do 8 okt 2015 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
COLLEGIUM VOCALEÂ GENT + I SOLISTI DEL VENTO Stravinsky en Brewaeys
PROGRAMMA
do 8 okt 2015 serie koren Grote Zaal / 20.15-21.30 uur DUUR: ca. 75 minuten zonder pauze
COLLEGIUM VOCALE GENT + I SOLISTI DEL VENTO Stravinsky en Brewaeys
inleiding
Philippe Herreweghe dirigent
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Michel Khalifa in gesprek met Philippe Herreweghe
Dit concert wordt live uitgezonden op Radio 4.
Tekst toelichting: Paul Janssen
Leo sˇ Janácek ˇ (1854-1928) Mládí (1924) Andante sostenuto Allegro John Dowland (1563-1626) Lachrimae or Seaven Teares (1604), arrangement Luc Brewaeys Lachrimae antiqua Lachrimae antiqua novae Thomas Tomkins (1572-1656) Funeral sentences (1606) Luc Brewaeys (1959) Sonnets to Sundry Notes/Threnos (2015) I. On a Day Igor Stravinsky (1882-1971) Anthem ‘The Dove descending’ (1962) Lied ohne Worte (1916-1918) Missa (1944-1948) Kyrie Gloria Credo Sanctus Angus dei 3
TOELICHTING De late Engelse renaissance heeft twee personen opgeleverd die van grote invloed zijn geweest op de verdere gang van de cultuurhistorie in Europa: de componist John Dowland (1563-1626) en de schrijver William Shakespeare (1564-1616). Vandaag komen deze twee Engelse grootheden samen in het werk van de Belgische componist Luc Brewaeys. De luitenist John Dowland was, zoals veel van zijn luitcollega’s, een van de eerste representanten van wat tegenwoordig de singer-songwriter wordt genoemd en bracht met zijn typisch Engelse ‘lutesongs’ de Engelse songtraditie op gang. Bovendien staat hij in zijn muziek voor kleuren en harmonieën die we ook vandaag de dag nog steeds als echt Engels beschouwen. Zijn tijdgenoot William Shakespeare ontketende niet alleen een revolutie in de toneelwereld, hij schonk de generaties na hem ook een voorraad klassieke theaterverhalen en sonnetten die tot op de dag van vandaag een onuitputtelijke inspiratiebron vormen voor componisten uit alle delen van de wereld.
Threnos waarvan vandaag het eerste deel klinkt, schreef Brewaeys op verzoek van Collegium Vocale Gent als een antwoord op Stravinsky’s Missa uit 1948. Ook in dat werk is de geest van de Engelse muziek aanwezig. Stravinsky zocht naar de devote ‘koelheid’ van oude religieuze werken zoals de Funeral sentences van Thomas Tomkins om de muziek ‘rechtstreeks tot de geest te laten doordringen’. Ter inleiding voeren de blazers van I Solisti del Vento twee delen uit van Mládi van Leoš Janá cek. ˇ
Leoš Janác ˇ ek Mládí
De Tsjechische componist Leoš Janácek ˇ bracht een groot deel van zijn leven door in de relatieve obscuriteit. Als docent, organist, koordirigent en onderzoeker van volksmuziek had hij alleen enige faam in Brno waar hij woonde en werkte.
Vandaag komen deze twee Engelse grootheden samen in het werk van de Belgische componist Luc Brewaeys. Hij maakt niet alleen een bewerking voor blazers van Dowlands Lachrimae or Seaven teares, waarvan vandaag de eerste twee delen uitgevoerd worden, hij begon ook aan een werk voor koor en blazers op teksten van Shakespeare. Deze Sonnets to Sundry Notes/
Pas toen in 1915 zijn opera Jenufa ˚ in Praag in première ging drong de authenticiteit van de inmiddels zestigjarige Janá cek ˇ tot de rest van 4
toelichting
het land door en werd hij onthaald als een ware nationale componist. Dat nationale karakter zit niet alleen in het gebruik van de Tsjechische volksmuziek, maar ook en vooral in zijn toepassing van het ritme en de integratie van de Tsjechische taal in zijn muzikale motieven. Ook Mládí (Jeugd) dat hij in 1924 voor blaassextet schreef als een herinnering aan zijn jaren als schooljongen in het klooster van Brno. Hiermee voldeed hij aan het verzoek een ‘geïllustreerde’ biografie te leveren ter begeleiding van de première van Jenufa ˚ in Berlijn en New York. Direct het eerste thema van het Allegro waarmee het volledige werk begint is afgeleid van de spraak. Ook het thema dat in het Andante sostenuto onderwerp is van een aantal vrije variaties is een ‘spraakthema.’ Deze twee delen van het vierdelige werk klinken vandaag in omgekeerde volgorde.
zeven pavanes die in Lachrimae or Seaven Teares klinken vooral een klinkende representatie van de sombere kant van het Engelse ‘weep’, maar dat is ook direct de charme van het werk. Luc Brewaeys bewerkt de zeven pavanes van Dowlands Lachrimae voor veertien blazers, dezelfde blazers die het koor in zijn Sonnets to sundry notes vergezellen, zodat beide werken eenvoudig samen geprogrammeerd kunnen worden. Door ziekte heeft hij het werk nog niet kunnen voltooien; vandaar dat alleen de eerste twee delen uitgevoerd worden. ‘De vraag was om niet echt iets te veranderen in Dowlands muziek’, zei hij in een interview over zijn bewerking. ‘Daar zal ik mij aan houden, maar uiteraard met een paar kleine andere accenten: ik ga niets bijschrijven – alle noten zullen van Dowland zijn –, maar ik ben wel van plan dingen weg te laten. Ook ga ik proberen met octaveringen en registerkeuzes het toch wat vreemder te laten klinken. Af en toe laat ik noten wat langer doorklinken dan in de oorspronkelijke partituur.’ Met deze manier van werken heeft Brewaeys Dowland extra bite gegeven omdat de harmonieën scherper geprononceerd zijn en de dissonanten in het werk meer naar de voorgrond zijn gekomen. Het resultaat is een echte Dowland met een vleugje Brewaeys.
John Dowland/Luc Brewaeys Lachrimae or Seaven Teares
John Dowland schreef zijn Lachrimae or Seaven Teares figured in seaven passionate pavans with divers other pavans, galliards and allemands, set forth for the lute, viols or violins in five parts in de tijd dat hij luitenist was aan het Deense hof van Christian IV. Het instrumentale werk werd in 1604 in Engeland gepubliceerd en in de opdracht aan Anne van Denemarken schreef de componist dat tranen niet alleen komen van iemand aan wiens deur het geluk voorbij is gegaan maar dat ‘the teares which Musicke weeps’ plezierig kunnen zijn en dat tranen niet altijd gedrenkt zijn in zorgen maar soms in vrolijkheid en blijheid. Nu zijn de
Thomas Tomkins Funeral sentences
Hoewel Thomas Tomkins een iets jongere generatiegenoot van John Dowland is, lijkt hij afgaande op zijn muziek uit een heel ander tijdperk te komen. 5
toelichting
Zijn stijl is geheel schatplichtig aan de koorstijl van de renaissance en alle ontwikkelingen van de vroege barok lijken aan hem voorbij te gaan. Toch was hij in zijn tijd een van de belangrijkste Engelse componisten. Hij studeerde bij William Byrd, werd organist van de Worcester Cathedral en drong door tot de elite van de Chapel Royal waar hij niet alleen Gentleman Extraordinary of the Chapel Royal werd – een eretitel die hij in 1603 verwierf en die vooral betekent dat hij een van de aangewezen componisten was om voor nieuwe muziek te zorgen bij begrafenissen, kroningen en in huldigingen van de Koninklijke familie – maar waar hij ook regelmatig als organist fungeerde. Naast vele madrigalen, orgelwerken en officiële koorwerken, schreef hij ook algemene werken voor gebruik in the Church of England zoals zijn Funeral sentences, een zetting van de ‘dirge anthems’ die gepubliceerd werd in het Book of Common Prayer van 1606.
schreef het werk in opdracht van deSingel, Collegium Vocale Gent en I Solisti di Vento als een ‘antwoord op de Mis van Stravinsky. Vandaar dat hij ook koos voor de ongebruikelijke bezetting van koor en blazers. Brewaeys voegde aan de Stravinsky-bezetting alleen nog twee hoorns en twee klarinetten toe. De in totaal veertien blazers – niet geheel toevallig ook het aantal regels van een standaard sonnet – staan in twee min of meer gelijke groepen links en rechts van het podium opgesteld waardoor Brewaeys ook gebruik maakt van een vorm van ruimtelijkheid. Dat komt meteen al goed tot uiting in het klokachtige begin van het eerste deel On a Day. Voor de teksten maakte Brewaeys gebruik van delen uit de Sonnets of sundry notes of music van William Shakespeare. ‘Dat zijn langere teksten die bovendien iets minder strak in dat keurslijf van die sonnetten zijn gewrongen’, zo verklaart de componist in een interview zijn keus. ‘Het nadeel van “gewone” Shakespeare-sonnetten is immers dat je daar altijd datzelfde metrum hebt (kort-lang, of eigenlijk: een afwisseling van onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen). Dat vaste patroon heb je in deze gedichten niet en dat geeft toch heel wat meer mogelijkheden, zeker voor ritmische variatie.’
Luc Brewaeys
Sonnets of sundry notes/Threnos Luc Brewaeys is uitgegroeid tot een van de belangrijkste componisten van onze zuiderburen. Met zijn spectrale harmonieën, akkoorden gebaseerd op hogere boventoonreeksen die een zeer beweeglijk en betoverend klankbeeld vormen, gecombineerd met vaak ‘aardse’ en semi-eenvoudige gebaren heeft hij een heel eigen taal bewerkstelligd.
In het eerste deel, het enige deel dat klaar is, klinkt deze tekst in een redelijk ‘eenvoudige’ zetting voor het koor over akkoorden die gebaseerd zijn op klokimitaties. ‘Zoals zo vaak in mijn muziek vertrek ik van spectrale harmonieën, die zijn afgeleid van de boventonen van instrumentale klanken’, zegt Brewaeys in hetzelfde interview. ‘Klokspectra hebben een
Ook in de Sonnets of sundry notes/Threnos komen deze elementen samen. Brewaeys 6
toelichting
heel uitgesproken boventonenspectrum en daar werk ik graag mee. Die spectrale akkoorden vereisen eigenlijk ook extra kleine intervallen – kwarttonen – en die gebruik ik hier ook. Wel heb ik van in het begin beslist om voor het koor om praktische redenen geen kwarttonen te schrijven maar voor de blazers wel.’ Door de broze gezondheidstoestand van Brewaeys laten het tweede en derde deel nog even op zich wachten.
Dove descending breaks the air uit Eliots Little Gidding. De zetting is een typisch voorbeeld van de stijl van Stravinsky na de dood van Arnold Schönberg in 1952. Stravinsky had altijd felle kritiek op zijn Oostenrijkse collega, maar omarmde na diens dood op eigen wijze de principes van de twaalftoonstechniek. De op katholieke leest geschoeide Mis waar de componist in 1944 aan begon is een heel ander verhaal. In zijn Expositions gaf Stravinsky zelf het antwoord. Nadat hij in 1942 in aanraking was gekomen met een aantal missen van Mozart schreef hij: ‘Toen ik deze rococo-achtige zoete zonden doorspeelde wist ik dat ik zelf een mis wilde schrijven, maar dan een echte.’ Daarmee bedoelde hij een mis met instrumentale begeleiding want hij kon naar eigen zeggen ‘onbegeleid zingen alleen verdragen in de meest harmonieuze primitieve muziek’. Hij wilde een mis schrijven vol ‘afstandelijke muziek die direct communiceerde met de menselijke geest’ die werkelijk geschikt was voor gebruik in de kerk. Stravinsky schreef zijn mis voor een ongebruikelijke combinatie van gemengd koor, twee hobo’s, Engelse hoorn, twee fagotten, twee trompetten en drie trombones. Hij voltooide het werk in 1948 en op 27 oktober ging de Mis in het Teatro alla Scala in Milaan in première. Sindsdien geldt het ondanks kenmerkende Stravinsky-elementen als een van zijn meest esoterische werken.
Igor Stravinsky
Anthem ‘The Dove descending, Lied ohne Worte, Missa Igor Stravinsky is niet alleen een van de meest invloedrijke componisten van de twintigste eeuw, hij is ook een van de meest kameleontische. Want hoe komt een componist die doorbreekt met een heidens ritueel als de Sacre du Printemps en andere partituren doordesemd met invloeden van de ruige Russische volksmuziek tot een katholieke mis en een op Engelse leest geschoeid anthem vol Christelijke waarden en bovendien gebaseerd op een twaalftoonsreeks? Het hoe en waarom van de laatstgenoemde compositie is simpel. In de vroege jaren zestig werd Stravinsky door de Cambridge University Press gevraagd een lied voor koor bij te dragen aan een nieuw gezangenboek. Stravinsky zegde direct toe en vond het een mooie gelegenheid om een tekst van zijn goede vriend T.S. Eliot te gebruiken. Op voorstel van Eliot werd dat The
De Mis wordt ingeleid door een kort Lied ohne Worte, een speels duo voor twee fagotten uit 1916-1918.
7
liedteksten Thomas Tomkins Funeral Sentences
I I am the resurrection and the life saith the Lord: he that liveth in me, yea, though he were dead, yet shall he live: and whosoever liveth and believeth in me shall not die forever.
I Jezus zeide: Ik ben de Opstanding en het Leven; die in Mij gelooft zal leven, al ware hij ook gestorven; En een iegelijk, die leeft, en in Mij gelooft, zal niet sterven in der eeuwigheid. Joh. 11:25-26
II I know that my redeemer liveth, and that I shall rise out of the earth in the last day, and shall be covered again with my skin,
Want ik weet: mijn Verlosser leeft, en Hij zal de laatste over het stof opstaan; En als zij na mijn huid dit doorknaagd zullen hebben, zal ik uit mijn vlees God aanschouwen; Denwelken ik voor mij aanschouwen zal, en mijn ogen zien zullen, en niet een vreemde.
and shall see God in my flesh: yea, and I myself shall behold him, not with other, but with these same eyes.
Job 19:25-27
III We brought nothing into this world, neither may we carry anything out of this world.
Want wij hebben niets in de wereld gebracht, het is openbaar, dat wij ook niet kunnen iets daaruit dragen. TimoteĂźs 6:7
De Heere heeft gegeven, en de Heere heeft genomen; de Naam des Heeren zij geloofd!
The Lord giveth, and the Lord taketh away, ev’n as it pleaseth the Lord, so cometh things to pass, blessed be the name of the Lord.
Job 1:21
8
liedteksten
IV I heard a voice from heaven saying unto me:
En ik hoorde een stem uit den hemel, die tot mij zeide: Schrijf, zalig zijn de doden, die in den Heere sterven, van nu aan. Ja, zegt de Geest, opdat zij rusten mogen van hun arbeid; en hun werken volgen met hen.
Write; from henceforth blessed are the dead which die in the Lord, Ev’n so saith the spirit, for they rest from their labours.
Openbaring 14:13
9
liedteksten
Luc Brewaeys
Igor Stravinsky
Sonnets to Sundry Notes of Music/Threnos
Anthem
Tekst: T.S.Eliot uit Four Quartets
I On a Day
The dove descending breaks the air With flame of incandescent terror Of which the tongues declare The one discharge from sin and error. The only hope, or else despair Lies in the choice of pyre or pyreTo be redeemed from fire by fire.
Tekst: William Shakespeare
On a day, alack the day! Love, whose month was ever May, Spied a blossom passing fair, Playing in the wanton air: Through the velvet leaves the wind, All unseen, ‘gan passage find; That the lover, sick to death, Wish’d himself the heaven’s breath. Air, quoth he, thy cheeks may blow; Air, would I might triumph so! But, alas! my hand hath sworn Ne’er to pluck thee from thy thorn: Vow, alack, for youth unmeet, Youth, so apt to pluck a sweet, Thou for whom Jove would swear Juno but an Ethiope were; And deny himself for Jove, Turning mortal for thy love.
Who then devised the torment? Love. Love is the unfamiliar Name Behind the hands that wove The intolerable shirt of flame Which human power cannot remove. We only live, only suspire Consumed by either fire or fire.
10
liedteksten
Igor Stravinsky Missa (1948)
Kyrie Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison.
Kyrie Heer, ontferm u over ons Christus, ontferm u over ons Heer, ontferm u over ons.
Gloria Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotentem. Domine Fili unigenite Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Gloria Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft. Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid. Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader; Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus; Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader; Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons; Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed; Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus Altissimus Jesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.
11
liedteksten
Credo Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum, non factum, consubstantialem Patri:
Credo Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is. En in één Heer, Jezus Christus, eniggeboren Zoon van God, voor alle tijden geboren uit de Vader. God uit God, Licht uit Licht, ware God uit de ware God. Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader, en door Wie alles geschapen is. Hij is voor ons, mensen, en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald. Hij heeft het vlees aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria, en is mens geworden. Hij werd voor ons gekruisigd, Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus en is begraven. Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften. Hij is opgevaren ten hemel: zit aan de rechterhand van de Vader. Hij zal wederkomen in heerlijkheid om te oordelen levenden en doden. En aan zijn rijk komt geen einde. Ik geloof in de heilige Geest, die Heer is en het leven geeft; die voortkomt uit de Vader en de Zoon; die met de Vader en de Zoon te samen wordt aanbeden en verheerlijkt;
per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato: passus et sepultus est. Et resurrexit tertia die, secundum scripturas. Et ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria judicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum Dominum, et vivificantem: qui ex Patre, Filioque procedit. Qui cum Patre, et Filio simul adoratur, et conglorificatur: 12
liedteksten
qui locutus est per prophetas. Et unam sanctam, catholicam et apostolicam ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam venturi saeculi. Amen.
die gesproken heeft door de profeten. Ik geloof in de éne, heilige, katholieke en apostolische Kerk. Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden. Ik verwacht de opstanding van de doden en het leven van het komend rijk. Amen.
Sanctus Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis.
Sanctus Heilig, heilig, heilig de Heer, de God der hemelse machten. Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. Hosanna in de Hoge. Gezegend Hij die komt in de Naam des Heren. Hosanna in de Hoge.
Agnus Dei Agnus Dei, qui tollis peccata peccata mundi: miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata peccata mundi: dona nobis pacem.
Agnus Dei Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, geef ons de Vrede.
13
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN Leo sˇ Janác ˇ ek
stijl van zijn oudere vriend Dvo rák ˇ ontwikkelde hij een totaal eigen idioom waarin de Moravische volksmuziek en de spraakmelodie zijn voedingsbodem vormde.
John Dowland
De carrière van de Tsjechische componist Leo sˇ Janácek ˇ (1854-1928) begon als koordirigent en muziekleraar. Vanaf 1881 tot 1919 was hij directeur van de mede door hem opgerichte Orgelschool (conservatorium) in Brno. Als componist schreef hij werken in alle gangbare genres behalve de symfonie, en altijd lag er een verhaal ten grondslag aan zijn muziek. Na zijn vroege romantische werken in de
Van de jonge jaren van de Engelse componist John Dowland(1563-1626) is weinig bekend. Pas vanaf 1580 is zijn spoor redelijk te volgen. Dan treedt Dowland in dienst bij de Britse ambassadeur in Parijs. Hij studeert 14
aan de Universiteiten van Oxford en Cambridge en behaalt een graad in Muziekwetenschappen in 1587. Omdat hij praktiserend katholiek is, maakt hij aan het protestantse Engelse hof weinig kans op een betrekking. Vandaar dat hij uiteindelijk in 1598 vertrok naar het hof van Christiaan IV in Denemarken. Dowland was toen al een bekend luitist en componist. In 1606 keert hij naar Engeland terug waar hij in 1612 eindelijk een aanstelling krijgt als luitist aan het Engelse hof. Hij heeft vooral naam gemaakt door zijn werken voor luit zoals zijn grootste ‘hit’ Flow my tears en zijn instrumentale werken voor luit en kleine muziekensembles.
Thomas Tomkins De Engelse componist en organist Thomas Tomkins (1572-1656) was een telg uit een muzikale familie die in het Engeland van de zestiende en zeventiende eeuw een vooraanstaande rol speelde.
biografieën
ook tot Engeland doordrong, bleef Tomkins vasthouden aan een renaissancistisch meerstemmig palet.
Luc Brewaeys
Tomkins studeerde onder anderen bij William Byrd en was vanaf 1596 vijftig jaar lang de organist van de Worcester Cathedral. Daarnaast fungeerde hij ook als organist van de Chapel Royal. In 1603 werd hij benoemd tot Gentleman Extraordinary of the Chapel Royal, een eretitel die vooral inhield dat hij een van de aangewezen componisten was om muziek te schrijven bij officiële gelegenheden van de Koninklijke familie. Hij schreef meer dan honderd anthems en andere koorwerken en daarnaast vele madrigalen en instrumentale werken. Hoewel de nieuwe barokke stijl
De Belgische componist, dirigent en pianist Luc Brewaeys (1959) studeerde bij onder anderen Franco Donatoni en Brian Ferneyhough en werkte in de jaren tachtig veelvuldig samen met Iannis Xenakis in Parijs.
als jonge componist viel hij op door zijn combinatie van Frans raffinement en West-Europese nuchterheid. Zijn werken schuwen het experiment niet, maar stellen altijd de luisteraar centraal. Met zijn negen symfonieën, twee strijkkwartetten, kamermuziek, elektronische werken en twee opera’s heeft hij zich ontwikkeld tot een van de meest vooraanstaande en meest internationaal gewaardeerde Belgische componisten van zijn generatie.
Igor Stravinsky Igor Stravinsky (1882-1971) wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke componisten van de twintigste eeuw.
Vanaf 1985 was hij als muziekregisseur verbonden aan de VRT-radio. Reeds 15
Hij werd in Rusland opgeleid door Nicolaj Rimsky-Korsakov en zijn eerste werken klinken in de geest van zijn leermeester. Met revolutionaire partituren voor Les Ballets Russes zoals Petroesjka en Sacre du
biografieĂŤn
Na de jaren twintig werd zijn werk soberder met onder andere de opera Oedipus Rex en de Symphony of Psalms en na de jaren vijftig hield hij zich onder andere met de Requiem Canticles bezig met twaalftoonstechnieken. De Russische volksmuziek en de ritmische energie bleven de constante factoren in zijn werk.
foto: Michiel Hendrickx
foto: Mlken Family Foundation
Printemps sloeg Stravinsky onder invloed van de Russische volksmuziek nieuwe wegen in.
UITVOERENDEN Philippe Herreweghe Dirigent
De Vlaamse dirigent Philippe Herreweghe (1947) kreeg zijn eerste pianolessen van zijn moeder en studeerde later aan het Conservatorium van Gent waar hij zich zowel bekwaamde op piano als orgel en klavecimbel. Daarnaast studeerde hij psychiatrie en geneeskunde. Al tijdens zijn studie richtte hij het Collegium Vocale Gent op waarmee hij zich in 16
eerste instantie toelegde op het werk van Bach en andere Duitse barokmuziek. In 1977 het vocaal en instrumentaal ensemble La Chapelle Royale waarmee Herreweghe zich verder ontwikkelde als dirigent. In 1991 maakte hij met het door hem opgerichte Orchestre des Champs ElysĂŠes de stap naar het romantische en vroeg-romantische repertoire. Ook daarin bleef Herreweghe een vorm van historische uitvoeringspraktijk trouw. Dat weerhoudt hem overigens niet met moderne orkesten te werken. Sinds 1998 is hij vast verbonden aan deFilharmonie in Antwerpen.
biografieën
Collegium Vocale Gent Collegium Vocale Gent werd opgericht in 1970 en werkte sindsdien vooral samen met dirigent Philippe Herreweghe. Al in de beginfase trad het koor op in Amsterdam met een onvergetelijke uitvoering van Bachs Johannes Passion. Als een van de eerste vocale ensembles pasten deze zangers de resultaten toe van het toen nieuwe onderzoek naar de historische uitvoeringspraktijk. Het Collegium werkte veelvuldig samen met musici als Gustav Leonhardt, Nikolaus Harnoncourt en Ton Koopman. Zij maakten meer dan zestig cd-opnamen en de kern van hun repertoire werd gevormd door de barok. Tegenwoordig heeft echter ook romantische en eigentijdse muziek een belangrijke plaats in hun programmering.
BEZETTING Sopraan Ulrike Barth, Sylvie De Pauw, Emilie De Voght, Elisabeth Rapp*, Mette Rooseboom, Aleksandra Turalska Alt Sofia Gvirts, Karolina Hartman, Katherine Nicholson, Piotr Olech, Cécile Pilorger*, Bart Uvyn Tenor Johannes Gaubitz*, Patrik Hor n˘ ák, Johannes Klügling, Dan Martin*, Yves Van Handenhove, Clemens Volkmar Bas Stefan Drexlmeier, Georg Finger, Matthias Lutze*, Philip Kaven, Julián Millán, Felix Rumpf *koorsolisten
17
biografieĂŤn
I Solisti del Vento I Solisti del Vento is een Belgisch blazersensemble dat in 1987 vanuit het toenmalige Nieuw Belgisch Kamerorkest werd opgericht als Die Harmonie. Sinds 1996 werkt het ensemble onder de naam I Solisti di Vento volledig autonoom onder leiding van Francis Pollet. Het gezelschap is een flexibel ensemble met een kern van 25 musici dat zich richt op het volledige blazersrepertoire van Mozart tot de dag van vandaag. Het ensemble is uitgegroeid tot een van de belangrijkste internationaal gewaardeerde blaasgezelschappen van BelgiĂŤ. Het ensemble wil interessante en uitdagende confrontaties met andere kunsttakken en -disciplines aangaan. In de eerste plaats om de waarde van blazersmuziek uit te dragen naar andere horizonten. In de tweede plaats omdat het ensemble gelooft in de steeds evoluerende creativiteit en de inspirerende artistieke
spanning die van dergelijke ontmoetingen uitgaat, zowel voor uitvoerder als luisteraar. Door het geven van opdrachtcomposities wil I Solisti del Vento de vinger aan de pols van de actuele muziek houden. BEZETTING Lieve Goossens fluit Kasper Baele, Ine Nuyttens hobo Dimitri Mestdag Engelse hoorn Tomonori Takeda klarinet Ricardo Matarredona basklarinet Francis Pollet fagot Filip Neyens contrafagot Bruce Richards, Miek Laforce hoorn Alain De Rudder, Tom Gontier trompet Alain Pire, Thierry Istas trombone Wim Matheeuwese bastrombone
18
19
foto: Frasnk Hendrickx
foto: Michiel Hendrickx
biografieĂŤn
VERWACHT Nederlands Blazers Ensemble + Marco Beasley
WO 14 + do 15 okt 2015 donderdagavond serie serie nederlands blazers ensemble grote zaal / 20.15 uur
Una Odissea
De Italiaanse tenor Marco Beasley en componist/klavecinist Guido Morini schreven en componeerden ruim twaalf jaar geleden Una Odissea in opdracht van het Nederlands Blazers Ensemble. Een voorstelling die qua sfeer vierhonderd jaar geleden op het marktplein van een mediterrane stad opgevoerd had kunnen zijn. Na twaalf jaar herneemt het Nederlands Blazers Ensemble dit alom bejubelde programma, gebaseerd op Homerus’ Odyssee en geïnspireerd op het gedicht Ithaca van de Griekse dichter Konstantin Kavafis.
Thomas Tallis
20
VERWACHT
do 22 okt 2015 donderdagavond serie serie nieuw ensemble grote zaal / 20.15 uur
Nieuw Ensemble
Visioenen van kleurenpracht - rond Unsuk Chin ‘Dit concert voelt voor mij als thuiskomen’ aldus de internationaal gevierde Zuid-Koreaanse componiste Unsuk Chin. Het programma omvat twee decennia met stukken die de componiste speciaal voor het Nieuw Ensemble schreef. Daaronder het werk Akrostichon-Wortspiel uit 1991, waarmee zij doorbrak. Het werk is geïnspireerd op fantasieverhalen van kinderboekschrijver Lewis Carroll, de kunststroming art brut en Koreaanse hofmuziek. Twintig jaar later componeerde Chin Cosmigimmicks – a musical pantomime voor de unieke instrumentale bezetting van het Nieuw Ensemble. De basis vormde de kunst van pantomime, de Ierse dichter Samuel Beckett en schimmenspel. Gougalôn, Szenen aus einem Strassentheater ontstond tijdens een verblijf in China. Het is imaginaire volksmuziek zonder specifieke herkomst, sterk beïnvloed door persoonlijke herinneringen aan Korea. In dit concert gaat ook een lyrisch werk in première van een groot jong talent uit Korea: Jeongkyu Park. Solist in dit stuk voor ensemble en sheng (Chinees mondorgel) is de vermaarde sheng-speler Wu Wei.
21
Jeongkyu Park
VERWACHT
Oktober vr 9 okt / 19.00 uur college + 20.15 uur concert
Combattimento + Liza Ferschtman Grosso Mogul za 10 okt / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta Het wonder Khachatryan za 10 okt / 23.00 uur / hele gebouw
24 Hour Resonance Vocale marathon
do 22 oktober / 20.15 uur
vr 30 oktober / 20.15 uur
Nieuw Ensemble Visioenen van kleurenpracht – rond Unsuk Chin
Huelgas Ensemble + Paul van Nevel De Rore 500
za 24 oktober / 20.15 uur
za 31 oktober / 20.15
Simone Lamsma + Robert Kulek Mendelssohn, Schumann en Janá cek ˇ
Cello Biënnale 2016 Sneak Preview
zo 25 oktober / 15.00 uur
Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices
Open je Oren: Simone Lamsma Wat is het geheim van de viool (8+)
zo 11 okt / 20.30 uur
Nederlands Kamerkoor + Lise Bruyneel (VJ) De tijd staat stil
zo 25 oktober / 20.15 uur
wo 14 + do 15 okt / 20.15 uur
di 27 oktober / 20.15 uur
Nederlands Blazers Ensemble + Marco Beasley Una Odissea
Hespèrion XXI + Jordi Savall Folias & Canarios
Calefax Calefax 30!
wo 28 oktober / 20.15 uur do 15 okt / 12.30 uur
Nairi Piano Trio Lunchconcert i.s.m. NMF
Reinbert de Leeuw Satie do 29 oktober / 20.15 uur
di 20 okt / 20.15 uur
Holland Baroque Society Sounds & Clouds
Asko|Schönberg + Martin Fondse Near East Up North
22
Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvicesapp kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren! Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX