do 13 feb 2014 donderdagavond serie serie nieuw ensemble Grote Zaal / 20.15 uur
Nieuw Ensemble Rond Carter en Harvey
PROGRAMMA
do 13 FEB 2014 donderdagavond serie serie nieuw ensemble Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 45 minuten voor de Pauze ca. 35 minuten na de pauze
Nieuw Ensemble Rond Carter en Harvey
inleiding
Ed Spanjaard dirigent Charlotte Riedijk sopraan
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Door Joël Bons
PROGRAMMA Joël Bons (1952) Summer Dance (2013, première) Elliott Carter (1908-2012) Enchanted preludes (1988) Dit concert is mogelijk gemaakt door
Anton Webern (1883-1945) Strijktrio op. 20 (1927) Brian Ferneyhough (1943) Liber Scintillarum (2012, Nederlandse première)
Partners Donderdagavondserie:
PAUZE Jonathan Harvey (1939-2012) Death of Light/Light of Death (1998) Elliott Carter Tempo e Tempi (1998-1999)
Tekst toelichting: Paul Janssen
TOELICHTING
Eind 2012 verloor de muziekwereld in korte tijd twee kopstukken van het Amerikaanse en Engelse componeren. Op 5 november sloot de bijna 104-jarige Elliott Carter zijn ogen en een maand later, op 4 december stierf Jonathan Harvey, hij werd ‘slechts’ 74 jaar. Hoewel hun muziek geenszins op elkaar lijkt, waren het in zekere zin geestverwanten. Beiden waren wars van om het even welk rigide compositiesysteem en ze schuwden de complexiteit niet. Dat blijkt ook uit het indrukwekkende Death of Light/Light of Death dat vandaag op het programma staat. Zowel Harvey als Carter vonden hun eerste inspiratie onder andere in de Tweede Weense School, met name in het werk van Anton Webern. En dan niet in zijn toepassing van de twaalftoonstechniek, maar in zijn gave om met zeer beperkte middelen veel te zeggen.
Zowel Harvey als Carter vertrouwde grotendeels op hun intuïtie om het muzikale materiaal vorm te geven. ‘Ik gebruik geen georganiseerd systeem, en zeker geen gelimiteerde en restrictieve set van regels en voorwaarden die de muziek de afgelopen eeuwen heeft gedomineerd’, zei Carter ooit. ‘Ik organiseer toonhoogten, ritmes en toonkleuren naar de wensen van het stuk dat geschreven dient te worden.’ Die stukken die ‘geschreven dienen te worden’ hebben bij Carter wel onderliggende thema’s als de menselijke interactie, de tijd en de vergankelijkheid, maar zijn werk blinkt toch vooral uit in vreugde, in plezier. Carter slaagt erin de meest complexe partituren met een zekere lichtheid en zelfs een zekere eenvoud te laten klinken. Voor Jonathan Harvey waren spiritualiteit en mystiek belangrijk. Zijn thema was naast de vergankelijkheid vooral het lijden dat zo’n grote plaats inneemt in het menselijk bestaan.
Het werk van Elliott Carter blinkt uit in vreugde en plezier Weberns muziek is een van de fundamenten waarop beide componisten hun muzikale taal hebben kunnen ontwikkelen. Het Strijktrio is exemplarisch voor de fijngeslepen diamanten 3
TOELICHTING
Elliott Carter
waaruit zijn oeuvre bestaat. Liber Scintillarum van Brian Ferneyhough, dat vandaag zijn Nederlandse première beleeft, is een werk van een ware geestgenoot van Harvey en Carter. Zijn partituren zijn complex en grenzen vaak aan de mogelijkheden van het instrument en de instrumentalisten, maar wie doordringt in de wereld van Ferneyhough krijgt er net als bij Carter en Harvey altijd een meeslepend muzikaal verhaal voor terug. Het concert opent met een kort nieuw werk van Joël Bons, artistiek leider van het Nieuw Ensemble.
Enchanted Preludes Elliott Carter schreef Enchanted Preludes in 1988 in opdracht van Harry Santen voor de vijftigste verjaardag van diens vrouw Anne Santen. Zij was als ‘musical director’ van het radiostation WGUC in Cincinnati een groot pleitbezorger voor de nieuwe Amerikaanse muziek. Carter laat in dit korte ‘toverachtige’ werk het karakter van de fluit en de cello grotendeels contrasteren. De fluit speelt een keten van melodische motieven, terwijl de cello een meer ondersteunende rol heeft. Slechts af en toe komen de instrumenten in een ‘innige omhelzing’ meer in elkaars vaarwater. Carter heeft het werk wel vergeleken met een scherzo van de klassieke componist Felix Mendelssohn wiens elegantie en lichtvoetigheid hij zeer bewonderde.
Joël Bons
Summer Dance Klarinettist Arjan Kappers, een van de medeoprichters van het Nieuw Ensemble, en pianist John Snijders, jarenlang een vaste kracht achter de toetsen, namen begin dit jaar afscheid van het gezelschap. Speciaal voor hen schreef artistiek leider Joël Bons Summer Dance.
Anton Webern Strijktrio op. 20
‘Dit korte stuk voor klarinet en piano heb ik geschreven als ode aan Arjan Kappers en John Snijders, die na zoveel jaren van intense samenwerking afscheid hebben genomen van het Nieuw Ensemble’, schrijft hij bij wijze van toelichting. ‘Het werd op 10 januari in een besloten bijeenkomst als verrassing voor hen gespeeld door klarinettiste Anna voor de Wind en Ed Spanjaard, die het vanavond ook uitvoeren. Omdat men enthousiast was, besloten we het als opening toe te voegen aan dit programma dat over vergankelijkheid gaat. Het is een spontaan stuk.’
Met het Strijktrio opus 20 uit 1927 had Anton Webern de twaalftoonstechniek van zijn leermeester Arnold Schönberg volledig omarmd. Toch verschilden zijn stijl en techniek niet zoveel van de voorgaande werken. Webern was en bleef een miniaturist en een componist die zeer motivisch en bijna minimalistisch te werk ging. Ook in het Strijktrio, dat met negen minuten voor Weberns doen vrij lang is, vormen korte motieven in allerhande omkeringen en spiegelingen het cement van de 4
TOELICHTING
twee delen. Opvallend is dat Webern voor het eerst sinds de Passacaglia op. 1 teruggrijpt op klassieke vormen. In die zin is het Strijktrio een overgangswerk naar Weberns laatste periode. Het eerste deel van het Strijktrio laat zich omschrijven als een sonate rondo met variaties waarbij het tweede gedeelte een gevarieerde omkering is van het materiaal van het eerste gedeelte. Het tweede deel is geschreven in een sonatevorm. Na het Strijktrio componeerde Webern zijn beroemde Sinfonie op. 21 waarin hij ondanks de naam van het werk de traditionele structuren losliet en het notenmateriaal grotendeels de vorm liet bepalen.
Ferneyhough voor elke sectie van het werk een beperkt aantal lagen laat klinken. Daarnaast laat hij lineair materiaal uit alle lagen naast elkaar staan om een ‘geleidelijke overgang tussen de verschillende texturen te verkrijgen.’ Ferneyhough rekent Liber Scintillarum, samen met de composities La Chute d'Icare, Incipits en Flurries tot zijn 'onwillekeurige scherzo's', omdat er 'een onvoorspelbaarheid zit in de toepassing van het materiaal'.
Jonathan Harvey
Death of Light/Light of Death
Voor zijn in 2012 voor ensemble recherche geschreven Liber Scintillarum (Boek der vonken) haalde de Engelse componist Brian Ferneyhough zijn inspiratie uit een vroeg achtste-eeuwse bundel teksten in het Latijn van Bijbelse en klerikale oorsprong.
In 1998 kreeg Jonathan Harvey de opdracht van de burgemeester van het Franse plaatsje Colmar om een werk te schrijven voor het jaarlijkse Goede Vrijdagconcert in het museum Unterlinden. Het centrale werk van dit kleine maar zorgvuldig ingerichte museum is het Issenheimer altaar van Matthias Grünewald, het veelluik dat hij tussen 1511 en 1517 schilderde voor het klooster van Issenheim nabij Colmar.
Dit zogenoemde florilegium was samengesteld door de monnik Defensor die huisde in het klooster van Sint Martin in Ligugé vlakbij Poitiers. ‘De vonken (scintillae) in de titel verwijzen naar spreuken en gezegden van Christus en de heiligen die afkomstig zijn uit de Bijbel en geschriften van de kerkvaders’, aldus Ferneyhough. ‘Liber Scintillarum, geschreven voor zes instrumenten, stoelt op een vergelijkbaar proces van ontlening.’ De basis van het werk is een ‘pre-compositionele matrix’ bestaande uit twintig lagen waaruit
Centrum van het werk is de kruisiging van Christus. Dit tableau werd de inspiratiebron voor Death of Light/Light of Death, het vijfdelige werk van Harvey, waarin hij de verschrikking van de dood en het lijden ombuigt tot een sprankje hoop. De vijf delen gaan zonder onderbreking in elkaar over en Harvey stelde voor elk deel een persoon uit het tableau centraal. In het eerste deel is het de gekruisigde Christus met zijn lichaam vol tekenen van pijn en marteling. Het tweede deel is gewijd aan Maria Magdalena die even wanhopig als gepassioneerd opkijkt naar
Brian Ferneyhough Liber Scintillarum
5
TOELICHTING
Christus. In het derde deel figureert Maria, de wanhopige moeder van Jezus. Zij wordt in het vierde deel getroost en in bedwang gehouden door de apostel Johannes. In het laatste deel lijkt Johannes de Doper van een andere wereld te komen, de wereld van de doden die hoop biedt. Op het schilderij heeft hij de Bijbel in handen, een teken dat de dood van Jezus niet voor niets was en dat het evangelie geschreven zou worden. De vijf delen zijn een muzikaal commentaar op deze personages waarin Harvey de muziek van de pijn van Christus transformeert tot de boodschap van licht van Johannes de Doper.
gedichten op muziek te zetten. Ik gebruikte de instrumentatie van de eerste gedichten en koos werken van twee andere grote twintigsteeeuwse dichters, Giuseppe Ungaretti en Salvatore Quasimodo, die alle refereren aan het verstrijken van de tijd.’ Het resultaat is een cyclus van acht liederen die steeds door een andere combinatie van de vier instrumenten begeleid worden. Zo is het derde lied, het aan Heinz Holliger opgedragen Oboe sommerso, geschreven voor sopraan en hobo en wordt het zevende lied, Uno, louter begeleid door de cello. In alle liederen staat naast het verstrijken van de tijd het contrast centraal tussen de lyrische zangstem en de vaak geagiteerde begeleiding.
Elliott Carter Tempo e Tempi
Met Tempo e Tempi bracht Carter zijn fascinatie voor de Italiaanse cultuur in kaart. ‘Mijn fascinatie voor de Italiaanse muziek, literatuur en kunsten is alleen maar gegroeid sinds mijn moeder mij in 1924 meenam naar Rome’, schreef de componist naar aanleiding van dit werk. ‘Deze liedcyclus is een klein gebaar van dankbaarheid naar de Italiaanse cultuur en haar musici die zoveel interesse in mijn werk hebben getoond. Een paar jaar daarvoor stuurde Raffaele Pozzi – een van de leiders van het Pontino Festival dat twee van zijn edities aan mijn werk wijdde – mij twee gedichten van Eugene Montale die in deze cyclus zijn opgenomen met de vraag of ik ze op muziek wilde zetten. Tempo e tempi had zoveel succes bij het Italiaanse publiek dat ik besloot meer 6
liedteksten Elliott Carter Tempo e Tempi
I. Tempo e Tempi
Tijd en Tijden
Tekst: Eugenio Montale (1896-1981)
Vertaling: Marianne de Feijter
Non c’è un unico tempo: ci sono molti nastri che parallelli slittano spesso in senso contrario e raramente s’interseccano. È quando si palesa la sola verità che, disvelata, viene subito espunta da chi sorveglia i congegni e gli scambi. E si ripiomba poi nell’unico tempo. Ma in quell’attimo solo i pochi viventi si sono riconosciuti per dirsi addio, non arrivederci.
Er is niet een enkele tijd: er zijn vele paden die parallel voortglijden vaak in tegengestelde richtingen en zelden elkaar kruisend. Het is wanneer zich de enige waarheid openbaart, dat deze, eenmaal onthuld, direct wordt veroverd door de bewakers van apparaten en transacties. Dan valt men weer terug in de enige tijd. Maar op dat ogenblik hebben de weinige levenden elkaar herkend om vaarwel te zeggen, niet tot weerziens.
Toelichting Elliott Carter:
Montale speaks of time in terms of parallel paths “that rarely intersect.” When these paths do cross, the observer experiences their intersection as a single moment, negating their multiplicity. Yet in that moment, the observer perceives that only `addio’ [farewell] is possible, not `arrivederci’ [see you again]
Montale spreekt over de tijd in termen van parallelle paden “die elkaar zelden kruisen.” Wanneer ze dat wel doen, ervaart het subject dit als een enkel moment, de veelheid ervan ontkennend. Maar op dat moment, merkt hij dat alleen een ‘addio’ [vaarwel] mogelijk is, niet `arrivederci’ [tot weerziens].
7
liedteksten
II. Ed è Subito Sera
And it’s suddenly evening
Tekst: Salvatore Quasimodo (1901-1968)
Vertaling: Elliott Carter
Ognuno sta solo sul cuor della terra trafitto da un raggio di sole: ed è subito sera.
We are alone on the living earth transfixed by a ray of sunlight: and it’s suddenly evening.
III. Òboe Sommerso
Sunken oboe
Tekst: Salvatore Quasimodo
Vertaling: Elliott Carter
Avara pena, tarda il tuo dono in questa mia ora di sospirati abbandoni.
Greedy pain, delay your gift in this my hour of sighed-for abandon.
Un òboe gelido risillaba Gioia di foglie perenni, non mie, e smemora;
An oboe coldly parses joy of everlasting leaves, not mine, absent-mindedly;
in me si fa sera: l’acqua tramonta sulle mie mani erbose.
in me the evening comes like water falling on my grassy hands.
Ali oscillano in fioco cielo, Làbili: il cuore trasmigra ed io son gerbido,
Wings flap in the dim sky, weakly: the heart runs out, leaves me futile,
e i giorni una maceria.
and my days, rubble.
IV. Una Colomba
A dove
Tekst: Giuseppe Ungaretti (1888-1970)
Vertaling: Elliott Carter
D’altri diluvi una colomba ascolto.
I hear a dove from other floods.
V. Godimento
Pleasure
Tekst: Giuseppe Ungaretti
Vertaling: Elliott Carter
Mi sento la febbre di questa
I glow with the fever 8
liedteksten
piena di luce
of this abundance of light
Accolgo questa giornata come il frutto che si addolcisce
I greet this day like a fruit that sweetly ripens
Avrò stanotte un rimorso come un latrato perso nel deserto
Tonight will bring remorse like a dog’s howl lost in the desert
VI. L’Arno a Rovezzano
De Arno bij Rovezzano
Tekst: Eugenio Montale
Vertaling: Marianne de Feijter
I grandi fiumi sono l’immagine del tempo, crudele e impersonale. Osservati da un ponte dichiarano la loro nullità inesorabile. Solo l’ansa esitante di qualche paludoso giuncheto, qualche specchio che riluca tra folte sterpaglie e borraccina stessa
De grote rivieren zijn de beeltenis van de tijd, wreed en onpersoonlijk. Bekeken vanaf een brug verklaren ze onherroepelijk hun onbruikbaarheid. Alleen de aarzelende ronding van een enkele moerassige rietkraag, een spiegeling die oplicht tussen dichte takkenbossen en muurpeper kan aantonen dat het water net als wij zichzelf bedenkt voordat het zich tot draaikolk en rover maakt. Zoveel tijd is voorbijgegaan, het lijkt niets geleden dat ik je aan de telefoon ‘tu che fai l’addormentata’ toezong met de drievoudige lachsalvo. Je huis was een flits gezien vanuit de trein. Gebogen over de rivier zoals de Judasboom die het wilde beschermen. Misschien is het er nog of is het niet meer dan een ruïne. Helemaal vol, zei je me, met insecten, onbewoonbaar. Wij hebben nu andere troost nodig, en andere troosteloosheid.
può svelare che l’acqua come noi pensa se prima di farsi vortice e rapina. Tanto tempo è passato, nulla è scorso da quando ti cantavo al telefono ‘tu che fai l’addormentata’ col triplice cachinno. La tua casa era un lampo visto dal treno. Curva sull’Arno come l’albero di Guida che voleva proteggerla. Forse c’è ancora o non è che una rovina. Tutta piena, mi dicevi, di insetti, inabitabile. Altro comfort fa per noi ora, altro sconforto. 9
liedteksten
Toelichting Elliott Carter:
A great river is likened to time itself, ‘cruel and impersonal’. Only when its flow is disrupted or reflected does it betray any awareness of itself, as we do ‘before turning to rage or destruction’.
Een grote rivier is als de tijd zelf, ‘wreed en onpersoonlijk’. Alleen wanneer haar loop wordt onderbroken of weerspiegeld verraadt ze enig bewustzijn van zichzelf, zoals wij dat doen ‘voordat we tot woede of vernieling overgaan’. De dichter herinnert zich gebeurtenissen in een huis aan de Arno, dat behoorde aan een vroegere geliefde, en vraagt zich af of het nu verlaten – ‘vol van insecten...onbewoonbaar’ is. Het leven, als de rivier, gaat onverbiddelijk voort naar ‘ander gemak, andere ongemakken’.)
The poet recalls incidents in a house on the Arno belonging to a former intimate, and speculates that it is now abandoned – ‘full of insects... uninhabitable.’ Life, like the river, moves on inexorably to ‘other comfort, other discomfort’.
VII. Uno
One
Tekst: Guiseppe Ungaretti
Vertaling: Elliott Carter
S’incomincia per cantare E si canta per finire
Sing to start and sing to end
VIII. Segreto del Poeta
The poet’s secret
Tekst: Giuseppe Ungaretti
Vertaling: Elliott Carter
Solo ho amica la notte Sempre potrò trascorrere con essa D’attimo in attimo, non ore vane;
I have only the night as a friend Always I can go with her From moment to moment, not spending pointless hours; Yet time during which I perceive my pulse beat as I wish, never distracts me. It happens, when I feel, while once again I draw out from shadows, the immutable hope in me, which fire newly dislodges and is restoring to silence again, your mundane deeds, So much loved they will seem immortal, Light.
Ma tempo cui il mio palpito trasmetto Come m’aggrada, senza mai distrarmene. Avviene quando sento, Mentre riprende a distaccarsi da ombre, La speranza immutabile In me che fuoco nuovamente scova E nel silenzio restituendo va, A gesti tuoi terreni Talmente amati che immortali parvero, Luce.
10
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN
in het verlengde hiervan de Atlas Academy. Daarnaast is Bons compositiedocent aan het Conservatorium van Amsterdam.
Joël Bons
Foto: Kadir van Lohuizen
Elliott Carter
Joël Bons (1952) studeerde gitaar en compositie. Zijn compositiedocenten waren Robert Heppener, Franco Donatoni en Brian Ferneyhough. Naast componist is hij artistiek leider van het in 1980 mede door hem opgerichte Nieuw Ensemble. In 2002 richtte Bons het Atlas Ensemble op dat musici uit Azië en Europa bijeen brengt. Hiervoor ontving hij de Amsterdamprijs voor de Kunst 2005. In 2009 volgde
De Amerikaanse componist Elliott Carter (1908‑2012) draagt een eeuw muziekgeschiedenis in zich en is lange tijd gezichtsbepalend geweest voor de hedendaagse Amerikaanse muziek. Hij werd door Charles Ives aangemoedigd om de muziek in te gaan, hij studeerde Engels en muziek aan de Harvard University en vervolgde zijn 11
compositiestudie bij Nadia Boulanger in Parijs. Na zijn studie werkte hij voornamelijk als componist en docent en groeide hij uit tot een van de grote vernieuwers van de twintigste-eeuwse muziek. Na 1972 gaf hij les aan de Juilliard School of Music en was hij van grote betekenis voor diverse generaties Amerikaanse componisten. Hij schreef een divers oeuvre, won vele prijzen waaronder twee keer de Pulitzer Prize voor twee van zijn vijf strijkkwartetten. Hij bleef tot aan zijn dood in november 2012 componeren.
Anton Webern Anton Webern (1883-1945) kwam ter wereld in Wenen en stierf in 1945 in het Oostenrijkse Mittersill door een verdwaalde kogel van een Amerikaanse soldaat. Hoewel hij aan de Universiteit van Wenen begon aan een reguliere muziekopleiding, ging hij in 1904 privé bij Arnold Schönberg studeren.
biografie
Onder diens vleugels legt Webern de fundamenten voor een bescheiden en zeer opvallend oeuvre waarin hij met beknopt muzikaal materiaal een zeer grote expressiviteit bereikt. Atonaliteit en de twaalftoonstechniek zijn daarbij kenmerkend voor Weberns klank- en denkwereld. Webern was ook actief als dirigent.
Brian Ferneyhough De Engelse componist Brian Ferneyhough (1943) woont sinds de jaren tachtig in de Verenigde Staten waar hij compositie doceert aan de Stanford University. Ferneyhough studeerde aan de Royal Academy of Music bij
Lennox Berkeley en vervolgde zijn studie bij onder anderen Ton de Leeuw en Klaus Huber. Sinds de jaren zeventig manifesteert Ferneyhough zich internationaal. Hoewel zijn eerste werken door hun hoge moeilijkheidsgraad op weerstand stuitten groeide de componist al snel uit tot het boegbeeld van wat door een muziekjournalist tot 'Nieuwe complexiteit’ werd bestempeld.
In zijn vroege werken paste Ferneyhough rigide en formele compositiesystemen toe, ontleend aan het integraal serialisme. In latere werken beperkte hij zich tot het bepalen van het basismateriaal en de basisvoorwaarden. Bij de uiteindelijke compositie laat hij de spontaniteit een steeds grotere rol spelen. 12
Jonathan Harvey De Engelse componist Jonathan Harvey (1939-2012) begon zijn muzikale opleiding aan het St. John’s College van de Universiteit van Cambridge. Hij was korte tijd cellist van het BBC Scottisch Symphony Orchestra, maar de nadruk lag al snel op het componeren.
In zijn werk toont hij een breed scala aan invloeden die lopen van Arnold Schönberg en Olivier Messiaen tot Karlheinz Stockhausen en Pierre Boulez. In de jaren tachtig werkte Harvey op uitnodiging van Boulez enige tijd aan het muziekinstituut Ircam (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique) in Parijs. Naast componist was Harvey een veelgevraagd docent.
UITVOERENDEN Ed Spanjaard
Foto: ANP
Dirigent
Ed Spanjaard (1948) kreeg zijn opleiding in Amsterdam en Londen. Hij assisteerde Bernard Haitink, Georg Solti en Herbert von Karajan en was staflid van de opera in Glyndebourne en de Royal Opera Covent Garden in Londen. Hij is sinds 1982 vaste dirigent van het Nieuw Ensemble. Ook was Spanjaard chefdirigent van het Limburgs Symfonie Orkest (Maastricht) tot eind seizoen 2012. Daarnaast is hij regelmatig gastdirigent bij het Koninklijk Concertgebouworkest, de Nederlandse radio-
orkesten en het Nederlands Kamerkoor. Hij dirigeerde bij de Münchner Philharmoniker en was ook werkzaam bij de Staatskapelle Weimar, het Deens Nationaal Symfonie Orkest, de Opéra van Lyon, Ensemble intercontemporain (Parijs), Ensemble Modern (Frankfurt) en KlangForum Wien. In september 2012 werd onder zijn leiding bij de Nationale Reisopera de Götterdämmerung uitgevoerd, de vierde opera in de cyclus Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner. De eerste drie opera’s (Das Rheingold, Die Walküre en Siegfried) werden eveneens onder zijn leiding bij de Nationale Reisopera opgevoerd. Sinds september 2012 is Ed Spanjaard tevens hoofddocent orkestdirectie aan het Conservatorium van Amsterdam. www.edspanjaard.nl
Charlotte Riedijk Sopraan
Charlotte Riedijk werkt onder leiding van dirigenten als Alan Gilbert, Yannick NézetSéguin, Peter Eötvös, Hartmut Haenchen en Etienne Siebens met orkesten in heel Europa. 13
Foto: Anouk van Kleermaker
biografie
Als solist is zij te horen bij belangrijke ensembles voor nieuwe muziek. Zo werkte zij eerder samen met Asko|Schönberg. Kamermuziek en muziektheater spelen een belangrijke rol in haar carrière. Ze wordt geregeld gevraagd voor festivals, zowel in Nederland als in het buitenland. Hoogtepunten in haar operawerk waren onlangs: Francis Poulencs La Voix Humaine, In grosser Sehnsucht van Klas Torstensson en Der Hund van Rob Zuidam. Zij heeft meerdere cd’s op haar naam staan onder andere met werk van Torstensson en Sjostakovitsj. www.charlotteriedijk.com
biografie
Nieuw Ensemble Het Nieuw Ensemble werd in 1980 opgericht door gitarist Joël Bons, die sindsdien fungeert als artistiek leider, en klarinettist Arjan Kappers. In 1982 werd Ed Spanjaard de vaste dirigent.
projecten gebracht in Brussel, Parijs, München, Edinburgh, Lissabon, Straatsburg, Venetië, Warschau, Turijn. In 1998 werden Joël Bons en het Nieuw Ensemble onderscheiden met de Prins Bernard Fonds Muziekprijs.
Met tokkelinstrumenten als karakteristiek hart heeft de groep een geheel eigen repertoire opgebouwd van ongeveer vijfhonderd in opdracht geschreven stukken. Het Nieuw Ensemble werkte nauw samen met componisten als Boulez, Carter, Donatoni, Ferneyhough, Kagel, Ton de Leeuw, Ligeti, Kurtág en Loevendie. De groep initieerde thematische festivals zoals Complexity? (Rotterdam, 1991), Regels & Spel (Amsterdam, 1995), Improvisaties (1996), het Tokkelfestival (1998) met westerse- en niet-westerse oude en nieuwe muziek, Het Verfijnde Oor (2003) over stemmingen en microtonen, Bezielde Tijd (2004) over ritme, OpenMusic (2005‑6) over computer aided composition en Orientations (2006-7) over westerse en niet-westerse instrumenten. In internationale coproducties werden nieuwe
www.nieuw-ensemble.nl
14
Musici: Harrie Starreveld fluit Ernest Rombout hobo Anna voor de Wind klarinet Ernestine Stoop harp Ed Spanjaard piano Emi Resnich viool Frank Brakkee altviool Jeroen den Herder cello
Foto: Kadir van Lohuizen
biografie
15
VERWACHT
do 20 feb 2014 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
musikFabrik
Zappa en zielsverwanten Het gerenommeerde Duitse ensemble musikFabrik heeft een naam hoog te houden als het gaat om het werk van Frank Zappa. Het gezelschap speelt al jaren sprankelende bewerkingen van popklassiekers van de grote gitarist en componist. Nu legt het gezelschap verbanden tussen Zappa en twee componisten die hem tot op grote hoogte beïnvloed hebben: Edgard Varèse en John Cage. Wat Zappa vooral aansprak in het werk van deze zielsverwante componisten was hun hang naar experiment en hun liefde voor het pure geluid. Bij Varèse uitte zich dat in een grote belangstelling voor percussie. Bij Cage speelden niet alleen percussie, maar ook omgevingsgeluiden een belangrijke rol. In 1993 legde Zappa voor de cd The John Cage Tribute nog zijn visie vast op de meest spraakmakende Cage-compositie 4’33”.
16
Frank Zappa
VERWACHT
do 17 apr 2014 serie Nieuw ensemble grote zaal / 20.15 uur
Nieuw Ensemble + Cappella Amsterdam Water Passion after St Matthew
Tan Dun gaf het werk ook een spirituele waarde mee. ‘Toen ik de Matthäus-passage in de bijbel las, voelde ik de hitte van de woestijn en hoorde ik het geluid van stenen, wind en water. Ik vormde mijn verhaal met deze geluiden en behandelde het water als een belangrijk thema. Water is een cyclisch element op aarde en zo heb ik het ook in mijn muziek gebruikt’.
17
Foto: Nana Watanabe
Water Passion after St. Matthew van Tan Dun is een bijzondere theatrale productie, waarvoor een deel van het instrumentarium speciaal uit New York komt. In deze compositie verenigt Tan Dun Oost en West door gebruik te maken van diverse vocale en instrumentale stijlen. Met water als symbool voor vernieuwing en hergeboorte, en als cruciaal visueel element bij de uitvoering. Tan Dun dirigeert zelf.
Tan Dun
VERWACHT
Februari
zo 23 feb / Kindermiddagen
Maart
vr 14 feb / 20.15 uur
13.30 uur
za 1 mrt / 20.15 uur
Nederlands Kamerorkest + Spark Kiss of Fire – aspects of love
Nederlands Kamerorkest Help Heksen Hexen (6+)
Ralph van Raat + Håkon Austbø Een visionaire Messiaen
za 15 feb / 20.15 uur
Nederlands Kamerorkest + Spark Kiss of Fire – aspects of love
13.30 uur / Kleine Zaal
Theater Pantalone Pantoffeltrein (2+) 13.30 uur / Bimhuis
The Ploctones Keten met Anton Goudsmit (10+)
di 18 feb / 12.30 uur
Lunchconcert Ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds
15.30 uur / Kleine Zaal
Theater Pantalone Pantoffeltrein (2+)
Studentenorkesten Koninklijk Conservatorium en Codarts Bron voor minimal music do 6 mrt / 20.15 uur
Asko|Schönberg + Slagwerk Den Haag Oost en West vr 7 mrt / 20.15 uur
wo 26 feb / 20.15 uur
musikFabrik Zappa en zielsverwanten
Rocío Molina + Rosario La Tremendita Afectos
vr 21 feb / 20.30 uur
do 27 feb / 20.15 uur
Jóhann Jóhannsson + Bill Morrison + Belgian Brass The Miners’ Hymns
Rias Kammerchor + Ensemble Resonanz Het verlies van het paradijs
do 20 feb / 20.15 uur
zo 2 mrt / 15.00 uur
Birgit Remmert + Stefan Irmer Het Duitse Lied za 8 mrt / 20.15 uur
Arditti Quartet + Sarah Maria Sun Aan het front van de hedendaagse muziek
za 22 feb / 20.15 uur
Slagwerk Den Haag Music for Bones
vr 28 feb / 20.15 uur
David Kweksilber + Werner Herbers + The Stolz Quartet Eddie Sauter - Focus Suite 18
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.