do 29 okt 2015 donderdagavond serie serie asko|Schรถnberg grote zaal / 20.15 uur
Asko|Schรถnberg + Martin Fondse +Mete Erker Near East Up North
PROGRAMMA
do 29 okt 2015 donderdagavond serie serie Asko|Schönberg Grote Zaal / 20.15-21.45 uur
Asko|Schönberg + Martin Fondse + Mete Erker
DUUR: ca. 90 minuten zonder Pauze
Near East Up North
inleiding
Martin Fondse dirigent Mete Erker saxofoon Derya Tükan kemençe Jarrod Cagwin slagwerk Eric van der Westen contrabas Jeroen van Vliet piano
grote zaal / 19.30-20.00 uur
Martin Fondse (1967) Karavansarai (2015) *) Karavansarai 1 Near Karavansarai 2 East Karavansarai 3 Up Karavansarai 4 North Karavansarai 5
Huib Ramaer in gesprek met Martin Fondse en Mete Erker
Dit concert is mede mogelijk gemaakt door
*) tot stand gekomen met financiële steun van het Fonds Podiumkunsten en Fonds21 In samenwerking met Muzieklab Brabant. Chris Weeda geluid, met dank aan Da Capo Orchestral Audio
Tekst toelichting: Joep Christenhusz
TOELICHTING Turkse muziek, opzwepende Balkan-ritmes, lyrische jazz en de iriserende timbremixturen van een hedendaags-klassiek ensemble. Voor hun gezamenlijke project Near East Up North zochten pianistcomponist Martin Fondse en saxofonist Mete Erker het daar waar zij zich het best thuis voelen: op het snijvlak van verschillende muziekculturen. Een gesprek over reizen, de open ontmoeting, oudIslamitische herbergen, de blues en de gloedvolle klank van de Turkse knieviool: de kemençe. ‘Nou, heb je even?’, verzucht Mete Erker, gevraagd naar de ontstaansgeschiedenis van Near East Up North. Om te beginnen kennen Fondse en hij elkaar al een hele tijd, vertelt hij. Al zo’n twintig jaar delen de musici met enige regelmaat het podium. Daarnaast ontdekte het tweetal ook organisatorisch goed uit de voeten te kunnen. Enkele recente projecten voor het Nationaal Jeugd Orkest spreken boekdelen, evenals een concert tijdens de Haagse Muziek Driedaagse in 2009.
Een fantastische ervaring. Sindsdien leefde bij ons drieën de wens om een soortgelijk concept verder uit te diepen: musici uit verschillende windstreken in één grote compositie. Wim wilde Asko|Schönberg er bovendien graag bij betrekken. Hij was toen nog artistiek leider van het ensemble. Voor mij viel alles op z’n plaats toen ik in 2012 tijdens de Music Meeting Nijmegen Derya Türkan hoorde. Ik werd zó gegrepen door de klank van de kemençe en de expressiviteit van zijn spel. Ik wist meteen: hier moeten we iets mee.’
Welbeschouwd werd toen in Den Haag al de kiem gelegd voor Near East Up North. Erker: ‘Wim Vos vroeg ons om het openingsconcert van de Driedaagse te verzorgen. Martin heeft voor die gelegenheid een stuk gecomponeerd, waarin zo’n beetje alle betrokken musici samenkwamen. Onder meer Peter Erskine, de slagwerker van Weather Report, en de Senegalese meesterdrummer Doudou N’Diaye Rose. Maar ook contrabassist Eric van der Westen en Artvark, het saxofoonkwartet waar ik in speel.
Musici uit verschillende windstreken in één grote compositie Bluesy expressie Of de impact die Türkan op Erker maakte terug te voeren valt op gedeelde Turkse wortels? Erker: ‘Zou je denken hè? Ik heb inderdaad een Turkse achtergrond, maar toch heb ik geen 3
toelichting
uitgesproken voorliefde voor Turkse muziek. En over wortels gesproken, muzikaal gezien liggen die voor mij in de jazz. Als tiener werd ik gegrepen door de freejazz, vooral door de late periode van Coltrane. Als ik naar hem luister hoor ik als eerste de blues. Daar klinkt een diep menselijke spiritualiteit in door, een universele pijn, maar op een hoopvolle, niet-larmoyante manier. Derya raakte eenzelfde snaar bij mij: pure blues, ik kan het niet anders omschrijven. Daarmee bedoel ik trouwens níet dat Derya de blues ‘alla Turca’ speelt of iets dergelijks. Verre van. Het heeft te maken met eenzelfde emotionaliteit: diep, authentiek, spiritueel en met een duister randje.’
Erker: ‘Frappant is dat het bij blues en Turkse muziek vaak om de ruimte tussen de noten gaat. Beide spelen een geraffineerd spel met kwarttonen, met ‘blue notes’ zo je wilt. Daarin schuilt een enorme expressiekracht. Bovendien ligt hier een parallel met de hedendaagse muziek waarin Asko|Schönberg gespecialiseerd is. Ook in de moderne muziek kent de kwarttoon een lange voorgeschiedenis, al spreek je dan natuurlijk van microtonaliteit.’ ‘Daarin ligt voor mij de kern van de voorstelling’, weidt Erker uit. ‘Drie totaal verschillende muzikale werelden die elkaar vinden in een gemeenschappelijke thematiek. De titel verwijst nadrukkelijk naar die samenkomst van windstreken en perspectieven. Enerzijds is er de Turkse muziek van Derya, die vanuit ons bezien het Nabije Oosten (Near East) verklankt. Anderzijds zijn er de jazz-traditie en de westerse hedendaagse muziek, die vanuit het blikveld van Derya het Noorden (Up North) representeren.’
Fondse beaamt die overeenkomstige expressiemodus: ‘Ik denk dat iedere muziekcultuur een variant op de blues kent. Alleen noemen we het dan fado of klaagzang of lamento. Iedere samenleving kent een geschiedenis van leed, verdriet en verlies. Muziek weerspiegelt dat. Net als in de blues zijn in Turkse muziek melodie en improvisatie erg belangrijk. Beide stijlen hebben daarnaast een sterk narratief karakter. Met tonen een verhaal vertellen, dat is een aspect van muziek dat mij enorm aanspreekt.’
Muzikale reis In Karavansarai, de compositie van Martin Fondse die het muzikale kompas vormt in Near East Up North, worden die verschillende werelden verbonden door een muzikale reis. Centraal staan vier hoofddelen die elk een eigen windstreek vertegenwoordigen.
Of er ook technische overeenkomsten bestaan tussen blues en Turkse muziek? 4
toelichting
Het openingsdeel, Near, voert de luisteraar mee naar Istanboel. Fondse: ‘Gezien Derya’s betrokkenheid en Metes Turkse afkomst lag het voor de hand om de tocht daar te laten beginnen. Overigens hebben bassist Eric van der Westen en slagwerker Jarrod Cagwin eveneens een grote affiniteit met Turkse muziek. Beide spelen bij Sezen Aksu, een van de grootste Turkse artiesten aller tijden.’ Melodie vormt het centrale bestanddeel van Near. Eenstemmige lange lijnen, als in een Oosterse klankkalligrafie. Variatie zit hem in subtiele ornamenten, de frasering, het timbre. Türkans kemençe vervult de hoofdrol in het melodische stemmenweefsel. In het tweede deel, East, reizen de musici naar Oost-Europa. De focus komt op de ritmiek te liggen die dient als katalysator voor beweging, energie, en verschuivende patronen. Belangrijke inspiratie: de onregelmatige maatsoorten en hinkende ritmische motieven uit de Balkan. Horen we daar trouwens een wals?
gelaagde structuren die berusten op geleide improvisatie.’ In North komen tenslotte alle ingrediënten uit de voorgaande delen samen. De Turkse muziek van Türkan, de jazz van Erker, het lyrische spel van pianist Jeroen van Vliet, de energie van Cagwin en Van der Westen, de kleuren van Asko|Schönberg. ‘In North draait het om openheid, om het luisteren naar en inspireren van elkaar’, aldus de componist. Ontmoetingsplaats Waar Fondse de exotische titel van zijn partituur vandaan haalde? Die verwijst naar de vijf intermezzo’s die als rustpunten dienen in de compositie. De musici treffen elkaar er in improvisatiesessies, waarbij ieder vanuit zijn eigen achtergrond voortborduurt op enkele bluesthema’s van Fondses hand. De componist noemde de tussendelen Karavansarais, een verwijzing naar de traditionele overnachtingsplaatsen in het Midden-Oosten, Anatolië en Noord-Afrika, waar handelsreizigers en nomaden elkaar ontmoetten en verhalen uitwisselden.
Met het derde deel, Up, belanden we op westers grondgebied. Echo’s van de twintigste-eeuwse avant-garde klinken door in een kleurrijke compositie voor Asko|Schönberg. Fondse: ‘In dit deel heb ik mij laten inspireren door de complexe vorm- en klanktaal van het modernisme. Aan het eind breekt de compositie open en is er een ontwikkeling hoorbaar naar
De idee van een ontmoeting is in feite het onderliggende thema van Near East Up North als geheel, licht Fondse toe: ‘Het project is een 5
toelichting
muzikale vrijplaats, een plek waar eenieders achtergrond wordt gerespecteerd, waar we nieuwe verbanden hopen te vinden en willen leren van elkaars culturen.’ De ironie wil dat het concept van Near East Up North afgelopen zomer is ingehaald door de actualiteit. De duizenden vluchtelingen die vanuit Syrië naar Europa komen leggen zo ongeveer letterlijk de route af die vanavond in klank wordt beschreven. Fondse: ‘Laten we hopen dat ook in die context de ontmoeting tussen mensen de overhand heeft. Uiteindelijk verschillen we niet zoveel van elkaar!’
6
BIOGRAFIEËN Martin Fondse
Componist, dirigent
Als schrijver van solostukken tot orkestwerken en filmmuziek werd hij verschillende malen bekroond. Als componist/arrangeur werkte hij met Peter Erskine, Doudou N’Diaye Rose, Vernon Reid, George Duke, Christina Branco, Eric Vloeimans, Ernst Reijseger, Sezen Aksu en Gino Vannelli. Hij kreeg compositieopdrachten van het Koninklijk Concertgebouworkest, het Limburgs Symfonie Orkest, de Big Band Hessischer Rundfunk en het Jazz Orchestra of the Concertgebouw. Zijn muziek
foto: Tami Toledo Matuoka
Martin Fondse zoekt telkens naar nieuwe inspiratiebronnen en ongebaande paden bij het maken van muziek. Daarmee bereikt hij een mooie balans tussen compositie, improvisatie, dialoog en persoonlijke expressie.
is uitgevoerd op onder andere het North Sea Jazz Festival, de Nederlandse Muziekdagen en November Music. Zijn meest recente project heet The Bridge, daarin werkt hij samen met de Braziliaanse zanger en componist Lenine. www.martinfondse.com
7
biografieën
Mete Erker Saxofoon
Geel (viool), Jeroen van Vliet (piano) en Anton Goudsmit (gitaar). Daarnaast initieert hij tal van projecten, van samenwerkingen met een modern dansgezelschap in Boedapest tot panfluitspelers in La Paz. Met het Nederlandse New Cool Collective stond hij op het Roskilde Festival (Denemarken). Hij werkte in het verleden al vaker samen met Martin Fondse. www.mete.nl
Mete Erker maakte als student zijn entree op het North Sea Jazz Festival (1997). Hij werkte in de daarop volgende jaren met onder anderen Erskine, Doudou N’Diaye Rose, de Amerikaanse saxofonist David Liebman en de Zuid-Amerikaanse jazzlegende Winston Mankunku. Erker heeft zijn eigen trio, maakt deel uit van het Artvark Saxophone Quartet en van improgroep Estafest dat verder bestaat uit Oene van
Derya Türkan Kemençe
De Turkse Derya Türkan studeerde kemençe (Turkse knieviool) aan het conservatorium van Istanboel. Hij is specialist in het klassieke Ottomaanse repertoire en improvisatie. Als gastsolist speelde hij met het Istanboel Ensemble voor Turkse Klassieke Muziek en bij de Turkse radio. Met internationaal bekende Turkse musici gaf hij over de hele wereld concerten. 8
Hij was gastsolist bij het door de Franse president georganiseerde concert voor Yehudi Menuhins tachtigste verjaardag. Met zijn eigen trio gaf hij concerten in prestigieuze zalen als de Berliner Philharmonie, Philharmonie Essen, TivoliVredenburg en Het Concertgebouw. Hij heeft verschillende cd’s op zijn naam staan en is als solist te beluisteren op albums van Jordi Savall.
biografieën
Jarrod Cagwin
Eric van der Westen
Jeroen van Vliet
Jarrod Cagwin (USA) studeerde aan Berklee College of Music in Boston.
Eric van der Westen ontwikkelde een veelzijdige carrière als bassist, bandleider en componist.
Jeroen van Vliet, naast pianist ook componist, weet een sterk gevoel voor melodie en harmonie te combineren met avontuur en experiment.
Contrabas
Piano
foto: Rens Horn
Slagwerk
Hij kwam in aanraking kwam met muziek uit het MiddenOosten, India, Brazilië en Noord-Afrika en specialiseerde zich in de bijbehorende drumtechnieken. Dit heeft hem op het podium gebracht met een groot scala aan internationaal bekende muzikale grootheden.
Karakteristiek is zijn zoektocht naar de verbintenis met andere muziekculturen. Hij stond met verschillende formaties op grote podia als Carnegie Hall (New York) en Royal Albert Hall (Londen). Zijn solide spel kenmerkt zich door een krachtig, diep geluid.
jarrodcagwin.wordpress.com
ericvanderwesten.com
9
Hij speelt met jazzmusici als Eric Vloeimans, heeft een aantal eigen bands en is als begeleider te horen is op internationale jazzpodia en -festivals. In 2014 won Van Vliet de Boy Edgar Prijs. www.jeroenvanvliet.com
biografieën
Asko|Schönberg Asko|Schönberg, toonaangevend ensemble voor nieuwe muziek, voert gecomponeerde werken van de 20ste- en 21ste-eeuw uit. Deze muziek is niet alleen van grote, gevestigde namen als Louis Andriessen, Sofia Goebaidoelina, Mauricio Kagel, György Kurtág, György Ligeti, Wolfgang Rihm en Karlheinz Stockhausen, maar ook van jongere componisten als Michel van der Aa, Martijn Padding, Jörg Widmann, Rob Zuidam en van de jongste talenten. Speciale aandacht is er voor langjarige relaties en samenwerking met grote, betekenisvolle componisten en voor onbekend en gloednieuw werk van hoge kwaliteit. Concerten vinden plaats in series in Muziekgebouw aan 't I J en het Concertgebouw, in gastoptredens in het Holland Festival, De Nationale Opera en in co-producties met de Veenfabriek, Slagwerk Den Haag en Silbersee. Het ensemble treedt op in een keur
aan concertzalen en festivals in binnen- en buitenland. Naast dirigent Reinbert de Leeuw werkt het ensemble met vaste gastdirigent Etienne Siebens. Dit alles met een gedreven groep veelzijdige musici en solisten uit binnenen buitenland. Asko|Schönberg is ensemble in residence bij Muziekgebouw aan ’t IJ. www.askoschoenberg.nl
Musici: Jeannette Landré fluit/ piccolo/altfluit Evert Weidner hobo/althobo Anna voor de Wind klarinet/ basklarinet Jan Harshagen hoorn Rutger Woudenberg trompet Tjeerd Oostendorp tuba Alfonso Salar Ruiz slagwerk Isa Goldschmeding viool Bernadette Verhagen altviool Michael Stirling cello
10
foto: Gerrit Schreurs
biografieĂŤn
11
VERWACHT
do 5 nov 2015 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
RIAS Kammerchor + Ufuk en Bahar Dördüncü Kamerkoor en piano
Koor en piano. Zo vanzelfsprekend als deze combinatie tijdens repetities is, zo zeldzaam is hij in de concertzaal. Met dit concert door de Turkse pianistes en zussen Ufuk en Bahar Dördüncü en het fameuze RIAS Kammerchor komt daar nu verandering in. Zij spelen ook een speciaal voor hen geschreven nieuw werk van de Zwitser Nik Bärtsch, een componist/pianist die zich laat inspireren door minimal music en Arvo Pärt. De andere werken – van Elliot Carter en John Cage – doen de enerverende 20e eeuw in de Verenigde Staten herleven. De even gedegen geconstrueerde als frivool speelse composities van Elliott Carter dienden al vroeg als voorbeeld voor volgende generaties componisten. Toch gingen componisten na hen, waaronder Christian Wolff, John Cage en Morton Feldman, in de tweede helft van de 20e eeuw meer experimenteren. Zij veranderden de Amerikaanse muziek met hun grafische partituren, toevalsmuziek en uiterst traag voortschrijdende klankblokken. Muziek die nog steeds een enorme vitaliteit en vrijheidsdrang in zich heeft. PROGRAMMA: John Cage Four² / Christian Wolff Duo for Pianists I / Evening Shade, Wake Up / Duo for Pianists II / Morton Feldman Christian Wolff in Cambridge / Elliott Carter The defense of Corinth / Nik Bärtsch AIM - Ich gehe (wereldpremière)
12
Ufuk en Bahar Dördüncü
VERWACHT
do 19 nov 2015 donderdagavond serie serie asko|schönberg grote zaal / 20.15 uur
Asko|Schönberg Natuurkrachten
De jonge Zweedse dirigent Christian Karlsen koestert al jaren een voorliefde voor de muziek van zijn componerende landgenoot Anders Hillborg. Tijdens dit concert houdt Karlsen een gloednieuwe partituur van hem ten doop in een programma vol persoonlijke favorieten. Hillborg zelf bestempelde zijn muziek als ‘een overrompelend natuurfenomeen’. Een concertprogramma met imposante klanken, kleurrijke orkestraties en rijke texturen. Ook het werk van Iannis Xenakis wordt dikwijls vergeleken met woeste natuurkrachten. De robuuste klankwereld van zijn ensemblewerk Thallein is exemplarisch. Kate Moore’s Cello Concerto is een vrijmoedige bewerking van haar Days & Nature, een stuk dat zij op organische groeiprocessen baseerde. Asko|Schönberg is ensemble in residence
PROGRAMMA: Iannis Xenakis Thallein / Anders Hillborg Scream Sing Whisper (wereldpremière) / Kate Moore Cello Concerto
13
Anders Hillborg
VERWACHT
Oktober vr 30 oktober / 20.15 uur
Huelgas Ensemble + Paul van Nevel De Rore 500
do 5 november / 20.15 uur
vr 13 november / 20.15 uur
Rias Kammerchor + Ufuk + Bahar Dördüncü Kamerkoor en piano
Noord Nederlands Orkest + Ralph van Raat Tachtig jaar Arvo Pärt
vr 6 nov / 16.00 uur / Bimhuis
za 14 november / 20.15 uur
Masterclass Joshua Redman
Quator Danel + Alexander Melnikov Weinberg en Chopin
za 31 oktober / 20.15
Cello Biënnale 2016 Sneak Preview
November zo 1 november
vr 6 november / 20.15 uur
James Farm zo 8 november / 15.00 uur
Nederlandse Bachvereniging Händels The Ways of Zion
Kindermiddag ma 9 november / 20.30 uur
De Geniale Oerknalvoorstelling (6+) Wouter van Reek + Slagwerk Den Haag
The Rest is Noise: Touch Label Night Philip Jeck, Thomas Ankersmit, Claire M Singer, The Eternal Chord
13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal
di 10 november / 20.15 uur
MOUW (2-4) Theater de Spiegel
Annette Dasch + Rudolf Jansen Schumann en Mendelssohn
13.30 uur
14.30 uur / Bimhuis
DASH! (10+) zo 1 november / 20.15 uur
do 12 november / 12.30 uur
Khachaturian Ensemble Lunchconcert ism CvA
Kurt Elling
14
Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvicesapp kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren! Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX