Do 3 mei 2018 Grote Zaal 20.15 uur
Donderdag avondserie
Ragazze Quartet Radio Rusland
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Donderdag avondserie Do 3 mei 2018 Grote Zaal 20.15 - 21.30 uur
Ragazze Quartet Radio Rusland Ragazze Quartet: Rosa Arnold viool Jeanita Vriens viool Annemijn Bergkotte altviool Rebecca Wise cello NoĂŤl S. Keulen acteur Ilja Leonard Pfeijffer, Mayke Nas teksten
ca. 75 minuten zonder pauze
Nagesprek Foyerdeck 1 21.45 - 22.15 uur Thea Derks in gesprek met Componist des Vaderlands Mayke Nas, Ragazze Quartet en acteur NoĂŤl S. Keulen
Dit concert is mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten.
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Programma
Mayke Nas (1972) Etherkwartet nr. 9 (2018; wereldpremière) Sofia Goebaidoelina (1931) Strijkkwartet nr. 2 (1987) Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975) Strijkkwartet nr. 10 in As op. 118 (1964) Andante Allegretto furioso Adagio (attacca) Allegretto - Andante Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) Fragmenten uit Strijkkwartet nr. 1 in g (1889/90) Romance: Andante espressivo Scherzo: Allegro
3
Toelichting ‘En toen bleek dat haar ziel nog volkomen rein en ongeschonden was. Dat was iets volstrekt ongewoons voor een hedendaagse componist uit de Sovjet-Unie: men moest daar immers altijd een of ander compromis sluiten om te overleven.’ Woorden van de cellist van het Helsinki Quartet, dat in 1987 in Finland de première gaf van het Tweede strijkkwartet van Sofia Goebaidoelina. Haar ziel, haar mentaliteit, haar gedrevenheid: ongebroken bij een componiste bij wie zich dat evengoed heel anders had kunnen ontwikkelen, gezien het klimaat waarbinnen ze lange tijd moest leven. Over verstoring en restrictie, over vijandige regimes en cultuurkritiek, over angst en vlucht gaat dit concert Radio Rusland, een iets ander concert dan gebruikelijk. Want voor één avond wordt het Muziekgebouw omgebouwd tot radiostudio. U bent getuige van een ‘live uitzending’. Wie spreekt en wie speelt, wie speelt en wie spreekt? Wie neemt het woord, ook als er niemand speelt of spreekt maar de woorden nóg ergens anders vandaan komen – uit het verleden, uit Rusland, uit Amerika, uit… Goebaidoelina, geboren Tartaarse in de Sovjet-Unie, mocht spreken maar moest het belangrijkste voor zich houden. Sjostakovitsj moest van het regime woorden spreken die hij niet meende, leugens verkondigen, toespraken oplezen van hem in allerijl door partijbonzen toegestoken briefjes waarvan hij de inhoud soms niet eens kende. Rachmaninov werden geen restricties opgelegd maar zijn woorden zouden na zijn vlucht naar het Westen nooit meer in zijn vaderland klinken. Drie grote Russische componisten die op akelige wijze met (cultuur)politiek te maken kregen. 4
Het Ragazze Quartet besloot hen in één programma te verenigen. Mayke Nas, de Nederlandse Componist des Vaderlands, werd aangetrokken voor de omlijsting. ‘We hadden al eerder samengewerkt,’ vertelt Mayke, ‘en wilden dat nu graag nog eens doen. Behalve als componiste kreeg ik een soort ‘regisseursfunctie’ van dit concert. Ik besloot de muziek te plaatsen binnen een radio-uitzending, wat me ruimte gaf voor de context.’
Alle componisten van vanavond hebben te maken met een vorm van restrictie Ze begon over de drie componisten te lezen en ontdekte al snel dat ze allemaal te maken hadden gehad met een sterke vorm van restrictie: ‘Ze leefden binnen een hun belemmerende cultuur.’ Nu was het nog zaak wat de rol van Nas zou kunnen zijn, behalve dan als auteur van een speciaal opdrachtwerk. ‘Wat doe je daar als Nederlands componiste tussen die getergde Russen? In Nederland is de kunstenaar toch vrij? Maar nader beschouwd blijkt dat toch niet helemaal
Toelichting
waar te zijn. De mogelijkheden voor componisten zijn hier steeds beperkter, als je kijkt naar financiering en programmeringsmogelijkheden. Daar wil ik me bij dit concert ook mee uiteenzetten.’
Mayke Nas Etherkwartet nr. 9 Als eerste klinkt Nas’ Etherkwartet nr 9. ‘Het gaat over verstoring. Nergens is er vaste grond onder de voeten – zoals ook componisten in de Sovjet-Unie constant in onzekerheid werden gelaten, zelfs omtrent zaken van veroordeling of dood; een sterk ontregelende tactiek die het regime bewust inzette.’ ‘Aan het begin van mijn stuk laat ik als het ware de radio doldraaien. Op alle zenders klinkt hetzelfde openingsakkoord van het Russische volkslied. Ik downloadde allerlei versies van internet en besloot toen alleen die in C groot te nemen, want die verschilden nog genoeg. Het klinkt namelijk nooit exact hetzelfde: een beetje hoger, een beetje lager, andere klank, veraf, dichtbij, enzovoort. Hiermee componeerde ik een soort triomfantelijk dreigend tonaal drijfzand. Ook verderop klinken nog allerlei permutaties van C groot. ‘Dan is er altijd storing op de radio en dat verwerkte ik ook in mijn kwartet. Dus veel tremolo, gekraak en wisselende toonhoogtes. Samen met het Ragazze
Quartet hebben we een geweldig scala aan kraakgeluiden verzameld. Vervolgens heb ik Ilja Leonard Pfeijffer gevraagd een speech te schrijven en kwam Noël S. Keulen er als acteur bij om die speech te houden. Dat bracht weer een heel nieuw spanningsveld met zich mee op het podium. Zo was het één grote ontdekkingsreis, die doorging tot en met de try-outs. Loeispannend! Gelukkig waren de reacties goed. ‘Actueel en indringend,’ zei men. ‘Dit had ik totaal niet verwacht!’ Want het is niet zo dat verstoring, ongeregeldheid en zelfs restrictie uitsluitend ellende oplevert. De muziek van iemand als Sjostakovitsj werd – nadat de Pravda zijn opera Lady Macbeth van Mtsensk veroordeelde om zijn modernisme en hij zelfs zijn leven niet meer zeker was (zó ver ging dat) – sterk bepaald door de omstandigheden. De autonomie van zijn kunstenaarschap was ‘verstoord’. Maar zijn zijn composities er ook minder van geworden? Misschien werden ze wel beter.’ ‘Overigens verwijst ook de titel Etherkwartet nr. 9 naar ‘verstoring.’ Het is niet mijn negende kwartet maar een knipoog naar het nummer Revolution 9 van The Beatles. Misschien wel John Lennons ode aan Stockhausen in het roerige revolutiejaar 1968. Hij maakt gebruik van een heleboel afgekeurde takes, ook klassieke, uit de Abbey Road Studio’s. Een van de terugkerende fragmenten is de droge stem van een opnameleider die alsmaar ‘Number nine’ blijft herhalen. Die geëlektrificeerde sfeer zat in mijn hoofd toen ik aan mijn stuk begon.’ 5
Toelichting
Sofia Goebaidoelina Strijkkwartet nr. 2 Ze ‘lag’ moeilijk in de Sovjet-Unie, Sofia Goebaidoelina. ‘Te treurig en te diepzinnig, een artistiek bedenksel,’ kwetterden de gezaghebbende Dmitri Kabalevski en trawanten olijk. ‘Draagt u toch uit hoe gelukkig de Sovjetjeugd is.’ Maar dat vertikte ze. En zo componeerde ze jarenlang voor de bureaula. Alleen in kleine kring oogstte ze waardering. Niemand minder dan Sjostakovitsj bewonderde haar ‘verkeerde weg’, haar leraar die nog wel de autoriteit had om haar in 1959 met de hoogste onderscheiding af te laten studeren aan het conservatorium. Pas vanaf de jaren 80 was het klimaat zo mild, dat Goebaidoelina’s grotere werken konden worden uitgevoerd. In 1979 werd er zelfs een jaarlijks festival geïnitieerd voor nieuwe muziek, de Moskauer Herbst, waar haar muziek en die van andere avant-gardisten klonk. Sinds 1986 mocht zij vrij naar het Westen reizen, waarvan ze duidelijk gebruik gemaakte toen ze zich in 1992 definitief in Duitsland vestigde. Het Tweede strijkkwartet was in 1987 een van de eerste werken die na haar ‘vrijlating’ ontstond en zijn première in het Westen beleefde in Kuhmo, Finland, een heel klein stadje. De natuur is er nooit ver; bossen, rotsen, water – je ziet ze, je voelt ze er 6
eigenlijk steeds. Het is er stil. Dat vond de cellist Seppo Kimanen ook, toen hij in 1970 op zoek was naar stilte om er een klein kamermuziekfestival te organiseren. Muziek gedijt in stilte, zo was zijn opvatting. Ook toen later het Kuhmo Chamber Music Festival een begrip werd en vele bezoekers trok, vergat Kimanen het oorspronkelijke idee erachter niet. Het was dan ook passend juist Sofia Goebaidoelina te vragen om er een nieuw strijkkwartet voor te componeren. Goebaidoelina – mystiek, metafysisch, ‘met haar sensibiliteit voor klank die zij letterlijk uit de stilte opwekt’, zoals iemand eens schreef – wist wat stilte was. In het korte Tweede strijkkwartet stelt ze het vaak onaangename en meedogenloze aardse bestaan tegenover een eerder zachte spirituele wereld. Deze wordt uitgebeeld door vibrato en flageoletten vol symbolische betekenis. De componiste was in Kuhmo bij de repetities aanwezig. ‘Ze is altijd bescheiden en vriendelijk maar liet ons tijdens de repetities precies weten wat ze wilde,’ constateerde Kimanen. ‘Om de lichte wereld van haar kwartet te karakteriseren, sprak ze over engelen en vogels en zong ze ons voor.’
Dmitri Sjostakovitsj Strijkkwartet nr. 10 Het was bepaald niet vrijwillig dat Dmitri Sjostakovitsj in maart 1949 zijn koffers pakte en het vliegtuig nam naar New
Toelichting
York. Het leek misschien mooi: een panAmerikaans Congres voor Cultuur en Vrede waar hij zou spreken als belangrijkste vertegenwoordiger van de Sovjet-Unie. Toch had hij niet willen gaan. Hij vermoedde problemen toen de staat hem vroeg. Zelfs de minister van buitenlandse zaken kon hem niet overreden. Toen kreeg hij opeens een welbekende stem aan de telefoon: Jozef Stalin, de Grote Leider zelf. Sluit u zich bij de Moskouse delegatie aan, zei deze op een toon die geen tegenspraak duldde. En Sjostakovitsj ging, hij moest.
Sjostakovitsj raakte nooit zijn angsten kwijt Het was wat vreemd dat juist hij was ‘uitverkoren’. Was hij niet een van de meest verguisde Sovjetcomponisten? Had waarschijnlijk Stalin zelf niet het artikel in de Pravda geschreven, ‘Chaos in plaats van muziek’, dat Lady Macbeth had beschuldigd van formalisme, modernisme en andere staatsvijandelijkheden? Daarna had hij moeten inbinden. Een knieval voor het systeem, hoezeer dat ook wrong, want anders stond er misschien een transport naar de strafkampen van Siberië op het menu. Nog kort voor zijn Amerikaanse reisje, in 1948, was er opnieuw zo’n schervengericht uitgevaardigd. Opnieuw had hij zijn ‘verontschuldigingen’ moeten aanbieden, moeten buigen voor de macht. De angst zat er diep in. Elk moment kon de telefoon gaan met het fatale bericht.
Jarenlang had de doodsbange componist twee koffers onder zijn bed klaarstaan, voor het geval hij onverwachts gedeporteerd zou worden. Dus waarom moest nu juist hij als vertegenwoordiger van het systeem naar Amerika? Wel, omdat hij in Amerika sinds zijn Leningrad-symfonie, dat immense antioorlogsmonument, populair was. Naar hem zouden de Amerikanen luisteren. Juist als hij – gedwongen natuurlijk – de Sovjetideologieën zou uitdragen, zou dat indruk maken. Er geschiedde wat Sjostakovitsj al had gevreesd. Op het congres, ten overstaan van een wereldwijde culturele elite, legde de muziekcriticus van de New York Times hem een artikel voor uit de Pravda. Het veroordeelde componisten als Schönberg en Stravinsky als ‘obscurantisten, decadente bourgeois-formalisten en lakeien van het imperialistische kapitalisme’. Hun muziek moest in de Sovjet-Unie verboden worden. Bent u het, vroeg de journalist aan Sjostakovitsj, met deze officieel gepubliceerde mening eens? De tolk die naast Sjostajovitsj zat, lid van de KGB, fluisterde hem iets in het oor. De componist stond op en zei, naar de vloer starend, in de microfoon: ‘Ik ben het volkomen eens met de uitspraak van de Pravda.’ Binnen een dergelijk spanningsveld moest Sjostakovitsj leven en stond hij voortdurend onder druk. Toen hij in 1964 zijn Tiende strijkkwartet schreef, was de sfeer in zijn land inmiddels wat minder grimmig. Stalin was al ruim een decennium dood. Eerder 7
Toelichting
veroordeelde composities mochten nu worden gespeeld. Dat wil niet zeggen dat hij zijn angsten kwijtraakte. Hij was een getraumatiseerd man. Zo is het karakter van dit Tiende strijkkwartet nog altijd donker, bij wijlen zelfs sinister en angstig. Sommigen horen er echter ook lichtpuntjes in. Symboliseert het heftige tweede deel, Presto furioso, het kwaad, dan keert dit in het serene slot niet terug. Is het weggevloeid, overwonnen? Sjostakovitsj schreef dit kwartet bijzonder snel; niet meer dan elf dagen, 9 tot 20 juli 1964, had hij ervoor nodig. Hij schreef het in een betrekkelijk vredige omgeving, namelijk in het Bondshuis van de Componisten in de Armeense stad Dilisjan.
Sergej Rachmaninov Fragmenten uit Strijkkwartet nr. 1 Een Februarirevolutie én een Oktoberrevolutie in één jaar tijd; Rusland was in 1917 een gevaarlijk land geworden. Zeker als je tot de bevoorrechte klasse behoorde. Opstandige bolsjewieken vochten de autoriteit aan van het eeuwenoude tsarenhuis en het duurde niet meer zo heel lang of de laatste telg, Nicolaas II, zou door hen worden vermoord. Talloze arbeiders en andere mensen uit de lagere standen waren voor die tijd al omgekomen bij bloedig neergeslagen opstanden. Wat stond je te doen? Sergej Rachmaninov kon dan wel concerten geven waarin ‘de vrije artiest 8
S. Rachmaninov de opbrengst doneert aan het behoeftige vrije leger in zijn vrije land,’ maar eigenlijk voelde hij zich helemaal niet zo vrij. Met de Oktoberrevolutie, die Rusland voor altijd zou veranderen, zag deze individualist zich opeens deel geworden van een collectief en was verplicht vergaderingen van het woningcomité bij te wonen en nachtdiensten te draaien. Dat was geen vrijheid. En de onrust en chaos bedrukten hem. Hij zag zijn kans dan ook schoon toen hij gevraagd werd voor een reeks concerten in Stockholm. Nog voor het einde van het jaar had hij ook visa voor zijn vrouw en twee dochters en namen de Rachmaninovs de trein richting vrijheid op hetzelfde station waar een paar dagen later uitgerekend Lenin zou aankomen om de revolutie nog eens flink aan te wakkeren. Rachmaninov zou zijn vaderland nooit terugzien. Hij zou zich tenslotte in Amerika vestigen. Het is triest te zien dat hij in de zesentwintig jaar na zijn vrijwillige verbanning nog maar zes werken componeerde (van de in totaal vijfenveertig). Buiten Rusland moest hij vooral als concertpianist aan de kost komen. Bij zijn vertrek bezat hij vrijwel niets meer: zijn auteursrechten waren vervallen, zijn roebels waardeloos en zijn landgoed Ivanovka viel ten prooi aan plunderaars. Zijn Eerste strijkkwartet componeerde hij nog in alle vrede. In 1890 was hij nog student, pas 17, leerling van Sergej Tanejev en Anton Arenski. Maar zijn echte leermeester was Pjotr Tsjaikovski. Deze was zijn ‘geestelijk
Toelichting
leider’, zijn ‘mentor’, zijn grote voorbeeld. Het zou dezelfde Tsjaikovski zijn die hem, kort nadat hij dit kwartet componeerde, tot zijn ‘opvolger’ benoemde vanwege de succesvolle opera Aleko. Later zou Rachmaninov zich nooit meer aan een strijkkwartet wagen. In het kader van het thema ‘verstoring’ klinken er alleen fragmenten, wat niet bijster problematisch is aangezien het kwartet onvoltooid is; alleen de middendelen Romance en Scherzo werden tussen Rachmaninovs papieren gevonden. Tekst toelichting: Stephen Westra
9
Teksten Vertaling niet-Nederlandse geluidsfragmenten Uit de laatste speech van Jozef Stalin (1952) ‘Voorheen noemde de middenklasse zichzelf liberaal. Ze steunden de democratische vrijheid en werden daarmee populair. Nu blijft er geen spoor van liberalisme over. Er is geen sprake meer van een zogenaamde ‘individuele vrijheid’. Persoonlijke rechten worden alleen erkend voor degenen die geld hebben, terwijl het gewone volk wordt gezien als een uit te buiten menselijk potentieel. Het beginsel van gelijke rechten voor mensen en naties is tot stof verpulverd en vervangen door het beginsel van alle rechten voor de uitbuitende minderheid en het ontbreken van rechten voor de uitgebuite meerderheid.’ https://www.youtube.com/watch?v=3nMDjKtTigQ
Vladimir Poetin over een kunstbezoek in Rusland (2016) ‘Meer en meer mensen kiezen voor een betekenisvolle, intellectuele invulling van hun vrije tijd. Het volstaat te noemen dat jaarlijks bijna 120 miljoen mensen het museum bezoeken. Ik weet niet of een land met een vergelijkbare populatie zulke cijfers haalt, maar ik betwijfel het. Theaters worden ook steeds populairder, trekken 39 miljoen bezoekers per jaar, net als theaterfestivals gewijd aan onze grote schrijvers: Tsjechov, 10
Tolstoi, Dostojevski en moderne acteurs als Sjoeksjin. Om geen première te missen en regelmatig tentoonstellingen en concerten met klassieke muziek te bezoeken is niet alleen een ‘savoir vivre’ aan het worden maar een urgente behoefte voor Russen. Het is heel belangrijk deze positieve houding te bewaren in de maatschappij.’ https://www.youtube.com/watch?v=0I1saENVNWg
Sofia Goebaidoelina over Dmitri Sjostakovitsj (2009) ‘Dat was voor mij onvergetelijk. De enige keer misschien. De enige woorden. Maar van invloed op mijn hele leven. Deze ondersteuning, deze diepzinnige verhouding tot een jong iemand… hij was misschien een zeer goed mens. Met een zeer gecompliceerd lot. Een zeer, zeer goed mens. En een zeer diepzinnig mens. Mijn jeugdsymfonie was beslist niet perfect, niet zo goed. Dit werk staat ook niet op mijn werkenlijst. Maar hij… hij zag meer dan er daadwerkelijk was. Dat schat ik zeer hoog, van grote menselijke waarde.’ https://www.digitalconcerthall.com/en/ interview/248-3
Uit een reportage over een Russisch concert (met Valeri Gergiev) in Palmyra (2016) ‘Dit heeft natuurlijk een politieke werking. Het Kremlin dat tegen de wereld zegt, ‘kijk, we zijn een positieve kracht in Syrië’. Het
Teksten
is meer dan muziek. Door een concert te organiseren te midden van de ruïnes van Palmyra wil Rusland de wereld laten zien dat het een positieve bijdrage aan Syrië levert, vrede en stabiliteit naar het land brengt.’ https://www.youtube.com/watch?v=L3ZY2YPmqTI
Uit een van de laatste speeches van John F. Kennedy (oktober 1963) ‘Ik zie weinig dat van groter belang is voor de toekomst van ons land en onze beschaving dan volledige erkenning van de plaats van de kunstenaar. Als kunst de wortels van onze cultuur moet voeden, moet de maatschappij de kunstenaar de vrijheid geven zijn visie te volgen, waar die hem ook brengt. We moeten nooit vergeten dat kunst geen vorm van propaganda is; het is een vorm van waarheid. In een vrije maatschappij is kunst geen wapen en behoort het niet tot het domein van polemiek en ideologie. Kunstenaars zijn geen ingenieurs van de ziel. Dat kan elders anders zijn. Maar in een democratische maatschappij is de hoogste plicht van de schrijver, de componist, de kunstenaar om trouw aan zichzelf te blijven, waar dat ook toe mag leiden. In het dienen van zijn visie van de waarheid, dient de kunstenaar zijn land het beste. En het land dat de taak van kunst minacht haalt zich het lot van Robert Frosts huurling op de hals, het lot ‘om niets te hebben om met trots op terug te kijken, en niets te hebben om met hoop naar vooruit te kijken.’’ https://www.jfklibrary.org/AssetViewer/80308LXB5kOPFEJqkw5hlA.aspx
11
Biografieën Componisten Mayke Nas
foto: Teo Krijgsman
Theater, video, tekst en choreografie zijn vaak een geïntegreerd onderdeel van de composities van Mayke Nas (Den Haag, 1972). Ze werkt graag met ongebruikelijke speeltechnieken en objecten, en geeft haar stukken speelse titels. Zo schreef ze I Delayed People’s Flights By Walking Slowly In Narrow Hallways voor vier spelers, 12
vier stoelen, vier versterkte schoolborden en live elektronica in samenwerking met Wouter Snoei. Ze ontving de Matthijs Vermeulen Aanmoedigingsprijs 2003 voor haar stuk (w)here en de Anjer Muziekprijs 2005 voor La chocolatière brûlée. In het seizoen 2011-2012 was ze artist in residence van het Berliner Künstlerprogramm des DAAD. Ze werkte samen met het Nieuw Ensemble, Asko|Schönberg, Slagwerk Den Haag, het Koninklijk Concertgebouw Orkest, Bl!ndman, de Neue Vocalsolisten, Eighth Blackbird, het Ragazze Quartet en anderen. Sinds najaar 2016 is ze Componist des Vaderlands.
Sofia Goebaidoelina De Russische componiste Sofia Goebaidoelina (1931) studeerde eerst piano en compositie aan het conservatorium van Kazan en was daarna leerling compositie aan het conservatorium van Moskou bij Nikolai Peiko, de assistent van Dmitri Sjostakovitsj.
Vanaf 1959 vervolgde Goebaidoelina haar studie bij de componist Vissarion Sjebalin. Sinds 1963 is zij actief als componiste. In 1975 richtte ze samen met Viktor Soeslin en Vjatsjeslav Artjomov het Astreja Ensemble op dat zich specialiseerde in het improviseren met zeldzame Russische, Kaukasische, Centrale en Oost-Aziatische traditionele muziekinstrumenten. Dankzij de violist Gidon Kremer, die sinds begin jaren 80 haar werk promoot, en dirigent Reinbert de Leeuw, die veel van haar composities heeft gedirigeerd, wordt haar werk regelmatig in het Westen
BiografieĂŤn
uitgevoerd. In 1992 verhuisde ze naar Duitsland en ging ze in de buurt van Hamburg wonen.
Dmitri Sjostakovitsj
van Prokofjev, romantiek, neoclassicisme, Russische volksmuziek, het komt allemaal samen in het werk van Sjostakovitsj die in vele genres actief was. Hij schreef ook diverse filmscores om in zijn levensonderhoud te voorzien in tijden dat zijn vrije werk door de Russische machthebbers verboden was.
Sergej Rachmaninov
Dmitri Sjostakovitsj (1906Â 1975) is een van de meest gewaardeerde en meest gespeelde Russische componisten van de twintigste eeuw. Sjostakovitsj kwam tot bloei onder het Sovjetregime waar hij vervolgens veelvuldig mee in botsing kwam omdat zijn kleurrijke stijl niet voldeed aan de Russische eisen. Het werk
Westers-Russische stijl van componeren tot ver in de twintigste eeuw bracht. Rachmaninov kreeg zijn opleiding aan het Conservatorium van Moskou en won er de gouden medaille voor zijn opera Aleko uit 1892. De slechte ontvangst van zijn Eerste symfonie in 1895 stortte Rachmaninov in een diepe depressie. Na de Revolutie van 1917 verliet Rachmaninov zijn vaderland om zich te vestigen in de Verenigde Staten. Hij werd geplaagd door heimwee en zijn compositorische arbeid nam zienderogen af, maar hij bleef wel concerten geven. Als pianist kreeg hij mede dankzij zijn fabelachtige techniek en de grote spanwijdte van zijn handen een legendarische status.
Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) geldt als de laatste vertegenwoordiger van de laat-romantische Russische pianistiek en als de laatste componist die de romantische 13
Biografieën
foto: Bastiaan Woudt
Uitvoerenden Ragazze Quartet Het Ragazze Quartet speelt klassieke en moderne strijkkwartetten: bevlogen en op het hoogste niveau. Met spraakmakende programma’s heeft het kwartet zich ontwikkeld tot een van de meest frisse en toonaangevende stemmen in de klassieke muziek. In innovatieve programma’s gaat het de samenwerking aan met de meest oorspronkelijke stemmen in 14
theater, dans en literatuur. Ragazze werkt graag samen met jonge musici en theatermakers evenals met toonaangevende organisaties als NDT, het Kronos Quartet, Orkater en het Holland Festival. Daarnaast is het kwartet sinds 2017 artistiek leider van festival September Me in Amersfoort. Het Ragazze Quartet volgde de tweejarige voltijdsopleiding aan de Nederlandse Strijkkwartet Academie en sloot deze af in 2011. In 2013 wonnen ze de Kersjes Prijs, een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een uitzonderlijk talent in de
Nederlandse kamermuziek. In 2017 won het Ragazze Quartet de Operadagen Rotterdam Award. Het Ragazze Quartet wordt meerjarig ondersteund door het Fonds Podiumkunsten en het Amsterdams Fonds voor de Kunst. De viool van Jeanita en de strijkstok van Annemijn zijn ter beschikking gesteld door het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Verder bezitten de Ragazze een kwartet aan klassieke stokken gemaakt door Andreas Grütter, mogelijk gemaakt door de Stichting Eigen Muziekinstrument.
Biografieën
Noël S. Keulen Acteur Noël studeerde in 2006 af aan de acteursopleidig van ArtEZ Toneelschool Arnhem. De afstudeervoorstelling Alpha Centauri, geregisseerd door Gerardjan Rijnders, won de IT’s publieksprijs. Sindsdien speelde Noël onder andere in Jan Rap en z’n Maat, De Verlichting is Stuk, Soldaat van Oranje, De Onrendabelen en De Lankmoedigen. Op tv was Noël te zien in Moordvrouw (RTL), Flikken Maastricht (TROS), Danni Lowinski (SBS), Bellicher : CEL (VPRO) en meer. In 2012 had hij de
hoofdrol in de NTR KORT! film WIL. Daarnaast speelt hij in reclames (Bolletje, Toyota en Klene). In 2015 was Noël te zien in Gluckauf en speelde hij Anton in de familiefilm De Boskampi’s, onder meer te zien op het prestigieuze Sundance Festival. In januari 2017 ging op het IFFR Quality Time van Daan Bakker in première, waarin Noël een van de hoofdrollen speelde. Als enige Nederlandse Film zat deze in de Tiger Competitie en ontving unaniem lovende recensies.
Ilja Leonard Pfeijffer Auteur Ilja Leonard Pfeijffer (1968) schrijft romans, verhalen, gedichten, columns, essays, kritieken, theaterstukken en songteksten. Hij woont en werkt in Genua. Pfeijffer was tot 2004 werkzaam als classicus aan de Universiteit Leiden. Hij is gespecialiseerd in het werk van de klassieke dichter Pindarus. In 1998
won hij de C. Buddingh’-prijs voor zijn dichtbundel Van de vierkante man. Voor de Boekenweek 2000 stelde hij de bundel De Antieken: Een korte literatuurgeschiedenis samen. In 2014 won hij de Libris literatuurprijs met zijn roman La Superba (2013). In 2015 werd de Jan Campert-prijs aan hem toegekend, was hij de auteur van het Poëziegeschenk en toerde hij door Nederland en Vlaanderen met Tommy Wieringa, Dimitri Verhulst, Gustaaf Peek en Thé Lau met het theaterprogramma The Pursuit of Happiness. In 2016 ontving hij de VSB Poëzieprijs (voor Idyllen) en de Prozaprijs 2016 van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (eveneens voor La Superba). 15
Verwacht
Donderdag avondserie Do 10 mei 2018 Grote Zaal 20.15 uur
Joseph Puglia Music and Movement Viool en elektronica vormen geen alledaags koppel. Topviolist Joseph Puglia, zielsverwant van het Muziekgebouw, laat horen hoe spannend die combinatie kan zijn. Componist Jan van de Putte schreef For Joe (2015) speciaal voor Puglia. De titel spreekt boekdelen. Ook Kate Moore componeerde haar caleidoscopische Synaesthesia Suite (2014) voor Puglia. Beweging is het thema dat alle vier de werken in dit concert prachtig met elkaar verbindt. Puglia verbindt deze nieuwe stukken met ouder werk. Kaija Saariaho creÍerde met ‌de la Terre (1991) een uniek droomlandschap. Henk Badings plaatste al in 1959 een violist tussen twee soundtracks. Zijn Capriccio is toekomstmuziek uit het verleden, maar staat nog altijd als een huis. Dit concert wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Huygens-Fokker. Programma: Henk Badings Capriccio / Kaija Saariaho ...de la Terre / Luciano Berio Visage / Kate Moore Synaesthesia Suite / Jan van de Putte For Joe
16
Joseph Puglia
Verkoop 18/19 nĂş van start
Met o.a. De Leeuw & Andriessen 80 jaar
Met dank aan:
17
Verwacht
Mei vr 4 mei / 21.00 uur Nederlands Kamerorkest Naar het dagboek van Anne Frank za 5 mei / 18.00 uur Vrije Noten Componistendiner wo 9 mei / 20.15 uur Schnyder trio Grootse pianotrio’s van Brahms en Beethoven do 10 mei / 20.15 uur Joseph Puglia Music and Movement
zo 13 mei / 15.00 uur Nederlands Kamerkoor + Maarten Engeltjes + Lavinia Meijer Bernsteins Chichester Psalms wo 16 mei / 20.15 uur Véronique Gens + Susan Manoff Licht op de Franse mélodie
do 17 mei / 20.15 uur Asko|Schönberg (De)constructie vr 18 mei / 20.15 uur Scottish Chamber Orchestra + Piotr Anderszewski Piotr Anderszewski terug als dirigent en solist
vr 11 mei / 20.15 uur Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) New European Ensemble
wo 23 mei / 19.00 + 21.30 uur Earth Diver B’Rock + Muziektheater Transparant + ChorWerk Ruhr
za 12 mei / 20.15 uur Hannes Minnaar Winnaar Nederlandse Muziekprijs 2016
do 24 mei / 12.30 uur Lunchconcert Ism Conservatorium van Amsterdam
zo 13 mei / 11.00 uur / Kleine Zaal Ere Lievonen + Anne Veinberg Laboratonium 3
do 24 mei / 20.15 uur Sinfonietta Riga De Christina Cyclus van Klas Torstensson
18
vr 25 mei / 19.00 uur college + 20.15 uur concert Cut Circle Josquins Missa Faisant regretz za 26 mei / 14.15 uur De IJ-Salon Tannhäuser light za 26 mei / 20.15 uur Cuarteto Latinoamericano Latijns-Amerikaanse strijkkwartettraditie zo 27 mei / 15.00 uur Ntjam Rosie Wat is het geheim van zingen? (8+)
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
19