Serie Koren
Vr 17 mei 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Cappella Amsterdam Rachmaninov Vespers
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Serie Koren Vr 17 mei 2019 Grote Zaal 20.15 - 21.20 uur ca. 65 minuten zonder pauze
Cappella Amsterdam Rachmaninov Vespers Daniel Reuss dirigent Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) Vespers (Grote nachtwake) op. 37 (1915) 1. Priidite, poklonimsya (Komt, laten wij aanbidden) 2. Blagoslovi, dushe moya (Loof de Heer, mijn ziel) 3. Blazhen muzh (Beatus Vir, Gelukkig de mens) 4. Svete tikhyi (O stil licht) 5. Nyne otpushchayeshi (Nunc dimittis, Nu laat heengaan) 6. Bogoroditse Devo, radujsa (Ave Maria, Wees gegroet Maria) 7. Slava v vyshnikh Bogu (Gloria, Ere zij God) 8. Khvalite imya Gospodne (Laudate nomen Domini, Looft de naam des Heren) 9. Blagosloven esi, Gospodi (Laudate Dominum, Looft nu de Heer) 10. Voskreseniye Khristovo videvshe (De opstanding van Christus hebben wij gezien) 11. Velichit dusha moya Gospoda (Magnificat, Verheerlijkt de Heer) 12. Slava v vyshnikh Bogu (Gloria, Ere zij God) 13. Dnes spaseniye (Dag van Verlossing) 14. Voskres iz groba (Opgestaan uit het graf) [wordt niet gezongen tijdens deze uitvoering] 15. Vzbrannoy voyevode (Strijdbare Aanvoerster)
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Toelichting Wat bij de protestanten met Kerst het Weihnachtsoratorium is en met Pasen de Matthäus of Johannes Passion, dat zijn de vespers voor kerkelijke hoogtijdagen bij de katholieken en Russisch- en Grieks-orthodoxen: grootse feestelijke religieuze muziek. Maar de naam vespers voor de paasdiensten van de Russisch-orthodoxe kerk is in feite onjuist. In deze religie wordt Pasen gevierd tijdens een eredienst waarbij de ochtendmis wordt gekoppeld aan de vespers. Deze drie uur durende kerkdiensten, waarin liturgische gezangen worden afgewisseld met lezingen en gebeden, worden het ‘Grote avond- en ochtendlof’ genoemd, of de ‘Grote nachtwake’. Rond middernacht voorafgaand aan eerste paasdag worden de kerkklokken geluid en kondigt de priester aan dat ‘Christus is herrezen’ (Khristos voskres), waarop iedereen in de kerk elkaar geluk wenst, zoent en omhelst. Ook na afloop op het kerkplein gebeurt dat. Voor de Russisch-orthodoxen is Pasen – en niet, zoals bij ons kerstfeest – het belangrijkste kerkelijke feest van het jaar. Het wordt op een ander tijdstip gevierd dan in het Westen. Dit jaar viel het bijvoorbeeld op 28 en 29 april. De Russisch-orthodoxe vespers worden a capella gezongen, dus niet begeleid door instrumenten, want die zijn (ook nu nog) door de behoudende Russisch kerkpatriarchen ten strengste verboden in de kerk. Verschillende Russische componisten schreven muziek voor de orthodoxe liturgie. Zo ook, of misschien beter gezegd, zelfs Sergej Rachmaninov. Fascinatie voor Russisch-orthodoxe melodieën Rachmaninov ging als jongetje in Novgorod met zijn ouders naar de kerk, waar hij
gefascineerd was door de prachtige melodieën van de Russisch-orthodoxe eredienst. Tijdens zijn conservatoriumtijd bestudeerde hij de oude Russische kerkmuziek, maar in de jaren erna speelde de kerk en de kerkmuziek nauwelijks nog een rol in zijn leven en werk. Toen hij met zijn volle nicht Natalya wilde trouwen en hem dat werd verboden door de kerkelijke autoriteiten, keerde hij de kerk definitief de rug toe. Rachmaninov was inmiddels een gevierd concertpianist, pedagoog en componist: een aristocratisch en mondain man. De oeroude nog stevig in de middeleeuwen wortelende Russisch-orthodoxe kerkmuziek stond mijlenver van hem af. Maar oude liefde roest niet. In 1910 componeerde hij opeens zijn Liturgie van Sint Johannes Chrysostomus. Vijf jaar later ontstonden de Vespers. In een gesprek met een biograaf vertelde de componist dat zijn ‘Vespermis’ heel snel tot stand kwam: ‘Het werk was in minder dan twee weken gecomponeerd. Ik werd ertoe aangezet toen ik een uitvoering bijwoonde van mijn Liturgie (van Sint Johannes Chrysostomus, red) die mij helemaal niet aanstond.’ Rachmaninovs Vespers bestaan uit vijftien onderdelen en de gebruikelijke afwisseling van lofzangen, hymnes en psalmen. Hij gebruikte over het algemeen de vaste teksten en melodieën van de Russisch-orthodoxe liturgie. Vijf van de tien delen (de nummers 1, 3, 6, 10 en 11) schreef hij helemaal opnieuw, 3
Toelichting
maar daarbij baseerde hij zich wel stevig op de oorspronkelijke Russische gezangen, ‘bewuste vervalsingen’ noemde hij dat. De harmonieën die hij voor ieder onderdeel schreef, waren helemaal zijn eigen vinding. Dat hij in die harmonieën westerse romantische elementen verwerkte, moet de orthodoxe kerkelijke organisaties een doorn in het oog geweest zijn. Maar ze beten op hun tong en zeiden niets. Mogelijk was dat omdat Rachmaninovs ‘Grote Nachtwake’ zo overweldigend enthousiast werd onthaald. Het stuk ging in maart 1915 in première en het succes was zo groot dat er meteen nog vijf uitverkochte uitvoeringen volgden. Bovendien waren de opbrengsten van de eerste uitvoeringen bestemd voor de Russische soldaten die vochten in de het jaar ervoor uitgebroken Eerste Wereldoorlog. Elk deel een eigen karakter In het begin van de Vespers is de muziek tamelijk donker en melancholiek. Allengs wordt de stemming vrolijker. Zeker na de uitroep van de priester dat Christus is opgestaan en de jubelende wederopstandingshymne Voskreseniye (deel 10) is gezongen. Rachmaninov gaf elk deel zijn eigen karakter. In lengte, bezetting, dynamiek en stemming zijn ze allemaal anders. Het eerste gezang Priidite (Komt laat ons aanbidden) – een van de delen die door Rachmaninov nieuw is gecomponeerd – is krachtig en energiek. Het is alsof hier de graflegging en de hemelvaart van Christus wordt weergegeven. De schitterende melodielijnen stijgen ten hemel, dalen in het 4
graf en stijgen weer op. In nummer 5 klinkt het gezang Nunc dimittis, het lied van de oude vrome Simeon die eindelijk de pasgeboren Jezus ziet in de tempel en nu mag sterven. De wiegende beweging onder de tenorsolo – eerst in de sopranen, later overgenomen door de lage stemmen – lijken te verwijzen naar het kind Jezus. Het gezang vloeit over van overgave en gelukkige berusting. Hoge, engelachtige stemmen en naar de afgrond afdalende bassen omranken de tenorsolo. Rachmaninov vond dit deel van zijn Vespers zo mooi dat hij in zijn memoires optekende dat hij deze muziek op zijn eigen begrafenis uitgevoerd wilde hebben.
De muziek heeft zo veel zeggingskracht dat het duidelijk is waar het over gaat. Het erop volgende Ave Maria (nr. 6), ook weer een eigen compositie van Rachmaninov, is ontroerend door zijn eenvoud. Er klinkt een kinderlijke vroomheid in door. Deel 8, Khvalite imya Gospodne is weer totaal anders: druk, complex en ritmisch. De lofzang lijkt wel volksdanselementen te hebben. Rachmaninov schreef kleurige samenklanken van sopranen en tenoren, terwijl tenoren en bassen een heel eigen weg gaan. Het volgende deel (nr. 9) wordt beschouwd als de kern van de Vespers. Blagosloven esi (gezegend zij de Heer) is een vertelling
Toelichting
over de komende opstanding van Jezus. Verschillende stemgroepen staan tegenover elkaar om ieder hun visie op de gebeurtenis te vertellen. Het ritme wisselt, zoals in een verhaal. Lange geneuriede lijnen vormen een decor voor de ritmische syllabische zang. Het is alsof er vocaal orkest de solo’s begeleiden. Door deze manier van componeren voor stem zijn instrumenten overbodig. De muziek heeft zo veel dramatiek en zeggingskracht dat het duidelijk is waar het over gaat, ook al verstaat men geen woord Russisch. Deel 11, het Magnificat, ook weer een van Rachmaninovs eigen composities, is van een grootse complexe pracht. Het koor zingt af en toe achtstemmig en de structuur van het stemmenweefsel wisselt voortdurend. Het laatste deel, nr. 15, is een dansant slot, licht, vrolijk en toch sereen. Het is bijna alsof de gemeente huppelend de kerk verlaat, de nieuwe ochtend tegemoet om te vieren dat Christus is opgestaan. Tekst toelichting: Agnes van der Horst
5
Liedteksten Sergei Rachmaninov Vespers (Grote nachtwake), op. 37 1. Priiditje, poklonimsya
1. Komt, laten wij aanbidden
Amin’. Priiditye, poklonimsya Tsarevi nashemu Bogu. Priiditye, poklonimsya i pripadyom Khristu Tsarevi nashemu Bogu. Priiditye, poklonimsya i pripadyom samomu Khristu Tsarevi i Bogu nashemu. Priiditye, poklonimsya i pripadyom Yemu.
Amen. Komt, laten wij aanbidden de koning onze God. Komt laten wij aanbidden en knielen voor Christus Koning onze God. Komt, Laten wij aanbidden en knielen voor Christus Koning zelf en onze God. Komt, laten wij aanbidden en knielen voor Hem.
2. Blagoslovi, dushe moya
2. Loof de Heer, mijn ziel
Amin’. Blagoslovi, dushe moya, Gospoda. Blagosloven esi, Gospodi. Gospodi Bozhe moy, vozvelichilsya esi zelo. Blagosloven esi, Gospodi. Vo ispovedaniye i v velelepotu obleklsya esi. Blagosloven esi, Gospodi. Na gorakh stanut vody. Divna dela Tvoya, Gospodi. Posrede gor proydut vodi. Divna dela Tvoya, Gospodi. Vsya premudrostiyu sotvoril esi. Slava ti, Gospodi, sotvorivshemu vsya.
Amen Loof de Heer, o mijn ziel, U zij geprezen, Heer. Heer, mijn God, de allerhoogste zijt Gij. U zij geprezen, Heer. In het geloof en grote majesteit zijt Gij gekleed. U zij geprezen, Heer. Boven de bergen staan de wateren. Wonderbaarlijk zijn Uw werken, Heer. Dwars door de bergen stromen de wateren. Wonderbaarlijk zijn Uw werken, Heer. Alles hebt Gij in Uw grote wijsheid geschapen, Ere zij U, Heer, die alle dingen geschapen heeft.
6
Liedteksten
3. Blazhen muzh
3. Beatus Vir, Gelukkig de mens
Blazhen muzh, izhe ne ide na sovet nechestivykh. Alliluyia. Yako vest’ Gospod’ put’ pravednykh, i put’ nechestivykh pogibnet. Alliluyia.
Gelukkig de mens die niet handelt op raad van verdorvenen, Halleluja. Want de Heer kent de wandel der rechtvaardigen en de weg der verdorvenen zal vernietigd worden, Halleluja. Dient de Heer met vreze, en verheugt U in Hem, Halleluja. Gezegend zijn allen die vertrouwen in Hem, Halleluja.
Rabotayte Gospodevi so strakhom, i raduytesya Yemu strepetom. Alliluyia. Blazheni vsi nadeyushchiisya nan’ Alliluyia. Voskresni Gospodi, spasi mya, Bozhe moy. Alliluyia. Gospodne yest spaseniye, i na lyudekh Tvoikh blagosloveniye Tvoye. Alliluyia. Slava Otsu, i Synu, i Svyatomu Dukhu, i nyne i prisno i vo veki vekov, amin’. Alliluyia. Slava Tebe, Bozhe. Alliluyia.
Verrijs, Heer, red mij, o mijn God, Halleluja. In de Heer is redding en in Uw mensen is Uw zegening, Halleluja. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, zoals het was in het begin, en nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen, amen, Halleluja. Ere zij U, God, Halleluja.
7
Liedteksten
4. Svete tikhi
4. O stil licht
Svete tikhi Svyatyya slavy, bessmertnago, Otsa nebesnago, svyatago blazhennago, lisuse Khriste! Prishedshe na zapad sontsa, videvshe svet vecherni,
O stil licht van de heilige glorie, van de onsterfelijke hemelse vader van de heilige gezegende Jezus Christus. Die gekomen is bij zonsondergang en het avondlicht gezien heeft.
Poyem otsa, Syna, i svyatago Dukha, Boga, Dostoin esi vo vsya vremena pet byti glasy prepodobnymi, Syne Bozhi, zhivot dayay: Temzhe mir Tya slavit.
We bezingen de Vader, de zoon en de heilige geest, God Gij zijt waardig in alle tijden bezongen te worden in stemmen die U waardig zijn, o Zoon van God die leven geeft, daarmee zal de wereld U loven.
5. Nyne otpushchayeshi
5. Nunc dimittis Nu laat heengaan
Nyne otpushchayeshi raba Tvoyego Vladyko, po glagolu Tvoyemu s mirom; Yako videsta ochi moi spaseniye Tvoye, yezhe esi ugotoval pred litsem vsekh lyudey, Svet vo otkroveniye yazykov, I slavu lyudey Tvoikh Izrailya.
Nu laat Gij, Heer, Uw dienaar gaan in vrede, naar Uw woord. Want mijn ogen hebben Uw heil aanschouwd, dat Gij bereid hebt voor het oog van alle volken, een licht ter verlichting van de heidenen en een glorie voor Uw volk.
8
Liedteksten
6. Bogoroditse Devo
6. Ave Maria, Wees gegroet Maria
Bogoroditse Devo, raduysya, blagodatnaya Mariye, Gospod’s toboyu: Blagoslovenna Ty v zhenakh, i blagosloven plod chreva Tvoyego, Yako Spasa rodila esi dush nashikh.
Maagdelijke Moeder Gods, verheug U, Maria, vol van genade, de Heer is met U. Maagdelijke Moeder Gods, verheug U, verheug U, want de verlossing van onze ziel hebt Gij gebaard.
7. Slava v vyshnikh Bogu
7. Gloria, Ere zij God
Slava v vyshnikh Bogu, i na zemli mir, v chelovetsekh blagovoleniye. (Slava!) Gospodi, ustne moi otverzeshi, i usta moya vozvestyat khvalu Tvoyu.
Eer aan God in den hoge en op aarde vrede aan de mensen van goede wil. (Eer!) Heer, open mijn lippen opdat mijn mond Uw heerlijkheid kan verkondigen.
8. Khvalite imya Gospodne
8. Laudate nomen Domini, Looft de naam des Heren
Khvalite imya, Gospodne. Alliluyia. Khvalite, rabi, Gospoda. Alliluyia. Blagosloven Gospod’ ot Siona, zhivy vo Ierusalime. Alliluyia. Ispovedaytesya Gospodevi yako blag; yako v vek milost’ Yego, Alliluyia. Ispovedaytesya Bogu nebesnomu, yako v vek milost’ Yego. Alliluyia.
Looft de naam des Heren, Halleluja Looft de Heer, gij dienaren. Halleluja. Geloofd zij de Heer van Sion, die leeft in Jeruzalem. Halleluja. beken u tot de Heer, want hij is goedertieren. want zijn genade is eeuwig. Halleluja. Beken u tot de hemelse God, want eeuwig is zijn goedertierenheid. Halleluja.
9
Liedteksten
9. Blagosloven esi, Gospodi
9. Laudate Dominum, Looft nu de Heer
(Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim.)
(Geloofd zij U, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid.)
Angel’ ski sobor udivisya, zrya Tebe v mertvykh vmenivshasya; smertnuyu zhe, Spase, krepost’ razorivsha, i s Soboyu Adama vozdvigsha, i ot ada vsya svobozhdsha.
De gemeenschap van engelen verwonderde zich, U onder de doden te ontwaren. Gij Verlosser hebt de vesting van de dood vernietigd, en allen uit de hel bevrijd.
(Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim.)
(Geloofd zij U, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid.)
“Pochto mira s milostivnymi slezami, “o uchenitsy, rastvoryayete?” blistayasya vo grobe Angel mironositsam veshchashe: “Vidite vy grob, i urazumeyte, “Spas bo voskrese ot groba.”
Waarom mengt Gij myrrhe met tranen van erbarmen, volgelingen, sprak de stralende engel vanuit het graf tot de myrrhebrengsters. Zie het graf en begrijp: de Verlosser is uit het graf opgestaan.
(Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim.)
(Geloofd zij U, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid.)
Zelo rano mironositsy techakhu ko grobu Tvoyemu rydayushchyya, no predsta k nim Angel i reche: «Rydaniya vremya presta, «ne plachite, voskreseniye zhe Apostolom rtsyte.»
Heel vroeg kwamen de myrrhebrengsters wenend naar Uw graf gerend, maar de engel verscheen hen en zei: de tijd van wenen is voorbij, weent niet. Verkondig de wederopstanding aan de apostelen.
(Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim.)
(Geloofd zij U, heer, leer mij Uw rechtvaardigheid.)
10
Liedteksten
Mironositsy zheny , s miry prishedshiya ko grobu Tvoyemu, Spase, rydakhu, Angel zhe k nim reche, glagolya: “Shto s mertvymi zhivago pomyshlyayete? “Yako Bog bo voskrese ot groba.”
De vrouwen die met myrrhe naar Uw graf waren gekomen, Verlosser, weenden, maar de engel sprak tot hen: die u dood waant, leeft. Hij is immers als God opgestaan uit het graf.
Slava Otsu i Synu i Svyatomu Dukhu,
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Laat ons knielen voor de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, de Heilige Drieënheid in één wezen. Met de engelen roepen wij: Heilig, heilig, heilig zijt Gij, Heer, in het begin, en nu en altijd en in alle eeuwigheid, amen.
Poklonimsya Otsu, i Yego Synove, i Svyatomy Dukhu, Svyatey Troitse vo yedinom sushchestve, s serafimi zovushche: Svyat, syvat, syvat, esi Gospodi. I nyne, i priso, i vo veki vekov, Amin’ Zhiznodavtsa rozhdshi, greka, Devo, Adama, izbavila esi, Radost’ zhe Yeve v pechali mesto podala esi: Padshiya zhe ot zhizni, k sei napravi, iz Tebe voplotivyisya Bog i chelovek. Alliluyia! Slava Tebe, Bozhe.
Door de baring van de levenbrenger, o Maagd Maria, hebt Gij Adam van zijn zonden bevrijd. Vreugde hebt Gij Eva geschonken in plaats van droefenis: Degene die uit U geboren is als God en mens heeft hen die uit het leven waren gevallen daarin teruggebracht. Halleluja, halleluja. Ere zij U, God, halleluja, ere zij U, God.
11
Liedteksten
10. Voskreseniye Khristovo videvshe
10. De opstanding van Christus hebben wij gezien
Voskreseniye Khristovo videvshe, Poklonimsya Svyatomu Gospodu Iisusu, Yedinomu bezgreshnomu. Krestu Tvoyemu poklanyayemsya Khriste, i svyatoye voskreseniye Tvoye poyem i slavim.
De wederopstanding van Christus hebben wij gezien, laat ons knielen voor de heilige Heer Jezus, de enige die zonder zonden is. Voor Uw kruis knielen wij, Christus, en Uw heilige wederopstanding loven en prijzen wij.
Ty bo esi Bog nash, razve Tebe inogo ne znayem Imya Tvoye imenuyem, Priidite, vsi vernii, poklonimsya Svyatomu Khristovu voskreseniyu: Se bo priide Krestom radost’ vsemu miru. Vsegda blagoslovyashche Gospoda, Poyem voskreseniye Yego: raspyatie bo preterpev, smertiyu smert’ razrushi.
Want U zijt onze God, wij kennen geen ander dan U, Uw naam roepen wij aan. Komt allen, gelovigen, en knielt voor de heilige wederopstanding van Christus, want met het kruis komt de vreugde over de gehele wereld, vreugde, wij bezingen Zijn wederopstanding, door het verdragen van de Kruisiging heeft Hij de dood met de dood vernietigd.
11. Velichit dusha moya Gospoda
11. Magnificat, Verheerlijkt de Heer
Velichit dusha moya Gospoda, i vozradovasya dukh moy o Boze Spase moyem.
Mijn ziel verheft de Heer en verblijd is mijn geest in God mijn heil.
(Chestneyshuyu kheruvim i slavneyshuyu bez sravneniya serafim, bez istleniya Boga Slova rozhdshuyu, sushchuyu Bogoroditsu Tya velichayem.)
(Eerbaarder dan de cherubijnen en onvergelijkbaar glorievoller dan de serafijnen, hebt Gij onbevlekt het woord Gods gebaard. Ware Moeder Gods, U verheffen wij.)
Yako prizre na smireniye raby Svoyeya, se bo ot nyne ublazhat mya vsi rodi.
Omdat Hij neerzag op de nederigheid van Zijn dienstmaagd, want zie vanaf heden zullen alle geslachten mij zalig prijzen.
12
Liedteksten
(Chestneyshuyu kheruvim i slavneyshuyu bez sravneniya serafim, bez istleniya Boga Slova rozhdshuyu, sushchuyu Bogoroditsu Tya velichayem.) Yako sotvori mne velichiye Sil’ny, i svyato imya Yego; I milost’ Yego v rody rodov boyashchymsya Yego.
(Eerbaarder dan de cherubijnen, onvergelijkbaar glorievoller dan de serafijnen, hebt Gij onbevlekt het woord Gods gebaard. Ware Moeder Gods, U verheffen wij.) Want Hij die machtig is heeft grote dingen aan mij gedaan en heilig is Zijn naam, en Zijn barmhartigheid is van geslacht tot geslacht voor allen die Hem vrezen.
(Chestneyshuyu kheruvim i slavneyshuyu bez sravneniya serafim, bez istleniya Boga Slova rozhdshuyu, sushchuyu Bogoroditsu Tya velichayem.)
(Eerbaarder dan de cherubijnen, onvergelijkbaar glorievoller dan de serafijnen, hebt Gij onbevlekt het woord Gods gebaard, ware Moeder Gods, U verheffen wij.)
Nizlozhi sil’nyya so prestol, i vosnese smirennyya; Alchushchiya ispolni blag, i bogatyashchiyasya otpusti tshchi.
Machtigen heeft Hij van de troon gestoten en nederigen heeft Hij verheven, hongerigen heeft Hij met goederen overladen en rijken heeft Hij zonder iets weggezonden.
(Chestneyshuyu kheruvim i slavneyshuyu bez sravneniya serafim, bez istleniya Boga Slova rozhdshuyu, sushchuyu Bogoroditsu Tya velichayem.)
(Eerbaarder dan de cherubijnen, onvergelijkbaar glorievoller dan de serafijnen, hebt Gij onbevlekt het woord Gods gebaard, ware Moeder Gods, U verheffen wij.)
Vospriyat Izrailya otroka svoyego, pomyanuti milosti, Yakozhe glagola ko otsem nashim, Avraamu i semeni yego, dazhe do veka.
Hij heeft Israël, Zijn dienstknecht, tot Zich genomen, Zijn barmhartigheid indachtig, zoals Hij gesproken had tot onze vaderen, voor Abraham en zijn nageslacht in eeuwigheid.
(Chestneyshuyu kheruvim i slavneyshuyu bez sravneniya serafim, bez istleniya Boga Slova rozhdshuyu, sushchuyu Bogoroditsu Tya velichayem.)
(Eerbaarder dan de cherubijnen, onvergelijkbaar glorievoller dan de serafijnen, hebt Gij onbevlekt het woord Gods gebaard, ware Moeder Gods, U verheffen wij.)
13
Liedteksten
12. Slava v vyshnikh Bogu
12. Gloria, Ere zij God
Slava v vyshnikh Bogu, i na zemli mir, v chelovetsekh blagovoleniye. Khvalim Tya, blagoslovim Tya, klanyayemtisya, slavoslovim Tya, blagodarim Tya velikiya radi slavy Tvoyeya. Gospodi Tsaryu nebesny, Bozhe Otche, Vsederzhitelyu, Gospodi Syne Yedinorodny, Iisuse Khriste, i Svyaty Dushe. Gospodi Bozhe, Agnche Bozhi, Syne Otech’, vzemlyai grekh mira, pomiluy nas; vzemlyai grekhi mira, priimi molitvu nashu. Sedyai odesnuyu Otsa, pomiluy nas.
Ere zij God in den hoge en op aarde vrede in de mensen van goede wil. Wij loven U. Wij zegenen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U. Wij brengen U dank voor Uw grote heerlijkheid. Heer, God, hemelse Koning, almachtige vader, Heer eniggeboren Zoon, Heer, Jezus Christus en de Heilige Geest, Heer God, lam Gods, Zoon van de Vader, die de zonden van de wereld wegneemt, ontferm U over ons, verhoor ons smeken. Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons.
Yako Ty esi, yedin svyat, Ty esi yedin Gospod’, Iisus Khristos v slavu Boga Otsa. Amin’
Want Gij alleen zijt heilig, Gij alleen de Heer, Jezus Christus, in de heerlijkheid van God de Vader, Amen.
Na vsyak den’ blagoslovlyu Tya, i voskhvalyu imya Tya, vo veki i v vek veka.
Elke dag zal ik U zegenen en Uw naam verheerlijken in alle eeuwigheid.
Spodobi, Gospodi, v den’ sey bez grekha sokhranitisya nam. Blagosloven esi, Gospodi, Bozhe, Otets nashikh, i khval’no i proslavleno imya Tvoye vo veki, amin’.
Verwaardig U, Heer, op deze dag ons voor zonden te behoeden. Wees gezegend, Heer, God onze Vader, en geloofd en geprezen zij Uw naam in alle eeuwigheid, amen.
Budi, Gospodi, milost’ Tvoya na nas, Yakozhe upovakhom na Tya.
Heer, laat Uw genade over ons zijn want op U vertrouwen wij.
14
Liedteksten
Pomiluy mya. Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim. Istseli dushu moyu. Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim. K Tebe pribegokh. Blagosloven esi, Gospodi, nauchi mya opravdaniyem Tvoim.
Erbarm U over mij, wees gezegend, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid. Genees mijn ziel. wees gezegend, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid. Tot U heb ik mijn toevlucht gezocht. wees gezegend, Heer, leer mij Uw rechtvaardigheid.
Gospodi, pribezhishche byl esi nam v rod i v rod. Az rekh: Gospodi, pomiluy mya, istseli dushu moyu, yako sogreshikh Tebe, nauchi mya tvoriti volyu Tvoyu, yako Ty esi Bog moy, yako u Tebe istochnik zhivota, vo svete Tvoyem uzrim svet: Probavi milost’ Tvoyu vedushchim Tya.
Heer, U bent een veilige haven geweest voor ons en onze familie. Ik heb gezegd: Heer, erbarm U over mij, genees mijn ziel, ik heb tegen U gezondigd, leer mij Uw wil te doen, want U bent mijn God, en in U is de bron van alle leven, in Uw licht zullen wij het licht zien. Schenk Uw goedertierenheid aan hen die U kennen. Heilige God, heilige Sterke, heilige Onsterfelijke, erbarm U over ons. Eer aan de vader en de Zoon en de Heilige Geest, in het begin en nu en altijd en in alle eeuwigheid, amen.
Svyaty Bozhe, svyaty krepki, svyaty bessmertny, pomiluy nas. Slava Otsu i Synu i Svyatomu Dukhu, i nyne i prisno, i vo veki vekov, amin’. Svyaty bessmertny, pomiluy nas; Svyaty Bozhe, svyaty krepki, svyaty bessmertny pomiluy nas.
Heilige Onsterfelijke, erbarm U over ons. Heilige God, heilige, machtige, Heilige, onsterfelijke, erbarm U over ons.
15
Liedteksten
13. Dnes spaseniye
13. Dag van Verlossing
Dnes’ spaseniye miru byst’, poyem voskresshemu iz groba, i nachal’niku zhizni nasheya; razrushiv bo smertiyu smert’, pobedu dade nam i veliyu milost’.
Heden is de dag van verlossing voor de wereld! Laat ons zingen voor Hem die uit het graf is opgestaan en waarin ons leven een aanvang neemt, voor Hem die de dood heeft vernietigd met de dood, en de overwinning en grote genade aan ons schonk.
15. Vzbrannoy voyevode
15. Strijdbare Aanvoerster
Vzbrannoy voyevode pobeditel’naya, yako izbavl’shesya ot zlykh, blagodarstvennaya vospisuyem Ti rabi Tvoi, bogoroditse! No yako imushchaya derzhavu nepobedimuyu, ot vsyakikh nas bed svobodi, da zovyom Ti: raduysya nevesto nenevestnaya!
Strijdbare aanvoerster en overwinnaar, want Gij zijt bevrijd van alle kwaad; dankbaar zingen wij voor U, Uw dienares, o Moeder Gods. Want Gij bezit onoverwinnelijke macht, bevrijd ons van al onze smarten, en wij roepen U toe, verheug U, ongehuwde bruid! Vertaling: Raya Lichansky, met dank aan het Nederlands Kamerkoor.
16
BiografieĂŤn Componist Sergej Rachmaninov Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) geldt als de laatste vertegenwoordiger van de laat-romantische Russische pianistiek en als de laatste componist die de romantische Westers-Russische stijl van componeren tot ver in de twintigste eeuw bracht. Hij kreeg zijn opleiding aan het Conservatorium van Moskou en won er de gouden medaille voor zijn opera Aleko uit 1892. De slechte ontvangst van zijn Eerste symfonie in 1895 stortte Rachmaninov in een diepe depressie. Na de Revolutie van 1917 verliet Rachmaninov zijn vaderland om zich te vestigen in de Verenigde Staten. Rachmaninov onderhield zichzelf en zijn familie door het geven van recitals en hij kreeg mede dankzij zijn fabelachtige techniek en de grote spanwijdte van zijn handen een legendarische status. Door zijn drukke
pianocarrière en heimwee naar zijn thuisland nam zijn compositorische arbeid echter zienderogen af.
17
Biografieën
Uitvoerenden Daniel Reuss Dirigent
foto: Marco Borggreve
Met zijn ‘röntgenoren’ als gereedschap dringt Daniel Reuss door tot de essentie van de muziek die hij uitvoert. Bevlogen dirigeert hij muziekrepertoire dat vele eeuwen bestrijkt, van de dertiende tot de eenentwintigste eeuw. Reuss (1961) studeerde koordirectie bij Barend Schuurman aan het Rotterdams conservatorium. Toen hij 21 jaar was, richtte 18
hij het Oude Muziek Koor Arnhem op en in 1990 werd hij artistiek leider van Cappella Amsterdam. Van 2003 tot 2006 was hij chef-dirigent van het RIAS Kammerchor in Berlijn. In 2006 werd Daniel Reuss door Pierre Boulez uitgenodigd als docent en dirigent op de Lucerne Festival Academy in Zwitserland. In februari 2007 maakte hij zijn debuut bij de English National Opera met Händels Agrippina. Van 2008 tot 2013 combineerde Daniel Reuss zijn werkzaamheden als artistiek leider van Cappella Amsterdam met het chef-dirigentschap van het Ests Philharmonisch Kamerkoor. Daniel Reuss werkt daarnaast geregeld met ensembles en orkesten uit heel Europa en daarbuiten, zoals Akademie für Alte Musik Berlin, ensemble MusikFabrik, het Scharoun Ensemble, Sinfonia Varsovia, Kammerorchester Leipzig en São Paulo Symphony Orchestra. Sinds 2015 is Daniel Reuss tevens chef-dirigent van het Ensemble Vocal Lausanne. In 2016 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Cappella Amsterdam Met een rijkdom aan stemkleuren bereikt kamerkoor Cappella Amsterdam zijn specifieke homogene klank. Kamerkoor Cappella Amsterdam werd opgericht in 1970 door Jan Boeke. Sinds 1990 staat het koor onder artistieke leiding van chef-dirigent Daniel Reuss. Onder zijn leiding ontwikkelde het koor zich tot een hooggeprezen professioneel kamerkoor van internationale faam. Repertoire en expertise groeiden en reiken nu van stokoude tot gloednieuwe muziek. Cappella Amsterdam schrijft regelmatig compositieopdrachten uit en brengt veel composities van Nederlandse en buitenlandse componisten in première. Het koor werkt samen met Nederlandse en internationale topensembles, waaronder het Orkest van de 18e Eeuw, B’rock Orchestra, Asko|Schönberg en Amsterdam Sinfonietta. Cappella Amsterdam werkt daarnaast multidisciplinair samen met gezelschappen
Biografieën
en organisaties als Muziektheater Transparant (België), Opera2Day, Opera van Keulen, Holland Festival, de Amsterdamse Cellobiënnale en Nationale Opera & Ballet. Bij harmonia mundi verschijnen vrijwel jaarlijks cd’s van Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss, o.a. in 2016 de alom geprezen cd Arvo Pärt – Kanon Pokajanen, winnaar van de Edison Klassiek 2017. In maart 2017 verscheen Beethovens Missa Solemnis op het label Glossa en begin december 2018 kwam de nieuwste cd uit, eveneens bij Glossa: Brahms’ Ein deutsches Requiem. Beide (live) opnamen werden gemaakt in samenwerking met het Orkest van de 18e Eeuw. Met harmonia mundi wordt momenteel gewerkt aan een
serie cd-opnames met werken van vroege Franco-Vlaamse polyfonisten. De eerste in deze reeks, Josquin des Prez – Miserere mei Deus verscheen in september 2018. Sopranen Sandra Audere Martha Bosch Elisabeth Blom Marijke van der Harst Maria Köpcke Marieke Steenhoek Rachel Thompson Elma Timmers Alten Sofia Gvirts (solo) Sabine van der Heijden Mieke van Laren Antje Lohse Sophia Patsi Inga Schneider Desirée Verlaan Suzanne Verburg
Tenoren Ross Buddie Dolf Drabbels Jon Etxabe-Arzuaga Steven van Gils Mattijs Hoogendijk Adriaan De Koster Diederik Rooker Endrik Üksvärav (solo) Bassen Martijn de Graaf Bierbrauwer Erks Jan Dekker Jan Douwes Zigmars Grasis Harry van der Kamp Werner Matusch Bart Oenema Johan Vermeer Robert van der Vinne
19
Steun het Muziekgebouw
Met een schenking of nalatenschap helpt u het Muziekgebouw bijzondere artistieke programma’s te realiseren én projecten mogelijk te maken op het gebied van educatie en talentontwikkeling. Vriendschap Iedere bijdrage is van harte welkom; u kunt eenmalig doneren of structureel, door middel van een Vriendschap. Vanaf een jaarbijdrage van € 50,– bent u Vriend van het Muziekgebouw en ontvangt u verschillende tegenprestaties, zoals uitnodigingen voor speciale evenementen en de Vriendennieuwsbrief. Nalatenschap Het is ook mogelijk het Muziekgebouw op te nemen in uw testament. Dankzij de ANBI-status is het Muziekgebouw volledig vrijgesteld van erfbelasting, waardoor de schenking vanuit een erfenis volledig aan de doelstelling ten goede komt. Wilt u hierover meer weten, neem dan a.u.b. contact met ons op. Informatie? Meer informatie vindt u op www.muziekgebouw.nl/steunons. Neem voor vragen contact op met ons kantoor via vrienden@ muziekgebouw.nl of 020-7882010. 20
foto: Adam Mork
Seizoen 2019-2020 Serie Koren Topensembles als het Ests Kamerkoor, The King’s Singers, Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam overbruggen 450 jaar aan muzikale stijlen. Van ingetogen renaissancemuziek tot hedendaagse meesterwerken, gospel en traditionals. zo 6 okt 2019 Nederlands Kamerkoor O Sacrum Convivium zo 27 okt 2019 Noors Solistenkoor Kristalheldere koorzang zo 1 dec 2019 Holland Baroque + London Community Gospel Choir Gospel Baroque; Hallelujah! do 20 feb 2020 Ests Filharmonisch Kamerkoor Rachmaninov en Pärt vr 10 apr 2020 Stile Antico Pasen 1585 zo 3 mei 2020 Cappella Amsterdam Figure humaine za 16 mei 2020 The King’s Singers Finding Harmony
21
Verwacht
Mei za 18 mei / 20.15 uur Thomas Oliemans + Malcolm Martineau Beethoven, Wagner en Strauss
Kijk Muziek! zo 19 mei
13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal Piccolino Filmconcert (2-4) Muziektheater Canti Vaganti 13.30 uur Rots! (6+) Slagwerk Den Haag
Andriessen Festival do 23 t/m zo 26 mei
do 23 mei / 20.15 uur Asko|Schönberg Drie decennia Andriessen vr 24 mei / 20.15 uur Ralph van Raat Andriessen en Stravinsky za 25 mei 13.00 uur Asko|Schönberg Ter Ere 22
15.00 + 17 uur / Kleine Zaal Monica Germino MUTED 20.15 uur I SOLISTI De Staat van Andriessen zo 26 mei 11.00 uur Ere Lievonen De goddelijke routine 15.00 + 20.15 uur Odysseus Women + Anaïs Nin Nieuw Amsterdams Peil ma 27 mei / 20.15 uur Piotr Anderszewski Beethoven Diabelli-variaties
Juni wo 5 + do 6 jun / 20.30 uur Turan Dokht Aftab Darvishi + Miranda Lakerveld + Nilper Orchestra do 6 jun / 19.30 uur / Muziekgebouw aan de Ring Kelman Duran + Arif vr 7 jun / 20.30 uur Chronicle of Current Events Mieczysław Weinberg + Kirill Serebrennikov + Gidon Kremer + Kremerata Baltica
zo 9 jun / 20.30 uur Not Another Diva.. Hlengiwe Lushaba, Faustin Linyekula, Studios Kabako di 11 jun / 20.30 uur Mitra Jorge León + Eva Reiter + George van Dam + Claron McFadden wo 12 jun / 20.30 uur Le jeune noir à l’epée Abd Al Malik vr 14 jun / 20.30 uur ACTRESS X STOCKHAUSEN SIN {X} II Actress + Nederlands Kamerkoor
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café Kom voor het concert eten in 4’33 grand café. Reserveren: 020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiënten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
23