Gezelle digitaal

Op 27 november 1899, nu 120 jaar geleden, overleed Guido Gezelle in het Engels Klooster in Brugge. In 2017 verscheen Rijmsnoer. Twaalf dichteressen om en om Gezelle. In 2018 publiceerde Polis een bloemlezing uit zijn werk, onder de titel Hoger dan de sterren. Op papier is Gezelle dus verre van vergeten. In 2020 maakt hij ook zijn herintrede op het wereldwijde web. Eind januari – begin februari 2020 lanceert het Gezellearchief een nieuwe Gezellesite. — Door Inge Geysen

‘Gezelle blijft één van de reuzen van de 19e-eeuwse literatuur’ Tot voor kort kon je via www.gezelle.be grasduinen in de duizenden documenten en foto’s die het archief bewaart. Achterhaalde technologie maakte dat deze website offline ging. Gezelle blijft echter een van de reuzen van de 19e-eeuwse literatuur, een schrijver die in vorm en taal erg experimenteel uit de hoek kon komen en daarvoor door latere generaties geapprecieerd werd en wordt. Een update waard dus.

Gezellearchief Het Gezellearchief, onderdeel van de Openbare Bibliotheek Brugge, bezit een bijzonder rijke collectie over de priester-dichter. De basis werd gelegd door de vereniging Gezelle-Museum, opgericht in 1926. De vereniging wilde de ‘verheerlijking van Guido Gezelle’ bevorderen “voornamelijk door het opzoeken, het verzamelen en bewaren in een museum van werken, voorwerpen en alle stukken welke met den beroemden priester-dichter

betrekking hebben, het beleggen van voordrachten, tentoonstellingen enz. ” Dat museum kwam er in datzelfde jaar. De eerste conservator was priester Paul Allossery (1875-1943). Hij legde de basis voor de collectie handschriften, eerste drukken, vertalingen, memorabilia… die nu nog in het Gezellearchief bewaard wordt. In 1971, toen de vereniging Gezelle-Museum ontbonden werd, ging de collectie over naar de Stad Brugge en kreeg ze een plaats in de Openbare Bibliotheek.

Vandaag bewaart het Gezellearchief zo’n 20.000 documenten van en over Guido Gezelle. Poëzie- en prozahandschriften, archiefstukken over zijn activiteiten als leraar, redacteur en priester, meer dan 7.700 brieven, Gezelles bibliotheek, foto’s… En, niet te vergeten: Gezelles Woordentas, een verzameling van zo’n 150.000 fiches waarop de dichter woorden en uitdrukkingen noteerde. De collectie wordt nog jaarlijks verrijkt met aanwinsten.

Gezelle.be De collectie van het Gezellearchief is opgenomen in de online catalogus van de Openbare Bibliotheek. De nieuwe website zal de aandacht vestigen op de rijkdom van deze collectie en de bezoeker op weg zetten in zijn zoektocht. Dit via rijkelijk geïllustreerde pagina’s, verhalen en invalshoeken die je niet altijd met een 19e-eeuwse priester-dichter associeert. Gezelle en de Indianen of Gezelles hersenen: er valt wat over te vertellen. Niet alleen Will Ferdy heeft Gezelle op plaat gezet, maar ook ’tHof van Commerce weet hem te smaken.

Leraren die met Gezelle aan de slag willen gaan, kunnen ook inspiratie putten uit de site. In samenwerking met enkele hogescholen werkt het Gezellearchief lespakketten uit die op gezelle.be zullen worden aangeboden. Uiteraard kunnen leerkrachten en andere geïnteresseerden er ook alle ‘klassieke’ informatie vinden over Gezelles leven en werk.

Om Gezelle ook internationaal weerklank te geven, krijgt de website ook een Engelstalig luik.

Brievenproject Naast Gezelleliefhebbers, leraars en leerlingen, zal de nieuwe site ook voor onderzoekers een landingsplaats of vertrekpunt zijn. De voorbije decennia is het onderzoek naar Gezelle aan de universiteiten weggedeemsterd, maar helemaal stilgevallen is het niet.

In april 2017 startte een project dat moet uitmonden in een wetenschappelijke online teksteditie van de 7.700 brieven uit het Gezellearchief, voortbouwend op de resultaten van een eerder project van het Centrum voor Gezellestudie (UA, prof. dr. Piet Couttenier). Naast het Gezellearchief zetten de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (KANTL) en leden van het Guido Gezellegenootschap hun schouders onder dit project.

De brievenverzameling is een rijke bron van informatie. Over Gezelles werk uiteraard, maar de brieven geven ook inzicht in Gezelles netwerk, de personen in binnen- en buitenland met wie hij in contact stond. Ze zijn eveneens een bron voor de geschiedenis van het religieuze leven, het onderwijs, de pers, taal- en volkskunde, de mentaliteit… in de 19e eeuw.

Om deze schat aan informatie te ontsluiten, vergelijken vrijwilligers van het Gezellegenootschap de originele brieven met de transcripties die eerder werden gemaakt. Waar nodig brengen ze correcties aan in deze transcripties. Informatie over personen, gebeurtenissen, werk van Gezelle… wordt in voetnoot toegevoegd. Wanneer deze editie online gaat, zullen de brieven dus gemakkelijk leesbaar en doorzoekbaar zijn.

Sint-Lodewijkscollege Het brievenproject zal vanaf het najaar van 2020 deel uitmaken van de Gezellesite. Omwille van het grote aantal brieven, werken de vrijwilligers met deelcollecties. Een eerste groep van zo’n 500 brieven die ze hebben aangepakt, is die van de leraars van het Sint-Lodewijkscollege. Dit bisschoppelijke college was een belangrijke katholieke school in het 19e-eeuwse Brugge en de leraren maakten deel uit van de intellectuele

In 1879 stuurde Guido Gezelle deze nieuwjaarswens aan Leonard Lodewijk De Bo, net als hij een gepassioneerd taalliefhebber. Guido Gezellearchief/Openbare Bibliotheek Brugge, GGA 1193

Ik, de al oude verzenvinder, die, op rijm van hier en ginder, menig reke, rijpe en rond, lijk gevonden vruchten vond, wensche u vrij, nu dat het jaar is op nen nieuwen inventaris vij’-zes posten voortgetreên, veel geluks en zaligheên!

elite in Brugge en West-Vlaanderen. Uit de brieven blijkt dat Gezelle een prominente rol vervulde binnen dit netwerk. Hij bewerkte hun publicaties en gaf hen raad. Omgekeerd bieden de brieven ons een goed inzicht in de voedingsbodem en doelgroep van Gezelles tijdschriften als Rond den heerd en Biekorf. Deze leraars waren vaak de anonieme auteurs van zijn tijdschriften. Ze schrijven bijvoorbeeld over de vernederlandsing van wiskundige termen of Latijnse werken.

Dit editie-werk heeft ondertussen al enkele nieuwe inzichten opgeleverd. Ongetwijfeld voer voor een boeiende studiedag die het Gezellegenootschap in het najaar van 2020 zal organiseren, na het online gaan van het project.