![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/0bc043dbdd2129fcadf90f08168fe6e0.jpg?width=720&quality=85%2C50)
26 minute read
musika maia sigua juzepe verdi
from My World 29
musika
juzepe verdi
Advertisement
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/a2002eab2ddefd5ae99f4498ba63630d.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/6684bfd75232e9dcf7b92a8dcb6925f5.jpg?width=720&quality=85%2C50)
maia sigua
gasul saukuneSi da ufro meti xnis winac TbilisSi, ojaxur da megobrul wveulebebsa Tu quCebSi, xSirad daamRerebdnen xolme an ilias leqss „tyem moisxa foToli“, an „lamazi qali sando ar ari“. es simRerebi uyvardaT, Tumca, miuxedavad qarTuli sityvebisa, melodiebi, romlebsac momRerlebi asrulebdnen, saqarTveloSi Zalian popularuli maT gamoCenamde gaxda. erTi („tyem moisxa foToli“) aRebulia operidan „traviata“, meore – operidan „rigoleto“. orive da kidev 24 (amaSi ar Sedis gadamuSavebebi) operis avtori ki am Janris albaT yvelaze cnobili da popularuli warmomadgeneli – juzepe verdi gaxlavT.
verdi operaSi cariel niadagze ar mosula. misi Semoqmedebis ukan idga italiuri operis uzarmazari tradicia – es Janri xom swored italiaSi daibada verdimde bevrad adre, XVI saukunis miwuruls. kompozitoris uSualo „winaprebi“ ki adreuli romantikuli italiuri operisa da lamazi, mokazmuli simReris – „bel kantos“ tradiciis sami didi figura – joakino rosini, vinCenco belini da gaetano doniceti iyvnen. swored maT Semoqmedebaze dayrdnobiT amoizarda da ganviTarda verdis saopero genia, romelic mogvianebiT Tavad iqca italiuri operis simbolod.
dRes verdi italiis yvelaze saamayo Svilia da am qveynisaTvis daaxloebiT iseTi mniSvneloba aqvs, rogorc saqarTvelosTvis SoTa rusTavels. TiTqmis yvela qalaqSi erT-erTi centraluri quCa verdis saxelobisaa, mis saxels atarebs am qveynis uricxv konservatoriaTa didi nawili, xolo gundi Va, pensiero, misi operidan „nabuko“, italiis araoficialur himnadac ki iTvleba.
italiis CrdiloeTSi, meduqnis Rarib saxlSi dabadebuli glexis biWi sicocxleSive aRiares msoflios nomer pirvel saopero kompozitorad. rogor moxda es ambavi – qvemoT giambobT.
juzepe verdi
joakino rosini (1 792-1 868)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/4a8f417b781ff61fa40b1379a1ded96d.jpg?width=720&quality=85%2C50)
vinCenco belini (1 801 -1 835)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/d480ba71ed7bf61dc9f25ebe1f15e180.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/298525e2adcfcffb0597cdbc694a3ff1.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/d4ea6a74da1b0e407d1fe53bbebe968d.jpg?width=720&quality=85%2C50)
gaetano doniceti (1 797-1 848)
duqnidan Teatramde
juzepe fortunino franCesko verdi sofel le ronkoleSi, patara qalaq busetos maxloblad daibada 1 81 3 wlis oqtomberSi. TviTon dabadebis dRes 9 oqtombers aRniSnavda, magram dResdReobiT oficialur TariRad 1 0 oqtomberi miiCneva. mama, karlo verdi, sofelSi traqtirs flobda, romelic mis vaJiSvils unda gadascemoda memkvidreobiT.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/80062df7c5c33e1ef37133988a889853.jpg?width=720&quality=85%2C50)
miuxedavad imisa, rom biWi adreuli wlebidan soflis samuSaoebSi iyo CarTuli, musikis siyvaruli Zalian male gamoamJRavna. saaTobiT usmenda eklesiaSi organs da miuxedavad imisa, rom notebis kiTxva ar icoda, xandaxan Tavis mogonil musikasac ukravda. es siyvaruli iqamde mivida, rom mSoblebma danazogi fuliT patara, gacveTili spineti (momcro klaviSiani sakravi, klavesinis nairsaxeoba) uyides. kompozitors is sul Tan dahqonda. dRes es spineti verdis mSobliur busetoSi im eklesiaSi inaxeba, sadac patara pepino musikas pirvelad eziara. instruments istoriuli warwerac amSvenebs:
„me, stefano kavaletim, Tavidan gavakeTe da tyaviT Sevmose CaquCebi, pedalic ufasod SevakeTe, davinaxe ra ymawvil juzepe verdis keTili midrekileba am instrumentze dakvris swavlisadmi. es sruliad sakmarisia, yovelgvari anazRaurebis gareSe Tavi kmayofilad vigrZno. qristeSobidan 1 821 weli“.
am dros momavali kompozitori sul rva wlis iyo. Zalian male igi adgilobrivi eklesiis oficialuri organisti gaxda da xelfassac ki iRebda.
mogvianebiT ymawvilobis wlebis Sesaxeb verdi werda: „1 3-dan 1 8 wlamde asakSi uamravi sxvadasxva juris piesa davwere: asiode marSi; daaxloebiT amdenive patara simfonia, romelTac eklesiaSi, TeatrSi da koncertebze viyenebdiT; 5-6 koncerti da variaciebi fortepianosTvis, romlebsac Tavadve vasrulebdi; bevri serenada, kantatebi; sxvadasxvagvari saeklesio nawarmoebi, romelTagan „Stabat Mater“ maxsovs mxolod“. busetoSi verdis mfarveli hyavda, SeZlebuli da keTilSobili antonio bareci, romelmac miznad daisaxa, am moRuSuli da sevdiani mozardisTvis saTanado musikaluri ganaTleba mieca. male verdi barecis saxlSi gadavida da mis Svilsa da Tavis Tanatol margeritas fortepianoze dakvras aswavlida. gakveTilebi male ufro naz grZnobebSi gadaizarda.
saxli le ronkoleSi, sadac daibada juzepe verdi
musika
juzepe verdis spineti
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/544ecd5f350bf328a90e3947a79f1fd6.jpg?width=720&quality=85%2C50)
1 8 wlis asakSi verdim gaugonrad gabeduli saqcieli Caidina: barecis da adgilobrivi saqvelmoqmedo sazogadoebis stipendiis amaram lombardiis dedaqalaqs, milans, miaSura da konservatoriaSi Cabareba scada, Tumca amisTvis igi ukve sakmaod asakovani iyo.
is, rac Rrmad provinciul busetoSi eklesiis organistisa da adgilobrivi sakoncerto scenisTvis damakmayofilebelic iyo da aRmafrTovanebelic, milanisTvis sakmarisi ar aRmoCnda. misi dakvra sakmaod civad Seafases: verdim ar icis da verc verasodes iswavlis fortepianoze dakvraso. odnav ukeT wavida saqme kompoziciis gamocdaze. komisiam daaskvna, rom Tu seriozulad Seiswavlida kontrapunqts, SeZlebda emarTa Tavisi fantazia da iqneb kompoziciaSi warmatebisTvisac mieRwia. sabolood, verdi konservatoriaSi ar miiRes. zemoT CamoTvlil mizezebs daerTo misi asakic, romelic metismetad didi iyo konservatoriisTvis, ar iyo lombardiis samefos moqalaqe da konservatoriaSi adgilebi gadavsebuli iyo swavlis msurvelebiT.
saSineli imedgacruebis miuxedavad, verdis milani ar dautovebia. konservatoriis erT-erTi profesoris, „maestro“ vinCenco laviniasgan kerZo gakveTilebs iRebda. lavinia Teatr „la skalaSic“ muSaobda, misi waxalisebiT verdim am TeatrSi abonementi SeiZina da mudmivad eswreboda speqtaklebs. usmenda im drois saukeTeso momRerlebs, romlebic rosinis da belinis operebSi gamodiodnen. laviniam is adgilobriv „filarmoniul sazogadoebasac“ warudgina, sadac verdi meorexarisxovan musikalur samuSaoebs asrulebda. male ukan, busetoSi, mouxda dabruneba, sadac margeritaze daqorwinda da ramdenime weli musikas aswavlida. maSin daiwyo Tavis pirvel operaze – „roCesterze“ muSaobac, romelic arasodes Sesrulebula. samagierod, am operidan epizodebis didi nawili gadavida mis axal namuSevarSi „oberto, grafi di san bonifaCo“. ojaxTan erTad milanSi sacxovreblad gadasuli verdi yvelanairad cdilobda es opera ramenairad daedga. swored am mcdelobebisas gaicno momRerali juzepina streponi, romelmac igi „la skalas“ mmarTvels, impresario bartolomeo merelis warudgina. am orma adamianma yvelaze mniSvnelovani roli Seasrula verdis cxovrebaSi.
„obertoze“ muSaobisas verdis Tavs ubedureba daatyda – mas meore Svili gardaecvala. erTi Tvis Semdeg „la skalaSi“ warmatebiT Sedga misi sakompozitoro debiuti,
antonio bareci (1 787-1 867)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/4d99ca3966416436eade4ddeae4e6b9b.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/098456d078755ae608e70c39ce327237.jpg?width=720&quality=85%2C50)
margerita bareci (1 81 4-1 840)
juzepe verdi
magram, samwuxarod, verdis cxovrebaSi ubedurebebi ar dasrulebula. momdevno wels meuRle dakarga, im dros, roca komikur operaze „mefe erTi dRiT, anu cru stanislaoze“ muSaobda. nawarmoebi, romelic Tavadac lamis sZulda, „la skalaSi“ premierazeve Cavarda da saorkestro ormoSi mjdarma verdim am Cavardnis mTeli saSineleba sakuTari yuriT moismina. sasowarkveTilma kompozitorma musikis weraze saerTod aiRo xeli. mxolod imaze ocnebobda, busetoSi dabrunebuliyo da fermaSi miwaze emuSava.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/8838cead59e1210b41d00662f0cc59cd.jpg?width=720&quality=85%2C50)
ori wlis Tavze verdi quCaSi SemTxveviT bartolomeo merelis gadaeyara. impresariom SesTavaza, kvlav dabruneboda kompozicias. verdi uarze iyo, magram merelis mier xelebSi SeCeCebuli libreto mainc wamoiRo. Sin misulma, sqeli rveuli magidaze moisrola. es iyo momenti, romelmac, verdisave TqmiT, misi cxovreba samudamod Secvala. SemTxveviT, romeliRac gverdze gadaSlil libretoSi Tvali mohkra sityvebs „gafrin „oberto, grafi di san bonifaCos~ di fiqro, oqrovan frTebiT“. am sityvebma klaviris yda Seipyro, aiZula kiTxva gaegrZelebina da ori wlis win miRebuli gadawyvetilebac Seecvala. ase Seiqmna saxelganTqmuli gundi Va, pensiero („gafrindi fiqro, oqrovan frTebiT“) da masTan erTad – verdis mesame opera „nabuqodonosori“, SemoklebiT – „nabuko“, romlis triumfalurma premieram sagrZnoblad gaamyara verdis mdgomareoba „la skalaSi“.
„nabukos“ warmatebas mravalma garemoebam Seuwyo xeli, es garemoebebi ki, wlebis Semdeg legendebad iqca. dRes miiCneva, rom „nabukos“ daweriT verdi italiel patriotebs gamoexmaura avstrielebis winaaRmdeg brZolaSi da „risorjimentos“ idealebs TanaugrZno, magram sinamdvileSi, „nabukoc“ da momdevno operac „lombardielebi pirvel jvarosnul laSqrobaSi“ dampyroblebs eZRvneba. „nabuko“ – avstriis saimperatoro ojaxis wevrs, mis umaRlesoba princesa adelaida avstriels, xolo „lombardielebi“ – parmis sahercogos mmarTvels, napoleonis cols, maria luizas. es ucnauroba arc ise xSirad ganixileba farTo wreebSi, radgan verdi ukve
juzepina streponi (1 81 5-1 897)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/0656a1af73da6e76f54e66ad9c16e205.jpg?width=720&quality=85%2C50)
bartolomeo mereli (1 794-1 879)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/2c9fcd13ab2721cf0dc7143ecfd13803.jpg?width=720&quality=85%2C50)
musika
didi xania italiis gaerTianebisTvis brZolis musikalur simbolod iqca, magram esec garemoebebis saintereso da CaxlarTuli damTxvevis wyalobiT moxda.
„nabukos“ daweris periodSi ajanyebis piras mdgari milanelebi xSirad gahyvirodnen Viva Verdi – gaumarjos verdis. miiCneva, rom es SeZaxili, sinamdvileSi, verdis sulac ar eZRvneboda. misi gvari mxolod abreviatura iyo da iSifreboda, rogorc akrZaluli lozungi – Viva Vittorio Emanuele Re D'Italia – gaumarjos vitorio emanueles, italiis mefes. xolo Semdeg, roca italia gaerTianda, am erTianobis kulturul simbolod msoflioSi yvelaze cnobil italiel kompozitorze ukeTess vis ipovidnen?! amitom yvela es miZRvna daviwyebas mieca da im lamaz legendasac, TiTqos umSvenieres gunds „nabukodan“ – Va, pensiero-s meore premieraze mayurebeli artistebTan erTad mReroda, dasabami misca gazeTma, romelsac verdis oficialuri gamomcemeli, Zalze gavleniani julio rikordi flobda. verdi ki im droisaTvis parmis regionis deputati gaxldaT gaerTianebuli italiis pirvel parlamentSi.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/05189d599e4ab9ff106e2a70c40cb1d5.jpg?width=720&quality=85%2C50)
asea Tu ise, „nabuko“ verdis pirvel oficialur da Zalian warmatebul Sedevradaa aRiarebuli , romelsac momdevno wels mohyva „lombardielebi“. rogorc verdis Tanamedrove mweralma SeniSna, „Tu „nabukom“ am axalgazrda kompozitors reputacia Seuqmna, „lombardielebma“ sabolood daadastura igi“. axla verdis ukve aRar uxdeboda SemkveTebis Zieba, SemkveTebi Tavad poulobdnen mas. misi operebi TandaTan italiis sazRvrebsac scdeboda.
scena operidan `nabuko~
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/75b6c7c4f14465537c0ea8a8356ff50e.jpg?width=720&quality=85%2C50)
miuxedavad warmatebebisa, am periods imedgacruebisa da winaaRmdegobebis gareSe ar Cauvlia. veneciaSi, „ori foskaris“ premierasTan dakavSirebiT verdi werda: „imisda miuxedavad, Tu rogor miiReben mas, bednieri var da yvelafrisadmi sruliad indiferentuli. erTi suli maqvs, momdevno sami weli rodis gaivlis. eqvsi opera unda davwero da mere yvelafers davemSvidobebi“.
premierebi premierebs mosdevda neapolSi, romSi, veneciaSi, triesteSi da, ra Tqma unda, milanis „la skalaSi“. swerdnen da operebis daweras sTxovdnen londonidan, madrididan, parizidan, peterburgidan. miuxedavad imisa, rom mis operaTagan yvela rodi iyo Tanabrad warmatebuli, isini mainc ganagrZobdnen sasceno sicocxles italiisa da evropis sxvadasxva TeatrSi. drakonuli kontraqti, romelic sami wlis ganmavlobaSi Seusvenebel Sromas aiZulebda, iwureboda, magram sul ufro da ufro saxelganTqmul maestro verdis operebis wera, ra Tqma unda, ar Seuwyvetia. dawera „atila“, romelic hunebis winaaRmdeg romaelTa brZolas da veneciis daarsebas aRwers; pirquSi da sabediswero „makbeti“, romelze muSaobisasac pirvelad Seexo Seqspirs – mis erT-erT usayvarles avtors. amis Semdeg verdi Seqspirs mxolod ukanasknel or operaSi, Rrmad moxuci, daubrundeba da or absolutur Sedevrs –tragedias da komedias Seqmnis.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/7152bb65f961e65143f195bfb0cfa024.jpg?width=720&quality=85%2C50)
Teatri `la skala~
juzepe verdi
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/a4e602e53ed432b4af3b1a2d417969d3.jpg?width=720&quality=85%2C50)
pirvel wlebSi verdis warmateba imaSi mdgomareobda, rom, vagnerisgan gansxvavebiT, is yovelTvis angariSs uwevda saopero modas, imas, Tu ras moiTxovda operisagan mayurebeli: lamaz musikas, momRerlebis virtuozobisTvis gasaqanis micemas, efeqtur gundebs, CauxlarTav siuJetebs. amitom, vagnerisganve gansxvavebiT, mas ar dasWirda mravali wlis ganmavlobaSi dauRalavad emtkicebina mayureblisa da impresarioebisTvis, Tu ra did Rirebulebas warmoadgenda misi Semoqmedeba. verdi werda mSvenier, gulSi Camwvdom da yuris damatkbobel, xandaxan banalur melodiebs, xSirad – Zalze martivi saorkestro TanxlebiT, ris gamoc vagnerma mwared dascina, verdis orkestri erTi didi gitaraao. ar iyenebda laitmotivebs da arcTu didad zrunavda sityvis Sinaarsisa da musikis urTierTSesabamisobaze. am mxrivac, verdi italiuri saopero mReradobis im tradiciis memkvidrea, romelic XVII saukunidan moyolebuli operaSi did upiratesobas swored musikas, lamaz, mgrZnobiare, morTul-mokazmul, rTulad Sesasrulebeli vokaluri „triukebiT“ savse melodiur xazs aniWebda da ukana fonze gadahqonda sityvebiT gamoxatuli Sinaarsi. magram, gansxvavebiT misi uricxvi saopero „winaprisagan“, orasi wlis ganmavlobaSi, verdi mudmivad win midioda, xvewda, aviTarebda da aumjobesebda sakuTar SemoqmedebiT xerxebsa da meTodebs da arasdros hqonia SemoqmedebiTi ukusvla.
1 848 wels evropaSi politikuri situacia Zalian swrafad icvleboda. sanam verdi parizSi iqauri operisTvis sagangebod gadakeTebuli „lombardielebis“ (axali saxelwodebiT – „ierusalimi“) dadgmas xelmZRvanelobda, italia brZolas ganagrZobda. verdi Sin dabrunebas ar Cqarobda, Tanac, parizSi is kvlav Sexvda juzepina streponis da masTan erToblivi cxovrebis dawyeba gadawyvita, Tumca qorwinebaze ar ufiqria da am metismetad Tamamma gadawyvetilebam, mogvianebiT, mis mSobliur busetoSi sazogadoebis mZafri aRSfoTeba gamoiwvia. 1 8-22 marts milanSi quCis brZolebis e.w. „xuTi dRe“ am qalaqidan avstrielebis droebiTi gandevniT dasrulda. rogorc ki amis Sesaxeb Seityo, verdi dauyovnebliv gamoemgzavra parizidan da megobars patriotuli werili miswera: „gandevneT yovelgvari wvrilmani municipaluri idea! julio rikordi Cven Zmuri xeli mTel qveyanas unda gavuwodoT da italia (1 840-1 91 2) pirveli eri gaxdeba msoflioSi... sixaruliT var mTvrali! warmoidgine, aq aRar arian germanelebi“. swored am suliskveTebiT ganmsWvaluli axali opera „lenianos brZola“ momdevno wels warmoadgines romis TeatrSi Argentina. magram verdi premieridan meore dResve dabrunda parizSi, sadac ukve karga xania cxovrobda. is maleve daiRala am brZolebiT da ajanyebebiT da gadawyvita, revoluciebze Relvas sjobda sakuTari saqmisTvis miexeda.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/3ba9e29b1e8c3480b4b46cbe2ca89bbf.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/8b26694c3418f891489f31b4c6045565.jpg?width=720&quality=85%2C50)
amiT damTavrda kompozitoris cxovrebis pirveli periodi. 36 wlis asakSi le ronkoleli glexis biWi evropis masStabiT cnobili da yvelasTvis sayvareli kompozitori gaxda. ukan
princesa adelaida avstrieli (1 822-1 855)
musika
darCa katorRuli Sromis wlebi da gaWirveba. gamdidrda da mSobliur adgilebSi miwis mozrdili nakveTi da SesaniSnavi, mdidruli vila sent’agata iyida. hyavda juzepina, romelic mis yoveldRiurobas mSvidi, harmoniuli wesrigiT avsebda da misi autaneli xasiaTis miuxedavad, mudam gverdiT edga. cxovrebaSi Tavis damkvidrebisTvis brZolis dasrulebasTan erTad sabrZolo, istoriuli Tematikac TandaTan gaqra misi operebidan. dadga didebis xana, romlis drosac verdi ubralo, xSirad SeumCneveli, adamianebis tragediebma gaitaca. am gatacebam ki kacobriobas aCuqa misi sami yvelaze cnobili opera –„rigoleto“, „trubaduri“ da „traviata“.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/983de8fb953b47a2cb45f1e3b95ff023.jpg?width=720&quality=85%2C50)
mwvervalze da...
kuziani masxara mwared dascinis aristokrats. aris`atilas~ afiSa tokrati wyevlis mas da masxara kargavs erTaderT sixaruls, rac gaaCnia – sakuTar qaliSvils. udardeli, enamware xumrobebis, maxinji, damanWuli saxis da zanzalakebiani CaCis miRma moxuci mamaa, romelsac Tavisi gaRmerTebuli, ucodveli, mSvenieri gogona umowyalod gaTelili da Seuracxyofili, bolos ki – mTavari damnaSavis sanacvlod mokluli SerCeba xelT. im droisTvis gaugonari siuJetia!
nawarmoebs safuZvlad udevs viqtor hiugos winaaRmdegobrivi istoriis mqone drama „mefe erToba“. italiuri libreto verdis didi xnis partniorma, franCesko maria piavem dawera. hiugos drama akrZaluli iyo safrangeTSi. Sesabamisad, didi riski arsebobda, rom avstriuli cenzurac, romelic CrdiloeT italiis Teatrebs akontrolebda, am siuJets dablokavda. miuxedavad amisa, verdi mtkiced iyo darwmunebuli Tavisi gadawyvetilebis sisworeSi: „siuJeti grandiozulia, xolo personaJi – erT-erTi yvelaze didebuli qmnilebaa, riTac nebismieri drois nebismieri qveynis Teatrma SeiZleba daitrabaxos“. miuxedavad damkveTi Teatris – veneciis la feniCes warmomadgenlis dapirebisa, rom am siuJetis gamo cenzurasTan problema ar SeeqmnebodaT da verdic da piavec cdilobden saidumlod SeenaxaT igi, informaciam mainc gaJona da cenzuram opera „uzneobisa da uxamsi trivialurobis“ braldebiT mainc akrZala. piavem teqstSi cvlilebebi Seitana, magram verdis imdenad ar moewona, rom mzad iyo Tavad ganexila cenzorebTan TiToeuli striqoni.
male SeTanxmebas miaRwies: operis moqmedebis adgili da dro Seicvala. safrangeTis mefe mantuis hercogma Caanacvla. istoriulad, mantuis hercogebi gonzagas gvarisa iyvnen da XIX saukunis Sua xanebSi es gvari ukve gamqraliyo, xolo mantuis sahercogo aRar arsebobda. masxara tribules saxeli rigoletoTi Seicvala, romelic Jiul-eduar albuazis piesis „Rigoletti, ou Le dernier des fous“ (rigoletebi, anu ukanaskneli sulelebi) parodias warmoadgenda.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/3dddc245ad4964684a73773cd07b13d0.jpg?width=720&quality=85%2C50)
`makbeti~ `la skalas~ scenaze
juzepe verdi
„lenianos brZolis“ afiSa
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/584b590cde9b26c5bc054b6e621d9c27.jpg?width=720&quality=85%2C50)
„rigoletos“ repeticiebi TiTqmis gasaidumloebul viTarebaSi mimdinareobda. orkestrantebs da momRerlebs verdim sastikad aukrZala Teatris Senobis gareT musikis „waRiRineba, stvena da masze fiqric ki“. akrZalva gansakuTrebiT mkacrad mesame aqtis hercogis cnobil arias exeboda, romlis notebic orkestris msaxiobebma triumfalur premieramde ramdenime saaTiT adre miiRes. marTlac, aria elvis siswrafiT gavrcelda xalxSi. am hangs yovel fexis nabijze RiRinebdnen premieris meore dRidanve.
msoflio premiera veneciis Teatr „la feniCeSi“ 1 851 wels, anu zustad im wels gaimarTa, roca TbilisSi pirveli saopero Teatri gaixsna. or weliwadSi, 1 853-1 854 wlis sezonze „rigoletos“ Tbilisurma premieram msoflio premieris warmateba gaimeora. hercogis aria ki „niaRvariviT moedo Cveni dedaqalaqis klaknia quCebs. Tumca sityvebi bevrs ar esmoda, mainc mRerodnen. „mRerodnen qoxmaxebSi da mdidrulad morTul binebSi, samzareuloebSi da samikitnoebSi. mRerodnen naswavlni da uswavlelni: „xaxvis frantebi“, Cinosnebi... mRerodnen Segirdebi da laqiebi, romelTac eqvsSaurian qandaraze samoTxeSi egonaT Tavi“, – werda Tbilisis operis istorikosi Salva kaSmaZe.
kuziani masxaris Semdeg moxuci, tragikuli boSa qalis jeri dadga. verdi „trubaduris“ siuJetma moxibla. miuxedavad imisa, rom opera ara boSa azuCenas, aramed misi Svilobilis – trubadur manrikos saxels atarebs, is mainc centralur, STambeWdav, erTdroulad Sesazar da Sesabralis saxed rCeba operaSi.
milanis `xuTi dRe~
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/ecca4ef4fb78dc75a1697acb655ca376.jpg?width=720&quality=85%2C50)
azuCenas surda, moxuc graf di lunaze Suri eZia dedamisis koconze dawvis gamo. im Rames, roca boSa qals sikvdiliT sjidnen, Tavis patara SvilTan erTad grafis sasaxleSi Seipara, moitaca misi umcrosi Svili da im cecxlSi Seagdo, romelic dedamiss ferflavda. magram saSineli SemTxveviTobis wyalobiT, dawva ara grafis, aramed sakuTari Svili. motacebuli bavSvi ki Tan waiyvana. biWi trubaduri, anu moxetiale poetimomRerali gaxda. grafis ufrosi vaJi mosisxle mtrad moekida boSebs da, kvlav saSineli SemTxveviTobis wyalobiT, boSebTan gazrdil sakuTar Zmas, manrikosac. maT erTi qali SeuyvardaT da araerTi Setakebis Semdeg ufrosma Zmam mokla misTvis ucnobi, umcrosi Zma, xolo moxucma boSam misi vinaoba mxolod mkvlelobis Semdeg gaamxila. ase aRsrulda azuCenas SurisZieba di lunaTa ojaxze.
aseTi CaxlarTuli da daZabulobiT savse siuJeti gasul saukuneSi espanurenovani serialebisTvis iqneboda zedgamoWrili, milionobiT mayurebels rom xiblavda mTel msoflioSi. verdim ki es mimzidveloba XIX saukunis Sua wlebSi amoicno.
erT-erTi biografi werda, rom kompozitori gansakuTrebiT gatacebuli iyo moxuci boSis saxiT, radganac „SeuZlebeli iyo misi bolomde amocnoba, TiTqos gansakuTrebuli, uCveulo, simarTlisa da sicruis narevi eniT laparakobda. gamudmebiT mianiSnebda ulmobel bedze, rac adre Tu gvian yvelas daatydeboda Tavs. qali orsaxovani iyo, winaaRmdegobebiT aRsavse. mis arsebaSi Serwymuli iyo siyvaruli da siZulvili. TiTqos TviT verdis asli iyo, oRond qalis saxiT“.
musika
„trubaduri“ iseve, rogorc „rigoleto“, savsea gulmodgined damuSavebuli scenebiT, sadac verdi ukve bevrs fiqrobs, rogor aaJReros sityva, rogor gadmosces zustad ambis Sinaarsi musikaSi. orive es opera savsea fragmentebiT, romlebic operis gareSec Zalian xSirad sruldeba ama Tu im koncertze. da yovelive amis gaTvaliswinebiT, ioli misaxvedria, ra warmatebiT Caivlida „trubaduris“ premiera.
ucnauria, magram igive bedi ar ewia verdis „genialuri sameulis“ mesame, yvelaze lirikul da gulSiCamwvdom, dRes msoflioSi yvelaze popularul operas – „traviata“.
jer kidev „trubadurze“ muSaobisas, verdim veneciis `la feniCesgan~ axali dakveTa miiRo. kontraqti ukve xelmowerili iyo, premieris TariRic dadgenili, magram kompozitors jer kidev ar hqonda saWiro siuJe
ti.
„martivi da banaluri ambis moZebna advilia. saaTSi ormocdaaTs vipovi, magram Zalian, Zalian Znelia iseTis naxva, romelic mayurebelze imoqmedebs da, amasTanave, originaluri da provokaciulic iqneba“, – werda verdi. saWiro siuJets kompozitorma parizSi miagno. es iyo aleqsandre diumaSvilis romani „qali kameliebiT“, romelic am droisaTvis parizSi piesad idgmeboda da romelsac uzarmazari warmateba da aseTive skandali mohyva. es iyo ambavi tuberkuloziT daavadebul axalgazrda qalze, romelic Tavs prostituciiT irCenda da ar icoda, ra iyo namdvili siyvaruli, sanam swo-
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/9d323336af61dc8671f2db540394bda3.jpg?width=720&quality=85%2C50)
vila `sent’agata~ franCesko maria piave (1 81 0-1 876)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/6c7c6e270679fb0ca51c65227f7b6960.jpg?width=720&quality=85%2C50)
red namdvil siyvaruls ar gadaeyara. magram am siyvaruls win imdroindeli sazogadoebis morali da wesCveulebebi gadaeRoba da gaanadgura.
amas ki ukve aRaraferi hqonda saerTo pirveli periodis istoriul Tu bibliur moTxrobebTan. es ambavi diumasa da verdis awmyos motanili iyo da mas safuZvlad realuri adamianis realuri istoria edo.
verdim diumas am piesis mixedviT dagegmil operas „traviata“, anu dacemuli qali uwoda, Tavdapirvel versiaSi – „siyvaruli da sikvdili“. pirvelma reaqciamac ar daayovna: erT-erTma momReralma Teatris xelmZRvanelobasTan uCivla, verdi operis mTavar gmirad „Cveulebrivi meZavis“ gamoyvanas apirebso. xelmZRvanelobam cnobil kompozitorTan dapirispireba ver gabeda, magram im dRidan safosto yuTi negatiuri anonimuri werilebiT aivso. verdis mosTxoves, moqmedebis dro Seecvala da siuJeti Soreul warsulSi, vTqvaT, 1 700 wels gadaetana.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/eff15e2de7460d65bb7347a6275582b6.jpg?width=720&quality=85%2C50)
magram es ar iyo yvelaze didi saSiSroeba, rasac verdi am nawarmoebTan dakavSirebiT grZnobda –seriozul problemas warmoadgendnen momRerlebi. feliCe varezi, romelsac iqamde verdis „rigoletosa“ da „makbetSi“ mTavari partiebi hqonda Sesrulebuli, Jermonis ariam „Di Provenza“ („provansis zRva da mze“) verafriT moxibla (arada, es swored is popularuli ariaa, romelzec mogvianebiT TbilisSi mRerodnen „tyem moisxa foTolio“). asakovani venecieli primadonac tuberkulozisgan sikvdilis piras myof axalgazrda qalis rols sruliad ar Seefereboda. miuxedavad imisa, rom calkeuli monakveTebi auditoriam kargad miiRo, opera, saboloo jamSi, mainc Cavarda, raSic, kerZo saubrebSi, kompozitori swored momRerlebs adanaSaulebda. miuxedavad amisa, verdis imedi ar daukargavs. „ar mgonia, rom „traviatas“ Sesaxeb saboloo sityva wuxel iTqva“, – swerda igi megobars. or TveSi misi winaswarmetyveleba gamarTlda: 6 maiss, kvlav veneciaSi, Teatr `san benedetoSi~, momReralTa ukeTesi SemadgenlobiT „traviatam“ arnaxuli warmateba moipova.
es TavisTavadac uprecedento operaa. mTavari gmiri qali, violeta, TiTqmis sul scenazea, rac momRerlisgan arnaxul gamZleobas moiTxovs; da esaa opera, sadac yvelaferi romantikuli valsis ritmSi xdeba: siyvarulic, bednierebac, gakicxvac, ganxeTqilebac, ubedurebac, avadmyofobac, Serigebac da sikvdilic. TiTqos valsi mTel
`rigoletos~ kostiumebis eskizebi
juzepe verdi
operas laitmotiviviT gasdevs dasasrulamde. „traviatas“ mTavari gmiris, violetas, miRma erTgvarad juzepina streponis figurac gamokrTis. mSobliur busetoSi verdisac da juzepinasac gamudmebiT esmodaT Tanamoqalaqeebis kicxva da qiliki qalis warsulisa da maTi dauqorwinebeli Tanacxovrebis gamo. magram kompozitori sxva gziT wavida. Worikana da moqirqile Tanaqalaqelebs zurgi Seaqcia, ramdenime wlis ganmavlobaSi maTTvis yuradRebac ar miuqcevia, 1 858 wels ki juzepinaze daqorwinda kidec.
dabolos, „traviata“ iSviaTi nawarmoebia imitomac, rom roca publikam am, im droisTvis uCveulo, musikas premieraze daustvina da dascina, mis dasacavad xma aimaRles kritikosebma.
dRes „traviata“, „trubaduri“ da „rigoleto“ msoflios yvela saopero Teatris programaSia. „traviata“, bizes „karmenTan“ da mocartis „jadosnur fleitasTan“ erTad, msoflioSi yvelaze xSirad Sesrulebuli operaa. bolo 4 wlis ganmavlobaSi ki dadgmebisa da premierebis raodenobiT is pirvel adgilzea.
1 858 wels verdi politikaSi gaeria – mefe vitorio emanuele II-is winaSe parmis regionis warmomadgenlis rangSi warsdga da SesTavaza, es regioni piemontisTvis mieerTebina. sami wlis Semdeg turinSi kompozitori pirveli italiuri parlamentis arCeuli deputati gaxda. Tumca, parlamentSi verdis muSaoba ufro pirobiTi iyo, vidre realuri. mTeli cxovrebis ganmavlobaSi
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/b600cbaa9e153b7b47ddfe5b5d270a72.jpg?width=720&quality=85%2C50)
`rigoletos~ Tanamedrove dadgma san-franciskos operis TeatrSi
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/e74cf7d2107f7bbe16c3229a0b8f5cd5.jpg?width=720&quality=85%2C50)
musika
`trubaduris~ klaviris yda
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/d2bd3c1694cbdee1dbe942db383f1ea8.jpg?width=720&quality=85%2C50)
daamtkica, rom politikaze metad musikis wera undoda, kidev ufro metad – miwaTmoqmedeba da fermeroba. amitom operebis Txzva da mamulis movla arc parlamentarobisas Seuwyvetia. 1 862 wels, sanqt-peterburgis „saimperatoro TeatrSi“ pirvelad warmoadgines „bedisweris Zala“. 1 867 wels ki parizSi „don karlosis“ franguli premiera gaimarTa.
am giganturma, bnelma, pirquSma nawarmoebma, verdisTvis uCveulo musikiT, araerTgvarovani komentarebi daimsaxura. Tuki mwerali da kritikosi Teofil gotie aqebda operas, kompozitor JorJ bizes verdis stilSi cvlilebebma imedi gaucrua: verdi italieli aRar aris, vagneris gzas dasdgomiao. bizes naTqvamSi namdvilad aris simarTlis marcvali. ufro saintereso isaa, rom „don karlosze“ muSaobis dawyebamde, erTxel, rogorRac verdim koncertze vagneris „tanhoizeris“ uvertiura moismina. STabeWdilebebi ki mokled, sul erTi sityviT gamoscra: „SeSlilia“! mogvianebiT, sent’agataSi, mis biblioTekaSi, vagneris TiTqmis yvela operis partituram, misma biografiam da nawerebmac ki daido bina. da Tumca bolomde arasodes uRiarebia, am „SeSlilma“ garkveuli gavlena maszec ki moaxdina. an, iqneb, verdis geniam Tavad gaikvala gza banaluri, pirobiTi ambebidan dramatuli, fsiqologizebuli, damajerebeli da marTali musikaluri dramisaken, romliskenac mTeli cxovreba miiswrafoda vagneri? nebismier SemTxvevaSi, cxovrebis bolo aTwleulebSi, mas sul ufro da ufro xSirad awerdnen vagneris gavlenas, rac verdis saSinel brazs gvrida. wlebi gadioda. maestro operebs Zveleburi siswrafiT aRar werda, Tumca yovel axal nawarmoebs didi aRiareba mohyveboda. misi dideba ki evropis kontinents karga xania gascdenoda.
amasobaSi, verdis cxovrebaSi axali siyvaruli SemoiWra. Cexi soprano tereza Stolci verdis erTguli Semsruleblis, diriJor marianis megobari qali iyo. Stolci-verdi-marianis sasiyvarulo samkuTxedi ramdenadme vagneris, kozima listis da hans fon biulovis samkuTxeds waagavda. am ukanasknelTagan gansxvavebiT, mariani da Stolci erTmaneTs ki daSordnen, magram verdi masze ar daqorwinebula, Tumca am urTierTobam sakmao xans gastana. samagierod, kompozitori yvelanairad cdilobda momRerlisTvis kariera gaeumjobesebina, sakuTar operebSi rolebSi daekavebina da Tavadve emecadinebina. mariani ramdenime wlis ganmavlobaSi ganagrZobda misi operebis diriJorobas da Tan – SurisZiebasac. swored man dadga pirvelad italiaSi, boloniis TeatrSi, vagneris „loengrini“, Tan maSin, roca im sezonze Teatris programaSi verdis arc erTi opera ar Seutania. amis Semdeg diriJorma da kompozitorma urTierToba sabolood gawyvites.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/6ddfa51f47230c854a2427f6f2de2b7b.jpg?width=720&quality=85%2C50)
CvenTvis yvelaze saintereso ambavi ki isaa, rom tereza Stolcma, jer kidev damwyebma momReralma, Tavisi pirveli saopero partiebi Seasrula Tbilisis axalgaxsnil operis TeatrSi, swored TbilisSi, swored verdis „lombardielebSi“, misi gamosvla aRwera didma frangma mweralma, „sami
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/9ac9eec2dabcee75dbc1e582e1b5cfbd.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/01d04244be481d3c678c8565a41980c5.jpg?width=720&quality=85%2C50)
`trubaduris~ kostiumebis eskizebi
muSketeris“ avtorma aleqsandre diumam Tavis wignSi „mogzauroba kavkasiaSi“.
tereza Stolcma verdis xelmZRvanelobiT araerTi partia moamzada mis nawarmoebebSi. magram yvelaze mniSvnelovani iyo misi gamosvla verdis morig uCveulo SedevrSi, romelic xanSi Sesuli maestros kidev erT wingadadgmul nabijad iqca. es opera iyo „aida“.
...ufro maRla
„aidas“ sruliad gansakuTrebuli adgili uWiravs verdis SemoqmedebaSi da zogadad, saopero musikaSi. es iyo pirveli SemTxveva, roca kompozitorma ara romelime evropuli qveynis, aramed egzotikuri egviptis operis TeatrisTvis opera dawera aseTive uCveulo siuJetze.
eTiopiis princesa aida egviptelebma daatyveves da faraonis asul amnerisis mona gaxda. axla orive qals erTi mamakaci – radamesi uyvars, romelic, RmerTebis brZanebiT, ajanyebuli eTiopiis winaaRmdeg egviptis jarebis sardalia. radamessac uyvars aida, magram movaleoba misi samSoblos winaaRmdeg brZolas aiZulebs. amnerisis risxvas sazRvari ar aqvs – mas yvelaferi SeuZlia, magram sayvareli kacisTvis brZolas sakuTar monasTan waagebs... radamesi da egviptis jari eTiopias amarcxebs. tyveTa Soris imaleba aidas mama, mefe amonasro. faraoni ki gamarjvebisTvis radamess princesa amnerisze daqorwinebas sTavazobs. amonasros daJi
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/f7fc9cce3affe939a95b231fffabe6a8.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/f14153f338aabcb2b98804c373ab1f05.jpg?width=720&quality=85%2C50)
`traviatas~ Tanamedrove dadgma niu-iorkis metropolitenis TeatrSi
juzepe verdi
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/6022a27da91c06b26aa20c93faf2d99c.jpg?width=720&quality=85%2C50)
aleqsandre diuma (Svili) (1 824-1 895)
nebiT aida daarwmunebs radamess, masTan erTad gaiqces eTiopiaSi, magram radamess qurumebi gamoiWeren da cocxlad damarxvas miusjian. miwisqveSeTs uzarmazari lodiT gmanaven da radamesi aRmoaCens, rom masTan erTad sasikvdilod miwisqveSeTSi Semoipara aidac. xolo sasowarkveTili, ubeduri amnerisi RmerTebs mSvidobas SesTxovs akldamis zemoT, taZarSi.
egviptis mmarTvel ismail faSas surda, kairos axali operis Teatris kurTxeva msoflios yvelaze cnobili kompozitoris mier am movlenisaTvis sagangebod Seqmnili nawarmoebiT aRniSnuliyo – mas ekuTvnoda „aidas“ Seqmnis iniciativa. erTi wliT adre ismail faSam kompozitors SeukveTa suecis arxis gaxsnasTan dakavSirebuli sazeimo himnic, magram verdim uari Tqva.
axali operisTvis siuJeturi xazi Seqmna frangma egviptologma, kairos muzeumis damaarsebelma ogiust marietim. verdis sxva operebisagan gansxvavebiT, „aidas“ ar hqonia literaturuli pirvelwyaro, Tumca arsebobda XVIII saukunis cnobili libretistis – metastazios libreto operisaTvis „niteti“. nawarmoebis dekoracia, kostiumebi da aqsesuarebi, romelTa eskizebis avtoric aseve marieti iyo, parizis operaSi damzadda da kairoSi gemiT gadaizida.
musika
premiera 1 871 wlis Sobis saRamos, 24 dekembers, gaimarTa. kompozitori mas ar daswrebia, Tumca, warmatebis miuxedavad, Zalze ukmayofilo darCa im faqtiT, rom operis naxvis SesaZlebloba mxolod maRalCinosnebs, politikosebsa da kritikosebs miecaT. amis gamo verdim gadawyvita, nawarmoebis namdvili premiera italiaSi gaemarTa. igi dadgmis umciresi detalebis gadawyvetaSic ki aqtiurad monawileobda. uCveulod didi dro dauTmo mTavari partiis momzadebas sayvarel momReralTan, romlis xmasa da SesaZleblobebzec specialurad iyo gaTvlili aidas roli: tereza Stolcma premieraze milanis `la skalaSi~, 1 872 wlis 8 Tebervals, iseTive didi warmateba moipova, rogorc Tavad nawarmoebma. verdi scenaze 32- jer gamoiZaxes. akademiur SemfasebelTa azfeliCe varezi riT, es iyo erT-erTi yvelaze daxvewili da fa(1 81 3-1 889) qizi adamianuri drama sasiyvarulo samkuTxedis maradiul Temaze, Seqmnili yvela drois udidesi italieli musikaluri dramaturgis – juzepe verdis mier. amasTan, miuxedavad brwyinvalebisa da pompezurobisa, egzotikuri cekvebisa Tu grandiozuli gundebisa da marSebisa, yvelaze gulSiCamwvdomi swored ori adamianis unazesi siyvaruli da erTis ukiduresi sasowarkveTa da saSineli mrisxanebaa. es is iSviaTi operacaa, romelic ar sruldeba guguna, efeqturi akordebiT, dauyovnebliv taSis daquxebisken rom ubiZgebs msmenels. da mainc, romeli xmauriani efeqti Seedreba erTdroulad aJRerebul im mSvid, gasxivosnebul musikas, romliTac Seyvarebuli wyvili sikvdils egebeba da amnerisis ukiduresi mwuxarebiT da usasoobiT gaJRenTil locvas, TandaTan rom qreba sibneleSi.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/13c901abebae36f16534012d61afe611.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/3bd68af02a56ff678eeb0b2437c20d8d.jpg?width=720&quality=85%2C50)
es udavod didi siaxle xandazmuli kompozitoris kidev erTi wingadadgmuli nabiji iyo.
1 874 wels, mweral alesandro manZonis gardacvalebasTan dakavSirebiT, verdim samgloviaro mesa – „rekviemi“ dawera, romelic 22 maiss milanSi, san-markos eklesiaSi, misive xelmZRvanelobiT Sesrulda da momdevno wlebSi evropis sxvadasxva qalaqi triumfiT moiara. es TiTqos maestros ukanaskneli nawarmoebi iyo, romelmac, rogorc misi biografi werda, „daadastura, rom verdi iyo italiuri musikis genialuri, unikaluri Tavkaci. kompozitorebs Soris aravin iyo, vinc mis popularobas an reputacias miuaxlovdeboda“.
tereza Stolci (1 834-1 902)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/fdbfe27c58607b6c283ee93a31a06a6b.jpg?width=720&quality=85%2C50)
imave wels verdi italiis samefos senatori gaxda.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/eba0132156b6e40490b7c66b1d78a741.jpg?width=720&quality=85%2C50)
60 wels gadacilebuli kompozitori ganzrax erideboda sajarod gamoCenas da axal proeqtebs. maestro TiTqos daiRala, misi niWi – daiSrita. musikis wera aRar undoda, TamaSi damTavrebuliao, acxadebda. man miiRo yvelaferi, rac surda da bevrad metic, magram bednieri mainc ar iyo. „Cven, sawyali boSebi, bazris komediantebi da yvelaferi, rac gindaT, iZulebuli varT gavyidoT Cveni Sroma, grZnobebi, fiqrebi. xolo sazogadoeba yidulobs uflebas, roca moundeba an gvistvinos, an mogveferos“, – mwared SeniSnavda igi.
rihard vagneri (1 81 3-1 883)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/38223d1a9fd49f026945caaa0061620e.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/67e637e970794c9009277bc0c207700d.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/6857dce3c224680e8e8b6eb99308ef4a.jpg?width=720&quality=85%2C50)
mwuxare erTferovnebaSi wlebi gadioda. am qveynidan erTmaneTis miyolebiT midiodnen Zvirfasi megobrebi. italiaSi cxovreba sul ufro arastabiluri xdeboda, Teatralur wreebSi sul ufro xSirad da xmamaRla JRerda vagneris saxeli. verdi ki dumda.
da maSin juzepinam da uaxloesma megobrebma gadawyvites kvlav gaeRvivebinaT masSi mimqrali SemoqmedebiTi naperwkali. gakvriT, frTxilad da viTom SemTxveviT saubari wamoiwyes niWier kompozitorsa da libretistze, arigo boitoze, romelic Seqspiris mixedviT „otelos“ siuJetze muSaobda. am mcdelobas nayofi TandaTanobiT, Znelad, Tumca mainc gamohqonda. verdis Seqspiri isedac Zalian uyvarda da axla iagos – mTavari borotmoqmedis saxem sruliad moicva. magram is droc Sors darCa, roca weli
juzepe verdi
wadSi or operas werda. „otelo“ Zalian nela, SfoTviT, eWvebiT, yoymaniT, wuwuniT da buzRuniT iwereboda.
amasobaSi ki, veneciaSi gardaicvala verdis mTavari konkurenti – rihard vagneri. miuxedavad imisa, rom am or genioss erTmaneTi saerTod ar hyvarebia, verdim gulwrfeli sinanuli gamoxata: „samwuxaroa, samwuxaro! gardaicvala vagneri. guSin am depeSis wakiTxvam SemaZrwuna! nu vikamaTebT! Caqra udidesi pirovneba, kaci, romelmac Rrma kvali datova xelovnebis istoriaSi!“
verdim Tavisi Semoqmedebis gadaxedva da gadafaseba daiwyo. zog operaze gadawyvita, ara uSavso, zogze – uimedod moZvelebuliao, zogze – xelis Sevleba sWirdebao. axal nawarmoebze muSaoba win grZel-grZeli pauzebiT miizlazneboda da damTavrebas piri ar uCanda. maSin gamomcemelma julio rikordim moifiqra, wamoego verdi ankesze da eiZulebina, wera daeCqarebina: man presaSi patar-patara informaciis gaSveba daiwyo.
verdi boitos libretoze axal operas werso – gazeTebma maSinve atexes Jriamuli. verdi ki gabrazda, magram rikordis oinma Sedegi gamoiRo. male „otelo“ praqtikulad dasrulebuli iyo, magram maestro mainc Wirveulobda: „unda davasrulo? unda Sevasrulo? Zneli saTqmelia, CemTvisac ki!“ gviani iyo: axali operis ambavi ukve gaxmaurda da verdi mTeli evropis saopero Teatrebisa da momRerlebis moTxovnebis zewolis qveS aRmoCnda.
milanSi repeticiebi daiwyo. verdi yvelafers Tvalyurs adevnebda, yvelaferSi ereoda da xandaxan imasac ki aCvenebda momRerlebs, rogor unda eTamaSaT esa Tu is
scena `aidadan~
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/f8860717b1ac0be51fabe6cde624b7f7.jpg?width=720&quality=85%2C50)
musika
juzepe verdi ojaxTan erTad
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/2d733b5e2f66fde39c72c50b5b0b1b4a.jpg?width=720&quality=85%2C50)
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/c7dbfe2ec48f09e8d08016da7a8dbc40.jpg?width=720&quality=85%2C50)
h o s p i t a l i V i l l a n o v a s u l l ' A r d a
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/a7eef9a971be6eeeabebe463e74324dd.jpg?width=720&quality=85%2C50)
juzepe verdis saflavi
scena. sibereze dardi da SiSi gaqra, kvlav aenTo. 1 887 wels „la skalaSi“ triumfaluri premiera Sedga.
„otelos“ warmateba verdis saxelisa da didebis wyaloba ar yofila. es iyo sruliad axleburi, gansxvavebuli, tragikuli, marTali, daxvewili, sunTqvis Semkvreli opera, romelic verdis arc erT wina namuSevars ar hgavda da amave dros, ukanasknel notamde verdiseuli iyo. adrindel modurobaTa da pirobiTobaTa kvalic ar Canda. personaJebi uCveulod namdvili, mravalmxrivi da STambeWdavi iyvnen, drama – gamWoli, cocxali da qmediTi. mravalwlian dumils amaod ar Cauvlia. maSin, roca yvelas egona, rom verdi, rogorc moqmedi kompozitori, warsuls Cabarda, man „oteloTi“ daamtkica, rom SemoqmedebiTi zrda maSinac SesaZlebelia, roca 70 weli ukve karga xania ukanaa Camotovebu
li.
1 888 wels sent’agatis maxloblad verdim aaSena hospitali Villanova sull'Arda, romelze mzrunvelobac arasodes Seuwyvetia. erTi wlis Semdeg ki milanSi miwis nakveTi SeiZina da xandazmul musikosTa saxli daaarsa, romelic misi gardacvalebis Semdeg gaixsneboda da iq pensiaze gasuli musikosebi uzrunvelad icxovrebdnen. es saxli dResac arsebobs da masSi kvlav cxovroben musikosebi, romlebmac TavianTi artistuli kariera daasrules.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/1e43c251c1ba1e10d7335de0ec19fc8e.jpg?width=720&quality=85%2C50)
mas mere, rac umowyalod gavJlite amdeni gmiri, qalebic da kacebic, bolosdabolos cotaodeni sicilis nebac maqvso, – Tqva verdim „otelos“ warmatebis Semdeg. mravali aTeuli wlis Semdeg, cxovrebaSi meored, is kvlav ubrundeboda komikur operas da sanam Sesaferis siuJetze fiqrobda, boito uCumrad Seudga muSaobas libretoze, romelsac safuZvlad Seqspiris „uinZoreli mxiaruli qalebi“ da „henri IV-is“ calkeuli fragmentebi daudo. mogvianebiT verdim libretos Savi piri miiRo da Zalian moewona, magram sakuTar asakTan, janmrTelobasTan, proeqtis dasrulebis SesaZleblobasTan dakavSirebuli eWvebi mainc ar asvenebda.
sabolood, 1 889 wlis 1 0 ivliss, man dawera: „ase iyos! iyos „falstafi“. modi, nuRar vifiqrebT axla dabrkolebebze, asakze, avadmyofobebze!“. da mogvianebiT boitos miswera: „ra sixarulia kvlav SegeZlos publikas uTxra: Cven isev aq varT!!! modiT da gvnaxeT!“
juzepe verdi
1 893 wels „la skalaSi“ gaimarTa oTxmoci wlis juzepe verdis ukanaskneli operis – „falstafis“ premiera. verdim, romelsac xumroba saerTod ar exerxeboda da komikuri operis Janri „cru stanislaos“ im saSineli Cavardnis Semdeg SeiZula, kidev erTxel gadaaWarba sakuTar Tavs, sakuTar asaks, sakuTar travmebs da Seqmna naTeli, msubuqi, Seqspiris sakadrisi Sedevri. premieraze evropis TiTqmis yvela qveynidan Camovidnen musikosebi da kritikosebi, italiis mTavrobis wevrebi, gamoCenili adamianebi. mefemac ki depeSa gamougzavna verdis, sadac piradad bodiSs uxdida, rom premieras ver eswreboda!
maestro erTi meoris miyolebiT iRebda jildoebs, ordenebs, ama Tu im qalaqis sapatio moqalaqeobas, „la skalaSi“, romelic verdis SemoqmedebiT saxlad iqca, sicocxleSive daudges Zegli. mainc guli mSobliuri busetosken miuwevda, sadac ukve idga misi saxelobis operis Teatri.
XX saukunis pirvelsave kvirebSi milanSi kompozitors dambla daeca. qalaqi gairinda. im sastumros win, sadac maestro sikvdils ebrZoda, quCa CaliT dafares, etlebi da manqanebi ki svlas anelebdnen, avadmyofi xmaurs rom ar Seewuxebina.
juzepe verdi 1 901 wlis 27 ianvars, mocartis dabadebis dReze, gardaicvala.
erTi Tvis Semdeg milanis sasaflaodan mis aSenebul xandazmul musikosTa saxlis samlocvelos akldamaSi gadaasvenes. procesias 300 000 adamiani mihyveboda. specialurad am SemTxvevisTvis Sekrebil 820-kacian gunds ki, romelic „nabukodan“ saxelganTqmul Va, pensiero-s asrulebda, legendaruli maestro arturo toskanini diriJorobda.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/7cc9cef7846b847d641a16ac0e8b0eb0.jpg?width=720&quality=85%2C50)
juzepe verdis saflavze warweraa: „is yvelam daitira, is yvelas uyvarda“.
![](https://assets.isu.pub/document-structure/200921114331-b00ffbdf8a9975ce17ac618c3efba735/v1/ac428653894b75280ee39611c8e51b45.jpg?width=720&quality=85%2C50)