Vr 9 dec 2016 Grote Zaal 20.15 uur
Serie Muziektheater
Odysseus’ Women + Anaïs Nin Nieuw Amsterdams Peil
Programma
Serie Muziektheater Vr 9 dec 2016 Grote Zaal 20.15 - 21.30 uur
Odysseus’ Women + Anaïs Nin Nieuw Amsterdams Peil Augusta Caso mezzosopraan (Anaïs Nin) Katharine Dain sopraan (Odysseus’ Women, stem 1) Bauwien van der Meer sopraan (Odysseus’ Women , stem 2) Lisa Willems sopraan (Odysseus’ Women, stem 3) Petra Ehrismann alt (Odysseus’ Women, stem 4) Jorinde Keesmaat regie Ascon de Nijs vormgeving Jurjen Alkema videodesign Wijnand van der Horst licht Koen Bollen dramaturgie Louis Andriessen (1939) Odysseus’ Women (1995) Anaïs Nin (2009/2010)
Vanwege de enscenering van de voorstelling is er weinig tot geen zaallicht. Dit programmaboekje is dan ook niet bedoeld om tijdens de voorstelling te lezen. U kunt de teksten volgen via de boventiteling.
2
ca. 70 minuten zonder pauze
Inleiding Foyerdeck 1 19.15 - 19.45 uur Dramaturg Koen Bollen in gesprek met pianist Gerard Bouwhuis, componist Louis Andriessen en regisseur Jorinde Keesmaat.
Toelichting Alles draait om water in de visie van regisseur Jorinde Keesmaat op Odysseus’ Women en Anaïs Nin. De twee muziektheaterstukken uit het oeuvre van componist Louis Andriessen worden naast elkaar gepresenteerd in deze opera-installatie. Voor Odysseus is de zee tot op het laatst een obstakel dat hem belet zijn bestemming te bereiken. Maar terwijl de Griekse held zijn omzwervingen steeds kan voortzetten, blijft elke vrouw die hij onderweg ontmoet, achter op het eiland waar ze woont. In Keesmaats versie van Anaïs Nin, over de schrijfster die faam verwierf door de publicatie van haar uiterst openhartige dagboeken, is het water verbonden aan een overgangsritueel, een poging om het verleden achter zich te laten en opnieuw geboren te worden. Twee werelden Jorinde Keesmaat, met ingang van dit seizoen voor drie jaar als ‘director-in-residence’ te gast bij het Center for Contemporary Opera in New York, kwam op het idee om deze twee stukken te combineren toen de directeur van deze instelling, Jim Schaeffer, haar vroeg een nieuwe enscenering te maken van Odysseus’ Women. ‘Maar met een half uur is het te kort voor een avondvullende voorstelling’, zegt Keesmaat. ‘Ik ben daarom op zoek gegaan naar een ander werk van Andriessen, dat de vrouw als onderwerp heeft en dat door een beperkt ensemble uitgevoerd zou kunnen worden. Anaïs Nin voldeed daar niet alleen aan, qua thematiek bleken de twee stukken op elkaar aan te sluiten.’ Louis Andriessen schreef Odysseus’ Women in 1995 voor een bezetting van vier zangeressen en een keyboard sampler. De
muziek was geschreven voor een voorstelling van choreografe Beppie Blankert. Anaïs Nin ontstond vijftien jaar later in samenwerking met Nieuw Amsterdams Peil en zangeres Cristina Zavalloni. Vanavond wordt de rol van Anaïs Nin gezongen door Augusta Caso, de mezzosopraan die deze rol ook zong bij de wereldpremière van deze enscenering in New York. ‘Het zijn twee werelden’, zegt pianist Gerard Bouwhuis van Nieuw Amsterdams Peil, het ensemble dat ook nu de instrumentale uitvoering voor zijn rekening neemt. ‘Odysseus’ Women wordt uitgevoerd door een koor van vier vrouwen waar de synthesizer een paar elementen aan toevoegt, wat aanstipt, ondersteunt en klokgeluiden produceert. Het bestaat uit drie delen. Het eerste deel is puur vierstemmige koorzang. In het tweede deel is er sprake van een leidende stem, die elektronisch verveelvoudigd wordt; de andere drie antwoorden haar. Het laatste deel over Nausikaä heeft de vorm van een canon in langzame, etherisch mooie noten.’ Hoe verschillend de twee stukken ook zijn, ze zijn duidelijk het werk van één en dezelfde componist, aldus Bouwhuis. ‘Hij maakt andere keuzes in zijn muziek omdat het onderwerp anders is, en er vijftien jaar ligt tussen de twee stukken. Maar de buigingen en wendingen in de stemmen zijn onmiskenbaar. Je hoort onmiddellijk dat Louis veel voor stem geschreven heeft, muziek en tekst vormen een eenheid.’ 3
Toelichting
Bevrijding In deze nieuwe enscenering gaat het Jorinde Keesmaat om de rol van de vrouw. Dat begint al met de opstelling van Odysseus, zoals Homerus die beschrijft. Jorinde Keesmaat: ‘Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van de vrouwen die hij op zijn omzwervingen tegenkomt. Het zijn archetypen. De heks Circe is een verleidster die weet hoe ze mannen moet inpakken, maar niet hoe ze hen moet liefhebben. De nimf Kalypso is een über-moeder die zich zeven jaar lang over Odysseus ontfermt, en haar lot lijdzaam accepteert wanneer hij weg moet. Nausikaä is nog een meisje. Ze is vol liefde en bewondering voor deze man. De Sirenen tenslotte brengen de mannen om die ze naar zich toe weten te lokken. Maar steeds is het onduidelijk wat Odysseus daar nu zelf van vindt. Hij laat het zichzelf overkomen. Hij maakt zelf nauwelijks keuzes.’
Anaïs creëert de mogelijkheid zichzelf te overstijgen ‘Eigenlijk is hij een slappeling. Je vraagt je af wat die vrouwen in hem zien. Ik realiseerde me dat ik geen mannen nodig heb om het verhaal te vertellen. Daarom heb ik ervoor gekozen om de mannen uit Anaïs Nin te halen.’ Deze mannen, geliefden van Nin, waren in de oorspronkelijke versie te zien in films. Die heeft Keesmaat vervangen door fragmenten uit de dagboeken. Keesmaat heeft het stuk van de grond af opgebouwd, om zo een 4
eigen visie te geven op de persoonlijkheid en de betekenis van de schrijfster. ‘Ik ben een vrouw die twee generaties jonger is dan de componist, en die in 2016 deze twee stukken omarmt. Zoals ik een opera van Mozart actuele zeggingskracht zou geven, zo neem ik ook de vrijheid om van deze stukken een eigen werk te maken. Het heeft voor mij geen zin om vast te houden aan de bagage van eerdere uitvoeringen. Waar het mij om draait is dat vrouwen nog steeds geplaatst worden in hokjes waar ze nauwelijks uit kunnen komen. Onze vrijheid blijft beperkt. Anaïs Nin durfde haar verlangens en gevoelens te delen op een manier die ook nu nog gevoelig ligt. Zij brak uit die maatschappelijke begrenzingen. Ze leeft volgens haar innerlijke verlangens, hoe controversieel die ook mogen zijn.’ ‘Nin is een gefragmenteerde vrouw. Bij elke man is ze iemand anders, zoals ze zelf zegt: ‘Ik trek steeds andere kleren aan.’ Ze gelooft dat ze alleen bij haar vader zichzelf kan zijn, puur kan zijn. Vanaf haar vroege jeugd maakte haar vader foto’s van haar terwijl ze in bad zat. Dat waren de enige momenten dat hij haar zag, en haar complimenten gaf. Ze blijft aan haar vader vastzitten. Om zich van hem te bevrijden zet ze een uiterste stap: ze gaat met hem naar bed, en neemt vervolgens afstand van hem. Het is een overgangsritueel waarin de archetypen, belichaamd door de vrouwen van Odysseus, met Anaïs versmelten. Daardoor creëert ze de mogelijkheid zichzelf te overstijgen, en in zekere zin opnieuw geboren te worden.’ Tekst toelichting: René van Peer
Libretto Odysseus’ Women + Anaïs Nin De cursieve teksten (dagboekfragmenten) zijn toegevoegd door Jorinde Keesmaat en Koen Bollen. Deze tekst behoort niet tot de oorspronkelijke librettofragmenten in het werk van Louis Andriessen.
Odysseus’ Women Incantation Voices 1-4: Tell me
Bezwering Stemmen 1-4: Vertel me
Man can never know the loneliness a woman knows. Man lies in the woman’s womb only to gather strength, he nourishes himself from this fusion, and then he rises and goes into the world, into his work, into battle, into art. He is not lonely. He is busy.
Een man kan nooit de soort eenzaamheid kennen die een vrouw kent. De man ligt in de schoot van een vrouw alleen maar om kracht te verzamelen, hij voedt zichzelf uit deze versmelting, en dan staat hij op en gaat de wereld in, zijn werk, de strijd, de kunst in. Hij is niet eenzaam, hij is bezig.
Tell me
Vertel me
The memory of the swim in amniotic fluid gives him energy, completion.
De herinnering aan het zwemmen in amniotische vloeistof verleent hem energie, vervollediging.
Tell me
Vertel me
Woman may be busy too, but she feels empty. Sensuality for her is not only a wave of pleasure in which she is bathed, and a charge of electric joy at contact with another.
De vrouw kan ook bezig zijn, maar zij voelt zich leeg. Sensualiteit betekent voor haar niet alleen een golf van genot waarin ze zich heeft gebaad, en een lading van elektrische vreugde bij contact met een ander. 5
Libretto
Tell me
Vertel me
When man lies in her womb, she is fulfilled, each act of love a taking of man within her, an act of birth and rebirth, of child rearing and man bearing. Man lies in her womb and is reborn each time anew with a desire to act, to be. But for woman, the climax is not in the birth, but in the moment man rests inside of her.
Als een man in haar schoot ligt is zij vervuld, iedere daad van liefde is het zich opnemen van een man, een daad van geboorte en wedergeboorte, van het baren van een kind en het baren van een man. De man ligt in haar schoot en wordt iedere keer opnieuw geboren met de begeerte tot handelen, tot zijn. Maar voor de vrouw ligt de climax niet in de geboorte maar in het moment dat de man in haar rust.
Tell me
Vertel me
As soon as a woman has creativity, imagination, or plays an active role in life, people say: masculinity.
Zodra een vrouw creativiteit bezit, verbeeldingskracht, of in het leven een actieve rol speelt zeggen de mensen: mannelijkheid.
Tell me
Vertel me
Divest me of exteriorization, theatricality, masochism, and you find a kernel, a core, an artist, a woman.
Ontdoe mij van exteriorisatie, theatraliteit, masochisme en je zult een pit, een kern, een kunstenaar, een vrouw vinden.
the story of Odysseus’ women
het verhaal van Odysseus’ vrouwen
Calypso Voices 1-4: When dawn had risen from the bed where she sleeps beside illustrious Tithonus to bring daylight to immortals, and to mortals, the gods sat down in assembly and among them Zeus the Thunderer.
Kalypso Stemmen 1-4: De dageraad rees op uit haar bed van de zijde van de edele Tithonos om het daglicht te brengen aan de onsterfelijken en aan de mensen. De goden zetten zich in vergadering neer, Zeus in hun midden, de god van de donder, de machtigste van alle. Zie koning Odysseus, die voor zijn volk is geweest als een vader zo vriendelijk. Hij zit
Look at Odysseus that admirable King! He is left to languish in misery in the island 6
Libretto
home of the nymph Calypso, who keeps him captive there. Hermes, as you are our usual messenger, convey our final decision to that Nymph of the plaited tresses. Odysseus must now set out for home. So Hermes rode wave after wave, till at length he reached the remote island, where, leaving the blue waters
vast op een einde, aan diepe ellende ten prooi, in het paleis van de nimf Kalypso, die hem gevangen houdt. Hermes, mijn bode, mij altijd getrouw, bericht nu aan de schoongelokte nimf, mijn onwrikbaar besluit, dat de zwaar beproefde Odysseus moet terugkeren. Dus vloog Hermes over de eindeloze golven maar toen hij tenslotte het ver gelegen eiland bereikt had, ging hij aan land en wandelde voort
Voices 1, 2: of the sea,
Stemmen 1, 2: uit de violetblauwe zee.
Voices 1-4: he came to the great cavern
Stemmen 1-4: Tot hij kwam bij de grote grot,
Voices, 3,4: where the Nymph of the lovely locks was living.
Stemmen, 3,4: de woning van de schoongelokte nimf.
Voices 1, 2: He found her at home. ‘What brings you here? You are an honoured and welcome guest. Tell me what is in your mind and I will gladly do what you ask of me’
Stemmen 1, 2: Hij vond haar thuis. ‘Wat brengt u hierheen? Ge zijt een geëerde gast. Zeg, wat gewenst, als het vervulbaar is en in mijn macht ligt, dringt mij het hart het voor u te volbrengen.’
Voices 3, 4: A large fire was blazing on the hearth and the scent from burning logs of juniper and cedar was waffed far across the island. Inside Calypso was singing with her beautiful voice as she went to and fro at her loom, weaving, weaving with a golden shuttle.
Stemmen 3, 4: Een groot vuur brandde in de haard en de geur van vlammende blokken van ceder en lariks verspreidde zich over het eiland. Binnen, zingend met bekoorlijke stem, ging zij voor het getouw heen en weer en weefde met gouden spoel.
Voices 1-4: ‘Zeus bids you send him off without delay.’ Calypso shuddered. ‘You are hard-hearted,
Stemmen 1-4: ‘Nu beveelt Zeus u hem terstond te laten gaan.’ De Godin huiverde van schrik. 7
Libretto
you gods, and unmatched for jealousy. You are outraged if a goddess sleeps openly with a man even if she has chosen him as her husband?’ ‘And now it is my turn to incur the envy of you gods for living with a mortal man – a man whom I rescued from death as he was drifting alone astride the keel of his ship,’ (…) ‘I offered to make him immortal and ageless ageless.’ The goddess came and stood beside him. (…) ‘how much you long to see that wife of yours, who is never out of your thoughts. And yet I claim to be by no means her inferior in looks or figure, for surely it would be most unseemly for a woman to compete with a goddess in form and face.’ By now the sun had set and it grew dark. So the two retired to a recess in the cavern and there in each other’s arms they found pleasure in making love love love.
‘Hardvochtig zijt ge, o goden en jaloers als geen ander. Dat ge het een godin misgunt bij een sterveling te slapen, al kiest zij hem onverbloemd tot haar echtgenoot?’ ‘En nu zou het mijn beurt zijn om te lijden onder de wrevel van de jaloerse god, omdat ik leef met een man die ik heb gered toen hij, alleen, de kiel van zijn boot had omklemt.’ ‘Ik beloofde hem onsterfelijk te maken en eeuwig jong, eeuwig jong.’ De godin kwam naast hem staan (...) ‘hoezeer je ook verlangt je vrouw terug te zien, die geen dag uit je gedachten is en toch durf ik te verklaren dat ik waarlijk niet voor haar onderdoe in gestalte en schoonheid, het gaat ook niet aan, dat sterfelijke vrouwen in uiterlijk schoon met godinnen zich meten.’ Onderwijl was de zon ondergegaan en werd het duister. Zij gingen samen naar een hoek van de gewelfde grot en genoten van het bedrijven van de liefde liefde liefde.
The desire to illumine chaos; to create out of chaos; to lift masses; to tackle mysteries, elusiveness, inertia; to arouse and conquer passivity - all this has caused me my greatest pain and my greatest joys. It has killed me and yet fascinated my intelligence and my imagination. The potentialities in John! In Eduardo! In Henry, too, who is so much my creation. Love, passion, and creation gush from me simultaneously. I must perfume the mouth I kiss; I must be dazzled by the man I worship; I am Pygmalion always awaiting miracles! The mysterious silences of Hugo; the mysterious, narcissistic disappearances of Eduardo; the mysterious evasion of depths in John; and the promises of sensuality,
Het verlangen om chaos te verhelderen; om uit chaos te scheppen; om logge massa te verheffen; om raadsels, ongrijpbaarheid, traagheid aan te pakken; passiviteit te prikkelen en te overwinnen – daar heb ik het sterkste onder geleden en het meest van genoten. Het heeft me kapot gemaakt en toch mijn intelligentie en verbeelding onweerstaanbaar aangetrokken. De latente krachten in John! In Eduardo! Ook in Henry, die voor zo’n groot deel mijn schepping is. Ik ben een waterval van liefde. Hartstocht en schepping. Ik moet de mond die ik kus doorgeuren; ik moet verbijsterd worden door de man die ik vereer; ik ben Pygmalion, die altijd wonderen verwacht! De geheimzinnige
8
Libretto
the covered and attenuated sensuality, in Allendy. I walk like a lamp-lighter; I push ships into the open sea, I unearth precious objects; I rub the patina of dark paintings; I tune, attune, bring forth, mold, bring out, ignite, support, sustain, inspire; I plant seeds; I search caverns; I decipher hieroglyphs; I read the eyes of people - alone - alone in my activity. Mars in blood-red gown and steel bracelet and necklace.
narcistische verdwijningen van Eduardo; de geheimzinnige stiltes van Hugo; de geheimzinnige ontwijken van dieptes bij John; en de beloftes van sensualiteit, de bedekte en afgezwakte sensualiteit, in Allendy. Ik loop rond als een lantaarnaansteker; ik duw schepen van wal, ik graaf schatten op; ik wrijf de aanslag van donkere schilderijen; ik stem, ik harmonieer, breng voort, kneed, wek op, zet aan, onderhoud, ondersteun, inspireer, ik zaai; ik onderzoek grotten; ik ontcijfer hiërogliefen, ik leef wat erin de ogen van de mensen staat – eenzaam, – altijd eenzaam bezig. Mars in bloedrood gewaad, getooid met stalen armband en halsketting.
Circe Voice 4: When Circe strikes you with her long stick you must draw your sword from your side rush at her as though you mean to kill her. She will shrink from you in terror and invite you to her bed.
Circe Stem 4: Wanneer Circe je slaat met haar toverstaf, trek dan het scherpe zwaard van je dij en spring op haar toe, alsof je haar wil doden. Zij zal bang worden en je uitnodigen haar bed te delen.
Voices 1, 2, 3: ‘Who are you? And where do you come from? Where is your native town? Who are your parents? I am amazed to see you take my drug and suffer no magic change. For never before have I known a man who could resist that drug once he had taken it and swallowed it down. You must have a heart in your breast that is proof against all enchantment. I am sure you are Odysseus, that resourceful man; the man whom the Giant-killer with the golden wand always told me to expect here on his way back from Troy in his swift black ship. But now put up your sword and come
Stemmen 1, 2, 3: ‘Wie ter wereld ben je? Uit welke stad? Wie zijn je ouders, ik ben verbaasd, dat je de drank hebt gedronken en niet bent betoverd. Nog nooit heeft een andere man aan dit middel weerstand geboden, zodra hij het dronk en het in zijn keel was verdwenen. Jij moet een geest bezitten, die tegen elke betovering bestand is. Ongetwijfeld ben jij de listige Odysseus, van wie de stafdrager Hermes mij steeds voorspelde, dat hij op zijn terugreis van Troje met zijn snel, zwart schip hier zou komen. Maar kom, steek je zwaard in de schede en laten we samen neerliggen in 9
Libretto
with me to my bed, so that in making love we may learn to trust one another.’
mijn bed, opdat wij in liefde en slaap verenigd elkander vertrouwen.’
Voice 4: I went with the goddess to her beautiful bed. Voices 1, 2, 3: ‘Odysseus, why are you sitting like this as though you were dumb, and feeding on your own thoughts instead of helping yourself to meat and wine? Do you suspect another trap? You need have no fears: I have given you a solemn oath to do you no harm. Odysseus of the many devices, go down now to your ship by the seashore, drag her straight away on to dry land, stow your possessions and all the ships’ tackles in a cave,
Stem 4: Ik ging met de godin naar haar wondermooie bed. Stemmen 1, 2, 3: Waarom toch, Odysseus, zit je als met stomheid geslagen en verteer je je hart van verdriet, zonder aan eten of drinken te raken. Verwacht je misschien een nieuwe list? Je hoeft niet langer te vrezen na de plechtige eed die ik je heb gezworen om je niets aan te doen. Vindingrijke Odysseus, ga nu naar het zeestrand en snel naar je schip. Trek het eerst op het droge, breng al je bezittingen en het scheepstuig in een grot
Voices 1-4: and then come back with the rest of your loyal company.’
Stemmen 1-4: en keer dan vlug met je trouwe mannen hier terug.
Voice 4: We stayed on day after day a whole year, feasting on lavish quantities of meat and mellow wine.
Stem 4: Een vol jaar genoten wij dagelijks van een overvloed aan vlees en heerlijke wijn.
Voice 4: Circe put on a robe of silvery sheer and she put a veil over her head.
Stem 4: Circe hulde zich zelf in een groot zilverkleurig gewaad (...) en zij bedekte het hoofd met een sluier.
Sirens Voices 1-4: Very well; all that is done with her now. But listen to my words – and some God will recall them to your mind.
Sirenen Stemmen 1-4: Zo is dat alles dan nu voorbij; maar luister nu goed, wat ik je nu zeggen zal; de godheid zelf zal het je in het geheugen prenten.
10
Libretto
Your next encounter will be with the Sirens, who bewitch everybody who approaches them. There is no homecoming for the man who hears the Sirens’ voices; for with their high clear song the Sirens bewitch him as they sit there in a meadow piled high with the mouldering skeletons of men, whose withered skin still hangs upon their bones.
Eerst zul je komen bij de Sirenen, die eenieder betoveren, die ze bezoekt. Wie in onwetendheid nadert en de stem van de Sirenen hoort, keert nooit meer naar huis. Maar de Sirenen betoveren hem met haar helder gezang gezeten op een weide, waar hoog opgestapeld liggen de rotte beenderen van mannen en lichamen met verschrompelde huid.
Drive your ship past the spot, and to prevent any of your crew from hearing, soften some beeswax and plug their ears with it. But if you wish to listen yourself, make them bind your hand and foot on board and place you upright by the housing of the mast. This will allow you to listen with enjoyment to the Sirens’ voices. But if you beg and command your men to release you, they must add to the bonds that hold you fast.
Vaar daaraan voorbij en bestrijk de oren van je makkers met zacht geknede was, opdat geen van hen iets kan horen. Als je zelf wilt luisteren, laten zij je dan binden in het schip aan handen en voeten, rechtop tegen de mast. Dan kun je genieten van de stem der beiden sirenen. En als je je vrienden bidt en smeekt je los te maken, moeten zij in nog meer banden je boeien.
The glorious goddess
De glorieuze godin
Voice 1: left me and made her way inland.
Stem 1: verliet mij en ging haars weegs het eiland in.
I talked about my father’s passion for photography and how he was always photographing me. He liked to take photos of me while I bathed. He always wanted me naked. All his admiration came by way of the camera. His eyes were partly concealed by his glasses and then by the camera lens. Lovely. Lovely. How many times, in how many places, until he left us, did I sit for him for countless pictures. And it was the only time we spent together.
Ik praatte over mijn vader hartstocht voor de fotografie en hoe hij altijd bezig was mij te fotograferen. Hij nam graag foto’s van me terwijl ik baadde. Hij wilde mij altijd naakt. Al zijn bewondering ging via de camera. Zijn ogen waren gedeeltelijk verborgen achter dikke brillenglazen en dan door de cameralens. Mooi. Mooi. Hoeveel keren, op hoeveel plaatsen, tot hij ons verliet, poseerde ik niet voor hem voor ontelbare foto’s. En dat was de enige tijd die wij samen doorbrachten. 11
Libretto
Nausikaä Voices 1-4: Nausikaä
Nausikaä Stemmen 1-4: Nausikaä
The mighty Alkinoös had a young daughter called Nausikaä, tall and beautiful as a Goddess, she was asleep in her richly decorated room with two of her maids, both blessed with beauty by the Grace lying asleep.
De machtige Alkinoös had een jonge dochter Nausikäa genaamd, een meisje als een godin zo schoon van gelaat en gestalte. Bij haar aan weerszijde van de deur sliepen twee dienaressen, door de gratiën met schoonheid begiftigd.
Now Nausikaä took the whip and the gleaming reins, and flicked the mules to make them start. They stepped out eagerly taking the clothes, and their mistress along. But as her ladies followed, she was not alone.
Nausikaä nam de zweep en de blanke leidsels en zweepte de ezels op gang. Een getrappel aan hoeven en de dieren rekten hun leden en stapten gestadig en trokken haarzelf en de kleren; zij niet alleen maar de dienaressen liepen mee achter de wagen aan.
Next, after bathing and rubbing themselves with olive-oil, they took their meal at the riverside waiting for the sunshine to dry the clothes.
Na het werk namen zij een bad en zalfden zij zich met de olie en gebruikten hun maal aan de oever terwijl de kleren lagen te drogen in de gloed van de zon.
When mistress and maids had all enjoyed their food, they threw off their headgear and began playing with a ball while white armed Nausikaä sang and kept time for their game. The noble Odysseus awoke,
Toen zij verzadigd waren, zij en de meisjes, gooiden zij de hoofddoeken af en gingen spelen met de bal. De blankarmige Nausikaä ging voor in het spel. En koning Odysseus werd wakker,
Grimy with salt he was a gruesome sight, and the girls went scuttling off in every direction along the jutting spits of sand. Alkinoös daughter Nausikaä was the only to stand firm. ‘Since your manners show you are not a bad man or a fool – (and) since you have come to our country and our city here, you certainly shall not want for clothing or anything else that an unfortunate suppliant
Afschuwelijk was hij om aan te zien, besmeurd door het zoute water. De meisjes vluchtten uit alle kanten uiteen naar het verste eind van het strand. Alleen Alkinoös’ dochter bleef staan. ‘Al zijt ge een vreemdeling, een slecht mens lijkt ge niet een dwaas evenmin. Nu ge in ons land en onze stad zijt gekomen, zal het aan niets u ontbreken, wat een arme smekeling toekomt,
12
Libretto
has the right to expect from those he meets. I will show you the way to the town and tell you who we are. This country and the city belong to the Phaeacians. I myself am the daughter if great hearted Alkinoös, who is the source of the might and majesty of the Phaeacian people.’
noch aan kleren, noch aan iets anders. De stad zal ik u wijzen en ik noem u de naam van het volk. De Phaiaken bewonen deze stad en in dit land en ik ben de dochter van koning Alkinoös bij wie de macht en de heerschappij over de Phaiaken berust.’
Voice 1: ‘I wish I could have a man like him, if only he were content to stay and live here.’
Stem 1: Mocht zo iemand hier wonen en mijn echtgenoot worden genoemd en mocht het hem behagen hier altijd behagen hier te blijven!
Anaïs Nin I want to love, I want love, love love.
Ik wil liefhebben. Ik wil liefde, liefde, liefde
There is a divergence of time, a dislocation of rhythm between the wisdom of the mind and the impetus of instincts and the inevitability of their fulfillment. I am at peace with man, all the men who have hurt me by their weakness. My Father, Eduardo, Hugo, and even, to a certain extent, Henry have more than atoned to me, and more love has been given me then denied me. I am at peace with myself, and my understanding tells me the suffering I endured through the abandonment of my Father did not come from him but from my own inner composition of being, which refused to understand the natural causes of these weaknesses and refused not to suffer.
Er bestaat een verschil in tijd, een verstoring van het ritme tussen wijsheid van de geest en de impuls van instincten en de onvermijdelijkheid van de voltrekking ervan. Ik heb nu vrede met de man, al de mannen die me door hun zwakte gekwetst hebben. Mijn vader, Eduardo, Hugo, John, en zelfs, tot op zekere hoogte, Henry hebben het meer dan goed gemaakt bij mij, en meer liefde is mij gegeven dan ontzegd. Ik heb vrede met mezelf en mijn begrip zegt me dat alle pijn die ik geleden heb door het in de steek gelaten worden door mijn vader en niet door hem kwam maar door mijn innerlijke gesteldheid, die de natuurlijke oorzaken van deze zwakheden weigerde te begrijpen en weigerde niet te lijden.
But on another plane, the instinct of hatred and vengefulness continues its course until it has exhausted the poison it secreted.
Maar op een ander niveau vervolgt het instinct van haat en wraakgevoel zijn weg totdat het al het gif dat erdoor is afgescheiden heeft gespuid. 13
Libretto
Even when I possess all – love, devotion, Henry, Allendy, Artaud – I still feel myself possessed by a great demon of restlessness. I am rushing on, and I know I am going to cause suffering; all day I feel pushed.
Zelfs wanneer ik alles bezit – liefde, toewijding, Henry, Antonin, Allendy – voel ik me nog steeds bezeten door een grote duivel van rusteloosheid die me maar doet voortrazen. Ik blijf doorgaan, ik ga ellende veroorzaken; de hele dag voel ik me opgejaagd.
I cover pages and pages with my fever, with this superabundance of ecstasy, and it’s not enough. I’m still hungry, still searching, still moving – I can not stop moving.
Ik vul pagina na pagina met mijn koorts, met deze overweldigende overvloed aan extase, en het is niet genoeg. Ik been heen en weer door mijn hol. Ik heb Henry, en ik ben nog steeds hongerig, nog steeds zoekende, nog steeds in beweging – ik kan niet stilstaan.
Allendy will be a lucky man to escape real pain from me. His wisdom has saved him from a woman he does not know - the woman with sudden destructive impulses - sudden outbreaks. He knows the beautiful me, not the dangerous me. Only Henry senses the monster, because he too is possessed. I too will leave a scar upon the world.
Allendy mag zich gelukkig prijzen dat hij niet werkelijk door mij zal lijden. Zijn wijsheid heeft hem gered van een vrouw die hij niet kent – de vrouw met de plotselinge destructieve opwellingen – plotselinge uitbarstingen. Hij kent de mooie kant in mij, niet de gevaarlijke. Alleen Henry voelt het monster in mij, want ook hij is bezeten. Ook ik zal een litteken achterlaten op de wereld.
My own strength kills me! Chokes me!
Mijn eigen kracht doodt me! Wurgt me!
Artaud – the face of my hallucinations. The hallucinated eyes. The sharpness,the paincarved features. The man-dreamer, innocent and diabolical, frail, nervous. ‘Je suis le plus malade de tous les surréalistes.’ (‘I am the sickest of all the surrealists’) I was haunted by Artaud.
Artaud – het gezicht van mijn hallucinaties. Die hallucinante ogen. De scherpte, de door pijn getekende lijnen. De mannendromer, onschuldig en duivels, frêle, nerveus. (‘Ik ben de ziekste van alle surrealisten.’) Artaud bleef maar bij mij rondspoken.
I met Artaud at the Viking. I was trembling. And then began a night of ecstasy. We left the café, we walked in a dream, in a frenzy, Artaud
Ik ontmoette Artaud in de Viking. Ik stond te trillen op mijn benen. En toen begon een nacht van extase. We verlieten het café,
14
Libretto
torturing himself with mad talk about eternity, God. We kissed violently; an ecstasy. He said: ‘Mon amour, mon grand amour! Entre nous il pourrait y avoir un meurtre.’
liepen een droom in, een waanwereld, terwijl Artaud zichzelf kwelde met gekke praat over de eeuwigheid, God. We kusten wild; een extase. Hij zei: ‘Mijn lief, mijn grote geliefde! Tussen ons zou zich een moord kunnen afspelen.’
But the fear of cruelty has been the great conflict of my life. I witnessed the cruelty of my father towards my mother, I experienced his sadistic whippings of my brothers and myself, and I saw his cruelty towards animals (he killed a cat with a cane). The sympathy I felt for my mother reached hysteria when they quarreled, and the terror of their battles, of their angers, grew so great it became paralyzing later, when I became incapable of cruelty myself. I grew up with such an incapacity for cruelty that it became abnormal. Then I should show character, I show weakness because of my fear of cruelty. Seeing a small manifestation of it in Henry brought out an awareness of all his other cruelties. It was to avoid this conflict that I almost became a recluse. Regression. I fell back into early memories, early states of being, into childhood recollections, and all this prevents me of living in the present.
Maar de angst voor wreedheid is het grote conflict van mijn leven geweest. Ik was getuige van mijn vaders wreedheid jegens mijn moeder, ik onderging de sadistische zweepslagen die mijn broers en mijzelf werden toegediend, en ik zag zijn wreedheid jegens dieren (hij doodde een kat met een wandelstok) . De sympathie die ik voor mijn moeder voelde bereikte het punt van hysterie als ze ruziemaakten, en de doodsangst om hun ruzies, hun woedeuitbarstingen, groeide zo aan tot die later, toen ik zelf niet in staat was tot woede of wreedheid, verlammend werd. Ik groeide op met zo’n onvermogen tot wreedheid dat het haast abnormaal was. Als ik karakter zou moeten tonen, toon ik zwakte, vanwege mijn angst voor wreedheid. Het zien van een kleine manifestatie ervan in Henry riep het besef van al zijn andere wreedheden te voorschijn. Het was om dit conflict uit de weg te gaan dat ik haast een kluizenaar werd. Regressie. Ik viel terug in vroegere herinneringen, vroege staten van zijn, in herinneringen uit de kinderjaren, en dit alles voorkomt dat ik in het heden leef.
Every day I must say, ‘Courage, audace, maturity, face life, face the public as woman, as artist. Harden. Toughen. Toughen.’
Elke dag moet ik zeggen: ‘Moed, brutaliteit, volwassenheid, durf het leven aan, durf het publiek aan als vrouw, als kunstenaar. Word harder. Word sterker. Sterker.’ 15
Libretto
I will give my due of love to Allendy’s strength - pay my tribute. I am willing to try to love a strong man. Willing not to wreck myself with Henry. I need them both. I need Allendy’s strength. As soon as life terrorizes me, I think of him - I need him. The femaleness in me needs him. I need man. And men have been so protective to me - so good even when they were weak - that I need them forever, that I confess this need, this dependence on man, that in return I give the woman’s only gift: love, love, love.
Métro Cadet. I’m late and Allendy thought I was not coming. Experience, curiosity, comedy. Allons donc! Allendy doesn’t kiss me. He sits on the edge of the bed. ‘Now you will pay for everything, for enslaving me and then abandoning me. Petite garce!’ And he takes out of his pocket a whip! Now, I had not counted on the whip. I didn’t know how to regard it. But I was enjoying Allendy’s fierceness – the fanatic eyes, his anger, the will in him. What I hated today, with Allendy, seeing (...). Today I saw (...). I have walked through the universe of death. I was fucked by death!
16
Ik zal aan Allendy’s kracht het deel van mijn liefde geven dat hem toekomt- mijn schatplicht betalen. Ik ben bereid om te proberen van een sterke man te houden. Bereid niet te gronde te gaan aan Henry. Ik heb ze beiden nodig. Ik heb Allendy’s kracht nodig. Zodra het leven mij bedreigt, denk ik aan hem – heb ik hem nodig. Het vrouwelijke in mij heeft hem nodig. Ik heb mannen nodig. En mannen zijn net zo beschermend tegen me geweest – zo goed zelfs als ze zwak waren – dat ik ze altijd nodig heb, dat ik deze behoefte beken, deze afhankelijkheid van mannen, dat ik ze in dank daarvoor het enige geschenk dat een vrouw kan geven aanbied: liefde, liefde, liefde. Metro Cadet. Ik ben laat en Allendy dacht dat ik niet zou komen. Ervaring, nieuwsgierigheid, komedie. Kom op, we gaan. Allendy kust me niet. Hij zit op de rand van het bed. ‘Nu zul je voor alles boeten. Je hebt me verslaafd gemaakt en vervolgens verlaten. Kleine slet!’ En hij haalt een zweep uit zijn zak! Nou, ik had niet gerekend op de zweep. Ik wist niet wat ik daarmee moest. Maar ik genoot van Allendy’s heftigheid – de fanatieke blik, zijn woede, die wil in hem. Wat ik vandaag haatte, van Allendy, te zien (…) Vandaag zag ik (…). Ik heb door het universum van de dood gewandeld. Ik werd geneukt door de dood!
Libretto
Artaud asked me, ‘What have you done to Allendy? You have done him harm.’ ‘Why do you give that terrible impression – of evil – of cruelty – of seductiveness, trickery, superficiality? Is it an appearance?’
Artaud vroeg me: ‘Wat heb je gedaan met Allendy? Je hebt hem pijn gedaan.’ ‘Waarom geef je die vreselijke indruk – van kwaadaardigheid – van wreedheid – van verleidelijkheid, bedriegerij, oppervlakkigheid? Is het enkel schijn?’
Strange days. Strange days. Weather bad, Weather bad, so I created my own weather.
Vreemde dagen. Vreemde dagen. Weer was slecht, weer was slecht, dus heb ik mijn eigen weer gemaakt.
I await my father with deep joy and impatience. My Double! My evil Double! When I talk, I feel that I lie imperceptibly in order to cover myself. I put on costumes. Lies seem like a costume.
Ik wacht op mijn vader met groot plezier en ongeduld. Mijn Evenbeeld! Mijn slechte Evenbeeld! Als ik praat, heb ik het gevoel dat ik onmerkbaar aan het liegen ben, om mezelf te verbergen. Ik trek een kostuum aan. Leugens lijken net kostuums. De waarheid is dat ik menselijke wezens alleen in fragmenten tegemoet treed. Henry, die de grootste portie heeft, Hugh, Allendy, Joaquín, Vader. Ik vind altijd de vitale leugen noodzakelijk – die ene leugen die me van elke persoon scheidt. Zal alleen mijn vader het geheel hebben, net als het dagboek? Ik wacht op mijn vader met groot plezier en ongeduld. Morgen, morgen begint er weer een nieuwe romance!
The truth is I only face human beings in fragments. Henry, who has the largest portion, Hugh, Allendy, Joaquín, Father. I always find the mensonge vital necessary – the one lie which separates me from each person. Will Father alone have the whole, as the journal has? I await my father with deep joy and impatience. Tomorrow, tomorrow begins another romance! Today first day of Father story. King Father arrives after conquering a paralyzing lumbago. Pale. Suffering. Impatient to come. He appears cold and formal. He conceals his feelings. His face is a mask.
Eerste dag van Vader-verhaal. Koning Vader arriveert na zijn overwinning op een verlammende spit. Bleek. Lijdend. Verlangend te komen. Hij lijkt koud en formeel. Hij verbergt zijn gevoelens. Zijn gezicht is een masker.
17
Libretto
He talked about his love affairs as I do, mixing pleasure with creativity, interested in the creation of a human being through love.
Hij sprak over zijn liefdesaffaires net als ik, plezier en creativiteit vermengend, geïnteresseerd in de schepping van een menselijk wezen door liefde.
Meals were brought to the room. I wore my satin negligee. The hours passed swiftly. Then he said, ‘You are the synthesis of all the women I have loved.
Maaltijden werden naar de kamer gebracht. Ik droeg mijn satijnen negligé. De uren vlogen voorbij. Toen zei hij: ‘Je bent de synthese van alle vrouwen die ik heb liefgehad. Ik heb niet het gevoel dat je mijn dochter bent.’ Ik zei: ‘Ik heb niet het gevoel dat je mijn vader bent.’ Hij zei: ‘Wat een tragedie. Wat gaan we hieraan doen? Ik heb de vrouw van mijn leven ontmoet, de ideale, en het is mijn dochter! Ik ben verliefd op mijn eigen dochter!’ Ik zei: ‘Alles wat jij voelt, voel ik.’
I don’t feel toward you as if you were my daughter.’ I said, ‘I don’t feel as if you were my Father.’ He said, ‘What a tragedy. I have met the woman in my life, the ideal, and it is my daughter! I’m in love with my own daughter!’ I said, ‘Everything you feel, I feel.’ There was a long silence.
Er viel een lange stilte.
Father asked me to move nearer. He was lying on his back and could not move. We kissed, and that kiss unleashed a wave of desire. And when his hand caressed me – oh, the knowingness of those caresses – I melted. With a strange violence, I lifted my negligee and I laid over him. ‘Toi, Anaïs! Je n’ai plus de Dieu!’ My yielding was immense, with my whole being.
Vader vroeg me dichterbij te komen. Hij lag op zijn rug en kon niet bewegen. We kusten elkaar, en die kus maakte een golf van verlangen los. En toen zijn hand me streelde – oh, de kundigheid van die strelingen – smolt ik. Met een vreemde heftigheid tilde ik mijn negligé op en ging over hem heen liggen. ‘Anaïs! Ik heb mijn God verloren!’ Mijn overgave was immens, met mijn hele zijn.
How strangely innocent I feel as I wash myself before Henry.
Wat voel ik me merkwaardig onschuldig als ik mij voor Henry’s ogen was.
18
Libretto
After I saw my father vanishing at the station, a great misery and coldness overcame me. I am leaving a man I feared to love - an unnatural love. From that moment, reality sank into the sea. I was living a dream. I was going to meet a man I had loved humanly, a natural love. I wanted clarity and wholeness and definiteness, and they eluded me. I thought of my padre-amour... unfocused... bewildered.
Nadat ik Vader op het station had zien verdwijnen, overviel mij een sterk gevoel van verdriet en kilte. Ik verlaat een man die ik niet durfde lief te hebben – een onnatuurlijke liefde. Vanaf dat moment verzonk de werkelijkheid in zee. Ik leefde een droom. Ik ging naar een man die ik als mens had liefgehad, een natuurlijke liefde. Ik verlangde naar helderheid en heelheid en ondubbelzinnigheid, en ze ontsnapten mij. Ik dacht aan mijn padre-amour... onhelder... verward.
... strange days. …from the way I look at you, you will know that I love you, that I am moved by your voice, and your eyes, your bright smile. I love our serene hours and the way you make me laugh. How you can laugh! That will be our Sabbath – not a Sunday, but a seventh day of our own invention. At the dawn of the seventh day you will say, ‘It is good.’
Vreemde dagen…uit de manier waarop ik naar je kijk, kun je opmaken dat ik van je houd, dat ik geraakt word door je stem, en je ogen, je stralende lach. Ik houd van onze serene uren en van de manier waarop je me aan het lachen maakt. Wat kun jij lachen! Dat zal onze Sabbath zijn – geen zondag, maar een zevende dag die we zelf hebben verzonnen. Bij het ochtendkrieken van de zevende dag zul jij zeggen: ‘Het is goed.’ Ik ga op je bed zitten en we zullen alles wat we hebben voor ons uitspreiden, alles wat we bezitten. Dat zullen de dagen van ons geluk zijn. En dan, vanwege die prachtige zevende dag, zul je in zes dagen muziek schrijven die zo wonderbaarlijk mooi is, dat ik je zal belonen met nog een zevende dag…
I am going to sit on your bed, and we will spread out in front of us all that we have, all we possess. Those will be the days of our joy. And then, because of that wonderful seventh day, in six days you will create music so miraculously beautiful that I shall reward you with another seventh day... Henry was tired from a late night. We lay in bed, softly kissing. When Henry was asleep I felt a dark, dark loneliness. The noise of the door, as I went away, awakened him. ‘Are you all right, Anaïs?’
Henry was moe van een korte nacht. We lagen in bed, zacht kussend. Toen Henry sliep voelde ik een diepe, donkere eenzaamheid. Het geluid van de deur, toen ik wegging, maakte hem wakker. ‘Gaat het wel goed met je, Anaïs?’ 19
Libretto
I knelt to kiss him. Then my despair stifled me and I bowed my head: ‘I’m lonely, Henry.’ I’m lonely, I’m hungry – I’m so lonely nobody can ever heal me! But Henry thought I was lonely for a few moments only, because he had gone to sleep.
Ik knielde om hem te kussen. Toen overviel mij de wanhoop en ik boog mijn hoofd: ‘Ik ben eenzaam, Henry.’ Ik ben eenzaam, ik ben hongerig – ik ben zo eenzaam dat niemand me ooit kan helpen! Maar Henry dacht dat ik alleen op dat moment eenzaam was, omdat hij in slaap was gevallen.
I have to nourish myself. I get love, but love is not enough.
Ik moet mijzelf voeden. Ik krijg liefde, maar liefde is niet genoeg.
In the street I wept. I weep now while I write.
Op straat huilde ik. Ik huil nu ik dit schrijf.
The expanded circle of my life invention, my life, meets the circle of my work, and they are to be fused in one. I am at peace. In peace one writes.
De steeds wijder geworden cirkel van mijn verzonnen leven, mijn leven, raakt de cirkel van mijn werk, en ze moeten tot één versmolten worden. Ik heb een rust gevonden. In rust schrijf je.
Ator, ator mutil etxera, gaztaña ximelak jatera gabon gaua ospatutzeko aitaren ta amaren onduan; ikusiko dek aita parrezka amaren poz atseginez
Kom maar jongen, kom maar thuis wij zullen tamme kastanjes eten om kerstavond te vieren naast papa en mama; je zal zien dat papa lacht om de diepe blijheid van mama
(lied:Joaquín Nin)
Bronnen Homerus, Ilias & Odyssee, vertaald door M.A. Schwartz, Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008
Anaïs Nin, Incest. From A Journal of Love. Harcourt Brace Jovanovich, Publishers New York, San Diego, London Copyright 1992 by Rupert Pole Nederlandse versie: Anaïs Nin, Liefdesjournaal, Het ongekuiste dagboek 1932-1934, Uitgeverij Ooievaar, 1993
20
BiografieĂŤn Componist Louis Andriessen Louis Andriessen (Utrecht, 1939) is een telg van een roemrucht geslacht van musici en geldt als de invloedrijkste Nederlandse componist van zijn generatie. Hij studeerde compositie bij zijn vader, Hendrik Andriessen, bij Kees van Baaren aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en bij Luciano Berio. Zijn oeuvre bestrijkt vrijwel alle muzikale genres. In de jaren zeventig is in Andriessens composities invloed terug te horen van minimal music componisten als Terry Riley en Steve Reich. Zelf noemt hij vooral Igor Stravinsky en Maurice Ravel als invloeden. Maar ook The Birth of the Cool van Miles Davis die, zoals gebruikelijk bij jazzcomponisten, voor specifieke musici schreef. Het is een manier van werken die Andriessens voorkeur heeft, van De Volharding tot violiste
Foto: NRC | Vincent Mentzel
Monica Germino en zangeres Cristina Zavalloni. Met filmer Peter Greenaway heeft hij samengewerkt in een aantal spraakmakende producties. Afgelopen zomer ging zijn opera Theatre of the World over de zeventiende-eeuwse geleerde Athanasius Kircher in première tijdens het Holland Festival.
21
Biografieën
Uitvoerenden Augusta Caso Mezzosopraan
Augusta Caso studeerde aan het Williams College in Williamstown, Massachusetts en behaalde haar master zang aan de Universiteit van Oklahoma. Ze zong verschillende operarollen waaronder Poppea in L’incoronazione di Poppea (Montverdi) Sesto in La Clemenza di Tito (Mozart), Dorabella in Così fan tutte (Mozart) en Johanna in de musical 22
Sweeney Todd (Sondheim). Ook zong zij in grote orkestwerken, onder andere in Mahlers Rückert-Lieder met het Manchester Symphony Orchestra, Berlioz’ Les nuits d’été met de South Shore Symphony en Händels Messiah met de Winston-Salem Symphony. Ze was finaliste in de Operacompetitie van Annapolis en winnar van de Adrienne Goldberg Study award. In oktober dit jaar maakte ze haar debuut bij het Center for Contemporary Opera in New York met de productie van vanavond.
Katharine Dain Sopraan De Amerikaanse sopraan Katharine Dain beweegt zich op een terrein dat zich uitstrekt van de barok tot hedendaags repertoire, van kamermuziek tot grootschalige opera’s. Dain debuteerde in 2014 bij de Nederlandse Opera in Kopernikus van Claude Vivier. In datzelfde jaar moest
ze op korte termijn invallen in een uitvoering van Luigi Nono’s Il Canto Sospeso.
Foto: Brian Halton
Dat was niet voor het laatst. In 2015 verving ze wegens ziekte zanger Michael Schade in een recital rond het 20e-eeuwse lied in de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Eerder dit jaar viel ze op het laatste moment in voor een sopraan die een solopartij had in de première van Insónia, onderdeel van de Pessoa Cyclus van Jan van de Putte, in de NTR ZaterdagMatinee in het Concertgebouw. Dains vertolkingen worden geprezen als aangrijpend, helder en moedig.
Biografieën
Bauwien van der Meer Sopraan
muziektheaterproducties gemaakt, in binnen- en buitenland. Ter ere van de zeventigste verjaardag van Louis Andriessen zong ze in De Staat, met het Nederlands Blazers Ensemble onder leiding van Lucas Vis in het kader van de BBC Proms. Van der Meer maakt deel uit van een collectief van het Kameroperahuis, is vast lid van het Eisler Trio en is de vaste sopraan van vocaal kwartet Quatre Bouches.
ze er Sacerdotessa in Aïda van Verdi. Willems is lid van de MM-Academy, het jongerenprogramma van het Brusselse operahuis de Munt, waar ze aan verschillende producties deelnam en waar ze binnenkort ook te zien zal zijn in Madama Butterfly van Puccini.
Lisa Willems Sopraan Foto: Maurice Lammerts van Buren
Bauwien van der Meer studeerde aan het Koninklijk Conservatorium bij Sasja Hunnego, en behaalde haar master ze aan de Nieuwe Opera Academie. Voor deelname aan de postmasteropleiding van het VocaalLAB (nu Silbersee) kreeg ze een beurs van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Met dit ensemble heeft ze talloze wereldpremières gezongen en bijzondere
Lisa Willems studeerde in juni 2016 af aan het conservatorium van Antwerpen. Ze was invaller voor de rol van Nyssia in de productie van Der König Kandaules van Zemlinsky, bij Opera Vlaanderen in februari 2016. Als solist was Lisa al verschillende keren te gast bij het Dorset Opera Festival in het zuiden van Engeland. In 2012 was ze daar Una Novizia in Suor Angelica van Puccini en in 2014 speelde
In 2017 zal Lisa te zien zijn in Diary of one who disappeared (Janáček/ Annelies van Parys), een coproductie van de Munt en Transparant. Zij is medeoprichter van muziektheatergezelschap Les Hommes, een volledig vrouwelijke groep die spannend nieuw muziektheater wil maken. 23
Biografieën
Petra Ehrismann Alt
Geboren in Zwitserland studeerde Petra Ehrismann dwarsfluit aan de Musikhochschule Winterthur-Zürich. Ehrismann speelde zowel in orkesten als in kamermuziekensembles en is negen jaar lang als dwarsfluitlerares verbonden geweest aan de Jugendmusikschule Winterthur. In 2001 begon zij haar zangopleiding aan het Conservatorium van Amsterdam bij Pierre Mak en behaalde in juni 2006 24
haar diploma. Ehrismann heeft zich de laatste jaren tot een veelzijdige zangeres ontwikkeld, zowel op het gebied van muziektheater als ook in oratorium. Ook is ze lid van het in 2005 opgerichte vocaal kwartet Quatre Bouches. Ze zingt met regelmaat bij het Balthasar Neumann Chor (D) en de Zürcher Sing-Akademie. Samen met haar partner Michel Poels heeft zij Zangstudio Haarlem opgericht.
Nieuw Amsterdams Peil Nieuw Amsterdams Peil (NAP) werd in 2005 door Heleen Hulst en Gerard Bouwhuis opgericht met als doel een nieuwe impuls te geven aan ongedirigeerde kamermuziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Zo waren er programma’s rondom György Ligeti, John Cage, Claude Vivier, Francis Poulenc, Richard
Ayres en Guus Janssen. De laatste jaren zijn de projecten van NAP meer gericht op muziektheater en samenwerkingen. Zo waren er projecten met dans (A Year from Monday van choreograaf Paul Selwyn Norton en Gezien Giacometti met muziek van Elmer Schönberger in choreografie van Beppie Blankert), met film (Ur•Wald van Arnoud Noordegraaf, Die Verlorenen van Reynold Reynolds en Anaïs Nin van Louis Andriessen), wonderlijke samenwerkingen met een geurexpert in Narcissus van Calliope Tsoupaki en met een heus draaiorgel in Aan Barrels (met onder andere composities van Reza Namavar en Janco Verduin). Verder waren er samenwerkingen met Muziektheater de Helling in Reclining Woman en met de Diamantfabriek in Conversations with my mother. Dit voorjaar ging Uwe Leipe Mastdramnis van Rob Zuidam in première met sopraan Gerrie de Vries in een regie van Jeroen De Man.
BiografieĂŤn
Musici: Heleen Hulst viool Dario Calderone contrabas David Kweksilber saxofoons en klarinetten Lars Wouters van den Oudenweijer saxofoons en klarinetten Frank Braafhart trompet Mees Vos hoorn Ryoko Imai slagwerk Gerard Bouwhuis piano en synthesizer
25
Biografieën
Jorinde Keesmaat Regie
Na een studie muziektheater aan de Mountview Academy of Theatre Arts in Londen studeerde Jorinde Keesmaat regie aan de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ. Sinds 2009 richt ze zich voornamelijk op de regie van multidisciplinaire klassieke muziekproducties en opera’s. Daarin speelt ze met de verhouding tussen toeschouwer en acteurs/musici, en zoekt ze mogelijkheden van een individuele benadering van het publiek. Keesmaat is sinds vijf jaar regisseur 26
van het maandelijkse programma TRACKS van het Concertgebouw in Amsterdam. In opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest maakte zij in 2014 de operaproductie Hans en Grietje. Ze regisseerde het eerste jubileumconcert (met Geert Mak en Andreas Scholl) ter ere van het 125-jarig bestaan van het Concertgebouw in Amsterdam. In het voorjaar van 2015 regisseerde ze La clemenza di Tito van Mozart voor de Opéra Orchestre National Montpellier. De komende drie jaar regisseert Keesmaat bij het Center for Contemporary Opera in New York drie producties van Nederlandse componisten en één stuk van een Amerikaanse componist.
Ascon de Nijs Vormgeving Begonnen als autodidact beeldend kunstenaar volgde Ascon de Nijs de opleiding scenografie aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Met choreograaf
Itzik Galili werkte hij aan producties voor balletgezelschappen in binnen- en buitenland.
Ook maakte hij toneelbeelden voor andere choreografen, zoals Stephen Shropshire en Anouk van Dijk bij de Noord Nederlandse Dansgroep, en voor het Scapino Ballet en Het Nationale Ballet. Hij werkte samen met Jorinde Keesmaat en Koen Bollen voor de productie van La clemenza di Titio voor de Opéra Orchestre National Montpellier. De Nijs werkt als vaste vormgever van Guy Weizman en Roni Haver, en ontwerpt al enkele jaren de decors voor Leine en Roebana. Voor Senf Theaterpartners en
Biografieën
Bos Theaterproducties verzorgt hij het ontwerp van voorstellingen voor toneel en muziektheater. De ontwerpen van De Nijs zijn nadrukkelijk aanwezig op het toneel en lopen uiteen van grove, ruig uitziende beelden tot sterk gestileerde ruimtes. Binnen een strak concept blijft er altijd ruimte voor speelse elementen.
Jurjen Alkema Videodesign
Hij werkt/heeft gewerkt voor onder andere Muziektheatergezelschap De Helling, Vincent Bijlo, Erik van Muiswinkel, Kameroperaproject Vloed, Nieuw West, Festival Classique, Werfpop, Toneel Haarlem, Anstatt das trio en Ensemble Klang. Jurjen is gespecialiseerd in het gebruik van projecties als onderdeel van een lichtplan binnen het theater.
ontwerpen voor onder meer Centraal Museum Utrecht, Rotterdamse Operadagen, De Nationale Opera en Het Nationale Ballet.
Wijnand van der Horst Licht Lichtontwerper Wijnand van der Horst studeerde in 1996 af in de richting elektronica. Daarna is hij als lichttechnicus in de wereld van theater en entertainment begonnen.
Jurjen Alkema is als videomaker en lichtontwerper betrokken bij diverse theatervoorstellingen, opera’s en lokatietheaterprojecten.
In 2004 heeft hij zich gespecialiseerd in het maken van lichtontwerpen voor opera, ballet, toneel, evenementen en tentoonstellingen. Zijn uitgangspunt is om een ruimte vorm, ritme en leesbaarheid te geven met zijn lichtontwerp. Hij maakte
Daarnaast werkte hij samen met choreografen als Juanjo Arques, Peter Lueng, Remi Wörtmeyer en regisseurs Pierre Audi en Lotte de Beer.
Koen Bollen Dramaturgie Koen Bollen studeerde Kunstwetenschappen aan de universiteiten van Brussel en Leiden en Theaterwetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. 27
BiografieĂŤn
Tussen 2010 en 2014 was hij bij de Junge Oper Stuttgart als dramaturg onder meer verantwoordelijk voor Die Taktik van Jennifer Walshe), smiling doors van en met jongeren met kanker en gezonde jongeren, en Nimmerland, met blinden en slechtziende jongeren. Met regisseur Jorinde Keesmaat werkte hij het afgelopen seizoen als dramaturg aan La clemenza di Tito voor de OpĂŠra Orchestre National Montpellier. Sinds januari 2016 is hij dramaturg voor Opera en Ballet Vlaanderen.
28
Serie Muziektheater
Verwacht
Donderdag avondserie
David Lang - death speaks DoelenEnsemble
Do 19 jan 2017 Grote Zaal 20.15 uur
In Schuberts lied Der Tod und das Mädchen krijgt de Dood een stem: de Dood spreekt om een bang meisje gerust te stellen. Dit gegeven inspireerde de Amerikaanse componist en Pulitzer-prijswinnaar David Lang. Hij ploos Schuberts imposante liedoeuvre na op andere plekken waar de Dood zich direct tot ons, de levenden, richt. Uit die citaten boetseerde David Lang vijf liedteksten, die de basis vormen voor zijn aangrijpende cyclus death speaks. De Schubertiaanse doodsboodschappen worden vertolkt door de veelzijdige Nederlandse zangeres Nora Fischer. Op het programma staat ook een van Langs memory pieces, geschreven ter nagedachtenis aan gestorven vrienden. Programma: David Lang memory pieces VI - cello (in memory of anna cholakian) / death speaks
David Lang
29
Verwacht
December 2016 za 10 dec / 20.15 uur Akademie für Alte Musik Berlin Kerst met Händel, Bach en Telemann zo 11 dec / 20.15 uur Ana Moura In concert wo 14 dec / 20.15 uur Cappella Pratensis Kerst met Josquin do 15 dec / 20.15 uur Nederlands Kamerorkest Baltische schoonheid vr 16 dec / 20.15 uur Fazil Say Improvisaties van Debussy en Say za 17 dec / 20.15 uur St. Lawrence String Quartet Vader en zoon Adams zo 18 dec / 15.00 uur Cappella Amsterdam Hodie Christus natus est 30
wo 21 dec / 18.30 uur college + 19.30 uur concert Liza Ferschtman + Jonathan Cohen Bibers Rozenkranssonates
di 10 jan / 16.30 uur Ives Ensemble Openbare repetitie wereldpremière Richard Rijnvos
do 22 dec / 19.30 uur Nederlandse Bachvereniging Kerstconcert: Hohe Messe
wo 11 jan / 20.15 uur Ian Bostridge + Julius Drake Love under the shadow of Death
wo 28 dec / 19.30 uur Calefax PAN 13
Januari 2017 vr 6 jan / 20.00 uur / Janssenbeton Muziekgebouw op locatie: Bach & Beton Canto en documentaire vr 6 jan / 20.30 uur FIBER x The Rest is Noise Paul Jebanasam & Tarik Barri - Continuum + Scott Monteith & Rainer Kohlberger - Qawwali Quatsch za 7 jan / 20.15 uur Hitchcocks The Lodger Hermes Ensemble za 8 jan / 15.00 uur Ton Koopman Wat is het geheim van het orgel? (8+)
do 12 jan / 12.30 uur Lunchconcert ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds do 12 jan / 20.15 uur Ives Ensemble Companion Pieces
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
31