di 26 nov 2013 Serie grote zangers Grote Zaal / 20.15 uur
anne sofie von otter + bengt forsberg + bengan janson La mÊlodie française
PROGRAMMA
di 26 nov2013 Serie Grote zangers Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 45 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
ANNE SOFIE VON OTTER + BENGT FORSBERG + BENGAN JANSON La mélodie française
Anne Sofie von Otter mezzosopraan Bengt Forsberg piano Bengan Janson accordeon
Voorprogramma Grote Zaal / 19.30-19.45 UUR
Oscar Verhaar contratenor Erwin Weerstra piano Constantijn Huygens (1596‑1687) Morte dolce Henry Purcell (1659-1695) Music for a while Giovanni Bononcini (1670‑1747) Uit: Il trionfo di Camilla (1696) Love leads to battle Georg Friedrich Händel (1685‑1759) Uit: Giulio Cesare (1724) Non è si vago e bello Empio, dirò, tu sei
Tekst toelichting: Stephen Westra
Gabriel Fauré (1845-1924) Rêve d’amour Le Secret Uit: Pièces Brèves op. 84 nr. 7 Allegresse (piano solo)
Francis Poulenc (1899-1963) Improvisation nr. 15: Hommage a Edith Piaf (piano solo) Leo Ferré (1916-1993) A Saint Germain des Prés
Reynaldo Hahn (1874-1947) Cimetière de campagne L’ heure exquise Quand je fus pris au pavillon Puisque j’ai mis ma lèvre
Barbara (Monique Andrée Serf) (1930-1997) Göttingen Leo Ferré Elle tourne la terre
Claude Debussy (1862-1918) Prélude Pour le Piano I (piano solo)
Francis Lemarque (1917-2002) À Paris
Maurice Ravel (1875-1937) D’Anne jouant de l’espinette Ballade de la reine morte d’aimer
Georges Moustaki (1934-2013) Le Facteur
Charles-Valentin Alkan (1813-1888) Uit: Treize Prières op. 64 nr. 8 Prière (piano solo)
Charles Trenet (1913-2001) Douce France Boum!
Camille Saint Saëns (1835-1921) Vogue la galère Si vous n’avez rien a me dire Danse macabre PAUZE Reynaldo Hahn Chanson d’automne Joseph Kosma (1905-1969) Les feuilles mortes Norbert Glanzberg (1910-2001) Padam Padam 3
TOELICHTING
‘Douce France, cher pays de mon enfance…’ zong in 1947 Charles Trenet met zijn lichte en toch ontroerende bariton. Het zoete Frankrijk, mijn lieve kinderland: Trenets beroemde chanson klinkt vanavond op het eind maar het werpt zijn lieflijke en vederlichte schaduw ver achteruit. Want of we nu te maken hebben met een typisch twintigste-eeuws Frans chanson of met een complex kunstlied van Fauré of Ravel, het lichte, het charmante, het wat nostalgische maar nooit al te tragische is steeds aanwezig. ‘Hij heeft de Franse muziek gered van de dominantie van het Duitse ‘Lied’’, aldus Maurice Ravel in 1922 over zijn voorganger Gabriel Fauré. Want er moest inderdaad iets worden gered. Na de dood van reus Berlioz in 1869 werd er uitstekend gecomponeerd, door Saint-Saëns en de operacomponist Massenet bijvoorbeeld, maar waar was de Franse identiteit gebleven? Buurman Richard Wagner domineerde alles! En dit verbleken van de eigen kleur gold al helemaal voor het Franse lied.
Glück’. Fauré behield de charme van de romance maar verbond die met het gedegen componeren en schreef zijn ‘mélodies’; een flinke stap vooruit, al wijst het woord ‘mélodie’ nog altijd niet op diepgravendheid per se. Hij effende de weg voor de grote generatie Franse liedcomponisten rond 1900.
De mélodies van Fauré redden de Franse identiteit
Het lied had zich nooit naar een vaste positie gemanoeuvreerd. Liederen, dat was Duitsland: Schubert, Schumann, Brahms. In Frankrijk had je slechts de ‘romance’: een kruising tussen de oeroude ‘air de coeur’ – nog een erfenis van de middeleeuwse troubadours – en het amusementslied, het coupletlied uit het vaudeville. Licht tot lichtzinnig, met ongelukkige liefde als meest tragische component, en ‘La la la’ in plaats van ‘Dort wo du nicht bist ist das
Intussen stierf de romance niet. Hij raakte hoogstens even op een zijspoor. Om tussen de wereldoorlogen, herboren als het ‘chanson’, zijn eeuwige glimlach te tonen met de liedjes van bijvoorbeeld Charles Trenet. En na de Tweede Wereldoorlog te bloeien als nooit te tevoren met het door Juliette Gréco gezongen Les feuilles mortes uit 1947 voorop. De ‘dode bladeren’ gingen de hele wereld over, werden een jazzstandard, vele prachtige liedjes volgden. Misschien schoot het 4
TOELICHTING
Franse chanson met Georges Brassens, Léo Ferré en Jacques Brel nog wel dieper wortel dan eerder het kunstlied.
periode voorafgaand aan het drama van de Eerste Wereldoorlog. L’Heure exquise en later Chanson d’automne is uit de cyclus Chansons grises. Twee minnaars ontmoeten elkaar stiekem in een maanverlicht woud, een en ander uitgebeeld met een vloeiende 6/8 maat en arpeggio’s over de hele piano. Voor Quand je fus pris au pavillon gebruikte Hahn een tekst van de middeleeuwse ridderdichter Charles d’Orléans.
Enige ernst Ondanks al het ‘douce’ is er toch enige ernst aan het begin van dit programma. Fauré laat in Le Secret bijvoorbeeld horen dat hij ook dat beroemde Requiem schreef. De korte pianoinleiding lijkt door gregoriaanse muziek beïnvloed. Misschien is dit religieuze ingegeven door de oorspronkelijke titel van het gedicht van Armand Sylvestre, Mystère. Fauré twijfelde overigens of hij echt iets goeds had gemaakt. Tot hij het voorspeelde aan collega-componist Henri Duparc: ‘Duparc begon te trillen van emotie. De componist van La vie antérieure begon me met zijn vuisten te bewerken en riep: ‘Heiden! Bruut!’ Toen wist ik dat er iets goed aan moest zijn.’ Rêve d’amour schreef Fauré op z’n twintigste, op tekst van Victor Hugo, Frankrijks meest legendarische schrijver.
Nostalgie Zoals gezegd, Franse muziek en het Franse lied floreren bij wat nostalgie. Claude Debussy en Ravel verlangen soms zelfs naar heel ver terug. In het voorspel van Pour le Piano denkt eerstgenoemde regelmatig aan de klavecimbelstukken van de achttiende-eeuwse Rameau. Debussy neemt niet alleen geen genoegen met het ‘nu’, hij heeft het ook niet zo op het ‘hier’ want er is tevens invloed van de Javaanse gamelan.
Fauré’s elegante tussenspel Allégresse leidt naar Reynaldo Hahn. Geen bekende meer tegenwoordig, maar in zijn eigen tijd kreeg Hahn waardering genoeg. Niemand minder dan de schrijver Marcel Proust meende: ‘Nooit, sinds Schumann, heeft de muziek zulke menselijke trekken vertoond, en zo’n absolute schoonheid als het gaat om het schilderen van verdriet, tederheid en de vreedzaamheid van de natuur’ – beetje overtrokken maar Proust was dan ook straalverliefd op hem. Je kon Hahn regelmatig aantreffen in de Parijse salons van rond 1900, achter de vleugel zijn eigen romances vertolkend, een sigaret in de rechtermondhoek. Een optimale representant van het Belle Epoque, die wat decadente, op het randje van verval balancerende
Bij Ravel zat het verlangen naar andere tijden nog dieper. Verleent het archaïsche bij Debussy wat kleur, Ravel verlangde echt naar de in zijn ogen zoveel overzichtelijker achttiende eeuw: de vorstenhoven, de strak aangelegde tuinen, de ordelijke beschaving, de heldere muziek van Mozart. D’Anne jouant de l’espinette roept de barokke spinetklank op; met de 5/4 maat voegt Ravel zich naadloos naar de jambische pentameters van het gedicht. In Ballade de la reine morte d´aimer, nog als student geschreven, herleeft het verleden eveneens; modale harmonieën, nog van vóór ons mineur-majeur systeem, kleuren dit lied. Quasi-klokkentonen begeleiden dit ‘laatste Hosanna voor de Koningin die stierf aan de liefde.’ 5
TOELICHTING
Wereldvreemd De componist Charles-Valentin Alkan was een vreemde snuiter. Al bekend pianist op z’n zeventiende, leed hij aan pleinvrees en mensenvrees en trok zich al snel terug uit het openbare leven. Alleen Chopin en Georges Sand mochten nog langskomen. Alkan werd een componerende kluizenaar. Ontstellend moeilijke muziek schreef hij, technisch althans: deze kwam dus evenmin in de openbaarheid. Het Prière componeerde hij in 1866, min of meer voor de bureaula. ‘Deus Sabaoth – Dieu des arméés’, is de ondertitel: Sabbatsdag en dat is niets te veel gezegd: een grootse oorlogshymne, feestelijk en vreemd.
meer Saint-Saëns’ populairste compositie, maar dan wel in de flink uitgebreide versie voor viool en orkest. Het lied was er, in 1872, eerst. Populariteit van het Franse chanson ‘Charles Aznavour - extra show’, adverteerde Mojo Concerts onlangs met zijn bekende zwarte blokje in de Nederlandse kranten. De kaartverkoop à € 95 per kaartje om hem hier ter stede in de Heineken Music Hall te mogen beluisteren, is in volle gang. Opvallende advertentie, om meerdere redenen. Want hoe bekend is het Franse chanson tegenwoordig nog? De groten zijn dood, al wisten juist enkelen van het eerste uur – Trenet, Francis Lemarque – hun leven te rekken tot in de nieuwe eeuw.
Camille Saint-Saëns kon evenmin met de wereld overweg. Had nauwelijks vrienden, nooit een volwassen liefdesrelatie en trok als veertiger weer in bij zijn moeder. Je hebt de indruk dat deze man nooit volwassen werd en het liefst bleef dromen van de zoete kindertijd, een Peter Pan. Zijn muziek blaakt van onschuld en zuiverheid; ze maakt in zijn lange carrière – Saint-Saëns werd 85 – geen ontwikkeling door. De muziek van een ‘reine dwaas’. Een tekst als Si vous n’avez rien à me dire uit Victor Hugo’s Contemplations paste goed bij SaintSaëns. De minnaar in het lied toont zich tegenover verleidingen het liefst koud en onverschillig. Stukje bij beetje dringt de onopvallende maar hypnotische ostinato-begeleiding van de piano ons brein binnen; de melodie cijfert zichzelf haast weg in bijnaspraak: dit lied over onmogelijke, misschien zelfs verboden liefde, krijgt er iets ‘zoet-masochistisch’ door. Enige wellustigheid ten aanzien van het ziekelijke en duistere is er ook in Danse macabre. Op het kerkhof stemt de Dood zijn viool en nodigt de overledenen ten dans. Danse macabre is min of
Franse chansons zijn luisterliederen, geen vermaak of achtergrond Ooit, midden twintigste eeuw, was het chanson zo geliefd. Het begon allemaal in de Parijse cabarets, eind negentiende eeuw op Montmartre. In ‘Le Chat Noir’: een man en zijn gitaar, of zijn accordeon. De sfeer die we nu nog kennen van de schilderijen van Toulouse-Lautrec. Charles Trenet gaf het chanson in de jaren 30 zijn karakteristieke draai met de ‘fleur bleue’ stijl: het chanson als dynamisch nieuw zang- en dansgenre, geïnspireerd door Broadway, met verhalende en poëtische teksten die vaak zó goed waren dat Brel-vertaler Ernst van Altena (Liefde van later…) het chanson in het Nederlands wel de naam ‘luisterlied’ móest geven: geen vermaak of achtergrond, maar iets wat de aandacht helemaal opeist. Sommige chansons hadden zelfs politieke invloed. 6
TOELICHTING
Verzoening Zwarte kleren, kortgeknipt gitzwart haar, een scherpgesneden wit gezicht: Barbara waart in de jaren 60 en 70 rond als een bijna spookachtige verschijning. Maar wat heeft haar werk een concrete invloed. In juli 1964 schrijft zij het chanson Göttingen. Ze is op tournee naar het Duitse universiteitsstadje Göttingen om er voor studenten op te treden. Tot haar ontsteltenis is er geen vleugel, alleen een krakkemikkig pianootje. In allerijl lenen de studenten er een voor haar bij een oude dame in de buurt, en het concert kan doorgaan. Dankbaar blijft Barbara een week langer in het stadje dan ze van plan was en schrijft op de laatste middag in de tuin van het theater Göttingen: ‘Natuurlijk er is hier geen Seine en ook geen woud van Vincennes maar toch valt er veel over Göttingen te vertellen… De kinderen zijn precies dezelfde in Göttingen als in Parijs.’ Dit betekent meer dan het lijkt: nog niet zo lang na de Tweede Wereldoorlog brengt Barbara sympathie op voor Duitsland dat vanwege zijn oorlogsverleden nog bepaald niet populair was. Haar mildheid is extra roerend wanneer je weet dat ze indertijd als klein joods meisje vijf jaar had moeten onderduiken om aan deportatie te ontkomen. Göttingen schreef geschiedenis; het schijnt voor de verzoening tussen Frankrijk en Duitsland evenveel te hebben betekend als alle diplomatieke onderhandelingen en politieke speeches bij elkaar.
In de jaren 50 en 60 beleefde het zijn hoogtepunt, daarna werd het verdrongen door Engelstalige pop. Enkele liedjes scoorden nog in de jaren 80 – het orkaanachtige Les lacs de Connemara of het juist zo lieve Hélène van Julien Clerc – maar met Songfestivalwinnares Sandra Kim en haar J’aime j’aime la vie was dat typisch Franse ‘joie de vivre’ toch wat te luidruchtig en commercieel geworden. Klassiekers Veel chansons zijn inmiddels klassiekers; Von Otter brengt ze nu eens in de concertzaal. Zoals Padam, padam van Edith Piaf. Zij was Frankrijks grootste diva, dit vrouwtje zo klein dat ze haar oorspronkelijke achternaam Lamboukas in ‘piaf’ (mus) veranderde. De kleine met de schorre stem zong van zwarte romantiek, tragiek en verlies. In Padam, padam hoort zij haar duister Noodlot: ‘het loopt recht achter me… het roept de herinnering aan jou weer op… het drukt al mijn angsten uit…’ Tijdgenoot Francis Poulenc – ze stierven in hetzelfde jaar, 1963 – verkeerde in haar kringen en bewonderde haar. Hij wijdde de laatste van zijn Improvisations in 1959 aan Frankrijks grootste kleinste. De meest literaire chansonnier was Léo Ferre. Hij smokkelde beroemde gedichten van François Villon, Baudelaire en Rimbaud zijn chansons binnen maar zijn eigen teksten hebben ook literair niveau. Overigens had hij een sterke band met de klassieke muziek: door Ravels L’Enfant et les sortilèges besloot hij musicus te worden en hij dirigeerde beroepsorkesten met werk van Ravel, Beethoven en zichzelf – de klassieke kritiek moest er overigens uit snobisme niks van hebben.
Franse droom Eenvoud bij Francis Lemarque in À Paris, een charmante ode, opgenomen in 1954. Je kunt het hem zien zingen op een oud zwartwitfilmpje, staande op de zonnige Seine-oever; keitjes, platanen, ruimte, een brug overspant de achtergrond. Een droom herleeft in dit beroemde lied. 7
TOELICHTING
De Grieks-Egyptisch-Franse Georges Moustaki schreef vooral voor anderen (Piaf, Barbara). Zijn Le Facteur is geschreven vanuit een ontroerend perspectief: de 17-jarige postbode is overleden en nu ontvangt de zanger geen bericht meer van zijn geliefden. ‘Et enfin’: Charles Trenet. Met wie het dus ooit ook zo’n beetje begon. Boum!, een heerlijk spel met klanken, weerspiegelt de nog optimistische stemming van Frankrijk in 1938; Douce France, in 1943 gecomponeerd tijdens een treinreis van Narbonne naar Cascassonne, was bedoeld als morele ondersteuning van de soldaten aan het front. Trenet veroverde indertijd de Nederlandse harten toen hij optrad voor de AVRO: ‘Dames en Hgeren; iek ben zeer glücklich in Holland te zijn en te ziengen voor u: Douce France...’ Grote kans dat Von Otter vanavond net zoiets doet!
8
liedteksten Gabriel Fauré Rêve d’amour
Liefdesdroom
Tekst: Victor Hugo (1802-1885)
S’il est un charmant gazon Que le ciel arrose, Où naisse en toute saison Quelque fleur éclose, Où l’on cueille à pleine main Lys, chèvre-feuille et jasmin, J’en veux faire le chemin Où ton pied se pose!
Als er een lieflijk grasveld is Besproeid door de regen Waar in elk seizoen Enkele bloemen ontluiken Waar men altijd de lelies, Kamperfoelie en jasmijn kan plukken Dan zou ik willen dat dat de weg is Waar jouw voeten gaan.
S’il est un sein bien aimant Dont l’honneur dispose, Dont le ferme dévouement N’ait rien de morose, Si toujours ce noble sein Bat pour un digne dessein, J’en veux faire le coussin Où ton front se pose!
Als er een geliefde boezem is Waar reinheid heerst Waar de tedere toewijding Geen somberheid kent Als deze nobele borst Strijdt voor een edel doel Dan zou ik willen dat dat het kussen was Waar jij je hoofd op laat rusten
S’il est un rêve d’amour, Parfumé de rose, Où l’on trouve chaque jour Quelque douce chose, Un rêve que Dieu bénit, Où l’âme à l’âme s’unit, Oh! j’en veux faire le nid Où ton coeur se pose!
Als er een droom is vol liefde Met de geur van rozen Waar iemand elke dag opnieuw Iets moois kan vinden Een droom door God gezegend Waar zielen elkaar vinden O, dan zou ik willen dat dat het nest is Waar jouw hart woont. 9
liedteksten
Le secret
Het geheim
Teskst: Armand Silvestre (1837-1901)
Je veux que le matin l’ignore Le nom que j’ai dit à la nuit, Et qu’au vent de l’aube, sans bruit, Comme un larme il s’évapore.
Ik wil dat de morgen de naam niet weet, die ik tegen de nacht zei. En dat hij oplost in de ochtendwind, geruisloos, zoals een traan.
Je veux que le jour le proclame L’amour qu’au matin j’ai caché, Et sur mon coeur ouvert penché Comme un grain d’encens il l’enflamme.
Ik wil dat de dag de liefde verkondigt, die ik voor de morgen heb verborgen. En dat hij, over mijn open hart gebukt, haar zoals een korrel wierook ontsteekt.
Je veux que le couchant l’oublie Le secret que j’ai dit au jour, Et l’emporte avec mon amour, Aux plis de sa robe pâlie!
Ik wil dat de zonsondergang het geheim vergeet, dat ik tegen de dag zei. En dat hij het, samen met mijn liefde, wegdraagt in de vouwen van zijn bleke gewaad.
Reynaldo Hahn Cimetière de campagne
Plattelandskerkhof
Tekst: Gabriel Vicaire (1849-1900)
J’ai revu le cimetière Du beau pays d’Ambérieux Qui m’a fait le coeur joyeux Pour la vie entière, Et sous la mousse et le thym, Près des arbres de la cure, J’ai marqué la place obscure Où, quelque matin, Libre enfin de tout fardeau, J’irai, tranquillement faire, Entre mon père et ma mère, Mon dernier dodo. Pas d’épitaphe superbe, Pas le moindre tra la la,
Ik heb het kerkhof weer gezien Van het prachtige land van Ambérieux Mijn hele leven al Vervult het me met blijdschap. En onder het mos en de tijm, Vlakbij de bomen van de pastorie, Heb ik het plekje aangegeven Waar ik eens op een ochtend, Eindelijk vrij van elke last, Heel stilletjes, Tussen mijn vader en mijn moeder, Mijn laatste slaapje zal doen. Geen fraaie opschriften, Geen tierelantijnen, 10
liedteksten
Seulement, par-ci, par-là, Des roses dans l’herbe, Et de la mousse à foison, De la luzerne fleurie, Avec un bout de prairie À mon horizon! L’église de ma jeunesse, L’église au blanc badigeon, Où jadis, petit clergeon, J’ai servi la messe, L’église est encore là, tout près, Qui monte sa vieille garde Et, sans se troubler, regarde Les rangs de cyprès. Entouré de tous mes proches, Sur le bourg, comme autrefois, J’entendrai courir la voix Légère des cloches… Elles ont vu mes vingt ans!… Et n’en sont pas plus moroses. Elles me diront des choses Pour passer le temps.
Alleen, hier en daar, Wat rozen in het gras, En mos in overvloed, Bloeiende klaver, Met een stukje weiland Aan mijn horizon! De kerk van mijn jeugd, Het witgekalkte kerkje, Waar ik vroeger, klein pastoortje, De mis heb bediend, Het kerkje staat er nog, vlakbij, Het houdt als vanouds de wacht En kijkt onverstoorbaar De rijen cypressen langs. Met al mijn naasten om me heen, Zal ik, net als vroeger, de lichte stem van de klokken over de stad horen gaan … ze waren er al toen ik twintig was!… En zijn er niet somberder op geworden. Ze hebben me genoeg te vertellen Om de tijd door te komen.
11
liedteksten
L’heure exquise
Het uitverkoren uur
Tekst: Paul Verlaine (1844-1896)
La lune blanche Luit dans les bois; De chaque branche Part une voix Sous la ramée…
De witte maan Schijnt in het bos ; Van iedere tak Klinkt een stem Onder het bladerdak …
Ô bien aimée. L’étang reflète, Profond miroir, La silhouette Du saule noir Où le vent pleure… Rêvons! c’est l’heure… Un vaste et tendre Apaisement Semble descendre Du firmament Que l’astre irise… C’est l’heure exquise.
O mijn lief. De vijver weerkaatst, Diepe spiegel, Het silhouet Van de zwarte wilg Waar de wind huilt … Tijd om te dromen! … Een diepe en tedere Vreedzaamheid Lijkt neer te dalen Uit het firmament Verlicht door de sterren … Het uitverkoren uur.
Quand je fus pris au pavillion
Toen ik betrapt werd
Tekst: Charles, Duc de Orleans (1394-1465)
Quand je fus pris au pavillon De ma dame, très gente et belle, Je me brûlai à la chandelle Ainsi que fait le papillon.
Toen ik betrapt werd in de kamer Van mijn dame, zo lief en schoon, Brandde ik mij aan de kaars Zoals vlinders dat doen.
Je rougis comme vermillon, A la clarté d’une étincelle, Quand je fus pris au pavillon.
Ik kreeg een vuurrood hoofd, Lichtgevend als een vonk, Toen ik betrapt werd in die kamer.
Si j’eusse été esmerillon Ou que j’eusse eu aussi bonne aile, Je me fusse gardé de celle
Als ik een valkje was geweest Of zulke sterke vleugels had gehad, Had ik me kunnen beschermen tegen haar 12
liedteksten
Qui me bailla de l’aiguillon Quand je fus pris au pavillon.
Die me er met de stok van langs gaf Toen ik betrapt werd in die kamer.
Puisque j’ai mis ma lèvre
Omdat ik mijn lippen
Tekst: Victor Marie Hugo
Puisque j’ai mis ma lèvre à ta coupe encor pleine,
Omdat ik mijn lippen aan je nog volle beker heb gezet, Omdat ik mijn bleke voorhoofd op jouw voorhoofd heb gelegd, Omdat ik soms de zoete adem van je ziel Heb ingeademd, geur in het verhulde duister ; Omdat het me gegeven was je de woorden te horen zeggen Waarin het mysterie van het hart zich openbaart, Omdat ik heb zien huilen, omdat ik heb zien lachen Jouw mond op mijn mond en jouw ogen in mijn ogen … Kan ik nu tegen de voortsnellende jaren zeggen : Ga maar, ga maar voorbij! Tijd heeft geen vat op mij! Ga maar weg met je verwelkte bloemen, Ik heb een bloem in mijn hart die niemand kan plukken. Al raken je vleugels de kruik waaraan ik mij laaf en die ik goed gevuld heb, Niets ervan zal verloren gaan! Ik heb meer vuur in mijn ziel dan jij as!
Puisque j’ai sur ton front posé mon front pâli, Puisque j’ai respiré parfois la douce haleine De ton âme, parfum dans l’ombre enseveli ; Puisqu’il me fut donné de t’entendre me dire Les mots où se répand le coeur mystérieux, Puisque j’ai vu pleurer, puisque j’ai vu sourire Ta bouche sur ma bouche et tes yeux dans mes yeux… Je puis maintenant dire aux rapides années : Passez, passez toujours! je n’ai plus à vieillir! Allez-vous en avec vos fleurs toutes fanées, J’ai dans l’âme une fleur que nul ne peut cueillir. Votre aile, en le heurtant, ne fera rien répandre Du vase où je m’abreuve et que j’ai bien rempli! Mon âme a plus de feu que vous n’avez de cendre! Mon coeur a plus d’amour que vous n’avez d’oubli!
Ik heb meer liefde in mijn hart dan jij vergetelheid!
13
liedteksten
Maurice Ravel D’Anne jouant de l’espinette
Anna aan het spinet
Tekst: Clément Marot (1496-1544)
Lorsque je voy en ordre la brunette Jeune en bon point, de la ligne des Dieux. Et que sa voix, ses doits et l’espinette Meinent ung bruyct doulx et mélodieux J’ay du plaisir, et d’oreilles et d’yeulx Plus que les sainctz et leur gloire immortelle Et autant qu’eulx je devien glorieux Dès que je pense estre ung peu aymé d’elle.
Als ik haar zie met haar bruine haar, Jong en schoon, van goddelijke afkomst, En als haar stem, haar handen en het spinet Zo’n lieflijk en melodieus geluid voortbrengen Geniet ik, met mijn oren en mijn ogen Meer dan de heiligen in hun onsterfelijke glorie En ik word even gelukzalig als zij Wanneer ik denk dat ze een beetje van me houdt.
Ballade de la reine morte d’aimer
Ballade van de koningin die aan liefde stierf
Tekst: Roland de Marès (1874-1955)
En Bohême était une Reine, Douce soeur du Roi de Thulé, Belle entre toutes les Reines, Reine par sa toute Beauté. Le grand Trouvère de Bohême Un soir triste d’automne roux Lui murmura le vieux : ‘Je t’aime’! Ames folles et coeurs si fous!… Et la Très Belle toute blanche Le doux Poète tant aima Que sur l’heure son âme blanche Vers les étoiles s’exhala… Les grosses cloches de Bohême Et les clochettes de Thulé Chantèrent l’hosanna suprême De la Reine morte d’aimer.
Er was eens een Koningin in Bohemen, Zachtmoedige zuster van de Koning van Thule. De schoonste onder alle koninginnen, Koningin in al haar Schoonheid. De grote Troubadour van Bohemen Fluisterde haar op een sombere herfstavond Het oude ‘ik hou van je’ toe! Dwaze zielen en harten zo dwaas!… En de lelieblanke Zeer Schone Hield zoveel van de lieve Dichter Dat haar blanke ziel terstond Naar de sterren opsteeg … De grote klokken van Bohemen En de kleine klokken van Thule Zongen hun laatste jubelzang Over de Koningin die aan liefde stierf.
14
liedteksten
Camille Saint Saëns Vogue, vogue la galère
Vooruit, vooruit met die galei
Tekst: Jean Aicard (1848-1921)
Vogue, vogue la galère, Plus vite et plus vite encor, Vers Cythère, Cythère aux horizons d’or! La rive semble enflammée, Et sous un rideau vermeil De fumée S’écrouler dans le soleil. Tout s’écroule avec la brume; Mais demain l’îlot charmant Dans l’écume Émergera doucement. Vogue, vogue la galère, Plus vite et plus vite encor, Vers Cythère, Cythère aux horizons d’or!
Vooruit, vooruit met die galei, Sneller en nog sneller, Naar Kythira, Kythira aan de gouden horizon! De kust lijkt in brand te staan, En achter een roodgloeiend gordijn Van rook In de zon weg te zakken. Alles zakt weg met de mist ; Maar morgen zal het lieflijke eiland In de schuimende branding Zachtjes weer tevoorschijn komen. Vooruit, vooruit met die galei, Sneller en nog sneller, Naar Kythira, Kythira aan de gouden horizon!
15
liedteksten
Si vous n’avez rien à me dire
Als je me niets te zeggen hebt
Tekst: Victor Marie Hugo
Si vous n’avez rien à me dire, Pourquoi venir auprès de moi ? Pourquoi me faire ce sourire Qui tournerait la tête au Roi? Si vous n’avez rien à me dire, Pourquoi venir auprès de moi? Si vous n’avez rien à m’apprendre, Pourquoi me pressez-vous la main? Sur le rêve angélique et tendre Auquel vous songiez en chemin, Si vous n’avez rien à m’apprendre, Pourquoi me pressez-vous la main? Si vous voulez que je m’en aille, Pourquoi passez-vous par ici? Lorsque je vous vois je tressaille; C’est ma joie et c’est mon souci! Si vous voulez que je m’en aille, Pourquoi passez-vous par ici?
Als je me niets te zeggen hebt, Waarom kom je dan bij me? Waarom dat lachje dat zelfs Een Koning het hoofd op hol zou brengen? Als je me niets te zeggen hebt, Waarom kom je dan bij me? Als je me niets te vertellen hebt, Waarom druk je me dan de hand? Op de tedere engelachtige droom Waar je onderweg aan dacht, Als je me niets te vertellen hebt, Waarom druk je me dan de hand? Als je wil dat ik wegga, Waarom kom je hier dan langs Ik zit te trillen wanneer ik je zie; Het maakt me blij, het doet me verdriet! Als je wil dat ik wegga, Waarom kom je hier dan langs?
16
liedteksten
Danse macabre
Dodendans
Tekst: Henri Cazalis (1840-1909)
Zig et zig et zig, la mort en cadence Frappant une tombe avec son talon, La mort à minuit joue un air de danse, Zig et zig et zag, sur son violon. Le vent d’hiver souffle, et la nuit est sombre; Des gémissements sortent des tilleuls; Les squelettes blancs vont à travers l’ombre, Courant et sautant sous leurs grands linceuls. Zig et zig et zig, chacun se trémousse. On entend claquer les os des danseurs; Un couple lascif s’asseoit sur la mousse, Comme pour goûter d’anciennes douceurs. Zig et zig et zag, la mort continue De racler sans fin son aigre instrument.
Zig, zig, zig, de dood slaat de maat Met zijn hak op een grafsteen, De dood speelt te middernacht een danslied, Zig, zig, zag, op zijn viool. Er waait een winterwind en de nacht is donker; Geweeklaag klinkt uit de linden; De witte skeletten gaan door het duister, Rennend en springend in hun wijde doodskleed. Zig, zig, zig, iedereen is druk in de weer. Je hoort de botten van de dansers rammelen; Een wellustig stelletje gaat zitten op het mos, Als om te proeven van oude heerlijkheden. Zig, zig, zag, de dood blijft maar doorgaan Met eindeloos krassen op zijn schrille instrument. Een windsel is gevallen! de danseres is naakt, Haar danser drukt haar verliefd tegen zich aan. De dame is, naar men zegt, markiezin of barones En de groene aanbidder een arme wagenmaker; Afgrijselijk! en kijk eens hoe ze zich laat gaan Als was die lomperik een baron. Zig, zig, zig, wat een sarabande! Wat een kringen van doden hand in hand! Zig, zig, zag, je ziet in de groep De koning huppelen naast de schurk. Maar pssst! plotseling stopt de rondedans, Ze duwen, ze vluchten, de haan heeft gekraaid. Ach! mooie nacht voor de arme wereld.
Un voile est tombé! la danseuse est nue, Son danseur la serre amoureusement. La dame est, dit-on, marquise ou baronne Et le vert galant un pauvre charron; Horreur! et voilà qu’elle s’abandonne Comme si le rustre était un baron. Zig et zig et zig, quelle sarabande! Quels cercles de morts se donnant la main! Zig et zig et zag, on voit dans la bande Le roi gambader auprès du vilain. Mais psit! tout à coup on quitte la ronde, On se pousse, on fuit, le coq a chanté. Oh! la belle nuit pour le pauvre monde,
17
liedteksten
Reynaldo Hahn Chanson d’automne
Herfstlied
Tekst: Paul Verlaine
Les sanglots longs Des violons De l’automne Blessent mon coeur D’une langueur Monotone.
De lange snikken Van de violen Van de herfst Verwonden mijn hart In lome Monotonie.
Tout suffocant Et blême, quand Sonne l’heure, Je me souviens Des jours anciens Et je pleure.
Benauwd En doodsbleek, als De klokken luiden Herinner Ik me Dagen van weleer En ik ween
Et je m’en vais Au vent mauvais Qui m’emporte Deçà, delà, Pareil à la Feuille morte.
En ik ga weg Waar kwade wind Me heenvoert Van hier naar daar Net zoals Een dood blad
18
liedteksten
Joseph Kosma Les feuilles mortes
Najaarsbladeren
Tekst: Jacques Prévert (1900-1977)
Oh! je voudrais tant que tu te souviennes Des jours heureux où nous étions amis. En ce temps-là la vie était plus belle, Et le soleil plus brûlant qu’aujourd’hui. Les feuilles mortes se ramassent à la pelle. Tu vois, je n’ai pas oublié… Les feuilles mortes se ramassent à la pelle, Les souvenirs et les regrets aussi Et le vent du nord les emporte Dans la nuit froide de l’oubli. Tu vois, je n’ai pas oublié La chanson que tu me chantais.
Oh, ik zou zó willen dat je je de gelukkige dagen toen we vrienden waren herinnert Toen het leven nog mooier was En de zon feller scheen dan vandaag De dode bladeren liggen voor het oprapen, bij hopen Je ziet, ik ben het niet vergeten De dode bladeren liggen voor het oprapen, bij hopen De herinneringen en de spijt ook En de noorderwind neemt ze mee in de koude nacht der vergetelheid Je ziet, ik ben niet vergeten Het lied dat je voor me zong
C’est une chanson qui nous ressemble. Toi, tu m’aimais et je t’aimais Nous vivions tous les deux ensemble, Toi qui m’aimais, moi qui t’aimais. Mais la vie sépare ceux qui s’aiment, Tout doucement, sans faire de bruit Et la mer efface sur le sable Les pas des amants désunis.
Het is een lied dat ons bijeenhoudt Jij, je hield van me en ik hield van jou En wij tweeën leefden samen Jij die van mij hield, ik die van jou hield Maar het leven scheidt hen die van elkaar houden Heel zacht, zonder al te veel ophef En de zee wist op het strand de stappen van de gescheiden minnaars.
19
liedteksten
Norbert Glanzberg Padam Padam
Padam Padam
Tekst: Henri Contet (1904-1998)
Cet air qui m’obsède jour et nuit Cet air n’est pas né d’aujourd’hui Il vient d’aussi loin que je viens Traîné par cent mille musiciens Un jour cet air me rendra folle Cent fois j’ai voulu dire pourquoi Mais il m’a coupé la parole Il parle toujours avant moi Et sa voix couvre ma voix
Dat wijsje dat me dag en nacht obsedeert Dat wijsje dateert niet van vandaag Het komt van even ver als ik Achtergelaten door honderdduizend muzikanten Dat wijsje zal me nog eens gek maken Honderd keer heb ik willen zeggen waarom Maar het heeft me de mond gesnoerd Het neemt altijd het woord voordat ik spreek En zijn geluid overstemt mijn stem
Padam… padam… padam… Il arrive en courant derrière moi Padam… padam… padam… Il me fait le coup du souviens-toi Padam… padam… padam… C’est un air qui me montre du doigt Et je traîne après moi comme un drôle d’erreur
Padam...padam...padam... Het komt achter mij aan gelopen Padam...padam...padam... Het vraagt steeds weer ‘weet je nog?’ Padam...padam...padam... Het is een wijsje dat me met de vinger wijst En ik sleep het met me mee als een misplaatste grap Dat wijsje dat alles uit het hoofd kent
Cet air qui sait tout par coeur Il dit : « Rappelle-toi tes amours Rappelle-toi puisque c’est ton tour Y a pas de raison pour que tu ne pleures pas Avec tes souvenirs sur les bras… » Et moi je revois ceux qui restent Mes vingt ans font battre tambour
Het zegt: ‘Denk terug aan je liefdes Denk eraan, want het is jouw beurt Er is geen reden waarom jij niet zou huilen Met je herinneringen levendig voor ogen’ En ik zie ze terug, de herinneringen die blijven De tijd dat ik twintig was komt me weer voor de geest Ik zie liefkozingen, met elkaar in de clinch gaan Het hele schouwspel van mijn liefdes Op dat wijsje dat altijd maar doorgaat
Je vois s’entrebattre des gestes Toute la comédie des amours Sur cet air qui va toujours
20
liedteksten
Padam… padam… padam… Des ‘je t’aime’ de quatorze-juillet Padam… padam… padam… Des ‘toujours’ qu’on achète au rabais Padam… padam… padam… Des ‘veux-tu en voilà’ par paquets
Padam...padam...padam... De ‘ik hou van jou’s’ van de veertiende juli Padam...padam...padam... De ‘voor altijds’ die men in de uitverkoop koopt Padam...padam...padam... Van de ‘wil je’ en hier de pakjes De ‘wil je’s’ die er in stapels zijn En dat alles alleen maar om op de hoek van de straat Op het wijsje te komen dat mij herkend heeft
Et tout ça pour tomber juste au coin de la rue Sur l’air qui m’a reconnue Padam… padam… padam… Écoutez le chahut qu’il me fait Padam… padam… padam… Comme si tout mon passé défilait Padam… padam… padam… Faut garder du chagrin pour après J’en ai tout un solfège sur cet air qui bat…
Padam...padam...padam... Luister naar de herrie die het maakt Padam...padam...padam... Alsof heel mijn verleden voorbij defileert Padam...padam...padam... Men moet een beetje pijn behouden voor later Ik heb er een heel muziekboek van op dit wijsje dat de maat slaat Dat slaat als een hart van hout
Qui bat comme un coeur de bois…
21
liedteksten
Leo Ferré À Saint-Germain-des-Prés
In Saint Germain-des-Prés
Tekst: Leo Ferré
J’habite à Saint-Germain-des-Prés Et chaque soir j’ai rendez-vous avec Verlaine
Ik woon in Saint-Germain-des-Prés En elke avond heb ik een ontmoeting met Verlaine Die oude clown is niets veranderd En de jacht op vrouwen in de buurt van de Seine Doe je samen met D’Apollinaire Die zich vermaakt met onze zorgen Het is grappig, maar het lukt niet je te vermaken als je geen geld hebt.
Ce vieux Pierrot n’a pas changé Et pour courir le guilledou près de la Seine Souvent l’on est flanqué D’Apollinaire Qui s’en vient musarder chez nos misères C’est bête, on voulait s’amuser Mais c’est raté on était trop fauchés Regardez-les tous ces voyous Tous ces poètes de deux sous et leur teint blême Regardez-les tous ces fauchés Qui font semblant de ne jamais finir la semaine
Kijk naar dat uitschot Die arme dichters en hun bleke teint Kijk naar al die armoedzaaiers Die doen alsof zij het einde van de week niet halen Zij sterven rijk, ze sterven hoe dan ook Al deze arme rijmelaars hebben toch veel dromen Zij spreken latijn en hebben geen honger meer In Saint Germain-des-Prés
Ils sont riches à crever, d’ailleurs ils crèvent Tous ces rimeurs fauchés font bien des rêves quand même Ils parlent le latin et n’ont plus faim À Saint-Germain-des-Prés Si vous passez rue de l’Abbaye Rue Saint-Benoît, rue Visconti Près de la Seine Regardez le monsieur qui sourit C’est Jean Racine ou Valéry Peut-être Verlaine Alors vous comprendrez gens de passage Pourquoi ces grands fauchés font du tapage
Als je loopt door de Abdijstraat De rue Saint-Benoît, rue Viscont, Dichtbij de Seine Kijk dan naar de man die glimlacht Het is Jean Racine of Valéry Misschien Verlaine Dan begrijp je, voorbijgaande mensen Waarom deze arme mensen Lawaai maken Het is gek, lijkt hij te denken Laten wij het leven vieren In Saint-Germain-des Prés
C’est bête il fallait y penser Saluons-les À Saint-Germain-des-Prés 22
Foto: Ben Hansen (ANP) - Zangeres Barbara in Amsterdam voor een TV-optreden bij de VPRO (19 oktober 1965)
23
liedteksten
Barbara Göttingen Tekst: Barbara
Göttingen
Bien sûr, ce n’est pas la Seine, Ce n’est pas le bois de Vincennes, Mais c’est bien joli tout de même, À Göttingen, à Göttingen. Pas de quais et pas de rengaines Qui se lamentent et qui se traînent, Mais l’amour y fleurit quand même, À Göttingen, à Göttingen. Ils savent mieux que nous, je pense, L’histoire de nos rois de France, Hermann, Peter, Helga et Hans, À Göttingen. Et que personne ne s’offense, Mais les contes de notre enfance, ‘Il était une fois’ commence À Göttingen. Bien sûr nous, nous avons la Seine Et puis notre bois de Vincennes, Mais Dieu que les roses sont belles À Göttingen, à Göttingen. Nous, nous avons nos matins blêmes Et l’âme grise de Verlaine, Eux c’est la mélancolie même, À Göttingen, à Göttingen. Quand ils ne savent rien nous dire, Ils restent là à nous sourire Mais nous les comprenons quand même, Les enfants blonds de Göttingen. Et tant pis pour ceux qui s’étonnent Et que les autres me pardonnent, Mais les enfants ce sont les mêmes, À Paris ou à Göttingen. Oh faites que jamais ne revienne
Zeker, het is niet de Seine Het is niet het bos van Vincennes Maar het is sowieso mooi In Göttingen, in Göttingen. Geen kades en geen oude deuntjes Die zuchten en zeuren Maar de liefde blijft hier opbloeien In Göttingen, in Göttingen. Ik denk dat zij, Hermann, Peter, Helga en Hans, De geschiedenist van de Franse koningen beter weten dan wij In Göttingen Wees niet beledigd Maar de verhalen van onze kindertijd ‘Er was eens’ zijn begonnen In Göttingen Natuurlijk hebben wij de Seine En het bos van Vincennes Maar God, wat zijn de rozen mooi In Göttingen, in Göttingen. Wij, wij hebben onze fletse ochtenden En de grijze ziel van Verlaine Zij zijn de melancholie zelf In Göttingen, in Göttingen. Wanneer zij niets te zeggen hebben Blijven zij daar en glimlachen naar ons Maar wij begrijpen ze toch wel, De blonde kinderen van Göttingen. Het is jammer voor hen die zich verbazen En mogen de anderen mij vergeven Maar kinderen zijn hetzelfde In Parijs of in Göttingen. Mag de tijd van bloed en haat 24
liedteksten
Le temps du sang et de la haine Car il y a des gens que j’aime, À Göttingen, à Göttingen. Et lorsque sonnerait l’alarme, S’il fallait reprendre les armes, Mon coeur verserait une larme Pour Göttingen, pour Göttingen. La la la… Mais c’est bien joli tout de même, À Göttingen, à Göttingen.
Nooit meer terugkeren. Want er zijn mensen waarvan ik houd In Göttingen, in Göttingen. En als de alarmbellen luiden En wij de wapens weer moeten oppakken Dan zou mijn hart huilen Voor Göttingen, voor Göttingen. La la la... Maar het is nog steeds mooi In Göttingen, in Göttingen.
25
liedteksten
Leo Ferré Elle tourne la terre
De aarde draait rond
Tekst: Leo Ferré
Ell’ tourne et se nomme la terre Ell’ tourne et se fout d’nos misères Ell’ tourne un’ java chimérique Ell’ tourne et c’est drôl’ cette musique Tu peux tourner moi j’m’en balance C’est l’hirondell’ qui fait l’printemps En Amérique ou bien en France L’amour ça peut s’faire en tournant Le Bon Dieu s’marr’ dans son coin C’est c’qu’on nomm’ le destin Pourtant les fleurs sont si jolies Qu’on en f’rait des folies Tant que peut tourner la vie
Ze draait rond en haar naam is aarde Ze draait rond en maalt niet om onze ellende Ze draait een schimmige rondedans Ze draait rond, wat grappig, die muziek Draai lekker rond, je kan me wat Het is de zwaluw die de zomer maakt In Amerika of anders in Frankrijk De liefde bedrijven kan ook als je rondjes draait Onze Lieve Heer lacht zich dood in zijn hoekje Het lot, zo noemen wij dat Maar toch, de bloemen zijn zo mooi Dat je ervan uit je bol zou gaan Zulke wendingen neemt het bestaan
Ell’ tourne et se nomme la terre Ell’ tourne avec ses millionaires Ell’ tourne et ses yeux sont les nôtres Ell’ tourne et ses larmes sont les vôtres Tu peux tourner moi j’m’en balance Les amants se font au printemps D’un brin d’lilas d’une romance L’bonheur ça peut s’faire en tournant Y a quelquefois l’désespoir Qu’on rencontr’ dans un squar’ Pourtant les filles sont si jolies Qu’les gars font des folies Tant que peut tourner la vie
Ze draait rond en haar naam is aarde Ze draait rond met haar miljonairs Ze draait rond en haar ogen zijn de onze Ze draait rond en haar tranen zijn de jouwe Draai lekker rond, je kan me wat De geliefden vinden elkaar in de lente In het liefdeslied van de seringentak Het geluk vind je ook als je rondjes draait Soms is er de wanhoop Zomaar op een plein Maar toch, de meisjes zijn zo mooi Dat de kerels ervan uit hun bol gaan Zulke wendingen neemt het bestaan
Ell’ tourne et se nomme la terre Ell’ tourne et se fout des frontières Ell’ tourne et l’soleil se fout d’elle Ell’ tourne pauvr’ toupie sans ficelle Tu peux tourner moi j’m’en balance
Ze draait rond en haar naam is aarde Ze draait rond en maalt niet om grenzen Ze draait rond en de zon maalt niet om haar Ze draait rond als een tol zonder touwtje Draai lekker rond, je kan me wat 26
liedteksten
Tu ramèn’ras toujours l’printemps Tu peux tourner car j’ai ma chance Vas-y la terre moi j’ai tout l’temps Y a quelquefois des hasards Qu’ont l’air de nous avoir Pourtant tu fais bien des manières Et même tu exagères Essaie donc la marche arrière Y a quelquefois des hasards Qu’ont l’air de nous avoir Pourtant tu fais bien des manières Et même tu exagères Essaie donc la marche arrière
Voorjaar breng je altijd weer Draai lekker rond, mijn kans komt wel Ga je gang, aarde, ik heb alle tijd Soms zit het allemaal wat tegen En lijkt het even mis te gaan Maar toch, je stelt je behoorlijk aan Je hoeft niet zo te overdrijven Hou je maar een beetje in Soms zit het allemaal wat tegen En lijkt het even mis te gaan Maar toch, je stelt je behoorlijk aan Je hoeft niet zo te overdrijven Hou je maar een beetje in
27
liedteksten
Francis Lemarque À Paris
In Parijs
Tekst: Francis Lemarque
Quand un amour fleurit Ça fait pendant des semaines Deux coeurs qui se sourient Tout ça parce qu’ils s’aiment À Paris
Als een liefde opbloeit Dan is het alsof wekenlang Twee harten naar elkaar glimlachen Alleen omdat ze van elkaar houden In Parijs
Au printemps Sur les toits les girouettes Tournent et font les coquettes Avec le premier vent Qui passe indifférent Nonchalant
In de lente Draaien en flirten De weerhanen op de daken Met de eerste wind Die voorbijgaat, onverschillig Nonchalant
Car le vent Quand il vient à Paris N’a plus qu’un seul souci C’est d’aller musarder Dans tous les beaux quartiers De Paris
Want als de wind Naar Parijs komt Is zijn enige doel Om rond te slenteren In de binnenstad Van Parijs
Le soleil Qui est son vieux copain Est aussi de la fête Et comme deux collégiens Ils s’en vont en goguette Dans Paris
De zon, Zijn oude vriend, Is ook van de partij En als twee schooljongens Boemelen ze rond In Parijs
Et la main dans la main Ils vont sans se frapper Regardant en chemin Si Paris a changé
En hand in hand Gaan zij, zonder elkaar te stompen En kijken al lopend Of Parijs is veranderd
Y’a toujours
En overal rijden 28
liedteksten
Des taxis en maraude Qui vous chargent en fraude Avant le stationnement Ou y’a encore l’agent Des taxis
Taxis op zoek naar klanten Die je oplichten Voor ze stil staan Waar nog een agent is Van de taxis
Au café On voit n’importe qui Qui boit n’importe quoi Qui parle avec ses mains Qu’est là depuis le matin Au café
In het café Kun je wie dan ook zien Wat dan ook drinkend die praat met zijn handen En hij blijft daar tot de ochtend In het café
Y’a la Seine À n’importe quelle heure Elle a ses visiteurs Qui la r’gardent dans les yeux Ce sont ses amoureux À la Seine
Daar is de Seine Op elk uur van de dag Zij heeft bezoekers Die haar in de ogen kijken Het zijn de geliefden Van de Seine
Et y’a ceux Ceux qui ont fait leur lit Près du lit de la Seine Et qui s’ lavent à midi Tous les jours de la semaine Dans la Seine
En dan heb je hen Die hun slaapplek hebben In de buurt van het bed van de Seine En die zich in de middag wassen Elke dag van de week In de Seine
Et la main dans la main Ils vont sans se frapper Regardant en chemin Si Paris a changé
En hand in hand Gaan zij, zonder elkaar te stompen En kijken al lopend Of Parijs is veranderd
Et les autres Ceux qui en ont assez Parce qu’ils en ont vu de trop Et qui veulent oublier Alors ils se jettent à l’eau Mais la Seine
En de anderen Die er genoeg van hebben Omdat zij al genoeg hebben gezien En die willen vergeten Die nemen een duik In alles behalve de Seine 29
liedteksten
Elle préfère Voir les jolis bateaux Se promener sur elle Et au fil de son eau Jouer aux caravelles Sur la Seine
Zij wil liever De leuke bootjes zien Om mee te zeilen En op haar stroom Spelen met de lichte bootjes Op de Seine
Les ennuis Y’en a pas qu’à Paris Y’en a dans le monde entier Oui mais dans le monde entier Y’a pas partout Paris V’là l’ennui
Problemen Zijn niet alleen in Parijs Ze zijn overal in de wereld Ja, maar in de hele wereld Is niet overal in Parijs Dat is het probleem
À Paris Au quatorze juillet À la lueur des lampions On danse sans arrêt Au son d’ l’accordéon Dans les rues
In Parijs Dans je zonder te stoppen Op de veertiende juli In het licht van de papieren lantaarns Op de klanken van een accordeon Op straat
Depuis qu’à Paris On a pris la Bastille Dans tous les faubourgs Et à chaque carrefour Il y a des gars Et il y a des filles Qui sur les pavés Sans arrêt nuit et jour Font des tours et des tours À Paris
Sinds de bestorming van de Bastille In Parijs zijn er In alle voorsteden En op elk kruispunt Jongens En meisjes Die op de straatstenen Telkens maar weer, dag en nacht Zwieren en zwaaien In Parijs
30
liedteksten
Georges Moustaki Le Facteur
De postbode
Tekst: Mános Hadjidákis (1925-1994)
Le jeune facteur est mort Il n’avait que dix-sept ans
De jonge postbode is dood Hij is maar zeventien geworden.
L’amour ne peut plus voyager Il a perdu son messager
De liefde kan niet meer worden beschreven Want zij heeft haar boodschapper verloren.
C’est lui qui venait chaque jour Les bras chargés de tous mes mots d’amour C’est lui qui tenait dans ses mains La fleur d’amour cueillie dans ton jardin
Hij was het, die elke dag kwam Met armen vol met lieve woordjes. Hij was het die de bloem van de liefde in zijn handen had, Geplukt in jouw tuin.
Il est parti dans le ciel bleu Comme un oiseau enfin libre et heureux Et quand son âme l’a quitté Un rossignol quelque part a chanté
Hij is weggegaan inde blauwe lucht Als een vogel, eindelijk vrij en vrolijk En toen zijn ziel hem verliet Zong de nachtegaal ergens zijn lied.
Je t’aime autant que je t’aimais Mais je ne peux le dire désormais
Ik hou van jou zoveel als ik van je hield Maar nu kan ik het niet meer zeggen
Il a emporté avec lui Les derniers mots que je t’avais écrits
Hij heeft het laatste woord Dat ik je had geschreven met zich meegenomen.
Il n’ira plus sur les chemins Fleuris de roses et de jasmins Qui mènent jusqu’à ta maison L’amour ne peut plus voyager Il a perdu son messager Et mon coeur est comme en prison
Hij zal niet langer deze wegen lopen Die naar jouw huis leiden Met rozen en jasmijn langs de kant. De liefde kan niet meer worden beschreven Want zij heeft haar boodschapper verloren, En mijn hart voelt als gevangen.
Il est parti l’adolescent Qui t’apportait mes joies et mes tourments L’hiver a tué le printemps Tout est fini pour nous deux maintenant
Hij is weggegaan, de jongeling, Hij die mijn vreugde en kwelling aan jou overdroeg. De winter doodde de lente Alles is nu voor ons voorbij . 31
liedteksten
Charles Trenet Douce France
Lieflijk Frankrijk
Tekst: Charles Trenet
Il revient à ma mémoire Des souvenirs familiers Je revois ma blouse noire Lorsque j’étais écolier Sur le chemin de l’école Je chantais à pleine voix Des romances sans paroles Vieilles chansons d’autrefois
Ik herinner mij De memoires van de familie Ik zie mijn zwarte blouse terug Die ik droeg als leerling Op weg naar school Ik zong uit volle borst Liedjes zonder woorden Oude wijsjes van weleer
Douce France Cher pays de mon enfance Bercée de tendre insouciance Je t’ai gardée dans mon coeur Mon village au clocher aux maisons sages Où les enfants de mon âge Ont partagé mon bonheur Oui je t’aime Et je te donne ce poème Oui je t’aime Dans la joie ou la douleur Douce France Cher pays de mon enfance Bercée de tendre insouciance Je t’ai gardée dans mon coeur
Lieflijk Frankrijk Mooi land van mijn kindertijd Gewiegd in tedere zorgeloosheid Ik koester je voor altijd in mijn hart Mijn dorp met de klokkentoren en statige huizen Waar kinderen van mijn leeftijd Mijn geluk deelden. Ja, ik houd van je En ik geef je dit gedicht Ja, ik houd van je In goede en slechte tijden Lieflijk Frankrijk Mooi land uit mijn kindertijd Gewiegd in tedere zorgeloosheid Ik koester je voor altijd in mijn hart
J’ai connu des paysages Et des soleils merveilleux Au cours de lointains voyages Tout là-bas sous d’autres cieux Mais combien je leur préfère Mon ciel bleu mon horizon Ma grande route et ma rivière Ma prairie et ma maison.
Ik heb de landschappen gekend Met de wonderbaarlijke zonnen Tijdens de lange reizen Ver weg onder andere hemelen Maar toch verkies ik hen, Mijn blauwe hemel, mijn horizon, Mijn weg en mijn rivier, Mijn wei en mijn huis. 32
33
Charles Trenet (foto Š DR)
liedteksten
liedteksten
Boum!
Boem!
Tekst: Charles Trenet
La pendule fait tic tac tic tic Les oiseaux du lac pic pac pic pic Glou glou glou font tous les dindons Et la jolie cloche ding ding dong
De klok doet tik tak tik tik De vogels van het meer pik pak pik pik Gloe gloe gloe doen de kalkoenen En het mooie belletje ding ding dong
Boum Quand notre coeur fait Boum Tout avec lui dit Boum Et c’est l’amour qui s’éveille.
Boem Als ons hart doet Boem Alles met hem zegt Boem En de liefde ontwaakt.
Boum Il chante ‘love in bloom‘ Au rythme de ce Boum Qui redit Boum à l’oreille
Boem Ik zing ‘love in bloom’ Op het ritme van de Boem Die Boem echoot in het oor
Tout a changé depuis hier Et la rue a des yeux qui regardent aux fenêtres Y a du lilas et y a des mains tendues Sur la mer le soleil va paraître
Sinds gisteren is alles veranderd De straat heeft ogen die door de ramen kijken Er zijn lelies en handen die vasthouden En de zon verschijnt boven de zee
Boum L’astre du jour fait Boum Tout avec lui dit Boum Quand notre coeur fait Boum Boum
Boem De morgenster doet Boem Alles met hem zegt Boem En ons hart doet Boem Boem
Le vent dans les bois fait houuuuu La biche aux abois fait mêêêh La vaisselle cassée fait fric fric frac Et les pieds mouillés font flic flic flac
De wind in het bos doet hoeiiii En het hert in doodsstrijd doet mêêêh Het kapotte aardewerk doet krik krik krak En de doorwerkte voeten doen flik flik flak
Mais… Boum Quand notre coeur fait Boum Tout avec lui dit Boum L’oiseau dit Boum, c’est l’orage
Maar... Boem Wanneer ons hart doet Boem Ales met hem zegt Boum De vogel zegt Boem, het is het onweer 34
liedteksten
Boum L’éclair qui lui fait boum Et le bon Dieu dit Boum Dans son fauteuil de nuages.
Boem De bliksem die hij maakt doet Boem En de goede God zegt Boem In zijn zetel van wolken
Car mon amour est plus vif que l’éclair Plus léger que l’oiseau qu’une abeille Et s’il fait Boum s’il se met en colère Il entraîne avec lui des merveilles
Want mijn liefde is feller dan de bliksem Lichter dan een vogel, dan een bij En als hij Boem doet dan is hij boos En neemt de wonderen met zich mee
Boum Le monde entier fait Boum Tout l’univers fait Boum Parce que mon coeur fait Boum Boum
Boem De hele wereld doet Boem Omdat mijn hart Boem doet
Boum Je n’entends que Boum Boum Ça fait toujours Boum Boum Boum Boum Boum!
Boem Ik hoor niets anders meer dan Boem De hele tijd Boem Boem Boem Boem Boem Vertaling: Maria Kruyt/Muse Translations, Jules Grandgagnage, Nicole van Lint
35
BIOGRAFIEËN UITVOERENDEN Anne Sofie von Otter Mezzosopraan
Hiernaast produceerde zij bovendien een weergaloze en vaak bekroonde discografie voor het label Deutsche Grammophon. Vooral op het gebied van de opera maakte Von Otter naam. Haar internationale doorbraak kwam in de jaren 90 met de rol van Octavian in Der Rosenkavalier van Richard Strauss, een productie die zowel werd gespeeld in het Royal Opera House Covent Garden als de Bayerische Staatsoper, de Opéra National de Paris én de Wiener Staatsoper. Zij bouwde haar reputatie verder uit met andere rollen in opera’s van
oto: Ewa-Marie Rundquist
De internationaal gelauwerde Zweedse mezzosopraan Anne Sofie von Otter wordt vooral geroemd om haar enorme diversiteit. Haar carrière bestrijkt inmiddels zo’n drie decennia; zij was te horen op de grootste podia ter wereld.
Strauss, en daarnaast van Mozart en Händel. Anne Sofie von Otter is zeer veelzijdig. Want zo maakte zij ook met poplegende Elvis Castello de cd For the Stars en in oktober 36
2010 voor het Naïve Label Love Songs, samen met jazzpianist Brad Mehldau. Op 1 november verscheen haar dubbel-cd Douce France, waarvan zij vanavond een selectie vertolkt.
biografie
Bengt Forsberg Piano
Bengt Forsberg (uitgesproken als ‘Forshbria’) is vooral bekend als (lied)begeleider, in het bijzonder van Anne Sofie von Otter met wie hij al dertig jaar een vast duo vormt. Forsberg studeerde bij onder anderen Peter Feuchtwanger (Londen) en Herman Koppel (Kopenhagen). De pianist haalde veel ‘vergeten’ muziek onder het stof vandaan; zo voerde hij Nikolaj Medtners Tweede pianoconcert opnieuw uit met het Stockholm Philharmonic Orchestra, speelde hij de solopartij in Bernsteins symfonie The Age of Anxiety en staan de pianowerken van Korngold, Alkan, Chabrier en Kaikhosru Sorabji op zijn repertoire. Daarnaast gaat Forsbergs liefde uit naar 19e-eeuwse Franse muziek: voor het label Hyperion maakte hij een speciale Saint-Saëns serie. Forsberg maakte vele cdopnamen; de cd met liederen van Grieg voor DGG, samen met Anne Sofie von Otter, was in 1995 Gramophone Record of the Year. Samen met Von Otter werkt hij ook aan de
integrale opname van de liederen van Sibelius. Forsberg werd oorspronkelijk opgeleid tot kerkmusicus; als zodanig is hij thans directeur van de kamermuziekserie van de Allerzielen Kerk in Stockholm.
37
biografie
Bengan Janson Accordeon
Oscar Verhaar Contratenor
Oscar Verhaar (1987) behaalde zijn Bachelor- en Masterdiploma zang Oude Muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar hij studeerde bij Michael Chance, Jill Feldman, Lenie van den Heuvel en Peter Kooij.
Bengan Janson (1963) werd geboren in Stockholm, Zweden. Hij begon met accordeon spelen op achtjarige leeftijd. Toen hij tien was trad hij al op met jazzbassist Sture Nordin en drummer Sonny Payne. Op 16-jarige leeftijd verhuisde hij naar met zijn familie naar het dorp Järvsö dat bekend staat om zijn volksmuziek. In dit genre ontwikkelde Janson zich verder, terwijl hij ook jazz bleef spelen. Hij werkt samen met ontelbare acteurs en jazz- en volksmusici. Met Anne Sofie von Otter toert hij door Europa en de Verenigde Staten.
Ook studeerde Oscar bij Lydia Vierlinger in Wenen. Daarnaast volgde hij masterclasses bij Deborah York, Eric Mentzel en Kees Boeke. In augustus 2010 won Oscar de eerste prijs van de Austria Barock Akademie. Al sinds 2002 treedt hij op als solist in het oratoriumrepertoire en werkt hij samen met barokorkesten als Florilegium Musicum, Accademia Amsterdam en 38
Collegium Ad Mosam. In 2004-2005 soleerde Oscar onder leiding van de Vlaamse regisseur Guy Cassiers in de befaamde Proust-cyclus ‘Op zoek naar de verloren tijd’ door het RO-theater. In 2008 debuteerde Oscar op het Festival Oude Muziek Utrecht met een liedprogramma rond Constantijn Huygens in de Fabulous Fringe serie. In oktober 2010 zong hij met veel succes bij Opera Studio Nederland in Monteverdi’s Orfeo in de regie van Pierre Audi. In de afgelopen periode soleerde Oscar in de festivals Bach en Combrailles in Frankrijk, Winter in Schwetzingen in Duitsland, het Salzkammergut Festival in Oostenrijk, het Grachtenfestival Amsterdam en Musica Sacra Maastricht. Later dit seizoen zal Oscar zijn debuut maken in Händels Messiah en zal zijn eerste solo cd verschijnen, met muziek van onder anderen Constantijn Huygens en Claudio Monteverdi.
biografie
Erwin Weerstra Piano
Erwin Weerstra begon met piano spelen toen hij drie jaar oud was. Op 7-jarige leeftijd werd hij toegelaten tot de Jong Talent afdeling van het Koninklijk Conservatorium te Den Haag, destijds de eerste student die op een zo jonge leeftijd deze opleiding mocht volgen. Op 12-jarige leeftijd vertegenwoordigde hij Nederland als winnaar van het Internationale Steinway Piano Concours en trad hij op in de grote zaal van de Musikhalle te Hamburg. In 2004 mocht hij opnieuw Nederland vertegenwoordigen in Hamburg. Naar aanleiding
hiervan kreeg Erwin een masterclass en privélessen van professor Detlef Kraus. In 2011 beëindigde Erwin cum laude zijn Master studie aan het Koninklijk Conservatorium. Momenteel studeert hij bij de Russische pianopedagoge Kamilla Bystrova. Erwin volgde masterclasses in solospel door heel Europa bij onder anderen Pierre Reach, Paul Badura-Skoda en Håkon Austbø. Het repertoire van Erwin strekt zich uit van de vroeg-barok tot in de 21ste eeuw. Tijdens de Ibla Grand Prix van 2011 in Sicilië ontving Erwin een Special Mention voor zijn Purcellvertolking. In het seizoen 2011-2012 verzorgde hij samen met Ursul de Geer de literaire theatervoorstellingen Nachttrein naar Lissabon en Bekentenissen. In 2013 was hij onder andere actief in de multi-disciplinaire voorstelling Kreutzer, een samenwerkingsverband van De Dutch Don’t Dance Division, Festival Classique en de Pulchri Studio te Den Haag.
39
Grote Zangers
Colofon Stichting Grote Zangers De serie Grote Zangers is een samenwerking tussen Muziekgebouw aan ’t IJ en de Stichting Grote Zangers.
Raad van toezicht Adriaan Krans, voorzitter Sjoerd Schaafsma Leo Spigt Stichting Grote Zangers Theo van den Bogaard, directeur Marian Lases Partners Muziekgebouw aan ’t IJ Alferink Artists Management NRC Handelsblad Contact Stichting Grote Zangers Kloveniersburgwal 50 1012 CX Amsterdam t 020 664 3151 info@grotezangers.nl Volg ons op www.grotezangers.nl
40
VERWACHT
vr 17 januari 2014 serie grote zangers grote zaal / 20.15 uur voorprogramma / 19.30 uur
FLORIAN BOESCH + MALCOLM MARTINEAU Die schöne Müllerin
De Schotse pianist Malcolm Martineau begeleidt Boesch deze avond. Eerder was hij de uitmuntende begeleider van vocale sterren als Felicity Lott en Bryn Terfel. Die schöne Müllerin – een romantisch drama in miniatuur – vertelt het verhaal van een molenaarsgezel die zich vanwege een ongelukkige liefde verdrinkt.
41
foto: Lukas Beck - Wiener Konzerthaus
‘Das Wandern ist des Müllers Lust!’ Monter, levenslustig opent Franz Schubert zijn beroemde liedcyclus Die schöne Müllerin. Dit is bariton Florian Boesch absoluut op het lijf geschreven. Florian Boesch, die optrad in zalen als de Wiener Musikverein en Wigmore Hall, is iemand van de sterke contrasten. Uitbundige uithalen en dan weer ontroerend subtiel. Met zijn ‘onbevreesde blik en levendige lichaamstaal’, aldus Operamagazine.nl, de perfecte vertolker voor deze Schubertcyclus.
Florian Boesch
VERWACHT
November wo 27 nov / 20.15 uur
Rotterdam Symphony Chorus + Lucas en Arthur Jussen Ein deutsches Requiem voor twee piano’s
vr 6 dec / 20.30 uur
ma 16 dec / 19.30 uur
Tomoko Mukaiyama Super T-market
Combattimento Consort Amsterdam + Nederlands Kamerkoor Weihnachtsoratorium
za 7 dec / 20.15 uur
Diamantfabriek Conversations with my mother
do 28 nov / 20.15 uur
zo 8 dec / 11.00 uur
Nederlands Blazers Ensemble + Hotel Modern De Ring
Kleine Zaal
Ensemble SCALA Morning of the unexpected
Di 17 dec / 12.30 uur
CvA-Brass & CvA-Percussion Lunchconcert ism Conservatorium van Amsterdam wo 18 dec / 19.30 uur
do 12 dec / 20.15 uur
Choir of the New College Oxford Noël Noël!
Slagwerk Den Haag Strange and Sacred Noise
do 19 dec / 20.15 uur
Special: Osiris Trio jublieum
vr 13 dec / 20.15 uur
Atlas Ensemble Premières
Osiris Trio Jubileumconcert
Amsterdam Sinfonietta Verklärte Nacht
vr 20 dec / 20.30 uur
December
za 14 dec / 20.15 uur
vr 29 nov / 20.15 uur
Amsterdamse Cello Biënnale Sneak Preview 2014 za 30 nov / 20.15 uur
zo 1 dec / 20.15 uur
ISH + VOCAALLAB MonteverdISH – a hiphop breakdance opera wo 4 dec / 20.15 uur
Calefax Rietkwintet + Wouter van Reek Door de Bomen het Bos
Quatuor Ysaÿe Franse lyriek
Insomnio The Yellow Shark van Frank Zappa za 21 dec / 15.00 uur
zo 15 dec / 15.00 uur
Laureaten Prinses Christina Concours Wat is het geheim van muzikaal talent? 8+
42
De IJ-Salon Mahlers mooiste
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.