Wo 20 feb 2019 Grote Zaal 20.15 uur
Serie Koren
The Tallis Scholars ItaliĂŤ en Duitsland
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Serie Koren Wo 20 feb 2019 Grote Zaal 20.15 - 22.05 uur
The Tallis Scholars Italië en Duitsland
ca. 45 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
Peter Phillips dirigent Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525 - 1594) Confitebor tibi Domine (1572) Missa Confitebor tibi Domine ·· Kyrie ·· Gloria ·· Credo ·· Sanctus ·· Benedictus ·· Agnus Dei Pauze Hieronymus Praetorius (1560 - 1629) Magnificat IV (1622) O bone Jesu Hans Leo Hassler (1564 - 1612) Ad Dominum cum tribularer Heinrich Schütz (1585 - 1672) Die mit Tränen säen SW 378 (1648) Selig sind die Toten SWV 391 (1648) Johann Sebastian Bach (1685 - 1750) Komm, Jesu, komm BWV 229 (1723/1732) 2
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
Toelichting ‘De muziek in de Sixtijnse Kapel is ondenkbaar mooi. Vooral het Miserere van Allegri en de zogenaamde Improperia. (...) Het moment waarop de Paus, ontdaan van al zijn glorieuze kledingpracht, van de troon stijgt om het kruis te aanbidden, en verder iedereen op zijn plaats blijft, iedereen stil is, en het koor begint, is een van de mooiste van al die opmerkzame rituelen.’ Woorden van de Duitse dichter Johann Wolfgang Goethe nadat hij in 1787 in Rome verbleef. Rome is het vertrekpunt van deze excursie door meerstemmige koormuziek uit Italië en Duitsland uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw. ‘Van Palestrina tot Bach’ zou het programma kunnen heten. In de zestiende en zeventiende eeuw kwamen talloze zangers, componisten en instrumentalisten van heinde en verre naar het ongeëvenaarde bloeiende Romeinse muziekleven dat daar in de renaissance en de barok was gegroeid. Maar natuurlijk ging het vooral om kerkmuziek. En vooral die van de Sint Pieter-basiliek en de Sixtijnse Kapel met hun eminente kapelmeesters en koren als het toppunt van vocale schoonheid en perfectie. De verpersoonlijking daarvan was Giovanni Pierluigi da Palestrina, de beroemde Romeinse polyfonist. Hij wist de rooms-katholieke kerkmuziek tot een ideale stijl te verheffen, die nog eeuwen later een voorbeeld zou zijn voor componisten.
fragment handschrift Palestrina
Giovanni Pierluigi da Palestrina Twee werken zijn vanavond van Palestrina te horen: het motet Confitebor tibi Domine en de gelijknamige mis die Palestrina daar later op baseerde. Het motet was naast de mis het centrale genre in de kerkmuziek. Het woord stamt van motetus, Latijn voor ‘van woorden voorzien’, en is nog herkenbaar in het Franse woord ‘mot’ (= woord). Het is een mooi voorbeeld van hoe Palestrina er na het Concilie van Trente (1563) in slaagde tegelijk welluidende maar ook verstaanbare muziek te componeren. In dit geval is dat een tekst uit Jesaja 12, over iemand die meent dat God woedend op hem was, maar hem nu weer goed gezind is als zijn beschermer en trooster. Het dialoogachtige uit de tekst heeft Palestrina vertaald naar de voortdurend afwisseling tussen de diverse stemcombinaties. Bijzonder mooie tekstuitbeelding is er aan het eind op het woord ‘exsulta’ (juich) waar alle stemmen omhangen zijn met lange notenslingers. Bijzonder stralend en sprekend is ook het vraag- en antwoordspel (antifonale dialoog) op ‘Sanctus Israel’ (‘het Heilige Israel’) voordat het voltallige koor het stuk welluidend afsluit. 3
Toelichting
Enkele jaren later gebruikte Palestrina het motet Confiteor tibi als basis voor een mis voor twee afzonderlijke koren, die vaak op verschillende ruimten in de kerk stonden opgesteld, bijvoorbeeld op tegenover elkaar gelegen koorbalkons. Zo werd de hele ruimte van de kerk gevuld met ‘hemelse muziek gezongen door meerdere engelenkoren’. Een mis die is gebaseerd op een eerder gecomponeerd motet, heet een parodiemis, omdat de componist het motet imiteert, omspeelt. Zo is het begin van het motet herkenbaar aan het begin van alle delen van de mis. En het einde van het motet is gebruikt voor de laatste maten van het Gloria, Credo en Agnus Dei. Ook de uitbundige toonzetting van het woord ‘Exsulta’ heeft Palestrina laten terugkomen in het laatste Kyrie en op een aantal plekken in het Credo en Sanctus.
Hieronymus Praetorius Met het volgende werk maakt het programma een sprong van Rome naar Hamburg, naar de muziek van een jongere generatie, van Hieronymus Praetorius. Hij volgde zijn beroemde vader Jacob Praetorius op als organist van de Jacobikerk in Hamburg, een post die hij tot zijn dood zou bekleden. Het hier gezongen Magnificat IV uit 1622 geldt als het meesterwerk van Praetorius. Het is de zogenaamde lofzang van Maria. Dat is de tekst zoals zij die volgens het evangelie van Lukas 1 uitroept, nadat ze te horen heeft gekregen dat ze een kind zal baren, nota bene 4
de zoon van God. Die lofzang, het Magnificat – naar het eerste woord, dat betekent ‘Hij maakt groot’ – maakt al eeuwen deel uit van de katholieke traditie en is een dagelijks onderdeel van het gebed en gezang van monniken en gelovigen. Talloze componisten hebben deze tekst op muziek gezet, vanaf de anonieme gregoriaanse toondichters uit de middeleeuwen, Monteverdi, Schütz, Vivaldi, Bach en Schubert tot hedendaagse componisten als John Rutter en Arvo Pärt. Net als zijn meeste collega’s heeft Praetorius de originele gregoriaanse Magnificat-melodie als rode draad verwerkt. Het tweede werk van Hieronymus Praetorius, O bone Jesu, heeft het zondebesef als onderwerp en richt zich tot Maria’s zoon Jezus als redder van de ik-persoon en de wereld. De zelfbeschuldiging (op de woorden ‘Quod per culpam’) gaat in de muziek gepaard met agressieve ritmes, bij ‘Memento’ kruipt er melancholie in de noten en enigszins bitter klinkt de harmonie wanneer er in de tekst juist sprake is van ‘zoete harmonie’ (‘dulcissime’).
Hans Leo Hassler De naam van Hans Leo Hassler is voor de gemiddelde Europeaan in vergetelheid geraakt. Toch is een wereldberoemde melodie van hem, waarvan velen denken dat die van Bach stamt. Hassler schreef namelijk de koraalmelodie ‘O hoofd vol bloed en wonden’ uit Bachs Matthäus Passion. Hassler was een van de
Toelichting
eerste Duitse componisten die de Alpen overstak om zich in Italië muzikaal verder te ontwikkelen. Hij was een soort muzikale kameleon. Hoewel zelf protestant, schreef hij kerkmuziek voor zowel katholieke als Lutherse diensten. Een katholiek georiënteerd werk is het expessieve motet Ad Dominum cum tribularer, dat door zijn chromatische kleuring een indringende schoonheid heeft gekregen.
Heinrich Schütz Ook Heinrich Schütz had het geluk dat hij als jongeman voor studie naar Venetië was gestuurd. Daar leerde hij de stereo-effecten en contrastrijkdom uit de dubbelkorigheid zoals Giovanni Gabrieli en Claudio Monteverdi die bezigden in de San Marco in Venetië. Zo kunnen twee (of meer) koren en instrumentengroepen met elkaar communiceren in dialogen, in vraag en antwoord, heel eigen aan veel muziek van Schütz. In de Lutherse delen van Duitsland werden de volkstaal en een nieuw soort muziekstijl in de kerken geïntroduceerd: een mengsel van oud en nieuw, van katholiek en protestants en van Duits en Italiaans. Dit was de praktijk in het katholiek-Luthers georiënteerde Dresden, waar Heinrich Schütz van 1619 tot aan zijn dood de scepter zwaaide als hofkapelmeester van de keurvorst van Saksen. Van Schütz klinken twee werken uit zijn bekendste en meest uitgevoerde bundel
kerkmuziek, Geistliche Chormusik uit 1648. Dat was nota bene het jaar dat de Dertigjarige Oorlog tot een einde kwam. Een prachtig mengsel van droefenis en blijdschap klinkt in het prachtige ‘geestelijk concert’ Die mit Tränen säen met levendige dialogen tussen de verschillende koorsecties. Selig sind die Toten is het begin van een Bijbelvers uit de Openbaring van Johannes (14:13) dat regelmatig door Duitstalige componisten is gebruikt voor muziek bij begrafenissen. Een van de vroegste zettingen is die van Heinrich Schütz die het als zesstemmig motet opnam in zijn bundel Geistliche Chormusik.
Johann Sebastian Bach De zes motetten van Johann Sebastian Bach zijn gelegenheidswerken, gecomponeerd voor eenmalige gebeurtenissen in Leipzig, in vier gevallen begrafenissen. Het begrafenismotet Komm, Jesu, komm begint met een soort klankpoort van waaruit een herhaald ‘komm’ de gasten welkom heet. Verderop heerst een sfeer van vergankelijkheid en berusting, bijvoorbeeld op de tekst ‘Die Kraft verschwindt’ en het mild deinende ‘Ich sehne mich’. Mooi staaltje tekstuitbeelding is de zure melodiesprong op ‘Der saure Weg wird mir zu schwer’. Zo eindigt de reis door de geestelijk koormuziek die begon in het katholieke Rome van Palestrina in het lutherse Leipzig van Bach. Tekst toelichting: Clemens Romijn
5
Liedteksten Giovanni Pierluigi da Palestrina Confitebor tibi domine Confitebor tibi Domine; quoniam iratus es mihi, conversus est furor tuus et consolatus es me. Ecce Deus salvator meus; fiducialiter agam, et non timebo. Quia fortitudo mea et laus mea Dominus; et factus est mihi in salutem. Haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris. Et dicetis in illa die: Confitemini Domino et invocate nomen eius. Notas facite in populis adinventiones eius, mementote quoniam excelsum est nomen eius. Cantate Domino, quoniam magnifice fecit; annuntiate hoc in universa terra. Exsulta et lauda, habitatio Sion, quia magnus in medio tui Sanctus Israel.
Ik zal u loven, Heer. U bent woedend op mij geweest, maar uw toorn is geweken, u troost mij. God is mijn redder. Ik heb een vast vertrouwen, ik wankel niet, want de Heer is mijn sterkte, hij is mijn beschermer, hij heeft mij redding gebracht. Vol vreugde zullen jullie water putten uit de bron van de redding. Op die dag zullen jullie zeggen: Loof de Heer, roep zijn naam uit. Maak alle volken zijn daden bekend, verkondig zijn verheven naam. Zing een lied voor de Heer: wonderbaarlijk zijn zijn daden. Laat heel de aarde dit weten. Jubel en juich, inwoners van Sion, want groot is de Heilige van IsraĂŤl, die in jullie midden woont. Jesaja 12
6
Liedteksten
Missa Confitebor Domine Kyrie Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison.
Kyrie Heer, ontferm u over ons Christus, ontferm u over ons Heer, ontferm u over ons.
Gloria Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Gloria Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft. Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid. Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader; Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus; Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader; Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons; Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed; Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.
Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens, Domine Fili unigenite, Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus altissimus, Jesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.
7
Liedteksten
Credo Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria virgine: et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio Pilato passus et sepultus est. Et resurrexit tertia die secundum scripturas. Et ascendit in caelum: sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria iudicare vivos et mortuos: cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum Dominum, et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur; qui locutus est per Prophetas. Et unam sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. 8
Credo Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is. En in één Heer, Jezus Christus, eniggeboren Zoon van God, vóór alle tijden geboren uit de Vader. God uit God, Licht uit Licht, ware God uit de ware God. Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader, en dóór Wie alles geschapen is. Hij is voor ons, mensen, en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald. Hij heeft het vlees aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria, en is mens geworden. Hij werd voor ons gekruisigd, Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus en is begraven. Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften. Hij is opgevaren ten hemel zit aan de rechterhand van de Vader. Hij zal wederkomen in heerlijkheid om te oordelen levenden en doden. En aan zijn Rijk komt geen einde. Ik geloof in de heilige Geest, die Heer is en het leven geeft; die voortkomt uit de Vader en de Zoon; die met de Vader en de Zoon te zamen wordt aanbeden en verheerlijkt; die gesproken heeft door de profeten. Ik geloof in de éne, heilige, katholieke en apostolische kerk.
Liedteksten
Et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam venturi saeculi. Amen.
Ik belijd ĂŠĂŠn doopsel tot vergeving van de zonden. Ik verwacht de opstanding van de doden, en het leven van het komend Rijk. Amen.
Sanctus en Benedictus Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Osanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Osanna in excelsis.
Sanctus en Benedictus Heilig, heilig, heilig de Heer, de God der hemelse machten. Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge. Gezegend Hij die komt in de Naam des Heren. Hosanna in den hoge.
Agnus Dei Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,
Agnus Dei Lam Gods, dat de zonden der wereld wegneemt, ontferm U over ons. Lam Gods, dat de zonden der wereld wegneemt, geef ons vrede.
miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
9
Liedteksten
Hieronymus Praetorius Magnificat IV Magnificat anima mea Dominum. Et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo. Quia respexit humilitatem ancillae suae: ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Quia fecit mihi magna qui potens est: et sanctum nomen eius. Et misericordia eius a progenie in progenies timentibus eum. Fecit potentiam in bracchio suo: dispersit superbos mente cordis sui. Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. Esurientes implevit bonis: et divites dimisit inanes. Suscepit Israel, puerum suum, recordatus misericordiae suae. Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham, et semini eius in saecula. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.
Hoog verheft nu mijn ziel de Heer, verrukt is mijn geest om God, mijn Verlosser, Zijn keus viel op zijn eenvoudige dienstmaagd, van nu af prijst ieder geslacht mij zalig. Wonderbaar is het wat Hij mij deed, de Machtige, groot is Zijn Naam! Barmhartig is Hij tot in lengte van dagen voor ieder die Hem erkent. Hij doet zich gelden met krachtige arm, vermetelen drijft hij uiteen, machtigen haalt Hij omlaag van hun troon, eenvoudigen brengt Hij tot aanzien; Behoeftigen schenkt Hij overvloed, maar rijken gaan heen met lege handen. Hij trekt zich Zijn dienaar IsraĂŤl aan, Zijn milde erbarming indachtig; zoals Hij de vaderen heeft beloofd, voor Abraham en zijn geslacht voor altijd. Eer aan de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Zoals het was in het begin, en nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
O bone Jesu O bone Jesu, duo in me agnosco: naturam, quam fecisti, et quod ego didici.
10
Goede Jezus, ik erken mijn twee kanten: de persoonlijkheid die u hebt gemaakt, en dat wat ik heb geleerd.
Liedteksten
Fateor, quod per culpam deformavi naturam meam. Memento, quod sum spiritus vadens, et non rediens, et per me redire non possum.
Ik geef toe dat ik mijn persoonlijkheid heb vervormd door eigen schuld. Bedenk, dat ik een dwalende ziel ben, die niet terugkeert, en dat ik zelf geen terugkeer kan bewerkstelligen.
Eya, dulcissime Jesu! Tolle ex me quod ego feci, ut remaneat quod fecisti, et ne pereat quod tuo precioso sanguine redemisti. Amen.
Ah, liefste Jezus! Verlos mij van wat ik van mezelf gemaakt heb opdat dát kan blijven wat u gemaakt heeft, en niet verloren gaat wat u met uw kostbare bloed gered heeft. Amen.
Hans Leo Hassler Ad Dominum cum tribularer Ad Dominum cum tribularer clamavi: et exaudivit me. Domine, libera animam meam a labiis iniquis: et a lingua dolosa.
Toen ik in nood was, riep ik de Heer aan: en hij hoorde mij. Bevrijd mijn ziel, o Heer, van leugenachtige lippen en van een leugenachtige tong.
Heinrich Schütz Die mit Tränen säen Die mit Tränen säen, werden mit Freuden ernten. Sie gehen hin und weinen und tragen edlen Samen und kommen mit Freuden und bringen ihre Garben.
Degenen die met tranen zaaien zullen vreugde oogsten. Ze gaan heen en huilen en dragen edele zaden en komen met vreugde en brengen hun korenschoven mee. Psalm 125 vers 5 en 6
11
Liedteksten
Selig sind die Toten Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben, von nun an. Ja, der Geist spricht: Sie ruhen von ihrer Arbeit, und ihre Werke folgen ihnen nach.
Gezegend zijn de doden, die sterven in de Heer, vanaf nu. Ja, de geest spreekt: Ze rusten uit van hun werk en hun werken volgen hen.
Johann Sebastian Bach Komm, Jesu, komm BWV 229 Komm, Jesu, komm, mein leib ist müde, die Kraft verschwindt je mehr und mehr, ich sehne mich nach deinem Friede; der saure Weg wird mir zu schwer!
Kom, Jezus, kom, mijn lichaam is moe mijn krachten nemen steeds verder af, ik verlang naar uw vrede; de moeizame weg wordt mij te zwaar!
Komm, ich will mich dir ergeben; du bist der rechte Weg, die Wahrheit und das Leben
Kom, kom, ik wil mij aan u overgeven; u bent de juiste weg, de waarheid en het leven.
Drum schließ ich mich in deine Hände und sage, Welt, zu gute Nacht! Eilt gleich mein Lebenslauf zu ende, ist doch der Geistwohl angebracht. Er soll bei seinem Schöpfer schweben, weil Jesus ist und bleibet der wahre Weg zum Leben.
Daarom berg ik mij in uw handen en zeg: Wereld, goede nacht! Ook al loopt mijn leven ten einde, de Geest is gereed. Die zal bij zijn schepper zweven, omdat Jezus is en blijft de ware weg naar het leven.
12
Biografieën Componisten Giovanni Pierluigi da Palestrina
Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525 - 1594) had het geluk te leven in de tijd van de wederopleving van de rooms-katholieke kerk. Palestrina werd door paus Julius II benoemd tot maestro van de Cappella Giulia in Rome. Dit koor zong in de Sint Pieter onder Palestrina’s leiding tussen 1551 en 1554 en opnieuw vanaf 1571 tot
zijn dood. In 1555 was Palestrina benoemd bij het pauselijk koor, ook al was hij getrouwd. Maar bij de dood van paus Julius werd de gehuwde Palestrina van het koor uitgesloten en werd hij tot 1561 maestro aan de Sint Jan van Lateranen en vervolgens voor enkele jaren aan de Santa Maria Maggiore. In 1565 werd hij pauselijk componist en zo verantwoordelijk voor het repertoire van het pauselijk koor in de Sixtijnse Kapel. Zo hernieuwde Palestrina zijn nauwe band met dit magnifieke gebouw vol schoonheid en grandeur, dat tot de dag van vandaag jaarlijks nog duizenden pelgrims en toeristen trekt.
hij in de Jacobikerk in Hamburg, eerst als assistent van zijn vader en vanaf 1586 als eerste organist. Deze post behield hij tot zijn dood. In 1596 ontmoette hij Michael Praetorius (geen familie) en Hans Leo Hassler in de Duitse plaats Gröningen en maakte via hen kennis met de muziek van de Venetiaanse school.
Hans Leo Hassler
Hieronymus Praetorius De Duitse componist, organist en muziekuitgever Hieronymus Praetorius (1560 - 1629) was de zoon van de organist Jacob Praetorius. In 1580 kreeg hij zijn eerste aanstelling als organist in Erfurt en vervolgens speelde
De Duitse componist Hans Leo Hassler (1564 - 1612) stak na zijn muzikale scholing in Neurenberg zijn licht op in Venetië. Via Andrea en 13
Biografieën
Giovanni Gabrieli leerde hij de toen revolutionaire ruimtelijke effecten van de dubbelkorigheid in de San Marco kennen. Na zijn terugkeer uit Italië nam Hassler deze praktijk over in zijn eigen muziek. Hij ging in dienst bij een bankiersfamilie in Augsburg, waar hij internationaal bekend werd. Door keizer Rudolf II werd hij tot de adelstand verheven. In 1601 werd hij tot Oberkapellmeister benoemd aan het hof van de keizer. Daarna was hij nog een paar jaar in dienst van de keurvorst van Saksen, eerst bij Christiaan II en later Johan George I. In 1612 stierf hij aan tuberculose. Hassler scheef religieuze en wereldlijke liederen, in het Duits en het Italiaans.
Heinrich Schütz De Duitse componist Heinrich Schütz (1585 1672) ging in 1609 in de leer bij Giovanni Gabrieli, de musicus, componist en kapelmeester van de San Marco in Venetië. 14
Johann Sebastian Bach Voor velen geldt Johann Sebastian Bach (1685 1750) als de grootste componist die ooit geleefd heeft. Nog steeds vormen zijn werken een toetssteen voor zowel componisten als musici.
Terug in Duitsland werd hij hofkapelmeester in Dresden. Tijdens een tweede Italiaanse studiereis naar Venetië maakte hij kennis met de nieuwe stijl van Monteverdi. Van 1633 tot 1635 werkte hij in Kopenhagen als hofkapelmeester van Christian IV, de Deense koning. In 1644 keerde hij definitief terug naar Dresden. In 1667 ging hij als 82-jarige met pensioen, maar zou gedurende de laatste vijf levensjaren nog belangrijke werken componeren. Schütz is belangrijk voor de synthese die hij maakte van de polyfonie en de meerkorige vroegbarok die hij wonderwel aan de Duitse taal wist aan te passen.
Als geen ander voor hem wist Bach eenvoud en complexiteit, emotie en muzikale architectuur, geestelijke inhoud en doordachte vorm met elkaar te combineren. Met zijn Wohltemperiertes Klavier uit 1722 was hij de eerste die
Biografieën
stelselmatig alle toonaarden muzikaal onderzocht die op een modern toetsinstrument gespeeld kunnen worden. Zijn Matthäus Passion en Cellosuites behoren tot de iconen van de westerse muziek. Als componist was hij niet alleen baanbrekend maar ook uiterst productief, gezien het feit dat hij ruim 250 cantates op zijn naam zette. Hij was bovendien een begenadigd klavecinist en organist.
Uitvoerenden Peter Phillips Dirigent Dirigent en musicoloog Peter Phillips (1953) wijdt zich geheel aan de studie en uitvoering van religieuze muziek uit de renaissance. In 1973 richtte Phillips The Tallis Scholars op. Daarnaast schreef hij vele jaren een vaste column in The Spectator. Hij werd adviserend redacteur van The Musical Times, het oudste muziektijdschrift
foto: Albert Roosenburg
in Europa. Als gastdirigent werkte Phillips met vocale ensembles over de gehele wereld, waaronder met Collegium Vocale Gent, het Nederlands Kamerkoor
en Studio de Musique ancienne de Montréal. Hij verzorgde talloze tv- en radiouitzendingen.
15
Biografieën
foto: Nick Rutter
The Tallis Scholars The Tallis Scholars werden in 1973 opgericht door dirigent Peter Phillips. Intussen is het ensemble uitgegroeid tot een van de leidende exponenten van de geestelijke muziek uit de renaissance. Peter Phillips werkte lang aan de klank van zijn ensemble, om via afstemming en menging de zuiverheid en helderheid van klank te bereiken, die volgens hem het best geschikt is voor het uitvoeren van dit repertoire, en waarbij elke muzikale lijn tot in detail hoorbaar blijft. Het is deze ultieme 16
schoonheid en puurheid van klank waarmee The Tallis Scholars zo beroemd zijn geworden. The Tallis Scholars geven jaarlijks een zeventigtal concerten, zowel in kerken en kathedralen als in moderne concertzalen over de hele wereld. Tot de componisten waarmee het ensemble meer recent heeft gewerkt behoren Eric Whitacre, Nico Muhly, Gabriel Jackson, Matthew Martin en Owain Park. The Tallis Scholars werden in 2001, 2009 en 2010 genomineerd voor een Grammy Award. In november 2012 kreeg hun opname van Josquins Missa De beata virgine en Missa Ave maris stella een Diapason d’Or de l’Année.
Bij gelegenheid van hun 40e verjaardag in 2013 werd het ensemble na een publieke verkiezing opgenomen in Gramophones ‘Hall of Fame’. Sopraan Amy Haworth Emma Walshe Emily Atkinson Charlotte Ashley Alt Caroline Trevor Tristram Cooke Tenor Steven Harrold Simon Wall Bas Tim Scott Whiteley Rob Macdonald
Verwacht
Serie Koren Vr 12 apr 2019 Grote Zaal 20.15 uur
RIAS Kammerchor Victoria en Vivancos: twee requiems Het gerenommeerde RIAS Kammerchor zingt afwisselend delen uit twee requiems. Naast het Officium defunctorum van Tomás Luis de Victoria – een van de bekendste 16e-eeuwse Spaanse componisten – klinken delen uit het avondvullende Requiem van de hedendaagse componist Bernat Vivancos. Zelf noemt deze Catalaan zijn compositie ‘een lichtgevende meditatie op het bovenaardse’. Het werk beleeft tijdens deze tournee zijn Nederlandse première. Pure schoonheid! Het RIAS Kammerchor – ‘one of the ten best choirs in the world’ (Gramophone) – is zeer veelzijdig: het voert net zo makkelijk muziek uit renaissance en barok uit als de modernste noten. Dit gelauwerde koor uit Berlijn treedt wereldwijd op en staat sinds september 2017 onder leiding van de Engelsman Justin Doyle, ooit zelf koorknaap in Westminster Cathedral.
Bernat Vivancos
Programma: Tomás Luis de Victoria Officium defunctorum (Requiem) / Bernat Vivancos Requiem (Nederlandse première)
17
Verwacht
Februari do 21 feb / 12.30 uur Lunchconcert ism Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest
Maart vr 1 mrt / 20.15 uur Farkas Quintet Beste blaaskwintetten za 2 mrt / 20.15 uur Calefax Droom of werkelijkheid
do 21 feb / 20.15 uur Het Collectief + Katrien Baerts Goddeloze broeikassen
zo 3 mrt / 11.00 uur / Kleine Zaal Ensemble SCALA Microfobia
vr 22 feb / 20.15 uur Orange Blossom + MEDFest Ensemble MEDfest
zo 3 mrt / 15.00 uur Academy of Ancient Music + Lucie Horsch Bach en Vivaldi
zo 24 feb / 12.00 uur / Entreehal Muziekgebouw Park Picknick
wo 6 mrt / 21.00 uur / Kleine Zaal Eli Keszler + Eliza McCarthy
do 14 mrt / 20.15 uur Nieuw Ensemble An Evening of Today 2019 vr 15 mrt / 20.15 uur Marc-André Hamelin Absoluut meesterschap zo 17 mrt / 15.00 uur Hadewych Minis Wat is het geheim van zelf liedjes schrijven? (8+) do 21 mrt / 12.30 uur Lunchconcert Conservatorium van Amsterdam
Huil van de Wolff
wo 27 feb / 20.15 uur Nederlandse Bachvereniging Motetten en passiemuziek
zo 10 mrt / 20.15 uur Warm-up Andriessen Festival De schatkamer
Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff
do 28 feb / 20.15 uur Ensemble Musikfabrik Kurtág kijkt terug
wo 13 mrt / 20.15 uur Salomé (1923) Charlie Barber
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
zo 24 feb / 20.30 uur Sonic Acts Jennifer Walshe - Time Time Time
18
do 7 + za 9 mrt / 21.00 uur The Second Violinist Donnacha Dennehy + Enda Walsh
Foto: Erik van Gurp
Grand café 4’33 Kom voor het concert eten in Grand café 4’33. Reserveren: 020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiënten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
19