Wo 6 feb 2019 Grote Zaal 19.00 uur college 20.15 uur concert
Serie Oude Muziek
Holland Baroque + Dorothee Mields + Marco Ambrosini Barok met een Zweeds tintje. Met college van Xavier Vandamme. Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Serie Oude Muziek Wo 6 feb 2019 Grote Zaal 19.00 uur college 20.15 uur concert
Holland Baroque + Dorothee Mields + Marco Ambrosini Barok met een Zweeds tintje. Met college van Xavier Vandamme. Dorothee Mields sopraan Marco Ambrosini nyckelharpa Holland Baroque: Tineke Steenbrink klavecimbel, orgel Judith Steenbrink viool Filip Rekieć viool Lambert Colson cornetto Adam Woolf trombone Tomasz Pokrzywinski cello Michał Bąk contrabas Christoph Sommer luit Emma Huijsser harp Matteo Rabolini percussie
College 19.00 - 19.45 uur ca. 45 minuten Door Xavier Vandamme
Concert 20.15 - 21.40 uur ca. 85 minuten zonder pauze
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Programma
All is fair in love and war
Love Madness
Antonio Bertali (ca. 1605 - 1669) Sonata à 3
Traditional Bedlam boys (arr. Judith Steenbrink) Cruel mother (Fine Flowers in the Valley)
Heinrich Ignaz Franz von Biber (1644 - 1704) Uit Battalia à 10 (1673) ·· Die liederliche Gesellschaft von allerley Humor ·· Presto ·· Die Schlacht Andrea Falconieri (ca. 1585 - 1656) La suave melodia, Su corrente (arr. Judith Steenbrink) Passacaglia (arr. Judith Steenbrink) Sacred love Hildegard von Bingen (1098 - 1179) Karitas Antiphon D157 R 466a (arr. Judith Steenbrink en Tineke Steenbrink)
Henry Purcell (1659 - 1695) Uit Orpheus Britannicus (1698/1702) ·· Then mad, very mad let us be (arr. Judith Steenbrink) Uit The Fairy Queen ·· If Love’s a Sweet Passion (arr. Judith Steenbrink) Solitude love John Blow (1649 - 1708) Loving above himself (arr. T. Steenbrink) Intermezzo
Leonard Cohen (1934 - 2016) Suzanne (arr. Tineke Steenbrink)
Giovanni Battista Buonamente (ca. 1595 1642) Uit Sonate et Canzoni libro 6, Venezia (1636) ·· Sonata à 6
Love as a duo
More solitude love
Béla Bartók (1881 - 1945) Uit 44 duo’s voor 2 violen (1931) ·· Teasing Song ·· Dance from Máramaros ·· Maypole Dance ·· Pizzicato
Johann Philipp Krieger (1649 - 1725) Einsamkeit du Qual der Hertzen Intermezzo Marco Ambrosini (1964) Fantasia-Follia Giovanni Priuli (ca. 1575 - 1626) Canzone à 7 3
Programma
A French kiss Traditional Anonymous La Religieuse rebelle (arr. J. Steenbrink) Louis-Gabriel Guillemain (1705 - 1770) / Michel Corrette (1707 - 1795) / Jean-Philippe Rameau (1683 - 1764) La Fßrstenberg (arr. Judith Steenbrink) Judith Steenbrink (1977) Rotonde en Rondeau (Rondeau en Impreau) Charles Tessier (ca. 1550 - na 1604) Margarida (J’aime la diziane)
4
College Barokmuziek anno nu: kunst of kitsch?
Xavier Vandamme
College door Xavier Vandamme De oude-muziekbeweging staat voor een onmogelijke opdracht. Hoe breng je muziek uit de 17e en 18e eeuw weer tot leven, zónder geluidsopname die uitsluitsel geeft over hoe de muziek destijds werd uitgevoerd? Er zijn legio bronnen, maar echt weten hoe het klonk zullen we nooit. Dat maakt de activiteiten van hedendaagse barokmusici per definitie tot een speculatieve bezigheid: elke noot die klinkt is een hedendaagse interpretatie. Maar zijn er, zoals Umberto Eco zich in zijn publicatie van 1990 afvroeg, ook grenzen aan die interpretatie? Hoe kun je hier een denkkader voor ontwikkelen? Waar begint en eindigt goede smaak in de hedendaagse barok? Een college met luistervoorbeelden van de voorbije twintig jaar.
Foto: Martina Simkovicova
De Vlaming Xavier Vandamme is sinds 2009 algemeen en artistiek directeur van het wereldwijd toonaangevende Utrechtse Festival Oude Muziek. Vandamme studeerde taal- en letterkunde (Frans, Italiaans) en wijsbegeerte aan de universiteit van Leuven, waar hij ook les gaf. Hij was muziekrecensent, onder meer voor de krant De Standaard, en werkte jarenlang als presentator en producer bij de VRT (Klara). In 2015 werd Vandamme verkozen tot voorzitter van het internationale Réseau Européen de Musique Ancienne / European Early Music Network (REMA – EEMN). Eerder werkte hij in Brussel bij concertzaal Paleis voor Schone Kunsten als adjunct-directeur van BOZAR Music.
5
Toelichting De bijzondere ontmoeting tussen stersopraan Dorothee Mields, Marco Ambrosini (nyckelharpa) en Holland Baroque leidt tot een schilderachtig muzikaal programma over de liefde in al haar gedaantes. De Duitse sopraan Dorothee Mields is een toonaangevend vertolkster van zeventiendeeeuwse muziek. Zij is enorm geliefd om haar unieke stemgeluid en ontroerende interpretaties. Toen zij eerder bij Holland Baroque te gast was in A Baroque Christmas (2016) liet zij horen hoe natuurlijk haar muzikaliteit is. Zonder twijfel gespecialiseerd in het barokke repertoire, straalde ze evengoed in een stuk van John Rutter. Nu zal Dorothee Mields in Suzanne van Leonard Cohen wederom laten horen dat haar zingen niet aan genres gebonden is. De Italiaan Marco Ambrosini bespeelt de nyckelharpa (toetsharp), een strijkinstrument met toetsen en resonantiesnaren dat vooral in de Zweedse volksmuziek gebruikt wordt. Marco Ambrosini betreedt met zijn instrument alle mogelijke podia in Europa en daarbuiten. Daarmee presenteert hij de nyckelharpa aan een breed publiek en is hij een ware ambassadeur van zijn instrument. Ambrosini is naast magiĂŤr op de nyckelharpa ook een groot improvisator en een vis in het water in barokmuziek. Deze veelzijdige musicus met zijn vederlichte toon en schilderachtige improvisaties is de uitgelezen muzikale danspartner van de betoverende sopraan Dorothee Mields. Bijzonder instrument: de nyckelharpa De geschiedenis van de nyckelharpa gaat terug tot de middeleeuwen. De draailier 6
arriveerde rond de twaalfde eeuw via OostEuropa in Zweden. Vanuit de draailier en lokale volksvedels ontstond geleidelijk aan de nyckelharpa. Rond 1900 was de populariteit van het instrument tanende, maar zestig jaar later ontstond een revival. De nyckelharpa heeft drie soorten snaren: 1. de melodiesnaren: deze worden aangestreken en verkort door middel van de toetsen in de tangentenkast. 2. de bourdonsnaren: deze worden aangestreken maar kunnen vrij, onverkort trillen. 3. de resonantiesnaren: deze worden niet aangestreken maar trillen mee met de andere snaren door overeenkomsten in hun frequentie. Zie afbeelding op pagina 9. Dit soort snaren vinden we ook terug bij de viola d’amore en de Noorse Hardangerviool. Rond 1600 werden resonantiesnaren toegevoegd. Vroegere instrumenten zijn diatonisch, de moderne nyckelharpa is chromatisch. Een oeroud instrument dus, dat voortkomt uit een tijd waarin volksmuziek nog niet gelabeld was, maar gewoon de muziek was waar in de kroeg op gedanst, gelachen en gehuild kon worden. Liefde als inspiratiebron Opera, schunnig liedje, mis of motet; liefde voert in dit programma steeds de boventoon. Door de eeuwen heen is de liefde een
Toelichting
onuitputtelijke muzikale inspiratiebron, of het nu in kapellen, kroegen of kastelen gespeeld werd. Griekse filosofen zoals Plato en Socrates schreven al over verschillende verschijningsvormen van liefde. De liefde tussen ouders en kind, liefde tussen partners, vriendschappen, eigen liefde en universele liefde. Vanuit dat gegeven is Holland Baroque de bibliotheken in gedoken, wat een schat aan repertoire opleverde. Het programma bevat veel minder bekend repertoire uit de Gouden Eeuw, met soms een uitstapje naar nóg vroegere muziek en ook een tijdloos popnummer van Cohen. De keuze werd gemaakt aan de hand van de instrumenten en de thematiek. Een cornetto (zink) hoort bij de klank van de zeventiende eeuw. En zonder een trombone kan de cornetto niet gloriëren. Een melodieinstrument is ook niets waard zonder een rijke basso-continuobezetting: klavecimbel, orgel, luit, harp, cello, contrabas en zelfs percussie voorziet Holland Baroque van alle mogelijke kleuren. Judith Steenbrink schreef zelf een eigen stuk en Tineke Steenbreek arrangeerde Suzanne van Leonard Cohen, omdat daarin een zeventiende-eeuwse melancholiek te horen is die passend is in dit programma. Of ze leenden een bestaand thema van een andere componist en verstopten dat in een middenstem van een ander stuk. In de barok was het niet anders. All is fair in love and war ... is een bekend citaat van Shakespeare, maar in werkelijkheid een nog veel ouder Engels gezegde: in liefde en oorlog is alles
geoorloofd. Antonio Bertali en Heinrich Ignaz Franz von Biber beelden dit muzikaal uit met stoere trommels en soldaten die door elkaar heen oorlogsliederen roepen om moed voor de strijd te verzamelen. In OostEuropese bronnen is dit vaak te vinden onder de noemer ‘Werbungsmusik’: muziek om soldaten op te roepen om zich bij het leger aan te melden. Biber schrijft ook muziek voor de gewonde musketier, maar Holland Baroque laat dit keer Andrea Falconieri’s licht schijnen over de te likken wonden na de strijd. Liefde voor God ‘Karitas’ is de Latijnse vertaling van het Oud-Griekse ‘Agape’, een van de verschijningsvormen van de liefde. Barmhartigheid, liefdadigheid; er zijn vele vertalingen mogelijk. In Karitas van Hildegard van Bingen wordt de overvloeiende liefde van God beschreven. Muziek was het eerste communicatiemiddel met God voor Hildegard van Bingen: ‘sterker dan bidden’, volgens haar. Zij beschrijft muziek als het herbeleven van de vreugde van het paradijs. Muziek is het paradijs, of de hemel? Duo Tussendoor brengt Holland Baroque het spel van de liefde terug naar het duet. Béla Bartók schreef er maar liefst vierenveertig voor twee violen. Deze duetten zijn bewerkingen van eeuwenoude volksmelodieën. Toch weer barok. Waanzinnige liefde Geneeskunde was een belangrijk aspect van de oude Griekse filosofie, die gezondheid met 7
Toelichting
rede en gezond verstand associeerde. Toen de zeventiende eeuw nieuwe horizonten in de wetenschap opende, werden in muziek personages afgebeeld die leden aan geestesziekten. De term ‘madsong’ verwijst naar een solozang met continuobegeleiding waarin de zanger een persoon nabootst die boos (een vorm van liefde) is of waanzin veinst. Genezende liedjes zouden hypnose opwekken waarbij de waanzinnige, zoals dat toen genoemd werd, niet langer lijdt. Wetenschappelijke vooruitgang was voorbehouden aan wetenschappers die in universitaire enclaves werkten, maar theaterbezoekers konden een weerspiegeling hiervan op het toneel ervaren. Het thema waanzin was van essentieel belang in zeventiende-eeuwse toneelstukken. ‘Madness’ als thema in de muziek toont vele verschijningsvormen van liefde. Deze dienen een retorisch doel: het uitdrukken van een scala aan emoties. Tot slot De liefde in al haar dimensies: wanhoop, eenzaamheid, euforie en stoere overmoed, tot uitvoering gebracht met het barokke repertoire in al zijn facetten. Wordt het thema liefde keer op keer gebruikt om de expressieve schoonheid van muziek te etaleren – het paradijs volgens Hildegard van Bingen – of wordt muziek hemels mooi omdat de liefde er zo’n grote rol in speelt? Wij zullen ons dit blijven afvragen, zo lang als de liefde blijft bestaan. Tekst toelichting: Judith Steenbrink, artistiek team Holland Baroque
8
Toelichting
Nyckelharpa 9
Liedteksten Hildegard von Bingen Karitas Karitas habundat in comnia atque amantissima in omnia quia summo regi osculum pacis dedit E u o u a e (seculorum amen)
10
Liefde vloeit over in alles van de donkerste diepte tot hoog boven de sterren. En heeft alles tot het uiterste lief, want aan de hoogste Koning heeft zij de kus van de vrede gegeven.
Liedteksten
Leonard Cohen Suzanne Suzanne takes you down to her place near the river You can hear the boats go by, you can spend the night beside her And you know that she’s half-crazy but that’s why you want to be there And she feeds you tea and oranges that come all the way from China And just when you meant to tell her that you have no love to give her Then she gets you on her wavelength And she lets the river answer that you’ve always been her lover And you want to travel with her, and you want to travel blind And you know that she will trust you For you’ve touched her perfect body with your mind
And you want to travel with him, and you want to travel blind And you think you maybe you’ll trust him For he’s touched your perfect body with his mind Now, Suzanne takes your hand she leads you to the river She’s wearing rags and feathers from Salvation Army counters And the sun pours down like honey on our lady of the harbour And she shows you where to look among the garbage and the flowers There are heroes in the seaweed, there are children in the morning They are leaning out for love and they will lean that way forever While Suzanne holds her mirror And you want to travel with her, and you want to travel blind And you know that you can trust her For she’s touched your perfect body with her mind
And Jesus was a sailor when he walked upon the water And he spent a long time watching from his lonely wooden tower And when he knew for certain only drowning men could see him He said “all men will be sailors then until the sea shall free them” But he himself was broken, long before the sky would open Forsaken, almost human, he sank beneath your wisdom like a stone 11
Liedteksten
Traditional Bedlam boys Om gekke Tom van Bedlam te zien, wil ik wel tienduizend mijl reizen. Met gekke Maudlin op blote voeten. In satans keuken zag ik zielen, gloeiendheet draaiend aan het spit. Met mijn staf vermoordde ik reuzen, ik maakte gehakt van kinderdijen. Dus ik zing: jongens van Bedlam zijn knap, ze lopen naakt rond, leven van de lucht en willen geen drank of geld. For to see Mad Tom of Bedlam Ten thousand miles I traveled Mad Maudlin goes on dirty toes For to save her shoes from gravel. Still I sing bonny boys, bonny mad boys Bedlam boys are bonny For they all go bare and they live by the air And they want no drink or money. I went down to Satan’s kitchen For to get me food one morning And there I got souls piping hot All on the spit a-turning
Cruel mother (Fine Flowers in the Valley) Onder de acacia kreeg ze haar baby. ‘Je glimlach is zo zoet, je zult me nog dood glimlachen.’ Ze nam haar mes benam de baby zijn leven. In het maanlicht groef ze een graf en legde haar lieve baby daarin. Toen ze naar de kerk ging, zag ze de baby op de veranda. ‘Lieve schat, jij was van mij en ik heb jou in de fijnste zijde gewikkeld.’ ‘Moeder, ik was van jou, maar je was niet zo aardig voor mij.’ She sat down below a thorn Fine flowers in the valley, And there she has her sweet babe borne And green leaves they grow rarely. ‘Smile na sae sweet, my bonnie babe’, Fine flowers in the valley, ‘And ye smile sae sweet, ye’ll smile me dead’, And the green leaves they grow rarely. She’s taen out her little penknife, Fine flowers in the valley, And twinn’d the sweet babe o’its life, And the green leaves grow rarely.
My staff has murdered giants My bag a long knife carries For to cut mince pies from children’s thighs And feed them to the fairies
She’s howket a grave by the light o’ the moon, Fine flowers in the valley, And there she’s buried her sweet babe in, And the green leaves they grow rarely.
By the Queen of Air and Darkness I summoned am to Tourney, Three leagues beyond the wild world’s end Me thinks it is no journey
As she was going to the church, Fine flowers in the valley, She saw a sweet babe in the porch, And the green leaves they grow rarely.
12
Liedteksten
‘O sweet babe, and thou were mine’, Fine flowers in the valley, ‘I was cleed thee in the silk so fine’, And the green leaves they grow rarely. ‘O mother dear, when I was thine’, Fine flowers in the valley, ‘Ye did na prove to me sae kind’, And the green leaves they grow rarely.
13
Liedteksten
Henry Purcell Then mad, very mad let us be Laat ons dwaas zijn; alle dingen in de natuur zijn net zo dwaas als wij. Then Mad, very Mad let us be, for Europe does now with our Frenzy agree; and all things in Nature are Mad too as we.
If Love’s a Sweet Passion Waarom kwelt de liefde en lijd ik met genoegen? Mijn hart wordt gekieteld. Ik houd haar hand vast en beken haar mijn liefde. Ik ben zo blij als ze mij haar liefde laat ontdekken. Onze ogen zeggen wat we niet durfen te benoemen. If Love’s a Sweet Passion, why does it torment? If a Bitter, oh! tell me whence comes my content? Since I suffer with pleasure, why should I complain, Or grieve at my Fate, when I know ‘tis in vain? Yet so pleasing the Pain is, so soft is the Dart, That at once it both sounds me and tickles my Heart. I press her Hand gently, look Languishing down, And by Passionate Silence I make my Love known. But oh! how I’m Blest when so kind she does prove, By some willing mistake to discover her Love. When in striving to hide, she reveals all her Flame, And our Eyes tell each other what neither dares Name.
14
Liedteksten
John Blow
Johann Philipp Krieger
Loving above himself
Einsamkeit du Qual der Hertzen
Arme Celadon, hij zou niet van Eugenia mogen houden. Wat kan een lied of een geschrift baten, als geboorte en bezit als de hoge heuvels zijn die uitkijken op een nederig dal.
Eenzaamheid, hartekwaal, je bederft al mijn plezier. Eenzaamheid, zielepijn, je bedroeft mij tot de dood. Eenzaamheid, hartekwaal, laat het geluk toch zijn beloop krijgen.
Poor Celadon, he sighs, and sighs in vain; The fair Eugenia must not love, Nor has a shepherd reason to complain When tow’ring thoughts his ruin prove. But Celadon his stars will often blame With all the passion of the mind and tongue; Complaining words and notes increase his fame; The Nymph won’t see it but commends the song. Alas, ’tis plain what causes still his Fate: What, what can a verse or note avail? Birth, Fortune, are as hills of greatest height, They overlook a lowly Dale.
Einsamkeit, du Qual der Hertzen du verderbst mir alle Lust. Will ich nur ein wenig schertzen, finden sich die größten Schmertzen in der abgezehrten Brust. Einsamkeit, du Qual der Seelen du betrübst mich biß in Todt; deine Pein ist nicht zu zehlen wolt ich sie auchgleich verhehlen käm ich in die größte Noth. Einsamkeit, du Qual der Hertzen halt mich doch nicht länger auf! Sihst du nicht die Hertzen schertzen mit den schönsten Liebes-Kertzen? laß dem Glücke seinen Lauff.
15
Liedteksten
Charles Tessier Margarida (J’aime la diziane) Marguarita, waarom huil je? Het klopt dat ik wegga, maar ik blijf een heer. Ik geef je honderd zilverlingen, neem deze voor je bruiloft. Vaarwel Amboise en de meisjes die ik heb liefgehad. Ik betaal graag mijn schulden af. Marguarita Marguarita Las, qu’abez bous a plorad? L’on dict tout par baux la bille Que bous en boulas allad J’ayme la diziaine la diziaine la diziaine, J’ayme la diziaine la tourelironfa Ceux qui bous l’on dict la belle Bous ont dict la Beritad Les chevaux sont à l’estable Tous sellat et tous bridat J’ayme la diziaine… Et moy qui suis Gentil’homme Suis tousjours esperonnad Bous Bous dittes Gentil’homme Bous ne l’abez pas monstrad. J’ayme la diziaine… Bous abez mon pucelage Bous ne m’abez rien donna Il fouilla dans sa boursetta Cent escus luy a donnat J’ayme la diziaine…
16
Or tenez la jeune fille Boisla pour bous maridad A dieu la bille s’Amboise Toute la noble assistad, Et toutes ces jeunes filles Celles que j’ay tant aymad J’ayme la diziaine…
Biografieën Componisten Antonio Bertali (ca. 1605 1669) was een Italiaanse violist en componist geboren in Verona. Hij werkte aan het hof van keizer Ferdinand II en volgde daar Giovanni Valantini op als kapelmeester. Hij schreef opera’s, oratoria, religieus werk en kamermuziek. Veel van zijn werk is verloren gegaan. Heinrich Ignaz Franz von Biber (1644 - 1704) was afkomstig uit de Bohemen en was waarschijnlijk in Wenen een sterleerling van de Johann Heinrich Schmelzer, leider van de keizerlijke hofkapel. Biber kreeg op jonge leeftijd een aanstelling in Kroměříž bij Brno. Hij was daar als violist en componist in dienst van de bisschop van Olmütz en ging daarna naar Salzburg, waar hij een betere aanstelling kon regelen als hofkapelmeester van de aartsbisschop. Andrea Falconieri (ca. 1585 1656) was een Italiaanse componist, luitist, teorbist en gitarist geboren in Napels.
Over zijn leven is niet veel bekend. Hij was actief aan verschillende hoven, onder andere bij hertog Ranuccio I Farnese in Parma. Na verblijven in Florence, Modena en Genua werd hij in 1648 kapelmeester aan het koninklijk hof van Napels. Hij stierf in 1656 aan de pest. Hildegard von Bingen (1098 - 1179), de Duitse benedictijnse abdis, is niet alleen de eerste vrouwelijke componiste die bij naam bekend is, ze was ook de eerste vertegenwoordigster van de Duitse mystiek. Ze stond al snel bekend als genie en was actief op onder andere het gebied van de wetenschap, kosmologie, filosofie, compositie, poëzie en linguïstiek. Ze werd op 10 mei 2012 officieel heilig verklaard door paus Benedictus XVI. Leonard Cohen (1934 2016) was een Canadese folksinger-songwriter, dichter en schrijver. Hij bracht enkele romans en dichtbundels uit voordat hij zich na 1966 vooral concentreerde op het schrijven van popsongs.
Succes had hij onder andere met Suzanne en So Long, Marianne. Het nummer Hallelujah is zijn meest gecoverde nummer. Cohen bracht af en toe tijd door in een boeddhistisch klooster, en werd in 1996 officieel ingewijd als boeddhistisch monnik. Hij overleed in 2016 op 82-jarige leeftijd. Béla Bartók (1881 1945) werd geboren in Nagyszentmiklós, Hongarije. Hij ontwikkelde zich in eerste instantie als begenadigd pianist en nam in 1907 de docentenpraktijk aan de Muziekacademie van zijn leraar István Thoman over. In 1905 ontmoette hij componist Zoltán Kodály en ging met hem op zoek naar de ware Hongaarse volksmuziek. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog emigreerde Bartók naar de Verenigde Staten. Daar had hij een zware tijd, zowel financieel als fysiek. In september 1945 stierf hij aan een vorm van leukemie. Henry Purcell (1659-1695) was tijdens zijn korte leven zeer beroemd. Zijn oeuvre 17
Biografieën
was rijk en divers, maar hij werd speciaal bewonderd om zijn vocale muziek. Hij was organist van de Westminster Abbey en werd naast dit orgel begraven na zijn dood. Als geen ander van zijn tijdgenoten wist Purcell het Engelse idioom samen met Franse en Italiaanse invloeden om te smeden tot een eigen taal. John Blow (1649 - 1708) was een Engelse componist en organist. Van 1668-1679 was hij organist van de Westminster Abbey. Blow was voornamelijk bekend om zijn anthems; hij schreef er meer dan honderd. Koning Jacobus II benoemde hem tot lid van de koninklijke kapel. Blow was leermeester van onder anderen Henry Purcell. Giovanni Battista Buonamente (ca. 1595 1642) was een Italiaanse componist en violist. Hij diende bij de familie Gonzaga in Mantua tot 1622 en was daarna in dienst van Ferdinand II in Wenen. Hij speelde tijdens de kroning van Ferdinand III in Praag. Vanaf 1633 was hij 18
kapelmeester in Assisi. Johann Philipp Krieger (1649 - 1725) was een Duitse componist, kapelmeester en organist. Op zestienjarige leeftijd vertrok hij naar Kopenhagen, waar hij orgel studeerde bij organist Johann Schröder en muziektheorie en compositie bij de koninklijk Deense kapelmeester Kaspar Förster jr. Hij was tweede kapelmeester aan het hof van de markgraaf Christiaan Ernst van Brandenburg-Bayreuth in Bayreuth en maakte vervolgens studie- en concertreizen door Italië en Duitsland. Zijn laatste aanstellingen waren als kapelmeester in Weißenfels en aan het hof van hertog Christiaan van SaksenEisenberg in Eisenberg. Veel van zijn werk is verloren gegaan. Marco Ambrosini (1964) Zie pag. 21. Giovanni Priuli (ca. 1575 1626) was een Italiaanse componist en organist, geboren in Venetië. Begin 1600 was hij waarschijnlijk leerling van Giovanni Gabrieli
en in 1607 was hij een van de organisten van de basiliek van San Marco. Daarnaast was hij organist bij de Scuola Grande di San Rocco. Rond 1615 verliet hij Venetië om aan het Habsburgse Hof in Oostenrijk te werken. Hij werd hofkapelmeester bij de Aartshertog Ferdinand en bleef bij hem toen deze in Wenen de keizerlijke troon besteeg. Priuli overleed in Neunkirchen. Louis-Gabriel Guillemain (1705 - 1770) was een Franse componist en violist. Hij speelde al op jonge leeftijd viool en ging naar Turijn, Italië, om zijn opleiding te voltooien. Op zijn vierentwintigste werkte hij in Lyon als eerste violist van de Académie de Musique. Hij verhuisde terug naar Parijs om voor Louis XV te werken en werd een van de bestbetaalde hofmusici. Michel Corrette (1707 1795) was een Franse organist en componist. Hij werd geboren in Rouen en was organist aan het Jezuïetencollege in Parijs van 1737 tot 1780. Daarna werd hij aangesteld als
Biografieën
organist bij de hertog van Angoulême en stierf vijftien jaar later in Parijs. Naast het componeren van muziek en orgelspelen organiseerde Corrette concerten en was hij docent. Hij schreef meer dan twintig methodeboeken voor diverse instrumenten. Jean-Philippe Rameau (1683 - 1764) was een van de belangrijkste Franse componisten, muziekpedagoog en muziektheoreticus uit de achttiende eeuw. Hij kreeg de eerste muzieklessen van zijn vader. Vanaf 1702 was hij werkzaam als organist in Avignon en ClermontFerrand. In 1722 vertrok hij naar Parijs en ontstond het grootste deel van de wereldlijke en geestelijke koormuziek. Vanaf 1733 hield Rameau zich vooral bezig met het operagenre. Charles Tessier (ca. 1550 na 1604) was een Franse luitist en componist. Hij speelde in het orkest van Henry IV, reisde door Duitsland en bezocht Londen, waar zijn 4- en 5-stemmige chansons en airs de cour in 1597 werden
gepubliceerd. Een bundel met 3-stemmige airs verscheen in 1604 in Parijs. Judith Steenbrink (1977) was sinds haar studie bij onder andere Lucy van Dael actief bij Amsterdam Baroque Orchestra, Concerto Copenhagen, Cantus Cölln en als concertmeester verbonden aan the European Union Baroque Orchestra. Ze stond aan de wieg van Holland Baroque. In dit ensemble heeft zij samen met haar zus Tineke haar plek gevonden als lid van het artistieke team. Tineke Steenbrink (1977) behoort samen met haar zus Judith tot het artistieke team van Holland Baroque en bedenkt graag projecten voor dit ensemble. Daarnaast is ze curator voor het online kanaal Baroque op www.24classics. com. Na docentschap aan conservatoria in Zwolle en Groningen is Tineke sinds 2014 als docent werkzaam aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag. In de Sint Martinuskerk Cuijk (Severijn-orgel uit 1650) vervult zij de functie van ‘organiste titulaire’. 19
BiografieĂŤn
Uitvoerenden Dorothee Mields Sopraan Dorothee Mields geldt als een van de toonaangevende vertolkers van zeventiendeen achttiende-eeuwse muziek, maar voert ook graag hedendaagse werken uit. De Duitse sopraan treedt regelmatig op met onder meer Collegium Vocale Gent, Bach Collegium Japan, De Nederlandse Bachvereniging en Klangforum Wien onder leiding van dirigenten als Ivor Bolton, Hans-Christoph Rademann en Christoph Spering. Als kamermusicus werkt Dorothee Mields graag samen met Lee Santana (luit), Hille Perl (viola da gamba) en fluitist Stefan Temmingh. Sinds het seizoen 2016/17 is zij zangdocente aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.
20
foto: Annelies van der Vegt
Biografieën
Marco Ambrosini Nyckelharpa Marco Ambrosini (1964) studeerde viool en compositie aan het Muziekinstituut G.B. Pergolesi in Ancona en het Conservatorium G. Rossini in Pesaro (Noordoost-Italië). Hij speelde met het Orchestra Filarmonica Marchigiana en verschillende kamerorkesten, ensembles van vroege, barokke en hedendaagse muziek. In 1982 was hij medeoprichter van het internationale ensemble Oni Wytars, dat nog steeds actief is. Sinds 1990 is hij solist van het Clemencic Consort in Wenen en sinds 1991 is hij artistiek directeur van Studio Katharco Sound:Creations. Ambrosini debuteerde als solist en nyckelharpaspeler in het theater Alla Scala in Milaan, in concerten voor het Koninklijk Zweeds Concertagentschap, in de Alte Oper Frankfurt, de Philharmony in Keulen, Berlijn, Moskou, in de Carnegie Hall van New
foto: Manfred Kiesant
York en speelt ook met verschillende ensembles voor oude muziek, barokmuziek en hedendaagse muziek. Ambrosini was te horen op radio-, tv- en cd-opnames als solist, componist of als lid van ensembles, onder andere
met Els Trobadors (Spanje), ensemble Unicorn, Armonico Tributo Austria, Ensemble Kapsberger (Rolf Lislevand, Noorwegen), L’Arpeggiata (Christina Pluhar, Frankrijk), Jean-Louis Matinier en met Michael Riessler. 21
Biografieën
Holland Baroque De wereld van barokmuziek is een goudmijn voor componisten, avantgardisten, avonturiers en realisten. In deze weelde beweegt Holland Baroque. Holland Baroque verenigt Telemann met Chinese klanken van Wu Wei, verbindt Reinbert de Leeuw met Bach en laat horen hoe slagwerkers de hartslag van de barok bepalen. Een rode draad door de programmering is de samenwerking met andere solisten en ensembles, waarmee Holland Baroque laat horen dat oude tradities nieuwe verhalen kunnen voortbrengen. Succesvolle ontmoetingen had Holland Baroque met eigenzinnige musici als Leszek Mozdzer, Eric Vloeimans, Lars Ulrik Mortensen, met gezelschappen waaronder Nederlands Kamerkoor, Cappella Amsterdam, Gesualdo Consort, Orkater en vele anderen. Het resultaat van die ontmoetingen verwoordde De Stentor als 22
volgt: ‘De instrumenten en de uiteenlopende stijlen contrasteren naar de vorm, maar versterken elkaar naar inhoud. Zó wordt iets nieuws geboren. Dit alles vanuit traditie, vernieuwing, verrassing en een vleugje entertainment.’ Barok is nu.
BiografieĂŤn
foto: Wouter Jansen
23
Steun het Muziekgebouw
Met een schenking of nalatenschap helpt u het Muziekgebouw bijzondere artistieke programma’s te realiseren én projecten mogelijk te maken op het gebied van educatie en talentontwikkeling. Vriendschap Iedere bijdrage is van harte welkom; u kunt eenmalig doneren of structureel, door middel van een Vriendschap. Vanaf een jaarbijdrage van € 50,= bent u Vriend van het Muziekgebouw en ontvangt u verschillende tegenprestaties, zoals uitnodigingen voor speciale evenementen en de Vriendennieuwsbrief. Nalatenschap Het is ook mogelijk het Muziekgebouw op te nemen in uw testament. Dankzij de ANBI-status is het Muziekgebouw volledig vrijgesteld van erfbelasting, waardoor de schenking vanuit een erfenis volledig aan de doelstelling ten goede komt. Wilt u hierover meer weten, neem dan a.u.b. contact met ons op. Informatie? Meer informatie vindt u op www.muziekgebouw.nl/steunons. Neem voor vragen contact op met ons kantoor via vrienden@ muziekgebouw.nl of 020-7882010. 24
foto: Adam Mork
Verwacht
Serie Oude Muziek Za 16 feb 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Cinquecento Een renaissance-requiem Op het conto van de Spaanse componist Cristóbal de Morales staat een van de vaakst uitgevoerde en meest geliefde dodenmissen van de late 16e eeuw, de Missa pro defunctis. Het vormt de ruggengraat van dit concertprogramma van Cinquecento, een ensemble geroemd om meerstemmige renaissancemuziek. Verweven met motetten van Morales en een chanson van tijdgenoot Geert van Turnhout, ontvouwen vijf mannenstemmen een reis van ingetogen gregoriaans naar uitbundige meerstemmigheid. In de zestiende eeuw veroverde de complexe meerstemmige muziek van de zogenaamde polyfonisten heel Europa. Hun meesterlijk gevlochten en uiterst expressieve muziek beïnvloedde componisten tot ver buiten de Lage Landen. Ook Spanje telde heel wat toondichters die bedreven waren in vertelkracht en contrapunt. Misschien wel de allergrootste was Cristóbal de Morales, geboren in Sevilla en onder meer actief in de pauselijke kapel te Rome.
Cristóbal de Morales
i.s.m. Organisatie Oude Muziek
Programma: Cristóbal de Morales Missa pro defunctis Psalm / 94: Venite, exultemus Domine Gregoriaans / Cristóbal de Morales Circumdederunt me gemitus mortis / Lamentabatur Jakob / Gérard de Thurnhout Je prens en gré la dure mort
25
Verwacht
Februari do 7 feb / 20.15 uur Herz Ensemble x gen x vr 8 feb / 20.15 uur Weilerstein, Barnatan, Khachatryan, Currie & friends Transfigured nights
YPF Piano Competition za 9 + zo 10 feb za 9 feb 20.15 uur A Tribute to Youri Egorov Onvergetelijk recital van zes meesterpianisten zo 10 feb 11.00 uur / Kleine Zaal Junior Finale YPF Piano Competition 2019 Meesterproef van de allerjongsten (t/m 14 jaar) 14.00 uur Grote Finale YPF Piano Competition 2019 De drie beste pianisten van Nederland (t/m 28 jaar) 26
wo 13 feb / 20.15 uur Christoph Prégardien + Michael Gees De ballades van Schubert en Loewe
do 21 feb / 12.30 uur Lunchconcert ism Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest
do 14 feb / 20.15 uur Cappella Amsterdam + Lodewijk van der Ree Time and the Bell
do 21 feb / 20.15 uur Het Collectief + Katrien Baerts Goddeloze broeikassen
vr 15 feb / 20.15 uur Amsterdam Sinfonietta + Ray Chen Duivelskunstenaar Ray Chen za 16 feb / 20.15 uur Cinquecento Een renaissance-requiem
zo 17 feb / 15.00 uur Amsterdams Andalusisch Orkest Wat is het geheim van klassieke Marokkaanse muziek? (8+)
vr 22 feb / 20.15 uur Orange Blossom + MEDFest Ensemble MEDfest zo 24 feb / 12.00 uur / Entreehal Muziekgebouw Park Picknick
Huil van de Wolff
ma 18 feb / 20.15 uur Erdal Erzincan + Ahmet Aslan Bijzondere muzikale ontmoeting van 2 Turkse maestro’s
Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff
wo 20 feb / 20.15 uur The Tallis Scholars Italië en Duitsland
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Foto: Erik van Gurp
Grand café 4’33 Kom voor het concert eten in Grand café 4’33. Reserveren: 020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiënten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
27