za 12 mrt 2016 serie oude muziek Grote Zaal / 20.15 uur
Vittorio Ghielmi’s Il Suonar Parlante + Cuncordu de Orosei Stabat Mater
PROGRAMMA
za 12 mrt 2016 serie oude muziek Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 45 minuten voor de pauze ca. 40 minuten na de pauze
Vittorio Ghielmi’s Il Suonar Parlante + Cuncordu de Orosei Stabat Mater Graciela Gibelli sopraan Carlos Mena countertenor Thomas Walker tenor Vittorio Ghielmi artistieke leiding
Traditioneel Libera me Domine (uit Orosei) Cuncordu di Orosei Vittorio Ghielmi Recercada (naar: Dieogo Ortiz 1510-1570) sopraan en instrumenten Anoniem (16e eeuw) Upon la mi re instrumentaal Buxheimer Orgelbuch (1450-1470) Virginem mire pulchritudinis 3 viola da gamba's Traditioneel La Passion de Jèsus Crist (uit de Gascogne) sopraan, tenor en instrumenten Traditioneel Stabat Mater (uit Orosei) Cuncordu di Orosei Josquin des Prez (ca. 1450-1521) Stabat Mater (ca. 1500) sopraan, tenor en instrumenten PAUZE Traditioneel Gotzos de su nefressariu (uit Orosei) Cuncordu di Orosei Santino Garsi (ca. 1542-1604) La Mutia luit solo La ne mente per la gola luit solo Corrente luit solo Orazio Bassani (ca. 1550-1615) Vergine bella che di sol vestita viola da gamba en luit Alla bastarda viola da gamba en luit Arvo Pärt (1935) Stabat Mater (1985) voor sopraan, alt, tenor en drie viola da gamba’s
toelichting Al sinds de vroege middeleeuwen, is het gewoonte met Pasen iets bijzonders in de kerk te doen. Dat begint bij het naspelen van het tafereel dat twee vrouwen op paasochtend Jezus’ graf in de hof van Gethsemane geopend terugvinden en dat de verrezen Christus zelf aan de beide Maria’s vraagt ‘Quem quaeritis?’ (‘Wien zoekt gij?’). Dit ‘liturigsch drama’ wordt uiteindelijk te frivool en de kerk uitgezet, maar vormde wel de bakermat van onze toneelcultuur. Ook andere tradities werden in de ban gedaan, maar bij nader inzien genadiglijk weer opgenomen in de liturgie. Aan het eind van de middeleeuwen kwam bijvoorbeeld de Maria-verering sterk op gang en het lijden van Christus’ moeder kwam centraal te staan in de geloofsbeleving. Het concert van vanavond werpt een licht op de traditie van het Stabat Mater in heden en verleden, zowel in de kunstmuziek als in volksuitingen
vervlogen tijden: de vierstemmige keelzang die inmiddels door de Unesco tot ‘Onvervangbaar Cultureel Erfgoed’ is uitgeroepen. Onder leiding van de bevlogen Martinu Corimbi legt het vierkoppige ensemble Concordu di Orosei er zich op toe die erfenis te behouden en te verbreiden. Nergens anders werd deze stijl van zingen door de eeuwen heen zo goed geconserveerd. Er doet zich bovendien een opvallende overeenkomst voor met de manier waarop in renaissance-teksten de zangkunst werd beschreven. Ook die gaat in de basis uit van een vierstemmig model met sopraan, alt, tenor en bas, ook al zijn het louter mannen die zingen. In Libera me klinkt uit vier mannenkelen de bekende tekst uit het Requiem, de Latijnse dodenmis. Net zoals in de Gregoriaanse traditie van het responsoriaal begint een enkele zanger met de voordracht waarna de andere zangers hem bijvallen. Dit proces herhaalt zich enkele malen. De zonderlinge verschuivingen van majeur- naar mineurdrieklanken die in deze volkse samenzang optreden, kennen we niet uit de op schrift overgeleverde muziek uit die
Locale tradities ‘De kustlijn van Orosei is de meest betoverende van het Middellandse zeegebied’ juicht de toeristengids, die verder de hoge stenen stadsmuren, de prachtige zeegrotten (Grotto del Bue Marino en Grotto del Fico) en de heerlijke stranden (Cala Luna, Cala Sisina) roemt. We vinden het genoemde stadje (ca. 2000 inwoners) op de kaart aan de oostkust van Sardinië, zo ter hoogte van Napels. Naast een middeleeuwse toren en een parochiekerk uit de twaalfde eeuw – een periode van zelfstandigheid, macht en voorspoed voordat de Republiek Pisa hier de baas kwam spelen – kent het kleine stadje nog een andere schat uit 4
toelichting
tijd. Ze geven deze kerkzang samen met de wat penetrante, kelige manier van zingen een volstrekt eigen karakter.
Waarschijnlijk stamt de tekst van een Franciscaner monnik die in de dertiende eeuw leefde. Zowel voor als na het verdict ontstonden belangrijke zettingen van het Stabat Mater, want het was Paus Benedictus XIII die het lied in 1727 zijn plaats in de liturgie teruggaf.
In de Gotzos de su nefressariu klinkt na de pauze niet het Latijn maar het Sardijns. De Gotzos waren lofliederen van Spaanse origine op allerlei heiligen . Deze hymne – in de kerk soms begeleid door orgel of harmonium, maar op straat ook a capella gezongen – is wel te verstaan als een smeekbede aan Maria om een genadige dood.
Aan die wedergeboorte hebben we de pompeuze romantische toonzettingen met orkest te danken die onder anderen Gioacchino Rossini en Antonín Dvo rák ˇ de wereld in brachten: niet meer echt bedoeld voor de kerk, maar des te meer voor het pluche van de concertzaal. In de kelen van de Sardijnse volkszangers vinden we daarentegen het Stabat Mater wellicht in zijn meest pure en oorspronkelijke vorm terug: klagelijk, recht uit het hart en onopgesmukt. In die hechte, harmonieuze samenzang getuigt het lied van een grote onderlinge verbondenheid van de parochianen onderling, die ook in de nog steeds gebruikelijke processies zo duidelijk zichtbaar wordt.
Ook in de Gascogne, in Zuidwest-Frankrijk leven opmerkelijke tradities voort. Een ethnograaf registreerde hier al in 1883 het gebruik van een volstrekt onconventionele toonladder. Tevens brengen de zangers microtonen ten gehore. La Passion de Jèsus Crist over het lijden van Christus is eenstemmig gedacht, maar u hoort vanavond een geharmoniseerde variant. De pijn van Maria In katholieke kringen fungeert het Stabat Mater als een soort tegenhanger van de protestantse Matthäus Passion die in ons land zo alomtegenwoordig is. Des te bevreemdender, dat deze populaire Latijnse tekst, die het lijden van Maria bij de kruisdood van haar zoon beschrijft, door de Katholieke Kerk zelf bij het Concilie van Trente (1543-1563) in de ban is gedaan, althans uit de liturgie is verwijderd.
Het Stabat Mater van Josquin des Prez kent een eigenaardigheid die ons tegenwoordig wat bevreemdt, maar die in de vijftiende eeuw als volstrekt normaal werd ondervonden: Josquin gebruikt een bestaande melodie van zijn oudere collega Gilles Binchois als kapstok voor de nieuwe compositie. Die melodie is als ‘cantus firmus’ hoorbaar in de tenor en hoort eigenlijk bij een wereldlijke tekst in het 5
toelichting
chanson Comme femme desconfortée. Die gaat over een ontroostbaar meisje, waarschijnlijk ten gevolge van liefdeverdriet. Een dergelijke vermenging van het lijden aan het kruis met ordinair ‘luduvuduh’ lijkt ons nu ongepast, maar de simultaniteit van wereldlijke en geestelijke sferen was in de middeleeuwse breinen al eeuwen de standaard.
partij instrumentaal in te vullen. Orgels, maar ook trombones (bazuinen) waren instrumenten die vanaf het vroege begin een rol speelden in de kerkmuziek van alledag. Josquins vijfstemmige zetting van het Stabat Mater onstond rond 1500 en vloeit van begin tot eind; ze omwolkt de luisteraar en voert hem naar hogere regionen. ‘Joosken van der Weijden’, zoals zijn naam in het Vlaams luidde, gold als de grootste van zijn tijd. Zoals tijdgenoot Maarten Luther al vaststelde: ‘Hij is de meester van de noten, ze doen wat hij ze oplegt, terwijl ze bij andere componisten hun eigen gang kunnen gaan’.
Josquin des Prez gebruikte een wereldijke melodie als basis voor zijn Stabat Mater Een andere kwestie die deze muziek aanhangt, betreft de uitvoeringspraktijk. Werd ze werkelijk alleen maar gezongen of mochten er ook instrumenten meedoen? We kennen de prachtige vroeg vijftiende-eeuwse sculpturen van bijvoorbeeld Luca de la Robbia in de dom van Florence: beelden van zangers die zich eendrachtig om een immens koorboek scharen. Ze doen veronderstellen dat al deze mooie renaissance-muziek ‘a-capella’ dus zonder instrumenten erbij werd uitgevoerd. Met vijf zangers lukt dat net: iedereen kon die grote noten nog wel lezen. Het is zeer de vraag of dat beeld klopt, waarschijnlijk varieerde de praktijk van gebied tot gebied en ook zullen de omstandigheden een rol hebben gespeeld. Met een zieke zanger in de gelederen, was de verleiding natuurlijk groot om de ontbrekende
Als een meester van de noten kunnen we ook de Estse componist Arvo Pärt – inmiddels tachtig jaar oud – wel beschouwen. In een tijd dat veel collega-componisten zich bezighielden met computers en elektronica en juist afstand deden van de notenbalk en de traditionele notatie ten gunste van tabellen en schema’s, zocht Pärt ze juist weer op. Een verademing was het voor velen begin jaren tachtig kennis te maken met zijn ‘tintinnabuli-stijl’, waarbij eenvoudige akkoorden en toonladders de dienst uitmaken. Musici waren in die tijd verbaasd, zo niet ontsteld over de geringe hoeveelheid zwarte bolletjes in hun partijen.‘Een enkele toon mooi te zingen, is genoeg’ luidde in die tijd Pärts credo. Door bijna uitsluitend mineurakkoorden en -toonladders te gebruiken refereert de componist aan het klokgelui, dat al 6
toelichting
eeuwen over het Russische land klinkt. Klokken hebben namelijk als bijzondere eigenschap dat de kleine terts – die juist de mineurklank veroorzaakt – altijd prominent meeklinkt. Ook is het alsof een begin- en eindpunt aan deze muziek ontbreekt, alsof ze er altijd was en zich in alle eeuwigheid volgens bepaalde geheime patronen zal voortzetten. Het bleek een belangrijke eigenschap van deze muziek: de gestresste twintigste-eeuwse luisteraar kan er volkomen bij tot rust komen.
in de vorm van bewerkingen van wereldlijke chansons, dansen en liederen, meestal voor twee of drie stemmen gezet. Hoewel duidelijk voor orgel bedoeld – daarop wijst het gebruik van de zogenaamde orgeltabulatuur, die niet met noten werkt, maar met letters – laat een lied als Virginem mire pulchritudinis zich uitstekend op drie gamba’s vertolken. Niet iedere zestiende-eeuwse componist kreeg zijn werk ook gedrukt. Dat blijkt uit de nagelaten werken van luitist Santino Garsi, die alleen in manuscript bestaan, veelal dansen zoals de corrente. Het opschrift La Mutia heeft betrekking op een adellijke dame uit Parma met Arabische ‘roots’. Zij was bekend om haar openheid en goedgeefsheid en werd dus door Garsi passend muzikaal geportretteerd. Ook Orazio Bassani werkte aanvankelijk in Parma, maar later ook in Rome en Brussel. Hij kon op zijn gamba geweldige versieringen maken en omspeelde de madrigalenmelodiëen van zijn tijd virtuoos , maar ook zijn werken haalden de drukpers niet – slechts enkele overleefden als handschrift.
Instrumentale intermezzi Nadat Ottaviano Petrucci in 1501 begonnen was muziek te drukken en te verspreiden begon de instrumentale muziek aan een opmerkelijke opmars. De Spanjaard Diego Ortiz bijvoorbeeld schreef het eerste handboek voor gambaspelers en liet het in Napels, waar hij werkzaam was, gelijk maar in twee talen drukken. Befaamd zijn uit dit boek de ‘recercades’, uitgeschreven improvisaties voor een gamba en een akkoordinstrument. Voordien moest elk handschrift afzonderlijk gekopieerd worden en waren muziekmanuscripten even waardevol als zeldzaam. Het Buxheimer Orgelboek bijvoorbeeld is een Zuid-Duits handschrift uit 1440-1460 dat geen gebruikssporen vertoont en misschien zelfs alleen voor uiterlijk vertoon bedoeld was. De werken erin zijn daarom niet minder klankrijk. Het boek bevat allerlei muziek, zowel voor in de kerk als op straat
Tekst toelichting: Kees Arntzen
7
liedteksten Libera me Libera me, Domine de morte aeterna in die illa tremenda quando coeli movendi sunt et terra,
Bevrijd mij, Heer, van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag, wanneer de hemelen moeten wankelen en de aarde, wanneer U de wereld zult komen oordelen met vuur. Bang ben ik geworden en ik vrees, wanneer de beoordeling zal komen en de toorn nabij is, wanneer U de wereld zult komen oordelen met vuur.
dum veneris judicare saeculum per ignem. Tremens factus sum ego et timeo dum discussio venerit atque, ventura ira; dum veneris judicare saeculum per ignem.
Dies illa dies irae, calamitatis et miseriae dies magna, et amara valde. Requiem eterna, dona eis Domine et lux perpetua luceat eis. Libera me, Domine de morte aeterna in die illa tremenda quando coeli movendi sunt et terra,
Die dag zal een dag van toorn, van rampspoed en ellende zijn, een lange en zeer bittere dag. Heer, geef hun de eeuwige rust, en het eeuwige licht verlichte hen. Heer, bevrijd mij van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag, wanneer hemel en aarde geschokt zullen worden, wanneer Gij met vuur de eeuwigheid komt oordelen.
dum veneris judicare saeculum per ignem.
8
liedteksten
Recercada Sancta Maria ora pro nobis.
Heilige Maria bid voor ons
La Passion de Jésus Christ I a la passion de Jèsus Crist Be’n es bera e dolenta
The Passion of Jesus Christ How beautiful and doleful is it!
Eth n’a marchat set ans pè(i)-nus Per dessus la niu blanca
He walked for seven years barefoot On the white snow
Eth n’a junat sons cranta jorns Shet de prener assistança
He fasted for forty days Without seeking aid
Vos veiratz la mia sang colar Tot de long de ma cama
You shall see my blood run the full lenght of my leg
Vos veiratz lo pijon volar Per dessus la humada
You shall see the dove fly above the smoke
Vos que querd(e)ratz que sii un pijon Be’n s(e)ra la mia prauba amna.
You will believe that it is a dove but this will be my soul.
9
liedteksten
Stabat Mater (traditioneel) Stabat Mater dolorosa Juxta crucem lacrimosa Dum pendebat Filius. Quando corpus morietur Fac ut animae donetur Paradisi gloria. Amen.
Naast het kruis met wenende ogen Stond de Moeder droefgebogen, Waar haar Zoon te lijden hing. Als mijn lichaam weg zal sterven Doe mijn ziele dan verwerven, ’t Glorievolle Paradijs. Amen.
Gotzos de su nefressariu Artissimu criadore, de animas s’ajutoriu. Misericordia Segnore pro sas de su Prugatoriu.
Highest Creator, Help of the souls, Mercy, Lord, for the souls of Purgatory.
Miradelas chin clementzia, sas chi brujan in sa vramma, chin plenaria indulentzia, a fizos, babbos e mamas, Cristos chi tantu los amas, dàilis prontu s’ajutoriu. Misericordia Segnore Pro sas de su Prugatoriu.
Look upon them with clemency, Those that burn in the flame, And with complete indulgence For children, fathers and mothers, Christ, you who love them so, aid them now. Mercy, lord, for the souls of Purgatory.
Frades chi obligados semus, a sa Santa corfarìa, pro sas animas preghemus, a Deus e a Maria, cramandhe chin voche pia, in custu Santu oratoriu. Misericordia Segnore, pro sas de su Prugatoriu.
Brothers devoted to the holy brotherhood, We pray for the souls to God and Mary Calling whit a pious voice in this holy oratorio. Mercy, Lord, for the souls of Purgatory.
10
liedteksten
Stabat Mater (Josquin des Prez/Arvo Pärt) Stabat Mater dolorosa Juxta crucem lacrimosa Dum pendebat Filius.
Naast het kruis met wenende ogen Stond de Moeder droefgebogen, Waar haar Zoon te lijden hing.
Cujus animam gementem, Contristantem et dolentem, Pertansivit gladius.
Ach, hoe haar door ’t zuchtend harte Medelijdend met zijn smarte ’t Zwaard van droefheid henenging.
O quam tristis et afflicta Fuit illa benedicta Mater Unigeniti.
O, hoe weende in pijn en rouwe Die gebenedijde Vrouwe, Moeder van Gods enige Zoon!
Quae moerebat et dolebat Et tremebat cum videbat Nati poenas inclyti.
Ach hoe treurde en hoe streed zij, Ach wat moederangsten leed zij, Ziende Hem ten spot en hoon.
Quis est homo, qui non fleret Quis Christi Matrem si videret In tanto supplicio?
Wie, die zonder mederouwen Christi Moeder kan aanschouwen In zo wrede foltering?
Quis non posset contristari Piam Matrem contemplari Dolentem cum Filio?
Wie wil niet in droevig wenen Met Maria zich verenen, Lijdend met haar Lieveling?
Pro peccatis suae gentis Vidit Jesum in tormentis Et flagellis subditum.
Voor de zonden van de zijnen Zag zij Jezus zó in pijnen En door gesels wreed gewond.
Vidit suum dulcem Natum Morientem desolatum Dum emisit spiritum.
Gans alleen zag zij Hem lijden Troosteloos de doodsstrijd strijden In Zijn laatste stervensstond.
Eja Mater fons amoris, Me sentire vim doloris, Fac ut tecum lugeam.
Geef, O Moeder, bron van liefde, Dat ik voele, wat U griefde, Dat ik met U medeklaag. 11
liedteksten
Fac ut ardeat cor meum In amando Christum Deum, Ut sibi complaceam.
Dat mijn hart ontgloei van binnen In mijn Heer en God te minnen, Dat ik Hem alleen behaag.
(cursieve stanzas worden niet gezongen bij Josquin des Prez)
Sancta Mater, istud agas, Crucifixi fige plagas Cordi meo valide.
Heilige Moeder, ach verhoor mij: Des gekruisten wonden boor mij Diep en krachtig in het hart.
Tui nati vulnerati, Tam dignati pro me pati, Poenas mecum divide.
’k Zie Uw Zoon bedekt met wonden Talloos om mijn vele zonden, Laat mij delen in Zijn smart.
Fac me vere tecum flere, Crucifixo condolere Donec ego vixero.
Doe mij in liefde met U wenen En met Jezus mij verenen Tot mijn stervensuur zal slaan.
Juxta crucem tecum stare, Te libenter sociare In planctu desidero.
Diep bedroefd kom ik U vragen Met U Jezus’ leed te dragen En met U bij ’t kruis te staan.
Virgo virginum praeclara, Mihi jam non sis amara: Fac me tecum plangere.
Maagd der maagden, uitverkoren, Wil mij in Uw goedheid horen, Laat mij wenend bij U zijn.
Fac, ut portem Christi mortem, Passionis ejus sortem Et plagas recolere.
Laat mij Christus’ doodsangst proeven, Om Zijn lijden mij bedroeven, Stil herdenkend al Zijn pijn.
Fac me plagis vulnerari Cruce hac inebriari Ob amorem Filii.
Met Hem aan het Kruis geklonken Maak mij van de smarte dronken En van ’t bloed van Uwen Zoon.
Inflammatus et accensus Per te, Virgo, sim defensus In die judicii.
Van het vuur en ’t eeuwig lijden Wil, O Maagd, mij toch bevrijden Als ik staan zal voor Zijn troon.
12
liedteksten
Fac me cruce custodiri, Morte Christi praemuniri Confoveri gratia.
Laat het kruis mij bewaken, De dood van Christus mij beschermen Gezegend door zijn genade.
Quando corpus morietur Fac ut animae donetur Paradisi gloria.
Als mijn lichaam weg zal sterven Doe mijn ziele dan verwerven, ’t Glorievolle Paradijs.
Amen.
Vertaling: Hélène Nolthenius
13
BIOGRAFIEËN Josquin des Prez
Josquin des Prez (ca. 14501521), ook wel Des Prés, Després en Desprez, was een Bourgondische componist uit Condé-sur–l’Escaut. Hij wordt wel de voornaamste componist van de renaissance genoemd. Josquin was vooral werkzaam in Frankrijk en ook enkele jaren in Italië. Hij genoot faam als componist en pedagoog. Midden vijftiende eeuw was hij de belangrijkste vertegenwoordiger van een nieuwe stijl, waarin de
technieken van de canon en het contrapunt werden toegepast op wereldlijke liederen. In 1477 was hij in dienst van hertog René I van Anjou in Aix-en-Provence en werkte later waarschijnlijk in Parijs. Van 1489 tot 1494 was hij in dienst van de pauselijke kapel. Eind jaren 1490 was hij weer in Frankrijk, wellicht in dienst van koning Lodewijk XII en de kathedraal van Cambrai. Van 1503 tot 1504 was hij koormeester van hertog Ercole I d’Este van Ferrara. In 1504 ontvluchtte hij Italië vanwege een pestepidemie en enige tijd later werd hij provoost van de collegekerk Notre Dame in Condé-sur-l’Escaut (Frankrijk).
luit. Zijn stijl was behoudend en zijn repertoire bestond vornamelijk uit dansen. Zijn zoons en kleinzoons traden in zijn voetsporen en waren ook luitisten.
Orazio Bassani
portret: Agostino Carracc
Componisten
Santino Garsi Santino Garsi (ca. 1542-1604) was een vooraanstaand luitist. Hij studeerde in Rome. Zijn reputatie groeide snel en hij werd naar Parma gehaald om in dienst te treden bij hertog Ranuccio I aan het Farnese hof. Hij schreef minstens 45 composities, voornamelijk voor 14
Orazio Bassani (ca. 1550-1615) was een instrumentalist en componist en vooral bekend als viola da gambaspeler. Hij werd geboren in het noorden van Italië, in Cento, en was het grootste deel van zijn carrière in dienst van het Franese hof, bij Parma.
biografieĂŤn
UITVOERENDEN Vittorio Ghielmi
Viola da gamba, leiding
De Zuid-Afrikaan Kevin Volans schreef een concert voor hem en in Het Concertgebouw verzorgde hij bijvoorbeeld de première van een concert voor viola da gamba en orkest, dat de jazzmusicus Uri Caine voor hem schreef. Hieruit alleen blijkt al dat Ghielmi het niet schuwt, buiten de gebaande paden te treden. Ook zijn uitgesproken interesse in ethnische muziek en folklore stelt hem in staat de gangbare klankvoorstelling van oude muziek bij te stellen en van tijd tot tijd op te schudden.
foto: Luis Montesdeoca
De Italiaanse viola da gambaspeler Vittorio Ghielmi (1968) is een opvallende en veelzijdige verschijning in de wereld van de oude muziek. Zo is hij een van de weinige bespelers van zijn instrument die met enige regelmaat als solist met een symfonieorkest optreedt.
Hij won halverwege de jaren negentig diverse prijzen bij strijkersconcoursen. Sindsdien richtte hij het ensemble Il Suonar Parlante op en ontwikkelde zich tot een 15
geziene dirigent, ook bij grote orkesten. Vittorio Ghielmi bespeelt een gamba uit 1688 van de Parijse bouwer Michel Collignon.
Graciela Gibelli
biografieën
Carlos Meno
Sopraan
Contratenor De sopraan Graciela Gibelli begon haar muziekloopbaan bij de kinderzangschool in het Argentijnse Cordoba.
De Spaanse contratenor Carlos Meno studeerde bij onder anderen René Jacobs aan de Schola Cantorum Basiliensis.
Hierna sloot ze aan het plaatselijke conservatorium haar zang- en fluitstudie af om daarna les te nemen in Italië bij Margaret Hayworth (zang) en Pedro Memelsdorff (fluit). Inmiddels is ze een graag geziene gast bij vele Europese festivals, zoals de Oude Muziek dagen in Herne, het Gulbenkian Festival in Lissabon en het Kunstfest in Weimar. Ze werkte zowel met symfonieorkesten als met jazzensembles en is de muzikale spil in de muziekdocumentarie The Heart of Sound.
Meno vervulde de titelrol in de opera Radamisto van Georg Friedrich Händel bij een productie in de Felsenreitschule te Salzburg. Verdere rollen voerden hem naar de operahuizen van onder meer Berlijn, Brussel en het ‘Liceu’ un Barcelona. In 2009 richtte hij de Capilla Santa Maria op, die hij ook dirigeert. In 2002 kreeg hij in de categorie ‘barok-recital’ een belangrijke platenprijs, de Diapason d’Or, uitgereikt voor zijn cd De Aeternitate.
16
biografieën
Thomas Walker Tenor
foto: Eneko Espino
De tenor Thomas Walker maakte zijn ‘Proms’-debuut in 2002 met dirigent Kurt Masur in Mendelssohns oratorium Eliah. sindsdien werd hij vaak teruggevraagd in Londen, onder andere voor tenorpartijen in koororkestwerken van Janácek ˇ en Beethoven. De geboren Schot begon als koperblazer in Glasgow maar legde zich uiteindelijk toe op een zangstudie bij Ryland Davis aan het Londense Royal College of Music. Hij zong in zeer veel verschillende opera’s. Het meest opmerkelijk daarbij was ongetwijfeld de rol van Platée in Rameau’s gelijknamige opera in het operahuis van Stuttgart.
17
biografieën
Il Suonar Parlante Het ensemble Il Suonar Parlante werd opgericht door gambist Vittorio Ghielmi, met als doel een authentiek klankgeluid van oude muziek nieuw leven in te blazen.
verzorgde van een project rond Buxtehudes Membra Jesu Nostri, samen met de Amerikaanse filmmaker Marc Reshovsky. Il Suonar Parlante wordt wereldwijd gevraagd op klassieke festivals en hun cd’s ontvingen verschillende prijzen.
De kern van het ensemble bestaat uit vier gambisten en wordt regelmatig aangevuld met andere oude instrumenten en vocale solisten. In 2007 was Il Suonar Parlante orkest in residentie in Madrid, waar het de wereldpremière 18
Bezetting: Rodney Prada viola da gamba Cristiano Contadin viola da gamba Vittorio Ghielmi viola da gamba Luca Pianca luit
biografieën
Concordu de Orosei De vierkoppige zanggroep Concordu de Orosei werd al in 1978 opgericht, maar beleefde in 1997 een internationale doorbraak toen het Duitse platenlabel Winter & Winter een dubbel-cd van de groep uitbracht. Op deze cd gaf Concordu de Orosei in tekst en muziek een uitgebreid overzicht van de unieke Sardijnse muziektraditie die het ensemble in ere houdt. Een
andere cd die bijdroeg aan de bekendheid van de groep was Voyage en Sardaigne die de voetsporen van negentiendeeeuwse reizigers volgt en zo het Sardinië van weleer tot leven wekt. In 2009 kreeg de groep de ‘Premio Ozieri’ verleend, vanwege het ‘werk ten behoeve van het behoud en de verbreiding van de sacrale muziek van Orosei’.
19
Bezetting: Giovanni Rosu voche Paolo Burrai mesuvoche Martino Corimbi cronta Francesco Sannai bassu
VERWACHT
zo 3 apr 2016 serie oude muziek grote zaal / 19.00 uur college + 20.15 uur concert
graindelavoix
Broederschappen en devotie + College Leven in de tijd van Antonius Abt (252-357) door historicus Luc Panhuysen Hechte broederschappen waren in de middeleeuwen en renaissance aan de orde van de dag. De leden van deze broederschappen zongen speciaal gecomponeerde werken om de belijdenis van hun geloof intenser en hypnotiserender te maken. Het gerenommeerde Vlaamse ensemble graindelavoix gaat op zoek naar juist die beleving. Oude religieuze muziek op ongekend aardse en pakkende manier. Veel oude muziek van componisten als Pierre de la Rue, Obrecht en Ockeghem wordt doorgaans uitgevoerd als manifest van hemelse schoonheid. Graindelavoix behandelt de muziek als gebruiksmuziek en zoekt het in de beleving van destijds. Het resultaat: intense uitvoeringen die de luisteraar letterlijk naar de strot grijpen. PROGRAMMA: Pierre de la Rue Missa de Sancto Antonio / Missa de Sancta Anna / Loyset Compère Officium de Cruce en andere werken
20
Antonius Abt
VERWACHT
vr 22 apr 2016 serie koren grote zaal / 20.15 uur
RIAS Kammerchor + Concerto Italiano Meerkorige Italiaanse barok
Dirigent Rinaldo Alessandrini is een gekend specialist in het Italiaanse repertoire. Zijn opzienbarende interpretaties zorgden voor een nieuwe, frisse kijk op de Italiaanse muziek uit de 17e en 18e eeuw. Fraai weet hij daarin de expressieve en zangerige elementen naar voren te halen. Hij pakt groot uit, want tienstemmig is het Stabat Mater van Scarlatti, en zestienstemmig zelfs de Messa La Cellesa van Melani. Bovendien is laatstgenoemd stuk een echte verrassing: het is pas kortgeleden herontdekt. PROGRAMMA: Pietro Paolo Bencini Magnificat voor 8 stemmen (dubbelkorig) / Alessandro Melani Messa La Cellesa voor 16 stemmen (vierkorig, nieuwe ontdekking) / Litanie per la Beata Vergine voor 9 stemmen (dubbelkorig) / Domenico Scarlatti Stabat Mater voor 10 stemmen
21
foto: Éric Larrayadieu
Het Duitse RIAS Kammerchor en ensemble Concerto Italiano brengen in dit concert een schitterende hommage aan drie Italiaanse componisten uit de barok. De beroemdste van hen is Domenico Scarlatti – hij schreef 555 briljante klavecimbelsonates. Maar zijn Romeinse collega’s Bencini en Melani deden weinig voor hem onder. Een programma met dubbelkorige en zelfs vierkorige Italiaanse muziek vol passie en klankschoonheid.
Rinaldo Alessandrini
VERWACHT
Maart
zo 20 + ma 21 + vr 25 mrt / 20.00 uur
April
Blank Out zo 13 mrt / 15.00 uur
Open je Oren: Remy van Kesteren Wat is het geheim van de harp? (8+) zo 13 mrt / 20.15 uur
Bram van Sambeek + Kinan Azmeh + Fuse Arabia
De Nationale Opera i.s.m. het Muziekgebouw
vr 1 april / 20.15 april
Nederlands Kamerorkest Avontuur met Erik Bosgraaf
di 22 mrt / 20.15 uur
Orkest van de 18e Eeuw + Cappella Amsterdam Het genie Bach
za 2 april / 20.15 uur
Nieuw Ensemble + Dhruba Ghosh Het pad van Boeddha
wo 23 mrt / 20.15 uur
Till Fellner Quasi una fantasia
Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices
za 26 mrt / 20.15 uur
Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvicesapp kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren! Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar
do 17 mrt / 20.15 uur
Asko|Schonberg De nieuwe Roukens
Nosferatu Insomnio
vr 18 mrt / 20.15 uur
Cédric Tiberghien & friends Fameuze Hongaren
ma 28 mrt / 20.15 uur
Dudok Kwartet The Pocket Passions
zo 20 mrt / 11.00 uur / Kleine Zaal
Ere Lievonen Het woord aan het woord
wo 30 mrt / 20.15 uur
ELECTRA Rache
zo 20 + ma 21 mrt / 19.30 uur / Nieuwe Kerk
do 31 mrt / 12.30 uur
Matthäus, De Leeuw en De Nieuwe Kerk Matthäus Passion
Lunchconcert Ism Conservatorium van Amsterdam do 31 mrt + vr 1 apr / 20.15 uur
Nederlands Kamerorkest Avontuur met Erik Bosgraaf 22
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX