal 1 gigabit ondersteu-

Op je kabel moet op zijn minst de

dat opzicht ben je gelijk voorbereid op de toekomst.

NETWERKSNELHEID IS GEEN INTERNETSNELHEID Onthoud goed dat je netwerksnelheid

snelheid waarmee je internetverbin-

internetconnectie nou echt is. Dat is

beloofd? Dan ligt je internetpro-

niet gelijkstaat aan je internetsnel-

ding binnenkomt, kan alleen door je

gelukkig vrij simpel. Je hoeft enkel een

bleem wellicht bij je provider. Je

heid. Je kunt het krachtigste wifi-

internetprovider worden beïnvloed.

computer via ethernet op je huidige

kunt dan altijd even een bellen met

netwerk van Nederland bouwen en

Dat kan vooral een probleem zijn in

modem of router aan te sluiten en de

de klantenservice om dit probleem

nog steeds last hebben van langzame

kleinere dorpen, waar het netwerk

website Speedtest.net te bezoeken.

aan te kaarten. Als zij het niet kun-

downloads en lange buffertijden, sim-

vaak verrassend veel trager is dan je

Druk op de grote, groene knop en

nen oplossen, kunnen ze wellicht je

pelweg omdat je internetconnectie

zou verwachten. Voordat je honder-

de maximumcapaciteit van je

abonnement in elk geval downgraden

zwak is. Jouw thuisnetwerk beïnvloedt

den euro's in je razendsnelle netwerk

internetverbinding wordt getest. Zijn

naar een snelheid die jij binnen kunt

alleen hoe de data binnen jouw huis

steekt, is het daarom verstandig om

de gemeten snelheden aanzienlijk

krijgen. Zo bespaar je alsnog een paar

of appartement wordt verzonden. De

nog eventjes te checken hoe snel je

lager dan in je abonnement wordt

tientjes per maand.

82

/ NR. 04 -APRIL 2016

007 - Hardwarehoek JW.indd 82

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 19:41

NIEUW!

Voor je dagelijkse dosis Apple!

Iedere dag biedt MacWorld.nl het laatste nieuws over de iPhone, iPad en Mac, reviews over nieuwe Apple-producten, handige how to’s en leuke video’s. En verder: » Maak een account aan en discussieer mee » Koop en verkoop je Apple-producten via MacWorld-mResell » Meld je aan voor de wekelijkse GRATIS nieuwsbrief

Ga snel naar MacWorld.nl »

Naamloos-1 Naamloos-1 1 1

27-10-2015 15:51:54 10:21:54 1-10-2015

WORKSHOP Streams organiseren

AL JE STREAMS OP ORDE Netflix, Popcorn Time en Spotify in één interface

Je gebruikt vast weleens Netflix, Spotify, YouTube, NPO Gemist, RTL XL of misschien wel het illegale Popcorn Time. Stuk voor stuk parels waarmee je mooie streams binnenhaalt op je computer, gameconsole of smart-tv. Het enorme aanbod streamingdiensten heeft ook een groot nadeel. Hoe organiseer je alle webstreams zodat de boel nog overzichtelijk blijft? MAIKEL DIJKHUIZEN

S

treamingdiensten laten zich verschillend bedienen. Voor de één heb je bijvoorbeeld een programma of app nodig op je pc, terwijl

andere diensten via de browser bereikbaar zijn. Het ordenen van streamingdiensten is een hele uitdaging, aangezien de verantwoordelijke bedrijven allemaal hun eigen apps, programma’s en websites ontwikkelen. Er bestaat helaas geen alles-in-één tool waarin je alle diensten bundelt. Op een smart-tv en gameconsole heb je bovendien helemaal niets te zeggen over de interface. Het enige wat je hierop kunt doen, is de gewenste streaming-apps installeren. Wie een pc gebruikt om streams te bekijken en/of te beluisteren, beschikt over meer flexibiliteit. Met een beetje creativiteit heb je vanuit één gebruikersomgeving toegang tot alle diensten. We schotelen je verschillende oplossingen voor.

84

Browser inrichten

bijvoorbeeld in een aparte map op de bladwijzerbalk.

De meeste streamingdiensten zijn via het web bereik-

Klik rechtsboven op de knop Google Chrome aanpas-

streamingdien-

baar. Zo log je bijvoorbeeld rechtstreeks in op www.

sen en beheren. Bij Bladwijzers controleer je of de

sten via het web

netflix.com of https://play.spotify.com om in je

optie Bladwijzerbalk weergeven is ingeschakeld.

beschikbaar zijn,

browser streams op te halen. Het organiseren van

Je kiest in hetzelfde menu voor Bladwijzerbeheer.

is je browser een

deze streamingdiensten is eenvoudig door ze als favo-

Gebruik het pijltje achter Organiseren om een nieuwe

logische plek om

riet in je browser op te slaan. In Chrome bewaar je ze

map aan te maken en noem deze Streamingdiensten.

ze te groeperen.

/ NR. 04 - APRIL 2016

501 - Workshop - Streams organiseren JW.indd 84

Aangezien alle

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

WORKSHOP Streams organiseren

Je surft naar een website van een video- of muziekdienst, waarna je in het adresveld op het sterretje klikt. Voeg de streamingdienst als bladwijzer toe en let hierbij op dat je de juiste map selecteert.

Firefox-tegels Zodra je in Firefox een nieuw tabblad opent, verschijnt er een overzicht met websites die je onlangs hebt bezocht. Dit pas je desgewenst handmatig aan. Handig voor het geval je een tegeloverzicht met streamingdiensten wilt realiseren. Het is hiervoor eerst noodzakelijk dat je de video- en streamingdiensten als bladwijzers toevoegt. Surf naar de juiste webadressen en klik telkens bovenaan op het sterretje om een bladwijzer op te slaan. Open een nieuw tabblad en druk op Ctrl+Shift+B om de opgeslagen bladwijzers te openen. De kans is groot is dat je de streamingdien-

In Firefox stel

sten terugvindt onder Ongesorteerde bladwijzers.

Microsoft Edge

je met behulp

Sleep iedere streamingdienst naar de gewenste tegel

Met Microsoft Edge lukt het ook om websites vast

van tegels je

op het tabblad. Je bepaalt hierbij zelf de volgorde.

te pinnen op een nieuw tabblad. Een voordeel ten

eigen tabblad

Klik op het pictogram met de punaise om een tegel te

opzichte van Firefox is dat je de streamingdiensten niet

samen.

vergrendelen.

eerst als favoriet hoeft op te slaan. Klik rechtsboven op Meer en ga naar Instellingen. Onder Nieuwe tab-

Webversie Popcorn Time

bladen openen met kies je voor Populaire websites. Open een nieuw tabblad en kijk welke webdiensten er

De makers van Popcorn Time hebben onlangs de

in de vorm van een tegel beschikbaar zijn. Ongewenste

broncode vrijgegeven met de webversie van deze

websites verwijder je middels het kruisje. Je gebruikt

illegale streamingdienst. Dat betekent dat in prin-

het plusteken om handmatig een url van een strea-

cipe iedereen de mogelijkheid heeft om een eigen

mingdienst toe te voegen. Klik op de punaise om een website vast te zetten.

De web-

Popcorn Time-webserver te starten, aangezien

versies van

de broncode gewoon op Github staat. Om deze

Popcorn Time

webversies van Popcorn Time te benaderen, is

Startpagina met webstreams

zijn wegens

er wel een speciale Torrents Time-plugin vereist

In Firefox en Microsoft Edge maak je eenvoudig een

de decentrale

(www.torrents-time.com). Onder meer de web-

tabblad met eigen tegels, maar je mist hierbij wel

opzet lastig te

site http://popcorntime-online.io herbergt een

wat flexibiliteit. Zo is de ruimte voor het aantal tegels

bestrijden.

webversie van Popcorn Time.

beperkt en oogt de vormgeving ronduit saai. De webdienst Symbaloo (www.symbaloo.com) stelt je in staat om een levendige startpagina te maken met al je streams. De startpagina bestaat uit een veld met tientallen compacte tegels die je kunt groeperen. Handig, want op die manier zet je streamingdiensten voor films, televisie en muziek netjes bij elkaar. Je past de interface gemakkelijk aan door de tegels te slepen.

Tegels wijzigen Klik op een lege tegel wanneer je een streamingdienst wilt toevoegen. Via Zelf een website toevoegen vul je het juiste webadres in. Bedenk ook een logische naam. Leuk is dat je de tegel geheel naar eigen wens vormgeeft. Je stelt onder meer de kleur en het lettertype in. Het is zelfs mogelijk om je eigen logo of afbeelding te uploaden. Bewaar met Opslaan de tegel. Wil je een standaardtegel uit Symbaloo wissen? Klik erop met de

WWW.PCMWEB.NL

501 - Workshop - Streams organiseren JW.indd 85

/ NR. 04 - APRIL 2016

85

07-03-16 20:25

WORKSHOP Streams organiseren

Ontwerp met

rechtermuisknop en kies voor Verwijderen. Symbaloo

de mediacentersoftware toevoegt. Via deze zogeheten

bevat nog veel meer opties om de startpagina naar je

third-party add-ons zijn ook de meer omstreden strea-

hand te zetten. Zo pas je de achtergrond aan en creëer

mingdiensten beschikbaar.

je eventueel meerdere pagina’s. Vergeet niet om het

Symbaloo je ei-

overzicht met webstreams als startpagina in te stellen

gen startpagina.

in je browser.

Nederlandstalige Kodi Je gebruikt Kodi eenvoudig in de Nederlandse taal. Ga na de installatie achtereenvolgens naar SYSTEM, Settings, Appearance, International en kies bij Language voor Dutch.

Add-ons installeren Kodi biedt een aantal streamingdiensten als add-on aan. Die voeg je eenvoudig aan het programma toe. Klik in het hoofdmenu onder VIDEO’S op Add-ons. Via Meer verkrijgen bekijk je het standaardaanbod van Kodi. Voor Nederlandse gebruikers zijn vooral de uitbreidingen Vimeo, Uitzendinggemist (NPO), RTL XL, YouTube, NOS en wellicht PowerUnlimited Tv de moeite waard. Klik op de titel van een interessante

Mobiel organiseren

De add-on

add-on en kies daarna voor Installeren. Je bekijkt het

met de gemist-

overzicht met geïnstalleerde streamingdiensten door

dienst RTL XL

in het hoofdmenu onder VIDEO’S op Add-ons te klik-

behoort tot het

ken. Er verschijnt een lijst met alle beschikbare films,

standaardaan-

series en tv-programma’s in beeld.

bod van Kodi.

Bekende streamingdiensten zijn doorgaans ook in de vorm van een mobiele app beschikbaar. Je bewaart alle streaming-apps eenvoudig in een eigen map op een smartphone of tablet. Druk in iOS enige tijd op een app en sleep het pictogram naar een applicatie die je in dezelfde map wilt plaatsen. Je toestel creëert nu een eigen map waaraan je desgewenst nog meer apps toevoegt. In Android druk je eerst enige tijd op een app, waarna er een optie verschijnt om een nieuwe map aan te maken.

Webstreams in Kodi Het organiseren van alle streams in een browser is geen handige keuze wanneer je jouw pc hebt aangesloten op een televisie. In dat geval gebruik je het beste Kodi (www.kodi.tv) om streamingdiensten vanuit één

86

interface te benaderen. Deze mediacentersoftware is

Overige streamingdiensten

zeer flexibel en volledig aanpasbaar aan jouw wensen.

De beschikbare streamingdiensten via de standaard

Bovendien leent de gebruikersomgeving zich uitste-

add-ons in Kodi is nog verre van compleet. Lang niet

kend voor gebruik op een groot scherm. Streaming-

alles is namelijk via het officiële kanaal beschikbaar.

diensten voeg je als add-on aan Kodi toe. Hierbij maak

Geen nood, want op internet zijn allerlei repositories

je onderscheid tussen twee verschillende types. Zo zijn

met interessante streamingdiensten in omloop. Zodra

er add-ons die Kodi zelf aanbiedt, zoals YouTube, RTL

je zo’n repository aan Kodi toevoegt, installeer je

XL en Uitzending Gemist (NPO). Daarnaast circuleren

de add-ons die onder dit kant-en-klare pakket vallen.

er op internet talloze extensies die je handmatig aan

Ben je benieuwd naar het aanbod? Surf naar

/ NR. 04 - APRIL 2016

501 - Workshop - Streams organiseren JW.indd 86

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

WORKSHOP Streams organiseren

https://addons.tvaddons.ag en bekijk het aanbod onder VIDEO en AUDIO. Onder meer een streaming-

NLziet

dienst als Movie4K is op deze website beschikbaar.

Ben je alleen geïnteresseerd in het bundelen van

Liefhebbers van nieuwe films en series kunnen ook

Nederlandse gemist-diensten, dan is NLziet het

met illegale initiatieven als 1Channel en Exodus uit

overwegen waard. Voor een maandbedrag van 7,95

de voeten. Klik op de naam van een add-on waarin

euro heb je toegang tot elf nationale zenders, zodat

je interesse hebt en kijk onder welke repository deze

je vanuit één interface toegang hebt tot alle tele-

uitbreiding valt. Bewaar deze repository vervolgens als

visieprogramma’s. Een pluspunt ten opzichte van

zip-bestand op je harde schijf.

de reguliere gemist-diensten is dat de uitzendingen geen reclame bevatten. Verder zijn televisiepro-

Eigen risico! Veel third-party add-ons bevatten auteursrechte-

gramma’s langer beschikbaar en kijk je bepaalde afleveringen alvast vooruit. NLziet is beschikbaar voor de pc, smartphone en tablet.

lijk beschermd materiaal. Volgens de Nederlandse wetgeving mag je films, series en muziek via dergelijke add-ons niet naar je pc streamen. Het gebruik

SuperRepo

van deze add-ons is dan ook op eigen risico.

SuperRepo is een belangrijke repository voor Kodi waarmee je in één klap allerlei streamingdiensten

Repository installeren

toevoegt. De installatie van dit pakket werkt op een iets andere manier dan we in de vorige paragraaf

Door het zip-bestand van een repository in Kodi te

hebben beschreven. Je bladert vanuit het hoofd-

laden, zijn de onderliggende add-ons voor installatie

menu naar SYSTEEM en Bestandsbeheer, waarna je

beschikbaar. Ga achtereenvolgens naar SYSTEEM, In-

dubbelklikt op Locatie toevoegen. In het bovenste

stellingen, Add-ons. Via het pijltje rechtsonder keer je

invoerveld typ je de url http://srp.nu en kies je voor

zo nodig terug naar het beginmenu van dit onderdeel.

Klaar. Vul als naam SuperRepo in en bevestig met

Middels de optie Add-ons installeren m.b.v. zip-be-

OK. Je kunt nu de repository ophalen. Ga vanuit het

stand selecteer je het zip-bestand op je harde schijf.

hoofdmenu naar SYSTEEM, Add-ons, Add-ons in-

Kies daarna voor Installeer van repository en klik op

stalleren m.b.v. zipbestand. In het overzicht kies je

Maak een

party add-ons

de repository die je zojuist hebt toegevoegd. Bij de ge-

vervolgens voor Superrepo. Gebruik je de nieuwste

koppeling met

zijn er een

wenste add-on klik je vervolgens op Installeren. Goed

versie van Kodi, dan navigeer je naar Jarvis, Reposi-

de SuperRepo-

heleboel strea-

om te beseffen is dat lang niet alle third-party add-ons

tories, Superrepo om het benodigde zip-bestand te

server en

mingdiensten

op https://addons.tvaddons.ag staan. Zo circuleren

installeren.

importeer deze.

als add-on voor

er op het web regelmatig add-ons

Kodi beschik-

van Popcorn Time, maar vaak zijn

baar.

deze uitbreidingen onstabiel.

Dankzij third-

WWW.PCMWEB.NL

501 - Workshop - Streams organiseren JW.indd 87

/ NR. 04 - APRIL 2016

87

07-03-16 20:25

WORKSHOP Streams organiseren

Dankzij SuperRepo lukt het om bekende streamingdiensten in Kodi te organiseren.

Volop keuze! Ben je benieuwd naar welke streamingdiensten je dankzij SuperRepo in Kodi allemaal kunt organiseren? Je navigeert wederom naar SYSTEEM en Add-ons, waarna je kiest voor Installeer van repository. Zodra je klikt op SuperRepo Repositories en Add-on depot, heb je keuze uit verschillende subrubrieken met add-ons. Voor streamingdoeleinden ligt de audio- en videorubriek voor de hand. Er is daarnaast ook een Nederlands pakket beschikbaar. Wil je graag uit alle add-ons kiezen, dan selecteer je SuperRepo All. Bevestig met Installeren. Je kunt de gewenste add-ons nu eindelijk installeren. Klik vanuit het hoofdmenu onder VIDEO’S of MUZIEK op Add-ons. Schrik niet van het enorme aanbod! Als je interesse hebt in een bepaalde streamingdienst, klik je op Installeren. Aanraders zijn onder andere NetfliXBMC (Netflix), DailyMotion, Qobuz, Spotimc (Spotify), SoundCloud en Tidal. Voor

op meerdere netwerklocaties opgeslagen, je brengt

Met een

bepaalde streamingdiensten is het noodzakelijk om je

alle mediabestanden gemakkelijk in kaart. Klik in het

beetje moeite

gebruikersnaam en wachtwoord op te geven, zoals bij

hoofdmenu onder VIDEO’S op Bestanden. Via Be-

krijg je Netflix

NetfliXBMC. Houd er rekening mee dat veelal hob-

standen, Toevoegen video’s, Bladeren verschijnt de

binnen Kodi aan

byisten verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning,

bestandsbrowser in beeld. Je hebt keuze uit meerdere

de praat.

waardoor de add-ons soms onstabiel zijn.

netwerkprotocollen om je NAS op te sporen. Klik bij-

Eigen streams

88

voorbeeld op Windowsnetwerk (SMB) en blader naar de juiste netwerklocatie. In de volgende stap geef je de

Naast de webstreams wil je wellicht ook je eigen

netwerklocatie een naam. Fijn is dat je filminformatie

streams binnen Kodi organiseren. Dat is bijvoorbeeld

van het web kunt ophalen. Je geeft aan of je een map

nuttig wanneer je een omvangrijke mediacollectie op je

met films of series toevoegt, waarna je klikt op OK. Alle

NAS hebt staan. Ook al staan je films, series en muziek

mediabestanden zijn nu in Kodi beschikbaar..

/ NR. 04 - APRIL 2016

501 - Workshop - Streams organiseren JW.indd 88

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

Wil jij GRATIS de nieuwste tech-producten en -diensten testen, zoals digitale camera’s, tablets, routers en software? Maak een account aan op www.techpanel.nl en test mee! Met een GRATIS account op TechPanel.nl kun je onder andere: • zien welke product- of software-testen eraan komen; • je aanmelden voor deze TechPanels; • reviews over producten lezen van andere testers; • reageren op de TechPanels; • deelnemen aan onderzoeken; • je eigen profiel beheren; • deelnemen aan winacties.

AANMELDEN KAN VIA: WWW.TECHPANEL.NL/REGISTREREN TechPanel is een samenwerking van:

Naamloos-1 1

TechPanel.nl_adv_215x285.indd 4

24-2-2016 15:41:38

24-2-2016 13:57:50

SOFTWARE Windows 10

ZET WINDOWS 10 NAAR EIGEN HAND De beste tips voor een optimaal systeem Windows 10 is een mooi besturingssysteem, maar veel functies zitten op een andere plek of zijn wat meer verstopt. Met een beetje zoeken en tweaken haal je dan ook nog veel meer uit Windows 10. RONALD SMIT

T

vaak uitgebreider zijn. Voor videokaarten zijn er dan bijvoorbeeld extra tweakmogelijkheden toegevoegd en kun je diverse instellingen voor games aanpassen.

Battery Drain Een veelgehoorde klacht rondom Windows 10 is de zogeheten ‘battery drain’. Ofwel: je sluit je laptop (of Windowstablet) af en de volgende dag blijkt de batterij toch volledig leeg getrokken. Hoewel het aan de buitenkant

ijdens het gebruik van Windows 10 kun je

van de laptop vaak niet te zien is (alle led’s zijn uit), blijkt

tegen problemen aanlopen. Dat varieert van

het systeem dan helemaal niet uitgeschakeld geweest te

kleine ongemakken tot vervelende blauwe

zijn. Een nog draaiende laptop in een tas stoppen leidt

schermen of een systeem dat niet afsluit. Een behoor-

natuurlijk niet alleen tot een leeglopende batterij, maar

lijk deel van die problemen wordt veroorzaakt door

ook tot oververhitting. De ellende lijkt in de meeste geval-

driver van de fa-

drivers. De eerste generatie Windows 10-drivers voor

len terug te voeren op de Intel Management Interface-

brikant zelf heb

een bepaald hardware-onderdeel zijn niet altijd de

Driver. Door deze te deïnstalleren én – indien mogelijk

besparende

je vaak meer

besten. Ga niet altijd uit van de drivers die door Win-

– de bijbehorende optie in de bios van je systeem uit te

opties in Win-

mogelijkheden

dows zelf geïnstalleerd worden, maar controleer op de

schakelen, behoort dit probleem snel tot het verleden.

dows 10.

dan bij de stan-

website van de fabrikant van je hardware op nieuwere

daard Windows

versies. De Windows 10-drivers bieden bovendien vaak

10-driver.

alleen basisinstellingen, terwijl die van de fabrikant zelf

Met een

90

/

NR. 04 - APRIL 2016

401 - Software - Windows 10 JW.indd 90

De energie-

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:49

SOFTWARE Windows 10

Accu sparen

Schakel

In Windows 10 kun je verder nog controleren welke

achtergrond-

apps veel energie verbruiken, net zoals je dat wellicht

apps uit om nog

kent van Android-telefoons. Om te zien welke apps

meer energie te

veel van je accu verbruiken, ga je naar Instellingen,

besparen.

kies voor Systeem en vervolgens voor Batterijbesparing. In het overzicht zie je dan hoeveel stroom er nog over is. Verder kun je nog wat energiebesparende instellingen aanzetten, zoals de schermhelderheid aanpassen, aangeven bij welk percentage stroom de besparingen in moeten gaan, en of bepaalde apps dan wel of geen meldingen mogen tonen. Bij de link Batterijgebruik zie je een overzicht van apps die veel of weinig energie verbruiken, beginnend bij de apps die het meest verbruiken. de achtergrond draaien. Nadeel is echter ook dat de

Bekijk welke apps veel ener-

apps geen meldingen zullen weergeven, dus als je een

gie verbruiken.

specifieke app gebruikt om updates te ontvangen, is de kans groot dat je die updates niet te zien krijgt als je de app hebt uitgeschakeld.

Snel opstarten Windows 10 beschikt over de optie Snel opstarten; deze staat standaard ingeschakeld. Op zich lijkt dit een nobel streven: door tijdens het afsluiten van je systeem een snapshot te maken, start het de volgende

Door Snel

keer sneller op. Het vervelende is dat Snel opstarten

opstarten uit

soms net te snel is voor bepaalde hardware; met name

te zetten geef

usb-apparatuur moet het ontgelden. Tijdens Snel

je hardware de

opstarten geeft Windows namelijk niet altijd voldoende

tijd om correct

tijd aan hardware-onderdelen om te initialiseren. Dat

te initialiseren,

leidt tot bijvoorbeeld een niet werkende (usb)-kaart-

maar duurt het

In Windows 10 zijn tal van apps op de achtergrond

lezer of zelfs een af en toe hangend systeem tijdens

opstarten van

aanwezig. Dat zijn apps als Bing Weer, Foto’s, Eten en

het booten. Loop je tegen dit soort problemen aan

Windows 10 wel

Windows 10-apps verbruiken veel energie Drinken, Gezondheid en Fitness en meer van dat soort

langer.

programma’s. Deze apps gebruik je hoogstwaarschijnlijk nooit, maar omdat de meeste een vast onderdeel uitmaken van Windows 10 kun je ze niet verwijderen. Ze verbruiken echter wel energie. Je kunt echter wel voorkomen dat deze apps op de achtergrond blijven draaien. Om deze apps uit te schakelen zodat ze niet zoveel van je accu verbruiken, ga je naar Instellingen, Systeem, Batterijbesparing, Batterijverbruik en Instellingen voor achtergrond-apps wijzigen. Je ziet nu een lange lijst van apps die op de achtergrond draaien. Door het vinkje aan de rechterkant van zo’n app op Uit te zetten, schakel je ‘m uit, waardoor hij niet meer op de achtergrond meedraait. Gebruik je geen enkele app, dan kun je ze ook gewoon allemaal uitschakelen. Je kunt ze overigens dan nog wel gebruiken, want als je zo’n app start vanuit het startmenu, wordt ‘ie gewoon geopend. Na het afsluiten zal hij dan niet meer op

WWW.PCMWEB.NL

401 - Software - Windows 10 JW.indd 91

/ NR. 04 - APRIL 2016

91

07-03-16 20:17

SOFTWARE Windows 10

– of wil je ze juist voor zijn – dan is het verstandig om

versies van apps in bewaard. In dat geval kun je ervoor

Snel opstarten uit te schakelen. Dat kost je een paar

kiezen om Windows op de ssd te (laten) draaien, maar

seconden meer aan opstarttijd, maar tegelijkertijd win

nieuw te installeren apps op een tweede normale

je een paar seconden aan afsluittijd omdat er tijdens

harde schijf. Zo start Windows toch lekker snel op en

het afsluiten geen snapshot-gegevens bewaard hoeven

profiteer je ook van de veelal riantere opslagruimte

te worden. Om Snel opstarten uit te zetten klik je in het

van een traditionele harde schijf. Om dat voor elkaar te

menu Start op Instellingen en daarna op Systeem.

krijgen klik in Start weer op Instellingen en Systeem,

Klik dan in de kolom links op Energiebeheer en slaap-

gevolgd door een klik op Opslag. Onder Opslagloca-

stand en vervolgens rechts op de link Extra energie-

ties en Nieuwe apps worden opgeslagen op kies je

instellingen. Klik in het venster Energiebeheer op Het

dan een tweede harde schijf met – hopelijk – veel meer

gedrag van de aan/uit-knoppen bepalen en klik dan

ruimte. Klik op Toepassen om de nieuwe instelling te

op de link Instellingen wijzigen die momenteel niet

bevestigen. Let op: deze instelling heeft alléén invloed

beschikbaar zijn. Schakel vervolgens een stukje lager

op de opslaglocatie van Windows-apps uit de app store

de optie Snel opstarten inschakelen (aanbevolen)

en niet op de opslaglocatie van traditionele software.

uit gevolgd door een klik op Wijzigingen opslaan.

Deze zul je dus zelf nog steeds handmatig in de instal-

Sneller schakelen tussen virtuele bureaubladen Windows 10 beschikt over virtuele bureaubladen. Als

ler naar een andere opslaglocatie moeten verwijzen. De app-opslagoptie is met name interessant voor tablets, netbooks en hybriden waar vaak net wat meer apps in gebruik zijn.

standaard is ingesteld dat je op de taakbalk alleen de programma’s geopend op een specifiek bureaublad ziet staan. Het kan echter handig zijn om álle pro-

Overbodige apps verwijderen

gramma’s op de taakbalk te tonen. Door er dan op

Een aantal van de in Windows 10 ingebouwde apps kun je gewoon

te klikken opent meteen het bijbehorende virtuele

verwijderen. Niet via het Configuratiescherm, maar direct vanuit het

bureaublad. Als je niet al te veel programma’s hebt

menu Start. Zoek de app op die je meteen wil verwijderen, en klik er met

draaien, combineer je daarmee de voordelen van een

de rechtermuisknop op. Kies vervolgens uit het menu voor Installatie

totaaloverzicht van al je lopende programma’s en het

ongedaan maken. Zonder enige verdere melding wordt de app van je

snel schakelen naar andere bureaubladen. Om dit in

systeem verwijderd. Apps die je niet kunt verwijderen, zijn Rekenma-

te stellen klik je bij Start op Instellingen en daarna op

chine, Agenda, Mail, Personen, Edge, XBox en Kaarten.

Systeem. Klik op Multitasking en wijzig onder de kop Virtuele bureaubladen de optie Geef op de taakbalk vensters weer die zijn geopend op naar Alle bureau-

Snelkoppelingen naar onderdelen

bladen. Je kunt nog een stapje verder gaan door onder

De systeemonderdelen van Windows 10 zijn allemaal

Door op Alt + Tab te drukken worden vensters

geïntegreerd in de vernieuwde Modern gebruikers-

weergegeven die zijn geopend op eveneens te kiezen

interface. Onder Windows 7 kon je nog eenvoudig

voor Alle bureaubladen.

een snelkoppeling naar een systeemonderdeel op je bureaublad maken, door het betreffende pictogram naar de desktop te slepen. Toch zit deze optie nog

Alle lopende software op

wel verscholen in Windows 10, maar een koppeling

de taakbalk,

op je bureaublad maken kan niet meer, wel in het

ongeacht het

startmenu. Als je met de rechtermuisknop klikt op een

virtuele bureaublad waarop je

Direct een

ze gestart hebt.

snelkoppeling maken in het

Opslaglocatie Apps wijzigen

menu start.

Standaard worden Windows-apps geïnstalleerd op de c-schijf, specifiek in de map c:\program files\WindowsApps. In de meeste gevallen is dat prima, behalve als je systeemschijf een wat compactere ssd is. Op een gemiddelde computer nemen de apps zo’n 1 GB ruimte in beslag en bovendien worden er ook eerdere

92

/ NR. 04 - APRIL 2016

401 - Software - Windows 10 JW.indd 92

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:17

SOFTWARE Windows 10

item, komt er een menu tevoorschijn met het item Aan

iets raars ziet gebeuren in een programma of tijdens

start vastmaken. Dat werkt ook voor menu-items, als

een actie in Windows. Blijkt een bepaald programma

je daar een snelkoppeling van maakt en deze koppe-

(en dat kan ook een app uit de Windows Store zijn)

ling direct opent vanuit het startmenu, wordt dat item

continu foutmeldingen te genereren, dan is het wel-

direct geopend.

licht verstandig om deze app te verwijderen. Waarom zou je iets dat niet of niet goed werkt de stabiliteit van je systeem in gevaar laten brengen? Het Logboek

Ook een koppeling

is vooral een diagnostische tool waarvan je niet in

maken naar

de stress moet schieten, maar wel gebruik van kunt

dat de app Bing

een afzonderlijk

maken bij het opsporen van meer vage problemen in

Weather de mist

onderdeel is

programma’s en Windows zelf.

in gaat.

Hier zien we

mogelijk.

Raadpleeg het logboek Loopt software soms vast of gebeuren er andere onverklaarbare dingen met je Windows 10-systeem, dan loont het de moeite eens een blik op het Windowslogboek te werpen. Klik daarvoor met de rechtermuisknop op Start en vervolgens op Configuratiescherm. Zet dit in de pictogrammenweergave en klik vervolgens op Systeembeheer. Dubbelklik in het nieuw geopende venster op Computerbeheer en kies vervolgens Logboeken. Wacht even tot alles is ingelezen. Je ziet een

Betrouwbaarheidscontrole

rijtje met foutsoorten: Kritiek, Fout, Waarschuwing, In-

Om eens te kijken hoe betrouwbaar je systeem pres-

formatie en Controle geslaagd. Blijken er fouten onder

teert, klik je op het vergrootglaasje direct rechts van

de noemer Kritiek te staan, dan is het zaak daar eerst

de startknop. Tik in het zoekvenster de tekst betrouw-

naar te kijken. Selecteer de categorie Kritiek en klik

baarheidsgeschiedenis en klik in de zoekresultaten

dan in de meest rechtse kolom op Alle instanties van

op Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. Je

deze gebeurtenis weergeven. In ons voorbeeld zien

ziet nu een venster met daarin een grafiek gelardeerd

we bijvoorbeeld een aantal kritieke gebeurtenissen

door een serie pictogrammen. De grafiekwaarden

onder de noemer (Bron) Kernel-Power staan. Klik een

liggen tussen 1 en 10, waarbij een lagere score een

foutmelding aan en je krijgt meer uitleg. Vaak zet dat

lagere betrouwbaarheid betekent. In ons geval zien

je op het spoor van een oplossing voor een bepaald

we de grafiek direct naar beneden duikelen als er

probleem. In ons geval blijkt er geen probleem te zijn:

een programma hangt of crasht. Omdat het systeem

het standaardgedrag van Windows is namelijk dat bij

afsluiten in dit specifieke geval daardoor óók bleef

een Systeemherstelactie een foute afsluiting van Win-

hangen, volgde een geforceerde uitschakeling en

dows wordt gegenereerd, dat is al zo sinds Windows

een aansluitend systeemherstel. Dat heeft nog meer

Hoe gezond is je systeem?

7. Edoch: als je géén systeemherstel hebt uitgevoerd en je ziet deze foutmelding toch, dan betekent het dat je systeem niet (correct) is afgesloten, een mogelijke oorzaak is de eerdergenoemde ‘battery drain’. Klik op de terug-pijl linksboven in beeld en daarna op de categorie Fout gevolgd door wederom een klik op Alle instanties van deze gebeurtenis weergeven. Je ziet nu een indrukwekkende lijst van foutmeldingen waarvan je het overgrote deel met een gerust hart kunt negeren. Software genereert aan de lopende band foutmeldingen en meeste wordt volautomatisch opgevangen. Het logboek kan echter van pas komen als je

WWW.PCMWEB.NL

401 - Software - Windows 10 JW.indd 93

/ NR. 04 - APRIL 2016

93

07-03-16 20:17

SOFTWARE Windows 10

(negatieve) invloed op de score. Uiteindelijk zal de

weer in. Daarmee wordt alle oude bagage effectief

score na een tijd zonder problemen gedraaid te heb-

verwijderd en kun je weer opnieuw beginnen met

ben weer langzaam richting 10 kruipen. Zie je heel

het maken van een reeks herstelpunten. Dat uit- en

veel problemen en een continu lage score, dan is er

weer inschakelen van Systeemherstel doe je op een

zonder meer iets mis. Controleer dan de rode kruisjes

moment dat je computer goed stabiel draait, vergeet

(kritieke gebeurtenissen) en (of) de gele uitroepte-

niet direct na inschakelen een herstelpunt te maken.

kens. Soms is in het overzicht onder de grafiek een

Klik – met de c-schijf geselecteerd – op Configureren,

link Zoeken naar een oplossing beschikbaar, ook de

selecteer de optie Systeembeveiliging uitschakelen

technische details kunnen verhelderend werken.

en dan op de knop Toepassen. Wacht even tot alles

Houd Systeemherstel gezond

is opgeruimd, schakel de optie Systeembeveiliging inschakelen in en klik weer op Toepassen en OK.

Systeemherstel is ook in Windows 10 een erg handig

Maak een nieuw herstelpunt en je bent weer veilig,

hulpmiddel voor als er eens op kleinere schaal wat

voor een tijdje.

misgaat. Denk aan de installatie van een driver die instabiliteit veroorzaakt, een nieuw programma dat

Verborgen donker thema

je systeem vast laat lopen enzovoorts. In Windows

Als je vaak in de avond en nacht werkt (of gewoon

10 moet je echter – meer nog dan in voorgaande

in een slecht verlichte kamer), dan is een donker

Windows-versies – zelf initiatief ontplooien voor het

Windows-thema een zegen voor je ogen. Vreemd ge-

maken van systeemherstelpunten. Het aantal door

noeg beschikt Windows 10 wel van huis uit over een

Windows automatisch gecreëerde exemplaren is

donkergetint thema, maar is dit standaard verborgen

marginaal. Een systeemherstelpunt maak je door

en alleen via een registeraanpassing te activeren.

met de rechtermuisknop op Start en vervolgens op

Voordat je hiermee begint, is het zeer verstandig

Systeem te klikken. Klik dan op Systeembeveiliging

eerst een systeemherstelpunt te maken. Als dat

en vervolgens Maken. Nu je toch in het venster

gelukt is, klik je weer op het vergrootglas rechts van

Systeemeigenschappen bent: het is een goede

Start. Tik de tekst regedit en druk op Enter. Navigeer

gewoonte om eens in de zoveel tijd Systeemherstel

in de Register-editor naar HKEY_LOCAL_MACHINE\

op te schonen. De ervaring leert namelijk dat bij een

SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\

grote verzameling systeemherstelpunten vaak pro-

Themes. Klik met de rechtermuisknop op Themes

blemen optreden. Dat uit zich meestal in een mislukt

en klik dan in het contextmenu onder Nieuw op

systeemherstel met een vage foutmelding. Is zo’n

Sleutel. Tik als sleutelnaam Personalize. Klik met

fout eenmaal opgetreden, dan werken alle andere

de rechtermuisknop op deze nieuw toegevoegde

systeemherstelpunten meestal ook niet meer. De

sleutel (Personalize dus) en klik in het geopende

oplossing is eenvoudig: schakel Systeemherstel uit en

contextmenu onder Nieuw op DWORD (32-bit). Geef dit item als naam AppsUseLightTheme en contro-

Schoon Sys-

leer of de waarde nul is (dat is het standaardgedrag,

teemherstel met

dus in principe moet dat het geval zijn). Navigeer nu

enige regelmaat

naar HKEY_CURRENT_USER\SOFTWARE\Microsoft\

op om het goed

Windows\CurrentVersion\ Themes\Personalize. In

te laten functioneren.

Kies eens voor een gedistingeerd donker thema.

94

/ NR. 04 - APRIL 2016

401 - Software - Windows 10 JW.indd 94

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:17

SOFTWARE Windows 10

principe moet de sleutel Personalize hier inderdaad al staan, mocht dat onverhoopt niet zo zijn dan kan je de net genoemde stappen ook voor deze locatie nog eens doorlopen. Klik met de rechtermuisknop op Personalize en klik in het contextmenu onder Nieuw op DWORD (32-bits). Geef ook dit item weer de naam AppsUseLightTheme en check of de waarde nul is. Log uit en weer opnieuw in bij Windows, of herstart het systeem. Diverse apps en (systeem-)onderdelen van Windows 10 zijn nu voorzien van een donkere tint. Bevalt het niet, dan kun je de toegevoegde sleutels weer verwijderen. Sneller is het uitvoeren van Systeemherstel.

Edge in de nacht Ook browser Edge beschikt over een zogenoemde nachtmodus. Om deze te activeren klik je in Edge op de knop … rechtsboven in het venster en daarna op Instellingen. Kies onder Een thema kiezen de optie Donker. De interface schakelt nu naar zwart- en grijs-

Kinderaccount

tinten. Deze setting heeft overigens geen effect op de

Om een kinderaccount te maken log je eerst bij Win-

instellingen van

getoonde webpagina; een witte achtergrond blijft daar

dows in met je Microsoft-account, op die manier hoef

Windows 10 op

dus gewoon wit. In combinatie met het op een wat

je een eventueel standaard lokaal account niet (ook)

een rijtje, voor

lager pitje zetten van de achtergrondverlichting van je

om te zetten naar een MS-exemplaar. Vervolgens klik

de die-hards.

scherm ontstaat echter een rustgevende combinatie

je in het menu Start op Instellingen en dan op Ac-

voor nachtelijke avonturen.

counts en daarna onder Uw e-mail en accounts op

Echt álle

Mijn Microsoft-account beheren. De beheerpagina opent in de browser, klik bovenaan in de blauwe balk

Dat ziet er eigenlijk best

op Gezin. Klik dan op Een kind toevoegen. Je ziet

chique uit zo.

nu wat er zoal mogelijk is met een kindaccount; het hoofdprincipe is dat er een veilige en desgewenst gelimiteerde omgeving voor hem of haar wordt ingesteld. Heeft je kind al een mailadres, vul dat dan in of creëer er een en klik op Uitnodiging verzenden. Je kind krijgt een mail met een link, waarmee de uitnodiging geaccepteerd moet worden. Vervolgens dient je kind een MS-account aan te maken, verstandig om daar even

Accounts Windows 10 kent twee verschillende soorten accounts: gewone lokale

God-modus

accounts en Microsoft-accounts. We laten de keuze geheel aan jou over, maar als je bezorgd bent om je privacy (zie ook het kader ‘Privacy’) is het

Ook in Windows 10 kun je gebruikmaken van de

beter om voor een lokaal account te gaan. Een van de meer aardige op-

zogeheten God-modus. Maak daarvoor een nieuwe

ties van aanmelden met een Microsoft-account is dat je je persoonlijke

map aan op het bureaublad en voorzie deze map

instellingen als het ware met je meeneemt van systeem tot systeem,

van de naam GodMode.{ED7BA470-8E54-465E-825C-

denk aan bijvoorbeeld een bureaubladachtergrondje. Ook zijn via deze

99712043E01C}. Na een druk op Enter verschijnt het

accounts zogenoemde kinderaccounts aan te maken met specifieke

pictogram GodMode. Dubbelklik hierop en je krijgt een

restricties. Op zich is er niks mis mee om én een Microsoft-account te

gigantische hoeveelheid opties te zien om Windows 10

gebruiken én een lokaal account. Dat laatste gebruik je dan voor je

mee te tweaken. Deels bestaande opties uit bijvoor-

dagelijkse werkzaamheden waarbij pottenkijkers niet nodig zijn, het

beeld het Configuratiescherm, maar nu allemaal netjes

Microsoft-account gebruik je dan voor de extraatjes.

bij elkaar voor een rappe toegang.

WWW.PCMWEB.NL

401 - Software - Windows 10 JW.indd 95

/ NR. 04 - APRIL 2016

95

07-03-16 20:17

SOFTWARE Windows 10

bij te blijven. Log uit bij de gemaakte account. Ververs

Voorkom

jouw eerder geopende accountpagina in de browser

Privacy

dat Windows

en klik op de naam van het inmiddels aan de familie

Windows 10 neemt het duidelijk minder nauw met je

10 automatisch

toegevoegde kind. Je kunt nu verdeeld over diverse

privacy dan voorgaande versies. Loop dus vooral de

aan allerlei

categorieën allerlei restricties instellen. Denk aan On-

instellingen die daarmee samenhangen even goed

wifi-netwerken

gepaste websites blokkeren onder Browsen op het

door. Klik in Start op Instellingen en dan – om te

koppelt.

kinderaccount

web of het instellen van een maximale gebruikstijd. Als

beginnen – op Privacy. Schakel bijvoor-

kun je restricties

je kind het nieuwe account ook op zijn of haar mobiel

beeld de optie Informatie over de manier

opleggen aan

gebruikt, is het zelfs mogelijk om de locatie te achter-

waarop ik schrijf naar Microsoft ver-

het gebruik van

halen. Log na het instellen uit bij de webpagina van je

zenden (onder Algemeen) uit, maar ook

de computer.

eigen Microsoft-account.

kun je hier apps verbieden om gebruik te

Met een apart

maken van je webcam, microfoon, locatiegegevens enzovoorts. De meest vervelende privacy-instellingen vind je echter niet hier maar – in Instellingen – onder Netwerk en internet. Klik hier op Wi-Fi en dan op Wi-Fi-instellingen beheren. Schakel daar direct de opties Verbinden met voorgestelde open hotspots, Verbinding maken met netwerken die worden gedeeld door mijn contactpersonen en Betaalde Wi-Fi-services uit. Niet direct een gevaar voor de privacy, maar wel hinderlijk zijn de middels een update van een tijdje terug ingevoerde tegeladvertenties in het menu Start. Het betreft hier apps waarvan Micro-

Windows-account toevoegen

Bedtijd!

Op spelletje

soft denkt dat ze mogelijk interessant voor je zijn.

nummer zoveel

Om deze ongevraagde app-tegels te voorkomen klik

uit de Windows

je in Instellingen op Persoonlijke instellingen en

Store zit lang

daarna op Start in de kolom links. Zet vervolgens

niet iedereen te

de schakelaar onder Af en toe suggesties in Start

wachten.

weergeven

Om je net van een Microsoft-account voorziene kind

uit. Loop al de

aan een Windows-account te koppelen vul je op een

genoemde op-

nieuwe pc tijdens de installatie simpelweg de bij het

ties met enige

kind behorende accountgegevens in. Ook kan je op

regelmaat (bij-

bijvoorbeeld je eigen pc een extra account voor het

voorbeeld na

kind aanmaken. Let op: dit kan alleen via een adminis-

een Windows

trator-account, meestal het eerste account dat je hebt

update of up-

aangemaakt in Windows. Klik – aangemeld met een ad-

grade) na, want

ministrator-account – in Start op Instellingen en dan

soms springen

Accounts. Klik vervolgens links op Familie en andere

ze ‘spontaan’

gebruikers en dan onder Andere gebruikers op het

weer terug in

plusje voor Iemand anders aan deze pc toevoegen.

hun oude stand.

Vul het e-mailadres van je kind in en klik op Volgende en Voltooien. Meld je af bij Windows of herstart je computer. Log vervolgens met de accountgegevens van je kind in bij het toegevoegde account en klaar. Let op: gefilterd internet werkt alleen met Edge (zelfs niet met Internet Explorer!), ga dus geen alternatieve browsers op een kinderaccount installeren.

96

401 - Software - Windows 10 JW.indd 96

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:49

RPi Touchscreen Display Scherm-uitbreiding voor de Pi Veel mensen willen hun Raspberry Pi maar wat graag gebruiken voor domotica-toepassingen of als luxe mediastreamer. Met dit aanraakscherm wordt dat allemaal een stuk makkelijker. Het display wordt geleverd met een losse module, een aantal kabeltjes en de benodigde schroeven. Het touchscreen wordt al ondersteund door onder andere het populaire Raspbian. Wel moet er nog een update worden geïnstalleerd en een paar commando’s worden ingegeven. Hiermee wordt dit aanraakscherm het standaard display in plaats van de monitor die normaliter op de hdmi-uitgang zit.

€74,95* DIT KRIJGT U: TOETSENBORD NIET NODIG De kleuren van dit scherm zijn helder, tekst is scherp en de kijkhoeken zijn goed. De grafische interface X kan ermee bediend worden en met een on-screen keyboard zijn een fysiek toetsenbord en losse muis overbodig.

De hier aangeboden versie is een assemblagekit met de volgende onderdelen: - 7 inch-aanraakscherm - Adapterboard voor aansturing - DSI ribbon-kabel - 4x Stand-offs en schroeven - 4x Jumperdraden om het scherm te koppelen aan de gpio-poort

€64,95

€49,95* €49,95

€24,95* Avanca Powerbar Pro 9000

iWalk Mini Speaker

Oplaadcentrale

Geluid om mee te nemen

Smartphone en/of tablet leeg en geen stopcontact in de buurt? Geen nood! De Avanca Powerbar Pro 9000 is met een capaciteit van maar liefst 9000 mAh krachtig genoeg om de gemiddelde smartphone maar liefst zo’n vijf(!) keer op te laden; ook is hij geschikt om bijvoorbeeld zwaardere accu’s van nieuwe energie te voorzien. Omdat hij drie usb-uitgangen heeft, kunt u meerdere mobiele apparaten tegelijkertijd opladen. Hij detecteert automatisch de benodigde spanning voor het apparaat, zodat er niet te veel en niet te weinig stroom geleverd wordt. Een speciaal intern circuit beschermt hierbij tegen oververhitting en overlading. Een speciale led geeft exact aan hoe vol of leeg de batterij is.

De iWalk Mini Speaker is een fraai vormgegeven 3 watt-speaker die u – door zijn miniformaat en vlieggewicht – makkelijk meeneemt in bijvoorbeeld uw rugzak of handtas. Hij heeft bluetooth, zodat u ’m moeiteloos koppelt met bijvoorbeeld uw smartphone of tablet. Maar die hebt u niet per se nodig: er zit namelijk een slot in voor een micro-sd-kaart. En op zo’n kaartje past ook flink wat muziek. Door de bluetooth-functie en de ingebouwde microfoon is het mogelijk om te bellen en gebeld te worden via de speaker. Is de accu volledig opgeladen, dan kunt u vier uur draadloos muziek luisteren. En de kleur? U kunt kiezen uit zwart, rood en wit.

GA VOOR DEZE AANBIEDINGEN NAAR WWW.HUBBIT.NL * Voor deze aanbieding geldt: inclusief btw / exclusief verzendkosten / op = op. De hier genoemde aanbieding geldt zolang deze editie van PCM in de winkel ligt.

08 Hubbit-PCM.indd 21

07/03/16 15:32

SOFTWARE Office 2016

HAAL MEER UIT

OFFICE 2016 De beste tips en trucs Eind 2015 werd de nieuwe versie van Office gelanceerd. Gebruikers van Office 365 krijgen gratis de update. Maar wat zijn de nieuwe mogelijkheden die in deze versie worden geboden, en hoe handig zijn ze? MARK GAMBLE

O

In Office 2016 zijn alle standaardprogramma’s als Word, Excel, PowerPoint en Outlook weer opgenomen, maar we vinden er ook een aantal nieuwe onderdelen in terug. Helemaal nieuw is bijvoorbeeld Sway; een omgeving waar je snel presentaties in elkaar kunt zetten, en Delve, waarbij een verzameling wordt gemaakt van documenten waar door jou en andere mensen in je team (wanneer je een zakelijke versie gebruikt) aan wordt gewerkt.

ffice 2016 is na drie jaar weer de grootste

Sway is een echte Windows

update voor de kantoorpakketten van

Sway

Microsoft. Met elke nieuwe versie worden er

Sway is een echte Windows 10-app en heeft ook de

mee je snel

weer nieuwe functies toegevoegd, maar die zijn niet

kenmerken daarvan, zoals een aparte menubalk,

presentaties

nieuwste versie

altijd voor iedereen meteen zichtbaar. Waar Microsoft

grote pictogrammen en nauwelijks instellingen. Je

kunt maken.

van Office 2016

in ieder geval volledig op heeft ingezet, is de manier

installeren.

waarop je bestanden met andere mensen kunt delen.

Vanuit de Office 365-omgeving kun je de

98

/

NR. 04 - APRIL 2016

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 98

10-app waar-

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

kunt Sway gebruiken om snel een presentatie in elkaar te zetten, maar het biedt veel minder opties dan PowerPoint. Desalniettemin kun je met Sway aardig uit de voeten en soms kun je meer doen met minder. De navigatie en bediening van Sway is in ieder geval aardig intuïtief. Alle items die je kunt toevoegen, zie je in een keer in het hoofdvenster aan de linkerzijde, zonder dat je eerst allerlei menu-items door hoeft te bladeren. Met de grote knop Afspelen kun je direct je pre-

Delve vind je

sentatie bekijken zoals anderen ‘m zouden zien. Al je

in het online

Sway’s waar je aan werkt, worden automatisch opge-

Office-menu, het

slagen, een echte opslaan-knop is er dus niet. Iedere

is geen aparte

keer dat je Sway opstart, krijg je de presentaties waar

applicatie op je

je aan werkt te zien en kun je eenvoudig verder werken

desktop.

door erop te klikken. Ook bij Sway zet Microsoft hoog in op het delen van je presentaties. Je kunt ze delen via

Via het bekende Office-menu in de online omgeving

de knop Delen rechtsboven in het scherm, waarbij je

– het linkerdeel met de tegels – kun je Delve openen

dan de keuze hebt uit een openbare galerie genaamd

door op de grote knop genoemd Delve te klikken.

Docs.com, waarbij je via die site ook nog precies kunt

Als je het voor de eerste keer gebruikt, krijg je een

aangeven wie de presentatie wel of niet mag zien.

beknopt overzicht te zien van wat er allemaal moge-

Andere deelopties zijn via een vaste link, als insluitcode

lijk is. Veel zakelijke gebruikers van Delve maken zich

op een website of direct delen met je vrienden op

zorgen over de privacy, omdat met Delve profielen van

Facebook en Twitter.

andere zakelijke gebruikers worden opgebouwd. Het is echter wel zo dat je met Delve alleen documenten en projecten van andere gebruikers kunt zien als die deze

Je presentatie kun je

bestanden ook met jou (of met een deel van het bedrijf

vanuit Sway

waar jij ook onder valt) hebben gedeeld. Het is dus niet

direct delen op

zo dat jij zomaar in persoonlijke bestanden van een

verschillende

collega van de salesafdeling kunt kijken en kunt zien

manieren.

hoeveel hij deze maand verkocht heeft.

Als je met meerdere personen of teams werkt, kan

Delve

Met Delve

Delve echter wel heel handig zijn. Iedereen slaat zijn

worden alleen

documenten natuurlijk op meerdere plaatsen op, waar-

documenten

Delve is een optie van Office die niet als aparte app is

door je al snel het overzicht kunt kwijtraken. De ene

gedeeld die je

meegeïnstalleerd, maar alleen als online functionaliteit

collega werkt bijvoorbeeld alleen in SharePoint en de

zelf als zodanig

aan het pakket is toegevoegd. Zoals gezegd is Delve al-

ander slaat alles weer op in zijn persoonlijke OneDrive.

hebt ingesteld.

leen beschikbaar in de zakelijke versies van Office 365.

Met Delve zie je al die documenten van jezelf en andere

We lichten het toch even toe.

mensen in je team op een centrale plek; je hoeft dan

WWW.PCMWEB.NL

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 99

/ NR. 04 - APRIL 2016

99

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

niet meer te wisselen van de ene naar de andere locatie. Toch is er wel een kleine kanttekening, want Delve werkt

Office upgraden

alleen met bestanden die online zijn opgeslagen in een

Hebt je een abonnement op Office 365 (Home, Personal of University),

die je zelf deelt,

van de clouddiensten van Microsoft. Een spreadsheet

dan heb je in de menubalk van de Office-applicaties misschien al een

vind je terug in

die een collega op de server van het bedrijfsnetwerk

melding gezien waarmee je naar Office 2016 kunt upgraden. (Nog) niet?

Delve.

heeft opgeslagen, vind je in Delve dus niet terug.

Dan moet je waarschijnlijk eerst nog je huidige Office 365 up-to-date

Documenten

brengen. Open hiervoor een willekeurige Office-applicatie en kies achtereenvolgens Bestand, Account, Bijwerk-opties en klik op de knop Nu bijwerken. De nieuwste versie direct installeren kan ook vanaf de Office-pagina van je account, die je kunt bereiken via www. office.com en vervolgens log je in met je Microsoft-account. Ben je niet zeker of je een Office 365-abonnement hebt, open dan Bestand, Account. In dit geval staat daar dan ‘Product met abonnement’. Het fijne aan Delve is verder dat je in het overzicht

Direct updaten vanuit de soft-

van de documenten die met jou zijn gedeeld, ook met-

ware is ook mogelijk, maar normali-

een een previewweergave hebt. Een Word-document

ter gebeurt dat automatisch.

ziet er dus ook meteen uit als een Word-document, en ook PowerPoints, pdf-bestanden en Excel-sheets worden met de inhoud getoond.

Co-creatie & delen

Ook direct

Het is al langer mogelijk om Office-documenten met

documenten

anderen te delen en de revisies te bekijken, maar in Of-

van personen

fice 2016 is deze functie stevig op de schop genomen

bekijken, is een-

en gemakkelijker gemaakt. Stel, je wilt een document

voudig vanuit

delen waarbij je sommige genodigden ook – en zelfs

Delve te regelen.

in real time – aan het document wilt laten werken. Zorg dan eerst dat je het betreffende document in de Office-applicatie hebt geopend en dat je het in OneDrive hebt opgeslagen. Vervolgens klik je op de Dankzij de

Soms zie je in Delve niet de documenten die je er

knop Delen, uiterst rechts in de programmabalk, en

previewfunctie

verwacht te zien. Delve sorteert namelijk eerst de

vul je de namen of e-mailadressen in van degenen met

zie je in een

meest gebruikte bestanden. Wil je een document zien

wie je het document wilt delen. Je kunt vervolgens ook

oogopslag welke

van een persoon waarvan je zeker bent dat die dat

zelf beslissen welke machtigingen je aan elke gebrui-

soort documen-

document met jou heeft gedeeld? Dan kun je in het

ker geeft: Kan bewerken of Kan bekijken. Bevestig

ten er allemaal

linkerdeel van Delve ook zoeken naar die persoon.

de instellingen met de knop Delen. De gebruikers

tot je beschik-

Zodra de persoon is gevonden, wordt deze aan je lijst

ontvangen een verzoek tot samenwerking. Het volstaat

king staan.

met personen toegevoegd en kun je – door aan de

daarop in te gaan om de webversie van het document

linkerkant op zijn of haar naam te klikken – meteen alle

te zien verschijnen. Willen ze dat document bewerken

documenten zien die hij of zij met jou heeft gedeeld.

– en hebben ze ook de machtigingen daartoe – dan

100

/ NR. 04 - APRIL 2016

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 100

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

klikken ze bovenaan op Document bewerken en kun-

textmenu. In het venster Inzichten aan de rechterkant

nen ze kiezen tussen Bewerken in Excel en Bewerken

krijg je dan extra informatie over dat woord, met de

in Excel Online. Zowel de eigenaar als de gebruikers

tabbladen Verkennen (voor meer achtergrondinfor-

kunnen zien wie er op dat moment met het document

matie) en Definiëren (voor informatie zoals in een

bezig is.

woordenboek). Nu zat een gelijksoortige functie (Zoeken met Bing) weliswaar ook al in Office 2013, maar de informatie die je in die editie te zien kreeg, verscheen

Een bestand delen gaat heel

nog in een afzonderlijke browservenster. Nu is het in

eenvoudig, je

de software zelf geïntegreerd. Wel is het zo dat je in Office 2013 – overigens ook in

kunt ook nog

Met de Wikipedia-integratie kun je direct

een berichtje

2016 – met behulp van add-ins bijvoorbeeld de Wiki-

van een woord

sturen.

pedia-encyclopedie kon integreren. Om dat te doen,

meer informatie

klik je in het menu Invoegen op Store. Zoek hier

opzoeken.

Het samenwerken in bestanden via de desktopversies van je Office-bestanden kan overigens alleen maar vanuit Word, PowerPoint en OneNote. Tegelijk

Nog meer handige apps

werken in een Excel-bestand kan momenteel alleen

Het prettige aan Office 2016 is dat je het zo bont kunt maken als je wilt.

nog maar als beide gebruikers in de online versie van

Via de Store in Office kun je namelijk nog veel meer handige apps toe-

het bestand werken.

voegen om het werken in documenten te vereenvoudigen. Het voordeel van de Store is dat er allemaal invoegtoe-

Voor ieder

passingen te verkrijgen zijn die door Microsoft zelf zijn

wat wils in de

geval bij Power-

gemaakt of getest. Je kunt er dus vanuit gaan dat alles

Store voor

Point – zien wie

zonder problemen werkt.

Office.

Je kunt – in dit

er allemaal in je document aan het werk zijn.

Inzichtelijker werken Office 2016 heeft een paar hulpmiddelen ingebouwd die je helpen om sneller en efficiënter te werken. Wil je bijvoorbeeld meer informatie over de betekenis of de spelling van een woord, klik het dan met de rechtermuisknop aan en kies voor Slim opzoeken in het con-

WWW.PCMWEB.NL

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 101

/ NR. 04 - APRIL 2016

101

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

naar Wikipedia bevestig je keuze. De knop Wikipedia

taten voor andere Office-applicaties. Eén voorbeeld:

wordt nu op het tabblad Invoegen toegevoegd, bij de

tik je in Word ‘bouwproject’ in, dan vind je geen

rubriek Invoegtoepassingen. Wanneer het Wikipedia-

Word-sjablonen, maar krijg je wel enkele suggesties

paneel zichtbaar is, volstaat het om het gewenste

voor PowerPoint en Excel. Het volstaat een geschikt

woord in je document te markeren om Wikipedia te

sjabloon aan te klikken en met Maken te bevestigen

‘bevragen’.

om die in de bijhorende applicatie te openen voor ver-

Ook handig in Office 2016 is de optie Geef aan

dere bewerking. Natuurlijk staan al deze sjablonen niet

wat u wilt doen, rechts in de programmabalk. Een

op jouw harde schijf, maar worden ze vanaf een server

voorbeeld in Word: je wilt weten hoe je een watermerk

van Microsoft gehaald. Het betekent dus wel dat je een

toevoegt. Typ dan watermerk (toevoegen) in de zoek-

internetverbinding nodig hebt om naar sjablonen te

balk en klik vervolgens op Watermerk: je kunt meteen

kunnen zoeken.

aan de slag. Kies je echter Slim zoeken gebruiken

Office 2016

Je kunt de sjablonen ook online bekijken vanuit je

voor… dan gaat je zoekopdracht richting internet en

browser. Daarbij worden die sjablonen echter alleen

het venster Inzichten.

geopend in de online versie van Word, Excel of

Slablonen

PowerPoint. Maar als voor jou dat de manier is waarop jij in je document werkt, vind je hier in ieder geval ge-

heeft een heel

Al sinds de eerste versie van Office is het mogelijk om

noeg inspiratie. De sjablonen vind je online hier: store.

ruim aanbod aan

gebruik te maken van sjablonen voor het maken van

office.live.com/templates

fraai vormgegeven

documenten. In 2016 is er alweer een aantal nieuwe

sjablonen.

sjablonen toegevoegd.

Outlook-sjablonen Outlook is een uitzondering op de regel van sjablonen, want voor dit Office-onderdeel is niets te vinden. Toch kun je ook in dit mailprogramma gebruikmaken van templates. Je moet er dan wel eerst eentje zelf maken. Op zich kan dat handig zijn als je je mailberichten wilt personaliseren. We laten je zien hoe je zo’n sjabloon aanmaakt. Open Outlook en maak een nieuw e-mailbericht aan via de menuknop Nieuwe mail. Maak je bericht op met teksten, eventueel een standaard handtekening en alles wat je nog meer wilt toevoegen. Maar verstuur het bericht nog niet. Dit wordt namelijk het sjabloon op basis waarvan jouw e-mailberichten worden verstuurd. Ben je tevreden met je resultaat, sla dit sjabloon dan op via het menu Bestand, Opslaan als.

Maak een

Bij de bestandsextensie geef je aan dat het bestand

mailsjabloon

moet worden opgeslagen als Outlook-sjabloon (oft).

voor Outlook en

Zodra je dat doet, wordt het bestand automatisch in de

sla deze op als

sjablonenmap van Office opgeslagen.

een oft-bestand.

Per Office-applicatie kun je zoeken naar sjablonen door binnen Word, Excel of PowerPoint naar het menu Bestand te gaan en te kiezen voor Nieuw. Net onder de zoekbalk tref je een aantal voorgestelde zoeksuggesties aan, zoals Zakelijk, Evenement of Kaarten, maar je kunt hier ook een zoekterm intypen zoals Geboorte, Receptie of Sollicitatie. Afhankelijk van de zoekterm krijg je dan rechts verwante categorieën te zien inclusief het aantal sjablonen bij elke categorie. Mochten er geen sjablonen beschikbaar zijn voor de Officeapplicatie van waaruit je de aanvraag had gedaan, dan toont Microsoft je mogelijk nog geschikte zoekresul-

102

/ NR. 04 - APRIL 2016

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 102

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

Om nu het eerder opgeslagen sjabloon te gebruiken

Een sjabloon

count (Office 365), Facebook, of Google. Na het inlog-

in een nieuw e-mailbericht, ga je naar de knop

gen krijg je direct een venster te zien waarmee je de

Nieuwe items en kies je voor Meer items en

benodigde plug-in kunt downloaden met een klik op

Formulieren kiezen… Inderdaad: in Outlook wordt

de knop Bestand opslaan.

het nu ineens een formulier genoemd. Kies bij Zoeken

voor een

in voor Gebruikerssjablonen in bestandssysteem.

e-mailbericht

Je komt dan automatisch in de sjablonenmap terecht

gebruiken, gaat

en Outlook zal je de sjablonen tonen die je zelf hebt

wat omslachtig.

aangemaakt.

Mix op een nieuwe tab

Download

Installeer het gedownloade bestand met een

de PowerPoint

dubbelklik, vergeet niet het selectievakje voor de optie

plug-in.

I agree to the license terms and conditions aan te vinken. Mocht PowerPoint geopend zijn, sluit dit programma dan eerst alvorens de plug-in te installeren. Goed nieuws overigens voor de gebruikers

Office in de mix

van de 64 bit-versie van Office: Mix werkt ook hierin probleemloos.

PowerPoint is een fantastisch programma voor het maken van presentaties, maar met één nadeel: om de presentaties in volle glorie te bekijken is PowerPoint altijd noodzakelijk. Met de Office Mix plug-in exporteer je eenvoudig een al dan niet bestaande presentatie als universeel deelbare interactieve video. Office Mix (mix.office.com) is een nieuwe – maar nog experimentele – dienst van Microsoft waarmee je in een handomdraai vanuit PowerPoint video’s van elke willekeurige presentatie maakt. In deze video’s zijn interactieve elementen te bouwen, denk aan bijvoorbeeld een quiz waarmee je kijkers actief mee kunt laten doen. Omdat de video geüpload wordt naar de Office Mix-omgeving kun je deze eenvoudig delen met anderen.

Na installatie opent PowerPoint met een presenta-

De plug-in

tie bestaande uit één dia (Welcome to Office Mix). Als

vereist een

deze in beeld komt, weet je dat de installatie van de

aparte instal-

plug-in geslaagd is. Deze presentatie kun je nu sluiten,

latie. Let op: het

Om de plug-in te gebruiken, moet je eerst naar mix.

open vervolgens een bestaande presentatie of maak

gaat hier nog

Aanmelden en downloaden office.com gaan en daar klikken op Get Office Mix. Je

even snel iets simpels bestaande uit een paar dia’s,

wel om preview-

kunt je op diverse manieren aanmelden bij de dienst:

liefst ook inclusief wat animaties. Bewaar deze presen-

software.

via een Microsoft-account, via een werk- of schoolac-

tatie. Als dat gelukt is, kun je met Mix aan de slag en je

WWW.PCMWEB.NL

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 103

/ NR. 04 - APRIL 2016

103

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

ziet dat er in het Office-lint een nieuwe tab is bijgeko-

Je eigen tempo bepalen

men met de naam Mix.

Tijdens het opnemen heb je de beschikking over een aantal navigatieknoppen die bovenin beeld staan. De sterknoppen activeren eventueel aanwezige animaties van een dia, denk aan binnenvliegende objecten en dergelijk. Je hebt nu dus heel nauwkeurig en volledige controle over alle elementen in de presentatie. Via het tekengereedschap rechts zijn krabbels en schetsen toe te voegen; tevens is een gummetje beschikbaar. Maak je gebruik van de webcam, vergeet dan niet in de camera te kijken tijdens het voordragen van je teksten. Als je niet recht in de camera kijkt, ziet dat er snel raar en (of) ongeïnteresseerd uit. Heb je een dia volgesproken en geanimeerd, dan kun je met de knop Next slide verder naar de volgende en op die manier je hele presentatie afwerken. Als je klaar bent, klik je op de stopknop om het opnamevenster

Mix is geïn-

te sluiten.

stalleerd en er is

Opnemen

een nieuwe tab

Je kunt nu de nieuwe Mix-functie gebruiken. Maak

Quiz

in het Office-lint

een nieuwe PowerPoint-presentatie aan en selecteer

Alhoewel het opnemen met Mix veel weg heeft

bijgekomen.

aan de linkerkant de eerste dia. We laten je zien hoe

van de al in PowerPoint zelf ingebouwde functie

je nu een opname kunt toevoegen. Open de tab Mix,

Diavoorstelling opnemen (tabblad Diavoorstelling

klik vervolgens op de knop Slide Recording en er

in het Office-lint), heeft het toch net wat meer te

wordt een nieuw venster geopend. Daarin zie je een

bieden. In een standaardpresentatie zonder inter-

knop Record staan. Je kunt nu via een microfoon

actieve elementen is dit voordeel al te zien in het

tekst inspreken of – als je gebruikmaakt van een

opgenomen videovenster met jezelf in beeld, maar

webcam – je eigen gezicht opnemen in de presen-

dat is slechts een gimmick. Waar het echt interessant

de experimente-

tatie. Rechts in beeld zie je dan je eigen gezicht in

wordt, is de interactiviteit. Ofwel: je kunt een presen-

le add-ons voor

beeld.

tatie maken waarin je bijvoorbeeld een quiz aan-

PowerPoint.

Kies een van

Onder Inking zijn tekengereedschappen en een kleurenpaletje te vinden. Om de opname daadwerkelijk te beginnen klik je op de genoemde opnameknop. Overigens start de opname bij de in PowerPoint geopende dia en dat betekent dat je een opname ook Met de rode

vanaf een ánder punt in je presentatie kunt beginnen.

knop start je

Dat laatste is handig als je een eenmaal opgenomen

een audio- en/of

Mix gedeeltelijk wilt aanpassen.

videoopname.

104

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 104

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:25

SOFTWARE Office 2016

De presentatie in Mix-vorm online, vanuit waar je ‘m direct kunt starten of delen met anderen.

Maak een

biedt om gepresenteerde

eenvoudige quiz

kennis te testen. Om een

in Mix.

quiz toe te voegen aan je presentatie voeg je op de gewenste plek eerst een lege dia in. Klik dan in het Office-lint onder Mix op Quizzes Videos Apps. In het venster Lab-invoegtoepassingen voor Office vind je onder Store onder Quizzes en Polls een aantal experimentele quizjes. Ietsje

neem je de hele presentatie via Mix vanaf het begin

lager staan nog wat voor jouw presentatie mogelijk

(nogmaals) op. Als dat gelukt is, klik je in het Office-

bruikbare onderdelen. Het aanbod is vooralsnog

lint onder de tab Mix op Upload to Office Mix. Klik

magertjes, maar als Mix aanslaat, zal de verzameling

in het paneel rechts op Next en geef aan of je ook

snel uitgroeien. Voor nu klikken we als voorbeeld

een mobiele versie van de presentatie beschikbaar

even op True False Quiz.

wilt maken. Om dat te bewerkstelligen schakel je het

Instellen

selectievakje voor de optie Create a video so viewers can watch this mix offline and on mobile devices.

Klik op de knop Trust It om deze Mix add-in aan

Klik weer op Next en wacht tot je creatie is geüpload

je presentatie toe te voegen. Sleep het ingevoegde

(het kan zijn dat je opnieuw moet inloggen). Om de

onderdeel mooi passend in een dia, maar zorg wel dat

interactieve videopresentatie online te bekijken klik je

alle onderdelen zichtbaar blijven. Tik dan een vraag

op Show me my mix.

waarop alleen het antwoord True (Waar) of False (Onwaar) mogelijk is. Klik dan op het vinkje achter de

Delen

correcte optie. Om te zien of en hoe de quiz werkt, klik

Heb je de interactieve video – inclusief aanklikbare

je op de knop Preview. Je ziet nu hoe de quiz werkt en

quizvragen – bekeken en ben je tevreden? Dan kun je

wat er gebeurt bij respectievelijk een goed en een fout

de presentatie ook delen via bijvoorbeeld een e-mail

antwoord.

of andere gebruikers van Office. Klik daarvoor op

Afronden

My Mixes bovenin beeld en dan rechts van je net geüploade presentatievideo op Details. Klik op het

Je kunt meerdere vragen verdeeld over de dia’s toe-

briefpictogram onder Email en verstuur de link via je

voegen. Het houdt kijkers van je presentatie bij de tijd

standaard mailprogramma. De ontvanger kan met zijn

en laat ze actief meedoen. Om de zaak af te ronden

of haar account inloggen en de Mix bekijken.

WWW.PCMWEB.NL

404 - Tips en trucs - Office 2016 JW.indd 105

/ NR. 04 - APRIL 2016

105

07-03-16 20:25

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

JE DATA VOORGOED VERDWENEN Weg is ook echt weg! Soms wil je gewoon dat iets weggaat en nooit meer terugkomt. Dat gaat ook op voor je digitale bestanden, bijvoorbeeld als je je computer verkoopt of de deur uit doet. Hoe zorg je er eigenlijk voor dat data voor altijd verwijderd blijft van de computer? PCM helpt je ermee. JOCHEM DE GOEDE

O

m je bestanden van een klassieke harde schijf te verwijderen, zijn er erg veel mogelijkheden. Voor Windows is er bijvoorbeeld

de tool Eraser, die individuele bestanden en mappen

uit. Eraser levert automatisch .NET Framework 4 mee,

permanent kan laten verdwijnen. Eraser overschrijft

maar de kans is groot dat die al op je pc aanwezig is. Is

(deels) in het

hiervoor de data van het bestand een of meerdere

dat het geval, dan kun je alleen op Sluiten klikken. Klik

Nederlands te

keren met willekeurige bits, wat er in resulteert dat de

anders op Doorgaan om .NET te installeren, indien die

installeren,

data onherstelbaar weg is. Het handige van Eraser is

optie beschikbaar is. Nadat .NET geĂŻnstalleerd is, ver-

selecteer je Will

dat het op schema kan werken en dus eens in de zo

schijnt de Eraser-installatie. Klik op Next, ga akkoord

be installed on

veel tijd alle achtergebleven gegevens kan overschrij-

met de licentieovereenkomst en klik opnieuw op Next.

local hard drive

ven zodat ze niet meer terug te halen zijn.

Kies voor Custom, klik op het kruisje naast Dutch en

bij de installatie.

Om Eraser

kies voor Will be installed on local hard drive. Klik Je downloadt Eraser vanaf http://eraser.heidi.

daarna op Next en op Install om het installeren te

ie/download/. Op het moment van schrijven is de

starten. Vink achteraf de optie Run Eraser aan en klik

nieuwste versie 6.2. Voer het gedownloade bestand

op Finish. Het hoofdscherm van Eraser opent zich, van waaruit

Disclaimer

het mogelijk is om taken aan te maken om automatisch verwijderde bestanden veilig te verwijderen. Om

Als je de stappen volgt zoals beschreven in dit artikel, is de data ook

zoiets automatisch uit te voeren, klik je op het pijltje

echt permanent weg. Zorg ervoor dat je vooraf back-ups hebt gemaakt

naast Erase Schedule bovenaan en kies je voor New

van alle bestanden op de schijf of het apparaat waarvan je de data wilt

Task. Geef de taak een naam, bijvoorbeeld Prullenbak veilig legen. Kies bij Type Taak voor Herhalen

vernietigen.

en klik onderaan op Data toevoegen om te kiezen

106

/ NR. 04 - APRIL 2016

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 106

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:26

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

rechtermuisknop in de Windows Verkenner op klikken en kiezen voor Erase om het te legen. Er bevindt zich nog een andere optie in dit menu, namelijk Secure Move. Als je een bestand verplaatst, blijft het origineel

Je kunt

nog onveilig achter. Eraser kan bestanden ‘veilig ver-

bestanden op

plaatsen’, waarmee het origineel veilig wordt verwij-

een usb-stick

derd en er dus geen data achterblijft. Hiervoor kies je

veilig verwijde-

wat er verwijderd moet worden. Bij Target Type kun

voor Secure Move. Vervolgens kies je de doelmap van

ren door Erase

ken op schema

je bijvoorbeeld kiezen om de prullenbak regelmatig

het bestand. Klik op Yes om door te gaan, waarna een

Unused Space

uitvoeren, zoals

veilig te legen. Kies daarvoor voor Recycle Bin. Een

kopie wordt gemaakt en het origineel wordt verwij-

te kiezen.

regelmatig de

andere optie is om automatisch lege schijfruimte te

derd.

prullenbak veilig

overschrijven. Afhankelijk van hoeveel lege schijfruimte

legen, zodat

er beschikbaar is op je harde schijf, kan dat echter

Volledige harde schijf wissen

je dat zelf niet

een behoorlijk intensieve taak zijn. Laat Wis methode

Als je de volledige harde schijf wilt legen, heb je een

meer hoeft te

gewoon op (default) staan, dat is veilig genoeg. Klik

aantal opties. Als je de schijf niet langer wilt gebruiken

doen.

op OK om de te wissen data op te slaan. Ga daarna

of als deze beschadigd is, kun je die het beste vernieti-

naar het tabblad Planner en kies voor een tijd om de

gen met een sterke magneet of hamer, maar dat is wel

taak uit te voeren. Kies daaronder hoe vaak de taak

op eigen risico natuurlijk

Eraser kan ta-

herhaald moet worden, bijvoorbeeld Dagelijks of We-

Als je de schijf nog wel ooit wilt gebruiken of door-

kelijks. Je kunt kiezen op welke dagen. Klik uiteindelijk

verkopen, of je wilt liever niet je handen vuil maken,

op OK om de taak aan te maken.

dan is de beste optie om een tool als DBAN te gebrui-

Eraser wordt ook in de Windows Verkenner geïn-

ken. DBAN staat voor Darik’s Boot and Nuke en ‘nuket’

tegreerd, zodat je eenvoudig bestanden en mappen

de harde schijf zodat alle data erop voor altijd gewist

veilig kunt verwijderen. Klik hiervoor met de rech-

is. Je downloadt de tool vanaf dban.org. Klik rechtsbo-

termuisknop op een bestand of map en kies voor

ven op Download DBAN en haal het iso-bestand bin-

de optie Eraser. Vervolgens klik je op Erase om het

nen van slechts 16 MB. Je kunt de iso branden op een

bestand veilig te verwijderen. Dit is ook mogelijk voor

cd of dvd of er een opstartbare usb-stick van maken.

bijvoorbeeld usb-sticks of sd-kaarten. Je kunt er met de

Dat laatste kan bijvoorbeeld met een tool als Rufus die

WWW.PCMWEB.NL

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 107

/ NR. 04 - APRIL 2016

107

07-03-16 20:26

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

DBAN ondersteunt erg veel verwijderme-

Met Rufus maak je eenvou-

thodes, maar de

dig een opstart-

standaard, DoD

bare usb-stick

Short, is al zeer

voor DBAN.

veilig.

pc’s. Klik daarna op Start om de opstartbare usb-stick aan te maken. Herstart daarna de computer en start op vanaf de usb-stick. Die procedure verschilt nogal per moederbord. Vaak verschijnt tijdens de bios- of uefi-post de optie om op F11, F12 of del-toets te drukken om het bootmenu te openen. In het bootmenu kun je vervolgens kiezen om op te starten vanaf de DBAN-usb-stick. Eenmaal in DBAN heb je een aantal opties. Als je simpelweg alle harde schijven wilt wissen in de pc, typ je autonuke en druk je op Enter. DBAN doet de rest. Let op dat DBAN dan ook de usb-stick zelf leegt, die kun je na het laden van DBAN eventueel verwijderen om dit te voorkomen. Wil je een specifieke schijf wissen, dan druk je op Enter om de interactieve modus te starten. Vervolgens kun je met de pijltjestoetsen een schijf selecteren. Druk op de spatie om een schijf mee te nemen bij het legen. Er verschijnt dan [ wipe ] voor de schijfnaam. Druk eventueel op M om

108

je downloadt via https://rufus.akeo.ie. Scroll wat naar

de wismethode te kiezen. Deze staat standaard inge-

onderen en download de portable versie van Rufus.

steld op DoD short, dat veilig genoeg is en drie keer de

Voer het gedownloade bestand uit en voer je usb-stick

schijf zal overschrijven. Eén keer de harde schijf met

in. Zorg ervoor dat je een back-up hebt gemaakt van je

nullen overschrijven en alles is al permanent weg voor

usb-stick, want die wordt zo geleegd. Klik naast Creeër

een moderne harde schijf, drie keer is dus eigenlijk

een opstartbare disk met op het schijficoon en

overbodig. Alternatieven zijn een Gutmann Wipe die

blader naar het iso-bestand van DBAN. Zorg er daarna

35 rondes doet, maar dan moet je wel erg paranoïde

voor dat de Partitie-indeling en type doelsysteem

zijn. Druk op spatie om de methode te bevestigen en

staat op MBR partitie-indeling voor BIOS of UEFI-

druk ten slotte op F10 om te starten met het legen. Dat

CSM voor maximale compatibiliteit met de meeste

duurt met DoD Short al gauw 4-8 uur.

/ NR. 04 - APRIL 2016

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 108

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:26

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

SMARTPHONES EN TABLETS

om diefstal van iOS-apparaten minder aantrekkelijk te maken. Je schakelt iCloud uit door in de app Instellingen te gaan naar iCloud, Zoek mijn iPhone en vervolgens op dat scherm de schakelaar om te zetten

Velen kiezen ervoor hun smartphone door te verko-

bij Zoek mijn iPhone. Je kunt nu je iOS-apparaat legen

pen. Je wilt dan zeker weten dat alles er op weg is,

door in de app Instellingen te gaan naar Algemeen

zodat de volgende eigenaar niet per ongeluk toegang

en dan onderaan te tikken op Stel opnieuw in. Vervol-

heeft tot de data aanwezig op de telefoon. Gelukkig is

gens kies je voor Wis alle inhoud en instellingen en

dat mogelijk en zo gebeurd.

voer je je toegangscode in om het wissen te bevesti-

iOS

gen. iOS leegt je apparaat niet, maar het verwijdert op een veilige manier de privĂŠsleutel die gebruikt wordt

Op een iPhone en iPad is het erg eenvoudig om de

om je data te ontsleutelen. Als die sleutel permanent

gegevens erop veilig onbruikbaar te maken, mits je een

weg is, is de rest van de data op de gehele smartphone

pincode of andere vorm van authenticatie gebruikt.

onbruikbaar, omdat die toch allemaal versleuteld is.

Zorg er wel voor dat iCloud is uitgeschakeld voordat je een iOS-apparaat leegt en doorverkoopt. Anders kan

Android

de volgende koper er niets mee, omdat de iPhone dan

Op Android is het veilig verwijderen van je gegevens

bij het opnieuw instellen alleen jouw iCloud-account

iets minder goed geregeld, omdat op dit platform de

zal accepteren. Dit is een beveiligingsfunctie van Apple

versleuteling van de gegevens minder vaak voorkomt en het vaak afhangt van de telefoonfabrikant hoe deze Android heeft aangepast om alles te legen. De veiligste manier om je Android-apparaat te legen, is door deze eerst te versleutelen en vervolgens op de

Voor iOS tik je op Wis alle inhoud en instellingen, de tweede optie,

Op Android

waarna de pri-

zet je hier de

vĂŠsleutel van de

fabrieksinstel-

encryptie wordt

lingen terug,

verwijderd.

waarbij alles wordt verwijderd, maar om het veilig te doen versleutel je het apparaat eerst.

WWW.PCMWEB.NL

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 109

/ NR. 04 - APRIL 2016

109

07-03-16 20:26

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

ingebouwde manier opnieuw in te stellen. Op die ma-

schijf de referentie naar het bestand, maar het stuurt

nier is alle data op de telefoon overschreven met de

ook direct een signaaltje naar de ssd waarna deze de

versleutelde data en als je de telefoon dan eenmaal

data van het bestand ‘reset’, zodat er de volgende keer

leegmaakt, blijft alleen de versleutelde data achter, die

naartoe geschreven kan worden. Dat is TRIM en het

nutteloos is.

zorgt voor optimale prestaties.

Om dit proces te starten, ga je naar de app Instel-

Je kunt eenvoudig controleren of TRIM is ingescha-

lingen in Android. Vervolgens tik je op Beveiliging en

keld op je Windows-computer door een opdracht-

vind je onderaan de optie om je smartphone of tablet

prompt te openen. Klik hiervoor met de rechtermuis-

te versleutelen. Hiervoor is het wel nodig een pincode

knop op de Start-knop en kies voor Opdrachtprompt

of wachtwoord in te stellen, waarmee de encryptie

(administratorrechten). Voer vervolgens het

plaats zal vinden. Na een herstart begint het encryp-

volgende commando in:

tieproces. Zorg ervoor dat je apparaat aan de lader zit terwijl de versleuteling bezig is, dat kan namelijk wel

fsutil behavior query DisableDeleteNotify

een paar uur duren en vereist intensieve rekenkracht. Nadat de versleuteling klaar is, kun je het apparaat

en druk op Enter. Als er nu verschijnt DisableDele-

leegmaken. Hiervoor ga je opnieuw naar de app Instel-

teNotify = 0, betekent dat dat TRIM is ingeschakeld

lingen en kies je vervolgens voor Back-up maken en

en dan is data die eenmaal verwijderd is, ook daad-

resetten. Tik op Fabrieksinstellingen terug en vink

werkelijk weg. Op Windows 10 en Windows 8.1 zal dit

eventueel de optie aan om ook usb-opslag te legen. Tik

standaard al het geval zijn. Krijg je in plaats daarvan

daarna op Tablet / Smartphone opnieuw instellen

toch de waarde 1 terug, dan staat TRIM uit. Je schakelt

om het proces te beginnen.

het in door het commando

Ssd’s

fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0

Alles wat we tot nu toe hebben besproken, is com-

Je kunt

pleet irrelevant voor solid-state schijven. Een ssd is

uit te voeren in dezelfde opdrachtprompt. Daarna is

eenvoudig via

namelijk compleet anders dan een harde schijf en

TRIM ingeschakeld. Alleen ssd’s die heel vroeg op de

opdrachtprompt

dat uit zich bijvoorbeeld in het overschrijven van

markt kwamen, hebben mogelijk geen ondersteuning

controleren of

data. Traditionele datashredders, zoals Eraser en

voor TRIM. Raadpleeg hiervoor de handleiding van je

TRIM is inge-

DBAN, gebruiken overschrijven om data te veilig te

schijf.

schakeld.

verwijderen en dat werkt ook goed met traditionele harde schijven. Het werkt helaas niet voor ssd’s. Een ‘overwrite’ in een ssd is namelijk niets meer dan een ‘delete’ van de oude versie van het bestand en het schrijven van de nieuwe data. De crux zit ‘m in dat de delete asynchroon is en dat de nieuwe data – die met alleen maar nullen – op een willekeurige locatie op de schijf terechtkomt. Met zo’n datashredder zit je dus eigenlijk op willekeurige plekken nullen naar je ssd weg te schrijven, waarmee je dus de levensduur van de schijf aan het verkorten bent en de originele data blijft bestaan.

TRIM Er zitten echter enkele nuances aan dit verhaal. Een ssd met TRIM ingeschakeld zal data direct en perma-

110

nent onder bepaalde omstandigheden verwijderen.

Retrim

Dat is vanwege prestatieredenen. Het is pas mogelijk

Dat is echter nog niet het complete verhaal. Het

om data weg te schrijven naar een ssd als het gedeelte

TRIM-commando wordt ‘asynchroon’ van de ver-

waar naartoe wordt geschreven daadwerkelijk gereset,

wijderoperatie uitgevoerd. Dat houdt in dat op het

oftewel geleegd, is. Een traditionele harde schijf kan

moment dat jij het bestand verwijdert, de ssd het

in één keer bestaande gegevens overschrijven. Op het

commando om die data te trimmen ontvangt en

moment dat je een bestand verwijdert op een ssd in

dat verzoek in een wachtrij plaatst. Die trim gebeurt

Windows, verwijdert Windows net als bij een harde

los van de rest van de schijfoperaties, dus terwijl jij

/ NR. 04 - APRIL 2016

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 110

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:26

WORKSHOP Gegevens grondig verwijderen

gewoon door kunt werken. Het kan echter gebeuren dat er opeens heel veel TRIM-commando’s binnenkomen en dat de wachtrij vol raakt. Dan gaan er TRIMIn ons geval

commando’s verloren en dan

heeft station c:

kan het zijn dat je data blijft

optimalisatie no-

bestaan. Om dit probleem

dig én is het tijd

op te lossen, heeft Windows

om optimalisatie

zijn defragmentatietool een

in te plannen.

tweede leven bezorgd. Deze

bijvoorbeeld OK of Optimalisatie nodig. Is dat laatste

Met

het geval, selecteer dan de ssd en klik op Optimalise-

Samsungs tools

ren. Zorg ook dat bij Geplande optimalisatie deze is

kan een opstart-

ingeschakeld. Is dat niet het geval, klik dan op Inscha-

bare usb-stick

kelen, zet een vinkje bij Gepland uitvoeren (aanbe-

gemaakt

volen) en klik op OK. De frequentie van wekelijks is

worden om

prima.

een ssd veilig te verwijderen.

ATA Secure Erase Het komt erop neer dat het veilig verwijderen van data op een ssd, op individueel niveau, alleen mogelijk is door regelmatig een Retrim uit te voeren. Om een ssd ‘optimaliseert’ ssd’s en doet een zogenoemde Retrim:

in één keer veilig te legen, zijn tools beschikbaar van

het zoekt naar data die verwijderd is, maar nog wel

de ssd-fabrikanten. Ssd’s hebben een ingebouwd com-

op de ssd aanwezig is.

mando om data op de schijf permanent te verwijderen,

Retrims worden periodiek door Windows uitgevoerd.

het zogenoemde ATA Secure Erase-commando. Voor

Om te controleren of dat allemaal in orde is, klik je op

bijvoorbeeld Samsung kun je hiervoor Samsung Magi-

het menu Start en typ je Stations defragmenteren

cian gebruiken, maar ook Intel, OCZ en Corsair hebben

en optimaliseren en druk je op Enter. Bij Status zie je

tools beschikbaar.

Handige ssd-tools • Samsung: www.samsung.com/global/business/semiconductor/minisite/SSD/global/html/ support/downloads.html • Intel:

https://downloadcenter.intel.com/download/18455

• OCZ:

www.ocz.com/consumer/download/firmware

• Corsair:

www.corsair.com/en/support/downloads

• SanDisk: http://kb.sandisk.com/app/answers/detail/a_id/9328/~/ssd-toolkit-support-information • Voor alle overige merken ssd’s is er Parted Magic, maar die tool kost wel 9 dollar: www.partedmagic.com

WWW.PCMWEB.NL

507 - Workshop - Data in de shredder JW.indd 111

/ NR. 04 - APRIL 2016

111

07-03-16 20:26

TIPS VOOR LINUX De laatste tijd krijgen we op de redactie steeds meer vragen over Linux binnen. Zoveel zelfs, dat we hebben besloten om vanaf nu iedere maand een rubriek aan dit besturingssysteem te wijden, in samenwerking met ons zusterblad Linux Magazine. Kortom: ook voor Linux ben je bij PCM vanaf nu aan het goede adres. KO E N V E R V LO E S E M

GEBRUIK JE ANDROIDTELEFOON ALS WEBCAM

Geheugenlek opsporen Gebruikt ĂŠĂŠn van je programma's heel wat geheugen en vermoed

pmap `pidof firefox` Je krijgt nu heel wat informatie

je dat er een geheugenlek in zit,

in enkele kolommen te zien. De

dan is het niet eenvoudig om de

eerste kolom is het geheugen-

oorzaak ervan te vinden. Het pro-

adres van een blok gegevens van

gramma maakt immers waarschijn-

het programma. De tweede kolom

lijk gebruik van talloze library's

toont hoeveel kilobytes RAM dit

en roept wellicht ook nog externe

blok nodig heeft. In de derde

programma's aan. Probeer dan

kolom krijg je de rechten van het

maar eens de schuldige te vinden.

proces op het blok te zien en in

Gelukkig is er een programma dat

de vierde kolom de bron van de

je helpt om dit soort problemen uit

gegevens. Vooral de grootte van

te spitten: pmap. Als je het process

een blok gegevens is interessante

ID van het verdachte programma

informatie: als dit ongebreideld

aan pmap doorgeeft, krijg je de vol-

toeneemt, is er iets niet pluis. Kijk

ledige memory map van het proces

in dat geval in de laatste kolom

Heeft je computer geen web-

command:

te zien. Verdenk je bijvoorbeeld

wie de schuldige is van het lek: het

cam, maar heb je wel ergens een

chmod +x prepare-videochat.sh

Firefox ervan dat het een geheu-

programma zelf of een library?

genlek heeft, roep dan pmap als

Met de optie -x krijg je overigens

volgt op:

nog meer informatie te zien.

Android-telefoon of -tablet liggen? Waarom zou je dan de camera van dat apparaat niet als webcam

Voer het daarna uit met: ./prepare-videochat.sh en volg de instructies. Het

kunnen gebruiken? Gelukkig is dat

shellscript controleert of je Linux-

met de juiste software mogelijk.

installatie aan de vereisten voldoet

Installeer eerst de app IP Webcam

en installeert indien nodig de beno-

op je Android-apparaat. Hiermee

digde pakketten. Daarna maakt het

maak je van je Android-apparaat

script virtuele apparaten aan voor

een IP-camera die zijn beeld kan

video (V4L2) en audio (PulseAudio).

streamen over het netwerk. Open

Kies nu in je toepassing de virtuele

de app en druk op Start server,

apparaten, waarna je Android-ap-

je telefoon streamt dan standaard

paraat als webcam is te gebruiken.

een MJPEG-videostream en een

Onder andere Skype 2.1, Cheese,

WAV-audiostream via poort 8080.

Empathy en Google+ Hangouts zijn

Zorg ervoor dat Audio mode op

ondersteund. Bij gebruik van wifi

Enabled staat.

om te streamen is het beeld nogal

Open daarna op de GitHub-pagina

schokkerig. Maar als je je Android-

van het project ipwebcam-gst het

apparaat met een usb-kabel op je

bestand prepare-videochat.sh

computer aansluit en in de ontwik-

en klik rechts op Raw. Download

kelaarsopties van Android de An-

dit bestand op je Linux-computer

droid Debug Bridge (ADB) inschakelt

(w hebben het alleen getest onder

(_Android-foutopsporing_), dan

Ubuntu en Arch Linux) en maak

gaat het streamen heel wat vlotter.

het uitvoerbaar met het volgende

112

/ NR. 04 - APRIL 2016

008 - Linux-nieuws_ER.indd 112

WWW.PCMWEB.NL

08-03-16 09:28

TIPS VOOR LINUX

Krachtige downloadmanager Webbrowsers komen allemaal

leerd in Firefox openen (via het

met een rudimentaire down-

menu Bestand > Bestand openen

loadmanager en er bestaan

en dan in het waarschuwingsven-

downloadmanagers met meer

ster dat verschijnt op Installeren

mogelijkheden die je als exten-

klikken). Daarna heeft Firefox een

sie kunt installeren. Geen van

herstart nodig.

alle kunnen echter tippen aan

Integreer Dropbox in je bestandsbeheerder

XDM is ook standalone heel

een afzonderlijke tool zoals XDM

goed te gebruiken. Downloaden

(Xtreme Download Manager).

met XDM is eenvoudig: klik op het

Onder Ubuntu voeg je de juiste

plusteken en vul de url en eventu-

repository toe met:

eel een lokale bestandsnaam in. Je

sudo add-apt-repository

kunt het bestand meteen down-

ppa:noobslab/apps

loaden of als download voor later

Wil je je Dropbox-directory met je

met je e-mail en wachtwoord.

bestandsbeheerder integreren on-

De Dropbox-client maakt nu een

repository's met

klembord kopieert en dan in XDM

der Linux, dan zijn hiervoor diverse

Dropbox-map op je computer

sudo apt-get update

op het plusteken klikt, staat die url

opties. Voor integratie met Nautilus

aan en houdt die gesynchroni-

in GNOME installeer je onder Debian

seerd met je online opslag bij

of Ubuntu het pakket nautilus-drop-

de clouddienst. Zo bestaat de

box. Nemo in Cinnamon onder-

integratie met Nemo erin dat je

ste keer uitvoert, legt het pro-

Tube Download een YouTube-url

steunt Dropbox via nemo-dropbox.

een willekeurig bestand kunt ver-

gramma je uit hoe je de down-

plakt, haalt XDM automatisch het

Caja in MATE is te integreren via

plaatsen naar Dropbox door een

loadmanager in Google Chrome,

adres van de beschikbare video's

caja-dropbox. En de bestandsbe-

submenu als je erop rechtsklikt.

Mozilla Firefox of andere web-

eruit en vraagt je in welke kwaliteit

heerder Thunar van Xfce praat met

En als je in je Dropbox-map zit in

browsers integreert. Zo moet je

je het videobestand wilt downloa-

Dropbox dankzij het pakket thunar-

Nemo en op een bestand of map

voor integratie met Firefox het

den. Na je keuze downloadt het

dropbox-plugin. Installatie van één

rechtsklikt, krijg je allerlei moge-

voorgestelde xpi-bestand naar

programma de video. En in het

van de pakketten installeert ook het

lijkheden in het Dropbox-menu,

een Firefox-venster slepen. Dat

menu File > Batch Download kun

pakket dropbox. Start deze eerst op

waaronder een Dropbox-link

blijkt echter niet te lukken. Wat

je een hele reeks bestanden down-

om de Dropbox-client voor Linux te

naar het bestand delen en vorige

wel werkt, is het bestand xdm-

loaden, bijvoorbeeld afbeeldingen

installeren en meld je daarna aan

versies weergeven.

helper/xdmff.xpi dat XDM in

met de namen vakantie01.jpg tot

je homedirectory heeft geïnstal-

en met vakantie24.jpg.

Daarna update je de lijst met

en installeer je XDM met sudo apt-get install xdman Wanneer je XDM voor de eer-

opgeven. En als je een url naar het

al ingevuld en hoef je alleen maar op Download Now te klikken. Als je in het menu File > You-

Meer informatie: http://xdman.sourceforge.net/

DYNAMISCHE SWAPSPACE Besteed je niet graag een vaste hoeveelheid harde schijf ruimte aan je swap? Probeer dan eens de dynamische swap manager swapspace. De installatie is eenvoudig, bijvoorbeeld onder Debian of Ubuntu: sudo apt-get install swapspace Swapspace detecteert het wanneer je meer geheugen nodig hebt dan er RAM is en vraagt dan automatisch ruimte aan je harde schijf. Heb je de swapruimte niet meer nodig, dan vermindert het programma zijn swapruimte automatisch. Je hoeft dus geen swappartitie van meerdere gigabytes groot te maken die je zelden gebruikt. Eén nadeel: hibernation werkt niet samen met swapspace. Meer informatie: http://pqxx.org/development/swapspace/

WWW.PCMWEB.NL

008 - Linux-nieuws_ER.indd 113

/ NR. 04 - APRIL 2016

113

08-03-16 09:28

WORKSHOP Social media opzeggen

WIS JE ONLINE BESTAAN

Afmelden bij Facebook, Google en Instagram Er kan zomaar een moment zijn dat je er vanaf wilt, je accounts bij sociale netwerken. Bijvoorbeeld omdat je er geen zin, tijd of energie meer voor hebt. Maar hoe doe je dat? En hoe doe je dat voor iemand anders, bijvoorbeeld een naaste die is overleden? Dat blijkt vaak een moeizaam proces, tenzij je al vooraf je digitale leven in het hiernamaals plant. G E R TJ A N G R O E N

O

p sociale netwerken kun je op een han-

gedeeld. Wie dieper in de instellingen duikt, merkt

dige en leuke manier contact houden met

dat dat soms nog een aardige studie is. Gebruik je het

vrienden, kennissen en familie. Maar de

sociale netwerk niet zo veel, dan is de keuze om een

persoonlijke informatie die je er achterlaat, is soms

account te verwijderen snel gemaakt. Maar zoals met

ook door anderen te lezen, waaronder natuurlijk het

veel diensten is inschrijven makkelijker dan opzeggen.

sociale netwerk zélf en de marketinginstrumenten die

Als je de stappen in dit artikel volgt, moet het geen

het daarop loslaat. Ofwel: jij bent het product. Twee

probleem zijn.

op de drie mensen maken zich zorgen over het feit dat

van iemand anders. Die situatie kan bijvoorbeeld

algemene advies is om niet alles online te zetten. Veel

voorkomen als een naaste is overleden. Internet zorgt

informatie komt immers in openbare profielen terecht

ervoor dat herinneringen aan personen ook lang na

die ook nog eens via zoekopdrachten in bijvoorbeeld

hun overlijden publiekelijk bewaard blijven. Dat is vaak

Google blootgelegd kunnen worden. Je kunt privacyge-

ongewenst of zelfs pijnlijk. Denk aan fotoalbums, een

voelige informatie laten verwijderen uit zoekopdrach-

profiel bij Facebook of LinkedIn, blogs en privévideo’s

ten maar dat is een moeizaam proces met zelden de

op YouTube. Het is, als nabestaande, handig als je over

gewenste afloop (zie kader 'Het recht om vergeten te

de inloggegevens van de overledene kan beschik-

worden').

ken, om accounts te bewerken of verwijderen. In veel

Een belangrijke voorzorgsmaatregel is het nalopen

114

Veel lastiger blijkt het opzeggen van het account

hun gegevens worden verzameld en doorverkocht. Het

gevallen zijn inloggegevens niet bekend. Je dient dan

van de privacy-instellingen van de sociale netwerken

in contact te komen met de beheerders van die sociale

waar je je hebt aangemeld. Zo kun je bij Facebook

netwerken. Bedrijven als Facebook en Google zullen

bijvoorbeeld aangeven wie je profiel mogen bekijken

nooit inloggegevens of wachtwoorden verstrekken om

en kun je vrienden via lijsten in groepen opdelen.

een account aan te kunnen passen of verwijderen, ook

Naast de standaard lijsten Goede vrienden, Kennissen

niet aan nabestaanden bij overlijden. Wel kun je ver-

en Familie kun je extra lijsten maken, en vervolgens

zoeken een account te verwijderen, al heeft dat vaak

bij een bericht specifiek aangeven met wie dat wordt

heel wat voeten in aarde, onder meer vanwege priva-

/ NR. 04 - APRIL 2016

508 - Workshop - Online accounts opzeggen JW.indd 114

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:31

WORKSHOP Social media opzeggen

cyaspecten. Om het nabestaanden wat makkelijker te

Herdenkingsstatus in Facebook

maken is het dus verstandig vooraf je digitale nalaten-

Het beleid van Facebook is om pagina’s een herden-

schap te regelen (zie kader 'Je digitale nalatenschap').

kingsstatus te geven zodra die persoon is overleden.

Ook kun je bij bijvoorbeeld Facebook en Google al voor

Als nabestaande kun je via een formulier een verzoek

je overlijden een en ander regelen.

indienen om het account die status te geven. Ook kun

Facebook

je het volledig laten verwijderen of natuurlijk gewoon laten bestaan in de vorm die het had. Als een account

Facebook is met ruime voorsprong het populairste

de herdenkingsstatus krijgt, dan worden gegevens als

sociale netwerk in Nederland. Meer dan 9,4 miljoen

statusupdates en contactinformatie van de overleden

Nederlanders maken er gebruik van. Wil je Facebook

persoon weggehaald. De persoon zal ook niet meer

tijdelijk niet meer gebruiken of er helemaal vanaf,

verschijnen in notificaties en suggesties, bijvoorbeeld

dan heb je twee opties: je kunt je account deactiveren

bij zijn of haar verjaardag. Het formulier voor het in-

of helemaal verwijderen. Deactiveren zorgt ervoor

dienen van je verzoek is te vinden op www.facebook.

dat je profiel niet meer zichtbaar is voor anderen op

com/help/contact/228813257197480. Als bewijs kun

Facebook. Je bent ook niet meer zichtbaar in de zoek-

je een link naar een overlijdensbericht of andere docu-

resultaten. Sommige informatie blijft altijd zichtbaar,

mentatie toevoegen. Zo’n bewijs is verplicht als je een

bijvoorbeeld berichten die je naar vrienden hebt

profiel wilt (laten) verwijderen. Facebook accepteert

gestuurd. Om je account te deactiveren klik je op het

bijvoorbeeld een geboortebewijs of overlijdensakte

menu Account (het pijltje rechtsboven in Facebook) en

van de overleden persoon of een juridisch bewijs van

vervolgens op Instellingen. Klik op Beveiliging in de

nalatenschap. Houd er rekening mee dat Facebook

kolom links. Kies nu Je account deactiveren en volg

nog weleens traag is met het verwerken van informa-

de stappen.

tie. Ook blijkt het heel lastig of zelfs onmogelijk om

Wil je je Facebook-account helemaal verwijderen, dan ga je het beste rechtstreeks naar de pagina www. facebook.com/help/delete_account. Volg de stap-

een account te (laten) verwijderen nadat het eerder de herdenkingsstatus heeft gekregen. Je kunt bij Facebook aangeven of je profiel bij overlij-

pen op deze pagina. Het account wordt overigens niet

den moet worden verwijderd of moet worden omgezet

direct verwijderd. De definitieve verwijdering laat onge-

in een herinneringspagina. Ook kun je kiezen wie je

veer twee weken op zich wachten. In die periode wordt

profiel mag beheren als het de status herdenkingssta-

het account op inactief gezet. Als je in die periode

tus krijgt. Ga hiervoor naar Instellingen (via het pijltje

inlogt, op berichten reageert of op de like-knop drukt

rechtsboven) en kies Beveiliging. Ga naar de optie

wordt het profiel weer actief. Facebook biedt een mo-

Contactpersoon voor accounts met herdenkings-

gelijkheid om een kopie van al je gegevens lokaal op te

status. Hier kun je een persoon kiezen die je account

slaan voordat je het account verwijdert. Daarvoor ga je

kan beheren nadat je bent overleden. Die persoon

je account ver-

naar Instellingen en vervolgens Algemeen. Klik dan

kan bijvoorbeeld een bericht op je tijdlijn vastzet-

wijdert, kun je

op de link Een kopie downloaden van je Facebook-

ten, nieuwe vriendschapsverzoeken accepteren en je

een lokale kopie

gegevens. Mocht je je in de toekomst bedenken en

profielfoto bijwerken. De persoon kan echter niet je

met je gegevens

weer aan willen melden, dan hoef je je gegevens niet

privéberichten lezen of iets als jou plaatsen.

maken.

opnieuw in te vullen.

Voordat je

Google en Google+ Aanmelden voor het sociale netwerk Google+ is behoorlijk laagdrempelig gehouden. Voordat je het weet heb je zo’n profiel en word je, misschien wel tegen je zin, aan allerlei kringen toegevoegd. Gebruik je Google+ liever niet dan kun je eenvoudig je profiel laten verwijderen. Ga naar de startpagina op https:// plus.google.com/ en kies in het menu aan de linkerkant voor Instellingen. Helemaal onderaan vind je de optie Je Google+ profiel verwijderen. Wil je je volledige Google-account verwijderen, inclusief diensten als Gmail en Google Drive, dan kan dat uiteraard ook. Ga hiervoor naar https://myaccount. google.com. Dit is de centrale plek waar je je account kunt beheren. Wil je het account verwijderen, dan kun

WWW.PCMWEB.NL

508 - Workshop - Online accounts opzeggen JW.indd 115

/ NR. 04 - APRIL 2016

115

07-03-16 20:31

WORKSHOP Social media opzeggen

onderaan de pagina. Geef nu aan in wat voor bestand

Via Instellingen in

het archief moet worden opgeslagen (bijvoorbeeld een

Google+ kun

.zip-bestand) en of je dit wilt downloaden of opslaan in

je je account

je Google Drive-account.

verwijderen. Gegevens van je Googleaccount kun je veiligstellen in een archief.

je in het onderdeel Accountvoorkeuren de optie Uw account of services verwijderen kiezen. Vervolgens heb je twee opties: het verwijderen van individuele

In stap twee

producten of diensten zoals Google+, YouTube en

kun je het ar-

Gmail, of het verwijderen van je volledige Google-

chief downloa-

account en -gegevens. Kies je die laatste optie, dan

den of bewaren

biedt een

krijg je een overzicht van alle gegevens die je kwijtraakt

in Google Drive.

centrale plek

door het verwijderen van je account, waaronder aan-

voor het

kopen van Android-apps in Google Play, foto’s, pagina’s

beheren van

die je op Google+ hebt gemaakt, agenda’s, bladwijzers

je account.

in Chrome en video’s die je op YouTube hebt gezet.

Google

Inactiviteitsvoorkeuren bij Google Ook Google heeft een oplossing voor accounts van overleden personen. Het lanceerde daarvoor in 2013 de zogenaamde Inactiviteitsvoorkeuren. Je kunt feitelijk zelf kiezen wat er moet gebeuren met je account als je het een bepaalde tijd niet meer hebt gebruikt. Misschien wil je dat het account wordt verwijderd, of dat gegevens zoals foto’s en e-mails met vertrouwde familieleden of vrienden worden gedeeld. Standaard zijn de

116

Voordat je een product of dienst of zelfs je volledige

inactiviteitsvoorkeuren uitgeschakeld, maar je kunt ze

account gaat verwijderen, is het handig een back-up te

eenvoudig activeren. Ga hiervoor naar https://myac-

maken van gegevens. Daarvoor ga je naar het onder-

count.google.com en kies voor Persoonlijke informa-

deel Persoonlijke informatie en privacy. Kies hier de

tie en privacy. Blader helemaal naar onderen, kies de

optie Uw inhoud beheren. Daarmee kun je geselec-

optie Inactiviteitsvoorkeuren en vervolgens Instellen.

teerde gegevens uit Google-producten bewaren door

Je moet in ieder geval een mobiel telefoonnummer

een archief te maken. In het eerste scherm geef je aan

opgeven en een e-mailadres instellen zodat je wordt

welke onderdelen in het archief opgenomen moe-

gewaarschuwd voordat er acties in je account worden

ten worden. Ga verder door op Volgende te klikken,

uitgevoerd. Hoe snel je account als inactief wordt

/ NR. 04 - APRIL 2016

508 - Workshop - Online accounts opzeggen JW.indd 116

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:31

WORKSHOP Social media opzeggen

beschouwd, kun je ook instellen, dat is de zogenoemde time-outperiode. Die is standaard 3 maanden, maar je

Je digitale nalatenschap

kunt er ook bijvoorbeeld 6 of 12 maanden van maken.

Het mag duidelijk zijn dat het handiger is om al

Verder kun je tot tien vertrouwde contacten toevoegen

voor je overlijden te regelen wat er met je digitale

en per contactpersoon aangeven welke gegevens met

accounts gebeurt. Bij Facebook en Google heb

die persoon moeten worden gedeeld. Ook handig: je

je in ieder geval die optie. Als alternatief, of

kunt een automatisch antwoord in Gmail instellen, zo-

voor veel andere accounts, lijkt het vrijgeven

dat mensen die jou mailen direct op de hoogte worden

van je inloggegevens aan nabestaanden een

gesteld dat het account niet meer actief is. Ten slotte

verstandige optie. Het maakt het verwijderen

kun je aangeven of je Google-account moet worden

van die accounts een heel stuk eenvoudiger. In

verwijderd samen met alle gekoppelde gegevens van

de Verenigde Staten zien verschillende bedrij-

diensten als Gmail en YouTube.

ven het regelen van je digitale nalatenschap als

Waarschijnlijk hebben niet veel mensen hun inactivi-

een gat in de markt. Een bekend voorbeeld is de

teitsvoorkeuren ingevuld. Het bedrijf geeft nabestaan-

dienst Legacy Locker. Je kon daar, voor 30 dollar

den ook de mogelijkheid om het overlijden van een

per jaar, in een online kluis je wachtwoorden en

gebruiker te melden. Dit formulier vind je op https://

documenten plaatsen of privévideo’s voor de

support.google.com/accounts/contact/deceased.

nabestaanden. De dienst is inmiddels opgegaan

Het is niet alleen een heel uitgebreid formulier, maar

in PasswordBox dat hier zes miljoen dollar voor

ook nog maar de eerste stap van een zeer zorgvuldige

betaalde. PasswordBox is een handige dienst

procedure. Zo zal bijvoorbeeld een medewerker van

voor het bewaren van al je inloggegevens met één

Google de verzoeken persoonlijk behandelen in volg-

hoofdwachtwoord.

orde van binnenkomst. Je ontvangt nieuwe instructies

In Nederland zijn ook enkele bedrijven die je digitale

waarbij je er niet aan ontkomt om enkele juridische

nalatenschap regelen. Een goed voorbeeld is Ziggur.

stappen te ondernemen, zoals het aanvragen van een

Met één account kun je regelen wat er met al je

rechterlijk bevel bij een Amerikaanse rechtbank. De

andere accounts moet gebeuren als je er zelf niet

diensten van Google vallen namelijk onder Amerikaans

meer bent. Met een Plus-account voert het bedrijf

recht. Gelukkig is het bij de meeste andere sociale

de wensen die je hebt vastgelegd ook voor je uit na

netwerken wat eenvoudiger om een account te (laten)

je overlijden.

verwijderen. Zo verwijder

ANDERE (SOCIALE) NETWERKEN

je je account in LinkedIn.

LinkedIn LinkedIn, het sociale netwerk dat sterk is gericht op het leggen en onderhouden van zakelijke contacten, heb je wellicht niet meer nodig als je gebeiteld zit bij je huidige werkgever of als je met pensioen gaat. Om het te verwijderen klik je, na inloggen, op je profielfoto. Kies daarna Privacy en instellingen. Op het tabblad Account vind je de optie Uw account sluiten. Op datzelfde tabblad vind je ook een optie om een archief van je gegevens aan te vragen. Je ontvangt dan per e-mail, in twee fases, links waarmee je de gegevens kunt downloaden. Het bevat onder meer accountgegevens, een lijst van connecties, foto’s die je hebt geüpload, vaardigheden en zoekgeschiedenis. Je kunt een verzoek doen om het profiel van een overleden persoon te laten verwijderen. Daarvoor gebruik je het formulier op https://help.linkedin.com/app/ ask/path/ts-rdmlp.

WWW.PCMWEB.NL

508 - Workshop - Online accounts opzeggen JW.indd 117

/ NR. 04 - APRIL 2016

117

07-03-16 20:31

WORKSHOP Social media opzeggen

Recht om vergeten te worden Het vergeetrecht, beter bekend als het recht om vergeten te worden, is een recht om privacygevoelige informatie te laten verwijderen uit de zoekresultaten van een zoekopdracht op persoonsnaam. Daarvoor kun je contact opnemen met de eigenaar van de zoekmachine zelf, bijvoorbeeld Google. De zoekgigant biedt een formulier waarmee je zo’n verzoek kunt indienen. Je vindt het op https://goo.gl/fddzxd. Het bedrijf heeft momenteel wel veel moeite om de verzoeken allemaal te honoreren. Bovendien weegt in sommige gevallen de informatievrijheid zwaarder dan het privacybelang. De grootste kans op succes heb je als je zelf op de webmaster afstapt van een pagina waar bijvoorbeeld onjuiste of verouderde informatie over jou wordt verstrekt. Als de webmaster je resultaten heeft verwijderd, kun je naar Google stappen met het verzoek om deze pagina’s uit de zoekresultaten te verwijderen.

daadwerkelijk op te kunnen zeggen. Dat gaat om

deringsverzoek

Twitter verliest snel aan populariteit in Nederland.

een kopie van de overlijdensakte en een kopie van

in Google

Vooral jongeren verlaten het netwerk. Vorig jaar is 11

jouw identiteitsbewijs, bijvoorbeeld een paspoort of

doorgeven.

procent van alle Nederlandse gebruikers afgehaakt.

rijbewijs.

Van de vijftien- tot negentienjarigen is afgelopen jaar bijna de helft definitief uitgelogd en afgemeld. Een

Pinterest

kwart was het jaar ervoor al afgehaakt. De belangrijk-

Pinterest is samen met Instagram, als het om groeicij-

ste reden: het kost te veel tijd, levert te weinig op en

fers gaat, de grote winnaar van de afgelopen periode.

gebruikers voelen zich er niet meer thuis. Volgens Twit-

Vooral vrouwen blijven lang op de digitale prikborden

ter zelf valt het verlies aan gebruikers wel mee en is er

hangen. Gebruik je het account niet of wil je er om

vooral een verschuiving naar een wat ouder publiek.

een andere reden van af, dan kan dat eenvoudig. Log

Wil je zelf van je account af, dan kan dat in enkele

in, en klik rechtsboven op je naam. Klik daarna op het

stappen, via www.twitter.com/settings. Log in met

instellingenpictogram en kies Instellingen wijzigen.

het account dat je wilt verwijderen. Klik in de linkerko-

Onder Accountinstellingen vind je de optie Account

lom op Account en blader naar onderen. Klik op Mijn

deactiveren. Je wordt ook van Facebook losgekoppeld.

account deactiveren. Er geldt een bedenkperiode van

Je pins en andere inhoud worden verwijderd.

30 dagen, waarin het account slechts gedeactiveerd is. Als je binnen die periode toch inlogt, wordt het ac-

Instagram

count weer geactiveerd. Doe je dat niet, dan wordt het

Bij Instagram kun je via je profiel eenvoudig je account

account na 30 dagen gewist.

tijdelijk uitschakelen. Log in via www.instagram.com

Om het profiel van een overledene te kunnen

118

Een verwij-

Twitter

en klik rechtsboven op je gebruikersnaam. Klik daarna

verwijderen, heeft Twitter een formulier online staan

Profiel bewerken. De optie om je account te verwij-

waarmee je zo’n verzoek kunt indienen. Je vindt dit op

deren is goed verstopt. Je surft het beste rechtstreeks

https://support.twitter.com/forms/privacy. Na het

naar www.instagram.com/accounts/remove/re-

verzoek zal Twitter per e-mail contact opnemen om dit

quest/permanent/. Zet je dit in werking, dan worden

verder af te handelen. Je krijgt dan het verzoek twee

al je gegevens permanent verwijderd, waaronder je

documenten aan te leveren om het Twitter-account

foto’s, reacties en vind-ik-leuks.

/ NR. 04 - APRIL 2016

508 - Workshop - Online accounts opzeggen JW.indd 118

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:31

MINIWORKSHOP Je browser schoonmaken

JE BROWSER SCHOONMAKEN Na verloop van tijd kan het gebeuren dat je browser wel erg veel geheugen gebruikt en traag begint te werken. Het kan dan helpen om je browser schoon te maken, zodat deze weer piekfijn werkt en je weer vlot kunt internetten.

betere browserervaring. In Chrome kun je deze functie inschakelen door in het hamburgermenu te kiezen voor Instellingen. Onderaan klik je op Geavanceerde instellingen weergeven en daarna op Instellingen voor inhoud. Scroll naar Plug-ins en kies de laatste optie: Laat worden uitgevoerd. Voor Firefox ga je vanuit het add-

e veel overbodige extensies, een profiel dat

on-scherm waar je je net bevond naar Plug-ins links in

veel te groot is, kwaadaardige programma’s en

het menu. Zorg dat bij elke plug-in de optie geselecteerd

werkbalken. Het zijn allemaal zaken die ervoor

is Vragen om te activeren, indien beschikbaar.

kunnen zorgen dat je niet meer soepel kan internetten. Het eerste dat kan helpen om je browser weer in

Zorg ervoor

een plug-in te activeren, en dat kan zorgen voor een

me kiezen wanneer de inhoud van de plug-in moet

JOCHEM DE GOEDE

T

click-to-play zorg je ervoor dat je eerst moet klikken om

Als dat nog niet heeft gewerkt, dan kun je proberen de browsercache eens te legen, waarmee sessies,

goede vorm te krijgen, is om overbodige add-ons uit

bezochte websites, cookies en meer worden opgeruimd.

te schakelen. Hiervoor ga je in Google Chrome naar

Hiervoor klik je in Firefox op het hamburgermenu, klik

het hamburgermenu en kies je voor Meer hulppro-

je op Geschiedenis en kies je voor Recente geschiede-

gramma’s en Extensies. Voor Firefox klik je ook op het

nis wissen. Klik op Details om te zien wat er allemaal

hamburgermenu en ga je naar Add-ons en dan naar

verwijderd wordt en vink eventueel ook Offlinewebsite-

Extensies. Neem de lijst door, haal er zo veel mogelijk

gegevens aan. Kies bij de tijdsperiode voor Alles en klik

items uit en klik op het prullenbakje in Chrome of Ver-

op Nu wissen. In Chrome zijn de stappen nagenoeg het-

wijderen in Firefox. Haal ook thema’s weg, omdat die

zelfde, alleen klik je dan op Browsegegevens wissen.

ook voor traagheid kunnen zorgen. Hiervoor ga je in

dat zo veel

Firefox naar het tabblad Vormgeving. In Chrome kun

opties over. Google Chrome heeft nog een handig-

mogelijk plug-ins

je het standaardthema herstellen door in het hambur-

heidje, namelijk de Chrome Clean-up Tool voor

niet automatisch

germenu naar Instellingen te gaan en te klikken op

Windows, die kwaadaardige software en software die

geactiveerd kun-

Terugzetten naar standaardthema.

Chrome stoort, verwijdert. Je downloadt de tool vanaf

nen worden.

Hetzelfde geldt voor plug-ins, zoals Flash of Java. Met

Firefox-plugins-be

Heeft ook dat niet geholpen, dan blijven er niet veel

www.google.com/chrome/cleanup-tool/. Klik op Nu downloaden en voer het gedownloade bestand uit. De tool gaat direct op zoek naar rotzooi en zal je ervan op de hoogte stellen of het iets heeft gevonden en het zo nodig verwijderen. Achteraf krijg je de optie om je profiel te herstellen, klik daarvoor op Terugzetten. Voor Firefox kun je de browser herstellen naar de standaardinstellingen. Hiervoor ga je naar deze pagina in Firefox https://support.mozilla.org/nl/kb/firefoxvernieuwen-add-ons-instellingen-herinitialiseren en klik je op de knop Firefox vernieuwen, klik er daarna nogmaals op om te bevestigen. Er wordt een nieuw profiel in Firefox aangemaakt en alleen de essentiële informatie wordt overgenomen, zoals bladwijzers en wachtwoorden. Nadat de browser opnieuw is opgestart, is die zo goed als nieuw.

WWW.PCMWEB.NL

509 - Miniworkshop - Browser schoonmaken JW.indd 119

/ NR. 04 - APRIL 2016

119

07-03-16 20:35

MINIWORKSHOP Printen vanuit Android

PRINTER AANSLUITEN OP GOOGLE CLOUDPRINT Eerder hielpen we je al met hoe je elke printer kan omtoveren tot een netwerkprinter met AirPrint. Google heeft echter hier ook een oplossing voor, namelijk Cloudprint, waarmee je eenvoudig vanaf Android kunt afdrukken.

google.com. Klik op Download Chrome en daarna op Accepteren en installeren. Voer het gedownloade bestand uit en Chrome wordt vanzelf geïnstalleerd. Vervolgens open je Google Chrome en blader je naar het volgende adres chrome://devices door dit in te voeren in de adresbalk. Klik vervolgens op Printers

JOCHEM DE GOEDE

H

Om Google Cloudprint in te stellen heb je Google Chrome nodig. Je downloadt Chrome vanaf chrome.

toevoegen. Als je op de pagina komt, vink je de printer iervoor hoeven geen extra drivers te worden

aan die je met Google wilt verbinden. Eventueel is het

geïnstalleerd op je Android-apparaat. Je kunt

handig om Nieuwe printers die ik aansluit, auto-

gewoon out-of-the-box afdrukken. Wel is het

matisch registreren aan te laten staan. Klik daarna

nodig dat de computer waarop de printer is aangeslo-

op Printer(s) toevoegen, gevolgd door Je printers

ten, ingeschakeld blijft. Dit was ook een eis bij AirPrint

beheren om de geregistreerde printers in te zien.

van Apple. Google Cloudprint heeft als voordeel dat het ook goed wordt ondersteund op Windows en OS X. Indien je printer overigens al ingebouwde onder-

Door op een printer te klikken en te kiezen voor Delen kun je andere gebruikers toegang geven tot je printer, bijvoorbeeld familieleden of huisgenoten. Op die manier

steuning heeft voor Google Cloudprint, dan kun je

kunnen zij eenvoudig gebruikmaken van die printer. Vul

op deze pagina instructies volgen om je printer in te

de naam, indien de betreffende persoon in je Google-

pagina kun je de

stellen: www.google.com/cloudprint/learn/printers.

contactenlijst staat, of het e-mailadres van de persoon in

printers kiezen

html. Als je een ‘oude’ printer hebt, zonder netwerk-

en kies ernaast voor Afdrukrechten, waarmee diegene

die je met de

mogelijkheden en Cloudprint-ondersteuning, dan

enkel kan afdrukken, of voor Kan beheren, waarmee

cloud wilt ver-

kun je doorgaan met deze workshop om je printer te

ook andere afdruktaken beheerd kunnen worden.

binden.

verbinden met de cloud.

Op deze

Om de cloudprinter op andere Windows-pc’s in je netwerk te installeren, download je de driver voor Google Cloudprint vanaf https://tools.google.com/dlpage/cloudprintdriver. Klik op Google Cloudprinter downloaden en op Accepteren en installeren. Voer het gedownloade bestand uit en wacht even terwijl de driver wordt geïnstalleerd. Druk achteraf op Sluiten. Als je nu iets wilt afdrukken, bijvoorbeeld in Word, zie je daar de printer Google Cloudprinter bij staan. Selecteer die om naar je cloudprinter te printen, dat werkt waar je ook bent. Bovendien hoef je nu maar op één pc drivers te installeren. Op Android kun je natuurlijk eveneens afdrukken. In bijvoorbeeld Gmail druk je daarvoor op de drie puntjes rechtsboven en kies je voor Afdrukken. Vervolgens tik je op Opslaan als pdf bovenaan en selecteer je je printer uit de lijst. Klik daarna rechts op het groene printpictogram om het afdrukken te starten. Eventueel is er voor Android ook nog een speciale Cloudprinterapp van Google zelf. Je vindt ‘m in de Play Store.

120

/ NR. 04 - APRIL 2016

511 - Miniworkshop - Printen vanuit Android JW.indd 120

WWW.PCMWEB.NL

07-03-16 20:38

MINIWORKSHOP Windows 10-map verkleinen

MEER SCHIJFRUIMTE VRIJMAKEN de prestaties. In Windows 10 is dit opgevolgd door de

Hoewel schijfruimte goedkoper is dan ooit, zijn ssd’s nog altijd wat duur en zijn er veel pc’s met 128 GB of 256 GB schijfruimte. Dan is schijfruimte toch al gauw schaars. Windows 10 heeft een ingebouwde optie om de Windows-map te verkleinen, waarmee je aardig wat ruimte kunt besparen.

pact OS inschakelt als je Windows al hebt geïnstalleerd.

JOCHEM DE GOEDE

nistrator). Typ vervolgens het volgende commando en

O

Compact-functie, die een stuk eenvoudiger is in te schakelen en te gebruiken dan zijn voorganger. In deze miniworkshop laten we je zien hoe je ComAls eerste is het handig om te controleren of Windows 10 zelf niet al Compact heeft ingeschakeld. Je controleert dit door met de rechtermuisknop op de startknop te klikken en te kiezen voor Opdrachtprompt (admidruk op Enter:

p een gemiddelde Windows 10-pc neemt de Windows-map al gauw zo’n 28 GB schijfruimte

Compact /CompactOS:query

in, zelfs na het opruimen van tijdelijke bestan-

den. Dat komt door alle Windows-updates die Microsoft

Als er nu verschijnt: The system is not in Compact

elke maand verspreidt en die niet goed worden opge-

state… dan vond Windows het dus niet waard om

ruimd. Daar is niet zoveel aan te doen, maar er is echter

de Compact-status in te schakelen. Als je nog weinig

een nieuwe functie die Microsoft heeft geïntroduceerd

schijfruimte over hebt met een zeer grote Windows-

het samenper-

in Windows 10. In Windows 8.1 was er al iets soortgelijks

map, zal je daar waarschijnlijk anders over denken. Vul

sen, rechts na

beschikbaar, toen onder de noemer WIMBoot. Daarmee

daarom het volgende commando in om Compact in te

het samenper-

was het voor systeembouwers mogelijk om die versie

schakelen en druk op Enter:

sen: het gaat om

van Windows op apparaten met zeer weinig opslag te

de hoeveelheid

installeren, omdat Windows dan sterk inlevert op de

GB bij Grootte

installatiegrootte. WIMBoot was een samengeperste

op de schijf.

Windows-image, maar had wel enigszins invloed op

Links voor

Compact /CompactOS:Always Er verschijnt nu de melding in beeld Compressing OS binaries, een proces dat tussen de tien en twintig minuten kan duren. Achteraf verschijnt hoeveel schijfruimte Compact heeft kunnen besparen. In ons geval was de Windows-map vooraf 28 GB en na het samenpersen 22,6 GB. Compact lijkt zeer weinig invloed te hebben op de prestaties, omdat Windows op een slimme manier bestanden samenperst. Het doet dat alleen bij bestanden waarbij het nut heeft, als er dus aanzienlijk ruimte bespaard kan worden. Als je achteraf spijt hebt van het samenpersen van je Windows-map of toch een invloed op de prestaties merkt, kun je weer zeer eenvoudig terug door het volgende commando in opdrachtprompt in te voeren: Compact /CompactOS:never Windows 10 zal nu de bestanden weer permanent uitgepakt laten.

WWW.PCMWEB.NL

510 - Miniworkshop - Windows 10 comprimeren JW.indd 121

/ NR. 04 - APRIL 2016

121

07-03-16 20:37

LEZERSSERVICE

ABONNEMENTEN PCM verschijnt 12 maal per jaar. Een jaarabonnement kost € 71,50 (inclusief gratis special t.w.v. € 9,95). Een los nummer kost € 6,25. Voor verzending buiten Nederland worden extra kosten gerekend. Je hebt de keuze uit verschillende abonnementen:

PCM WEBSITE ELKE DAG: nieuws, reviews, workshops, tips en koopwijzers. Bezoek ons op www.pcmweb.nl

PCM NIEUWSBRIEF ELKE DAG: de gratis PCM nieuwsbrief met nieuwe hard- en software, nieuws, workshops en discussies. Aanmelden via www.pcmweb.nl/nieuwsbrief

Abonnementsvormen

Prijs per jaar*

Prijs per periode* Aantal edities

Prijs per editie

Betaling per

Jaarabonnement

€ 71,50

€ 71,50

12

€ 5,96

Jaar

Halfjaarabonnement

€ 73,50

€ 36,75

6

€ 6,13

Half jaar

Maandabonnement

€ 75,-

€ 6,25

1

€ 6,25

Maand

* Deze prijzen gelden bij automatische incasso. Voor het toezenden van een acceptgirokaart wordt € 2,50 extra in rekening gebracht Equrion Services B.V. verzorgt de financiele afhandeling voor Reshift Digital B.V. Een nieuw abonnement wordt gestart met de eerst mogelijke editie voor een bepaalde duur. Na de eerste abonnementsperiode wordt het abonnement stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd en betaal je de reguliere abonnementsprijs. Vanaf dat moment is het abonnement opzegbaar met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand. Abonneren? www.pcmweb.nl/abonneren

OPZEGGEN

PCM FACEBOOK ELKE DAG: de meest interessante nieuwtjes, foto's, prijsvragen en discussies over PCM op onze Facebook-pagina. Surf naar facebook.com/pcmweb

Na de omzetting voor onbepaalde duur, kan op ieder moment, per wettelijk voorgeschreven termijn van één maand, worden opgezegd. Je opzegging ontvangen wij bij voorkeur telefonisch. Je kunt de klantenservice bereiken op werkdagen van 10:00 tot 14:00 uur via +31 (0)23 - 536 44 01.

VERHUIZING, BEZORGKLACHTEN EN VRAGEN Ga hiervoor naar www.mijnreshift.nl, de digitale klantenservice van Reshift Digital. Nadat je je hebt geregistreerd, kun je voortaan inloggen met je e-mailadres en wachtwoord. Schrijven kan naar Reshift Digital B.V. ter attentie van Klantenservice, Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem. Equrion Services B.V. verzorgt de financiële afhandeling van abonnementen voor Reshift Digital B.V.

PERSOONSGEGEVENS Wij nemen je gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer op in een gegevensbestand. De verwerking van je gegevens is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag door Reshift Digital B.V., de verantwoordelijke voor je gegevens. De gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met jou gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie. Daarnaast kunnen wij je gegevens gebruiken om je op de hoogte te houden van interessante informatie en/of aanbiedingen. Jouw gegevens kunnen aan door ons zorgvuldig geselecteerde partijen ter beschikking worden gesteld. De gegevens kunnen, samen met hun informatie over jou, worden geanalyseerd om de aanbiedingen en/of informatie zoveel mogelijk op je interesses af te stemmen. Je kunt bij het opgeven van je gegevens bezwaar maken tegen beschikbaarheidstelling van je gegevens aan derden. Ook kun je je eigen gegevens opvragen en verzoeken ze te corrigeren of te verwijderen. Stuur hiertoe een kaartje aan Reshift Digital t.a.v. Klantenservice, Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem.

COLOFON Personal Computer Magazine (PCM) is een uitgave van Reshift Digital B.V., Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem. Tel. +31 (0)23 - 543 00 00, e-mail: mail@pcmweb.nl (niet voor persberichten) Website: www.pcmweb.nl Persberichten naar: press@pcmweb.nl

REDACTIE

PCM TWITTER ELKE DAG: het laatste nieuws op IT-gebied. Hardware, software, internet, trends en ontwikkelingen hou je bij met de Twitterfeed op twitter.com/pcmnieuws

HOOFDREDACTEUR: Wouter Diemer EINDREDACTIE: Mark Gamble en Janin Wensink REDACTIE: Tijs Hofmans en Randolf Bouwma VORMGEVING: LEFT Graphic Design MEDEWERKERS: Sander Almekinders, Art den Boer, Joe van Burik, Maikel Dijkhuizen, Gertjan Groen, Jochem de Goede, Hans Niepoth, José Pauty, Ronald Smit, Jozef Schildermans en Bastiaan Vroegop UITGEVER EN EDITORIAL DIRECTOR: Remco de Graaf MARKETING MANAGER: Marjolein Sturk: marketing@reshift.nl

ADVERTENTIES ACCOUNTMANAGER: Tom Schoen: tschoen@reshift.nl ONLINE SALES: online@reshift.nl TRAFFIC: Marco Verhoog: mverhoog@reshift.nl

AUTEURSRECHTEN ©2016 by Reshift Digital, Haarlem. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit deze uitgave is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

DRUK & DISTRIBUTIE DRUK: Senefelder, Doetinchem DISTRIBUTIE: Betapress (Nederland) / Imapress (België)

PARTNER Wanneer je boven een artikel het Partner-logo ziet staan, is dit artikel niet gemaakt door de redactie van PCM, maar door de Partner-redactie van Reshift Digital. Dit redactieteam opereert apart van de reguliere redactie. Zowel de onderwerpkeuze als de inhoud van artikelen met dit logo komen tot stand in overleg met commerciële partners. Reshift Digital vindt het belangrijk dat deze artikelen als zodanig herkenbaar voor je zijn.

DISCLAIMER Hoewel uiterste zorg is besteed aan PCM, aanvaardt de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad, online of enig andere digitale versie van PCM.

122

004 - Colofon.indd 122

/ NR. 04 - APRIL 2 0 16

WWW.PCMWEB.NL

6-1-2016 15:43:56

Slimme thermostaat

regelt ook uw ventilatie

spIDer, een slimme klimaat thermostaat voor een gezonde en comfortabele woning Als een spin in het web regelt u met dit slimme platform uw ventilatie, verwarming, warmwater en elektrische apparaten, zoals verlichting. Waar en wanneer u maar wilt. Ook buiten de deur, met de speciale app op uw smartphone of tablet. U heeft op elk gewenst moment inzicht in uw verbruik, zodat u precies weet hoeveel u verbruikt en hoeveel dat kost. Zo verliest u nooit de controle. Zodat u zelf bepaalt wat comfortabel is. De rest regelt spIDer. - EÊn slimme thermostaat voor ventilatie, verwarming, warmwater en elektrische apparaten - Bediening op afstand – altijd en overal, ook buitenshuis met de spIDer-app op smartphone of tablet - Energieleverancier-onafhankelijk. Geen abonnement of vast contract nodig

Kijk op onze website voor meer informatie:

www.ithodaalderop.nl/spider

COR 098.026 Naamloos-1 1 SpIDer advertentie 230x300.indd 1

17-11-15 16:04 27-11-2015 10:53:24

Naamloos-1 1 1 Naamloos-1

01-09-15 10:53 25-9-2015 9:37:49