do 30 jan 2014 donderdagavond serie serie nederlands blazers ensemble Grote Zaal / 20.15 uur
nederlands blazers ensemble + gasten Het NBE in Afrika
PROGRAMMA
do 30 jan 2014 donderdagavond serie serie nederlands blazers ensemble Grote Zaal / 20.15-21.35 uur DUUR: ca. 80 minuten zonder pauze
Nederlands Blazers Ensemble + gasten Het NBE in Afrika
inleiding
Ayub Ogada zang, nyatiti (Afrikaanse lier) Minyeshu Kifle Tedla zang Aly N’Diaye Rose percussie
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Door Saskia Törnqvist
Na afloop entreehal
Na afloop bent u van harte welkom op het afterconcert door het NBE en hun gasten
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting: Saskia Törnqvist
Kevin Volans (1949) White Man Sleeps 1 (1986) bewerking Willem van Merwijk
Kevin Volans White Man Sleeps 4 (1986) bewerking Willem van Merwijk White Man Sleeps 5 (1986) bewerking Willem van Merwijk
Minyeshu Kifle Tedla Tileshign bewerking Onno Krijn Ayub Ogada (1952) Obiero bewerking Hans van der Heide
Ayub Ogada Kothbiro 10%
Kevin Volans White Man Sleeps 2 (1986) bewerking Willem van Merwijk
Minyeshu Kifle Tedla Hodee bewerking Onno Krijn Wosenku bewerking Onno Krijn
Aly N’Diaye Rose (1959) Percussion battle
Doudou N’Diaye Rose Rose Rhythm
Kevin Volans White Man Sleeps 3 (1986) bewerking Willem van Merwijk
Kevin Volans White Man Sleeps 6 (1986) bewerking Willem van Merwijk
Ayub Ogada Dala Minyeshu Kifle Tedla Dire Dawa bewerking Onno Krijn
3
TOELICHTING ‘Soms slaap je op de ene zijde, dan weer op de andere’ – zo luidt een gezegde van de Luobevolking van West-Kenia. Met andere woorden: aan alles zit twee kanten. De Luo-zanger Ayub Ogada, een van de Afrikaanse gastmusici in dit programma, beschouwt om beurten Afrika en Europa als zijn slaapplaats. ‘Kenia is niet mijn land’, zei hij eens in een interview voor het Engelse label Real World Records. ‘Welbeschouwd is Afrika mijn land. Of beter nog, de hele aarde.’ Met lede ogen ziet Ogada hoe landsgrenzen op kunstmatige wijze zijn getrokken en hoe die grenzen groepen mensen verplichten om in hun nationale reservaat te blijven. Zeker in Afrika verraden veel grenzen grote tragedies: liniaalrecht snijden ze dwars door culturen, talen en religies, met alle gevolgen van dien.
Volans zijn het er 31. Een Afrikaanse zanger moet dus al snel zo’n vijf à zes lokale talen beheersen wil hij zich letterlijk verstaanbaar maken bij een wat breder publiek. Het spreekt dat iedere taal een muzikaal equivalent heeft. Het spreekt dus ook dat deze Afrikaanse NBE-gasten thuis zijn in diverse muzikale stijlen van hun regio, al koestert een enkeling ook echt een specialiteit. Voor Ogada is dat het spel op de nyatiti, een lier, die door de Luo wordt gebruikt bij spiritueel getinte lofliederen. De in Dakar geboren Aly N’Diaye Rose, telg uit een geslacht van griots (troubadours), leerde een veelheid aan percussietalen waarmee hij zijn vader kon begeleiden. De Ethiopische Minyeshu is misschien wel de grootste omnivoor van deze drie: op haar zeventiende belandde zij in Addis Abeba bij het Nationale Theater, waarin zij als zangeres en danseres een keur aan genres leerde.
Veelheid van talen Het ‘echte’ Afrika krijgen we pas te zien wanneer we de taalsituatie in kaart brengen. In totaal worden er zo’n 2000 talen – dus geen dialecten – geteld die vaak hemelsbreed van elkaar verschillen en die meestal binnen kleine gemeenschappen van zo’n 50.000 zielen worden gesproken. Ayub Ogada’s Kenia herbergt 69 talen, Ethiopië van zangeres Minyeshu heeft er 89, in Senegal van meesterpercussionist Aly N’Diaye Rose telt men er 36 en in Zuid-Afrika van componist Kevin
Hiërarchieloos Vreemde eend in de bijt van dit programma is de Zuid-Afrikaanse componist Kevin Volans. Vreemd, omdat hij zijn muziek in een 4
TOELICHTING
partituur noteert zoals het een echte westerse componist betaamt. Vreemd ook, omdat hij zich voor een groot deel in zijn oeuvre liet inspireren door tribale Afrikaanse muziek. Met zijn vijfdelige strijkkwartet White Man Sleeps uit 1986, wereldberoemd geworden dankzij het Kronos Quartet en hier voor het NBE bewerkt door Willem van Merwijk, maakte Volans een statement: ‘Met dit stuk laat ik een Afrikaans computervirus los op de harde schijf van de westerse muziek’. In een eigen toelichting vertelt hij hoe hij zich concentreerde op de collectieve, hiërarchieloze natuur van traditionele Afrikaanse muziek, de in elkaar hakende patronen, de open vormen en vooral de energie en speelvreugde – ‘totaal afwezig in de westerse gecomponeerde muziek van de jaren 70 en 80’, aldus Volans.
En Ayub Ogada? Op welke zijde slaapt hij tegenwoordig? Na lange tijd in Londen te hebben gewoond is hij weer terug in Afrika. Zijn jeugddroom, waarin hij zichzelf als een astronaut deze getormenteerde planeet voorgoed zag verlaten, heeft hij van zich afgeschud. ‘Het is zaak om onze eigen kracht te herwinnen en daarmee onze planeet te voeden’, zegt hij. ‘Afrika is aan het ontwaken. We zitten nog op de bodem van de put. Dat is een gunstige plek, want van daaruit kan je alleen maar klimmen.’
Volans: ‘In een multiculturele samenleving leen je van elkaar en deel je met elkaar.’ White Man Sleeps veroorzaakte een storm van kritiek in het Zuid-Afrika van toen: ‘Zwarte muziek is voor zwarte mensen’, zo luidde de door de apartheid geïnfecteerde reactie. Maar Volans hield voet bij stuk: ‘Je kunt geen multiculturele samenleving opbouwen zonder dat je van elkaar leent en zaken met elkaar deelt.’ Nu de witte mensheid lijkt te ontwaken uit de apartheidsdroom, beschouwt Volans zijn ‘muzikale verzetswerk’ als voltooid en richt hij zijn aandacht weer op nieuwe muzikale horizonten. 5
Nederlands Blazers Ensemble met Ayub Ogada
6
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN Kevin Volans
Kevin Volans (1949) is een Zuid-AfrikaansIerse componist en muziekpedagoog. Hij studeerde bij Karlheinz Stockhausen en Mauricio Kagel.
betekend worden. In 1986 begon hij zijn heel productieve samenwerking met het Kronos Quartet en ontstonden werken als White Man Sleeps (1986), Hunting: Gathering (1987) en The Songlines (1988). Deze werken werden zowel voor dit kwartet geschreven als ook op de vooraanstaande festivals in de hele wereld uitgevoerd. Van 1986 tot 1989 was hij huiscomponist aan de Queen’s University Belfast in Belfast, Noord-Ierland. Daarna vertrok hij naar de Ierse Republiek en kreeg in 1994 de burgerlijke rechten van de republiek Ierland. In de jaren 90 schreef hij muziek voor Britse balletgezelschappen. De afgelopen jaren schreef hij orkestwerken en werkte samen met beeldende kunstenaars.
Midden jaren 70 behoorde hij tot de stroming Nieuwe eenvoud, een beweging die invloed had op het begin van het zogenoemde postminimalisme. In 1979 behoorde hij tot een kring van componisten in Europa, die als gevestigd kunnen 7
Doudou N'Diaye Rose
Doudou N'Diaye Rose (1930) is een Senegalese drummer, componist en bandleider. Hij is een erkende moderne meester op de sabar, de traditionele Senegalese drums. Vlak voor de Senegalese onafhankelijkheid in 1960 trad hij nog op met zangeres Josephine Baker en werd een favoriet bij het publiek in Dakar. In de jaren 70 had hij zijn eigen orkest en werkte samen met Miles Davis en de Rolling Stones. Hij is de vader van Aly N’Diaye Rose.
biografie
Willem van Merwijk
Onno Krijn
UITVOERENDEN Ayub Ogada Zang, nyatiti
Willem Van Merwijk arrangeert vanaf halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw voor zowel amateurs als professionals. Hij werkt veel voor het Nederlands Blazers Ensemble en het Aurelia Saxofoon Kwartet, maar ook voor andere opdrachtgegevers zoals het Nieuw Trombone Collectief, Janine Janssen, het Grachtenfestival en het Jong NBE. Hij maakt ook alle arangementen voor het door hem mede opgerichte multi-etnische Bosnische blazersensemble Winds Of Change.
Onno Krijn (1957) is een Nederlands componist, arrangeur en musicus. Krijn was begeleider van Nederlandse artiesten zoals Liselore Gerritsen en Martine Bijl. Hij componeerde en produceerde filmmuziek, muziek voor theater en popmuziek. Op zijn label Noon Records staan samenwerkingsprojecten met een tal van muzikanten van de wereldmuziekscene. Als arrangeur, schreef hij een groot aantal orkestraties en arrangementen voor bekende artiesten en diverse orkesten, zoals het Metropole Orkest, BLĂ˜F, Lionel Richie, Janka Rupkina, Anouk en vele anderen. 8
Ayub Ogada (1952, Mombassa, Kenia) reisde als kind met zijn musicerende ouders door de Verenigde Staten en bezocht de Engelse kostschool in Kenia. In 1979 trad hij toe tot de African Heritage Band, later speelde hij in Groot-BrittanniĂŤ als straatmuzikant. Eenmaal ontdekt door Peter Gabriel kon hij optreden in diens WOMADfestival en verscheen in 1993 zijn eerste cd op Gabriels cd-label Real World. Er volgden samenwerkingen en tournees met tal van musici, waaronder het Nederlands Blazers Ensemble. In 2007 verhuisde Ogada terug naar Kenia.
biografie
Minyeshu Kifle Tedla
Aly N’Diaye Rose
Minyeshu Kifle Tedla werd geboren in Dire Dawa in het oosten van Ethiopië. Op haar zeventiende werd ze toegelaten tot het Nationale Theater van Addis Abeba.
Aly N’Diaye Rose (1959, Dakar, Senegal) is zoon van de meester-percussionist Doudou N’Diaye Rose.
Zang
Minyeshu stond met grote Ethiopische artiesten op het podium, waaronder Mahmoud Ahmed. Ze toerde door maar liefst 35 landen, alvorens ze in 1996 neerstreek in België en vandaar uit in Nederland belandde. In 2002 verscheen haar eerste cd met haar band Chewata, onlangs verscheen haar derde cd Black Ink. Minyeshu treedt regelmatig in uiteenlopende samenwerkingen op in Nederland en is een graag geziene gast op grote festivals wereldwijd.
Percussie
Als kind begeleidde hij zijn vader op concerten door de gehele wereld. Hij speelde met Miles Davis, James Brown, Peter Gabriel en vele anderen. Sinds 1988 woont hij in Nederland en is hij als docent Afrikaanse percussie verbonden aan het conservatorium in Den Haag. Hij speelt met topdrummer Lucas van Merwijk in diens formaties Drumix en Drums United en vormt met zijn broers, kinderen en andere familieleden zijn eigen Aly N’diaye Rose Orchestre. 9
biografie
Nederlands Blazers Ensemble Het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) is een groep van ruim twintig topmusici die zo’n tachtig keer per jaar samenkomen om in binnenen buitenland bijzondere programma’s te spelen. Gezamenlijke bezieling en honger naar avontuur drijft het NBE tot het maken van theatrale muziekprogramma’s die zelden onder één muzikale noemer te vangen zijn; het NBE speelt muziek van alle soorten en maten die de zinnen en verbeelding prikkelt. Naast de Amsterdamse concertseries in Het Concertgebouw en Muziekgebouw aan ‘t IJ verzorgt het NBE ieder jaar het spraakmakende Nieuwjaarsconcert dat door de VARA op tv wordt uitgezonden. Het ensemble wordt regelmatig uitgenodigd voor bijzondere gelegenheden. Zo trad het NBE op tijdens staatsbezoeken in India, Thailand en Turkije, en was het te gast in de fameuze PROMS serie in de Royal Albert Hall in Londen. In 2011 kreeg het NBE de Radio 4
Prijs toegekend. De jury zei hierover: ‘Het Nederlands Blazers Ensemble is een hele goede ambassadeur voor de klassieke muziek. De musici bereiken door een opvallende en avontuurlijke programmering een divers en vooral jong publiek. De blazers slechten muren tussen de diverse muzikale genres, combineren eigentijdse muziek met oude muziek en zoeken spannende combinaties met andere disciplines. Het is het meest ondernemende ensemble van Nederland’. Op het eigen cd label NBELIVE brengt het ensemble per jaar vier tot vijf bijzondere live opnamen uit onder het motto ‘Voor wie erbij was of erbij had willen zijn’. Dat blijft niet onopgemerkt. Zo werd bijvoorbeeld de cd Gran Partita bekroond met een Edison Publieksprijs. Inmiddels zijn op NBELIVE meer dan 30 cd’s en dvd’s verschenen. www.nbe.nl
10
Jeannette Landré fluit Bart Schneemann hobo Harmen de Boer, Gerrit Boonstra klarinet Dorian Cooke, Marieke Stordiau fagot Johan van der Linden, Willem van Merwijk saxofoon Ron Schaaper hoorn Bas Duister trompet Alexander Verbeek trombone Brandt Attema bastrombone Wilmar de Visser contrabas Peter Prommel, Eddy Koopman percussie
biografie
11
VERWACHT
do 13 feb 2014 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
Nieuw Ensemble Rond Harvey en Carter
In deze ode aan twee grote componisten die ons in 2012 ontvielen staat de vergankelijkheid centraal. Carters prachtige liedcyclus Tempo e Tempi is gecomponeerd op teksten van de Italiaanse dichters Ungaretti and Quasimodo die aan het verstrijken van tijd refereren. Jonathan Harvey’s Death of Light/ Light of Death is gebaseerd op indrukwekkende Issenheimer altaarstuk van Matthias Grunewald. Over Grünewalds beroemde schilderij merkte Harvey op: ‘Misschien heeft een kruisiging er wel nooit zo verpletterend uitgezien. Al het licht lijkt te zijn verdwenen.’ Het doel van muziek is volgens Harvey de natuur van het lijden te openbaren en te genezen. De ultieme vraag van het bestaan. De muziek van Harvey en Carter wordt geflankeerd door het fenomenale strijktrio van Webern en een nieuw werk van geestverwant Brian Ferneyhough. Het concert opent met een korte première van Joël Bons, een lofzang voor twee Nieuw Ensemble-musici die afscheid nemen van het ensemble: klarinettist Arjan Kappers en pianist John Snijders.
12
Jonathan Harvey
VERWACHT
za 3 mei 2014 beethovenweekend grote zaal / 20.15 uur
Van Swieten Society + Nederlands Blazers Ensemble Beethoven 3 en 7
De blazersversie van de Zevende vloeide waarschijnlijk uit de pen van Beethoven zelf, al kort na de première. Deze symfonie was direct al heel geliefd. Bij de première wilde het publiek het aangrijpende Allegretto zelfs nogmaals horen. De originele instrumenten waarop het Nederlands Blazers Ensemble speelt, brengen deze belevenis nog dichterbij. Beethovens sterleerling Ferdinand Ries bewerkte de Eroïca op prachtige wijze voor piano, viool, altviool en cello.
13
Beethoven geschilderd door Ferdinand Georg Waldmüller (1823)
‘Het Nederlands Blazers Ensemble legde met zijn precieze en energieke spel essenties bloot die in een orkestuitvoering van de Zevende symfonie niet te realiseren zijn’, schreef de Volkskrant. In zekere zin komt Beethovens stralende Zevende in deze bewerking voor blazers dus beter tot zijn recht dan het origineel. Samen met de bewerking van de Eroïca voor pianokwartet, vormt dit programma een feestelijk slot van dit Beethoven Weekend.
Ludwig van Beethoven
VERWACHT
Januari vr 31 jan / 20.30 uur
wo 5 feb t/m vr 7 feb
wo 12 feb / 19.30 uur
Beethoven Driedaagse Orkest van de 18e Eeuw
B’Rock Virtuoze barokconcerten voor fluit en viool
Zapp 4 + Anton Goudsmit + Jan Rokyta Poetic Dynamite
wo 5 feb / 20.15 uur
Beethoven Driedaagse 1
do 13 feb / 20.15 uur
Februari
do 6 feb / 20.15 uur
Nieuw Ensemble Harvey en Carter
Beethoven Driedaagse 2
za 1 feb / 20.15 uur
Lunapark + Ralph van Raat Coming Together
vr 14 feb / 20.15 uur vr 7 feb / 20.15 uur
Beethoven Driedaagse 3
zo 2 feb
zo 9 feb
Bachdag
Melnikov & Friends
Nederlands Kamerorkest + Spark Kiss of Fire – aspects of love za 15 feb / 20.15 uur
12.00 uur
14.30 uur
Lunch met Jos van Veldhoven en Clairy Polak
Isabelle Faust + Alexander Melnikov Prokofjev en Franck
Nederlands Kamerorkest + Spark Kiss of Fire – aspects of love
13.30 uur
Erik Bosgraaf + Cordevento
16.30 uur
di 18 feb / 12.30 uur
15.30 uur
Alexander Melnikov & friends Schubert
Lunchconcert Ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds
Lucile Boulanger + Arnaud De Pasquale
20.15 uur 20.15 uur
Nederlandse Bachvereniging Cantates over afscheid en verlangen
Alexander Melnikov & friends Brahms en Hindemith
14
do 20 feb / 20.15 uur
musikFabrik Zappa en zielsverwanten
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.