Do 7 dec 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Donderdag avondserie
Im wunderschรถnen Monat Mai Reinbert de Leeuw Asko|Schรถnberg Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Donderdag avondserie Serie Asko|Schönberg
Im wunderschönen Monat Mai Reinbert de Leeuw Asko|Schönberg Reinbert de Leeuw piano Loes Haverkort vocaliste/actrice* Reinbert de Leeuw (1938) Im wunderschönen Monat Mai (2003) Dreimal sieben Lieder nach Schumann und Schubert ·· I ·· II ·· III * De oorspronkelijke vocaliste en actrice Katja Herbers heeft dit concert en bijbehorende tournee moeten annuleren. Door werkverplichtingen in het buitenland kan zij niet op tijd in Nederland zijn. Zij wordt vervangen door Loes Haverkort.
Do 7 dec 2017 Grote Zaal 20.15 - 21.15 uur ca. 60 minuten zonder pauze
Inleiding Foyerdeck 1 19.15 – 19.45 uur Door Huib Ramaer
Dit concert is mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten en Gemeente Amsterdam
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Toelichting In 1984 voerde het Schönberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw Pierrot lunaire van Arnold Schönberg voor het eerst uit met de actrice Barbara Sukowa; een optreden dat furore maakte. De langdurige samenwerking riep bij dirigent en soliste de wens op eens een dergelijke productie te wijden aan een oude voorliefde van beiden: het Duitse romantische lied, met Franz Schubert en Robert Schumann voorop. Pierrot lunaire, in 1912 voor een toneelspeelster geschreven, sloot aan bij de muzikaal-theatrale voordrachtskunst die destijds in Duitsland gangbaar was: expressief en bewogen, evenzeer acteren als zingen, en niet bedoeld voor de hooggeschoolde kelen die de liedkunst van het recital vereist. Schönbergs compositie op ‘driemaal zeven gedichten van Albert Giraud’ hoort dan ook eerder thuis op het toneel dan op het concertpodium.
uitstek. De cyclus opent met een meilied over prille verliefdheid, dat van hoop en begeerte spreekt, van kwellingen en twijfels, en eindigt bij de grootste doodskist ter wereld, waarin de ‘alten, bösen Lieder’ samen met al ’s dichters liefde en smart aan de zee, het grootste graf, worden toevertrouwd. Een reis door leven en liefde, een staalkaart van sentimenten. ‘Dichterliebe hat eignes Unglück stets betroffen,’ dichtte Friedrich Rückert, en Schumann ontleende er zijn titel aan.
Sinds 2003 is er als pendant, met dezelfde opbouw, Im wunderschönen Monat Mai, of ‘driemaal zeven liederen naar Schumann en Schubert’: De Leeuws bewerking van welbekende liederen voor stem en piano tot een muzikaal-theatraal stuk voor ensemble en vrouwenstem die zich beweegt tussen parlando-achtig zingen en Schönbergs ‘Sprechgesang’. Het is een verstrekkende herschrijving van lyriek tot dramatiek, die keuze en rangschikking omvat (in samenspraak met de vertolkster), instrumentatie, coupures, verbindingen en andere, vervormende ingrepen, en bovenal de bouw en dramatisering van een romantisch verhaal in tekst en muziek. De overkoepelende spanningsboog wordt geleverd door Schumanns Dichterliebe (1840) – een ‘suite’ uit gedichten van Heinrich Heine en de romantische liederencyclus bij
Grote gevoelens De romantiek heeft het graag over grote gevoelens. Het gaat om ‘rusteloze liefde’, een ‘gloeiend heet’ gemoed, om ‘vergaan’ in een omhelzing, ‘noodlotsmachten’ die aan het werk zijn, een ‘heilig gevoel’. Bij teleurstelling is het hart meteen ‘diep gewond’ of ‘verscheurd’, de afgewezene, ‘bedroefd en ziek’ en ‘ellendig’, barst uit in een luide ‘tranenvloed’. Met zulke heftige aandoeningen, te groot voor een mensenkind, is dikwijls de dood gemoeid, soms als beeldspraak, niet zelden als uitkomst in de verlatenheid: ‘Im Dunkeln wird mir wohler sein’. De romantiek neigt hoe dan ook naar de ‘Nachtseite’, het morbide, verontrustende, fantastische, van de bleke Doppelgänger bijvoorbeeld – naar het ‘Unheimliche’, zoals Freud zijn studie over de periode heeft genoemd. 3
Toelichting
In de liedteksten zijn de emoties bedwongen: uiteraard door versvorm, metrum en rijm, maar tevens door maatschappelijke voorschriften, die de dichter veelal dwingen impliciet en kuis te blijven. Goethes Heidenröslein lijkt een idyllisch landschap met knaap en roosje, tot men zich afvraagt waar al dat ‘breken’ en ‘steken’ voor nodig is. Ook de muziek is vaak ingetogener dan de driften in kwestie; wat als ‘wild, leidenschaftlich’ aangeduid staat, kan uiterst beschaafd klinken, sereen zelfs: de lading is dan groter dan de ontlading.
De Leeuw duwt als het ware Schubert en Schumann over hun grenzen Voor twintigste-eeuwse oren, aan hardere woorden en hardere noten gewend geraakt, heeft De Leeuw de liederen van Schumann en Schubert opnieuw op scherp gezet, pregnanter, directer, aardser gemaakt, als het ware beide componisten over hun grenzen heen geduwd. Lieflijke maten en herhalingen vervallen hier en daar, het grillige, extreme, obsessieve krijgt nadruk, de verstilling wordt nog stiller, bij een fff (in kamermuziek!) klinkt een overweldigend fortissimo, waar de ‘ik’ van de tekst zo zielsgraag wil ‘küssen’, zo zielsgraag ‘dahin’ wil; blijven die woorden de vocaliste in de mond steken, elders swingt de melodie met een even moderne als toepasselijke vaart. Flarden uit ander werk duiken dan weer naar romantische trant op als echo’s of ‘Nebelbilder’, beelden in poëzie, 4
dromen of (muzikale) herinneringen. Zoals in een droom figuren tegelijk raadselachtig en volkomen vanzelfsprekend kunnen optreden, passeert ergens de Erlkönig, of een brokstuk uit Schuberts strijkkwintet, ongrijpbaar, maar sterk aanwezig. Ook de romantische ironie, meestal zelfspot, wordt dankbaar aangegrepen. Kortom, de expressie is in alle richtingen op de spits gedreven. Het gaat hier dan ook niet om een bewerking van buiten af, aan het materiaal opgelegd, maar veeleer om een hercomponeren van binnen uit, van de kern uit, geheel en al ingegeven en geleid door de muziek zelf, haar potentieel en temperament. Zo kan het genie van de ‘toondichters’ Schumann en Schubert, bewerkt tot zichzelf, kordaat bevrijd van een paar tijdgebonden regelen der kunst en een laklaag van salonfähigkeit, op de planken weer onconventioneel uit de band springen: de musische gevoelsmens die, hetzij in vuur en vlam, hetzij in de diepste put, altijd een maker van schoonheid is, van ‘Holde Kunst’. Tekst toelichting: Jacques Kruithof
Liedteksten Reinbert de Leeuw Im wunderschönen Monat Mai I Naar Im wunderschönen Monat Mai uit Dichterliebe van Robert Schumann
Naar Gute Nacht uit Die Winterreise van Franz Schubert Tekst: Wilhelm Müller (1794 - 1827)
Als een vreemde kwam ik en zo zal ik weer gaan. Wat zou ik nog langer dralen? De liefde houdt van zwerven. Zachtjes sluit ik de deur en schrijf op de poort voor jou ‘goede nacht’, zodat je weet dat ik aan je dacht.
Tekst: Heinrich Heine (1797 - 1856)
In de wonderschone maand mei is de liefde in mijn hart ontloken. Im wunderschönen Monat Mai, Als alle Knospen sprangen, Da ist in meinem Herzen Die Liebe aufgegangen.
Fremd bin ich eingezogen, Fremd zieh ich wieder aus. Der Mai war mir gewogen Mit manchem Blumenstrauß. Es zieht ein Mondenschatten Als mein Gefährte mit. Nun ist die Welt so trübe, Der Weg gehüllt in Schnee, Was soll ich länger weilen, Daß man mich trieb hinaus? Laß irre Hunde heulen Vor ihres Herren Haus! Die Liebe liebt das Wandern. Gott hat sie so gemacht, Von einem zu dem andern, Gott hat sie so gemacht, gute nacht. Will dich im Traum nicht stören Wär Schad um deine Ruh Sollst meinen Tritt nicht hören Sacht, sacht die Türe zu! Schreib im’ Vorübergehen Ans Tor dir: gute Nacht, Damit du mögest sehen, An dich hab’ ich gedacht. An dich hab’ ich gedacht. An dich hab’ ich gedacht. 5
Liedteksten
Naar Die Rose, die Lilie die Taube, die Sonne uit Dichterliebe van Robert Schumann
Naar Im Dorfe uit Die Winterreise van Franz Schubert
Tekst: Heinrich Heine
Tekst: Wilhelm Müller
Die kleine, die fijne, die reine, die ene; roos en lelie en duif en zon.
Mensen dromen vaak van wat ze niet hebben en ’s morgens is alles weg. Blaf maar honden, laat mij niet rusten! Ik ben aan het eind van mijn dromen.
Und wüßten die Blumen, die kleinen, Ich lieb Sie nicht mehr, Die Kleine, die Feine, die Reine, die Eine, Rose und Lilie und Taube und Sonne Und wüßten’s die Nachtigallen, Die Kleine, die Feine, die Reine, die Eine Und sprächen Trost mir ein
Es bellen die Hunde, es rasseln die Ketten Es schlafen die Menschen in ihren Betten, Träumen sich manches, was sie nicht haben, Und morgen früh ist alles zerflossen. Je nun, je nun, sie haben ihr Teil genossen, Und hoffen, und hoffen was sie noch übrich ließen, Doch wiederzufinden, wiederzufinden Bellt mich nur fort, ihr wachen Hunde Laßt mich nicht ruhn, in der Schlummerstunde Ich bin zu Ende mit allen Träumen, Träumen…
6
Liedteksten
Naar Gretchen am Spinnrade Franz Schubert Tekst: Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832)
Mijn rust is weg, mijn hart is zwaar; nooit meer vind ik nog rust. Mijn hart verlangt naar hem. Kon ik hem maar vasthouden en kussen, kussen zoals ik wilde. Meine Ruh ist hin, mein Herz ist schwer; Ich finde, ich finde sie nimmer und nimmer mehr. Wo ich ihn nicht hab, ist mir das Grab, Die ganze Welt ist mir vergällt. Mein armer Kopf ist mir verrückt, Mein armer Sinn ist mir zerstückt. Meine Ruh ist hin, mein Herz ist schwer Ich finde sie nimmer und nimmer mehr.
O könnt ich ihn küssen, küssen, küssen, so wie ich wollt an seinen Küssen, seinen Küssen vergehen sollt, an seinen Küssen, seinen Küssen, Küssen, seinen Küssen, seinen Küssen, Küssen vergehen sollt, An seinen Küssen, Küssen, Küssen, Küssen, küssen Küssen, seinen Küssen, Küssen Küssen, Küssen Küssen Küssen Küssen Meine Ruh ist hin
Nach ihm nur schau ich zum Fenster hinaus, Nach ihm nur geh ich aus dem Haus. Sein hoher Gang, sein edle Gestalt, Seines Mundes Lächeln, seiner Augen Gewalt, Und seiner Rede zauberfluß, Sein Händedruck, und ach, sein Kuß Meine Ruh ist hin, mein Herz ist schwer; Ich finde, ich finde sie nimmer und nimmermehr. Mein Busen drängt sich nach ihm hin. Ach, dürft’ ich fassen und halten ihn! Und küssen ihn, und küssen, küssen ihn, So wie ich wollt, und küssen, küssen ihn, So wie ich wollt. An seinen Küssen vergehen sollt, 7
Liedteksten
Naar Lied der Mignon Franz Schubert
II
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Ich grolle nicht uit Dichterliebe van Robert Schumann
Enkel degene die hunkering kent, weet hoe ik lijd. Ach, degene die mij bemint en kent, is ver weg.
Tekst: Heinrich Heine
Nur wer die Sehnsucht kennt, Weiß, was ich leide, Allein und abgetrennt Von aller Freude, Seh’ ich ans Firmament Nach jener Seite. Ach! der mich liebt und kennt, Ist in der Weite. Es schwindelt mir, Es schwindelt mir. Meeres Stille Franz Schubert Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Diepe stilte heerst in het water. Zorgelijk ziet de schipper rondom een glad vlak. Doodse stilte, vreselijk! Tiefe Stille herrscht im Wasser, Ohne Regung ruht das Meer, Und bekümmert sieht der Schiffer Glatte Fläche rings umher. Keine luft von keiner Seite! Todesstille fürchterlich! In der ungeheuern Weite Reget keine Welle sich. 8
Ik koester geen wrok, al breekt mijn hart, geliefde die ik voor altijd kwijt ben. Ik zag, lief, hoe ellendig het je verging. Ich grolle nicht, und wenn das Herz auch bricht, Ewig verlor’nes Lieb! Ich grolle nicht, ich grolle nicht Wie du auch strahlst in Diamantenpracht, Es fällt kein Strahl in deines Herzens Nacht, Das weiß ich längst. Ich grolle nicht, und wenn das Herz auch bricht. Ich sah dich ja im Traume, Und sah die Nacht in deines Herzens Raume, Und sah die Schlang’, die dir am Herzen frißt, Ich sah, mein Lieb, wie sehr du elend bist. Ich grolle nicht, ich grolle nicht
Liedteksten
Letzte Hoffnung uit Die Winterreise van Franz Schubert Tekst: Wilhelm Müller
Naar Die Nebensonnen uit Die Winterreise van Franz Schubert Tekst: Wilhelm Müller
Hier en daar is aan de bomen menig kleurig blad te zien. En valt het blad op de grond, dan val ik zelf mee op de grond en ween ik op de graf van mijn hoop.
Drie zonnen zag ik aan de hemel staan. De beste twee zijn ondergegaan. Ging de derde er ook maar achteraan! In het donker voel ik me prettiger.
Hier und da ist an den Bäumen Manches bunte Blatt zu sehn, Und ich bleibe vor den Bäumen Oftmals in Gedanken stehn. Schaue nach dem einen Blatte, Hänge meine Hoffnung dran; Spielt der Wind mit meinem Blatte Zittr’ ich, was ich zittern kann.
Drei Sonnen sah ich am Himmel stehn, Hab lang und fest sie angesehn; Ach, meine Sonnen seid ihr nicht! Schaut andern doch ins Angesicht! Ja, neulich hatt ich auch wohl drei; Nun sind hinab die besten zwei. Ging nur die dritt erst hinterdrein! Im Dunkeln wird mir wohler sein.
Ach, und fällt das Blatt zu Boden Fällt mit ihm die Hoffnung ab, Fall ich selber mit zu Boden, Wein’, wein’, auf meiner Hoffnung Grab, Wein’, wein’, auf meiner Hoffnung Grab!
9
Liedteksten
Naar Rastlose Liebe Franz Schubert
Ich hab’ im Traum geweinet uit Dichterliebe van Robert Schumann
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Tekst: Heinrich Heine
De sneeuw, de regen, de wind tegemoet. Alles, alles tevergeefs! Zonder rust, liefde ben jij.
Ik heb in mijn droom gehuild. Ik droomde dat jij in je graf lag, ik droomde dat jij mij verliet en ik droomde dat jij mij nog welgezind was. Ik werd wakker en nog steeds stroomden mijn tranen.
Dem Schnee, dem Regen, Dem Wind entgegen, Immer zu! Immer zu! Ohne Rast und Ruh! Alle das Neigen Von Herzen zu Herzen, Wie soll ich flieh’n? Alles, alles vergebens! Glück ohne Ruh, Liebe bist du, o Liebe bist du. Ohne Ruh, Liebe bist du, Liebe, Glück ohne Ruh. Liebe bist du Liebe bist du Liebe Liebe Liebe Liebe, Liebe.
10
Ich hab’ in Traum geweinet, Mir traümte, du lägest im Grab. Ich wachte auf, und die Träne Floß noch von der Wange herab. Ich hab’ im Traum geweinet, Mir träumt’, du verließest mich. Ich wachte auf, und ich weinte Noch lange bitterlich. Ich hab’ in Traum geweinet, Mir träumte du wär’st mir noch gut. Ich wachte auf, und noch immer Strömt meine Tränenflut.
Liedteksten
Naar Der Erlkönig Franz Schubert Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
De vader rijdt door nacht en wind en houdt zijn zoon stevig vast. ‘Vader, zie je de elfenkoning niet? Hoor je dan niet, wat hij mij zachtjes belooft?’ ‘Wees kalm, mijn kind; in de dorre bladeren ritselt de wind.’ ‘Mijn lieve kind, ga met me mee. En wil je niet, dan gebruik ik geweld!’ ‘Vader, nu raakt hij me aan!’ Vader huivert en houdt in z’n armen zijn kreunende kind. Wer reitet so spät durch Nacht und Wind? Es ist der Vater mit seinem Kind; Er hat den Knaben wohl in dem Arm, Er faßt ihn sicher, er hält ihn warm. ‘Mein Sohn, was birgst du so bang dein Gesicht?’ ‘Siehst, Vater, du den Erlkönig nicht? Den Erlen könig mit Kron und Schweif?’ ‘Mein Sohn, es ist ein Nebelstreif.’
‘Willst, feiner Knabe, du mit mir gehn? Meine Töchter sollen dich warten schön; Meine Töchter führen den nächtlichen Reihn Und wiegen und tanzen und singen dich ein, Sie wiegen und tanzen un singen dich ein.’ ‘Mein Vater, mein Vater, und siehst du nicht dort Erlkönigs Töchter am düstern Ort?’ ‘Mein Sohn, mein Sohn, ich seh es genau, Es scheinen die alten Weiden so grau.’ ‘Ich liebe dich, mich reizt deine schöne Gestalt, und bist du nicht willig, so brauch ich Gewalt!’ ‘Mein Vater, mein Vater, jetzt faßt er mich an Erlkönig hat mir ein Leids getan!’ Dem Vater grauset’s, er reitet geschwind, Er hält in Armen das ächzende Kind, Erreicht dem Hof mit Müh und Not; In seinen Armen das Kind...
‘Du, liebes Kind, komm, geh mit mir! Gar schöne Spiele spiel ich mit dir; Manch bunte Blumen sind an dem Strand, Meine Mutter hat manch gülden Gewand.’ ‘Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht, was Erlenkönig mir leise verspricht?’ ‘Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind; In dürren Blättern säuselt der Wind.’
11
Liedteksten
Der Doppelgänger Franz Schubert
III
Tekst: Heinrich Heine
Naar Der Leiermann uit Die Winterreise van Franz Schubert
Stil is de nacht, de straten rusten. In dit huis woonde mijn schat. Daar staat ook een mens en wringt zijn handen van smart. In het maanlicht zie ik mijn eigen gestalte. Dubbelganger, bleke metgezel, waarom doe je mijn liefdesverdriet na?
Tekst: Wilhelm Müller
Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen, In diesem Hause wohnte mein Schatz; Sie hat schon längst die Stadt verlassen, Doch steht noch das Haus auf demselben Platz. Da steht auch ein Mensch und starrt in die Höhe, Und ringt die Hände vor Schmerzensgewalt; Mir graust es, wenn ich sein Antlitz sehe Der Mond zeigt mir mein’ eigne Gestalt.
Drüben hinterm Dorfe steht ein Leiermann, Und mit starren Fingern dreht er, was er kann.
Du Doppelgänger, du bleicher Geselle Was äffst du nach mein Liebesleid, Das mich gequält auf dieser Stelle So manche Nacht in alter Zeit?
12
Voorbij het dorp staat een draailierspeler. Niemand wil naar hem luisteren, niemand kijkt hem aan. Zonderlinge oude man, wil je voor mijn liederen je draailier draaien?
Wankt er hin und her, Und sein kleiner Teller bleibt ihm immer leer. Keiner mag ihn hören, keiner sieht ihn an, Und die Hunde knurren um den alten Mann. Und er läßt es gehen, alles, wie es will, Wunderlicher Alter, soll ich mit dir gehen? Willst zu meiner Liedern deine Leier drehn?
Liedteksten
Naar Kennst du das Land? Robert Schumann
Ein Jüngling liebt ein Mädchen uit: Dichterliebe van Robert Schumann
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Tekst: Heinrich Heine
Ken jij het land waar de citroenen bloeien? Ken jij het huis met de schitterende zaal? Marmeren beelden kijken me aan! Wat hebben ze jou, arm kind, aangedaan? Ken jij het? Daar wil ik met je heen.
Een jongen houdt van een meisje, dat van een ander houdt; die ander houdt weer van een ander en is met haar getrouwd. Het is het oude liedje, maar wie het overkomt heeft een gebroken hart.
Kennst du das Land wo die Zitronen blühn Im dunkeln Laub die Gold-Orangen glühn Ein sanfter Wind vom blauen Himmel weht. Die Myrte still, und hoch der Lorbeer steht? Kennst du es wohl, kennst du es wohl? Dahin, dahin möcht ich mit dir, Mein Geliebter ziehn Dahin, dahin mit dir, Mein Geliebter ziehn.
Ein Jüngling liebt’ ein Mädchen, Die hat einen andern erwählt; Der andre liebt eine andre, Und hat sich mit dieser vermählt.
Kennst du das Haus? Auf Säulen ruht sein Dach, Es glänzt der Saal Und Marmorbilder stehen und sehen mich an! Was hat man dir, du armes Kind, getan? Kennst du es wohl? Kennst du es wohl? Dahin, dahin dahin, dahin dahin, dahin dahin, dahin
Es ist eine alte Geschichte, Doch bleibt sie immer neu; Und wem sie just passieret, Dem bricht das Herz entzwei.
Das Mädchen nimmt aus Ärger Den ersten besten Mann, Der ihr in den Weg gelaufen; Der Jüngling ist übel dran.
13
Liedteksten
Naar Ständchen Franz Schubert
Heidenröslein Franz Schubert/ Robert Schumann
Tekst: Ludwig Rellstab (1799 - 1860)
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Zachtjes smeken mijn liederen door de nacht tot jou, liefje kom toch gauw! Laat ook jouw hart spreken. Kom, maak me gelukkig!
Een knaapje zag een roosje staan op de heide. De onstuimige knaap plukte het roosje op de heide; het roosje verzette zich en prikte, maar al riep ze moord en brand, ze moest eraan geloven.
Leise flehen meine Lieder durch die Nacht zur dir; In den stillen Hain hernieder, Liebchen, komm zu mir! In des Mondes Licht, mit den Silbertönen, fürchte Holde nicht. Mmm… Ach! Sie flehen dich La la la la la la la la la mmm…sie flehen für mich Laß auch dir die Brust bewegen, Liebchen, höre mich Bebend harr ich dir entgegen! Komm, beglücke mich! Beglücke mich beglücke mich.
14
Sah ein Knablein ein Röslein stehn, Röslein auf der Heiden, War so jung und morgenschön, Lief er schnell, es nah zu sehn, Sah’s mit vielen Freuden. Röslein, Röslein, Röslein rot, Röslein auf der Heiden Knabe sprach: Ich breche dich, Röslein auf der Heiden! Röslein sprach: Ich steche dich, Daß du ewig denkst an mich, Und ich will’s nicht leiden. Röslein, Röslein, Röslein rot, Röslein auf der Heiden. Und der wilde Knabe brach’s Röslein auf der Heiden; Röslein wehrte sich und stach, Half ihr doch kein Weh und Ach, Mußt es eben leiden. Röslein, Röslein, Röslein rot, Röslein auf der Heiden.
Liedteksten
Naar Wehmut Robert Schumann
Naar Die alten, bösen Lieder uit Dichterliebe van Robert Schumann
Tekst: Joseph Freiherr von Eichendorff (1788 - 1857)
Tekst: Heinrich Heine
Ik kan soms wel gaan zingen alsof ik vrolijk ben. Maar niemand voelt de pijn, de diepe smart in het lied.
Laat ons nu de oude boosaardige liederen, de dromen vol ergernis begraven. Haal een lijkbaar en twaalf reuzen om de kist in zee te laten zakken. De kist is zo zwaar omdat ik er mijn liefde en verdriet in heb gedaan.
Ich kann wohl manchmal singen Als ob ich fröhlich sei Doch heimlich Tränen dringen, Da wird das Herz mir frei Es lassen Nachtigalen Spielt draußen Frühlingsluft, Der Sehnsucht-lied erschallen. Da lauschen alle Herzen Und alles ist erfreut, Doch keiner fühlt die Schmerzen Im Lied das tiefe Leid.
Die alten, bösen Lieder, Die Träume bös und arg, Die laßt und jetzt begraben, Holt einen großen Sarg. Und holt eine Totenbahre, Und Bretter fest und dick; Und holt mir auch zwölf Riesen, Die müssen noch stärker sein, Die sollen den Sarg forttragen, Und senken ins Meer hinab; Denn solchem großen Sarge Gebührt ein großes Grab. Wißt ihr, warum der Sarg wohl So groß und schwer mag sein? Ich senkt auch meine Liebe Und meinen Schmerz hinein.
15
Biografieën Reinbert de Leeuw Componist / piano Reinbert de Leeuw studeerde piano en muziektheorie aan het Amsterdamse Conservatorium en compositie bij Kees van Baaren aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Vanaf de oprichting in 1974 is hij dirigent van het Schönberg Ensemble (tegenwoordig Asko|Schönberg). Daarnaast dirigeert hij een groot aantal andere ensembles en symfonieorkesten in binnen- en buitenland. Producties die onder zijn leiding hebben plaatsgevonden zijn onder andere Andriessen (Writing to Vermeer, La Commedia en Theatre of the World) en Ligeti (Le Grand Macabre). Reinbert de Leeuw is ook actief als pianist. Hij is regelmatig te beluisteren met solorecitals en in diverse kamermuziekbezettingen. Hij legt zich vooral toe op vertolking van de muziek van ‘vergeten’ moderne 16
foto: Jan van Breda (Etcetera Records)
componisten als Erik Satie en George Antheil. Zo was hij een van de acht pianisten die in het World Minimal Music Festival in 2009 het 15 uur durende Vexations van Satie uitvoerde. De Leeuw ontving diverse prijzen en onderscheidingen voor zijn baanbrekende werk. In 2008 werd de cd Im wunderschönen Monat Mai met Barbara Sukowa en het Schönberg Ensemble
bekroond met een Edison. De cd-opname door Winter & Winter ontving ook de Echo Klassik (een gerenommeerde Duitse prijs) en werd genomineerd voor een Grammy. Het stuk is onder regie van Cherry Duyns door de VPRO opgenomen en op dvd uitgebracht. Voor zijn enorme oeuvre en buitengewone verdiensten voor de Nederlandse muziek ontving hij de Edison Oeuvreprijs Klassiek 2013.
Biografieën
Loes Haverkort Vocaliste/actrice Loes Haverkort, Nederlands actrice en zangeres, is afgestudeerd aan de Toneelacademie Maastricht. Haar carrière begon ze in het theater bij onder andere ZT Hollandia en Het Nationale Toneel. Naast theater speelt ze ook in films. Zo speelde ze de hoofdrol in de film Rendez Vous en had ze een rol in Schneider versus Bax van Alex van Warmerdam. De opnames voor de internationale film Redbad waarin ze de vrouwelijke hoofdrol speelt, heeft ze net achter de rug. Ze acteerde verder in verschillende tv series, zoals Vechtershart en Celblok H. Samen met haar man Floris Verbeij, pianist en componist, vormt ze de indiepop-band L O U I S V, waar ze momenteel een tweede EP mee opneemt.
foto: Suzanne Rensink
17
Biografieën
Asko|Schönberg Asko|Schönberg is een toonaangevend ensemble voor nieuwe muziek. De hooggekwalificeerde en bevlogen musici spelen repertoire uit de twintigste en eenentwintigste eeuw in zeer uiteenlopende vormen. Deze muziek is niet alleen van de generatie van twintigste-eeuwse muziekvernieuwers met grote, gerenommeerde namen als Louis Andriessen, Sofia Goebaidoelina, Pierre Boulez, György Kurtág en György Ligeti. Ook werk van de huidige generatie als Michel van der Aa, Huang Ruo, Calliope Tsoupaki en Joey Roukens staat op de lessenaars. Het ensemble biedt kansen aan jong talent door jaarlijks compositie-opdrachten te verlenen aan jonge makers. Speciale aandacht is er voor relaties en intensieve samenwerkingen met componisten. Hierdoor zijn de musici zeer gespecialiseerd in het uitvoeren van nieuwe muziek. 18
Asko|Schönberg is vaste gast op de podia van Muziekgebouw aan ‘t IJ, Het Concertgebouw, bij het Holland Festival, November Music en Gaudeamus Muziekweek, in co-producties met De Nationale Opera en Noord Nederlands Toneel. Het ensemble bespeelt ook de internationale podia, van de RuhrTriënnale tot zalen in Parijs, Londen, Jakarta en New York. Naast dirigent Reinbert de Leeuw werkt het ensemble met gastdirigenten als Etienne Siebens en Bas Wiegers. Talentontwikkeling staat hoog in het vaandel. Asko|Schönberg biedt verschillende educatietrajecten voor talentvolle aankomende musici. Asko|Schönberg is ensemble in residence bij Muziekgebouw aan ’t IJ. www.askoschoenberg.nl.
Musici: Jeannette Landré fluit, piccolo Evert Weidner hobo, althobo David Kweksilber klarinet Daniël Boeke basklarinet Margreet Bongers fagot Serguei Dovgaliouk hoorn Godelieve Schrama harp Marijke van Kooten viool Isa Goldschmeding viool Liesbeth Steffens altviool Steuart Pincombe cello Charles Watt cello Quirijn van Regteren Altena contrabas
Biografieën
Asko|Schönberg foto: Gerrit Schreurs
19
Verwacht
Donderdag avondserie Do 14 dec 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Kuss Quartet Oude meesters In zijn nieuwe werk, mede in opdracht van het Muziekgebouw en met steun van Ammodo, keert de Duitse componist Aribert Reimann terug naar zijn grote liefde: de menselijke stem. Hij bewerkte liederen van de 19e-eeuwse componist Theodor Kirchner, zoals hij dat eerder deed met liederen van andere romantische componisten. Ze klinken in de intieme setting van het strijkkwartet. ‘Ik kan alleen vóór stemmen schrijven, niet tegen ze’, zei Reimann ooit. De bejubelde sopraan Mojca Erdmann kan dat beamen, hij schreef dit stuk speciaal voor haar. Zij zingt tevens Reimanns Mendelssohn-bewerkingen. Het Berlijnse Kuss Quartet, dat zijn debuut maakt in het Muziekgebouw, completeert het programma met strijkkwartetten van twee andere meesters: Ludwig van Beethoven en de eminence grise György Kurtág. Programma: Theodor Kirchner / Aribert Reimann 'Die schönen Augen der Frühlingsnacht' (wereldpremière met steun van Ammodo) / Ludwig van Beethoven Strijkkwartet nr. 11 op. 95 / György Kurtág Officium Breve / Felix Mendelssohn Bartholdy / Aribert Reimann ... oder soll es Tod bedeuten? 20
Mojca Erdmann foto: Felix Broede
Openbare repetitie Op donderdagmiddag 14 december van 16.30 tot 18.00 uur is er een openbare repetitie mét inleiding rond het nieuwe werk van de Duitse componist Aribert Reimann.
Donderdag avondserie
Verwacht
Serie Asko|Schönberg
Asko|Schönberg + Slagwerk Den Haag American Anthology In de twintigste eeuw maakte de Amerikaanse kunstmuziek zich los van haar Europese wortels. Ensemble Asko|Schönberg geeft in dit concert een prachtige staalkaart van ruim een eeuw Amerikaanse composities. Daarin ook de langverwachte Nederlandse première van Dry van Michael Gordon (Bang on a Can), waarin het ensemble fungeert als strak pulserend precisiemechaniek. In Nancarrows Studies for Player Piano klinkt eveneens een mechanisch spel van overlappende ritmes. Componist Charles Ives laat in The Unanswered Question strijkers, houtblazers en trompet traag om elkaar wentelen. Ook Elliot Carter verdeelt in zijn Asko Concerto het ensemble in groepen, al maken filosofische overdenkingen bij hem plaats voor de goed geluimde drive van een eigentijds concerto grosso. Henry Cowell en John Cage hadden op hun beurt een scherp oor voor de klankrijkdom van het percussie-instrumentarium, terwijl Stefan Wolpe zijn vroegere activistische toon in Amerika verruilde voor een mengeling van twaalftoonsmuziek en jazz. Asko|Schönberg is ensemble in residence.
Do 11 jan 2018 Grote Zaal 20.15 uur
Conlon Nancarrow
Programma: Henry Cowell Ostinato Pianissimo / Charles Ives The Unanswered Question / Conlon Nancarrow Study No. 6 en Study No. 7 (bew. Yvar Mikhashoff) / Michael Gordon Dry (Nederlandse première) / John Cage Imaginary Landscape II / Stefan Wolpe Chamber Piece No. 1 / Elliott Carter Asko Concerto 21
Verwacht
December do 7 dec / 20.30 uur / BIMHUIS Jen Shyu + Jade Tongue Song of Silver Geese vr 8 dec / 20.15 uur Nederlands Kamerorkest + Erik Bosgraaf Kerst met Vivaldi, Corelli en Bach za 9 dec / 14.15 uur De IJ-Salon Wilde jongens Kijk Muziek! zo 10 dec
wo 13 dec / 19.00 uur college + 20.15 uur concert Ensemble Correspondances Pastorale de Noël do 14 dec / 12.30 uur Lunchconcert Ism Conservatorium van Amsterdam do 14 dec / 16.30 uur Kuss Quartet Openbare repetitie do 14 dec / 20.15 uur Kuss Quartet Oude meesters
vr 15 dec / 19.30 uur Nederlands Kamerkoor + Concerto Köln + Peter Dijkstra Weihnachtsoratorium
13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal HiHaHuttenBouwers (2-4) De Stilte
zo 17 dec / 15.00 uur Concerto Copenhagen Authentieke barokke kerst
13.30 uur BerBerio (6+) Zonzo Compagnie + Revue Blanche
di 19 dec / 19.30 uur Nederlandse Bachvereniging Weihnachtsoratorium
di 12 dec / 20.15 uur Borodin Quartet Zeventig jaar speelhistorie 22
wo 20 dec / 20.15 uur Noors Solistenkoor Rós - Kerstmis in Noorwegen
vr 22 + za 23 dec / 19.30 uur za 23 dec / 16.00 uur zo 24 dec / 11.00 uur Nieuw Vocaal Amsterdam + Amsterdam Baroque Orchestra Kerstspel do 28 dec / 19.30 uur Calefax PAN 14 zo 31 dec / 19.30 uur / BIMHUIS Oud & Nieuw 2017 Grootser en diverser dan ooit, Oud & Nieuw in het BIMHUIS
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
23