do 28 nov 2013 donderdagavond serie serie nederlands blazers ensemble Grote Zaal / 20.15 uur
nederlands blazers ensemble + hotel modern De Ring
PROGRAMMA
do 28 nov 2013 donderdagavond serie serie nederlands blazers ensemble Grote Zaal / 20.15-21.25 uur
NEDERLANDS BLAZERS ENSEMBLE + HOTEL MODERN
DUUR: ca. 70 minuten zonder pauze
De Ring
inleiding
Richard Wagner (1813-1883) Der Ring des Nibelungen, bewerking Willem van Merwijk
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Door Saskia Törnqvist
Na afloop entreehal
Na afloop bent u van harte welkom op het afterconcert door het NBE en hun gasten
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting: Nederlands Blazers Ensemble Interview: Daphne Richter
Nederlands Blazers Ensemble
Hotel Modern
Jeannette Landré fluit/piccolo Bart Schneemann hobo/althobo Harmen de Boer klarinet Gerrit Boonstra klarinet/basklarinet Dorian Cooke fagot Johan van der Linden, Willem van Merwijk saxofoon Ron Schaaper, Toine Martens hoorn Andre Schoh trompet Alexander Verbeek trombone Brandt Attema bastrombone Wilmar de Visser contrabas/basgitaar Peter Prommel, Yu-ling Chiu percussie
Herman Helle beeldconcept en vormgeving Herman Helle, Pauline Kalker, Arlène Hoornweg, Anouk Driessen scenario en spel Corinne van Lelieveld zakelijke leiding Ineke Kruizinga, Adrián Sneeuw productie Mirijam Neve podiumassistent Jan Lodewijk Eshuis partituursouffleur Heleen Wiemer, Dirk Vroemen, Stefan Gross, Guido Langendoen, Brett Murray, Quirijn Smits decor- en poppen assistenten André Goos, Joost ten Hagen, Willem Scheepstra techniek EIS Kenniscentrum Insecten insectenadvies
Bart Schneemann artistiek leider Niek Wijns zakelijk leider Elena van Slogteren producent Luc Kossen stagemanager Donné Roos geluid James Murray licht
De Ring in 90 minuten wordt mede mogelijk gemaakt door:
Sayers Fonds
3
TOELICHTING Een levensgroot terrarium vol bidsprinkhanen, mestkevers en mierenkolonies vult het podium. Wagners gewelddadige wereld vol verraad, machtsstrijd en verwurgende liefde wordt op spectaculaire wijze verbeeld: goden, godinnen, dwergen, reuzen worden gespeeld door levensechte marionetten van insecten.
De Ring is geïnspireerd op Wagners operacyclus Der Ring des Nibelungen, een mythologisch epos van zeventien uur vol grillige verhaallijnen. Alle verwikkelingen worden in gang gezet door een magische ring die gesmeed is uit goud dat op de bodem van de Rijn ligt. Wie hem bezit verkrijgt wereldmacht en vele personages hunkeren ernaar. Maar de ring is vervloekt: wie de eigenaar is, gaat ten onder. De musici van het Nederlands Blazers Ensemble spelen alsof hun levens ervan af hangen, terwijl de mensen van Hotel Modern met minicamera’s gluren in een schitterend en gruwelijk insectenrijk, waar verliefde vlinders dansen, sluipmoordenaars hun stille werk doen, en waar de onbarmhartige wetten der natuur in de meest pure vorm zichtbaar zijn. Alle beelden die tijdens de voorstelling te zien zijn worden ter plekke op het podium gemaakt.
4
TOELICHTING
Interview met Bart Schneemann (artistiek leider NBE) en Arlène Hoorweg (lid artistiek team Hotel Modern)
het dus ontzettend leuk, dat we nu hiervoor werden gevraagd. Nog niet eerder werkten we vanuit een vaststaand libretto. We maken een hele precieze choreografie op de muziek, het luistert allemaal heel nauw. Gelukkig hebben we een souffleur die ons tijdens het spelen aanwijzingen geeft, vanuit de muziek.’
‘Iedereen klaar? Attentie camera… brandende vlinder NU!’ In de repetitieruimte van Hotel Modern worden de acties tot op de seconde getimed. Handelingen worden van dichtbij gefilmd met minicamera’s en op groot scherm geprojecteerd. Ze werken aan De Ring, nu nog met een oefen-cd maar straks met echte musici van het Nederlands Blazers Ensemble. Artistiek leider Bart Schneemann liet Wagners beroemde cyclus Der Ring des Nibelungen bewerken en bracht zeventien uur muziek terug tot een kernachtige zeventig minuten. Hoe is dat mogelijk? ‘Het lijkt een onzinnig plan maar we vinden het leuk om fris tegen muziek aan te kijken. In dit Wagnerjaar krijgt het genie Wagner al ruimschoots de aandacht die hij verdient. Vaak zijn het megalomane producties waar tientallen dramaturgen en dirigenten bij zijn betrokken, voor de Ring zijn zelfs hele gebouwen neergezet. De manier waarop wij ermee omgaan is eigenlijk net zo megalomaan, maar we willen er met nieuwe ogen naar kijken. We willen iets maken dat er toe doet, op een podium in het hier en nu.’
De insectenwereld heeft alles in zich, het is een nare wereld maar ook prachtig, mythisch bijna In hun theatrale verbeelding van Wagners mythische wereld geen goden, nevelingen en dwergen. Het toneelbeeld wordt in beslag genomen door reusachtige kasten vol weelderige planten, spinnenwebben en onderwaterwerelden. Samen vormen ze de habitat van deze Ring, een fantasierijke en natuurgetrouwe insectenwereld. Hoornweg: ‘We wilden dit niet met poppetjes doen, dan blijf je vast zitten in de anekdotiek. We hebben de muziek beluisterd en de verhaallijnen bestudeerd en zijn van daaruit gaan denken. De muziek moest de leidraad vormen, maar uiteraard komt de ring ook in onze versie voor, net als de natuurelementen en grote thema’s als liefde, geweld en machtswellust. Op een gegeven moment kwam Herman [Helle, lid artistiek team, red.] ineens met het idee om de personages uit insecten te laten bestaan. Toen hadden we een ingang gevonden. De insectenwereld heeft alles in zich, het is een nare wereld maar ook prachtig, mythisch bijna. We hebben veel tijd besteed aan research, documentaires bekeken en
Schneemann was al bekend met het werk van Hotel Modern en zag in hen de ideale partners om dit project te realiseren. Arlène Hoornweg: ‘We waren meteen enthousiast, werken met een live ensemble was een lang gekoesterde wens. Al voor we De Grote Oorlog (2000-2001) maakten liepen we rond met dat idee, maar destijds werd het ons afgeraden. Reizen met een orkest is duur, je kunt maar een paar keer spelen. We vonden 5
TOELICHTING
gesproken met entomologen. De insectenwereld is wonderschoon, maar ook gruwelijk. Onze insectenpersonages kunnen dus net zo goed ontroerend en schattig zijn, maar ook heel naar. De afstand die we er als mens toe hebben kan vervreemdend, bijna surrealistisch werken en daardoor ontstaat een mooie, respectvolle parallel met de wereld van Wagner.’
NBE te repeteren. Wij moeten dan al helemaal klaar zijn, dat is anders dan we gewend zijn. Musici repeteren niet zoals theatermakers, ze bereiden zich thuis voor en komen pas in de laatste dagen bij elkaar. Wij werken al maanden samen. Het zijn echt verschillende culturen. [Lacht] Misschien schrikken we ons lam als we straks tussen de blazers zitten.’
Hoe kijkt de wereld van de klassieke muziek aan tegen deze aanpak? Schneemann: ‘In de klassieke muziek zijn er veel tradities, daar is niets op tegen, maar er staat vaak een muur omheen. Instituten veranderen in aanleg nu eenmaal niet snel, minder snel dan de samenleving zelf. Sommigen vinden dat je niet aan Wagner mag komen, hij schreef immers bij elke scène precies hoe het eruit moest zien. Onlangs was ik uitgenodigd om voor een zaal vol kenners en liefhebbers over zijn werk te praten. Ik zei dat ik niet op alle fronten van Wagner houd. Toen ik daarna vertelde over de vorm die we hebben gekozen vonden ze dat zo belachelijk dat ze begonnen te ginnegappen. Het idee dat je dit heilige huis gaat verbeelden met insecten, dat Wotan door een tor wordt gespeeld, daar kon niemand zich iets bij voorstellen. Maar wat we doen is niet bedoeld als een statement. We zochten een hedendaagse vorm en een theatrale verbeelding. Het blijft wel een opera. En de kern, het geniale van de muziek, komt absoluut naar boven.’ En hoe is het voor theatermakers om samen te werken met musici, is het een andere wereld? Hoornweg: ‘Dit is allemaal nieuw voor ons, het is een knijterspannende onderneming. Er zijn uiteindelijk maar twee dagen om samen met het 6
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN Richard Wagner
Richard Wagner trouwde in 1836 met de zangeres Minna Planer. Hij leefde altijd op te grote voet, waardoor hij regelmatig in financiële problemen raakte. Enkele keren vluchtte hij om zijn schuldenaren te ontlopen. Zo kwam hij in 1839 als verstekeling via Londen in Parijs terecht. In Parijs schreef hij artikelen en arrangementen, maar kwam toch weer in financiële problemen. In 1870 hertrouwde Richard Wagner met Cosima, de dochter van Franz Liszt. Uit
tekening naar een olieverfschilderij van Franz van Lenbach
De Duitse componist Richard Wagner (1813-1883) werd geboren in Leipzig. Enkele maanden na zijn geboorte overleed zijn vader. Zijn moeder, Johanna Rosine Pätz, hertrouwde in 1814 met de acteur en schilder Ludwig Geyer. Richard Wagner bracht zijn jeugd door in Dresden en kreeg vanaf 1828 muziekles.
deze verhouding kwamen drie kinderen voort. De opera’s van Richard Wagner staan bekend om hun dramatiek. Wagner was goed op de hoogte van de Duitse sagen, legenden en mythen, die hem zeer inspireerden. Bovendien schreef hij niet alleen de muziek, maar ook de libretti voor zijn opera’s. Wagner was een detaillist en 7
bemoeide zich bij de productie van zijn werken overal mee. In Bayreuth richtte Wagner het festivalhuis op waar in 1876 Der Ring des Nibelungen voor het eerst werd opgevoerd. Nadien schreef hij vooral orkestwerken, pianowerken en liederen. Richard Wagner overleed in 1883 tijdens een vakantie in Venetië.
biografie
Willem van Merwijk Saxofonist/arrangeur/ componist Willem van Merwijk (1960) is een muzikale duizendpoot. Als medeoprichter en voormalig baritonsaxofonist van het Aurelia Saxofoon Kwartet (sinds 1982) gaf hij concerten over de hele wereld en maakte hij een tiental cd’s. Van Merwijk is sinds 1990 lid van het Nederlands Blazers Ensemble, waarvoor hij ook veel arrangeert, en remplaceerde regelmatig in orkesten zoals het Koninklijk Concertgebouw Orkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Hij is docent methodiek saxofoon en assistent hoofdvak aan het Amsterdams Conservatorium en docent arrangeren/compositie/ songwriting aan het Conservatorium van Utrecht. Van Merwijk componeert onder het pseudoniem Guillermo Lago voor musici als Ivo Janssen, Brandt Attema, Astrid Haring, the New Trombone Collective, de NDR Big Band, het Nederlands Blazers Ensemble en het Amstel en Aurelia Saxofoon Kwartet. Zijn werk wordt regelmatig
uitgevoerd en verschillende van zijn stukken zijn op cd vastgelegd. Hij schreef voor de Nationale Dodenherdenking 2011 het lied Bloemen in de Stilte. Als arrangeur werkt hij voor een groot aantal artiesten en ensembles, zoals het Nederlands Blazers Ensemble, de Marinierskapel, het New Trombone Collective, Ensemble Cameleon, Janine Jansen, Wouter Hamel, André Heuvelman, Staff Benda Bilili en vele anderen. Veel van zijn arrangementen verschenen op cd. In 2006 richtte hij met klarinettist Adnan Cico in Sarajevo de Winds Of Change op, het Bosnië en Herzegovina Blazers Ensemble waarvan hij artistiek leider is. 8
biografie
UITVOERENDEN
Theatergroep Hotel Modern versmelt muziek, performance, poppenspel en film in beeldende voorstellingen. De artistieke kernleden zijn actrices Arlène Hoornweg en Pauline Kalker en beeldend kunstenaar en performer Herman Helle. Het gezelschap won vele prijzen, waaronder de Erik Vos prijs, de publieksprijs van het Festival aan de Werf, de Europese Prix de Coppet en de VSCD Mimeprijs 2011. Hotel Modern toert over de hele wereld; speelt haar voorstellingen van Parijs tot Milaan en van New York tot Tokyo. Maquettes spelen in hun werk een belangrijke rol: in het theater worden complete miniatuurwerelden gebouwd, bevolkt door duizenden personages. Zo kan het publiek letterlijk vanuit een macroperspectief naar de wereld kijken. De verschrikking van oorlog is een vaak terugkerend thema. In de internationale theaterhit De Grote Oorlog wordt de
foto: Herman Helle
Hotel Modern
loopgravenstrijd van de Eerste Wereldoorlog verbeeld. Op het podium wordt een miniatuurfilmset geïnstalleerd; met potgrond, peterselie en roestige spijkers bouwen de spelers landschappen van het westelijk front. Met minicamera’s duiken de spelers de loopgraven in, en laten het publiek kijken door de ogen van de strijdende soldaten. De beelden worden voorzien van een live soundtrack en levensgroot geprojecteerd, het resultaat is verbluffend intens en realistisch. Kamp is een theatraal portret van Auschwitz, waarin een podiumvullende maquette van een vernietigingskamp tot leven wordt gewekt. De groep 9
maakt ook absurdistisch en licht werk. Hun stuk Garnalen Verhalen is een vrolijk portret van de mensheid waarbij 350 echte gedroogde garnalen de rol van mensen spelen. www.hotelmodern.nl
Hotel Modern wordt gesubsidieerd door:
biografie
Nederlands Blazers Ensemble Het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) is een groep van ruim twintig topmusici die zo’n tachtig keer per jaar samenkomen om in binnenen buitenland bijzondere programma’s te spelen. Gezamenlijke bezieling en honger naar avontuur drijft het NBE tot het maken van theatrale muziekprogramma’s die zelden onder één muzikale noemer te vangen zijn; het NBE speelt muziek van alle soorten en maten die de zinnen en verbeelding prikkelt. Naast de Amsterdamse concertseries in Het Concertgebouw en Muziekgebouw aan ‘t IJ verzorgt het NBE ieder jaar het spraakmakende Nieuwjaarsconcert dat door de VARA op tv wordt uitgezonden. Het ensemble wordt regelmatig uitgenodigd voor bijzondere gelegenheden. Zo trad het NBE op tijdens staatsbezoeken in India, Thailand en Turkije, en was het te gast in de fameuze PROMS serie in de Royal Albert Hall in Londen. In 2011 kreeg het NBE de Radio 4
Prijs toegekend. De jury zei hierover: ‘Het Nederlands Blazers Ensemble is een hele goede ambassadeur voor de klassieke muziek. De musici bereiken door een opvallende en avontuurlijke programmering een divers en vooral jong publiek. De blazers slechten muren tussen de diverse muzikale genres, combineren eigentijdse muziek met oude muziek en zoeken spannende combinaties met andere disciplines. Het is het meest ondernemende ensemble van Nederland’. Op het eigen cd label NBELIVE brengt het ensemble per jaar vier tot vijf bijzondere live opnamen uit onder het motto ‘Voor wie erbij was of erbij had willen zijn’. Dat blijft niet onopgemerkt. Zo werd bijvoorbeeld de cd Gran Partita bekroond met een Edison Publieksprijs. Inmiddels zijn op NBELIVE meer dan 30 cd’s en dvd’s verschenen. www.nbe.nl
10
Het Nederlands Blazers Ensemble wordt gesubsidieerd door: het Ministerie van OC&W, het Fonds Podiumkunsten en door de Gemeente Amsterdam.
foto: Remke Spijkers
biografie
11
VERWACHT
d0 12 dec 2013 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
SLAGWERK DEN HAAG Strange and Sacred Noise
De Amerikaanse componist en slagwerker John Luther Adams (1953) haalt zijn inspiratie uit overweldigende natuur en allesomvattend natuurgeweld. In zijn Strange and Sacred Noise is de zaal tachtig minuten gevuld met donderende trommels, ijzige bellen, sonore marimba’s en dreigende sirenes. Geroemd als een van de meest eigenzinnige componisten van zijn generatie maakt Adams de fundamentele kracht van geluid hoorbaar. De befaamde muziekjournalist Alex Ross van The New Yorker noemde Adams ‘een van de meest originele muzikale denkers van de 21e eeuw’. Drijvende kracht achter zijn muziek is zijn liefde voor de machtige natuur van de Amerikaanse staat Alaska, waar hij in 1975 als natuurbeschermer voor het eerst kwam. Zijn muzikale inspiratiebronnen zijn divers: van rockmuziek en Frank Zappa tot Edgard Varèse, Stravinsky, John Cage en Morton Feldman.
12
John Luther Adams
VERWACHT
zo 1 dec 2013 serie muziektheater grote zaal / 20.15 uur
ISH + VOCAALLAB
MonteverdISH – a hiphop breakdance opera
De voorstelling toerde eerder in najaar 2011 en werd alom lovend ontvangen. Vier breakdancers, een beatboxer, vier zangers, vier instrumentalisten en een dj laten zien wat het streven naar macht en geld doet met het karakter van mensen. De vraag die opdoemt, is of de zucht naar macht niet beter vervangen kan worden door het streven naar geluk.
13
Foto: Ben van Duin
In deze ultieme cross-overproductie smelten breakdance en hiphop samen met opera en klassieke muziek. Het danstheatergezelschap ISH en ensemble VOCAALLAB transformeren de opera L'Incoronazione di Poppea van barokcomponist Monteverdi tot een eigen, unieke voorstelling. Een heftig verhaal waarin het streven naar macht samenvalt met de kracht van de liefde.
Scene uit MonteverdISH
VERWACHT
November
zo 8 dec / 11.00 uur
Di 17 dec / 12.30 uur
Kleine Zaal
Amsterdamse Cello Biënnale Sneak Preview 2014
Ensemble SCALA Morning of the unexpected
CvA-Brass & CvA-Percussion Lunchconcert ism Conservatorium van Amsterdam
za 30 nov / 20.15 uur
do 12 dec / 20.15 uur
wo 18 dec / 19.30 uur
Special: Osiris Trio jublieum
Slagwerk Den Haag Strange and Sacred Noise
Choir of the New College Oxford Noël Noël!
vr 29 nov / 20.15 uur
Osiris Trio Jubileumconcert
December
vr 13 dec / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta Verklärte Nacht
zo 1 dec / 20.15 uur
ISH + VOCAALLAB MonteverdISH – a hiphop breakdance opera
za 14 dec / 20.15 uur
wo 4 dec / 20.15 uur
zo 15 dec / 15.00 uur
Calefax Rietkwintet + Wouter van Reek Door de Bomen het Bos
Laureaten Prinses Christina Concours Wat is het geheim van muzikaal talent? 8+
Quatuor Ysaÿe Franse lyriek
do 19 dec / 20.15 uur
Atlas Ensemble Premières vr 20 dec / 20.30 uur
Insomnio The Yellow Shark van Frank Zappa za 21 dec / 15.00 uur
De IJ-Salon Mahlers mooiste
vr 6 dec / 20.30 uur
Tomoko Mukaiyama Super T-market za 7 dec / 20.15 uur
Diamantfabriek Conversations with my mother
ma 16 dec / 19.30 uur
za 21 dec / 20.15 uur
Combattimento Consort Amsterdam + Nederlands Kamerkoor Weihnachtsoratorium
Tamara Stefanovich Spraakmakende sonate van Boulez
14
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.