do 19 dec 2013 donderdagavond serie serie nieuw ensemble serie wereldmuziek Grote Zaal / 20.15 uur
Atlas Ensemble Premières / No Fear
PROGRAMMA ATLAS ENSEMBLE Premières / No Fear
Artjom Kim dirigent Dhruba Ghosh sarangi Harrie Starreveld fluit/shakuhachi Ernest Rombout hobo/Engelse hoorn Anna voor de Wind (bas)klarinet Pikong Wu saxofoon Raphaela Danksagmüller duduk Naomi Sato sho Hua Yifei sheng Gu Shengying pipa Elchin Nagiyev tar Bassem Alkhouri qanun Ernestine Stoop harp Su Chang zheng I-Han Fu, Mervyn Groot, Sujin Hwang, Michel Zanders slagwerk Wang Ying erhu Dhruba Ghosh sarangi Yoonhee Lee viool Celia Hernández Doval altviool Sebastiaan van den Bergh cello Rob Dirksen contrabas
do 19 dec 2013 donderdagavond serie serie nieuw ensemble serie wereldmuziek Grote Zaal / 20.15-21.35 uur DUUR: ca. 45 minuten voor de pauze ca. 30 minuten na de pauze
inleiding foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Door Joël Bons en gasten
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting: Paul Janssen
Brechtje van Dijk (1993) Korstmos (2013) (duduk, basklarinet, sho, pipa, harp, erhu, percussie, viool, altviool, contrabas)
Elchin Nagijev – tar solo Carolina Cerezo Dávila (1993) No Fear (2012) (sho, hobo, basklarinet, pipa, qanun, percussie, viool)
Wang Ying – erhu solo Amit Gur Forest Tale (2013) (fluit, sho, harp, zheng, altviool)
Hua Yifei – sheng solo Manuel Sánchez García (1989) The Constant: out of a bell pattern (2013) (shakuhachi/piccolo, duduk, sho, sheng, pipa, qanun, zheng, percussie, erhu, sarangi, altviool, cello, contrabas)
PAUZE Joël Bons (1952) Cadenzas with Dhruba Ghosh (sarangi) (2010-2013) (fluit, hobo, klarinet, duduk, sho, sheng, pipa, tar, qanun, zheng, percussie, sarangi (solo), erhu, viool, altviool)
Stefano Pierini (1971) Visions (2013) (duduk, sho, erhu, pipa, klarinet/basklarinet, saxofoon, harp, percussie, viool, altviool, cello, contrabas)
Artjom Kim (1976) Spiral (2013) (fluit/ shakuhachi, hobo, klarinet, sho, sheng, tar, zheng, harp, percussie, sarangi, viool, alviool, cello, contrabas)
TOELICHTING No fear, geen angst. Het zou het motto van het Atlas Ensemble kunnen zijn. Het ensemble uit de koker van artistiek leider Joël Bons wil immers de multiculturele samenleving vertalen in muzikale wegen die spannende confrontaties opleveren. ‘We zoeken naar iets nieuws, naar een samenwerking tussen oosterse en westerse musici die iets anders oplevert dan louter een afwisseling van verschillende muziektradities. Door elkaar uit te dagen en gebaande paden te verlaten ontstaat iets nieuws.' Al in 2002, voordat Bons het Atlas Ensemble oprichtte, noteerde hij zelf de uitgangspunten voor een compositie voor het nieuwe ensemble. ‘Voor de hand liggend zijn cadensen, een combinatie van genoteerd materiaal en vormen van improvisatie’, noteerde hij. Pas in 2010 begon hij aan het werk dat vandaag op het programma staat. Het is eigenlijk een ‘mission statement’ van het Atlas Ensemble. ‘De oosterse tradities zijn doorgaans orale tradities en de combinatie met de westerse traditie roept vele vragen op’, zegt Bons. ‘Als je de notatie loslaat en improvisatieruimte schept, geef je als componist de verantwoordelijkheid uit handen, maar als je alles noteert, snoer je musici in. Het gaat dus om het evenwicht tussen vrijheid en wat je kunt bepalen en vastleggen. In die zin is er niets nieuws onder de zon. Daar was Pierre Boulez ook al mee bezig. Hij constateerde dat onze ‘notenpraktijk’, waarin alles is vastgelegd, beperkingen heeft. In het meesterlijke Eclat probeerde hij juist de 'geste du musicien' de ruimte te geven. En met het IRCAM bracht hij musici, componisten, wetenschappers en nieuwe technologie samen om tot nieuwe scheppingen te komen.
Ook het Atlas Ensemble heeft de zoektocht naar andere wegen inmiddels uitgebreid met een heus ‘laboratorium’. De Atlas Academy biedt jaarlijks een studiecentrum en een atelier om nieuwe mogelijkheden uit te proberen.
Onze vastgelegde ‘notenpraktijk’ heeft beperkingen Een aantal jonge componisten staat vandaag op het programma met nieuw werk, naast oudgedienden als dirigent/componist Artjom Kim, de Italiaan Stefano Pierini en natuurlijk Joël Bons. Daarnaast spelen acht studenten van het Conservatorium van Amsterdam mee in het Atlas Ensemble. Bovendien markeert dit concert de start van de samenwerking tussen de conservatoria van Amsterdam en Beijing, waardoor er een directere uitwisseling van muzikale ervaringen plaats kan vinden.
4
TOELICHTING
Brechtje van Dijk
met dit werk een interne vlucht uitdrukken, de noodzaak om te ontsnappen. Delen die in conflict raken en de blijdschap die we voelen wanneer we hebben geleerd de conflicten achter ons te laten.’ Zij baseert zich daarbij op een fragment uit een gedicht van de Spaanse auteur Olga Bernad:
Korstmos
De twintigjarige Nederlandse Brechtje van Dijk brengt in Korstmos haar interesse in niet-westerse muziektradities samen met een ervaring die ze opdeed in Noorwegen.
‘No fear’
Tijdens een driedaagse wandeling raakte ze gefascineerd door korstmos dat in de Noorse bergen groeit. Van Dijk over haar werk: ‘Geïnspireerd door de korstmos in de Noorse bergen Hoe mooi zou het zijn om die, helder groen en geel, te zien groeien op een pas afgebroken steen.’ Achter deze zinnen gaat een werk in drie gedeeltes schuil met veel vrijheden voor de musici. Het begint met een percussief gedeelte waaruit zich een ketting van noten ontwikkelt. Dat gaat over in de ontwikkeling van een ‘soundscape’, waarbij er met elke nieuwe laag ook een ‘nieuwe’ musicus op het podium komt. In het laatste gedeelte klinkt de ‘soundscape’ in volle glorie als een representatie van de schoonheid van korstmos.
(…) that you close my eyes before fear, that I close yours and may the eyelids close a dark curtain over the void. EPITAPH I stopped fearing: Imagine what I now have and live as if you could not have imagined it.
Amit Gur Forest Tale
Carolina Cerezo Dávila No Fear
Met Forest Tale voor fluit, sho, harp, zheng en altviool maakt de jonge Israëlische componist Amit Gur zijn debuut op een Europees podium.
De jonge Spaanse componiste Carolina Cerezo Dávila zag de titel van haar werk, No Fear, uitgroeien tot het motto van het hele concert.
Hij schreef een ‘volkssprookje’ voor dit kwintet dat de gangbare klanken van de verschillende instrumenten zowel uitbuit als dichter bij elkaar brengt. De sho, de zheng en de harp vinden elkaar in het eerste gedeelte in een toverachtig
Het werk is een muzikale weergave van de angst achter je laten om zeer persoonlijke drijfveren tot uitdrukking te brengen. ‘Ik wilde 5
TOELICHTING
klanktapijt terwijl de fluit en de altviool de melodielijnen uitzetten. In het middengedeelte groeien de instrumenten steeds meer naar elkaar toe. Het werk besluit met een korte ‘recapitulatie’ van het eerste gedeelte.
Inspirerend omdat het zowel Bons als Ghosh uitdaagt. En dat terwijl Cadenzas begint met iets wat Dhruba Ghosh gewend is te doen. Hij improviseert eenzaam in min of meer zijn eigen vocabulaire en deze improvisatie fungeert zo als een soort inleiding, een alap, op wat komen gaat. De laatste noot van de improvisatie van Ghosh is het begin van een geheel gecomponeerd en genoteerd middendeel met af en toe ruimte voor een ‘cadens’ van de solist. Aan het eind komen Oost en West verrassend bij elkaar in een dubbelimprovisatie voor sarangi en het ‘groot westers bakbeest’ dat Bons absoluut niet in het Atlas Ensemble wilde hebben, de piano.
Manuel Sánchez García
The Constant: out of a bell pattern De Spanjaard Manuel Sánchez García is masterstudent aan het Conservatorium van Amsterdam. Hij schreef The Constant, een filosofisch werk dat handelt over parallelle universums. Het werk bestaat uit drie mogelijke consequenties van een patroon van Thaise gongs dat in de subtitel van het werk gevat is. Soms is hetzelfde materiaal in alle drie de ‘werelden’ aanwezig. Uiteindelijk gaat het om de interactie tussen alle elementen waardoor de belangrijkste gebaren ‘zichtbaar’ worden. Met The Constant hoopt de componist een ‘gids’ aan te reiken in tijden van angst en verandering.
Stefano Pierini Visions
Voor de Italiaanse componist Stefano Pierini bestaat er geen Oost en West, zo lijkt het. De verschillende instrumenten van het Atlas Ensemble zijn voor hem geen uitdrukking van een etnische identiteit, maar veel meer klankbronnen losgekoppeld van enige geografische annotatie.
Joël Bons
De etnische instrumenten worden vooral ingezet om de orkestkleur te verhogen. De pipa en de percussiesectie zijn daarbij de fundamenten van het ensemble. Visions is daarnaast een product van de zoektocht van Pierini naar de zeggingskracht van de beknopte vorm. Visions bestaat uit zes korte deeltjes die gebouwd zijn op vrij basale muzikale elementen zoals de chromatische toonladder en de kwint. Deze delen vormen samen een boog van twee hoekdelen die bestaan uit symmetrische
Cadenzas with Dhruba Ghosh (sarangi) ‘Inspiring’, dat is precies wat sarangispeler Dhruba Ghosh de samenwerking noemde met Joël Bons. De artistiek leider van het Atlas Ensemble is ook een componist die de grenzen van de verschillende tradities verkent, laat versmelten en daarmee als een ware alchemist zoekt naar nieuwe verbindingen om ‘goud’ te maken. 6
TOELICHTING
gebaren en die vier ‘etudes’ omsluiten gebaseerd op overeenkomstig muzikaal materiaal.
Artjom Kim Spiral
Samarkand in Oezbekistan is een van de steden langs de zijderoute tussen het MiddenOosten en China, en daarom een rijke stad met een lange geschiedenis. Opvallend is vooral de architectuur. De middeleeuwse bouw vol vormen, lijnen en figuren en de manier waarop de oude meesters deze figuren als symbool gebruikten is wat dirigent en componist Artjom Kim in Spiral bezighoudt. Wat hem fascineert is ‘hoe een simpele sequens van bogen een hele architectuur vormt, hoe een combinatie van twee simpele ornamentele figuren een eindeloze diversiteit in vele lagen creëert’. Bovendien waren het volgens de componist ‘niet louter spelletjes, maar een manier van waarnemen van het universum, en een methode om mystieke kennis tot kunst te transformeren’. Dat is wat Kim in Spiral heeft overgenomen. De spiraal is in ritme en melodie de basisvorm die alles definieert en de belangrijkste verhouding in het hele werk is die van twee staat tot drie, niet geheel toevallig ongeveer de verhouding van de gulden snede. Voor dit stuk bouwde Kim zelf speciale slagwerkinstrumenten die hij uit Tasjkent meenam.
7
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN
Carolina Cerezo Dávila
Amit Gur
De Spaanse componiste Carolina Cerezo Dávila (1993) studeert nog aan het Aragon Superior Conservatory of Music in Zaragoza.
De Israëlische componist Amit Gur begon zijn muzikale loopbaan al vroeg als gitarist en componist.
Brechtje van Dijk
Brechtje van Dijk (1993) studeert compositie aan het Conservatorium van Amsterdam bij Joël Bons en Wim Henderickx. Haar werk wordt gekenmerkt door verrassende ideeën en de toepassing van theatrale en visuele elementen zoals in The Facechord Factory (een installatie die akkoorden genereert uit gezichtscans) en When howling doesn’t work (een compositie voor pianospelende honden en ensemble).
Ze vestigde al een aantal keer internationaal de aandacht op zich, onder andere met het werk Abstractions dat ze tijdens de Atlas Academy 2012 schreef. No Fear, geschreven voor het Atlas Ensemble ging in juni van dit jaar in Spanje in première.
8
Na jaren als leadgitarist te hebben opgetreden begon hij aan de Jerusalem Academy of Music and Dance als student compositie en muziektheorie. Tegenwoordig leeft hij in Amsterdam waar hij aan het plaatselijke conservatorium compositie studeert bij Wim Henderickx en Richard Ayres.
biografie
Joël Bons
Stefano Pierini
De Spaanse componist Manuel J. Sánchez García (1989) studeerde compositie in Sevilla, Madrid en Talinn.
Joël Bons (1952) studeerde gitaar en compositie. Zijn belangrijkste compositiedocenten waren Franco Donatoni en Brian Ferneyhough.
De Italiaanse componist Stefano Pierini (1971) studeerde aan het Conservatorium van Turijn en vervolgde zijn studie bij Fabio Nieder en Luca Francesconi.
Naast componist is hij artistiek leider van het in 1980 mede door hem opgerichte Nieuw Ensemble waarmee hij in 1998 de Prins Bernard Fonds Cultuurprijs kreeg. In 2002 richtte Bons het Atlas Ensemble op om de musici van Azië en Europa bijeen te brengen. In 2009 volgde in het verlengde hiervan de Atlas Academy. Daarnaast is Bons compositiedocent aan het Conservatorium van Amsterdam.
Hij schreef werken voor diverse ensembles waaronder het Atlas Ensemble en de Seattle Chamber Players en hij is een geregelde gast op internationale festivals. Daarnaast doceert hij compositie aan de ‘Scuola Civica’ in Turijn en geeft hij workshops analyse aan de Accademia di Musica di Pinerolo in Turijn.
Foto: Kadir van Lohuizen
Manuel J. Sánchez García
Momenteel is hij bezig met zijn masters bij Wim Henderickx en Richard Ayres. In zijn werk staan filosofische concepten, levensvragen en relaties met kalligrafie centraal.
9
biografie
UITVOERENDEN Artjom Kim
Dirigent/componist
In 2001 behaalde hij zijn masters degree aan het Staatsconservatorium van Tasjkent. Tijdens zijn studie werd hij actief bij Ilkhom XX, het internationale festival voor hedendaagse muziek. Veel van zijn werken werden op dit festival in première gebracht. Het festival bood Kim ook de gelegenheid om te gaan dirigeren. Onder zijn leiding klonken premières van verschillende werken van jonge Oezbeekse componisten. In 2004 bracht Kim in Tasjkent het Omnibus Ensemble bij elkaar, het eerste ensemble in Centraal Azië dat zich richt op nieuwe muziek.
Foto: Co Broerse
Artjom Kim werd geboren in 1976 in Bekabad (bij Tasjkent), Oezbekistan. Hij begon muziek (bajan) te studeren toen hij tien jaar oud was. Vanaf 1995 kreeg hij zijn eerste compositielessen van de befaamde Oezbeekse componist Mirsadik Tadjiev. Daarna studeerde hij bij Dmitri Yanov-Yanovsky.
Artjom Kim dirigeerde de Oezbeekse premières van onder andere het Requiem van Alfred Schnittke, Les noces van Stravinsky, Carmina Burana van Carl Orff, Das Lied von der Erde van Mahler en de Kammerkonzerte van Berg en Ligeti. Artjom Kim componeert ook regelmatig muziek voor film en theater. Sinds 2002 werkt Artjom Kim als componist en dirigent intensief samen met het Nieuw Ensemble en het Atlas 10
Ensemble. Voor het Nieuw Ensemble schreef hij Stabilis/ Mobilis, L’autre plaine, De Profundis en Procession II. Voor het Atlas Ensemble schreef hij Rag Music, Lontano, Chamber Concert, Le Vitrail, Procession, Flame en Spiral.
Foto: Joël Bons
biografie
Atlas Ensemble Het Atlas Ensemble ontstond in 2002 op initiatief van Joël Bons. Geïnspireerd door projecten met het Nieuw Ensemble wilde hij op een duurzamer en evenwichtiger basis de instrumenten en tradities van China, Centraal Azië en het Nabije Oosten samen brengen om zo tot nieuwe muziek en unieke samenklanken te komen.
In tegenstelling tot het hedendaagse westerse ensemble, waarin van elke familie één instrument is vertegenwoordigd, brengt het Atlas Ensemble instrumenten uit verschillende culturen samen, die oorspronkelijk afstammen van dezelfde ‘voorvader’. Door deze afstammelingen te verenigen en hun timbres te combineren in één ensemble, kan een letterlijk ongehoorde klankpracht worden bereikt. Het ensemble maakte 11
zijn debuut in september 2002 op de Berliner Festspiele met louter voor het ensemble geschreven nieuwe werken. Sindsdien is het repertoire met vele werken van componisten uit Oost en West toegenomen. Vanaf 2009 organiseert het ensemble jaarlijks de Atlas Academy, een laboratorium voor musici en componisten om de mogelijkheden van het Atlas Ensemble in de praktijk te toetsen en te komen tot een nieuwe interculturele muziek.
VERWACHT
do 9 jan 2014 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
ASKO|SCHÖNBERG Stilte en chaos
Een existentiële zoektocht, een filosoferen in tonen: zo zou je het werk van György Kurtág en Jan van de Putte kunnen karakteriseren. Beiden zoeken in hun muziek stille innerlijke ruimten op, verkennen de ‘chaos in zichzelf’ (Van de Putte). Kurtág balanceert in What is the word – naar Beckett – op de rand van sprakeloosheid.
Foto: Hans Hijmering
Met een verdeeld over de zaal opgesteld instrumentarium bieden Kurtágs composities een unieke luisterervaring. Ook de nieuwe liederencyclus van Van de Putte op teksten van de Portugese dichter Fernando Pessoa is een reis naar het binnenste van de klank. Met intuïtieve klankbewegingen volgt de componist de overpeinzingen van deze zonderlinge dichter. Asko|Schönberg
Asko|Schönberg is ensemble in residence
12
VERWACHT
do 16 jan 2014 serie nieuw ensemble grote zaal / 20.15 uur
NIEUW ENSEMBLE An Evening of Today 2
Het Nieuw Ensemble biedt met het Platform Jonge Makers ieder jaar een avondconcert lang de ruimte aan de talentvolste jonge componisten, die van over de hele wereld naar Amsterdam komen om zich het vak verder eigen te maken. In februari 2013 vond de eerste editie plaats van deze verrassende, kleurrijke en creatieve muziekavond.
13
Foto: Kadir van Lohuizen
An Evening of Today 2 is een programma in alle ruimten van het Muziekgebouw. De makers putten uit een grote diversiteit aan inspiratiebronnen en dat levert spannende muziek van nu op. In dit Amsterdamse project werkt een nieuwe generatie musici en compositiestudenten van het Conservatorium van Amsterdam samen met het Nieuw Ensemble om hedendaags Amsterdam te weerspiegelen.
Nieuw Ensemble
VERWACHT
December 2013 vr 20 dec / 20.30 uur
Insomnio The Yellow Shark van Frank Zappa
zo 22 dec / 19.30 uur
zo 12 jan / 20.15 uur
Combattimento Consort Amsterdam + Nederlands Kamerkoor Weihnachtsoratorium
Nederlands Kamerkoor + Storioni Trio Von der Liebe do 16 jan / 20.15 uur
za 28 dec / 19.30 uur za 21 dec / 15.00 uur
De IJ-Salon Mahlers mooiste
Calefax Rietkwintet + gasten PAN 10
Januari 2014
Nieuw Ensemble An Evening of Today 2 vr 17 jan / 20.15 uur
Tamara Stefanovich Spraakmakende sonate van Boulez
zo 5 jan / 15.00 uur
Florian Boesch + Malcolm Martineau Die schöne Müllerin
Van Swieten Society Nieuwjaarsconcert
za 18 jan / 20.15 uur
zo 22 dec
do 9 jan / 20.15 uur
Veenfabriek Replica
Kindermiddag 13.30 uur
Asko|Schönberg + Slagwerk Den Haag Stilte en chaos
J.O.N.G. Ensemble Het hemelse fagotje (5+)
vr 10 jan / 20.15 uur
Slagwerk Den Haag Drumming
12.00 uur
13.30 en 15.30 uur / Kleine Zaal
Theater De Spiegel Nest (2+)
za 11 jan / 20.15 uur
14.00 uur
Marc-André Hamelin Vroeg 20e-eeuwse pianoklassiekers
The Unanswered Question
za 21 dec / 20.15 uur
13.30 uur / Bimhuis
ICP Orchestra Instant componeren (10+)
zo 19 jan
Ives marathon Ives Ensemble
Ives in kleine bezetting
17.30 uur
Concord Sonate zo 12 jan / 11.00 uur / Kleine Zaal
Masato Suzuki Suzuki bespeelt het Fokker-orgel 14
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.