Wo 20 dec 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Serie Koren
Noors Solistenkoor Rรณs - Kerstmis in Noorwegen Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Serie Koren Wo 20 dec 2017 Grote Zaal 20.15 - 22.00 uur
Noors Solistenkoor Rรณs - Kerstmis in Noorwegen
ca. 35 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
Grete Pedersen dirigent Rolf Lislevand luit Gjermund Larsen viool Mats Eilertsen contrabas
Dit concert wordt mede mogelijk gemaakt door Music Norway
Dit concert wordt live uitgezonden door Omroep MAX op NPO Radio 4
Ook is er een live webcast te volgen via www.nporadio4.nl.
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Programma
Gunnar Eriksson (1936) / Grete Pedersen (1960) Veni Redemptor (Arabische zang - Psalm 44) Johann Sebastian Bach (1685 - 1750) Komm, Jesu, Komm (BWV 229) Traditional, arr. Rolf Lislevand (1961) Old Marian Song – Instrumentaal Jo Asgeir Lie / Grete Pedersen No koma Guds englar Diego Ortiz (1510 - 1570) Improvisatie op Ricercata Segunda arr. Rolf Lislevand Johann Sebastian Bach Uit de Mis in b (BWV 232):
Et Incarnatus Est
Johann Pachelbel (1653 - 1706) Jauchzet dem Herrn (Psalm 100) Per Nørgård (1932) Julens Glæde (Himmelfalden) Cristobal de Morales (1500 - 1553)/ Noorse folk song Beati Omnes – Julestev / Me ska bryggia Rolf Lislevand / Grete Pedersen Tarantella, Italiaanse barokmelodie (arr. Rolf Lislevand) / In dulci jubilo Rolf Lislevand / Ørjan Matre / Noorse folk song The Christmas Verse Gustaf Nordquist (1886 - 1949) Jul, jul, strålande jul
Lobet den Herrn, alle Heiden (BWV 230) Pauze Traditional, arr. Trispann / Ørjan Matre (1979) Eit barn er født i Betlehem Guillaume Bouzignac (ca. 1587 - 1643) In pace, in idipsum Gjermund Larsen (1981) Bachslått Krzysztof Penderecki (1933) Song of Cherubim 3
Toelichting Noorwegen en Zweden zijn de landen waar het meest naar kerstmuziek geluisterd wordt. Een analyse van de luistergewoonten in 35 landen door de online muziekstreamingservice Spotify bracht dat onlangs aan het licht. De Scandinavische landen zijn dan ook helemaal in de ban van Kerstmis. Voor hen betekent het, nog meer dan bij ons, licht in de donkere maanden. In Noorwegen hangt men vanaf eind november de kerstverlichting op en tijdens de advent zijn er al pre-kerstdinertjes met vrienden (julebord). Op 13 december vieren de noordse landen Sankta Lucia: een in het wit gekleed meisje met kaarsen op het hoofd brengt ontbijt bij de ouders terwijl men Lucialiederen zingt en lussekatter (saffraanbroodjes) eet. Enkele dagen voor Kerstmis wordt de kerstboom pas in huis gehaald, maar die blijft dan wel nog drie weken staan. Kerstavond is een gezinsavond, traditiegetrouw zingt het knapenkoor Solvguttene een kerstconcert op de Noorse nationale televisie. Dan is het Jul ofwel Kerstmis. Jul of Jol komt wellicht van Jòlnir of Ýlir, alternatieve namen voor de god Odin. Jul werd gevierd tijdens de tweede nieuwe maan van de winterjaarhelft. Op dat moment waren de dieren het vetst om te slachten, het meel gemalen, het werk van de herfst achter de rug. Kortom, tijd om te feesten. Vanaf kerstdag duurt de juletid (kersttijd) in Noorwegen twintig dagen. Op 13 januari verdwijnt de kerstversiering in de kast en de boom in het haardvuur. Noorse koortraditie Tijdens de hele kerstperiode is muziek belangrijk. Het Noors Solistenkoor laat ons 4
vanavond kennismaken met bekende en onbekende kerstmelodieën uit Noorwegen, Zweden en Denemarken. Omdat Noorwegen lange tijd met Denemarken verenigd was (1380-1814) en geen eigen hofhouding noch aristocratie bezat, was het muziekleven er bescheidener dan in de buurlanden. Composities van inheemse musici zijn voor 1800 uiterst zeldzaam. Sinds de twaalfde eeuw was gezang belangrijk in de katholieke en later ook Lutherse liturgie, maar de Noorse koortraditie ontwikkelt zich pas vanaf de negentiende eeuw. Die traditie bestaat uit het gezamenlijk werk van componisten, dirigenten, zangleerkrachten en uitgeverijen. Roverud, Reissiger, Lindeman, Kjerulf, Conradi en Behrens zijn enkele belangrijke namen voordat er van Edvard Grieg sprake was. Zo liet Halfdan Kjerulf (1815 - 1868) meer dan 170 composities na, voornamelijk voor mannenkoor en is Ludvig Mathias Lindeman (1812 - 1887) bekend omwille van zijn verzamelingen met volksmuziek en hymnen. Lindeman schreef ook kerstliederen. Zoals het in Noorwegen erg bekende Eit barn er født I Bethlehem. Predikant-dichter Nikolaj Frederik Severin Grundtvig (1783 - 1872) zorgde voor een vertaling van de Latijnse kersthymne Puer natus in Bethlehem naar het Deens in 1820. In het negentiende-eeuwse Denemarken was Grundtvig een invloedrijke
Toelichting
figuur. Met zijn gedichten bevorderde hij het Deens nationalisme. Via de Deense vertaling ontstond er ook een vertaling naar Nynorsk (een van de twee Noorse standaardtalen, de andere is Bokmål) in 1905. In het begin zong men de Noorse versie op een Duitse volksmelodie uit de vijftiende eeuw, maar tegenwoordig gebruikt men een melodie uit 1871 van Lindeman. Het Noors Solistenkoor gebruikt vandaag echter een melodie uit de volksmuziek. Volksmuziek Die band met de volksmuziek zal vanavond regelmatig hoorbaar zijn. Nu koma Guds englar is een Noorse kersthymne op tekst van Elias Blix (1836 - 1902) uit 1875. Het was de eerste hymne in het Nynorsk die in de kerk gezongen werd op 26 december 1884. De melodie heeft haar wortels in een Schotse volksmelodie uit de zestiende eeuw. Ook de stevzangen zijn afkomstig uit de volksmuziek. De teksten zijn kwatrijnen met als thema’s de natuur en de liefde. Ze begeleidden de oude volksdansen wanneer er geen instrumenten voorhanden waren. Zo werden bestaande dansmelodieën van een tekst voorzien en als ritmische ondersteuning van de dans uitgevoerd. Voor Kerstmis werd dat een Julestev. Zweden en Denemarken Jul, jul, strålande jul komt uit Zweden. Dit kerstlied heeft geen wortels in de volksmuziek, maar is een compositie op tekst van de Zweedse priester Edvard Evers (1853 – 1919) en muziek van Gustaf
Nordqvist. Het werkje werd in 1921 gepubliceerd en werd als snel een van de meest populaire Zweedse kerstliederen in Zweden. De eenvoudige homofone melodieuze vierstemmige zetting maakt het ook gemakkelijk uitvoerbaar voor nietprofessionele koren. Van dit lied bestaan heel wat arrangementen van solozangers, koren en orkesten over heel de wereld. Uit Denemarken horen we vanavond een hedendaags compositie uit 1985: Julens Glaede van de Deense dichter Johannes Møllehave (1937) op muziek van Per Nørgård. Het werk heeft als ondertitel Himmelfalden (gevallen uit de hemel). Het refrein bezingt hoe God ziet wat de mensheid over het hoofd ziet. Per Nørgård werd bekend omwille van zijn compositietechniek met oneindige reeksen waarbij hij melodie, harmonie en ritme in serie zette. Muziek in de sfeer van Kerst Te midden van die kerstmuziek laat het Noors Solistenkoor twee van de zes Bachmotetten horen: het dubbelkorige Komm, Jesu, komm (BWV 229) en het vierstemmige Lobet den Herrn alle Heiden (BWV 230) werden beiden geschreven voor een onbekende gelegenheid. De tekst van Komm, Jesu, komm is in oorsprong zelfs een begrafenishymne van Paul Thymich (1656 – 1694). Voor iedere frase gebruikte Bach een andere textuur waardoor er een gevarieerde compositie ontstaat. Lobet den Herrn is een vocaal-technisch hoogstandje vol fuga’s en imiterende inzetten. Het vijfstemmige Et incarnatus est uit de Mis in b van Bach is 5
Toelichting
een deel uit het Credo, de geloofsbelijdenis, waarin de gelovige verklaart te geloven in één almachtige God, die vleesgeworden is door de Heilige Geest, uit de maagd Maria en mens geworden is. Song of Cherubim van Krzysztof Penderecki voor achtstemmig gemengd koor a capella is een zetting van een lofhymne voor de orthodoxe liturgie. In het Oudkerkslavisch rijgt Penderecki mysterieuze polyfone lijnen met pedaaltonen en ‘unheimliche’ samenklanken aan homofone welluidende akkoorden en zet hij grote uitbarstingen naast zachte dissonante passages. Het resultaat is een prachtig en beklijvend koorwerk. Het Noors Solistenkoor grijpt door het programma heen naar muziek uit de renaissance: de instrumentale improvisatie in folkstijl op Ricercata Segunda van Diego Ortiz, het motet In Pace, in idipsum van Guillaume Bouzignac op de wip naar de barok en het motet Beati omnes van Cristobal de Morales. Tekst toelichting: Liesbeth Segers Met dank aan AMUZ, Antwerpen
6
Liedteksten Gunnar Eriksson / Grete Pedersen Veni Redemptor / Arabic chant Psalm 44
Langt inn på ville heii i ville vår og vind Der gjekk den ville sauen visste korkje ut ell inn Han gjekk og sveiv og dreiv der Åleine att og fram Med storm og uvér rasa og lite mat han fann.
Diep in de wilde hei, in de wilde lente en wind, daar dwaalde het wilde schaap, het wist niet waar te lopen, het wandelde, dwaalde en doolde daar rond, heel alleen, heen en weer, terwijl de storm en het onweer raasden en het weinig voedsel vond.
Men hyrdingen han sakna den sau som borte var og ut på letting for han i fjell og dal og skar.
Maar de herder miste het schaap dat verloren was, en ging het zoeken, in de bergen, dalen en ravijnen. Ten slotte vond hij het schaap, uitgeput, vermoeid en zielig, en legde het op de herder, met zachte en warme liefde,
Te´ sist so fann han sauen forkomen, trøytt og arm Og la han oppå herdi med kjærleik mild og arm Og no va´sauen frelst ifrå kulde naud og natt Og hyrdingen seg gledde fordi han fann han att Han kalla saman vener, dei gledde seg i lag Fordi den ville sauen va komen heim i dag.
En nu was het schaap verlost van kou, nood en nacht en de herder verheugde zich omdat hij het had terug-gevonden. Hij riep zijn vrienden bijeen, ze verheugden zich samen, omdat het wilde schaap vandaag thuis was gekomen.
7
Liedteksten
Johann Sebastian Bach Komm, Jesu, komm (BWV 229) Komm, Jesu, komm, mein Leib ist müde, die Kraft verschwindt je mehr und mehr, ich sehne mich nach deinem Frieden; der saure Weg wird mir zu schwer! Komm, komm, ich will mich dir ergeben, du bist der rechte Weg, die Wahrheit und das Leben.
Kom Jezus, kom, mijn lijf is moe, de kracht verdwijnt hoe langer hoe meer, ik verlang naar Uw vrede; de zure weg wordt me te zwaar! Kom, kom, ik wil me aan U geven, U bent de rechte weg, de waarheid en het leven!
Drum schließ ich mich in deine Hände und sage, Welt, zu guter Nacht! Eilt gleich mein Lebenslauf zu Ende, ist doch der Geist wohl angebracht. Er soll bei seinem Schöpfer schweben, weil Jesus ist und bleibt der wahre Weg zum Leben.
Daarom sluit ik mij in Uw handen op en zeg, wereld, goede nacht! Ook al gaat mijn levensloop ten einde, toch is mijn geest goed voorbereid. Laat hem bij zijn Schepper zweven, want Jezus is en blijft de ware weg naar ‘t leven.
Jo Asgeir Lie / Grete Pedersen No koma guds englar Tekst: Elias Blix
No koma Guds englar med helsing i sky. Guds fred og velsigning dei bjoda. No stig ifrå jordi ein helgasong ny, som skal gjennom himmelen ljoda: Guds fred og vel møtt, du barn som er født! Vår fredsfyrste høgt vere lova!
8
Nu komen Gods engelen met een groet uit de hemel. Gods vrede en zegen bieden zij u aan. Nu stijgt vanuit de aarde een heilig lied op, dat door de hemel heen zal weerklinken: Gods vrede en welkom, Jij, kind dat geboren is! Lof en eer aan onze vredesvorst!
Liedteksten
No stjerna frå Betlehem lyser om land frå høgsal til armaste hytta. Det ljosnar så vent over dalar og strand der inn hennar strålar få glytta. Guds fred over mold! Vår sol og vårt skjold. Vår fredsfyrste høgt vere lova! Lat gjetordet ganga frå grend og til grend, så vida som tunga kan mæla, om Sonen som er oss frå himmelen send all verdi til siger og sæla! Syng ut i kvar bygd: Guds fred ifrå høgd! Vår fredsfyrste høgt vere lova!
Nu verlicht de ster uit Betlehem het land van de hoogste feestzaal tot het armste hutje. Zo’n prachtig licht valt over dalen en strand waar zijn stralen binnendringen. Gods vrede over de aarde! Onze zon en ons schild. Lof en eer aan onze vredesvorst! Laat het woord van dorp tot dorp gaan, zo ver als tongen het kunnen verkondigen, over de Zoon die ons vanuit de hemel is gezonden alle waarde voor de zege en de ziel! Zing luid in iedere nederzetting: Gods vrede uit den hoge! Lof en eer aan onze vredesvorst!
Johann Sebastian Bach Et incarnatus uit Mis in b (BWV 232)
Et incarnatus est de Spiritu Sancto, ex Maria virgine; et homo factus est.
En Hij is ontvangen van de Heilige Geest uit de maagd Maria en is mens geworden.
Lobet den Herrn, alle Heiden (BWV 230) Lobet den Herrn, alle Heiden, und preiset ihn, alle Völker! Denn seine Gnade und Wahrheit waltet über uns in Ewigkeit. Alleluja!
Prijs de Heer, alle heidenen, en prijs Hem, alle volkeren Want Zijn genade en waarheid waken over ons in eeuwigheid. Halleluja! 9
Liedteksten
Traditional, arr. Trispann / Ørjan Matre Eit barn er født i Betlehem Eit barn er født i Betlehem, No frydar seg Jerusalem. Halleluja, halleluja!
Een Kind is geboren in Betlehem, Nu verheugt zich Jeruzalem. Halleluja, halleluja!
Her ligg han i eit krubberom, men rår med evig herredom. Halleluja, halleluja!
Hier ligt Hij in een kribbetje, maar Hij heerst met eeuwige heerschappij. Halleluja, halleluja!
Men okse der og asen stod, og såg den Gud og Herre god. Halleluja, halleluja!
Maar de os en de ezel stonden daar, en zagen de goede God en Heer. Halleluja, halleluja!
Tre kongar kom frå Austerland, gull, røykjels, myrra gav dei han. Halleluja, halleluja!
Drie koningen kwamen uit het oosten, goud, wierook, mirre schonken zij Hem. Halleluja, halleluja!
Ein gong vi vert vår Herre lik, vår Herre lik. Han leier oss til himmelrik. Halleluja, halleluja!
Eens worden wij onze Heer gelijk, onze Heer gelijk. Hij leidt ons naar het hemelrijk. Halleluja, halleluja!
Lov takk og pris i æva all, Treeinig Gud det vera skal. Halleluja, halleluja!
Lof, dank en eer in alle eeuwigheid, de drieënige God zal er zijn. Halleluja, halleluja!
Guillaume Bouzignac In pace, in idipsum In pace, in idipsum, Dormiam et requiescam. Si dedero somnum oculis meis Et palpebris meis dormitationem Dormiam et requiescam 10
In vrede, terstond, zal ik slapen en rusten. Als ik de slaap aan mijn ogen en de sluimering aan mijn oogleden zal overgeleverd hebben.
Liedteksten
Krzysztof Penderecki Chieruwimskaja Piesn´ Iz˙e Chieruwimy tajno obrazujuszcze, i Z˙ywotworjaszczej Trojce triswjatuju piesn´ pripiewajuszcze, wsjakoje nynie z˙ytiejskoje otłoz˙ym popieczenije. Jako da Carja wsiech podymiem, angielskimi niewidimo dorinosima czinmi. Alliłuia, alliłuia, alliłuia.
Laat ons, die de cherubijnen geheimnisvol uitbeelden en de levenschenkende Drie-eenheid driemaal heilig toezingen, laat ons nu alle aardse zorgen terzijde stellen om de Koning van het heelal te ontvangen, onzichtbaar begeleid door engelenscharen. Halleluja, halleluja, halleluja.
Johann Pachelbel Jauchzet dem Herrn Psalm 100
Jauchzet dem Herrn, alle Welt dient dem Herrn mit Freuden; kommt vor sein Angesicht mit Frohlocken! Erkennt, daß der Herr Gott ist! Er hat uns gemacht, und nicht wir selbst, zu seinem Volk und zu Schafen seiner Weide.
Juich de Heer toe, heel de aarde dien de Heer met vreugde; kom tot Hem met jubelzang! Erken: de Heer is God. Hij heeft ons gemaakt, Hem behoren wij toe, Zijn volk zijn wij, de schapen die hij weidt.
Geht zu seinen Toren ein mit Danken, zu seinen Vorhöfen mit Loben; danket ihm, lobet seinen Namen! Denn der Herr ist freundlich, und seine Gnade währet ewig und seine Wahrheit für und für.
Kom Zijn poorten binnen met een loflied, hef in Zijn voorhoven een lofzang aan; breng Hem hulde, prijs Zijn naam. De Heer is goed, Zijn trouw en waarheid houdt zijn kracht tot in het laatste nageslacht.
11
Liedteksten
Per Nørgård Julens Glæde (Himmelfalden) Tekst: Johannes Møllehave
Himmelfalden. Dybe fald: at han fødtes i en stald. Det som verden overså så Guds øjne netop på: Gud har set det oversete! Det var det som dengang skete.
Uit de hemel gevallen. Een diepe val: dat Hij geboren werd in een stal. Datgene wat de wereld over het hoofd zag, juist daarop viel Gods oog: God zag wat over het hoofd werd gezien! Dat is wat toen gebeurde.
Hvad er hyrders vidnesbyrd om de end svor højt og dyrt? Hyrderne fra Betlehem hvem tør fæste lid til dem? Gud har set det oversete! Det var det som dengang skete.
Wat is de getuigenis van de herders wat ze bij hoog en bij laag zwoeren? De herders uit Betlehem, wie durft vertrouwen te hebben in hen? God zag wat over het hoofd werd gezien! Dat is wat toen gebeurde.
Hyrder som holdt nattevagt gentog hvad de hørte sagt. Rygtet spredtes vidt omkring
Herders die ’s nachts waakten herhaalden wat ze hadden horen zeggen. Het gerucht verspreidde zich in de wijde omgeving. Herhaald werd dit ene ding: God zag wat over het hoofd werd gezien! Dat is wat toen gebeurde.
gentog denne ene ting: Gud har set det oversete! Det var det som dengang skete. At Guds Søn blev lagt på strå mellem dem man overså råbes ud med jubelråb som de oversetes håb. Gud har set det oversete! Julens glæde at det skete.
12
Dat Gods Zoon op stro werd gelegd tussen de mensen die over het hoofd werden gezien wordt met gejubel verkondigd als hoop voor de verwaarloosden. God zag wat over het hoofd werd gezien! De vreugde van kerstmis is dat dit gebeurde.
Liedteksten
Cristobal de Morales / Norwegian trad. folk song Beati Omnes – Julestev / Me ska bryggia Beati omnes qui timent Dominum, qui ambulant in viis eius. Labores manuum tuarum quia manducabis : beatus es, et bene tibi erit. Uxor tua sicut vitis abundans, in lateribus domus tuae. Filii tui sicut novellae olivarum, in circuitu mensae tuae. Me skal bryggja te jul, (og) me sko halle de i skjul. der ska ingen få høyra hell sjå Me ska bjoe te lag på ein juledag glad å så stille ska bryllaupi gå Me ska røme frå mor, ifrå far og ifrå bror me ska ut på det blånande hav for der fins vel ei ro i det blånande nord der me usett kan liva i lag.
Zalig allen die de Heer vrezen, die gaan langs Zijn wegen. Want gij zult u voeden met het werk van uw handen, gij zijt gezegend en het zal u goed gaan. Uw vrouw zal zijn als de vruchtbare wijnstok binnen in uw huis, uw kinderen als olijftakken rondom uw tafel. Wij gaan Kerst vieren zonder het iemand te vertellen niemand zal ons horen of zien. Wij zijn uitgenodigd op een fijne kerstdag en het feest zal stil zijn. Wij zullen ontsnappen aan onze moeder, onze vader en onze broer en de open zee opgaan want daar in het verblindende noorden heerst rust. Daar kunnen wij gelukkig samenleven.
13
Liedteksten
Rolf Lislevand / Grete Pedersen Tarantella (Italiaanse barokmelodie, arr. Rolf Lislevand) / In dulci jubilo Jeg synger julekvad, jeg er så glad, så glad! Min hjertens Jesus hviler i stall og krybbe trang, som olen klare smiler han på sin moders fang. Han er frelser min.
Zingt nu en wees blij! De vreugde van ons hart ligt in de kribbe,
O jesus, du barnlill, deg lenges jeg så til! Kom, trøst meg allesinne, tred inn om her er smått, la meg deg se og finne, å, da har jeg det godt! Drag meg efter deg!
O tere Jezus, ik verlang zo naar U! Troost mijn gemoed, beste der jongelingen
Hvor er vel glede slik som høyt i himmelrik, hvor alle engler kveder en ny og liflig sang, og frem for tronen treder til Guds basuners klang Eia, var vi der!
Er is nergens meer vreugde dan in het hemelrijk, waar de engelen nieuwe liederen zingen, en de bazuinen klinken in het hof van de Koning. Waren we daar maar!
en straalt als de zon in moeders schoot, Hij is mijn redder.
Door al Uw goedheid, prins van de glorie. Breng me bij U!
Rolf Lislevand / Ørjan Matre / Norwegian trad. folk song Jolevers/ Christmas Verse Et lite barn så lystelig er født for oss på Jorden ut av en jomfru ren og hellig; Han er vår frelser vorden at ikke dette barn sin manndom taget da hadde vi alle sammen været fortapet. Han er vår salighet alene! 14
Een klein, lieflijk kind werd voor ons geboren op aarde uit een maagd puur en heilig; Hij werd onze Redder. Als dit Kind niet voor ons mens was geworden, waren we allen verdoemd geweest. Hij alleen is onze gelukzaligheid!
Liedteksten
Vi takker deg, sødest Jesum Krist at du et menneske vorden est vokt oss fra helvedes våde.
Wij danken U, liefste Jezus Christus dat U voor ons mens geworden bent en ons behoedde van het hellevuur.
Gustaf Nordquist Jul, jul, strålande jul Tekst: Edvard Evers
Jul, jul, strålande jul, glans över vita skogar, himmelens kronor med gnistrande ljus, glimmande bågar i alla Guds hus, psalm, som är sjungen från tid till tid, eviga längtan till ljus och frid! Jul, jul, strålande jul, glans över vita skogar! Kom, kom, signade jul! Sänk dina vita vingar över stridernas blod och larm, över all suckan ur människobarm, över de släkten, som gå till ro, över de ungas dagande bo! Kom, kom, signade jul! Sänk dina vita vingar!
Kerst, Kerst, prachtige Kerst, schijn over sneeuwwitte wouden, als hemelse kroon met sprankelend licht, als glanzende boog over elk huis van God; psalmen die eeuw na eeuw zingen om eeuwigdurend licht en vrede! Kerst, Kerst, prachtige Kerst, schijn over sneeuwwitte wouden. Kom, kom, zalige Kerst, leg je sneeuwwitte vleugels over het bloed en de tranen van oorlog, over alle verzuchtingen van de mens, over de generaties die reeds heengingen, over het nest van de jongsten. Kom, kom, zalige Kerst, leg je sneeuwwitte vleugels eroverheen. Vertalingen: Noël Reumkens, Erik Dupont, Robin Steins Met dank aan AMUZ, Antwerpen
15
Biografieën Componisten
Schütz en Bach, maar ook die van andere culturen.
Gunnar Eriksson
Johann Sebastian Bach
Als hij na een vergelijkbare baan in Weimar naar het hof van Köthen vertrekt, houdt hij zich vooral bezig met instrumentale en wereldlijke muziek. Met de acceptatie van de functie van cantor van de Thomaskirche in 1723 keerde Bach weer terug naar de religieuze muziek. Tijdens zijn leven stond hij in de eerste plaats bekend als musicus en orgelexpert.
Jo Asgeir Lie
Gunnar Eriksson (1936) speelde aanvankelijk altviool en piano en studeerde koordirectie in Stockholm. In 1963 richtte hij het Göteborgs Kammarkör op en in 1980 het 12-stemmige Rilke Ensemble. Hij is emiritus professor aan de Musikhögskola van Göteborg en is een van de bekendste koordirigenten van Zweden; hij leidt nog steeds het Göteborgs Kammarkör. Zijn muziekinteresse gaat uit naar 16
Het werk van Johann Sebastian Bach (1685 1750) vormt zowel het hoogte- als het eindpunt van de late barok. De in Eisenach geboren componist was actief in nagenoeg alle genres en werd voor latere generaties een ijkpunt en een voorbeeld. Vanaf 18-jarige leeftijd manifesteerde Bach zich als organist en kerkmusicus in Arnstadt en Mühlhausen.
foto: Terje Bjørnsen
Jo Asgeir Lie is een Noorse accordeonist en componist. In zijn composities klinken
Biografieën
zowel een affiniteit met de Noorse en Zweedse muziek als jazz en klassieke invloeden.
Ørjan Matre
Hij componeerde theatermuziek, solowerken, kamermuziek en koor- en liturgische muziek. Ook arrangeerde hij voor verschillende ensembles. Zijn grootste werk is een mis gebaseerd op het traditionele repertoire van zijn geboorteland Ål, in de Hallingdal vallei. Deze mis wordt door heel Noorwegen uitgevoerd in de Lutherse kerkdienst.
In 2011 ontving hij de Lindeman Prize for Young Musicians, in 2012 de Edvard Prize en in 2015 de TONO Composer’s Prize bij de Spellemannprisen Awards, de Noorse Grammy’s.
Guillaume Bouzignac
foto: Siv Mannsåker
Diego Ortiz De Spaanse componist en musicoloog Diego Ortiz (1510 ca. 1570) was in dienst van de onderkoningen van Napels en later bij koning Filips II. Hij schreef verhandelingen over de instrumentale en vocale uitvoeringspraktijk. Ook werd van hem een een grote band kerkelijke werken gepubliceerd, Musices liber primus hymnos, Magnificas, Salves, motecta, psalmos en enkele bewerkingen voor luit.
Ørjan Matre (1979) werd geboren in Bergen (Noorwegen) en studeerde compositie aan de Norges Musikkhøgskolen in Oslo. Matre is een vertegenwoordiger van de Noorse muziek. Zijn werk wordt uitgevoerd door vooraanstaande ensembles en orkesten. Premières vonden plaats op het Ultima Festival, Waraw Autumn, Sound Scotland, Wittener Tage für neue Kammermusik en de Darmstadt Ferienkurse.
Guillaume Bouzignac (ca. 1587 - 1643) was een Franse componist. Hij studeerde aan de kathedraal van Narbonne tot 1604. Koormeester was hij aan de kathedralen van Angoulême, Bourges, Tours en ClermontFerrand. Ook werkte 17
Biografieën
hij een tijd in Grenoble. Waarschijnlijk verbleef hij ook een tijd in Italië, gezien de stilistische invloeden in zijn muziek.
Krzysztof Penderecki
jaren tachtig keerde hij de avant-garde deels de rug toe en concentreerde hij zich meer op traditionele elementen als melodie en harmonie, al blijven zijn acht symfonieën en vele kooren kamermuziekwerken altijd doordrongen van een zekere ‘demonische’ klankkwaliteit.
Johann Pachelbel
In 1671 verhuisde Pachelbel naar Wenen, waar hij organist werd aan de Weense hofkapel. In 1677 keerde hij terug naar het Protestantse Duitsland en vestigde zich in Eisenach, Thüringen, waar hij als hoforganist onder Daniel Eberlin voor prins Johann Georg van SachsenEisenach werkte. Uiteindelijk keerde Pachelbel terug naar Neurenberg en werd organist aan de St. Sebalduskerk. Met zijn orgelkoralen oefende hij grote invloed uit op het muzikale oeuvre van Johann Sebastian Bach.
Per Nørgård
De Poolse componist Krzysztof Penderecki (1933) volgde zijn opleiding aan de Muziekacademie van Krakau waar hij later zelf compositie doceerde. Penderecki maakte in zijn composities gebruik van enorme clusters, glissandi en andere klankeffecten, waarmee hij tot de verbeelding sprak. Vanaf de 18
Per Nørgård is een Deens componist en muziekpedagoog. Hij studeerde aan Det Kongelige Danske Musikkonservatorium in Kopenhagen.
Johann Pachelbel (1653 1706) was een Duits organist en componist uit de barokperiode. Hij volgde zijn muzikale ontwikkeling aan de universiteiten van Altdorf en Regensburg.
Na zijn debuutconcert in 1956 ging hij naar Parijs en studeerde bij Nadia Boulanger. Na zijn studie werd hij docent muziektheorie in Odense, Kopenhagen en Aarhus. In 1995, na meer dan dertig jaren, trok Nørgård zich terug uit zijn functie als muziekpedagoog.
Biografieën
Grote bekendheid kreeg hij als lid van de pauselijke kapel waarin hij zo’n tien jaar zong. Zijn verfijnde vloeiende contrapuntische stijl van die werken was van grote invloed op Palestrina. In 1545 verliet Morales Rome en keerde hij terug naar Sevilla.
docent. Hij is vooral bekend geworden door zijn kerstlied Jul, jul, strålande jul.
foto: Lars Skaaning
Tot zijn bekendste leerlingen behoren de Deense componisten Karl Aage Rasmussen, Bent Sørensen, Hans Abrahamsen en Anders Nordentoft en de Zweedse operacomponist Hans Genfors.
Cristóbal de Morales Cristóbal de Morales (ca. 1500 - 1553) geldt als de belangrijkste Spaanse componist van kerkmuziek uit de renaissance. De Morales werd geboren in Sevilla en had een carrière als zanger en koorleider in diverse Zuid-Spaanse kathedralen.
Daarna bekleedde hij nog posten als kapelmeester van de kathedralen in Toledo, Marchena en Málaga. In die laatste plaats overleed Morales in de herfst van 1553.
Nordqvist studeerde orgel, piano en compositie. Tijdens zijn studententijd was het kerkmusicius en rond 1910 speelde hij piano in de bioscoop Röda Kvarn. Ook studeerde hij een jaar compositie in Berlijn. Van 1914 tot aan zijn dood was hij organist in de Adolf Fredrik kerk in Stockholm. Daarnaast gaf hij harmonie- en orgelles.
Gustaf Nordquist De Zweedse componist Gustaf Nordqvist (1886 1949) was organist en 19
Biografieën
Uitvoerenden Grete Pedersen Dirigent Grete Pedersen (1960) studeerde koor- en orkestdirectie aan de Noorse Hogeschool voor Muziek. Ze vervolgde haar studies bij Terja Kvam en Eric Ericson. Pedersen is internationaal vermaard om haar uitvoeringen van barokke, romantische en hedendaagse koormuziek. Dankzij haar vele concerten in Noorwegen en daarbuiten, optredens voor radio en televisie en een aantal veelgeroemde cd-opnamen is Grete Pedersen een veelgevraagd dirigent. Ze werkt geregeld als gastdirigent met gerenommeerde koren als het Nederlands Kamerkoor, het Groot Omroepkoor en het Zweeds Radiokoor. Daarnaast doceert zij koordirectie aan de Noorse Hogeschool voor Muziek en geeft ze masterclasses. In 1984 richtte Pedersen het 20
Oslo Kamerkoor op, dat ze tot 2004 dirigeerde en dat in dat jaar werd onderscheiden met de Ereprijs van de Noorse Koorassociatie. Bij dit koor ontwikkelde zij een nieuwe, op de Noorse ‘kvede’-traditie en de volksmuziek gebaseerde uitvoeringspraktijk.
foto: Anniken C. Mohrr
Sedert 1990 is Pedersen chefdirigent en artistiek leider van het Noors Solistenkoor. Naast talloze wereldpremières, heeft zij zich meer en meer toegelegd op grotere producties met koren en orkesten, onder meer met het Noors Radio Orkest, het Noors Kamerorkest en de Noorse Baroksolisten.
Rolf Lislevand Luit
Rolf Lislevand (1961) is een Noors gitarist, luitist en bespeler van andere soortgelijke tokkelinstrumenten. Hij studeerde klassiek gitaar aan de Noorse Staatakademie voor Muziek van 1980 tot en met 1984. Daarna zette Lislevand zijn muzikale opleiding voort aan de Schola Cantorum Basiliensis in Zwitserland. Lislevand ging speelde in ensembles als Hespèrion XX, La Capella Reial de
Biografieën
Catalunya en The Concert des Nations. Bij Jordi Savall deed hij ervaring op in het zeventiende-eeuwse repertoire voor de viola da gamba. Lislevand geeft barokcomposities een twintigste-eeuws karakter, vaak door het toevoegen van jazzelementen. Van 1993 tot 2007 gaf hij les aan de Staatliche Hochschule in Trossingen in Duitsland. Daarna kreeg hij als solist en kamermuziek een steeds grotere naam, vooral in de Verenigde Staten.
Gjermund Larsen (1981) is een Noorse folkviolist en componist. Zijn opleiding kreeg hij aan de Ole Bull Akademiet in Voss en de Norges Musikkhøgskolen in Oslo.
Gjermund Larsen
Mats Eilertsen
Viool
Contrabas
ontving hij met het Håkon Kornstad Trio de Kongsberg Jazz Award.
Tijdens zijn studie speelde hij de folkband Majorstuen. In 2006 richtte hij het Gjermund Larsen Trio op, dat inmiddels zijn vierde album heeft gelanceerd. Ook solo brengt hij cd’s uit; zijn album Ankomst ontving in 2008 de Spellemannprisen.
Mats Eilertsen (1975) is een Noorse jazzmusicus en componist. Hij speelde in verschillende bands en is vooral bekend als bassist van de jazzpianist Tord Gustaven.
In 2016 nam hij Rubicon op met een 7-koppige band; een project dat hij uitvoerde in opdracht van het Noorse Vossa Jazz festival.
Eilertsen werd opgeleid aan het Trondheim Musikkonservatorium, waar hij de jazzrichting volgde. Met de jazzband Dingobats waar hij in speelde maakt hij twee opnames. In 2002 21
Biografieën
Noors Solistenkoor Het Noors Solistenkoor (Det Norske Solistkor) geldt niet alleen als het beste kamerkoor van Noorwegen, maar tevens als een van de vocale topensembles uit de Scandinavische regio. Het koor werd in 1950 opgericht met de bedoeling een toonaangevend ensemble te creëeren voor de uitvoering van zowel het klassieke koorrepertoire als de nieuwste koormuziek. Sinds 1990 wordt het koor gedirigeerd door Grete Pedersen, die ook de artistieke leiding heeft. Het Noors Solistenkoor werkt geregeld samen met orkesten als het Noors Radio Orkest, het Noors Kamerorkest en het Italiaanse barokensemble Europa Galante. De kern van haar repertoire wordt gevormd door de klassieke werken uit de Scandinavische en de internationale koorliteratuur. Verder heeft het koor een grote faam verworven in het hedendaagse repertoire. Het brengt veelvuldig nieuwe 22
werken van Noorse en internationale componisten in première. De leden van het koor zijn allen goed opgeleide, zorgvuldig geselecteerde zangers, die binnen en buiten het koor ook solistisch optreden. Het aantal zangers in het koor varieert afhankelijk van het uit te voeren repertoire. Sopranen Camilla Wiig Revholt Ditte Marie Bræin Marie Christine Köberlein Magnhild Korsvik Ingeborg Dalheim Mari Johanne Müller Alten Nina Therese Karlsen Mari Askvik Cecilia Lund Tomter Eva Borghild Landro Tenoren Paul Kirby Masashi Tsuji Robert Lind Øystein Stensheim Bassen Svein Korshamn Peder Arnt Kløvrud Arild Bakke Oskar Olofson Jens-Erik Aasbø
BiografieĂŤn
foto: Yngve Olsen Saebbe
23
Verwacht
Serie Koren Di 6 feb 2018 Grote Zaal 20.15 uur
Ests Kamerkoor Arvo Pärt en de vocale rijkdom van Estland Estland heeft een prachtige koortraditie met aan de top daarvan het Ests Kamerkoor. Zo kent het land sinds 1869 een zangfeest dat prijkt op de UNESCO erfgoedlijst, met in 2014 zo’n 100.000 bezoekers. Componisten als Cyrillus Kreek en Veljo Tormis schreven hiervoor muziek. Tormis componeerde liederen die sterk verbonden zijn met de volksgebruiken rond het Midzomerfeest. De muziek van Arvo Pärt ademt een tijdloze, toegankelijke schoonheid. Kaspars Putniņš, chef van het Lets Radiokoor, is sinds 2014 ook chef-dirigent van het Ests Kamerkoor, en daarmee de opvolger van Daniel Reuss. Bij het Ests Kamerkoor neemt muziek van Pärt een belangrijke plaats in. Pärt is onmiskenbaar de bekendste hedendaagse Estse componist. Hij bereikt wereldwijd een breed publiek met zijn veelal ingetogen stijl, geïnspireerd op het gregoriaans en de Russisch-orthodoxe kerkmuziek. Programma: Arvo Pärt Solfeggio / Summa / Magnificat / Zwei Beter / The Woman With The Alabaster Box / Nunc dimittis / Dopo la vittoria / Cyrillus Kreek 2 Psalmen uit Taaveti laulu (Psalmen Davids) / Galina Grigorjeva Nox vitae / Veljo Tormis Jaanilaulud (Liederen voor het Sint Jansfeest / Midzomerfeest) / Curse upon iron
24
Kaspars Putniņš
Verwacht
Serie Koren Zo 4 mrt 2018 Grote Zaal 20.15 uur
The Tallis Scholars Geïnspireerd door de Sixtijnse Kapel De Sixtijnse Kapel, in gebruik sinds 1483, is de belangrijkste kapel van het Pauselijk hof in Rome. Betoverend zijn de beroemde fresco’s van renaissanceschilders als Botticelli en Michelangelo, die de muren en gewelven sieren. De rijke verzameling meerstemmige muziek, die speciaal voor het Koor van de Sixtijnse Kapel is gecomponeerd, is al even adembenemend. Het Engelse topkoor The Tallis Scholars brengt deze muziek in dit concert van de Tiber naar het IJ. The Tallis Scholars en dirigent Peter Phillips zijn geliefde gasten in het Muziekgebouw. Het programma van deze avond bevat merendeels werken die speciaal voor de Sixtijnse Kapel zijn gecomponeerd. De beste Italiaanse, Spaanse, Franse en Franco-Vlaamse componisten hebben bijgedragen aan het talrijke repertoire voor deze kapel. Misdelen uit verschillende missen van Palestrina vormen het raamwerk voor enkele aangrijpende klaagzangen. Bovendien schrijft Alexander Campkin in opdracht van The Tallis Scholar een nieuw werk, Miserere, dat elementen bevat van de muziek voor de Sixtijnse Kapel.
Alexander Campkin
Programma: Giovanni Pierluigi da Palestrina Missa Assumpta est Maria (Kyrie) / Missa Ecce ego Joannes (Gloria) / Missa Veni creator spiritus (Credo) / Missa Confitebor tibi Domine (Sanctus) / Missa brevis (Agnus Dei) / Cristóbal de Morales Jubilate Deo / Josquin Desprez Absalon fili mi / Inter natos mulierum / Elzéar Genet Carpentras Lamentations / Gregorio Allegri Miserere / Alexander Campkin Miserere (nieuw werk) 25
Verwacht
December 2017 vr 22 + za 23 dec / 19.30 uur za 23 dec / 16.00 uur zo 24 dec / 11.00 uur Nieuw Vocaal Amsterdam + Amsterdam Baroque Orchestra Kerstspel do 28 dec / 19.30 uur Calefax PAN 14 zo 31 dec / 19.30 uur / BIMHUIS Oud & Nieuw 2017 Grootser en diverser dan ooit, Oud & Nieuw in het BIMHUIS UITVERKOCHT
Januari 2018 vr 5 jan / 20.30 uur FIBER X The Rest is Noise Alessandro Cortini + Demdike Stare & Michael England + Macular + Sabrina Ratté + Izabel
za 6 jan / 20.15 uur Freedom o(r) speech I Solisti del Vento + Jan Decleir 26
wo 10 jan / 20.15 uur Christopher Maltman +Joseph Middleton The Soldier - from Severn to Somme do 11 jan / 20.15 uur Asko|Schönberg + Slagwerk Den Haag American Anthology vr 12 jan / 20.15 uur Vanessa Benelli Mosell Italiaans pianotemperament
za 13 jan / 20.30 uur stargaze Composities van o.a. Boards of Canada, Nik Void en Qasim Naqvi zo 14 jan / 11.00 uur / Kleine Zaal Ensemble SCALA De Kunst van ‘Nauwluisterendheid’ zo 14 jan / 12.00 uur / Hele gebouw Muziekgebouw Park Picknick
do 18 jan / 12.30 uur Lunchconcert Ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds
do 18 jan / 20.15 uur Het Gelders Orkest + Liza Ferschtman Serenade vr 19 jan / 20.15 uur Score Collective Extase za 20 jan / 20.15 uur Ensemble Zefiro Virtuoze sonates uit de barok zo 21 jan / 13.30 uur 18 violisten rondom Joseph Puglia Het Berio Project
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
27