7 minute read
Otobong Nkanga’s wandtapijten
Wangari Maathai (2010)
Advertisement
UNEARTHED-SUNLIGHT & UNEARTHED-ABYSS
OTOBONG NKANGA’S WANDTAPIJTEN IN DE VERZAMELING VAN MUSEA BRUGGE
Op 26 september 2022 nam Musea Brugge twee indrukwekkende wandtapijten van de Belgisch-Nigeriaanse kunstenares Otobong Nkanga op in zijn collecties. Het betreft de werken Unearthed-Abyss (2021) en Unearthed-Sunlight (2021). De aankoop van de tapijten gebeurde tijdens de bijzonder succesvolle tentoonstelling van Otobong Nkanga in het Sint-Janshospitaal.
— Michel Dewilde TextielLab en meester-wever Stef Miero van het TextielMuseum Tilburg. Nkanga creëerde eerst de originele schetsen en tekeningen voor de landschappen. Daarna verfijnde ze de digitale ontwerpen van het TextielLab in samenwerking met Miero en zijn team.
Een indrukwekkende tetralogie
De beide wandtapijten maakten deel uit van de tentoonstelling Underneath the Shade We Lay Grounded die Otobong Nkanga creëerde voor het Sint-Janshospitaal (2022).
Oorspronkelijk werden de indrukwekkende tapijten bedacht voor haar project Unearthed in opdracht van het Oostenrijkse Kunsthaus Bregenz (2021). Hiervoor ontwikkelde Nkanga een thematisch project dat bestond uit verschillende installaties met vier grote wandtapijten als middelpunt van de tentoonstelling. De tapijten van Unearthed zijn stuk voor stuk monumentale landschappen met een horizontaal formaat die elk 3,50×6 m meten. Voor de uitvoering van dit vierluik werkte de kunstenares nauw samen met het Nkanga’s kunstpraktijk: poëtische antropologie.
De Belgisch-Nigeriaanse kunstenares Otobong Nkanga (°Kano, 1974) exploreert in haar gelaagd oeuvre de vaak onzichtbare relaties en onderliggende uitwisselingen tussen de mens en de aarde in al haar materiële rijkdom en verschijningsvormen. Specifiek wijst ze in haar poëtische praktijk
Otobong Nkanga, Unearthed – Sunlight, 2021, garens: trevira, sidero, polyester, multifilament, merinowol, superwash, linnen, mohair, econyl, vulgaren, elirex en viscose, 350 × 600 cm (© Dominique Provost Art Photography) Links: Otobong Nkanga, detail uit: Unearthed – Sunlight, 2021, garens: trevira, sidero, polyester, multifilament, merinowol, superwash, linnen, mohair, econyl, vulgaren, elirex en viscose, 350 × 600 cm (© Dominique Provost Art Photography)
Otobong Nkanga, Unearthed – Abyss, 2021, garens: trevira, multifilament, polypropyleen voor buitengebruik, techno, elirex, mohair, monofilament, vulgaren, viscose, 350 × 600 cm (© Dominique Provost Art Photography) “ The four parts refer to the different levels of the ocean, with subtitles derived from deep sea terminology: Abyss,
Midnight, Twilight and Sunlight.
The first Abyss refers to the deepest region of the ocean below a depth of 6,000 meters and is known as the
‘hadal zone’ [also known as the hadopelagic zone] in reference to Hades, the
Greek god of the dead and king of the underworld, with which his name has become
synonymous.” Otobong Nkanga
op de blijvende sporen van de menselijke ontginning en exploitatie van de grondstoffen van de aarde. Haar scherp en vaak kritisch onderzoek vertaalt ze in poëtische kunstwerken waarbij ze vaak ijvert voor vormen van regeneratie en herstel van de mens en de natuur. Nkanga vertaalt haar kunstdiscours in diverse media en niet het minst onder de vorm van virtuoze tapijten en textielkunst: een interesse die de kunstenares vanaf haar jeugd koesterde in Nigeria en West-Afrika.
Voor het Sint-Janshospitaal ontwikkelde Nkanga een tentoonstelling die aanknoopt met de oorspronkelijke functies van het hospitaal en haar ziekenzalen. Die lokale historische context verbond ze met prangende, actuele thema’s. De expositie fungeerde als een schuiloord voor meditatie, gedachtenis en herstel. Nkanga verwees op die manier naar de vele behoeftigen en zieken die in het hospitaal verbleven, en soms overleden. Maar ook naar de huidige wereld die nood heeft aan bescherming en convalescentie, waarbij diverse vormen van transformatie en regeneratie een belangrijke rol spelen. In die context verweefde Nkanga de beide wandtapijten met lokale verhalen: de ziekenzorg, de middeleeuwse handel in
Brugge en het gebruik van Afrikaanse specerijen en kruiden in het hospitaal.
Unearthed-Abyss (2021)
Unearthed-Abyss (2021) vormt de aanhef van het vierluik dat Nkanga bedacht voor de expositie in Bregenz. In haar tentoonstelling in Brugge hing de kunstenares dit tapijt op de zolder, waar het in dialoog trad met haar grote sculptuur Anamnesis (2022) en het wandtapijt Amerika (1700, Atelier Van der Borcht) uit de collectie van Musea Brugge.
In Abyss voert Nkanga de kijker mee naar de afgrond van de zee: we dalen af naar de diepste gebieden van de oceaan. De bovenste zone van dit tapijt hult Nkanga overwegend in het donker: de compositie is opgebouwd uit schakeringen van donkerblauwe en duister groene tinten. Onderaan, op de bodem van de afgrond, wordt de rechterhelft opgelicht en geritmeerd door een reeks kleurrijke koralen en andere organische materialen. We bevinden ons in een fonkelend zilveren rif afgewisseld met speelse, lichte groene en sterke oranje getinte koralen. Aan de linkerzijde van de compositie deint dit landschap verder uit met een piramidale rotsformatie en opnieuw een reeks koralen: groen-, wit- en oranjekleurig. Links ontwaren we een grote rookkolom die naar de oppervlakte borrelt: dit roept reminiscenties op aan onderzeese hydrothermale bronnen. Concreet is het zeewater dat diep in de oceaan opwarmt door de vulkanische activiteit en zich vermengt met allerlei chemische stoffen en metalen, en net als geisers stoomwolken aflaten. Tenslotte bemerken we vooral op de rechterzijde van het wandkleed een hoop schijnbaar mechanisch geproduceerde objecten: ze bestaan uit twee delen, zijn afgerond aan het uiteinde en beschikken over een cirkelvormige opening. Deze afbeelding van generische menselijke armen duikt regelmatig als leidmotief op in het oeuvre van Nkanga. Deze geabstraheerde ledematen roepen herinneringen op aan de mannequins van de Italiaanse kunstenaar Giorgio de Chirico of aan protheses. In ieder geval lijken deze schetsmatige beelden van ledematen door hun anonimiteit niet te verwijzen naar specifieke menselijke culturen en hun geschiedenis gezien een duidelijke referent afwezig is. Maar in Abyss verwijst Nkanga wél naar een specifiek verhaal: naar de desastreuze gevolgen van de Atlantische slavenhandel, waarbij overleden of zieke slaven tijdens de bootreis overboord werden gegooid. Hun lichamen losten op op de bodem van de zee en transformeerden tot mineralen, die vervolgens opnieuw als delfstof konden ontgonnen worden. Uiteindelijk leidt die tragische consequentie van de koloniale uitbuiting tot vormen van regeneratie en de productie van nieuwe materialen.
Afsluitend wordt dit golvend zeelandschap verstoord door een neerdalende, oranjekleurige spiets die als een harpoen een metalen voorwerp van de zeebodem vangt. Voor Nkanga staat de zeebodem niet voor de mysterieuze of ongerepte natuur, maar voor een bergplaats van de resten van menselijke vervuiling en voor de industriële ontginning van de oceaan.
Unearthed-Sunlight (2021)
“Our future is to live with bruises” Otobong Nkanga (2021). Het eindpunt van de tetralogie is het wandkleed UnearthedSunlight (2021) : een prikkelend en zonovergoten zomerlandschap. Op het eerste gezicht, vanop enige afstand, vallen de grote, vibrerende, horizontale oranje, gele of rode vegen van de geweven garens op. Nkanga lijkt in haar monumentale compositie de intensiteit van de felle zonnestralen en de aantasting van de materie door het licht te willen belichamen. In tweede instantie wordt onze blik van de helle kleurlagen geleid naar de dominante boomtekening die van boven naar beneden lijkt te glijden en de rechterhelft van het beeld doorklieft. Minder aanwezig dan in andere tapijten zien we de verticale streep die het tapijt links perforeert. De kunstenares componeerde haar werk met een intense kleurenpracht en een veelheid aan garens van onder meer merinowol, viscose, mohair, trevira en sidero. Ten slotte voegt Nkanga dynamiek toe aan het oppervlak van het tapijt: ze benadrukt het tactiele met de vele semi-loshangende garens. Met die verticaal zwevende draden benadert ze niet alleen de trillingen van zonnestralen en de zinderende warmte, maar accentueert tegelijk het materiële en drie-dimensionele aspect van het wandtapijt. Met dit werk lijkt Nkanga aan te sluiten bij tradities uit de schilderkunst. Denk hierbij aan landschappen van Vincent Van Gogh zoals onder meer Saules au soleil couchant (1888) of Saules têtards au soleil couchant (1888).
Kijk je van iets dichterbij, dan openbaart zich een ander, minder rooskleurig verhaal. Op de voorgrond ontdek je een horizontale groene strip land. Is dit een deel van een wegkwijnende grasvlakte of de laatste boord van een zinkend vulkanisch eiland? In ieder geval lijkt de grasstrook samen met de gekende generische ledematen te branden. Bovenaan wordt het beeldvlak afgeboord door de zwartgeblakerde kruin van de boom wiens stam ook lijkt te verschroeien door de aanstormende vuurzee. Samen met het gras en de bomen gaan de menselijke ledematen op in de vlammen.
Nkanga evoceert dus niet alleen de pracht van de lichtstralen en de hitte van het hemellichaam, ze verhaalt over de dreigende destructie van de wereld door de onafwendbare opwarming van de aarde met de vele bosbranden als voorteken. Afsluitend bracht Nkanga een vijftal levende planten in buidels op het tapijtoppervlak aan om te tonen dat vanuit de verschroeide en schijnbaar dode materie, nieuw leven ontstaat. Op die manier maakt Unearthed-Sunlight deel uit van Nkanga’s streven naar regeneratie.
Bibliografie
Michel Dewilde, “Otobong Nkanga en het SintJanshospitaal”, in: Otobong Nkanga – Underneath the Shade We Lay Grounded, Hannibal, 2022
Tone Hansen, Karen Reini, “Uncertain Where the Next Wind Blows”, in: Uncertain Where the Next Wind Blows, Høvikodden, Henie Onstad Kunstsenter, 2021
Wangari Maathai, The world we once lived in, Dublin, Penguin, 2021
Otobong Nkanga, Diaoptasia, poem, 2015
Thomas D. Trummer, “Custody with Humility – Four Lessons”, in: Unearthed, Otobong Nkanga, Bregenz, KUB, 2022 https://textiellab.nl/en/otobong-nkanga-makingnew-work-for-textielmuseum/ https://www.collectorsagenda.com/en/in-thestudio/otobong-nkanga https://oceanservice.noaa.gov/facts/vents.html
