Do 26 okt 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Donderdag avondserie
SPECTRA Radicale eenlingen Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Donderdag avondserie Do 26 okt 2017 Grote Zaal 20.15 - 21.50 uur
SPECTRA Radicale eenlingen Filip Rathé dirigent Zum Wassermann Gerard Bouwhuis piano en muzikale leiding (Oestvolskaja) Reinbert de Leeuw muzikale supervisie (Oestvolskaja)
ca. 45 minuten voor de pauze ca. 30 minuten na de pauze
Inleiding Foyerdeck 1 19.15 - 19.45 uur Thea Derks in gesprek met dirigent Filip Rathé
Galina Oestvolskaja (1919 - 2006) Composition nr. 1 Dona Nobis Pacem (1970-71) voor piccolo, tuba en piano Composition nr. 2 Dies Irae (1972-73) voor 8 contrabassen, piano en houten kist Opgedragen aan Reinbert de Leeuw Composition nr. 3 Benedictus, Qui Venit (1974-75) voor 4 fluiten, 4 fagotten en piano Pauze Karel Goeyvaerts (1923 - 1993) Zum Wassermann (1984) voor strijkkwintet, fluit, hobo, klarinet, fagot, hoorn, trompet, trombone, piano en percussie ·· I Vorspiel ·· II Erwachen ·· III Wassermann-Gesang ·· IV Zum Wassermann Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Toelichting Radicaal, visionair en tot geen compromis bereid: dat waren zowel de Russische Galina Oestvolskaja als de Belg Karel Goeyvaerts. Maar er zijn wel grote verschillen tussen beide componisten. Niet alleen idiomatisch, maar ook in de wijze waarop zij hun eenlingenstatus verwierven: Goeyvaerts begon zijn carrière in het hart van de naoorlogse Darmstadt-avantgarde, maar raakte gaandeweg gedesillusioneerd en geïsoleerd; Oestvolskaja studeerde weliswaar bij de grote Dmitri Sjostakovitsj, maar ging van meet af aan haar eigen weg en poneerde dat haar muziek niets met welke andere muziek dan ook te maken had. SPECTRA en dirigent Filip Rathé brengen zelden gehoord werk van Oestvolskaja en Goeyvaerts vanavond samen in een uniek en aangrijpend programma.
Galina Oestvolskaja ‘De vrouw met de hamer’, zo luidt de treffende en beklijvende bijnaam die Elmer Schönberger bedacht voor Galina Oestvolskaja. Als programmeur van het Holland Festival introduceerde Schönberger Oestvolskaja eind jaren 80 in Nederland. Na een concert van Oestvolskaja in Leningrad, in 1991, omschreef hij haar muziek als ‘niets dan het meedogenloze gehamer op het aambeeld der waarheid’. De drie composities die vanavond worden uitgevoerd stonden toen niet op het programma, maar dat maakt de kwalificatie niet minder toepasselijk. ‘Wat er klonk was eigenlijk één ding, zij het in vier verschillende bezettingen, onder zes verschillende titels en
daterend uit een periode van meer dan veertig jaar’, schreef Schönberger indertijd. Extreme contrasten, een beukende voortgang (vaak in kwartnoten), rauwe sonoriteiten, een haast verstikkende intensiteit: het kleine oeuvre van Oestvolskaja kenmerkt zich door een ongewone eenheid, waarin de scheidslijnen tussen afzonderlijke composities betrekkelijk zijn. Naar eigen zeggen werd zij door geen enkele andere componist beïnvloed – zéker niet door Sjostakovitsj, van wie ze les had gehad op het conservatorium en die haar bewonderde, maar met wie ze al snel niets meer te maken wilde hebben. Op die onafhankelijkheidsverklaring valt wel iets af te dingen; in haar vroege werk zijn wel degelijk invloeden hoorbaar. Maar dat maakte haar monomaan bevochten uniciteit niet minder oprecht. Oestvolskaja’s enige erkende inspiratiebron was de Heilige Geest. Compositie nr. 1-3 Begin jaren 70 schreef Oestvolskaja in voor haar doen korte tijd drie composities (simpelweg Compositie nr. 1-3 geheten) voor zeer uitzonderlijke bezettingen, met de piano als constante. In zekere zin zorgen de overige instrumenten voor timbrale uitvergrotingen van de piano, Oestvolskaja’s eigen instrument, waarvoor ze een reeks beroemde sonates schreef. 3
Toelichting
De drie Composities kregen Latijnse ondertitels uit de Romeinse liturgie mee, maar zijn geheel instrumentaal en lijken geen nadrukkelijke religieuze betekenis te hebben. Hoewel Oestvolskaja in afzondering leefde, had dirigent en pianist Reinbert de Leeuw een bijzondere band met haar. Hij vertolkte veel van Oestvolskaja’s werk en Compositie nr. 2, het furieuze Dies irae, is zelfs aan hem opgedragen. De Leeuw is als muzikale supervisor nauw bij dit project betrokken. De cruciale pianopartij wordt vanavond gespeeld door erkend specialist Gerard Bouwhuis. Oestvolskaja’s voorliefde voor extremen blijkt uit haar keuze om Compositie nr. 1 Dona Nobis Pacem (1970-71) te componeren voor het hoogste én het laagste instrument: piccolo en tuba, gecombineerd met haar vertrouwde piano. Maar verwacht geen overzichtelijk trio: in drie delen ontmantelt Oestvolskaja hier de voorgeschiedenis van de instrumenten in een huiveringwekkende non-dialoog. Nog extremer oogt de bezetting van Compositie nr. 3 Benedictus, Qui Venit (1974-75), voor piano met vier fluiten en vier fagotten. Toch is dit eendelige, korte werk relatief ingetogen. De omfloerste klanken die Oestvolskaja hier om de vermoeide logge piano plooit bezitten een ongenaakbare melancholie. Het meest grotesk is toch wel de tiendelige Compositie nr. 2 Dies Irae (1972-73), voor acht contrabassen, piano en houten kist. De verwaaide openingsnoten van de piano lokken een ronkend weerwoord van de bassen uit, zonder dat er werkelijk interactie is. Een kale sliert pianonoten met een Bach-achtige 4
allure zingt zich volledig los van de tijd en lost op. De geïsoleerde clusterakkoorden van de bassen en de piano blijken een langzame aanloop naar de mars die in het derde deel wordt ingezet, waarna een ongekende, buitengewoon enerverende akoestische geseling volgt, met de roffelende mokerslagen op de houten kist als blikvanger en knaleffect.
Karel Goeyvaerts Karel Goeyvaerts stond aan de wieg van het totaal serialisme, de compositieschool die rond 1951 korte tijd de avant-garde in haar greep hield. Goeyvaerts was volgens sommige musicologen de eerste die alle muzikale parameters onderbracht in een systeem van reeksen. In dit systeem bracht hij niet alleen toonhoogte onder, zoals de uitvinder van de twaalftoonsmuziek Arnold Schönberg al deed, maar ook toonduur (ritme), dynamiek, klankkleur en aanslag. Maar waar Goeyvaerts’ vriend Karlheinz Stockhausen en Pierre Boulez uitgroeiden tot de boegbeelden van serialisme begon Goeyvaerts steeds meer aan de ingeslagen weg te twijfelen, tot zijn pen volledig opdroogde. Het gevolg was crisis. Goeyvaerts trok zich terug uit het muziekleven en werkte als vertaler bij luchtvaartmaatschappij Sabena. Pas eind jaren 60 dook hij weer op en bleek toen een artistieke metamorfose te hebben ondergaan. De jaren 70 waren de jaren van de minimal music, het eerste grootschalige weerwoord aan de tot dogmatiek vervallen
Toelichting
Europese avant-garde. Goeyvaerts was in zijn afzondering blijven componeren en volgde de muziekontwikkelingen op de voet. Bij zijn rentree had hij ideeën uit de Amerikaanse minimal music omarmd, wat onder meer resulteerde in de vijf Litanieën voor uiteenlopende bezettingen. Deze cyclus vormt het hoogtepunt van Goeyvaerts’ minimalistische en repetitieve experimenten en de aankondiging van het zeer persoonlijke idioom waarvan hij zich in de laatste tien jaar van zijn leven zou bedienen. Al die diverse invloeden, inclusief een zweem postromantiek, kwamen samen in Goeyvaerts’ grote opera en levenswerk Aquarius, waaraan hij vanaf 1983 tot vlak voor zijn dood in 1993 werkte. Pas in 2009 kreeg Aquarius tijdens het Holland Festival postuum zijn scenische wereldpremière. Die omslag van serialisme naar minimalinvloeden en een meer toegankelijk idioom mag opmerkelijk lijken. Maar in feite is er sprake van een continuüm dat gevormd wordt door Goeyvaerts’ fascinatie voor wiskundig gestuurde muzikale processen. Zo creëerde hij met zijn seriële Compositie nr. 4, ‘met dode tonen’ in 1952 al een schoolvoorbeeld van ‘phasing’-techniek, waarbij twee muzikale sporen nét uit de pas lopen – bijna anderhalf decennium voordat de jonge minimal-pionier Steve Reich daarmee furore zou maken. Zum Wassermann De manier waarop Aquarius de laatste tien jaar van Goeyvaerts’ leven beheerste, blijkt
uit zijn methode om ieder nieuw werk te beschouwen als een schets of voorstudie voor de opera. Zum Wassermann (1984) was een van de eerste composities die zo tot stand kwam. De titel verwijst naar het astrologische idee van een ‘New Age’ die eind twintigste eeuw zou aanbreken, wanneer de wereld het tijdperk van sterrenbeeld Waterman (Aquarius) betrad. In het tijdperk van de Waterman zou een maatschappij ontstaan die wordt gekenmerkt door gelijkwaardigere intermenselijke verhoudingen. Iets van dat idealistische vergezicht is terug te horen in Zum Wassermann, voor strijkkwintet, hout- en koperblazers, piano en percussie. In deze zelden gehoorde kamermuzikale blauwdruk van Aquarius corresponderen de vier delen met de vier scènes van de eerste akte, waarin de mens een valse start maakt op weg naar de toekomst. In de tweede akte zal het Watermantijdperk dan uiteindelijk tóch bereikt worden. In het Vorspiel leeft de mens een dwangbestaan naar de letter van de wet, die individueel streven inperkt. Daarop volgt Erwachen, een uitbarsting van vitaliteit en drang naar autonomie. Het derde deel, Wassermann-Gesang, representeert de intuïtieve, ‘vrouwelijke’ visie op de nieuwe samenleving. Het vierde deel, Zum Wassermann, symboliseert de rationele, ‘mannelijke’ benadering. Deze nadruk op ratio en nieuwe wetten zal uiteindelijk 5
Toelichting
leiden tot de ineenstorting van het pseudoWatermantijdperk en het herbeginnen van de zoektocht. Goeyvaerts stierf onverwacht en pas 69 jaar oud, vlak na het voltooien van Aquarius. De laatste jaren neemt de belangstelling voor zijn werk weer toe. Binnenkort verschijnt een uitgave van Goeyvaerts’ correspondentie met Stockhausen uit de jaren 50, en uitgeverij Donemus zal zijn integrale oeuvre publiceren. Tekst toelichting: Joep Stapel
6
BiografieĂŤn Componisten Galina Oestvolskaja De Russische componiste Galina Oestvolskaja (1919 2006) werd geboren in SintPetersburg en stond al snel bekend als een buitensporig muzikaal talent. In de tijd dat ze aan het conservatorium van haar geboortestad studeerde (van 1939 tot en met 1947), liet haar compositiedocent Dmitri Sjostakovitsj zich tegen zijn gewoonte zeer lovend over zijn leerlinge uit: ‘Ik ben ervan overtuigd dat de muziek van G.I. Oestvolskaja wereldwijd erkenning zal vinden, gewaardeerd door allen die de waarheid in muziek van het grootste belang vinden.’ Hoewel ze later zelf aan het Conservatorium van SintPetersburg doceerde, leidde ze een zeer teruggetrokken leven en kwam die wereldwijde erkenning slechts mondjesmaat tot stand. Tot de val van de Sovjet-Unie werden haar
foto: Victor Suslin
compromisloze werken nauwelijks uitgevoerd. Pas in de jaren negentig werden haar eigenzinnige composities en massieve klankblokken mede dankzij de inspanningen van Reinbert de Leeuw vooral in Nederland opgepakt. Ze werd een graag geziene gast in Nederland, wat onder andere resulteerde in twee
internationaal geroemde documentaires over haar werk van Cherry Duyns en Reinbert de Leeuw en van Josee Voormans.
7
Biografieën
Karel Goeyvaerts Karel Goeyvaerts (1923 1993) is de belangrijkste Vlaams componist van de twintigste eeuw. Hij volgde lessen bij Darius Milhaud en Olivier Messiaen in Parijs. In de Ferienkurse (de zomerschool) van Darmstadt ontmoette hij in 1951 Karlheinz Stockhausen. Naar aanleiding van hun debatten schreef Goeyvaerts het eerste seriële stuk ooit: Nummer één. Alle parameters, zoals toonhoogte, maar ook ritme en dynamiek werden onder controle gehouden. Het was de start van een lange samenwerking tussen Goeyvaerts en Stockhausen. Samen stonden zij aan de geboorte van de elektronische muziek. In de jaren 70 raakte Goeyvaerts in de ban van de minimal music uit de Verenigde Staten. De laatste jaren van zijn leven besteedde hij aan Aquarius, een apocalyptische wereldvisie op muziek gezet. Hij overleed voor het werk in première ging. 8
Biografieën
Uitvoerenden Gerard Bouwhuis Piano
foto: Chidi Onwukai
De pianist Gerard Bouwhuis is gespecialiseerd in eigentijds repertoire. Hij geeft recitals en is een veelgevraagd gast bij bijna alle gerenommeerde ensembles en orkesten in Nederland. Bouwhuis was als solist betrokken bij uitvoeringen met onder andere Schönberg Ensemble, Ebony
Band, LOOS, het Nederlands Blazersensemble en het Radio Kamerorkest met dirigenten als Reinbert de Leeuw, Oliver Knussen, Peter Eötvös en Emilio Pomarico. In 1978 richtte hij met Cees van Zeeland het Pianoduo op waarmee hij verscheidene cd’s opnam. In de loop van zijn carrière heeft Gerard Bouwhuis veel componisten geïnspireerd nieuw werk voor hem te schrijven, onder wie Louis Andriessen, Cornelis de Bondt, Martijn Padding, Robert Zuidam en Guus Janssen. Als solist maakte hij tournees door Noord- en Zuid-Amerika, Canada, Australië en Japan. Met de violiste Heleen Hulst vormt hij sinds 1998 een duo en samen richtten zij in 2005 Nieuw Amsterdams Peil op, een ensemble gespecialiseerd in de kamermuziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw. De componist Boudewijn Tarenskeen schreef voor Bouwhuis en Wende een speciale Winterreise. Voor zijn bijzondere inzet voor de hedendaagse Nederlandse muziek ontving hij in 2003 de Theo
Bruinsprijs. Gerard Bouwhuis is docent hedendaagse muziek aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag.
Filip Rathé Dirigent
Filip Rathé (1966) studeerde piano en directie aan het Koninklijk Conservatorium van Gent. Hij vervolgde zijn studie directie bij Laszlo Heltay en Pierre Cao en studeerde compositie bij Lucien Goethals. Aan de Universiteit van Gent behaalde hij een meestergraad Musicologie. 9
Biografieën
Sinds 1993 is Filip Rathé artistiek leider en dirigent van SPECTRA, het ensemble voor hedendaagse muziek waarmee hij tourde door Europa en Zuid-Amerika en meer dan 130 nieuwe werken in première bracht. Hij was gastdirigent van onder meer het Symfonieorkest van Vlaanderen, het Vlaams Radio Koor en verschillende ensembles (onder andere I Solisti del Vento, Hermes Ensemble, Aquarius Ensemble en Musiques Nouvelles). Als componist schrijft hij vooral vocaalinstrumentale kamermuziek. Op dit ogenblik voltooit hij op vraag van de Neue Vokalsolisten Stuttgart de cyclus No marmore de tua bunda voor zes solostemmen. Zijn werken werden gespeeld door het Vlaams Radio Koor, Asko Kamerkoor, SPECTRA, Collegium Instrumentale Brugense, Exaudi, Kremerata Baltica en de Neue Vokalsolisten Stuttgart.
10
SPECTRA SPECTRA bestaat sinds 1993. Vanuit de vaste kern ontwikkelden de musici sindsdien een opmerkelijke muzikale coherentie die resulteert in een unieke en geraffineerde sound. Het ensemble promoot internationaal nieuwe muziek uit Vlaanderen. Filip Rathé is artistiek leider en dirigent. SPECTRA voert opdrachtwerken uit in verschillende presentatie-vormen zoals concerten, happenings, muziektheater en multimedia events. Het ensemble werkte samen met componisten als Luca Francesconi, Stefano Gervasoni, Philippe Hurel en Nicolaus A. Huber. Daarnaast doet SPECTRA tal van trajecten met Vlaamse componisten. SPECTRA treedt op binnen en buiten Europa en op festivals als Ars Musica en Transit (België), Festival Musica Nova (Brazilië), November Music Festival, Musica Sacra en OEROL Festival (Nederland), Huddersfield
Contemporary Music Festival (Groot Brittanië), het Traiettorie Festival en de Biennale Venezia (Italië), World Music Days 2010 Sydney (Australië), Gaida Festival (Litouwen) en Musica Strasbourg (Frankrijk). Tille Van Gastel, Sofia Gantois, Ine Vanoeveren, Jana Machalett fluit Pieter Jaspers hobo Charles Michiels klarinet Wim Van Volsem, Valérie Trangez, Francis Pollet, Kaat Hoogmartens fagot Jan Van Duffel hoorn Frankie De Kuyffer trompet Pieter Vandermeiren trombone Berlinde Deman tuba Frank Van Eycken percussie Gerard Bouwhuis piano (Oestvolskaja) Gabi Sultana piano (Zum Wassermann) Pieter Jansen viool 1 Wibert Aerts viool 2 (Zum Wassermann) Bram Bossier altviool Jan Sciffer cello Tom Devaere, Ariel Eberstein, Ludo Joly, Freija Demol, Miguel Meulders, Elise Christiaens, Olivier Garnier, Ben Faes contrabas
foto: Patrice Van Laethem
BiografieĂŤn
11
Verwacht
Donderdag avondserie Do 2 nov 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Ensemble intercontemporain + 33 1/3 Collective No More Masterpieces De titel van het concert is ontleend aan de oervader van het antitheater, de Franse avant-gardistische toneelschrijver Antonin Artaud. Hij verklaarde de oorlog aan de traditie en aan de regels: No more masterpieces! Zowel componist Wolfgang Rihm als videokunstenaarscollectief 33⅓ Collective, lieten zich door Artauds radicale visie inspireren. Het resultaat is, paradoxaal genoeg, meesterlijk. De Franse pers was laaiend enthousiast. De Duitse componist Wolfgang Rihm componeert sneller dan God kan luisteren en elke keer is het weer raak. Rihms Concerto ‘Séraphin’ is tien jaar oud, maar komt in deze nieuwe productie pas echt tot zijn recht. De specialisten van het door Pierre Boulez opgerichte Ensemble intercontemporain voeren het werk uit en het bekroonde 33⅓ Collective zorgt voor zinsbegoochelend visueel commentaar. Programma: Wolfgang Rihm Concerto ‘Séraphin’
12
Wolfgang Rihm foto: Klaus Rudolph
Verwacht
Donderdag avondserie Do 9 nov 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Ives Ensemble Kreupele symmetrie
Tijdloze muziek schiep de Amerikaanse componist Morton Feldman. In dit concert is een van zijn werken te horen speciaal op verzoek van het Muziekgebouw. Terwijl op de klok de uren voorbijgaan, lijkt in zijn muzikale universum alles stil te staan. Het Ives Ensemble, gespecialiseerd in Feldmans precieuze kunst, brengt die illusie tot leven in Crippled Symmetry; een anderhalf uur durende trip voor piano, fluit, slagwerk en toetsinstrument celesta. Voorafgaand een preview van een deel van Footnotes, een nieuw danswerk dat op de partituur van Crippled Symmetry is gebaseerd. De getalenteerde choreografe Keren Levi en componist en geluidskunstenaar Tom Parkinson transformeren Feldmans partituur tot Footnotes, een werk voor zes dansers, geluidsinstallatie en een ruimtelijk kunstwerk van de beroemde kunstenaar Krijn de Koning. De première is in 2018 in Theater Frascati. Nu is er vast gelegenheid tot voorproeven Ên vergelijken met Feldmans oorspronkelijke Crippled Symmetry.
Morton Feldman foto: Klaus Rudolph
Programma: Tom Parkinson Footnotes (preview) / Morton Feldman Crippled Symmetry
13
Verwacht
Oktober vr 27 okt / 20.15 uur Matthias Goerne + Markus Hinterhäuser Schumann volgens Matthias Goerne za 28 okt / 20.15 uur Ralph van Raat Tan Dun: water en vuur za 28 okt / 20.30 uur / BIMHUIS Ex Eye Colin Stetson, Greg Fox, Toby Summerfield, Shahzad Ismaily zo 29 okt / 15.00 uur Renadi Santoso Wat is het geheim van gamelan? (8+)
vr 3 nov / 20.15 uur Cappella Amsterdam Boetepsalmen - Het grootse gebaar van Schnittke za 4 nov / 20.15 uur Calefax + Liza Ferschtman Ideale partners di 7 nov / 20.30 uur The Residents In Between Dreams
wo 8 nov / 20.15 uur Alina Ibragimova + Il Pomo d’Oro Focus op de jonge Mendelssohn do 9 nov / 20.15 uur Ives Ensemble Kreupele symmetrie vr 10 nov / 20.15 uur Cello Biënnale Amsterdam 2018 Sneak Preview
November
za 11 nov / 20.15 uur Leif Ove Andsnes Idyll und Abgrund
do 2 nov / 20.15 uur Ensemble intercontemporain + 33 1/3 Collective No More Masterpieces
zo 12 nov / 15.00 uur Nederlandse Bachvereniging Jephte & Mirjams Siegesgesang
14
zo 12 nov / 20.15 uur Taksim Trio Ahi di 14 nov / 20.15 uur Kayhan Kalhor + Ali Bahrami Fard Koerdische en Perzische composities wo 15 nov / 20.00 uur / Paradiso Muziekgebouw aan ’t IJ presenteert: Nederlands Blazers Ensemble Oost West Thuis niet Best wo 15 nov / 20.15 uur graindelavoix Cipriano de Rore: portrait of the artist as a starved dog
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
15