Do 14 feb 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Donderdag avondserie
Cappella Amsterdam +Â Lodewijk van der Ree Time and the Bell
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Donderdag avondserie Serie Cappella Amsterdam
Cappella Amsterdam + Lodewijk van der Ree Time and the Bell
Do 14 feb 2019 Grote Zaal 20.15 - 21.30 uur ca. 70 minuten zonder pauze
Lodewijk van der Ree dirigent Katharine Dain sopraan Stef Polderman klankregie
Inleiding
Liisa Hirsch (1984) Kuma, voor koor en electronica (2018)
Thea Derks in gesprek met componist Liisa Hirsch en dirigent Lodewijk van der Ree
Robert Schumann (1810 - 1856) Vier doppelchörige Gesänge op. 141 (1849)
Foyerdeck 1 19.15 - 19.45 uur
Johannes Ockeghem (ca. 1420 - 1497) Intemerata Dei Mater Mort, tu as navré de ton dart Jonathan Harvey (1939 - 2012) Mortuos Plango, Vivos Voco, voor elektronica (1980) Sofia Goebaidoelina (1931) Uit Hommage à T.S. Eliot, voor sopraan solo (1987 - 1991) Time and the bell have buried the day Robert Heppener (1925 - 2009) Nachklänge (1977)
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Toelichting In het programma Time and the Bell verbind ik vocale composities uit een periode van meer dan vijfhonderd jaar door middel van ideeën over tijdsbeleving en ruimtelijkheid, deels ontleend aan T.S. Eliots gedichtenbundel Four Quartets. De klok uit de titel van dit programma staat symbool voor de menselijke beleving van tijd; zij markeert tijdsduur en stelt ons in staat ‘tijd’ te bevatten. Tegelijkertijd kent iedereen de ervaring van het vliegen van de tijd, of juist het gevoel dat de tijd stilstaat. Geen minuut voelt exact even lang. Componisten zijn zich ervan bewust dat ze met hun muziek een invulling geven aan de tijdsbeleving van de luisteraar. Time and the Bell laat horen en voelen hoe verschillende componisten uit verschillende tijden hier mee omgaan. Ik verbeeld me dat u, de luisteraar, zich bevindt op een denkbeeldige plaats buiten de tijd, van waaruit heden, verleden en toekomst kunnen worden overzien. T.S. Eliot noemde dit ‘the still point of the turning world’, het roerloze punt van de wentelende wereld. De muziek is vanavond de wentelende wereld die om u heen beweegt. Achterstevoren We openen het concert met een nieuw werk voor koor en elektronica van de Estse componiste Liisa Hirsch dat ze speciaal voor Cappella Amsterdam schreef. Over haar nieuwe werk Kuma, Ests voor ‘gloed’, zegt ze het volgende: ‘Kuma voor koor en elektronica is gebaseerd op het klankspectrum van een bijzondere kerkklok in het Russische Rostov. Het koor beweegt zich rond deze harmonieën en onthult door
sommige tonen uit te lichten de verborgen klankwereld van de klok. Zoals de klank van de klok opgesplitst is, zijn ook de woorden van het gedicht van T.S. Eliot opgesplitst in klanken en lettergrepen.’ Aan het einde van Hirsch’ stuk wordt duidelijk dat we de klok al die tijd achterstevoren gehoord hebben, het werk eindigt met de klokslag waar al het voorgaande uit voortgekomen is. Dit moment is, na de roes van het terug in de tijd bewegen, behoorlijk ontnuchterend en maakt ons weer bewust van de gewone wereld om ons heen. Weidse vergezichten en introspectie Van tijdsbesef naar ruimtebeleving; de koorliederen van Robert Schumann zijn evocatieve klankschilderingen, waarbij de overweldigende natuur symbool staat voor alles wat groter is dan de mens zelf. Maar de natuur is ook de ideale verbeelding van de menselijke ziel: voortrazende wolken en kolkende stromen zijn de stormachtige emoties van de negentiende-eeuwse kunstenaar. Schumann verhuisde in 1844 van Leipzig – waar hij weinig kansen zag voor zijn carrière – naar Dresden. Hier vond hij werk als dirigent van een liedertafel en richtte hij later zijn eigen groep op, de Verein für Chorgesang. Schumanns nieuwe baan inspireerde hem om voor koor te componeren. In het jaar 1849 schreef hij een groot deel van al zijn a-capellakoorwerken, waaronder de Vier doppelchörige Gesänge 3
Toelichting
op teksten van Duitse romantische dichters als Friedrich Rückert en Johann Wolfgang von Goethe. Tegenover Schumanns liederen plaatsen we twee stukken van Johannes Ockeghem. Ockeghem was een van de grootste polyfonisten van de vroegere FrancoVlaamse school, een componist van onvoorstelbare technische bekwaamheid en expressieve vindingrijkheid. Intemerata Dei Mater is het laatste motet dat Ockeghem schreef. Met zijn zetting van het gedicht van een anonieme tijdgenoot verzoekt Ockeghem de heilige maagd om veilig opgenomen te worden in het paradijs. De tekst zit vol met parafrases van Mariaantifonen als Salve Regina en Alma Redemptoris Mater. Ook citeert Ockeghem in zijn muziek de opening van twee van zijn eerdere chansons die beide onomwonden over de naderende dood gaan en maakt hiermee duidelijk dat Intemerata Dei Mater zijn zwanenzang is, bedoeld als laatste smeekbede en afscheid.
Schumann doet de tijd vergeten, terwijl Ockeghem de tijd intens voelbaar maakt Mort, tu as navré de ton dart schreef Ockeghem veel eerder, als klaagzang op de dood van componist Gilles Binchois in 1460. Binchois was mogelijk Ockeghems 4
leraar en in deze hommage aan de oudere componist combineert Ockeghem een Frans gedicht (een ‘complainte’ in rondeau-vorm) in de bovenstem met een fragment uit de dodenmis in het Latijn voor de lagere drie stemmen. De stukken van Schumann en Ockeghem vormen een contrasterend paar, waarbij Schumann de blik naar boven richt en weidse vergezichten opent, terwijl de muziek van Ockeghem juist introspectief is. In die zin gaan deze werken meer over ruimte, juist door de achterliggende gedachte dat tijdsbeleving mede bepaald wordt door plaats en situatie. Het verwonderend kijken naar de weidsheid van het heelal in Schumanns eerste stuk doet de tijd vergeten, terwijl Ockeghems treurig terugblikken in zijn eerbetoon aan de gestorven Binchois juist de tijd intens voelbaar maakt, mede door de vele herhalingen. Het roerloze punt Van de Engelse componist Jonathan Harvey klinkt Mortuos Plango, Vivos Voco, een klassieker van de elektronische muziek uit 1980. In dit stuk is naast de (elektronisch bewerkte) klank van de grootste klok van Winchester Cathedral ook de stem van zijn zoontje te horen, waarmee Harvey de eeuwigheid tot menselijke proporties terug lijkt te willen brengen. Na het uitklinken van deze klokken zingt sopraan Katharine Dain deel III uit Hommage à T.S. Eliot van de Russische componiste Sofia Goebaidoelina. Goebaidoelina’s zetting van Eliots Time and
Toelichting
the bell have buried the day – met daarin zijn beschrijving van ‘the still point of the turning world’ – vormt de brug naar het koorwerk Nachklänge van de Nederlandse componist Robert Heppener, dat hij in 1977 schreef voor het Holland Festival. In Nachklänge komt voor mij het concept ‘still point of the turning world’ het duidelijkst tot klinken. Vanwege de ruimtelijke opstelling, maar ook vanwege het gedicht van Paul Celan dat Heppener verklankt. Hierin wordt het moment bevroren waarop een duikende ijsvogel het wateroppervlak breekt. Tegelijkertijd worden de gevolgen beschreven van de duik: hoe de rimpelingen in het wateroppervlak de weerspiegeling van de oever vertroebelen. Heppener rekt dit ene moment op tot een grootschalig koorwerk, waarin het moment keer op keer vanuit een ander perspectief bekeken wordt, en de echo (‘Nachklang’) het muzikale equivalent vormt van de vertroebelde weerspiegeling. Tekst toelichting: Lodewijk van der Ree
5
Liedteksten Liisa Hirsch Kuma Tekst: T.S. Eliot (1888-1965) - uit Four Quartets (1943)
Time present and time past Are both perhaps present in time future, And time future contained in time past.
Misschien dat heden en verleden Beide deel uit maken van de toekomst En dat de toekomst al besloten ligt in het verleden. Vertaling: Peter van Huizen, tijdschrift Liter, jaargang 5 (2002)
Robert Schumann Vier doppelchörige Gesänge 1. An die Sterne
Aan de sterren
Tekst: Friedrich Rückert (1788-1866)
Sterne, in des Himmels Ferne! die mit Strahlen bess’rer Welt ihr die Erdendämm’rung hellt; schau’n nicht Geisteraugen von euch erdenwärts, daß sie Frieden hauchen ins umwölkte Herz!
6
Sterren, aan de verre hemel! jullie, die met stralen van een betere wereld de schemering van de aarde verlichten, kijken jullie niet met geestesogen naar de aarde, zodat zij rust brengen in het bezwaarde hart!
Liedteksten
Sterne, in des Himmels Ferne! träumt sich auch in jenem Raum eines Lebens flücht’ger Traum? – hebt Entzücken, Wonne, Trauer, Wehmut, Schmerz, jenseit unsrer Sonne auch ein fühlend Herz?
Sterren, aan de verre hemel! droom je in die ruimte ook de vluchtige droom van een leven? wordt door verrukking, gelukzaligheid, droefenis, weemoed, pijn, aan gene zijde van onze zon ook een gevoelig hart gegrepen?
Sterne, in des Himmels Ferne! winkt ihr nicht schon Himmelsruh mir aus euren Fernen zu? Wird nicht einst dem Müden auf den gold’nen Au’n ungetrübter Frieden in die Seele tau’n!
Sterren, aan de verre hemel! wenken jullie mij niet reeds hemelse rust toe, vanuit jullie verten? zal niet eens een onbezorgde vrede de ziel van de vermoeide mens vervullen op de gouden velden!
Sterne, in des Himmels Ferne! bis mein Geist den Fittig hebt und zu eurem Frieden schwebt, hang’ an euch, mein Sehnen, hoffend, glaubevoll! O ihr holden, schönen, könnt ihr täuschen wohl?
Sterren, aan de verre hemel! totdat mijn geest zijn vleugels uitslaat en naar jullie vrede zweeft, hecht aan jullie, mijn verlangen, hopend, vertrouwend! o jullie lieven, schonen, kunnen jullie misschien misleiden?
7
Liedteksten
2. Ungewisses Licht
Onzeker licht
Tekst: Joseph Christian von Zedlitz (1790 - 1862)
Bahnlos und pfadlos, Felsen hinan stürmet der Mensch, ein Wandersmann: stürzende Bäche, wogender Fluß, brausender Wald, nichts hemmet den Fuß!
Zonder baan en pad, de bergen op stormt de mens, een dwalende man: watervallen, een golvende vloed, brullend woud, niets belemmert zijn voet!
Dunkel im Kampfe über ihn hin, jagend im Heere die Wolken ziehn; rollender Donner, strömender Guß, sternlose Nacht, nichts hemmet den Fuß!
Boven hem, strijdend in duistere nacht, trekken de wolken in wilde jacht; rollende donder, stromende regen, sterrenloze nacht, niets belemmert zijn voet!
Endlich, ha! endlich schimmert’s von fern! ...ist es ein Irrlicht, ist es ein Stern? Ha! wie der Schimmer so freundlich blinkt, wie er mich locket, wie er mich winkt!
Eind’lijk, ha! Eindelijk glanst iets van ver! ...is het een dwaallicht, is het een ster? Ha! Zo vriendelijk als die glans blinkt, zoals hij me aanlokt, zoals hij me wenkt!
Rascher durcheilet der Wandrer die Nacht, hin nach dem Lichte zieht’s ihm mit Macht! Sprecht wie, sind’s Flammen, ist’s Morgenrot? Ist es die Liebe, ist es der Tod?
Sneller haast de mens zich door de nacht, naar het licht getrokken uit alle macht! Spreek toch, zijn ‘t vlammen, is ‘t morgenrood? is het de liefde, is het de dood?
3. Zuversicht
Vertrouwen
Tekst: Joseph Christian von Zedlitz
Nach oben mußt du blicken, gedrücktes, wundes Herz, dann wandelt in Entzücken sich bald dein tiefster Schmerz.
Naar boven moet je kijken, bedrukt, verwond hart, dan verandert in verrukking al gauw je diepste smart.
Froh darfst du Hoffnung fassen, wie hoch die Flut auch treibt; wie wärst du denn verlassen, wenn dir die Liebe bleibt!
Vrolijk moet je nieuwe hoop vatten, hoe hoog de vloed ook rijst; hoe kun je zijn verlaten als de liefde bij je blijft!
8
Liedteksten
4. Talismane
Talismannen
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832)
Gottes ist der Orient! Gottes ist der Okzident! Nord- und südliches Gelände ruht im Frieden seiner Hände.
Het Oosten is van God! Het Westen is van God! Noordelijke en zuidelijke landen rusten in de vrede van zijn handen.
Er, der einzige Gerechte, will für jedermann das Rechte. Sei von seinen hundert Namen dieser hoch gelobet! Amen.
Hij, de enige Rechtvaardige wil voor iedereen het juiste. Wees van al zijn honderd namen Deze hooggeprezen! Amen.
Mich verwirren will das Irren; doch du weißt mich zu entwirren. Wenn ich handle, wenn ich dichte, gib du meinem Weg die Richte.
Vol verwarring moet ik dwalen; maar jij weet mij terug te halen. Als ik handel, als ik dicht, geef jij mij het juiste pad.
9
Liedteksten
Johannes Ockeghem Intemerata Dei Mater Intemerata Dei mater, generosa puella, Milia carminibus quam stipant agmina divum, Respice nos tantum, si quid jubilando meremur. Tu scis, virgo decens, quanto discrimine agatur Exulibus, passimque quibus jactemur arenis. Nec sine te manet ulla quies, spes nulla labori; Nulla salus patriae, domus aut potiunda parentis, Cui regina praees, dispensans omnia: laeto Suscipis ore pios, dulci quos nectare potas Et facis assiduos epulis accumbere sacris. Aspiciat facito miseros pietatis ocello Filius (ipsa potes); fessos hinc arripe sursum Diva virgo manu, tutos et in arce locato. Amen.
10
Onbevlekte moeder van God, genadige vrouw, van wie engelenvluchten vervlochten zijn met duizend liederen, kijk naar ons of we een beloning verdienen voor onze vieringen. U, nobele Maagd, weet welke gevaren wij, bannelingen, en welke beproevingen wij moeten doorstaan. Zonder U is er geen rust, geen hoop in ons werk, verkrijgen we geen heil voor ons land, noch voor ons ouderlijk huis, waarover U regeert en dat U alles schenkt: maar U ontvangt de vrome met een glimlach, geeft ze zoete nectar en nodigt ze uit om eeuwig aan uw heilige banketten te mogen plaatsnemen. Laat uw zoon kijken naar de ellendeling, met ogen vol medelijden, we weten dat u daartoe in staat bent: Maagd, neem de vermoeide in uw hemelse hand en breng hem veilig onder in de citadel. Amen.
Liedteksten
Mort, tu as navré de ton dart [Alten:] Mort, tu as navre de ton dart Le pere de joyeusete En desployant ton estandart Sur Binchois, patron de bonte. Son corps est plaint et lamente Qui gist soubz lame. Helas plaise vous en pitie Prier pour l’ame.
Dood, met uw pijl hebt u hem geraakt, De vader van de vrolijkheid, en uw grote vlag gespreid over Binchois, het toonbeeld van goedheid. Wij treuren en weeklagen de man, wiens lichaam nu in een graf rust; alstublieft, wees hem genadig en bid voor zijn ziel.
Retoricque se dieu me gard Son serviteur a regretee. Musicque par piteux regard A fait deul et noir a portee. Pleurez hommes de feaulte L’omme sans blame. Vueillez vostre universite Prier pour l’ame.
De welsprekendheid, terwijl God over mij waakt, mist haar dienaar reeds, de muziek klinkt treurig, ze rouwt om hem en draagt zwart. Huil, trouwe mannen, voor de man zonder schuld, ik hoop dat jullie allen voor zijn ziel bidden.
En sa jonesse fut soudart De honnorable mondanite, Puis a esleu la milleur part Servant dieu en humilite Tant luy soit en chrestiente Son nom et fame Qu’i denoment grant voulonte. Priez pour l’ame.
In zijn jeugd was hij soldaat, werelds maar eerbaar; toen koos hij een nieuw en beter pad: God in alle nederigheid dienen. En zo verwierf hij naam in het christendom. Iedereen van goede wil, bid voor zijn ziel.
[Tenoren en bassen:] Miserere, pie Jhesu, Domine, dona ei requiem, Quem in cruce redemisti precioso sanguine.
Heb genade, barmhartige Jezus, Heer, gun hem rust, die Gij verlost hebt aan het kruis met Uw kostbaar bloed.
Pie Jhesu, Domine, dona ei requiem.
Barmhartige Jezus, Heer, gun hem rust 11
Liedteksten
Jonathan Harvey Mortuos Plango, Vivos Voco Tekst: Inscriptie op de grootste klok van de kathedraal van Winchester, Groot-Brittannië
Horas avolantes numero, mortuos plango: vivos ad preces voco.
De voortschrijdende uren tel ik, De doden beween ik: De levenden roep ik op tot het gebed. Vertaling: Lodewijk van der Ree
Sofia Goebaidoelina Time and the bell have buried the day Tekst: T.S. Eliot - uit Four Quartets (1943)
Time and the bell have buried the day, The black cloud carries the sun away. Will the sunflower turn to us, will the clematis Stray down, bend to us; tendril and spray Clutch and cling? Chill Fingers of yew be curled Down on us? After the kingfisher’s wing Has answered light to light, and is silent, the light is still At the still point of the turning world.
De tijd en de klok hebben de dag begraven, De zwarte wolk draagt de zon weg. Zal de zonnebloem zich toewenden naar ons, de bosrank Zich buigen en keren naar ons; zullen rijsjes en twijgen Ons vatten en grijpen? Kille Vingers van taxus zich rond ons Krullen? Nadat de vleugel van de ijsvogel Licht met licht heeft beantwoord, en zwijgt, staat het licht roerloos Op het roerloze punt van de wentelende wereld. Vertaling: Herman Servotte, Ambo Baarn, derde druk 1996
12
Liedteksten
Robert Heppener Nachkl채nge Tekst: Paul Celan - Stimmen uit Sprachgitter (1959)
Stimmen, ins Gr체n der Wasserfl채che geritzt. Wenn der Eisvogel taucht, sirrt die Sekunde:
Stemmen, in het groen van het watervlak gegrift. Als de ijsvogel duikt snort de seconde:
Was zu dir stand an jedem der Ufer, es tritt gem채ht in ein anderes Bild.
Wat naast je stond, op beide oevers, gemaaid stapt het een ander beeld in. Vertaling: Ton Naaijkens, Meulenhoff Amsterdam 2003
13
Biografieën Componisten Liisa Hirsch (1984)
ze als muziekdirecteur aan het Eesti Draamateater (het Estse Dramatheater). Ze speelde toetsen in verschillende improvisatiecollectieven en zong in diverse koren. Haar muziek werd uitgevoerd op concerten en in festivals in Europa en de Verenigde Staten, onder andere in haar thuisland door het Ests Filharmonisch Kamerkoor, het Ests Nationaal Symfonieorkest en het Tallinn Kamerorkest.
het jaar van zijn huwelijk met Clara, ontstond een jaar later zijn Eerste symfonie. Al in 1842 waren er tekenen van een geestesziekte, veroorzaakt door veel vroeger opgelopen syfilis.
Robert Schumann
foto: Marije van den Berg
Liisa Hirsch (1984) studeerde compositie in Tallinn bij Toivo Tulev en in Den Haag bij Peter Adriaansz en Cornelis de Bondt. Hirsch was docent vrije improvisatie op de Tallinna Muusikakeskkool (Hogeschool voor muziek) en gaf colleges aan de Universiteit van Tallinn. Van 2011 tot 2013 werkte 14
Robert Schumann (1810 1856) werd geboren in Zwickau ten zuiden van Leipzig. Hij studeerde eerst rechten in Leipzig, maar al snel werd duidelijk dat muziek zijn leven was. Schumann studeerde compositie bij Heinrich Dorn en piano bij Friedrich Wieck, met wiens dochter Clara hij later zou trouwen. Hij schreef in het door hem opgerichte Neue Zeitschrift für Musik dat nog altijd bestaat. Na de vele liedcomposities uit 1840,
Toch bleef hij als componist enorm productief, werkte als dirigent in Düsseldorf en was leraar aan het conservatorium van Leipzig. In 1854 probeerde hij zichzelf te verdrinken in de Rijn, waarna hij werd opgenomen in een instituut voor geesteszieken in Endenich bij Bonn. Daar overleed hij twee jaar later op slechts zesenveertigjarige leeftijd.
Biografieën
Johannes Ockeghem
in de renaissance. Hij was een van de eersten die ook in de religieuze muziek experimenteerde met een vrijere vorm van meerstemmigheid.
Jonathan Harvey
In zijn werk toont hij een breed scala aan invloeden die lopen van Arnold Schönberg en Olivier Messiaen tot Karlheinz Stockhausen en Pierre Boulez. In de jaren tachtig werkte Harvey op uitnodiging van Boulez enige tijd aan het muziekinstituut Ircam (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/ Musique) in Parijs. Naast componist was Harvey een veelgevraagd docent.
Sofia Goebaidoelina Johannes Ockeghem (ca. 1410 - 1497) begon zijn muzikale leven als zanger bij de Onze-LieveVrouwekerk in Antwerpen. Daarna kwam hij in dienst van Karel, de hertog van Bourbon in Moulins. Aan dit Franse koningshuis kreeg Ockeghem in 1452 een betrekking als zanger en componist. Hier diende hij onder Karel VII, Lodewijk XI en Karel VIII. Ockeghem ontpopte zich tot grootmeester van de nog jonge meerstemmigheid
De Engelse componist Jonathan Harvey (1939 2012) begon zijn muzikale opleiding aan het St. John’s College van de Universiteit van Cambridge. Hij was korte tijd cellist van het BBC Scottisch Symphony Orchestra, maar de nadruk lag al snel op het componeren.
De Russische componiste Sofia Goebaidoelina (1931) studeerde eerst piano en compositie aan het conservatorium van Kazan en was daarna leerling compositie aan het conservatorium van Moskou bij Nikolai Peiko, de assistent van Dmitri Sjostakovitsj. Vanaf 1959 vervolgde Goebaidoelina haar studie bij de componist Vissarion Sjebalin. Sinds 1963 is zij actief als componiste. In 1975 richtte ze samen met Viktor Soeslin en 15
BiografieĂŤn
Vjatsjeslav Artjomov het Astreja Ensemble op dat zich specialiseerde in het improviseren met zeldzame Russische, Kaukasische, Centrale en Oost-Aziatische traditionele muziekinstrumenten.
foto: F. Hoffmann La Roche Ltd
Dankzij de violist Gidon Kremer, die sinds begin jaren 80 haar werk promoot, en dirigent Reinbert de Leeuw, die veel van haar composities heeft gedirigeerd, wordt haar werk regelmatig in het Westen uitgevoerd. In 1992 verhuisde ze naar Duitsland en ging ze in de buurt van Hamburg wonen. 16
Robert Heppener
De Nederlandse componist Robert Heppener (19252009) ontwikkelde zich tot een unieke stem binnen het Nederlandse componistengilde. Wars van welke stroming dan ook ging hij met groot respect voor de traditie zijn eigen weg. Zijn muzikale opleiding kreeg Heppener aan het Amsterdams Conservatorium, waar hij hoofdvak piano studeerde. Na deze studie nam hij compositieles bij Bertus
van Lier. Als componist is zijn streven erop gericht zich zo exact mogelijk in overeenstemming met zijn eigen persoonlijkheid uit te drukken. Zo liet zijn muzikale natuur zich bij voorbeeld niet verenigen met het enige decennia geleden heersende serialisme. Zijn ontwikkeling heeft zich dan ook grotendeels los daarvan voltrokken. Heppeners oeuvre omvat symfonieĂŤn, kamermuziek, film- en gelegenheidswerken, koormuziek, en radiofonische stukken. Naast componist was Heppener docent theoretische vakken en compositiedocent in onder andere Amsterdam en Maastricht.
Uitvoerenden Katharine Dain De Amerikaanse sopraan Katharine Dain studeerde aan Harvard University (Boston), de Guildhall School of Music and Drama (Londen) en Mannes College of Music (New York).
Biografieën
behaalde ze de hoofdprijs van de Clermont-Ferrant International Vocal Competition. Dain zingt regelmatig bij Cappella Amsterdam en woont momenteel in Nederland.
Lodewijk van der Ree
Dain beweegt zich op een breed muzikaal terrein. Ze debuteerde in 2014 bij de Nederlandse Opera in Kopernikus van Claude Vivier. In datzelfde jaar moest ze op korte termijn invallen in een uitvoering van Luigi Nono’s Il Canto Sospeso. In 2016 viel ze op het laatste moment in voor een sopraan die een solopartij had in de première van Insónia, onderdeel van de Pessoa Cyclus van Jan van de Putte, in de NTR ZaterdagMatinee in Het Concertgebouw. Later dat jaar vertolkte ze in het Muziekgebouw een van de vier vrouwen in Odysseus’ Women van Louis Andriessen. In 2017
Lodewijk van der Ree studeerde koordirectie aan het Conservatorium van Amsterdam bij Jos Vermunt en Jos van Veldhoven (bachelor) en in Tallinn aan de Estse Muziek- en Theateracademie bij Hirvo Surva (master, cum laude).
Van der Ree leidde onder andere het Asko Kamerkoor, Collegium Utrecht en mannenkoor de.fundo, werkte als repetitor bij Toonkunstkoor Amsterdam en het Nieuwe Mannheim Koor en Orkest en was gastdirigent bij allerlei koren en ensembles in Nederland en Estland. Lodewijk werkt graag samen met componisten en dirigeerde premières van onder anderen Willem Boogman, Jacob ter Veldhuis, Mathilde Wantenaar, Joost Kleppe, en Evelin Seppar. Sinds 2016 woont Lodewijk in Tallinn, Estland. Hier zingt hij in vocaal ensemble Vox Clamantis en werkt als repetitor voor kamerkoor Voces Musicales (dirigent Risto Joost). Lodewijk werkt regelmatig met Cappella Amsterdam. Hij verzorgde de instudering van Jan van de Puttes Insónia en John Adams’ Nixon in China, beide voor de Zaterdagmatinee in Het Concertgebouw in Amsterdam. Tijdens de Strijkkwartet Biënnale in het Muziekgebouw dirigeerde hij de première van La porte de l’Enfer van José María Sánchez-Verdú. Recent 17
Biografieën
deed hij de instudering van Psalm 151 van Boudewijn Tarenskeen en werkte hij samen met theatergroep Project Wildeman en Cappella Amsterdam voor hun voorstelling De langste nacht.
Cappella Amsterdam Met een rijkdom aan stemkleuren bereikt kamerkoor Cappella Amsterdam zijn specifieke homogene klank. Kamerkoor Cappella Amsterdam werd opgericht in 1970 door Jan Boeke. Sinds 1990 staat het koor onder artistieke leiding van chef-dirigent Daniel Reuss. Onder zijn leiding ontwikkelde het koor zich tot een hooggeprezen professioneel kamerkoor van internationale faam. Repertoire en expertise groeiden en reiken nu van stokoude tot gloednieuwe muziek. Cappella Amsterdam schrijft regelmatig compositieopdrachten uit en brengt veel composities van Nederlandse en buitenlandse componisten 18
in première. Het koor werkt samen met Nederlandse en internationale topensembles, waaronder het Orkest van de 18e Eeuw, B’rock Orchestra, Asko|Schönberg en Amsterdam Sinfonietta. Cappella Amsterdam werkt daarnaast multidisciplinair samen met gezelschappen en organisaties als Muziektheater Transparant (België), Opera2Day, Opera van Keulen, Holland Festival, de Amsterdamse Cellobiënnale en Nationale Opera & Ballet. Bij harmonia mundi verschijnen vrijwel jaarlijks cd’s van Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss, o.a. in 2016 de alom geprezen cd Arvo Pärt – Kanon Pokajanen, winnaar van de Edison Klassiek 2017. In maart 2017 verscheen Beethovens Missa Solemnis op het label Glossa en begin december 2018 kwam de nieuwste cd uit, eveneens bij Glossa: Brahms’ Ein deutsches Requiem. Beide (live) opnamen werden gemaakt in samenwerking met het Orkest van de 18e Eeuw. Met harmonia mundi wordt momenteel gewerkt aan een serie cd-opnames
met werken van vroege Franco-Vlaamse polyfonisten. De eerste in deze reeks, Josquin des Prez - Miserere mei Deus verscheen in september 2018. Sopraan Elisabeth Blom Katharine Dain (solo) Marijke van der Harst Maria Köpcke Marjo van Someren Rachel Thompson Alt Sabine van der Heijden Mieke van Laren Antje Lohse Laura Rodrigues Lopes Inga Schneider Suzanne Verburg Tenor Dolf Drabbels Jon Etxabe Arzuaga Mattijs Hoogendijk Stefan Kennedy Jelle Leistra Diederik Rooker Bas Jan Douwes Johan Vermeer Andrew Hopper Kees Jan de Koning Guilan van Nierop Nathan Tax
BiografieĂŤn
19
Verwacht
Donderdag avondserie Do 21 feb 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Het Collectief + Katrien Baerts Goddeloze broeikassen De liedcyclus Serres Impies (‘goddeloze broeikassen’) componeerde Rob Zuidam voor zijn muze, de Belgische sopraan Katrien Baerts. De specialisten van Het Collectief spelen daarnaast drie Franse stukken met als pièce de résistance het grootse Quatuor pour la fin du temps dat Messiaen in 1941 in Duitse krijgsgevangenschap componeerde. Ravels fijnzinnige Chansons madécasses en de vroege Sonatine voor fluit en piano van Pierre Boulez complementeren het originele programma. Vocaal componist par excellence Rob Zuidam koos voor Serres Impies teksten uit de fin-de-siècle-roman À rebours van Joris-Karl Huysmans. Daarin trekt een vermogend hedonist zich terug uit de wereld om zich geheel over te geven aan het vervullen van zijn extravagante droomwensen, zoals het verzamelen van exotische vegetatie die zowel een erotisch als een nachtmerrieachtig karakter heeft. Zuidams stralende muziek is een kolfje naar de hand van Het Collectief, dat met zijn gevoel voor avontuur en hoge kwaliteit een graag geziene gast is in het Muziekgebouw. Programma: Maurice Ravel Chansons madécasses / Pierre Boulez Sonatine voor fluit en piano / Robert Zuidam Serres Impies / Olivier Messiaen Quatuor pour la fin du temps
20
Rob Zuidam
Verwacht
Serie Cappella Amsterdam Serie Koren
Cappella Amsterdam Rachmaninov Vespers
Vr 17 mei 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Rachmaninovs monumentale Vespers is een van de mooiste en indrukwekkendste a-capellakoorwerken ooit gecomponeerd. Het is gebaseerd op oude Russischorthodoxe melodieën. Dit meesterwerk vond niet zozeer zijn weg in de Russisch-orthodoxe liturgie, maar wel op de concertpodia. Het is vooral zeer geliefd vanwege de dramatische zetting, de symfonische omvang en de grote virtuositeit. De naam Vespers (avondgebeden) is eigenlijk niet juist. Rachmaninov noemde zijn werk Vsénoshchnoye bdéniye, ofwel ‘Wake voor de hele Nacht’, terwijl alleen de eerste 6 delen van het 15-delige werk behoren tot de Vespers. De delen 7 t/m 14 zijn Metten (nachtgebeden) en deel 15 is een Priem (ochtendgebed). In concertvorm gaat er geen nacht overheen, al zet dit meesterwerk van Rachmaninov de tijd wel bijna stil.
Sergei Rachmaninov
Programma: Sergej Rachmaninov Vespers
21
Verwacht
Februari vr 15 feb / 20.15 uur Amsterdam Sinfonietta + Ray Chen Duivelskunstenaar Ray Chen za 16 feb / 20.15 uur Cinquecento Een renaissance-requiem zo 17 feb / 15.00 uur Amsterdams Andalusisch Orkest + GT Wat is het geheim van klassieke Marokkaanse muziek? (8+) ma 18 feb / 20.15 uur Erdal Erzincan + Ahmet Aslan Bijzondere muzikale ontmoeting van 2 Turkse maestro’s wo 20 feb / 20.15 uur The Tallis Scholars Italië en Duitsland do 21 feb / 12.30 uur Lunchconcert ism Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest 22
do 21 feb / 20.15 uur Het Collectief + Katrien Baerts Goddeloze broeikassen
zo 3 mrt / 11.00 uur / Kleine Zaal Ensemble SCALA Microfobia
vr 22 feb / 20.15 uur Orange Blossom + MEDFest Ensemble MEDfest
zo 3 mrt / 15.00 uur Academy of Ancient Music + Lucie Horsch Bach en Vivaldi
zo 24 feb / 12.00 uur / Entreehal Muziekgebouw Park Picknick
wo 6 mrt / 21.00 uur / Kleine Zaal Eli Keszler + Eliza McCarthy
zo 24 feb / 20.30 uur Sonic Acts Jennifer Walshe - Time Time Time wo 27 feb / 20.15 uur Nederlandse Bachvereniging Motetten en passiemuziek
do 7 + za 9 mrt / 21.00 uur The Second Violinist Donnacha Dennehy + Enda Walsh
Huil van de Wolff
vr 1 mrt / 20.15 uur Farkas Quintet Beste blaaskwintetten
Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff
za 2 mrt / 20.15 uur Calefax Droom of werkelijkheid
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
do 28 feb / 20.15 uur Ensemble Musikfabrik Kurtág kijkt terug
Maart
Foto: Erik van Gurp
Grand café 4’33 Kom voor het concert eten in Grand café 4’33. Reserveren: 020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiënten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
23