Gaz 57

¹ 1 (57) 2014

1

¹1 (57) 2014 ð³ê

2

¹ 1 (57) 2014

Виховна година

Ïîäâèã ìàòåðèíñüêî¿ ëþáîâ³ .............................. 4

Íåâ³äîìå ïðî â³äîìå .... 7

Ïîêàðàííÿ: íà ñïàñ³ííÿ ÷è íà øêîäó? ................ 8 Общество и мораль

Ñ ëþáèìûìè íå ðàçâîäèòåñü... ......... 12 Основи Православ’я

Ðàé ³ ïåêëî. Ùî çíຠïðî íèõ õðèñòèÿíèí? ....... 14

Ðàé â Á³á볿: ñàä ÷è ì³ñòî? ............... 17

dzøåñòÿ â ïåêëî .......... 18 Особи та особистості

Âèêðèâà÷ Çëàòîóñò ...... 20

Ïî Ñâÿò³é Çåìë³ çà Õðèñòîì ................... 22 Семейное чтение

Æåì÷óæíîå îæåðåëüå ....................... 26 Притчі

 êðàìíèö³ ó Áîãà ..... 27 ßê çíàéòè ùàñòÿ ........ 27 Êîðàáåëüíà àâàð³ÿ ..... 27

Àðõàíãåë çàíåïàëèé, ïðèéíÿâøè îáðàç çì³ÿ, ðîçìîâëÿº ç ä³âîþ, îáðó÷åíîþ ÷îëîâ³êîâ³, ³ îáìàíþº ¿¿. Öå – ãð³õîïàä³ííÿ. Ó äðóæèíè â Ðàþ ùå íåìຠ³ìåí³. Ëèøå ï³ñëÿ âèãíàííÿ ç Ðàþ Àäàì äàñòü ¿é ³ì’ÿ Õàâà àáî ªâà, ùî îçíà÷ຠ«æèòòÿ». Ïåðøà ëàíêà ãð³õà â ëþäñüêîìó ðîä³, à ðàçîì ç íèì ³ íåïðÿìà ïðè÷èíà ñìåðò³ – æ³íêà – íàçèâàºòüñÿ «æèòòÿì», àëå íå çàðàäè êåïêóâàííÿ, à ðàäè ïðîðîêóâàííÿ. Æèòòÿì ïîâèííà ñòàòè ªâèíà Äîíüêà, äî ßêî¿ òåæ ïðèéäå Àðõàíãåë, àëå íå çàíåïàëèé, à ñëàâíèé. ³í ïðèéäå ³ ñêàæå: – «Ðàä³é, Áëàãîäàòíà! Ãîñïîäü ç Òîáîþ!» Ñë³â òàêèõ í³êîëè íå ãîâîðèëè Àíãåëè ëþäÿì. ͳ Ìî³ñåþ, í³ ²ëë³, ÿê áè íå áóëè âåëèê³ ö³ îáîº, í³ êîìóñü ùå. Ìî³ñåé, ÿêèé ïðîæèâ ñîðîê ðîê³â â ïàëàö³ ôàðàîíà, ùå ñîðîê – â ãîðàõ ñåðåä îâåöü, ³, íàðåøò³, ùå ñîðîê â ïóñòåë³, áóäó÷è íà ÷îë³ ºâðå¿â, îïèñàâ â êîðîòêèõ ñëîâàõ ³ñòîð³þ ãð³õîïàä³ííÿ. Ëóêà, «ë³êàð âîçëþáëåíèé», ñóïóòíèê Ïàâëà ³ îäèí ç ñ³ìäåñÿòè àïîñòîë³â, îïèñàâ Áëàãîâ³ùåííÿ. Ö³ ðîçïîâ³ä³ çàô³êñîâàí³ íå ëèøå â ð³çí³ ÷àñè, àëå ³ ð³çíèìè ìîâàìè. Ìî³ñåé – íà ³âðèò³, Ëóêà – ãðåöüêîþ. Àëå ïðèêëàäåí³ îäíà äî îäíî¿, ö³ ðîçïîâ³ä³ ÿâëÿþòü ñîáîþ ïîä³áí³ñòü äçåðêàëüíîãî â³äîáðàæåííÿ. Âñ³ ãîëîâí³ ðèñè â íèõ òîòîæí³ îäíà îäí³é, ³ ëèøå çíàê «ì³íóñ» ìî³ñåºâî¿ ðîçïîâ³ä³ ì³íÿºòüñÿ íà çíàê «ïëþñ» â ªâàíãå볿. ßêùî ó Ãîñïîäà áóâ íàì³ð íàðîäèòèñÿ â³ä Ƴíêè, òî ÷îìó ³í íå íàðîäèâñÿ â³äðàçó â³ä ªâè? Íàâ³ùî ïîòð³áíà áóëà öÿ äîâãà, êðèâàâà ³ çàïëóòàíà òðàãåä³ÿ, ÿêà íàçèâàºòüñÿ «³ñòîð³ºþ»? Íåâæå íàø ñâ³ò äëÿ Íüîãî – ïîä³áí³ñòü òåàòðó? Çâè÷àéíî, í³. Ñïðàâà ó òîìó, ùî íå ìîæíà, íåìîæëèâî íàðîäèòèñÿ Áîãîâ³ â³ä áóäüÿêî¿ æ³íêè. Áóäü-ÿêèé êóù ìîæå ñòàòè Íåîïàëèìîþ êóïèíîé, ÿêùî Áîã òîãî çàõî÷å. Àëå íå âñÿêà ëþäèíà ìîæå áóòè âì³ñòèùåì íàéâèùî¿ áëàãîäàò³.  á³ëüøîñò³ âèïàäê³â êóù çãîðèòü â ïîëóì’¿ Áîæåñòâà, à, êà-

æó÷è åâàíãåëüñêè, ³ «ì³õè ïðîðâóòüñÿ, ³ âèíî ïðîëëºòüñÿ». Ó âñ³õ æ³íêàõ – îäíà ïðèðîäà ³ îðãàíè còàò³, ïðèñòîñîâàí³ äî âèíîøóâàííÿ ³ íàðîäæåííÿ. Àëå íå ó âñ³õ æ³íêàõ îäí³ äóìêè, îäíà ÷èñòîòà, îäíà ìîëèòâà, îäíå áàæàííÿ ñëóæèòè ëèøå ªäèíîìó, ³ á³ëüøå í³êîìó. Ãîñïîäü âò³ëèâñÿ ³ ñòàâ ëþäèíîþ, ÿê ò³ëüêè çíàéøîâ Òó, â³ä ßêî¿ ñòàëî ìîæëèâî Áîãîâò³ëåííÿ. Âñÿ ³ñòîð³ÿ ñâ³òó äî гçäâà, ãîâîðèòü ²îàíí Äàìàñê³í, ðóõàëàñÿ ó á³ê íàðîäæåííÿ ëþäñòâîì êðàùî¿ êâ³òêè – Áîãîðîäèö³. ² â ñëîâ³ «Áîãîðîäèöÿ», ãîâîðèòü Äàìàñê³í, âì³ùàºòüñÿ âåñü Ïðîìèñåë Áîæèé ïðî ñòàðîçàâ³òíèé ñâ³ò. Çàðàäè öüîãî – îáðàííÿ îäí³º¿ ëþäèíè – Àâðààìà. Çàðàäè öüîãî – äàðóâàííÿ Àâðààìó íàùàäê³â ³ ïåðåòâîðåííÿ öèõ íàùàäê³â â áàãàòî÷èñåëüíèé íàðîä. Çàðàäè öüîãî – äàðóâàííÿ íàðîäîâ³ Çàêîíó. (Ïîòð³áíî áóëî â³äîêðåìèòè ³ çàõèñòèòè öåé íàðîä â³ä âñ³õ ³íøèõ, àáè â íàäðàõ éîãî âèðîñòèòè ijâó, ã³äíó ñòàòü Ìàò³ð’þ Ìåñ³¿) ² îñü Âîíà íàðîäèëàñÿ. Âæå ïðîéøëè íåïîì³òí³ äëÿ ñòîðîíí³õ î÷åé ðîêè æèòòÿ ïðè Õðàì³; ðîêè, îâ³ÿí³ òàºìíèöåþ, ïðîíèçàí³ áëàãîäàòòþ; ðîêè, ïðîæèò³ ï³ä íåâñèïóùèì ïîãëÿäîì Âñåâèäþ÷îãî Îêà. Âæå ä³â÷èíêà ñòàëà ä³â÷èíîþ, ³ â Õðàì³ á³ëüøå çàëèøàòèñÿ áóëî íå ìîæíà. Âæå îáðó÷èëè ¿¿ âä³âöåâ³ ç ¿¿ æ êîë³íà, ÿêèé ïîâèíåí áóâ çáåð³ãàòè ³ îáåð³ãàòè âðó÷åíèé éîìó ñêàðá. Âîíà í³êîëè íå áóëà äîçâ³ëüíîþ. Çà ðîêè æèòòÿ â Õðàì³ Âîíà çâèêëà ïåðåìåæîâóâàòè ìîëèòâó ç ðîáîòîþ, à ðîáîòó ç ÷èòàííÿì ³ áîãîîñìèñëåííÿì. ² òîä³ Âîíà òåæ áóëà çàéíÿòà ñïðàâîþ, êîëè, íå â³ä÷èíÿþ÷è äâåðåé, â ¯¿ îñåë³ ç’ÿâèâñÿ Àðõàíãåë. ª ³êîíè, íà ÿêèõ ijâà ïðÿäå. Öå, øâèäøå, ñèìâîë, í³æ ôàêò, îñê³ëüêè â ¯¿ ÷ðåâ³ ³ â³ä ¯¿ êðîâåé äëÿ Áåçò³ëåñíîãî âèòêàëàñÿ Ïëîòü. Ïðÿä³ííÿ âêàçóº íà öå. ² º ³êîíè, äå Âîíà ÷èòàº. ×èòàº, çâè÷àéíî æ, Ïèñàííÿ ³, ìàáóòü, ò³ ñàì³ ñëîâà, äå ãîâîðèòüñÿ: «Ñå ijâà â ÷ðåâ³ ïðèéìå ³ íàðîäèòü Ñèíà».

3

¹ 1 (57) 2014 Òàê ÷è ³íàêøå, Êíèãà ï³äõîäèòü á³ëüøå. ¯¿ ÷èñëåíí³ áóêâè, êðàïêè ³ ãà÷êè òàê³ ñõîæ³ íà âåëèêó ê³ëüê³ñòü ã³ëîê ³ ëèñòÿ íà äåðåâ³. Àäæå ijâà Ìàð³ÿ âèïðàâèëà ªâèíó ïîìèëêó, çàãëàäèëà êîëèøí³é íåïîñëóõ. Ó ëèñò³ ðàéñüêîãî äåðåâà òîä³ ñõîâàâñÿ çì³é, à â áóêâàõ ö³º¿ Êíèãè òà¿òüñÿ íåáåñíèé ñåíñ. Òàì, á³ëÿ äåðåâà, ïðàìàòè áóëà âêðàé íåðîçñóäëèâà, äîâ³ðëèâà, ïîñï³øíà â ð³øåííÿõ. Òóò Ìàð³ÿ ïðîÿâëÿº ñòðèìàí³ñòü ³ ìóäð³ñòü. Âîíà ïðîÿâëÿº íàÿâí³ñòü ó Íå¿ äóõîâíîãî äîñâ³äó, ð³äêîãî, ìàéæå íåìîæëèâîãî äëÿ ¯¿ ï³äë³òêîâèõ ðîê³â. Çîâñ³ì íåäàâíî òîé æå Àðõàíãåë, «Ãàâðè³ë, òîé, ùî ïðåäñòî¿òü ïåðåä Áîãîì» (Ëê. 1:19), ç’ÿâèâñÿ â Õðàì³ ñâÿùåíèêîâ³ Çàõà𳿠³ ñïîâ³ñòèâ ïðî ìàéáóòíº çà÷àòòÿ Ïðåäòå÷³. Òîä³ ñòàðèé ñâÿùåíèê «çí³ÿêîâ³â, ³ ñòðàõ íàïàâ íà íüîãî» (Ëê. 1:12). Êîëè æ ijâà Ìàð³ÿ ïîáà÷èëà íåáåñíîãî ãîñòÿ, Âîíà «çí³ÿêîâ³ëà ³ ðîçäóìóâàëà, ùî á öå áóëî çà ïðèâ³òàííÿ» (Ëê. 1:29). гçíèöÿ î÷åâèäíà: ñâÿùåíèê áî¿òüñÿ, ijâà ðîçäóìóº. Âîíà äèâèòüñÿ íà ãîñòÿ ìîâ÷êè, òàê, íåìîâ äëÿ Íå¿ çâè÷í³ ö³ â³äâ³äèíè ç íåáà. Âîíà ìîâ÷èòü ³ ì³ðêóº â ñîá³. Öå ïðîÿâ äèñöèïë³íè ðîçóìó âèùî¿ ïðîáè; öå àñêåòè÷íà çð³ë³ñòü âèùîãî ïîðÿäêó. Æîäåí ì³ñòè÷íèé åêñòàç íå îïàíîâóº ¯¿, îêð³ì ¯¿ âîë³. Âîíà ãðàíè÷íî ç³áðàíà. Âîíà âñëóõóºòüñÿ â ñëîâà Ãàâðè³ëà, à òîé ïîÿñíþº ijâ³, ùî ïðîðîêóâàííÿ âèêîíóþòüñÿ. Íà ìîâ³ ïîíÿòü, äîñòóïíèõ ëèøå ðîçóìó ³ ñåðöþ ³ñòèííèõ ³çðà¿ëüòÿí, ÿê³ ñïîä³âàþòüñÿ ðîçðàäè ²çðà¿ëåâî¿, Ãàâðè³ë ãîâîðèòü ïðî íàðîäæåííÿ Ñèíà, ßêîìó áóäå äàíèé ïðåñòîë Äàâèäà, ßêèé çàïàíóº íàä äîìîì ²àêîâà, ³ Öàðñòâó ßêîãî íå áóäå ê³íöÿ. ijâà ñëóõàº. Òðåáà äóìàòè, ùî Âîíà íå ïðîñòî ñëóõàº, àëå ñëóõຠ³ ìîëèòüñÿ, íàìàãàþ÷èñü â³ä÷óòè, ÷è îáìàí öå, ïîä³áíèé äî øåïîòó çì³ÿ â Ðàþ, ÷è ïðàâäà Áîæà. Îäèí ðàç Âîíà äîçâîëÿº Ñîá³ çàïèòàííÿ: «ßê áóäå öå, êîëè ß ÷îëîâ³êà íå çíàþ?» Ó â³äïîâ³äü Ãàâðè³ë ãîâîðèòü ïðî Äóõ Ñâÿòèé ³ ïðî Ñèëó Âñåâèøíüîãî, ÿê³ ìàþòü ç³éòè íà Íå¿ ³ îñÿÿòè

¯¿. Äóõ Ñâÿòèé – öå Óò³øèòåëü, à Ñèëà Âñåâèøíüîãî – öå Ñëîâî Áîæå ³ Ñèí. ³í òóò, ³í äèâèòüñÿ íà Òó, ßêà áóäå Éîãî çåìíîþ Ìàò³ð’þ. ³í ÷åêຠ¯¿ çãîäè. Àäæå ùå íå ñòàëîñÿ çà÷àòòÿ. Ùå ëèøå éäå ä³àëîã Àíãåëà ³ ijâ÷èíè. Âñÿ ³ñòîð³ÿ ñâ³òó ïîòîíøàëà äî ñëàáêîñò³ íèòêè. ßêáè ijâà çëÿêàëàñÿ ³ ñêàçàëà: «ß áîþñÿ! ³ä³éäè â³ä Ìåíå», òî Àíãåë â³ä³éøîâ áè, à ³ñòîð³ÿ ïðîäîâæóâàëàñÿ. Ïðîäîâæèâñÿ á ïîøóê çåì-

òå, ùîá òâîðèòè â òàºìíèö³ â³ä ïðàçäíèõ ïîãëÿä³â Ñâî¿ âåëèê³ ñïðàâè, â³äêðèò³ ³ çðîçóì³ë³ îäíèì ëèøå ïîê³ðëèâèì äóøàì. Ïðî öå ñêîðî Ñàìà Ìàð³ÿ ïðîñï³âàº, çóñòð³âøèñü ç ìàò³ð’þ ìàéáóòíüîãî Ïðåäòå÷³. «Ïîçáàâèâ âëàäè ñèëüíèõ ç ïðåñòîë³â, ³ âîçí³ñ ïîê³ðëèâèõ; Ïîòðåáóþ÷èõ íàïîâíèâ áëàãàìè, ³ òèõ, ùî ïðàãíóëè áàãàòñòâà, â³äïóñòèâ í³ ç ÷èì» (Ëê. 1:52-53).

íî¿ Ìàòåð³ äëÿ Áåçë³òíîãî Ñèíà. Ìàð³ÿ íå ïîâèííà â³äìîâëÿòèñÿ í³ ç â³ä÷óòòÿ íåã³äíîñò³, í³ ç ïî÷óòòÿ ñòðàõó. Âîíà ìຠáóòè âèùîþ çà Ìî³ñåÿ, ÿêèé, ïî÷óâøè âåë³ííÿ éòè äî ªãèïòó ³ âèâîäèòè íàðîä, òî ïîñèëàºòüñÿ íà äåôåêò ìîâè, òî çàïèòóº, ùî ñàìå éîìó ãîâîðèòè ³çðà¿ëüòÿíàì. ijâà â³äïîâ³äàº: «Ñå, Ðàáà Ãîñïîäíÿ; íåõàé æå áóäå Ìåí³ çà ñëîâîì òâî¿ì». Âñå! Äâåð³ äóø³ Ìà𳿠ðîçêðèò³ âîë³ Áîæ³é ³ çàäóìó ïðî Íå¿, à ÷åðåç Íå¿ – ïðî âñ³õ íàñ. Ëþäñòâî â ¯¿ îñîá³ ñêàçàëî Áîãîâ³: «Òàê!» Ëþäñòâî ñêàçàëî: «Ïðèõîäü! Ïðèõîäü ó òîé äèâíèé ³ íåñïîä³âàíèé ñïîñ³á, ÿêèì Òè âèð³øèâ ïðèéòè». Áîã, ßêèé ïîâàæຠñâîáîäó ëþäèíè, îòðèìóº ëþäñüêèé äîçâ³ë íå

Íàø³ ìîëèòâè âåëèêîþ ì³ðîþ ïîâòîðþþòü êîëèñü ñêàçàí³ Àíãåëàìè ñëîâà. Ìè ñï³âàºìî, ñë³äîì çà Ñåðàôèìàìè, íà ˳òóð㳿: «Ñâÿò, Ñâÿò, Ñâÿò Ãîñïîäü Ñàâàîô!» Ìè ÷èòàºìî ³ ñï³âàºìî Òðèñâÿòå. Ìè ïî÷èíàºìî ðàíêîâå áîãîñëóæ³ííÿ Àíãåëüñüêèìè ñëîâàìè: «Ñëàâà â âèøí³õ Áîãó, ³ íà çåìë³ – ìèð, â ÷åëîâåöåõ áëàãîâîë³ííÿ». Äî Áîæî¿ Ìàòåð³ ìè òàêîæ çâåðòàºìîñÿ Àíãåëüñüêèìè ñëîâàìè. «Ðàä³é, Áëàãîäàòíà. Ãîñïîäü ç Òîáîþ», – ãîâîðèìî ìè ¯é ñë³äîì çà Ãàâðè³ëîì. Ö³ ñëîâà ïîâòîðþþòüñÿ ÷àñòî, äàëåêî âèõîäÿ÷è çà ðàìêè ñâÿòà Áëàãîâ³ùåííÿ. Âïðèòóë äî íèõ ïðèìèêàþòü äîâã³ ïîõâàëè ïðåêðàñíîãî Àêàô³ñòó Áëàãîâ³ùåííþ, êîæåí ðÿäîê ÿêîãî ñîëîäøèé çà ðàõàò-ëóêóìó: Ðàä³é, Ëåñòâèöå, Íåþ æå ñõîäèòü Áîã; Ðàä³é, ìîñòå, ùî ïðèâîäèòü ñóùèõ â³ä çåìë³ íà Íåáî; Ðàä³é, ñòîâïå âîãíåííèé, ùî îñâ³òëþº øëÿõ ñóù³ì ó ï³òüì³; Ðàä³é, ïîêðîâå ñâ³òó, øèðøèé çà õìàðèíêè... Âñ³ ö³ ïîõâàëè íàðîäæåí³ Àðõàíãåëîâèì ãîëîñîì ³ ðàä³ñòþ ïðî ïðîðîêóâàííÿ, ùî çáóëèñÿ. À ùî æ ñàì Ãàâðè³ë? Âèêîíàâøè òå, ùî áóëî íàêàçàíî éîìó, ³ ïî÷óâøè ñëîâà çãîäè â³ä ijâè, â³í áà÷èâ, ÿê çà÷èíàºòüñÿ â ¯¿ ÷ðåâ³ ³ ïðèéìຠïëîòñüêèé îáðàç Ãîñïîäü, ³ ç áëàãîãîâ³éíèì ñòðàõîì ïîêèíóâ ñêðîìíó Íàçàðåòñüêó îñåëþ. «² â³ä³éøîâ â³ä Íå¿ Àíãåë» (Ëê. 1:38). Ïðîò. Àíäð³é ÒÊÀ×ÎÂ

***

4

¹ 1 (57) 2014

ÏÎÄÂÈà ÌÀÒÅÐÈÍÑÜÊί ËÞÁβ Òåìà: Ïîäâèã ìàòåðèíñüêî¿ ëþáîâ³ Ìåòà: ðîçêðèòè ïîíÿòòÿ ïîäâèãó ìàòåðèíñüêî¿ ëþáîâ³; ðîçâèâàòè ³ ðîçøèðþâàòè óÿâëåííÿ ä³òåé ïðî ðîëü ìàòåð³ – áåðåãèí³ ðîäó ëþäñüêîãî; ï³äêðåñëèòè âàæëèâó ðîëü ìàòåð³ ó æèòò³ êîæíî¿ ëþäèíè, äîïîìîãòè â³ä÷óòè ö³íí³ñòü çâ’ÿçêó ì³æ ìàò³ð’þ ³ äèòèíîþ, â³ä÷óòè ïîòðåáó òóðáîòè ïðî ìàìó ç áîêó äèòèíè; â÷èòè âèñëîâëþâàòè ñâî¿ ïî÷óòòÿ ³ âèÿâëÿòè òóðáîòó ïðî ìàìó, âèõîâóâàòè ëþáîâ, ïîâàãó òà âäÿ÷í³ñòü äèòèíè äî ìàòåð³. Îáëàäíàííÿ: “Ìîëèòâà çà ìàìó”, â³ðø Ë. Ïîëòàâè “ª ó êîæíî¿ äèòèíè”, â³ðø Ñ.Ïóøèêà “Ï³ñíÿ ïðî ìàò³ð” , ïðèñë³â’ÿ òà ïðèêàçêè ïðî ìàìó, á³áë³éí³ ³ñòîð³¿, “Ëåãåíäà ïðî ìàòåð³â”,”Ñóä Ñîëîìîíà”, ³êîíà ó ðóøíèêó, “Äèòÿ÷à Á³áë³ÿ”. Õ³ä âèõîâíî¿ ãîäèíè ². Îðãàí³çàö³éíèé ìîìåíò, ïðèâ³òàííÿ. ²². Îãîëîøåííÿ òåìè é ìåòè âèõîâíî¿ ãîäèíè.

1.Âñòóïíå ñëîâî â÷èòåëÿ. Ìàòè. Ò³ëüêè âîíà í³÷îãî íå ïîæàëêóº äëÿ ñâ äèòèíè. Öå âîíà ó õâèëèíó íåáåçïåêè í³êîëè íå çãàäຠïðî ñåáå, âñå â³ääàñòü äëÿ òîãî, ùîá çàõèñòèòè ñâîþ äèòèíó, çàçíຠáóäü-ÿêèõ òðóäíîù³â, ùîá ä³òÿì æèëîñÿ êðàùå. ³ääàñòü âñþ ñâîþ ìóäð³ñòü äóø³, òåïëî ñâîãî ñåðöÿ, ñâîº çäîðîâ’ÿ. Ìàòåðèíñüêà ëþáîâ íå çíຠêîðäîí³â, ñòðàõó, ñóìí³â³â, ðîçðàõóíê³â. Âîíà î÷èùຠíàñ, ç³ãð³âàº, çóïèíÿº íàñ ïåðåä áåçîäíåþ. Ìàòè òÿæêî ñòðàæäàº, ÿêùî ¿¿ ä³òåé ñï³òêàëî ëèõî, ³ ðîçöâ³òàº, ñòຠìîëîäøîþ, âåñåë³øîþ, ñèëüí³øîþ, êîëè áà÷èòü, ùî ¿¿ ä³òè âèðîñëè ïîðÿäíèìè ëþäüìè. Ìàòè – çàõèñò ³ ïðèòóëîê äëÿ äèòèíè, âîíà ¿¿ îïîðà ³ ñîâ³ñòü.

2. Áåñ³äà ç ó÷íÿìè.

1.Ùî ðàäóº âàøó ìàìó?

2. Êîëè ìàòóñÿ áóäå ùàñëèâîþ? ijòè, à ÷è çíàºòå âè, ÿê ó ð³çíèõ íàðîä³â çâó÷èòü ñëîâî “ìàìà”? (Ó ðîñ³ÿí – ìàìà, ìàòóøêà, ó êèðãèç³â – àíà, ó ãðóçèí³â – äàäà, ó îñåòèí³â – íàíà, ó àíãë³éö³â – ìàçå, ó í³ìö³â– ìóòåð).

– À ó íàñ, óêðà¿íö³â? (íåíüêà). Àëå íà âñ³õ ìîâàõ ñâ³òó ñëîâî “ìàìà” çâó÷èòü îäíàêîâî í³æíî, ëàã³äíî ³ âåëè÷íî. Ó÷åíü ðîçïîâ³äຠâ³ðø: Ùå â êîëèñö³ íåìîâëÿ Ñëîâî “ìàìà” ïðîìîâëÿ. Íàéäîðîæ÷å â ñâ³ò³ ñëîâî Òàê çâó÷èòü ó ð³äí³é ìîâ³: Ìàòè, ìàò³íêî, ìàòóñÿ, Ìàìî, ìàìî÷êî, ìàìóñÿ Íàçèâàþ òåáå ÿ, гäíà íåíå÷êî ìîÿ.

3. ²ãðîâà ñèòóàö³ÿ. “Ó íàòîâï³ çàãóáèëàñÿ äèòèíà”.

ßêà æ òâîÿ ìàìà, äèòèíî? (âèñëîâëþâàííÿ ä³òåé, ÿê âï³çíàòè ìàìó). (²ç áàãàòüîõ â³äïîâ³äåé âèä³ëÿºìî ãîëîâíó: “Õ³áà âè íå çíàºòå? Ìîÿ ìàìà òà, ùî íàéêðàùà â ñâ³ò³!”).

4. Ðîáîòà â ãðóïàõ. Ãðóïè îòðèìóþòü íàäðóêîâàí³ íà àðêóøàõ ïàïåðó âèñëîâè ïðî ìàìó òà êîìåíòóþòü ¿õ. ² ãðóïà.

1.«Ìàìà. ×è º íà ñâ³ò³ ñëîâî á³ëüø ïðåêðàñíå é í³æíå? Ó ìàòåð³ äîáð³ ³ ëàñêàâ³ ðóêè, íàéâ³ðí³øå ³ íàé÷óòëèâ³øå ñåðöå – ó íüîìó í³êîëè íå çãàñຠëþáîâ, âîíî í³êîëè íå çàëèøàºòüñÿ áàéäóæèì...».

2.«Ìàò³ð í³ êóïèòè, í³ çàñëóæèòè». ²² ãðóïà.

1.«Õòî ìàìó ìàº, òîé ãîðÿ íå çíົ.

2.«Íåâäÿ÷íèé ñèí ã³ðøå â³ä ÷óæîãî: öå çëî÷èíåöü, áî ñèí íå ìຠïðàâà áóòè áàéäóæèì» (Ã. Ìîïàññàí). ²²² ãðóïà.

1.«ßêùî òè ç äèòèíñòâà íå íàâ÷èâñÿ äèâèòèñÿ â î÷³ ìàòåð³ é áà÷èòè â íèõ òðèâîãó àáî ñïîê³é, ìèð òà çáåíòåæåííÿ, – òè íà âñå æèòòÿ çàëèøèøñÿ ìîðàëüíèì íåóêîì. Ìîðàëüíå íåâ³ãëàñòâî, ÿê ³ äèê³ñòü ó êîõàíí³, çàâäຠëþäÿì áàãàòî ëèõà ³ ñóñï³ëüñòâó – øêîäè» (Â. Ñóõîìëèíñüêèé).

2.«Íà ñâ³ò³ âñå çíàéäåø, êð³ì ð³äíî¿ ìàòåð³». Ó÷èòåëü.

– ×îìó ñëîâî “ìàìà” ïðåêðàñíå é í³æíå?

– ×îìó ñàìå ó ìàìè äîáð³ ³ ëàñêàâ³ ðóêè?

– ßê çðîçóì³òè ñëîâà “íàé÷óòëèâ³øå é íàéâ³ðí³øå ñåðöå”?

– Ó êîãî íàéí³æí³ø³ ³ íàéëàñêàâ³ø³ ðóêè?

– Íàé÷óòëèâ³øå ñåðöå? Íàéÿñí³ø³ î÷³? Íàéð³äí³øèé ãîëîñ?

– Íàéùèð³øà äóøà? Ñêàæ³òü ìåí³ öå ñëîâî (ìàìà).

– À ÷èÿ ëþáîâ íàéñèëüí³øà ó ñâ³ò³? (ìàòåðèíà). (³äïîâ³ä³ ó÷í³â) Ó÷èòåëü. ijòè, à ÿêå ñëîâî íàé÷àñò³øå ïîâòîðþº ëþäèíà â õâèëèíè ñòðàæäàíü ³ ãîðÿ? (ìàìà, ìàò³íêî, Áîæà Ìàòè, Áîãîðîäèöå).

5.×èòàííÿ ³ îáãîâîðåííÿ â³ðøà Ëåîí³äà Ïîëòàâè “ª ó êîæíî¿ äèòèíè”. ª ó êîæíî¿ äèòèíè Ìàò³íêà ºäèíà, Òà, ùî ëþáèòü íàñ ³ äáàº, Ðîçóìó íàâ÷àº. ª ó êîæíî¿ äèòèíè, Íàâ³òü ñèðîòèíè, Íàøà Ìàòè ñîëîâ’¿íà – гäíà Óêðà¿íà. ² ó êîæíîìó ñåðäåíüêó ª ³ áóäå æèòè Áîæà Ìàòè – íàøà Íåíüêà, Ìàòè âñüîãî ñâ³òó...

ÂÈÕÎÂÍÀ ÃÎÄÈÍÀ ÄËß 6-7 ÊËÀÑÓ Ó÷èòåëü.

– ijòè, ÷îìó â³ðø ùå íîñèòü íàçâó “Òðè ìàòåð³”?

– Ïðî ÿêèõ òðüîõ ìàòåð³â éäåòüñÿ ó â³ðø³? (гäíà ìàòè, ìàòè Óêðà¿íà, Áîæà Ìàòè – Ìàòè âñüîãî ñâ³òó). ×èòàþ÷è öåé â³ðø, ìè ðîçó쳺ìî, ùî êîæíà ëþäèíà ìຠòðè ìàòóñ³, íåíüêè. Òàêîæ ³ â êîæíîãî ç âàñ º òðè ìàòåð³. Ìàò³ð, ÿêà â íàøîìó æèòò³ íà ïåðøîìó ì³ñö³ – öå ìàòè ð³äíà, ÿêà íàðîäèëà âàñ, âèõîâàëà ñïðàâæíüîþ ëþäèíîþ, íàâ÷èëà ðîçìîâëÿòè, ðîáèòè ïåðø³ êðîêè, ãîòóº âàñ äî äîðîñëîãî æèòòÿ. Âîíà ó áóäü-ÿêîìó â³ö³ áóäå äëÿ ñâ äèòèíè âç³ðöåì. Öÿ ìàò³íêà ï³äòðèìຠñâîþ äèòèíó ó âàæêèé ÷àñ, ïðèãîëóáèòü, ïðèëàñêàº. Ìàò³ð, ÿêà çàâæäè ïðèéìå ³ çíàéäå ìàëåíüêèé, àëå ð³äíèé êóòî÷îê äëÿ òåáå, – öå ð³äíà Óêðà¿íà. Âîíà äîïîìàãຠæèòè òîá³ ïîâíîö³ííèì æèòòÿì, íàâ÷ຠæèòè ïî âñòàíîâëåíèì ïðàâèëàì. Ðîáèòü òåáå ð³âíîïðàâíèì ãðîìàäÿíèíîì ñâ êðà¿íè. Äຠòîá³ ïåâíó îñâ³òó, ðîáîòó, ìåòó â æèòò³. Ìàò³ð, ßêà äîïîìàãຠòîá³ áåç òâîãî â³äîìà – öå Áîæà Ìàòè. Âîíà îõîðîíÿº òåáå â íåáåçïå÷í³ õâèëèíè òâîãî æèòòÿ, çâ³ëüíÿº äóøó â³ä ãð³õ³â, äîïîìàãຠëåãøå æèòè ìîðàëüíî ³ äóõîâíî. Äëÿ äèòèíè ìàòè – íàéâàæëèâ³øà ëþäèíà â æèòò³. Íîâîíàðîäæåíå äèòÿòêî â³ä÷óâຠìàìó ïî äîòèêó ³ çàïàõó, ïîòðåáóº ¿¿ çàõèñòó, ëþáîâ³, òóðáîòè. Ó øêîëÿð³â ìàìà âèêîíóº ðîëü ðÿò³âíèêà. Âîíà çàâæäè äîïîìîæå, ïîÿñíèòü. ϳäë³òêè â ñâî¿ ðîêè ââàæàþòü, ùî ìàìà íå ïîòð³áíà, àëå öå âñå âèãàäêè.  äóø³ âñå îäíî º òÿãà äî ìàìè, ìàìèíî¿ ëàñêè ³ ï³äòðèìêè. Ñòàþ÷è á³ëüø äîðîñëèìè, ä³òè ïî÷èíàþòü íàâ÷àòèñÿ äîðîñëîìó æèòòþ, ³ ìàìà öüîìó äîïîìàãàº. Âîíà íåíà÷å ñòຠêíèæêîþ-äîâ³äíè÷êîì, â ÿê³é çàâæäè çíàéäåòüñÿ ïðàâèëüíà â³äïîâ³äü íà ð³çí³ ñèòóàö³¿. Êîëè äèòèíà ñòຠçîâñ³ì äîðîñëîþ ëþäèíîþ, ìàìà ñòຠïîäðóãîþ, ïîðàäíèöåþ. Íåíüêà – öå ñêàðá, ÿêèì ïîòð³áíî äîðîæèòè ³ áåðåãòè éîãî, òîìó ùî â³í íåâ³÷íèé. ß ââàæàþ, äëÿ êîæíî¿ äèòèíè ñâîÿ ìàòè íàéêðàùà, íàéð³äí³øà. Íåõàé âè ùå ìàë³ ³ íå çîâñ³ì ðîçó쳺òå, ÿê ïîòðåáóºòå ìàòåðèíñüêî¿ òóðáîòè, à çðîçó쳺òå öå êðàùå, êîëè â ìàéáóòíüîìó òåæ ñòàíåòå òóðáîòëèâèìè ìàòåðÿìè ³ áàòüêàìè äëÿ ñâî¿õ äîðîãîö³ííèõ ä³òåé. Ó÷åíèöÿ ðîçïîâ³äຠìîëèòâó ïðî ìàìó. Ìîëèòâà ïðî ìàìó. ª â ìåíå íàéêðàùà ó ñâ³ò³ ìàòóñÿ, Çà íå¿, Ïðå÷èñòà, äî Òåáå ìîëþñÿ.

5

¹ 1 (57) 2014 Ïîøëè ¿é íå ñêàðáè, à ùàñòÿ ³ äîëþ, Ùîá äí³ ¿é ìèíàëè áåç ñìóòêó ³ áîëþ.

6. Ðîáîòà íàä “Ëåãåíäîþ ïðî ìàòåð³â”. (×èòàííÿ â÷èòåëåì ëåãåíäè). Ëåãåíäà ïðî ìàòåð³â Êîëèñü äóæå äàâíî, íà óçáåðåææ³ ×îðíîãî ìîðÿ æèëè ëþäè. Âîíè îðàëè çåìëþ, âèïàñàëè õóäîáó, ðèáàëèëè. Âîñåíè, êîëè çàê³í÷óâàëèñü ïîëüîâ³ ðîáîòè, ëþäè âèõîäèëè íà áåðåã ìîðÿ ³ âëàøòîâóâàëè âåñåë³ ñâÿòà, ³ãðè, ÿê³ çàê³í÷óâàëèñÿ ïóñêàííÿì ñòð³ë ùàñòÿ. Äèâèòèñÿ íà ö³ ³ãðè âèõîäèâ ñàì öàð ìîðñüêèõ ãëèáèí Íåïòóí, íàäçâè÷àéíî ñòðàøíèé ³ ñåðäèòèé âîëîäàð ìîðñüêî¿ ñòèõ³¿.

– Õî÷ ÿê ëþäè õâàëÿòüñÿ ñâîºþ ñèëîþ, à ìåíå áîÿòüñÿ. ͳõòî íå ïóñêຠñòð³ëè â ì³é á³ê. Òà îäíîãî ðàçó âèéøëè äî âîãíèùà òðè þíàêè ³ ïóñòèëè â á³ê Íåïòóíà òðè ñòð³ëè.

– ß âàñ ïîõîâàþ ó ìîðñüê³é áåçîäí³, – çàðåâ³â Íåïòóí. Ìàòåð³, äèâëÿ÷èñü íà ñâî¿õ ñèí³â, çàìèñëèëèñÿ. Öàð ìîð³â ³ ñïðàâä³ ìîæå öå çðîáèòè. Äóìàëè âîíè, äóìàëè ³ âèð³øèëè â³ääàòè ñâîþ ñèëó ñèíàì. Þíàêè ñòàëè òàêèìè äóæèìè, ùî ìîãëè âèñòîÿòè íàâ³òü ï³ä óäàðîì âåëè÷åçíî¿ õâèë³. À ìàòåð³, ÿê³ â³ääàëè ñâî¿ ñèëè ä³òÿì, ñòàëè ñëàáêèìè.Òè áà÷èâ êîëè-íåáóäü ñëàáêèõ, íåì³÷íèõ æ³íîê? ßêùî çóñòð³íåø ¿õ, íå ïîñì³õàéñÿ. Òî âîíè â³ääàëè ñâî¿ ñèëè ñâî¿ì ä³òÿì. Ðîçëþ÷åíèé Íåïòóí âèãóêíóâ: – Õàé âîíè âèñòîÿëè ïðîòè ìåíå íà áåðåç³, àëå â ìîð³ ÿ ïîðâó ¿ì ðóêè. Ƴíêè çíîâó çàæóðèëèñÿ. Ðàïòîì íà ïîâåðõíþ âîäè âèéøëè äî÷êè ìîðñüêîãî öàðÿ. Âîíè, ÿê ³ ¿õí³é áàòüêî, áóëè íåêðàñèâ³.

– Ƴíêè, â³ääàéòå íàì ñâîþ êðàñó, ìè âðÿòóºìî âàøèõ ñèí³â. Ç ìîðñüêî¿ òðàâè ñïëåòåìî äëÿ íèõ æèëè, ³ ðóêè ó íèõ áóäóòü òàê³ æ ñèëüí³, ÿê ó íàøîãî áàòüêà. Ƴíêè ïîãîäèëèñü. ßêùî òè ïîáà÷èø äåñü íåêðàñèâó æ³íêó, íå ñì³éñÿ, íå â³äâåðòàéñÿ. Çíàé: âîíà ïîæåðòâóâàëà ñâîºþ êðàñîþ çàðàäè ä³òåé. Êîëè öàð Íåïòóí ä³çíàâñÿ ïðî â÷èíîê ñâî¿õ äîíüîê, â³í ñòðàøåííî ðîçãí³âàâñÿ ³ ïåðåòâîðèâ ¿õ íà ÷àéîê. Òè ÷óâ, ÿê ïëà÷óòü ÷àéêè íàä ìîðåì? Öå âîíè ïðîñÿòüñÿ äîäîìó, àëå æîðñòîêèé áàòüêî íå ïóñêຠ¿õ. À ìîðÿêè íà ÷àéîê äèâëÿòüñÿ – íå íàäèâëÿòüñÿ. Òîìó ùî âîíè íîñÿòü êðàñó ¿õí³õ ìàòåð³â. Îò, íàðåøò³, þíàêè, ñòàâøè ñèëüíèìè, âèéøëè â ìîðå. Âèéøëè òà é íå ïîâåðíóëèñÿ. Ãîëîñíî çàðåãîòàâ Íåïòóí: – Íå ä³æäàòèñÿ âàì ñâî¿õ ñèí³â. Âîíè çàáëóêàëè. Çàáëóêàëè, áî ó ìîð³ íåìຠäîð³ã. Òîä³ ìàòåð³ âèãóêíóëè: -Õàé ó íàøèõ î÷àõ áóäå ìåíøå ñâ³òëà, àëå õàé íàä çåìëåþ ÿñêðàâ³øå ñâ³òÿòüñÿ çîð³, ùîá ñèíè íàø³ çíàéøëè äîðîãó äî ð³äíèõ áåðåã³â. Ò³ëüêè-íî ìàòåð³ ñêàçàëè öå, ÿê ó íåá³ ÿñêðàâî-ÿñêðàâî çàñÿÿëè ç³ðêè…

Ó÷èòåëü.Îñü ÿêà ñèëà ìàòåðèíñüêî¿ ëþáîâ³! Ïàì’ÿòàéòå öþ ëåãåíäó!  í³é ñêàçàíî òàê áàãàòî! Çàïèòàííÿ â÷èòåëÿ äî ä³òåé.

– ßêà îñíîâíà äóìêà îïîâ³äàííÿ?

– ßêèìè áóëè æ³íêè?

– Äëÿ ÷îãî ìàòåð³ â³ääàëè ñâîþ ñèëó?

– ßê ïîòð³áíî ñòàâèòèñÿ äî ñëàáêèõ æ³íîê?

– Çà ùî æ³íêè â³ääàëè êðàñó?

– ßê ïîòð³áíî ñòàâèòèñÿ äî íåêðàñèâèõ æ³íîê?

– Çà ùî æ³íêè â³ääàëè ñâ³òëî ñâî¿õ î÷åé? Ó÷èòåëü. Çàðàç, ä³òè, ìè ïðèãàäàºìî ïðèñë³â’ÿ òà ïðèêàçêè ïðî ìàìó.

7.Ðîáîòà â ïàðàõ. (ijòÿì íà ïàðòè ðîçäàþòüñÿ íàäðóêîâàí³ ðîç³ðâàí³ ïðèñë³â’ÿ, ¿ì ïîòð³áíî ç’ºäíàòè ïî÷àòîê ³ ê³íåöü ïðèñë³â’ÿ) 1. áóäå òîá³ ñêð³çü 1. Ó äèòèíè çàáîëèòü ïàëü÷èê, ãëàäåíüêî.

2. Äèòèíà ïëà÷å, 2. ÿêà ìàòè, òàêà é äèòèíà 3. à á³ëÿ ìàòåð³ 3. Íåìà òîãî äîáðå. êðàìó, 4. Íà ñîíö³ òåïëî, 4. ùîá êóïèòè ìàìó.

5. ßêèé êóù, òàêà 5. à â ìàòåð³ ñåðöå. ³ êàëèíà, 6. Ó êîãî º íåíüêà, 6. à ìàòåð³ áîëÿ÷å 7. ó òîãî ãîë³âîíü7. Øàíóé áàòüêà êà ãëàäåíüêà. é íåíüêó

8. Ó÷èòåëü. ijòè, íàñòàâ ÷àñ ïðîäèâèòèñÿ ³íñöåí³çàö³þ á³áë³éíî¿ ³ñòî𳿠“Ñóä Ñîëîìîíà”.

– Ùî îçíà÷ຠáàæàííÿ Ñîëîìîíà: “Íåõàé ñåðöå ìîº áóäå ðîçóìíèì, à ðîçóì – äîáðèì”? Êîëè ëþäèíà ðîáèòü âèá³ð, âîíà äóìຠ³ ïðèñëóõàºòüñÿ äî ñâîãî ñåðöÿ. ßêùî ïîäóìຠëþäèíà äîáðå, ñïðàâåäëèâî, òî ñåðöå ¿¿ ïðèéìå ðîçóìíå â³ðíå ð³øåííÿ.

– ßêèé åï³çîä, ôðàçà âàñ íàéá³ëüøå âðàçèëè?

– Ùî ìîæåòå ñêàçàòè ïðî æ³íîê? (ijòè äàþòü â³äïîâ³ä³ íà çàïèòàííÿ â÷èòåëÿ: Ïåðøà æ³íêà : – Îøóêàíêà – íåñïðàâåäëèâà, åãî¿ñòêà, æîðñòîêà. Äðóãà æ³íêà: – Ìàòè äèòèíè – â³ðíà, ìèëîñåðäíà, äîáðà. ) Ó÷èòåëü. ×èòàþ÷è îïîâ³äàííÿ Ñâÿòî¿ Á³á볿, çíàéäåìî òàì ïàðîñòêè äîáðà, ñïðàâåäëèâîñò³, ëþáîâ³ ³ âèïëåêàºìî ó ñâîºìó ñåðö³. ²ñòîð³ÿ ðîçêðèâຠëþáîâ ìàòåð³, ãîòîâí³ñòü â³ääàòè æèòòÿ çàðàäè äèòèíè.

9.Ó÷èòåëü. Ó êîæíîãî ç âàñ íà ïàðò³ ëåæàòü ñåðäå÷êè ç íàäðóêîâàíèìè ëþäñüêèìè ÷åñíîòàìè. Âàøå çàâäàííÿ, ä³òè, îáâåñòè êðóæå÷êàìè ò³ ÿêîñò³, ÿê³ ìຠëþáëÿ÷å ñåðöå ìàòåð³. Ó÷èòåëü.Ñåðöå ìàòåð³ äîáðå ³ ùèðå. À òîìó ³ êàæóòü: “Äî ëþäåé – ïî ðîçóì,

äî ìàòåð³ – ïî ñåðöå”. Äëÿ êîæíî¿ äèòèíè ìàòè ñåðåä óñ³õ ëþäåé íàéìèë³øà, íàéäîáð³øà. ϳñíÿ ¿¿ – íàéêðàùà (“Íàéäîðîæ÷à ï³ñíÿ, ç ÿêîþ ìàòè êîëèñàëà”). Ó ðåë³ã³éí³é ñôåð³ âîíà – Ìàäîííà, Áîãîðîäèöÿ. Ñåðåä çåìíèõ æ³íîê íàéá³ëüøó ïîâàãó ³ øàíó â³ääàþòü Ò³é, ßêà º ïîêðîâèòåëüêîþ óñ³õ, òà Ìàò³ð’þ ªäèíîãî – Òîãî, â ñïàñåííó ñèëó ßêîãî â³ðÿòü óñ³ õðèñòèÿíè, Ñèíà Áîæîãî. Íå çíàéòè ³íøîãî ïðèêëàäó òàêîãî íàäìèëîñåðäÿ, íàäòåðïåëèâîñò³, íàäùåäðîñò³, íàäñï³â÷óòòÿ, ÿê ó Ìàòåð³ Áîæî¿. Äî Íå¿ ïðèá³ãàþòü ç³ ñâî¿ìè æàëÿìè, òóðáîòàìè, ñêàðãàìè, ïðîõàííÿìè, ìîëèòâàìè ³ ä³òè, ³ ìàòåð³, ³ ìîæíîâëàäö³, ³ íàðîä, õâîð³ ³ äóæ³, ñóää³ ³ ïîêàðàí³, çëîðàäö³ ³ äîáðî䳿. Òà ìîëèòâà äèòèíè ïðèéìàºòüñÿ Íåþ íàñàìïåðåä. ijâ÷èíêà ÷èòຠìîëèòâó ª ó ìåíå íàéêðàùà ó ñâ³ò³ ìàòóñÿ. Çà íå¿ äî òåáå, Ìàð³º, ìîëþñÿ, Ìîëþñÿ óñòàìè, ÷èñòèì ñåðäåíüêîì, Äî òåáå, íåáåñíà ²ñóñîâà Íåíüêî. Áëàãàþ ó Òåáå äð³áíèìè ñëüîçàìè Îï³êè òà ëàñêè äëÿ ð³äíî¿ ìàìè. Ïîøëè ¿é íå ñêàðáè, à ùàñòÿ ³ äîëþ, Ùîá äí³ ¿é ìèíàëè áåç ñìóòêó ³ áîëþ. Ðÿòóé â³ä íåäóãè ìàòóñåíüêó ìèëó, Äàðóé ¿é çäîðîâ’ÿ, ðóêàì ïîäàé ñèëó, Ùîá âèâåëà ä³òîê ó ñâ³ò öåé, ó ëþäè, Ùîá íèìè ðàä³ëà – ïèøàëàñü óñþäè. Çà öå ÿ ñêëàäàþ â ìîëèòâ³ äîëîí³ Äî òåáå, Öàðèöå, íà ñîíÿ÷í³ì òðîí³. Ó÷èòåëü. Ëþáîâ ìàòåð³ äî äèòèíè íàéñèëüí³øà â ñâ³ò³, íàéá³ëüøà, íàéñâ³òë³øà. Ìàòè ãîòîâà çðîáèòè âñå, ùîá ¿¿ äèòèíà áóëà ùàñëèâîþ. Ïðî áåçìåæíó ìàòåðèíñüêó äîáðîòó, âñåïðîùàþ÷ó ëþáîâ ³ ñàìîïîæåðòâó ñêëàäåíî ëåãåíäè. À çàðàç ïîñëóõàéòå, áóäü – ëàñêà, ëåãåíäó, ñòâîðåíó íàðîäíîþ ìóäð³ñòþ. Ìàòåðèíñüêà ëþáîâ (â÷èòåëü ðîçïîâ³äຠëåãåíäó) Ó ìàòåð³ áóâ ºäèíèé ñèí – äîðîãèé, íåíàãëÿäíèé. Äóø³ âîíà â íüîìó íå ÷óëà; ïî êðàïëèíö³ çáèðàëà ðîñó äëÿ âìèâàííÿ, íàéòîíøèì øîâêîì âèøèâàëà ñîðî÷êó. Âèð³ñ â³í – ñòàâíèé, ãàðíèé. Îäðóæèâñÿ ç ä³â÷èíîþ ïðåäèâíîþ, íåáà÷åíî¿ êðàñè. Ïðèâ³â ìîëîäó äðóæèíó â ð³äíó õàòó. Íåçëþáèëà ìîëîäà äðóæèíà ñâåêðóõó, çíåíàâèä³ëà ¿¿. Áîÿëàñÿ ìàòè ïîêàçàòèñÿ íåâ³ñòö³ íà î÷³, ñèä³ëà â ñ³íÿõ. À ïîò³ì â ñàðàé ïåðåñåëèëàñü. Àëå é öå íå çàñïîêî¿ëî êðàñóíþ. Êàæå âîíà ÷îëîâ³êîâ³: – “Êîëè õî÷åø, ùîá ÿ æèëà ç òîáîþ, óáèé ìàò³ð, âèéìè ç ãðóäåé ñåðöå ³ ñïàëè íà ïîâ³ëüíîìó âîãí³”. Íå çäðèãíóëîñÿ ñåðöå â ãðóäÿõ ñèíà, çà÷àðóâàëà éîãî íåáà÷åíà êðàñà äðóæèÙèð³ñòü Ëþäÿí³ñòü Ñï³â÷óòòÿ Äîáðî÷èíí³ñòü Ïðîùåííÿ

Äîáðîòà Æàä³áí³ñòü Æîðñòîê³ñòü Ìèëîñåðäÿ ×åðñòâ³ñòü

6 íè. Êàæå â³í ìàòåð³: ”Íàêàçàëà ìåí³ äðóæèíà âáèòè âàñ, ìàìî, âèéíÿòè ç ãðóäåé âàøå ñåðöå ³ ñïàëèòè íà ïîâ³ëüíîìó âîãí³. À íå ïîñëóõàþ – ï³äå â³ä ìåíå äðóæèíà. Íå ìîæó ÿ æèòè áåç íå¿, íå ìîæó íå ïîñëóõàòèñü...” Çàïëàêàëà ìàòè é â³äïîâ³äຠñèíîâ³: “Íó ùî æ, ðîáè òàê, ÿê âåëèòü ñåðöå “. ϳøîâ ç ìàò³ð’þ ñèí â ä³áðîâó, íàëàìàâ ñóõîãî õìèçó, ðîçïàëèâ âîãíèùå. Óáèâ ìàò³ð, âèéíÿâ ç ãðóäåé ñåðöå. Ïîêëàâ íà æàð. Ñïàëàõíóâ ñó÷îê, ïîëåò³ëà æàðèíêà, óäàðèëà â îáëè÷÷ÿ ñèíîâ³, îáïåêëà. Ñêðèêíóâ ñèí, çàêðèâ äîëîíåþ îáïå÷åíå ì³ñöå. Ñòðåïåíóëîñÿ ñåðöå ìàòåðèíñüêå, ùî ãîð³ëî íà ïîâ³ëüíîìó âîãí³, ïðîøåïîò³ëî “Ñèíî÷êó ì³é ð³äíèé, òîá³ áîëÿ÷å? dzðâè ëèñòîê ïîäîðîæíèêà, îñü á³ëÿ âîãíèùà, ïðèêëàäè äî îáïå÷åíîãî ì³ñöÿ, à äî ïîäîðîæíèêà ïðèêëàäè ñåðöå ìàòåðèíñüêå... Ïîò³ì ó âîãîíü ïîêëàäåø...” Çàðèäàâ ñèí. Ñõîïèâ ãàðÿ÷å ìàòåðèíñüêå ñåðöå â äîëîí³, óêëàâ éîãî â ðîçêðàÿí³ ãðóäè, îáëèâ ãàðÿ÷èìè ñëüîçàìè. Çðîçóì³â â³í, ùî í³õòî é í³êîëè íå ëþáèâ éîãî òàê ãàðÿ÷å é â³ääàíî, ÿê ð³äíà ìàòè. ² òàêîþ íåâè÷åðïíîþ ³ âåëè÷åçíîþ áóëà ëþáîâ ìàòåðèíñüêà, òàêèì âñåñèëüíèì áóëî áàæàííÿ ìàòåðèíñüêîãî ñåðöÿ áà÷èòè ñèíà ðàä³ñíèì ³ áåçòóðáîòíèì, ùî âîíî îæèëî, çàêðèëèñÿ ãðóäè, ï³äâåëàñÿ ìàòè ³ ïðèòèñëà êó÷åðÿâó ãîëîâó ñèíà äî ãðóäåé. Îñîðóæíîþ éîìó ñòàëà äðóæèíà – êðàñóíÿ, íå ì³ã â³í ïîâåðíóòèñÿ äî íå¿. Íå âåðíóëàñÿ äîäîìó é ìàòè. ϳøëè âîíè ñòåïàìè øèðîêèìè, ñòàëè âîíè ìîãèëàìè âèñîêèìè. Ó÷èòåëü.

– ßêùî ÿ ñïèòàþ, ÷è ëþáèòå âè ñâîþ ìàìó, òî âïåâíåíà, ùî âè çðàçó ñêàæåòå “òàê”.

– À çà ùî âè ëþáèòå ñâîþ ìàìó?

– ßêèìè ëàã³äíèìè ñëîâàìè âè çâåðòàºòåñü äî íå¿?

– ßê ìîæíà âèÿâèòè ñâîþ ëþáîâ äî íåíüêè?

– Âåñü ÷àñ ìàìà äîïîìàãຠâàì – ãîäóº, ïðèáèðàº, ë³êóº, íàâ÷àº, ïåñòèòü. À ÷è â쳺òå âè òóðáóâàòèñÿ ïðî íå¿? (³äïîâ³ä³ ó÷í³â) Ó÷èòåëü. Ìè ïîñëóõàëè ³ ïîäèâèëèñÿ ³ñòî𳿠òà ëåãåíäè ³ çðîáèëè âèñíîâêè. Ñê³ëüêè á íàì íå áóëî ðîê³â – 5 ÷è 50 – çàâæäè ïîòð³áíà ìàìà, ¿¿ ëàñêà, ¿¿ ïîãëÿä. ² ÷èì á³ëüøà íàøà ëþáîâ äî ìàìè, òèì ðàä³ñí³øå æèòòÿ. Ïëà÷åìî ìè, ÷è óñì³õàºìîñÿ – âñå ðàçîì ç íåþ. Ìàìà ïîäàðóâàëà æèòòÿ êîæíîìó ç íàñ. Âîíà â÷èòü íàñ ëþäñüêèõ ïðàâèë, âêëàäຠâ íàøå ñåðöå äîáð³ ñëîâà.

– Ìàìà ïîòð³áíà íàì çàâæäè, íå ò³ëüêè êîëè âàæêî. Áåç ìàìè, íàéäîðîæ÷î¿, íàéð³äí³øî¿ ñâ³ò âèäàºòüñÿ óáîãèì, ìåðòâèì. Òðåáà æàë³òè é îáåð³ãàòè ìàòåðèíñüêå ñåðöå, áåçìåæíå ó ñâî¿é ëþáîâ³.

– À ÿê, íà âàøó äóìêó, ùî íàéá³ëüøå çàñìó÷óº âàøèõ ìàì? ×è ìîæíà öüîãî óíèêíóòè? ßê? (³äïîâ³ä³ ä³òåé).

¹ 1 (57) 2014 Ó÷èòåëü. Íàìàãàéòåñü óíèêàòè ñèòóàö³é, â ÿêèõ âè ìîæåòå îáðàçèòè ìàìó, çðîáèòè ¿é áîëÿ÷å.Íàìàãàéòåñü áóòè òàêèìè, ùîá ìàìè çàâæäè óñì³õàëèñü. Íå çàáóâàéòå ïðîñèòè ïðîáà÷åííÿ, êîëè âè óñâ³äîìèëè ñâîþ ïðîâèíó. Íå çàáóâàéòå ÷àñò³øå êàçàòè ìàìàì ñâî¿ì ñëîâà ëþáîâ³.

10. ×èòàííÿ ç äîøêè â³ðøà Ñ. Ïóøèêà “Ï³ñíÿ ïðî ìàò³ð” Çåìëÿ äî÷åêàëàñü ³ ðÿñòó, ³ ñîíöÿ, ³ öâ³òó. Äóøà, ìîâ êàëèíà, ðîñòå ³ öâ³òå â³ä òåïëà. ͳ÷îãî íå òðåáà, í³÷îãî íå õî÷ó â³ä ñâ³òó, Ëèøåíü àáè ìàòè íà á³ëîìó ñâ³ò³ áóëà. Ç-çà ã³ð ⳺ â³òåð, â ñòåïàõ ïîâìèðàëè ìîðîçè, Øóìëÿòü îñîêîðè, âåñíÿíî ç³òõàþòü ãà¿. À ìàòè ñòàðåíüêà ñòî¿òü íà âèñîê³ì ïîðîç³, Òà é äóìຠìàòè, ÿê ìàþòüñÿ ä³òè ¿¿. À ä³òè ñâ³òàìè, à ä³òè ó âåñíàõ òà â çèìàõ, Ïðè¿äóòü ³ ñêàæóòü: “Íàì äâåð³, ìàòóñþ, âòâîð³òü”. ² äîòè âñ³ ä³òè æèâóòü ïî ñâ³òàõ ìîëîäèìè, Äîïîêè ÷åêàþòü, äîïîêè æèâ³ ìàòåð³. Çåìëÿ ìîëî䳺 â³ä ðÿñòó, â³ä ñîíöÿ, â³ä öâ³òó, Äóøà, ìîâ êàëèíà, öâ³òå ³ ðîñòå â³ä òåïëà. ͳ÷îãî íå òðåáà, í³÷îãî íå õî÷ó â³ä ñâ³òó, Ëèøåíü àáè ìàòè íà á³ëîìó ñâ³ò³ áóëà. Ó÷èòåëü: – Ùî íàéá³ëüøå ñõâèëþâàëî âàñ â öüîìó â³ðø³?

– ×è ïîãîäæóºòåñü âè ç ñëîâàìè àâòîðà â ïåðø³é ³ îñòàíí³é ñòðîô³?

IV. ϳäñóìîê.

1.Ñêàæ³òü, áóäü ëàñêà, õòî º íàéð³äí³øîþ ëþäèíîþ íà çåìë³?

2.ßê âàø³ ìàìè ëþáëÿòü âàñ?

3.Ùî âîíè äëÿ âàñ ðîáëÿòü?

4.ßê ä³òè ïîâèíí³ ñòàâèòèñü äî ñâî¿õ ìàòóñü? Ïàì’ÿòàéòå, ä³òè, íàðîäíó ìóäð³ñòü: “Âñå, ùî ðîáèø äëÿ êîãîñü, ðîáèø äëÿ ñåáå”. Âñå ïîâåðíåòüñÿ äî âàñ, çðîáëåíå âàìè: ³ ïîãàíå, ³ äîáðå. Ïàì’ÿòàéòå ³ Áîæó çàïîâ³äü: “Øàíóé áàòüêà ³ ìàò³ð ñâîþ”. Òîæ çàâæäè íàìàãàéòåñÿ áóòè ñëóõíÿíèìè, âèõîâàíèìè, ââ³÷ëèâèìè ³ äîáðèìè, äáàéòå ïðî ñâî¿õ ìàòåð³â ³ íå çàâäàâàéòå ¿ì ïðèêðîù³â. Îñê³ëüêè ìàìà – öå íàéäîðîæ÷à ëþäèíà, òî ìè ïîâèíí³ ¿¿ øàíóâàòè, ëþáèòè, îáåð³ãàòè, ïîâèíí³ ðàäóâàòè ¿¿ ñâî¿ìè â÷èíêàìè, äàðóâàòè ëàñêó, àëå í³êîëè íå îáðàæàòè ¿¿, à ÿêùî öå íåíàðîêîì ñòàëîñÿ, òî òðåáà â³äðàçó ïîïðîñèòè â íå¿ ïðîáà÷åííÿ. Çàïàì’ÿòàéìî ïðî ãîëîâíå: Ìàìà – íàéð³äí³øà ëþäèíà íà ñâ³ò³! À çàðàç, ä³òè, âè ïîäóìàºòå ³ äàñòå â³äïîâ³äü íà òàêå çàïèòàííÿ:

– ßêáè ÿ áóâ ÷àð³âíèêîì, ùî á ÿ çðîáèâ äëÿ ñâ ìàìè? (âèñëîâëþâàííÿ ä³òåé). Ó÷èòåëü: Çàê³í÷³òü ðå÷åííÿ: Âàðòî ñëóõàòèñÿ ìàòåð³â, òîìó ùî… Ãîñïîäü äàâ ìåí³ ìàò³ð, ùîá… Ìîæó âèñëîâèòè ïîäÿêó ìàòåð³ çà òå, ùî… ß ìîæó ïîêàçàòè øàíó äî ìàòåð³ òèì… Ùî æ çíà÷èòü – øàíóâàòè ìàòåð³â? Öå, ïåðø çà âñå, ùèðî ëþáèòè ¿õ. À ëþáèòè – çíà÷èòü ñëóõàòèñÿ ó âñüîìó; íå çàñìó÷óâàòè í³ â÷èíêàìè, í³ ñëîâàìè; âò³øàòè, êîëè ¿ì âàæêî; ï³êëóâàòèñÿ ïðî íèõ, êîëè âîíè õâîð³; çàâæäè ìîëèòèñÿ çà íèõ – öå òàêîæ íàø îáîâ’ÿçîê ïåðåä Áîãîì. ßê íå ëþáèòè òîãî, õòî äîáðèé äî òåáå ùîäíÿ, ùîõâèëèíè, õòî ðîçïîâ³äຠòîá³ êàçêè ³ âòèðຠñëüîçè, õòî ãîäóº ³ îäÿãຠòåáå, õòî â÷èòü áóòè ñïðàâåäëèâèì ³ ðàä³ñíèì, ÷åìíèì ³ âåñåëèì, â÷èòü æàë³òè íå ñåáå, à ³íøèõ, â÷èòü ðîçóì³òè ëþäåé – íå ñóäèòè, à æàë³òè ³ äîïîìàãàòè ¿ì. Çà öå Ãîñïîäü îá³öÿº äîâãå ùàñëèâå æèòòÿ íà çåìë³ ³ â³÷íå áëàæåíñòâî íà íåá³. Ñëîâî Áîæå ãîâîðèòü ³ ïðî ïîêàðàííÿ òèõ, õòî æîðñòîêèé ³ ãðóáèé ç ìàòåðÿìè. Òîæ ìè ïîâèíí³ ïîâàæàòè, øàíóâàòè íàøèõ ìàòåð³â ³ âñ³õ, õòî ï³êëóºòüñÿ ïðî íàñ, â÷èòü íàñ äîáðó – äî öüîãî íàñ çàêëèêຠÃîñïîäü. Ó÷èòåëü: Õàé ñòåëèòüñÿ âàì äîëÿ ðóøíèêàìè, Õàé áåðåæå â³ä çëîãî ìàéáóòòÿ, ²ç âñ³õ äîð³ã âåðòàéòåñÿ äî ìàìè, Òîä³ ùàñëèâèì áóäå âñå âàøå æèòòÿ. Ñïèñîê âèêîðèñòàíî¿ ë³òåðàòóðè: 1. Âîðòîí Ïîëü Äæ. “²ñòî𳿠òà ïðèò÷³” – Ëüâ³â: Ñâ³÷àäî, 1998 2. Òàºìíèö³ òâ äóø³. Âèáðàí³ õðèñòèÿíñüê³ îïîâ³äàííÿ é ïðèò÷³ äëÿ ñ³ì’¿ òà øêîëè / Óïîðÿä. ñâÿù. Âàäèì Ñåì÷óê.

– Íîâîâîëèíñüê: Âèäàâíè÷à ãðóïà “Íàðí³ÿ”, 2009. – 304 ñ.

3. Ñòåëüìàõîâè÷ Ì. Ã. Âèõîâíèé ïîòåíö³àë óêðà¿íñüêî¿ ðîäèíè // Ó÷èòåëü, 1998 4. Êðàñîòê³íà Í. “Âèõîâí³ çàõîäè” – Òåðíîï³ëü: Ìàíäð³âåöü, 2005 5. Ñóõîìëèíñüêèé Â. “Êàçêè øêîëè ï³ä ãîëóáèì íåáîì” – Êè¿â: Îñâ³òà, 1991 6. “Óêðà¿íñüê³ ïðèñë³â’ÿ, ïðèêàçêè, çàãàäêè” – Äîíåöüê: Ñòàêåð, 2003 7 . h t t p : / / p r a v d a p r o m u l t f i l m y. blogspot.com/2013/04/blogpost_9083.html 8. http://ukr-lit.net/pushik/1384-virshi/ 3679-pisnja-pro-matir.html 9. http://familytimes.com.ua/trymateri.html 10. https://www.google.com.ua/ #q=äèòÿ÷³+ìîëèòâè+ïðî+ìàìó Í.Ã. ÏÀÒвÌÀÍ, â÷èòåëü ã³ìíà糿 ¹ 9 ì. ʳðîâîãðàäà

¹ 1 (57) 2014 íàøó öåðêâó: ³ õòî ¿¿ çàñíóâàâ, ³ õòî áóâ è âæå ÷àñòêîâî ðîçïîâ³äàëè ïåðøèìè ñâÿùåíèêàìè, ³ õòî ç ñâÿùåíèê³â ñâî¿ì ÷èòà÷àì ïðî ³ñòîð³þ ñòâîÿêèé íàâ÷àëüíèé çàêëàä çàê³í÷èâ, ÿê³ ìîâè ðåííÿ Ãðåöüêî¿ öåðêâè ³êîíè âèâ÷àâ. Íàâ³òü íà ÿê³é âóëèö³ â ªëèñàâåòÁîæî¿ Ìàòåð³ «Âîëîäèìèðñüêà» â ªëèñàãðàä³ ïðîæèâàâ, ñê³ëüêè ïðèõîæàí íà ïðèâåòãðàä³. Àëå í³êîëè ³ñòîð³ÿ áóäü-ÿêîãî õðàõîä³, ñê³ëüêè äâîð³â, ÿê³ îõîïëåí³ ñëóæ³íìó íå áóâຠäîñë³äæåíà äî ê³íöÿ. Íîâó ö³êàíÿì öüîãî ñâÿùåíèêà. Ìè âæå ïèñàëè, ùî âó ³íôîðìàö³þ äàþòü íàì àðõ³âè. Âîíè âñÿ öÿ ³íôîðìàö³ÿ ïîäàºòüñÿ ó âèùåçãàì³ñòÿòü ð³äê³ñí³ äîêóìåíòè, ÿê³ íåâ³äîì³ øèäàí³é êíèç³. Àëå ñë³ä çàçíà÷èòè ö³êàâèé ðîêîìó êîëó ÷èòà÷³â. Ó äåÿêèõ õðàì³â íàôàêò, ùî â àðõ³â³ çáåð³ãàþòüñÿ òàêîæ øîãî ì³ñòà á³ëüø ùàñëèâà äîëÿ, òîìó ùî «Ìåòðè÷åñêèå êíèãè î ðîäèâøèõñÿ, ¿õ ³ñòîð³ÿ äîáðå çáåðåãëàñÿ çàâäÿêè àðõ³áðàêîì ñî÷åòàâøèõñÿ è óìåðøèõ ïðèâàì, à ïðî ³íø³ ïðàêòè÷íî í³÷îãî íå â³äîìî. õîæàí öåðêâè.» Òàêèõ êíèã äóæå áàãàòî. Âíàñë³äîê â³éí òà ðåâîëþö³é á³ëüø³ñòü Âîíè ïî÷èíàþòüñÿ ç 1790-õ ðîê³â, òîáòî õðàì³â íàøîãî ì³ñòà òà êðàþ áóëè ñòåðò³ ç ìàéæå â³äðàçó ï³ñëÿ çàñíóâàííÿ ì³ñòà, ³ îáëè÷÷ÿ çåìë³. Òàê, íå çáåðåãëèñÿ Çíàì’çàê³í÷óþòüñÿ 1920-ìè ðîêàìè. Òàêîæ ö³êàÿíñüêà (Áèêîâñüêà), Ïåòðî-Ïàâë³âñüêà öåðâî ³ òå, ùî êíèãè ðåºñòðàö³¿ çáåðåãëèñÿ êâè, Ñâÿòî¿ Ìà𳿠Ìàãäàë³íè (×åðâîíîãî íàâ³òü çà ïåð³îä 1790-õ ðîê³â, òîáòî òîä³, Õðåñòà), Óñïåíñüêèé ñîáîð òà äîìîâ³ öåðêêîëè ùå íå ³ñíóâàëî ñàìî¿ ãðåöüêî¿ öåðêâè ïðè êàâàëåð³éñüêîìó þíêåðñüêîìó ó÷èëèù³ (Ñâÿòîãî Àðõ³ñòðàòèãà Ìèõà¿ëà), Ñâÿòîãî Âàñèëÿ ÏàСторінки історії ð³éñüêîãî (ïðè äóõîâíîìó ó÷èЄлисаветграда ëèù³), òà ³íø³. Ùî êàçàòè ïðî öåðêâè â ïîâ³òàõ? ¯õ çíèùåíî ñîòí³, à ìîæå, ³ òèñÿ÷³. Àëå Ãðåöüê³é öåðêâ³ íà ÷åñòü ³êîíè Áîæî¿ Ìàòåð³ «Âîëîäèìèðñüêà» ïîòàëàíèëî òðîõè á³ëüøå. Õî÷à â³äîìîñòåé ïðî íå¿ íåáàãàòî, àëå ì³ñòÿòü âîíè äîñèòü âåëèêó, íàñè÷åíó ³íôîðìàö³þ. Òàêà ³íôîðìàö³ÿ çáåð³ãàºòüñÿ â àðõ³âàõ ʳðîâîãðàäñüêî¿ îáëàñò³, Õåðñîíó, Îäåñè, Ìîñêâè òà Ïåòåðáóðãà. Òàêèì ÷èíîì, êîëè ó ìèíóëîìó ðîö³ ñâÿòêóâàëîñÿ 200 – ð³÷÷ÿ Ãðåöüêîãî (ÿê éîãî íàçèâàþòü) ñîáîðó, öÿ ³íôîðìàö³ÿ, ç³áðàíà ïî êðèõòàõ, áóëà âèäàíà îêðåìîþ êíèãîþ, ÿêà íàçèâàºòüñÿ «Êàôåäðàëüíûé ñîáîð Ðîæäåñòâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû», ÿêà âèäàíà ïî áëàãîñëîâåííþ âè, ( à çàñíîâàíà áóëà ïåðøà äåðåâ’ÿíà Àðõ³ºïèñêîïà ²îàñàôà, âèäàâíèöòâîì öåðêâà ó 1760 ðîö³ íà ì³ñö³ òåïåð³øíüî¿ «²ìåêñ ËÒÄ» ó 2012 ðîö³. ² âñ³, õòî ö³êàâèòüñïîðòøêîëè, ³ âîíà ïî÷àëà ä³ÿòè ó 1767 ñÿ ³ñòîð³ºþ ªëèñàâåòãðàäñüêèõ õðàì³â, ðîö³) êóäè ³ áóëè ïåðåäàí³ àðõ³âè ç äåðåçíàéäóòü ó ö³é êíèç³ óí³êàëüíó, ÷óäîâó â’ÿíî¿ ôîðøòàäòñüêî¿ öåðêâè íà ÷åñòü ³íôîðìàö³þ ïðî ³ñòîð³þ íàøîãî êðàþ, Ñâÿòî¿ Òð³éö³, ÿêà áóëà íà âàëàõ. îñê³ëüêè ³ñòîð³ÿ ñîáîðó – öå ³ ³ñòîð³ÿ êðàþ. Öå äóæå ö³êàâî, êîëè â³äêðèâàºø ñòîÀëå â êíèãó íå çìîãëè ââ³éòè âñ³ äîêóð³íêè öèõ äîêóìåíò³â ³ ÷èòàºø ³ìåíà òà ìåíòè, ÿê³ âèêîðèñòîâóâàëèñü ïðè ¿¿ âèïð³çâèùà ëþäåé, ÷àñòî äóæå â³äîìèõ, ÿê³ äàíí³. Áàãàòî ôàêò³â íåâ³äîì³ íàøèì ÷èíàðîäèëèñÿ òà æèëè ó íàøîìó ì³ñò³ ìàéòà÷àì. Íàéäàâí³øå äæåðåëî, ÿêå ðîçïîæå 250 ðîê³â òîìó. Ö³êàâî òàêîæ òå, ùî â â³äຠïðî ³ñòîð³þ ªëèñàâåòãðàäñüêèõ öèõ äîêóìåíòàõ çóñòð³÷àþòüñÿ íå ò³ëüêè õðàì³â, çáåð³ãàºòüñÿ ó ʳðîâîãðàäñüêîìó äàòè íàðîäæåííÿ òà ñìåðò³, à ³ ³íø³ ïðèàðõ³â³. Öå äóæå âåëèêà ñòàðîâèííà êíèãà, ì³òêè íà ïîëÿõ. Íàïðèêëàä, õòî ç ñâÿùåíÿê³é âæå á³ëüøå 200 ðîê³â. Ó íå¿ äóæå ÷óäíîñëóæèòåë³â õðåñòèâ äèòèíó: ÷è òî àðõ³íà òà ñêëàäíà íàçâà, â³ä ÿêî¿ â³º ñòàðîâèºïèñêîï, ÷è ñâÿùåíèê, ñê³ëüêè ä³òåé íàíîþ, à ñàìå: «Àëôàâèòíûé ñïèñîê ðîäèëîñÿ â êîíêðåòíîìó ðîö³, õòî íàðîôîðìóëÿðíûõ âåäîìîñòåé Åëèñàäèâñÿ ó äâîðÿíèíà, ó ì³ùàíèíà, â ë³êàðÿ âåòãðàäñêîãî Êîðïóñíîãî Ñîáîðà ÷è îô³öåðà. Íàâ³òü âêàçóâàëîñÿ, õòî íàöåðêâåé ïåðâûõ îêðóãîâ Íîâîðîññèéðîäèâñÿ ó çàêîííîìó øëþá³, à õòî í³. ²íîä³ ñêîãî âîåííîãî ïîñåëåíèÿ, 25-é Êèðàíàâ³òü áóëà ³íôîðìàö³ÿ, ùî â äèòÿ÷èé ñèðñêîé äèâèçèè è Åëèñàâåòãðàäñêèõ áóäèíîê ÷è íà ãàíîê ªëèñàâåòãðàäñüêîãî ãîðîäñêèõ öåðêâåé». ïîë³öìåéñòåðà ï³äêèíóëè íîâîíàðîäæåíå  öåé ñïèñîê âõîäèòü îêðåìèé ñïèñîê, íåìîâëÿ, ³ õòî õðåñòèâ öþ äèòèíó. Òàêèõ ÿêèé íàçèâàºòüñÿ «Ôîðìóëÿðíûé ñïèêíèã ðåºñòðàö³¿ äóæå áàãàòî. Ç íèõ ñêëàñîê âîåííîãî ãîðîäà Åëèñàâåòãðàäà äàºòüñÿ ìîçà¿êà æèòòÿ ñòàðîâèííîãî ì³ñòà î ãðå÷åñêîé Âëàäèìèðñêîé èêîíû Áîìàéæå 250-ð³÷íî¿ äàâíîñò³. ãîìàòåðè öåðêâè è å¸ ñâÿùåííîñëóÒàêèì ÷èíîì, ç ö³º¿ ìîçà¿êè âèìàëüîæèòåëÿõ çà 1848 ãîä».  öüîìó ñïèñêó âóºòüñÿ ùîäåííå æèòòÿ ö³ëîãî ì³ñòà, ³ ìè ïîäàþòüñÿ àáñîëþòíî âñ³ â³äîìîñò³ ïðî

7 ðîçó쳺ìî, ùî ªëèñàâåòãðàäñüêà ãðåöüêà öåðêâà áóëà îäíèì ç òèõ ÿñêðàâèõ êóëüòóðíèõ öåíòð³â, êóäè òÿãíóëèñÿ ëþäè âñ³õ ðàíã³â ³ ð³çíèõ ñîö³àëüíèõ âåðñòâ. Òàê, õðåñòèëè ä³òåé â íàø³é öåðêâ³ ³ áóëè âîñïðåºìíèêàìè òàê³ âèäàòí³ ëþäè, ÿê êíÿçü Ìèêîëà Âîëêîíñüêèé (õðåñòèâ ä³òåé ñâî¿õ êð³ïîñíèõ), ãåíåðàë Ãåîðã³é Àðñåíîâè÷ Åìàíóåëü òà éîãî äî÷êà ˳ä³ÿ, ãåíåðàë Ìèêîëà Ðàºâñüêèé, ïîëêîâíèê Ñàðãàí³, ãðàô Äìèòðî ßðîôåºâè÷ Îñòåí-Ñàêåí òà äåÿê³ ³íø³. Äî ðå÷³, ö³êàâèé ôàêò, ùî íà êë³ðîñ³ ãðåöüêî¿ öåðêâè äåÿêèé ÷àñ ñï³âàâ ó ìàéáóòíüîìó â³äîìèé îïåðíèé áàñ, íàø çåìëÿê, ãðåê çà ïîõîäæåííÿì Éîñèï Îïàíàñîâè÷ Ïåòðîâ. ³í íàðîäèâñÿ ó ëèñòîïàä³ 1805 ðîêó ³ áóâ îõðåùåíèé ó ãðåöüê³é öåðêâ³. Äîêóìåíòè ïðî éîãî íàðîäæåííÿ çíàõîäèëèñü ó íàø³é öåðêâ³, àëå ï³çí³øå áóëè ïåðåäàí³ â Îäåñó. Àëå âñå îäíî, ìè çíàºìî ïðî éîãî æèòòÿ äóæå áàãàòî ³ ïèøàºìîñÿ òèì, ùî âîíî ò³ñíî ïîâ’ÿçàíå ç íàøèì ì³ñòîì. Öå â³äîìà ³ñòîð³ÿ, ÿêó îïèñàâ ó êíèç³ «Ðóññêèå ïåâöû» Ì. Ëüâîâ: ²îíêà, à òàê çâàëè Ïåòðîâà ó äèòèíñòâ³, äóæå ëþáèâ ìóçèêó, òàíö³ ³ ñï³â, òîìó ùî âîëîä³â óí³êàëüíèì ñëóõîì ³ ãîëîñîì. ³í ìð³ÿâ ñòàòè àêòîðîì, à éîãî äÿäüêî, â³äîìèé ó ì³ñò³ êóïåöü Êîñòÿíòèí Ïåòðîâ áóâ ëþäèíîþ «ñòàðèõ ïðàâèë», äóæå íàáîæíèì, ñåðéîçíèì. ³í áà÷èâ ìàéáóòíº ²îíêè ó òîðã³âë³. Êîëè õëîïöþ âèïîâíèëîñÿ 16 ðîê³â, äÿäüêî, íàäîâãî â³ä’¿æäæàþ÷è ó ñïðàâàõ, çàëèøèâ éîãî òîðãóâàòè ó ëàâö³, à ò³ëüêèíî äÿäüêî â³ä’¿õàâ, õëîïåöü ïîêèíóâ ñïðàâè íàïðèçâîëÿùå. Ïîâåðíóâøèñü ÷åðåç äåÿêèé ÷àñ, äÿäüêî ïîáà÷èâ, ùî éîãî ïëåì³ííèê çàïðîñèâ äî ëàâêè äðóç³â, ñï³âຠòà ãðຠíà ã³òàð³. Äÿäüêî äóæå ðîçñåðäèâñÿ, ùî ïëåì³ííèê ï³øîâ ïðîòè íüîãî, ³ âèãíàâ ²îíêó. Ìîæëèâî, â³í äóìàâ, ùî ²îíêà áóäå ïðîñèòèñÿ íàçàä, àëå â öåé ÷àñ ó ªëèñàâåòãðàä³ çíàõîäèëàñÿ òðóïà àêòîð³â ç³ ñòîëèö³, ³ âîíè çàáðàëè éîãî ç ñîáîþ. ×åðåç áàãàòî ðîê³â ²îíêà ñòàâ çàìîæíèì, â³äîìèì, òàëàíîâèòèì ñï³âàêîì. ³í ñòàâ ñîë³ñòîì Ïåòåðáóðçüêîãî ³ìïåðàòîðñüêîãî òåàòðó òà çàñíîâíèêîì âîêàëüíî¿ ðîñ³éñüêî¿ øêîëè.  éîãî ðåïåðòóàð³ áóëè à𳿠ç áàãàòüîõ îïåð, çîêðåìà â³í ïðîñëàâèâñÿ àð³ºþ ²âàíà Ñóñàí³íà â îïåð³ Ãë³íêè «Æèçíü çà öàðÿ». Äîðå÷³, â³äîìèé êîìïîçèòîð Ìîäåñò Ìóñîðãñüêèé, ÿêèé ÷àñòî â³äâ³äóâàâ ªëèñàâåòãðàä, íàçâàâ éîãî ijäóñåì ðîñ³éñüêî¿ îïåðè. Ç äÿäüêîì íàñòàëî ïðèìèðåííÿ, àëå, íå çâàæàþ÷è íà öå, Êîñòÿíòèí Ïåòðîâ, áóäó÷è ïðèõîæàíèíîì ãðåöüêî¿ öåðêâè áàãàòî ðîê³â, çàëèøèâ âñ³ ñâî¿ çàîùàäæåííÿ ãðåöüê³é öåðêâ³, ïðî ùî º â³äîìîñò³ ó äîêóìåíòàõ. Î.À. ÊËÀÑÑÎÂÀ, ñï³âðîá³òíèê ìóçåþ ³ì. Êàðîëÿ Øèìàíîâñüêîãî

8

¹ 1 (57) 2014

òè Øåêñï³ðîâ³ ïðîîáðàçîì ãåðî¿í³ Ùå â ê³íö³ 90-õ ðð. îáãîâîðåííÿ – Òà ðîêè äâà âæå – àëå ÷îìóñü éîãî çíàìåíèòî¿ ï'ºñè «Ïðèáîðêàíäàíî¿ òåìè íå âèêëèêàëî â í³ÿê íå äîõîäèòü! íÿ íîðîâèñòî¿». áàòüê³âñüê³é àóäèòîð³¿ í³ âåëèêîãî À äèòèíà, òèì ÷àñîì, âæå ³ ÷èòಠâçàãàë³, õ³áà ä³òè ïîãàíî ïîâîàæ³îòàæó, í³ îñîáëèâèõ ðîçá³æíîñòè íàâ÷èëàñÿ. Öå ÷îìóñü äî íå¿ äÿòüñÿ òîìó, ùî íå ðîçóì³þòü? ×è òåé. Âñ³ ðîçóì³ëè, ùî áåç ïîêàðàíü, «ä³éøëî». Òà ³ ïîì³ðêóâàòè âîíà çäàòñïðàâà â ÷îìóñü ³íøîìó? íà æàëü, íå îá³éòèñÿ, ³ ö³êàâèëèñÿ íà, çà ñëîâîì â êèøåíþ íå ë³çå, ïðàÁåçóìîâíî, áóâàþòü âèïàäêè íåçàçâè÷àé êîíêðåòèêîþ: ÷è «ïåäàãîâà êà÷àº, ìàéæå ÿê ï³äë³òîê. À îñü ðîçóì³ííÿ ñèòóàö³¿. Ñêàæ³ìî, äèòèíà ã³÷íî» òüîïàòè äèòèíó ïî ì'ÿêîìó ùî ìàìó áèòè íå ìîæíà, í³ÿê äî ì³ñöþ, ÷è êðàùå á³äîëàõè íå ïåðåñòàòè ç íåþ «ä³éäå». ðîçìîâëÿòè. Íó, ³ ² âæå çîâñ³ì äåêîëè õòî-íåâðàæຠáàòüê³â áóäü ì³ã ïîñêàðòå, ùî ¿õ íåêåðîæèòèñÿ, ùî éîãî âàí³ ä³òè í³áè ñàì³ íàùàäîê «íåâèíàðèâàþòüñÿ íà õîâóâàíèé» – ïîêàðàííÿ. æîäíå ïîêàðàííÿ Ñê³ëüêè ðàç³â äîíà íüîãî íå 䳺. âîäèëîñÿ ÷óòè (Ïðè íàéáëèæ÷îïðèáëèçíî òàê³ ìó ðîçãëÿä³ çàñëîâà: «ß òåðïçâè÷àé âèÿâëÿëîëþ-òåðïëþ, ïîò³ì ñÿ, ùî ñïðàâà íå ç³ðâóñÿ, íàêðè÷ó, â äèòèí³, à â ïîñòóêíó – ³ â³í ÿê ìèëêàõ áàòüê³â.) øîâêîâèé. Òàêå Àëå òåïåð, âðàæåííÿ, ùî êîëè çàâîäèø éîìó íàâ³òü ëåãìîâó ïðî íåøàº. Ó ìåíå ïîò³ì îáõ³äí³ñòü ïîêàï³âäíÿ íà äóø³ ðàíü, öå ñïðàâê³øêè øêðåáóòü, à ëÿº âðàæåííÿ âèâ³í... Çíàºòå, ìåí³ áóõó áîìáè. Áàäåêîëè çäàºòüñÿ, ÷èø ïî îáëè÷÷àõ, â³í íàâ³òü çàäîâîùî ëþäè ïðèãîëåíèé, ùî éîãî ëîìøåí³ ³ íàâ³òü ïîêàðàëè! Ïðàâäà øîêîâàí³, à ïîò³ì æ, öå íåíîðìàëüç óñ³õ áîê³â íåíà ðåàêö³ÿ?» ñóòüñÿ çàïèòàíÁàòüêè ïîì³÷àíÿ, âèãóêè, ïî÷èþòü ïðàâèëüíî: íàþòüñÿ ãàðÿ÷³ íàðâàâøèñü, íàîáãîâîðåííÿ... ðåøò³, íà â³äìîâó, Ïàðàëåëüíî ïîâ³í ä³éñíî ç³òõຠç ñèëþþòüñÿ ñêàðïîëåãøåííÿì. Õ³áà ä³òè ïîãàíî ïîâîäÿòüñÿ, òîìó ùî íå ðîçóì³þòü? ×è ãè áàòüê³â íà äèÀäæå äóæå ÷àñòî ñïðàâà â ÷îìóñü ³íøîìó? Õòî ïåðåä íàìè – þíèé ïàö³ºíò òÿ÷ó íåêåðîä³òè íå ñëóõàþòüäèòÿ÷îãî ïñèõ³àòðà ÷è ïðîñòî æåðòâà «â³ëüíî¿ ïåäàãîã³êè» – âàí³ñòü, àãðåñÿ çîâñ³ì íå äèòÿ, ÿêîãî ðîê³â äî ÷îòèðüîõ âèõîâóâàëè «áåç çàñìó÷åíü», ñ è â í ³ ñ ò ü , òîìó, ùî íå ðîçóí³÷îãî íå çàáîðîíÿëè ³ íå êàðàëè? Ðîç³áðàòèñÿ â ñêëàäíèõ ãðóá³ñòü. ² í³÷îãî ì³þòü, ÿê òðåáà ïðîáëåìàõ âèõîâàííÿ äîïîìîæå íàø ïîñò³éíèé àâòîð, äèäèâíîãî, àäæå íå ñåáå ïîâîäèòè, à òÿ÷èé ïñèõîëîã Òåòÿíà Øèøîâà. âèáóäóâàâøè ÿê òîìó, ùî íå õîñë³ä ñèñòåìó çà÷óòü ðîçóì³òè. Õîïðèíåñëà ç ñàäêà ìàòåðí³ ëàéêè. Àëå îõî÷åíü ³ ïîêàðàíü, áàòüêè ïîçáàâ÷óòü íàïîëÿãòè íà ñâîºìó, ïîêàçàÿêùî âîíà ³ ï³ñëÿ äåñÿòèðàçîâîãî ëÿþòüñÿ âàæåë³â 䳿 íà äèòèíó. Îòæå òè, ùî âîíè ãîëîâí³ø³. Ïðîòå â ãëèïîÿñíåííÿ, ùî öå «ïîãàí³ ñëîâà», òåïåð öÿ òåìà ñòàëà, ìîæíà ñêàçàáèí³ äóø³ áóäü-ÿêà äèòèíà óñâ³äîìïðîäîâæóº ¿õ ïîâòîðþâàòè, òà ùå òè, «õ³òîì ñåçîíó». ëþº, ùî ïîñòóïຠïîãàíî. Ñîâ³ñòü æå çóõâàëî äèâëÿ÷èñü íà äîðîñëèõ, íåº â êîæíîãî. À â äèòÿ÷³é äóø³, ùå ÄÎÕÎÄÈÒÜ ßÊ ÄÎ ÆÈÐÀÔÀ, âæå âàðòî ïðîäîâæóâàòè ðîç'ÿñíþïî-ñïðàâæíüîìó íå ïîøêîäæåí³é ïî×È ÑÏÐÀÂÀ  ²ÍØÎÌÓ? âàëüíó ðîáîòó? ðîêàìè, ãîëîñ ñîâ³ñò³ çâó÷èòü íàáàͳ, çâè÷àéíî, õòî ñïåðå÷àºòüñÿ? À îñü äðóãà ñèòóàö³ÿ. Ï'ÿòèð³÷íèé ãàòî âèðàçí³øå, í³æ ó äîðîñëèõ. ÑîÊðàùå îáõîäèòèñÿ áåç ïîêàðàíü. Öå Ãîøà ïî ñòî ðàç³â íà äåíü ÷óº, ùî ðîì âèêëèêຠòðèâîãó. Òà ³ â³ä÷óòòÿ, ïðåêðàñíî, êîëè äèòèí³ âñå ìîæíà ìàì³ ãðóáèòè íåäîáðå. ² âñå îäíî ùî òè ñèëüí³øèé çà áàòüê³â, íå ïîÿñíèòè. À ùå êðàùå, ÿêùî âîíà ãðóáèòü, à òî ³ êèäàºòüñÿ â á³éêó. ñïðèÿº çì³öíåííþ äèòÿ÷î¿ ïñèõ³êè. âàñ ðîçó쳺 ³ áåç çàéâèõ ïîÿñíåíü. Çàïèòóºø: Ó òàêèõ ä³òåé çàâæäè áàãàòî ñòðàõ³â, Ò³ëüêè ëåäü áðîâè íàõìóðèø – ³íöèîñê³ëüêè ÿêùî ìàìó ç òàòîì ìîæíà – ² ÿê âè éîãî çà öå êàðàºòå? äåíò âè÷åðïàíèé. Á³äà ëèøå â òîìó, íå ñëóõàòèñÿ, çíà÷èòü, ¿õ ñëîâî í³÷îÓ â³äïîâ³äü – ðîçãóáëåíà çàìèíêà: ùî òàêèõ ä³òåé: ðîçóìíèõ, ÷óéíèõ, ãî íå âàæèòü. Îòæå, áàòüêè – ëþäè – Ìè? Íó, áóâàº, íàêðè÷èìî, õî÷à, ñïîê³éíèõ, ïîñòóïëèâèõ, – çàðàç äîñëàáê³, íå àâòîðèòåòí³. À ÿê ìîæå çàçâè÷àéíî, öå íåïåäàãîã³÷íî. Àëå, â îññèòü ìàëî. ² çâè÷àéíî öå íå õëîï÷èõèñòèòè òåáå ñëàáêà ëþäèíà? Îñü ³ íîâíîìó, ðîçìîâëÿºìî, íàïîóìëþºêè. Âò³ì, ³ ñåðåä ä³â÷àòîê ÿêîñü âñå âèõîäèòü, ùî äèòèíó òîìëÿòü ñòðàõ, ìî, ùî òàê ïîâîäèòèñÿ íå ìîæíà. á³ëüøå îñòàíí³ì ÷àñîì ïîïàäàºòüñÿ çàíåïîêîºííÿ, â³ä÷óòòÿ ïðîâèíè, ÿê³ òàêèõ, ÿê³ ñïîâíà ìîãëè á ïîñëóæè– ² äàâíî íàïîóìëþºòå?

9

¹ 1 (57) 2014 âîíà ï³äñâ³äîìî íàìàãàºòüñÿ çàãëóøèòè ìåòóøëèâ³ñòþ, ïðèäóðêóâàò³ñòþ, êðèâëÿííÿì, àãðåñ³ºþ. ² êîëè äîðîñëèé âñå æ äຠçðîçóì³òè, õòî â ñ³ì'¿ ãîëîâíèé, äèòèíà âòèõîìèðþºòüñÿ. Àäæå íàâ³òü íàéáóéí³ø³, íåñëóõíÿí³ ä³òè íàñïðàâä³ æàäàþòü ãàðìîí³¿ ³ ïîðÿäêó. Áàæàþòü, àáè ðîäèíí³ ðîë³ áóëè ðîçïîä³ëåí³ ïðàâèëüíî ³ âñå áóëî ÿê ó ëþäåé. ÂÑÅÄÎÇÂÎËÅͲÑÒÜ = ÏÑÈÕÎÒÐÀÂÌÀ À îñòàíí³ìè ðîêàìè íà ìîºìó ãîðèçîíò³ âñå ÷àñò³øå ç'ÿâëÿþòüñÿ äîøê³ëüíÿòà, ïîâåä³íêà ÿêèõ ñïî÷àòêó íàâîäèòü íà íàéñóìí³ø³ ðîçäóìè – íàñò³ëüêè âîíè àãðåñèâí³, íåêåðîâàí³, íåàäåêâàòí³. Õî÷åòüñÿ ç õîäó íàïðàâèòè ¿õ äî ïñèõ³àòðà, àëå ÿ âæå çíàþ, ùî êâàïèòèñÿ íå âàðòî. Ìîæëèâî, ùî öå ïðîñòî æåðòâè «â³ëüíî¿ ïåäàãîã³êè» – ä³òè, ÿêèõ ðîê³â äî ÷îòèðüîõ âèõîâóâàëè «áåç çàñìó÷åíü», í³÷îãî íå çàáîðîíÿëè ³ íå êàðàëè. À â ðàç³ äåìîíñòðàòèâíî¿ íåïîêîðè áåçïîðàäíî ðîçâîäèëè ðóêàìè àáî, íàâ³òü, ïî÷èíàëè äèòèíó áîÿòèñÿ. ² àáè íå çâ'ÿçóâàòèñÿ, ãîòîâ³ áóëè ïîñòóïèòèñÿ ¿é áóêâàëüíî ó âñüîìó. Íà÷åáòî íàäêîìôîðòí³ óìîâè, à íà ä³ë³ – æîðñòîêà ïñèõîëîã³÷íà òðàâìà, ïðè÷îìó ïåðìàíåíòíà. Ïîêè òàêèé êîðàáåëü áåç êåðìà ³ â³òðèë íîñèòüñÿ ëèøå ïî ðîäèíí³é ãàâàí³, â³í ùå á³ëüø ìåíø òðèìàºòüñÿ íà ïëàâó. Àëå íåìèíó÷èé âèõ³ä ó â³äêðèòå ìîðå – ñîö³óì – íåáåçïå÷íèé êîðàáåëüíîþ àâàð³ºþ. ßê ìîæóòü ÷óæ³ äîðîñë³ ðåàãóâàòè íà äèê³ âèò³âêè òàêîãî ñâîáîäîëþáà? ßêùî óìîâëÿííÿ íå äîïîìàãàþòü, òî ñïîñ³á çàçâè÷àé îäèí – âèãíàííÿ. À äèòèíà çâèêëàñÿ, íàâïàêè, áóòè â öåíòð³ óâàãè, òàê ùî âîíà ïåðåæèâຠñâîº âèãíàííÿ îñîáëèâî ãîñòðî. Íåâäà÷³ ïîðîäæóþòü îáðàçè ³ íîâèé âèòîê àãðåñ³¿... Âèõ³ä ç ïîðî÷íîãî êðóãà – â çì³í³ ïîçèö³¿ áàòüê³â. ßêùî âîíè â÷àñíî îòÿìëÿòüñÿ, ïîáóäóþòü ÷³òêó ñèñòåìó çàîõî÷åíü ³ ïîêàðàíü, äèòèíà ìîæå çì³íèòèñÿ â êðàùèé á³ê ìàéæå äî íåâï³çíàííÿ. ßêùî æ çàòÿãíóòè ïðîöåñ «â³ëüíîãî âèõîâàííÿ», òî ìîæëèâî â³çèò äî ïñèõ³àòðà ñòàíå íåìèíó÷èì, ³ îäí³ºþ çóñòð³÷÷þ ñïðàâà íå îáìåæèòüñÿ. Àëå äåêîëè – íà ùàñòÿ, ïîêè ùî ð³äêî – áàòüêè òàê³ ïðîéíÿò³ ë³áåðàë³çìîì, ùî ¿ì ëåãêî ï³òè äî ë³êàðÿ ³ íàïõàòè äèòèíó ï³ãóëêàìè, í³æ ïîì³íÿòè ñâî¿ óñòàíîâêè. Îäíà ìîÿ çíàéîìà ïðèéøëà ïîðàäèòèñÿ ç ïðèâîäó ñâîãî øåñòèð³÷íîãî ñèíà, ÿêèé

íåîäíîðàçîâî áóâ ñï³éìàíèé íà êðàä³æö³.  îñíîâíîìó â³í òÿãíóâ ð³çí³ äð³áíèö³, àëå ñïðàâè öå íå ì³íÿëî. Ñèòóàö³ÿ âñå îäíî áóëà íå ç ïðèºìíèõ. Íà ìîº çàïèòàííÿ, ÿê ²ãîðà âïåðøå ïîêàðàëè, ìàòè íåñïîä³âàíî æîðñòêî â³äïîâ³ëà: «ß éîãî í³êîëè íå êàðàëà ³ íå çáèðàþñÿ êàðàòè. Öå ìîÿ ïðèíöèïîâà ïîçèö³ÿ». ² ñê³ëüêè ÿ íå íàìàãàëàñÿ äîíåñòè äî íå¿ íåõèòðó äóìêó ïðî òå, ùî â øêîë³, êóäè ²ãîð ï³äå ÷åðåç ï³âðîêó, í³õòî íå äèâèòèìåòüñÿ íà éîãî «ìàëåíüê³ âèò³âêè» êð³çü ïàëüö³, à â³ä ïîãàíî¿ ñëàâè ïîò³ì íå ïîçáàâèøñÿ, ìàìà óïåðòî òâåðäèëà ñâîº. Íàðåøò³, ÿ, äóìàþ÷è ¿¿ öèì çëÿêàòè, çàïðîïîíóâàëà äàòè êîîðäèíàòè äèòÿ÷îãî ïñèõ³àòðà. Ìîæëèâî, äèòèíó òðåáà ñåðéîçíî ë³êóâàòè? ßêèì æå áóëî ìîº çäèâóâàííÿ, êîëè íà öå ìàìà ïîãîäèëàñÿ ç ëåãê³ñòþ ³ íàâ³òü ðàä³ñíî! Àäæå ²ãîð áóâ íå õâîðèì. Ïðîñòî, ÿê çà ñòàðèõ ÷àñ³â ãîâîðèëè, «íåïîðîòå äèòÿ». Àëå ìàì³ ïðîñò³øå áóëî çàïèñàòè éîãî äî ïñèõ³÷-íî õâîðèõ, í³æ ïðîãí³âèòè ³äîë ñâîáîäè, ÿ ê î ì ó

âîíà òàê ðåâíî ³ áåçðîçñóäíî ïîêëîíÿëàñÿ. ²ªÐÀÐÕ²ß ÇÀÁÎÐÎÍ Çàðàç â ö³é îáëàñò³ íàé÷àñò³øå áà÷èø îòàêó êàøó-ðîçìàçíþ: äèòèíó ç ð³âíîþ ñóâîð³ñòþ (àáî ïîáëàæëèâ³ñòþ) çàñóäæóþòü çà êàïðèçè ïðè óìèâàíí³, çà â³äìîâó âèâ÷àòè áóêâè ³ çà õàìñüêå ïîâîäæåííÿ ç áàáóñåþ. À áóâàº, ùî çà õàìñòâî ³ ãðóá³ñòü âçàãàë³ íå êàðàþòü, ö³ëêîì çîñåðåäèâøèñü íà ïèòàííÿõ äîòðèìàííÿ ïîáóòîâî¿ ã³ã³ºíè ³ íà ïðàâèëàõ ïîâåä³íêè çà ñòîëîì. Äâ³éêà æ ç àíã-ë³éñüêî¿ ââàæàºòüñÿ ìàëî íå çëî÷èíîì ïðîòè ëþäÿíîñò³! Çà íå¿ ³ â ë³áåðàëüí³é ñ³ì'¿ äèòèíà ìîæå îòðèìàòè ïðî÷óõàí. Àëå æ íàñïðàâä³ íåïî÷èùåí³ çóáè àáî íåäî¿äåíèé ñóï – äð³áíèöÿ â ïîð³âíÿíí³ ç êðèêàìè: «Ìàìà ïîãàíà! ϳäè â³ä ìåíå!» Ãðóá³ñòü ïî â³äíîøåííþ äî äîðîñëèõ – öå íå ïðîñòî íåäîòðèìàííÿ ïîáóòîâî¿ äèñöèïë³íè. Öå – ãðóáå ïîðóøåííÿ çàïîâ³ä³ («Øàíóé áàòüêà òâîãî ³ ìàòè òâîþ»). Àäæå ìàëåíüêà äèòèíà íå ïîðóøóº ìàéæå æîäíèõ ³íøèõ çàïîâ³äåé. Âîíà íå âáèâàº, íå ïåðåëþáñòâóº, íå êðàäå, íå áàæຠäðóæèíó áëèæíüîãî ñâîãî. Îòæå íåøàíóâàííÿ áàòüê³â –

öå, ìàáóòü, íàéòÿæ÷èé ãð³õ, â ÿêîìó âèíí³ ä³òè. ² êîëè öåé òÿæêèé ãð³õ çð³âíþºòüñÿ ç äð³áíîþ ïðîâèíîþ, äèòèíà âòðà÷ຠö³íí³ñí³ îð³ºíòèðè. Âîíà çðîñòຠâ ñïîòâîðåí³é, à òî ³ çîâñ³ì ïåðåâåðíóò³é ñèñòåì³ ö³ííîñòåé. ¯¿ óÿâëåííÿ ïðî ÷îðíå ³ á³ëå (³ â³äïîâ³äíî, ïîâåä³íêó) ñïîòâîðþþòüñÿ. Ñîâ³ñòü ï³äêàçóº, ùî òóò ùîñü íå òàê, àëå ñàìà äèòèíà ðîç³áðàòèñÿ â íàñò³ëüêè ñêëàäíèõ ïèòàííÿõ íå ìîæå. Âèíèêàþòü õðîí³÷íå ðîçäðàòóâàííÿ, òðèâîãà, ñòðàõ, ÿê³ âèïë³ñêóþòüñÿ çíîâó-òàêè ïåðø çà âñå íà íàéáëèæ÷èõ ëþäåé. Ñòîñóíêè â ñ³ì'¿ ðîçëàäíóþòüñÿ. Òîìó ÿêùî âè õî÷åòå, àáè âàø³ ñëîâà ìàëè äëÿ äèòèíè âàãó, ïåðø çà âñå, ñêëàä³òü äëÿ ñåáå, êðàùå ïèñüìîâî, ïåðåë³ê çàáîðîí, ðîçòàøóâàâøè ¿õ â ³ºðàðõ³÷íîìó ïîðÿäêó. Íà ì³é ïîãëÿä, ãîëîâí³ äèòÿ÷³ ïðîâèíè, çà ÿêèõ ïîâèííå ñë³äóâàòè ñóâîðå ïîêàðàííÿ, öå – õàìñòâî ïî â³äíîøåííþ äî äîðîñëèõ, áðåõíÿ ³ äåìîíñòðàòèâíèé íåïîñëóõ. Ó îñòàííüîìó âèïàäêó îáîâ'ÿçêîâî ïîòð³áíî çðîçóì³òè, ÷è ä³éñíî öå äåìîíñòðàòèâí³ñòü àáî ùîñü ³íøå. Àäæå äèòèíà ìîæå âàñ íå ïîñëóõàòèñÿ ç ð³çíèõ ïðè÷èí. Ìîæëèâî, âîíà âòîìèëàñÿ, ïåðåçáóäæåíà àáî ïðîñòî íåçä³áíà äîòðèìóâàòèñü ïåâíèõ ïðàâèë. Íàïðèêëàä, áåçãëóçäî êàðàòè ã³ïåðàêòèâíîãî õëîï÷èêà çà òå, ùî â³í êðóòèòüñÿ íà óðîö³ ³ çàâàæຠñóñ³äàì. ×åðåç îñîáëèâîñò³ ñâ íåðâîâî¿ ñèñòåìè â³í íå â çìîç³ óñèä³òè íà îäíîìó ì³ñö³ ïðîòÿãîì ñîðîêà õâèëèí. Òóò ïîêàðàííÿìè äîá'ºøñÿ ïðÿìî ïðîòèëåæíîãî åôåêòó. Àëå ÿêùî ìàìà çàáîðîíÿº ñèíîâ³ ãîäèíàìè äèâèòèñÿ òåëåâ³çîð, à â³í ïîðóøóº ¿¿ çàáîðîíó, öå âæå äåìîíñòðàòèâíèé íåïîñëóõ, ÿêèé í³ â ÿêîìó ðàç³ íå ïîâèíåí çàëèøàòèñÿ áåçêàðíèì. Çâè÷àéíî, äî ðîçðÿäó íàéâàæ÷èõ ïðîâèííîñòåé ñë³ä â³äíåñòè ³ ñïðîáè êðàä³æêè. Ñëàâà Áîãó, öèì ãð³øàòü äàëåêî íå âñ³ ä³òè, îñê³ëüêè íîðìàëüí³ áàòüêè çàçâè÷àé äóæå ðàíî ïðàãíóòü ïðèùåïèòè äèòèí³ ïîøàíó äî ÷óæî¿ âëàñíîñò³. Ó ï³âòîðà-äâà ðîêè, ãðàþ÷è â ï³ñî÷íèö³, ïðàêòè÷íî áóäü-ÿêå ìàëÿ ìîæå ñõîïèòè ÷óæó ³ãðàøêó. Àëå ìàìà (ÿêùî âîíà õî÷ ÿêîñü çàêëîïîòàíà ïðîáëåìîþ éîãî âèõîâàííÿ) â³äí³ìå ¿¿ ³ ñêàæå, ùî ÷óæå áðàòè áåç äîçâîëó íå ìîæíà. Ðàíî ÷è ï³çíî, á³ëüø³ñòü äîøê³ëüíÿò çàñâîþþòü ö³

10 íåõèòð³ óðîêè ³ íå ï³ääàþòüñÿ ñïîêóñ³ ùîñü âêðàñòè. ÀÁÈ ÏÎÊÀÐÀÍÍß Ä²ßËÎ Àáè ïîêàðàííÿ ä³ÿëî, áàòüêàì ïîòð³áíî áóòè ïîñë³äîâíèìè. Íå ìîæíà ñüîãîäí³ çà ÿêóñü ïðîâèíó êàðàòè, à çàâòðà, êîëè ìàì³ áóäå í³êîëè, íà òå æ ñàìå íå çâåðíóòè óâàãó. Âàæëèâèé ³ ðîäèííèé êîíñåíñóñ â³äíîñíî âèìîã, ùî ïðåä'ÿâëÿþòüñÿ äî äèòèíè. ßêùî íå ìîæíà – çíà÷èòü, íå ìîæíà, ³ çà ïîðóøåííÿì çàáîðîíè íåîäì³ííî ñë³äóº ïîêàðàííÿ. ²íàêøå äèòèíà çâèêíåòüñÿ ìàí³ïóëþâàòè äîðîñëèìè, ³ ó ðåçóëüòàò³ àâòîðèòåò âñ³õ ÷ëåí³â ñ³ì'¿ áóäå ï³ä³ðâàíèé. Àëå ïåðø, í³æ ùî-íåáóäü çàáîðîíèòè, çàïèòàéòå ñåáå: à ÷è òàê öå íåîáõ³äíî? ² âè ïîáà÷èòå, ùî äóæå áàãàòî ÷îãî âçàãàë³ ìîæíà íå çàáîðîíÿòè, à çíàõîäèòè ðîçóìíèé êîìïðîì³ñ àáî íàâ³òü ïðîñòî, áåç âñÿêèõ óìîâ, ïîãîäæóâàòèñÿ ç ïîáàæàííÿì äèòèíè. Ñêàæ³ìî, äèòèíà íå õî÷å îá³äàòè, à âè íàïîëÿãàºòå, ââàæàþ÷è, ùî ïîòð³áíî äîòðèìóâàòè ðåæèì. À òåïåð ïðèì³ðÿéòå öþ ñèòóàö³þ äî ñåáå ³ çàäóìàéòåñÿ: ÷è çàâæäè âè õàð÷óºòåñÿ ïî ãîäèííèêó ÷è æ ¿ñòå, êîëè çãîëîäí³ëè? Òî õ³áà íå áóâຠòàê, ùî ÷àñ îá³äó ï³ä³éøîâ, à ¿ñòè íå õî÷åòüñÿ? ² ùî òîä³? Âæå, íàïåâíî, âè íå íàáèâàºòå ñâ³é æèâ³ò íàñèëüíî. Àëå êîëè òàê, òî ÷îì áè íå çàëèøèòè àíàëîã³÷íå ïðàâî çà äèòèíîþ? Àäæå âîíà òåæ íå àâòîìàò, à æèâà ëþäèíà, ³ ¿¿ îðãàí³çì, ÿê ³ âàø âëàñíèé, äàëåêî íå çàâæäè 䳺 çà ðîçêëàäîì. Ïîä³áíèõ ïðèêëàä³â ìîæíà ïðèâåñòè âåëèêó ê³ëüê³ñòü. Ñêîðîòèâøè ê³ëüê³ñòü çàáîðîííèõ ñèãíàë³â íà âèõîâí³é òðàñ³, âè íå áóäåòå çàéâèé ðàç äðàòóâàòè äèòèíó, ³ ¿é ñòàíå ëåãøå äîòðèìóâàòè âàø³ âèìîãè. Íå ïåðåòâîðþéòå ¿¿ íà âîä³ÿ, ÿêèé ïîòðàïëÿº â «ñìóãó ÷åðâîíîãî ñâ³òëà» ³ âèìóøåíèé çóïèíÿòèñÿ íà êîæíîìó ïåðåõðåñò³. Íàâ³òü äîðîñëèé â òàê³é ñèòóàö³¿ ðàíî ÷è ï³çíî ïî÷èíຠëþò³òè ³, îçèðíóâøèñü íà âñ³ áîêè – ÷è íåìຠïîáëèçó ì³ë³ö³îíåðà? – äåêîëè ïðîñêàêóº íà ÷åðâîíå ñâ³òëî. ÃÐÀÄÀÖ²ß ÏÎÊÀÐÀÍÜ: Â²Ä ËßÏÀÍÖß ÄÎ ÐÅÌÅÍß ßêîñü òàê ñêëàëîñÿ, ùî áàãàòî ñó÷àñíèõ áàòüê³â ââàæàþòü ò³ëåñí³ ïîêàðàííÿ íåäîïóñòèìèìè. Ìàáóòü, ç³ãðàëè ñâîþ ðîëü òåëå- ³ ðàä³îïåðåäà÷³, â ÿêèõ ìóñèðóâàëàñÿ òåìà íà-

¹ 1 (57) 2014 ñèëüñòâà íàä ä³òüìè, ïðè÷îìó òàêèì ñòðàøíèì ñëîâîì íàçèâàâñÿ íàâ³òü ëåãêèé ëÿïàíåöü. À ³íø³ ââàæàþòü ëÿïàíåöü äîïóñòèìîþ, àëå êðàéíüîþ ì³ðîþ ³ äèâóþòüñÿ, ÷îìó âîíà íà äèòèíó íå 䳺. Íàñïðàâä³ æ âàæêî çíàéòè íåøê³äëèâ³øå ïîêàðàííÿ, í³æ ëÿïàíåöü. Ìàëî òîãî, ùî äàºòüñÿ â³í ïî ì'ÿêîìó ì³ñöþ, ç äèòèíñòâà çâèêëîìó äî óäàð³â (êîëè äèòèíà â÷èòüñÿ õîäèòè ³ ïàäຠíà ïîïêó, âîíà äåêîëè ñòóêàºòüñÿ íàáàãàòî ñèëüí³øå – ³ òî íå ïëà÷å!), àëå öÿ ä³ÿ ìîæå ìàòè ³íøèé, ïðÿìî ïðîòèëåæíèé ñåíñ. Ãðàþ÷è ç äèòèíîþ, ìè ïîïëåñêóºìî ¿¿ ïî ïîïö³,

ÿê ïî áàðàáàíó; ìîæåìî æàðò³âëèâî «íàääàòè» ¿é, êîëè âîíà ïðîá³ãຠìèìî àáî òðîõè ðîçïóñòóâàëàñÿ. Îòæå âèêîðèñòîâóâàòè ïîêàðàííÿ ó âèãëÿä³ ëÿïàíöÿ ìຠñåíñ ëèøå ðîê³â äî ÷îòèðüîõ-ï'ÿòè ³ îáîâ'ÿçêîâî ó ïîºäíàíí³ ç ï³äêðåñëåíî ñóâîðèì âèðàçîì îáëè÷÷ÿ. Òîìó ùî äèòèíà âèð³øèòü, ùî öå òàêà ãðà, ³ áóäå ñâîºþ ïîâåä³íêîþ âàñ ïðîâîêóâàòè. ßêùî æ ðîê³â ç ï³âòîðà-äâîõ, êîëè äèòèíà âæå àêòèâíî äîñë³äæóº íàâêîëèøí³é ñâ³ò, ³íòó¿òèâíî íàìàãàþ÷èñü âèçíà÷èòè êîðäîíè äîçâîëåíîãî, àëå ùå íåäîñòàòíüî ðåàãóº íà ñëîâà, òàê îò, ÿêùî â öüîìó â³ö³ òüîïàòè ¿¿, ïîáà÷èâøè, ùî âîíà íàïîëåãëèâî äîáèâàºòüñÿ ÷îãîñü çàáîðîíåíîãî, òî âæå ðîê³â äî ÷îòèðüîõ-ï'ÿòè äîñèòü áóâຠçàïèòàííÿ: «Ùî ç òîáîþ? Íåâæå òåáå, òàêîãî äîðîñëîãî ³ ðîçóìíîãî, äîâåäåòüñÿ áèòè, í³áè íåòÿìóùîãî ìàëþêà?» ² äèòèíà, â ÿêî¿ âêëþ÷àºòüñÿ, ÿê ãîâîðÿòü àêòîðè, «ïàì'ÿòü ô³çè÷íèõ ä³é», çàçâè÷àé âòèõîìèðþºòüñÿ ³ íå äîáèâàºòüñÿ ïîâòîðåííÿ âèùåçàçíà÷åíèõ ä³é. Çîâñ³ì ³íøà ñïðàâà – ïîêàðàííÿ ðåìåíåì. Öå ïî-ñïðàâæíüîìó áîëÿ÷å ³ âèòâåðåæóº íàâ³òü íàéáóéí³øèõ.

Òîìó ³ çàñòîñîâóâàòè éîãî âàðòî ëèøå ïðè âàæêèõ ïðîâèííîñòÿõ. À òî äåÿê³ îñîáëèâî íåðâîâ³ ìàìè õàïàþòüñÿ çà ðåì³íü ç áóäü-ÿêîãî ïðèâîäó. Çóáè â³äìîâëÿºòüñÿ ÷èñòèòè – ðåì³íü, ãóëÿòè íå õî÷å – ðåì³íü, ïåðåä ñíîì êîëîáðîäèòü – çíîâó âèïðîáóâàíèé çàñ³á... Òàêèì ÷èíîì ìîæíà, çâè÷àéíî, äèòèíó ëèøå çàëÿêàòè ³ îçëîáèòè. Ùå îäèí êðàéí³é çàõ³ä – öå áîéêîò. Àëå éîãî ÿêðàç òàêèì çàçâè÷àé íå ââàæàþòü ³ óäàþòüñÿ äî íüîãî íåïîì³ðíî ÷àñòî. Ó ðåçóëüòàò³ ïîêàðàííÿ çíåö³íþºòüñÿ ³ íàâ³òü ïåðåòâîðþºòüñÿ íà ôîðìó ïðèÿòåëüñüêîãî, ð³âíîïðàâíîãî ñï³ëêóâàííÿ: «Àõ, òè òàê?! Íó, òîä³ ÿ ç òîáîþ íå âîæóñÿ...» Ïðèðîäíî, âèõîâíèé åôåêò ïðè öüîìó ñõîäèòü íàí³âåöü. Äèòèíà øâèäêî ïåðåéìຠöþ ìîäåëü ïîâåä³íêè ³ ïî÷èíຠïîâîäèòèñÿ ç ìàìîþ ÿê ç ïîäðóæêîþ: ïîñâàðèëèñÿïîìèðèëèñÿ, çíîâó ïîñâàðèëèñÿ, çíîâó ïîìèðèëèñÿ... Ðàçîì ò³ñíî, íàð³çíî íóäíî. Êîëè æ äî êðàéíüîãî çàõîäó ïðèá³ãàþòü â êðàéí³õ âèïàäêàõ, ïîêàðàííÿ âåëüìè åôåêòèâíå. Äîðîñë³ – ³ ò³ äóæå ïåðåæèâàþòü, ÿêùî õòîñü ç áëèçüêèõ ïåðåñòຠç íèìè ðîçìîâëÿòè. À äèòèíà öüîãî âçàãàë³ íå âèòðèìóº, àäæå äëÿ íå¿ ìàìà ç òàòîì – íàéãîëîâí³ø³ ëþäè íà ñâ³ò³. Áåç íèõ ó íå¿ âèíèêຠâ³ä÷óòòÿ, í³áè âîíà îäíà ó Âñåñâ³ò³. Çàçâè÷àé ä³òè çðàçó ðîçêàþþòüñÿ ³ ïðîñÿòü âèáà÷åííÿ. Âïåðòà äèòèíà, çâè÷àéíî, ùå òðîõè ïîãíå ñâîþ ë³í³þ, àëå ³ âîíà äîâãî íå âèòðèìàº.

ÁÎÉÊÎÒ ×È ÐÎÇÂ'ßÇÓÂÀÍÍß ÐÓÊ? Óÿâèâøè ñîá³, ùî âîíè íå ðîçìîâëÿþòü ç äèòèíîþ, áàãàòî ìàì ðîçãóáëåíî çàïèòóþòü: «À ÿê æå ¿¿ ãîäóâàòè, âîäèòè íà ï³äãîòîâêó äî øêîëè, óêëàäàòè ñïàòè?» Àëå çîâñ³ì íå îáîâ'ÿçêîâî óïîä³áíþâàòèñÿ ä³â÷èí³ Åë³ç³ ç êàçêè «Äèê³ ëåáåä³», ÿêà äàëà îá³òíèöþ ïîâíîãî ìîâ÷àííÿ ïðîòÿãîì ðîêó. Ìîæíà ñóõî ñêàçàòè äâà-òðè ñëîâà («éäè ¿ñòè», «¿æà íà ñòîë³»), ìîæíà íàâ³òü äîïîìîãòè äèòèí³ ðîçäÿãòèñÿ ³ ëÿãòè â ë³æêî, àëå çðîáèòè öå òàê, ùî âîíà çðîçó쳺: æàðòè çàê³í÷èëèñÿ, ïîðà áðàòèñÿ çà ðîçóì. ßêùî æ âè îãîëîñèëè ¿é áîéêîò, à âîíà ó â³äïîâ³äü: «Íó ³ áóäü ëàñêà!» – ³ ïî÷èíຠäåìîíñòðàòèâíî ãðà-

11

¹ 1 (57) 2014 òè àáî äèâèòèñÿ ìóëüòèêè, çíà÷èòü, òðåáà â³ä³áðàòè ³ãðàøêè ³ êàñåòè. Õàé ñèäèòü ³ äóìຠïðî ñâîþ ïîâåä³íêó, àäæå áîéêîò íå ïîâèíåí ïåðåòâîðþâàòèñÿ íà ñâÿòî íåïîñëóõó. Êíèæêó çàëèøèòè ìîæíà: ó äîøê³ëüíîìó ³ ìîëîäøîìó øê³ëüíîìó â³ö³ ñàìîñò³éíå ÷èòàííÿ ð³äêî áóâຠóëþáëåíèì çàíÿòòÿì, òàê ùî õàé õî÷ â³ä íóäüãè ïðî÷èòຠïàðó ñòîð³íîê. Äèâèøñÿ – ³ ñïîäîáàºòüñÿ... ßʲ ÙÅ ÁÓÂÀÞÒÜ ÏÎÊÀÐÀÍÍß? Ñàì³ ð³çí³: òèì÷àñîâå ïîçáàâëåííÿ ñîëîäîù³â, ³ãîð, òåëåâ³çîðà ³ êîìï'þòåðà, ïîõîä³â â ãîñò³, ³íøèõ ðîçâàã, â³äìîâà â ïîêóïö³ ïîäàðóíêó, ³çîëÿö³ÿ â îêðåì³é ê³ìíàò³. Ëèøå íå çàìèêàéòå äèòèíó ó âàíí³é ê³ìíàò³ àáî â òóàëåò³ – ìîæå ðîçâèíóòèñÿ ñòðàõ çàêðèòîãî ïðîñòîðó. À ÿêùî ùå, ÿê äåÿê³ «âèõîâàòåë³», ãàñèòè ñâ³òëî, òî ç'ÿâèòüñÿ ³ ñòðàõ òåìíîòè. Âñ³ ìè ç äèòèíñòâà çíàºìî ³ ùå îäíå êëàñè÷íå ïîêàðàííÿ – «â êóòîê íîñîì». Àëå íà çáóäëèâèõ, ³ñòåðè÷íèõ ä³òåé âîíî ÷àñîì 䳺 ÿê ÷åðâîíà ãàí÷³ðêà íà áèêà. Äèòèíà ïëà÷å, óïèðàºòüñÿ, ÷³ïëÿºòüñÿ çà ìàò³ð. Íàðåøò³, âîíà âñå æ äîòÿãຠ¿¿ äî êóòêà, àëå âîíà òàì âñå îäíî íå ñòî¿òü, à á³æèòü çà íåþ...  òàêîìó ðàç³ êðàùå íå ïåðåòâîðþâàòè ñâ³é áóäèíîê íà äðàìàòè÷íèé òåàòð, à çì³íèòè òàêòèêó – ï³òè ïî øëÿõó ïîçáàâëåííÿ äèòèíè ÿêèõîñü æèòòºâèõ áëàã. Äîðîñë³øèõ ä³òåé â êóòîê âæå, çâè÷àéíî, íå ñòàâëÿòü. Àëå ¿ì çàòå ìîæíà äàòè ïîñèëåíèé «íàðÿä» íà êóõí³, äîäàòêîâå çàâäàííÿ ç ìîâè, ìàòåìàòèêè àáî àíãë³éñüêî¿ (çàëåæíî â³ä òîãî, ùî ñë³ä ï³äòÿãíóòè). Ïðàöþþ÷è íàä ö³ºþ ñòàòòåþ, ÿ ïîãîâîðèëà íà òåìó ïîêàðàíü ç³ ñâÿùåíèêîì, â ÿêîãî ñåìåðî ñâî¿õ ä³òåé ³ îäíà ïðèéîìíà. ³í ñêàçàâ, ùî, îêð³ì ðåìåíÿ, ïîçà÷åðãîâîãî ìèòòÿ ïîñóäó çà îáøèðíèì ñ³ìåéñòâîì ³ ìóçè÷íîãî åêçåðñèñó çàì³ñòü ïðîãóëÿíêè, äóæå íàïîóìëÿþ÷å ä³þòü çåìí³ ïîêëîíè. Íàáåøêåòóâàâ, ïîãð³øèâ – ï³äè âèáà÷ñÿ ïåðåä Áîãîì. Ðåçóëüòàò çàçâè÷àé íå çàñòàâëÿº ñåáå äîâãî ÷åêàòè: ò³ëüêè ùî äî ïóñòóíà áóëî íå äîñòóêàòèñÿ, à òóò «ïîãàíà åíåðã³ÿ» êóäèñü âèïàðóâàëàñÿ, îáëè÷÷ÿ ñòàëî ìàòè îñìèñëåíèé âèðàç. À îñü ÿê³ ö³êàâ³ â³äîìîñò³ ïîâ³äîìèëà ìåí³ ïðî åë³òàðíå âèõîâàííÿ â ñó÷àñí³é Àíã볿 ä³â÷èíà, ÿêà äåê³ëüêà ðîê³â ïðîïðàöþâàëà íÿíåþ â ñ³ì'¿ «íîâèõ ðîñ³ÿí». Âèð³øèâøè â³äïðàâèòè ñâîãî ñòàðøîãî íàùàäêà íà íàâ÷àííÿ çà êîðäîí, ö³ ëþäè âèáðàëè äóæå ïðåñòèæíó øêîëó äëÿ õëîï÷èê³â ç àðèñòîêðàòè÷íèõ ñ³ìåéñòâ, ùî ïèøàºòüñÿ ñâî¿ìè áàãàòîâ³êîâèìè òðàäèö³ÿìè. Îäí³ºþ ç òàêèõ òðàäèö³é º ñóâîð³ ïîêàðàííÿ çà ïîãàíó

óñï³øí³ñòü ³ äèñöèïë³íó. Äî äâàíàäöÿòè ðîê³â õëîïö³â ïîðþòü ð³çêàìè, à ï³ñëÿ äâàíàäöÿòè çàñòàâëÿþòü, ÿê â àð쳿, ÷èñòèòè òóàëåòè. À ßÊÙÎ ÍÅÍÀÂÈIJÒÈÌÅ? Îñü ùî íàñïðàâä³ çóïèíÿº áàãàòî áàòüê³â íàâ³òü â òèõ âèïàäêàõ, êîëè «çàïîá³æí³ çàõîäè» àáñîëþòíî íåîáõ³äí³. Ñêðîºí³ çà çàõ³äíèìè çðàçêàìè æóðíàëè ³ ïðîéíÿò³ äóõîì ë³áåðàë³çìó ïñèõîëîãè íàâïåðåá³é ïåðåêîíóþòü òàò ³ ìàì, ùî ä³òè íå ïðîáà÷àòü «æîðñòîêîãî ïîâîäæåííÿ», âñå æèòòÿ ïðèãàäóâàòèìóòü, çàòàÿòü çëî... À êîìó îõîòà óñëàâèòèñÿ ñàäèñòîì? Òèì á³ëüøå â î÷àõ ð³äíîãî ñèíà àáî äîíüêè. Àëå ÷îìó òîä³ íå áóëî ìàñîâî¿ íåíàâèñò³ äî áàòüê³â â ïîïåðåäí³õ ïîêîë³íü? Îêðåì³ âèïàäêè, çâè÷àéíî, çóñòð³÷àëèñÿ çàâæäè – â æèòò³ âçàãàë³ âñÿêå ìîæíà çóñòð³òè, – àëå òàêà çàêîíîì³ðí³ñòü («êàðàòèìåø – çíåíàâèäèòü») àáñîëþòíî íå ñïîñòåð³ãàëàñÿ. Íàâïàêè, ä³òè ç íàáàãàòî á³ëüøîþ ïîøàíîþ ñòàâèëèñÿ äî áàòüê³â. Äî ñàìîãî íåäàâíüîãî ÷àñó â äåÿêèõ ñåëàõ çáåð³ãàâñÿ çâè÷àé íàçèâàòè áàòüê³â «Âè». ² íå äåñü çà òðèäåâ'ÿòü çåìåëü, ìàëî íå íà «çàãóáëåíîìó ñâ³ò³», à íå òàê âæå ³ äàëåêî â³ä ñòîëèö³. Ñòîë³òòÿìè, ç ïîêîë³ííÿ â ïîêîë³ííÿ, çáåð³ãàëîñÿ øàíîáëèâå ñòàâëåííÿ äî áàòüê³â òàì, äå âèõîâàííÿ ä³òåé ñïèðàëîñÿ íà òðàäèö³éí³ ðåë³ã³éí³ ïðèíöèïè. Àäæå ïîêàðàííÿ áóëî íåâ³ä'ºìíîþ ÷àñòèíîþ òðàäèö³éíî¿ ñèñòåìè âèõîâàííÿ! Á³ëüø òîãî, âîíî ââàæàëîñÿ íå ëèøå ïðàâîì, àëå ³ îáîâ'ÿçêîì áàòüê³â, îñê³ëüêè ìàëî ï³ä ñîáîþ ãëèáîêó ðåë³ã³éíó îñíîâó. Äîçâîëÿþ÷è äèòèí³ áåçêàðíî ãð³øèòè, áàòüêè ïîòóðàþòü ïîðóøåííþ çàïîâ³äåé ³ ãóáëÿòü äèòÿ÷ó äóøó, çà ùî ðàíî ÷è ï³çíî äàäóòü â³äïîâ³äü ïåðåä Áîãîì. Äóæå ÿñíî ³ íàâ³òü ãð³çíî âèñëîâèâñÿ ç öüîãî ïðèâîäó ²îàíí Çëàòîóñò: «À ò³ áàòüêè, ÿê³ íå ï³êëóþòüñÿ ïðî áëàãîïðèñòîéí³ñòü ³ ñêðîìí³ñòü ä³òåé, áóâàþòü ä³òîâáèâöÿìè ³ æîðñòîê³øèìè çà ä³òîâáèâöü, îñê³ëüêè òóò éäåòüñÿ ïðî çàãèáåëü ³ ñìåðòü äóø³». Ïîêàðàííÿ æ ñâÿòèé ²îàíí íàçèâຠ«ìàò³ð'þ ïîðÿòóíêó», êàæó÷è: «...ïîä³áíî äî òîãî, ÿê ÿêùî òè áà÷èø êîíÿ, ùî ì÷èòü äî ïð³ðâè, òî íàêèäàºø íà âóñòà éîãî âóçäó, ç ñèëîþ ï³äí³ìàºø éîãî íà äèáè, íåçð³äêà ³ á'ºø, ùî ïðàâäà ñêëàäຠïîêàðàííÿ, àëå æ ïîêàðàííÿ – öå ìàòè ïîðÿòóíêó. Òàê òî÷íî ÷èíè ³ ç ä³òüìè òâî¿ìè, ÿêùî âîíè õèáëÿòü; çâ'ÿçóé ãð³øíèêà, ïîêè íå âìèëîñòèâèø Áîãà; íå çàëèøàé éîãî ðîçâ'ÿçàíèì, àáè ùå á³ëüø íå áóòè çâ’ÿçàíèì ãí³âîì Áîæèì. ßêùî òè çâ'ÿæåø, Áîã ïîò³ì

íå çâ'ÿæå, ÿêùî æ íå çâ'ÿæåø, òî éîãî ÷åêàþòü íåâèìîâí³ ëàíöþãè». Ìîæíà, çâè÷àéíî, çíåâàæëèâî ãìèêíóòè ³ ïðîáóðìîò³òè ùî-íåáóäü ïðî «äð³ìó÷ó â³äñòàë³ñòü», àëå ÷è íå êðàùå çàäóìàòèñÿ ïðî òå, ùî ö³ «â³äñòàë³ ïîãëÿäè» çíàõîäÿòüñÿ â ïîâí³é â³äïîâ³äíîñò³ ç ºâàíãåëüñüêèìè ïðèíöèïàìè? Îòæå ì³ðêóâàííÿ ïðî íåäîïóñòèì³ñòü ïîêàðàíü, ÿê ³ áàãàòî ³íøèõ ë³áåðàëüíèõ ñåíòåíö³é, ç âèãëÿäó ãóìàííèõ ³ äîáðîä³éíèõ, íà ïðàêòèö³ ï³äðèâàþòü çàñàäè æèòòÿ, çàêëàäåí³ Áîãîì. À çíà÷èòü, ïî ñóò³ ñâî¿é º áîãîáîð÷åñòâîì. ×àñòî ìîæíà ÷óòè, ÿê ìàìè ó â³äïîâ³äü íà ôðàçó ñâ äèòèíè «ß òåáå íåíàâèäæó» ³ ó â³äïîâ³äü íà ô³çè÷íó àãðåñ³þ ãîâîðÿòü ïðèáëèçíî íàñòóïíå: «ß çíàþ, ùî òè íàñïðàâä³ ëþáèø ñâîþ ìàìóñþ ³ çîâñ³ì íå õîò³â çðîáèòè ìåí³ áîëÿ÷å». Öå ñòðàóñèíà ñïðîáà ïîì'ÿêøèòè ñèòóàö³þ, ìîæëèâî, ³ çàñïîêî¿òü òð³øêè ìàìó, àëå äèòèí³ ïðèíåñå ëèøå øêîäó. Íàñïðàâä³ ó öåé ìîìåíò âîíà ñàìå íåíàâèäèòü âàñ ³ ÿêðàç õî÷å çàïîä³ÿòè âàì á³ëü, à âè çàÿâëÿºòå, ùî âñå öå – íåïðàâäà, ï³äðèâàþ÷è òàêèì ÷èíîì â³ðó ìàëåíüêî¿ ëþäèíè â ïðàâîì³ðí³ñòü ñâî¿õ â³ä÷óòò³â ³ åìîö³é. «Àëå æ íå ìîæíà çàëèøàòè áåç óâàãè òàê³ â÷èíêè» – òàê ââàæàþòü á³ëüø³ñòü áàòüê³â. ² âîíè, çâè÷àéíî, ìàþòü ðàö³þ. Âñÿ ñêëàäí³ñòü â òîìó, àáè âèáðàòè ïðàâèëüíó ñòðàòåã³þ. Ñïåðøó êîæíà ìàìà ïîâèííà âèçíà÷èòè, äå êîðäîí äîçâîëåíîãî, òîáòî òðåáà âèð³øèòè äëÿ ñåáå, ÿê³ ñëîâà ³ 䳿 äèòèíè âè çãîäí³ ñòåðï³òè, àáî ñïðîáóâàòè îáåðíóòè ¿õ íà æàðò. Íà ì³ñö³ äåÿêèõ òàò ³ ìàì ÿ êóäè á³ëüøå áîÿëàñÿ á íå «âòðàòèòè çâ'ÿçîê ç äèòèíîþ» (ùå îäíå êë³øå, ÿêèì ïðèêðèâàþòü íèí³ ïîòóðàííÿ äèòÿ÷îìó íåïîäîáñòâó), à âèðîñòèòè ìîðàëüíîãî âèðîäêà ³ ðîçïëà÷óâàòèñÿ ïîò³ì çà öåé «ì³÷óð³íñüêèé åêñïåðèìåíò» ÿê â öüîìó òèì÷àñîâîìó æèòò³, òàê ³ â æèòò³ â³÷íîìó. ² ÍÀÎÑÒÀÍÎÊ ÏÐÎ ÃÎËÎÂÍÅ Êàðàþ÷è ä³òåé, àáñîëþòíî íåîáõ³äíî çáåð³ãàòè ñàìîâëàäàííÿ ³ íàâ³òü... ìèðíèé íàñòð³é. Íå ìîæíà ðîáèòè öå â ñòàí³ ðîçäðàòóâàííÿ, çëîñò³, â ïîìñòó. Àäæå ëþáëÿ÷³ áàòüêè êàðàþòü äèòèíó íå äëÿ òîãî, ùîá ç íåþ ïîðàõóâàòèñÿ, à àáè çóïèíèòè ¿¿, êîëè ñàìà âîíà çóïèíèòèñÿ íå â çìîç³. Ïîêàðàííÿ – øëàãáàóì, ùî ïåðåøêîäæຠïðîñóâàííþ äèòèíè ïî ïîðî÷í³é äîðîç³, à çîâñ³ì íå çíàðÿääÿ òîðòóð. Òîìó ñïåðøó çàñïîêîéòåñÿ, â³äñàïàéòåñÿ, â³çüì³òü ñåáå â ðóêè ³ ò³ëüêè ïîò³ì çàñòîñîâóéòå ñàíêö³¿. (æ-ë "Âèíîãðàä")

12

¹ 1 (57) 2014

Î ðàçâîäå ãîâîðèòü âñåãäà òÿæåëî. Îñîáåííî òÿæåëî, êîãäà ýòîò ðàçâîä ñëó÷àåòñÿ â õðèñòèàíñêèõ ñåìüÿõ. Íàøà ñòðàíà çàíèìàåò îäíî èç ïåðâûõ ìåñò â ìèðå ïî ðàçâîäàì. Ýòî îïóáëèêîâàííàÿ ñòàòèñòèêà. Ýòî íå óäèâèòåëüíî, ïîòîìó ÷òî ïåðâîå, ÷òî ñîâåòñêàÿ âëàñòü ñäåëàëà, — ñòàëà ðàçðóøàòü ñåìüþ. Ñòàëî âîçìîæíî ðåãèñòðèðîâàòü èëè íå ðåãèñòðèðîâàòü áðàêè.  ëþáîé ìîìåíò â 20-30-ûå ãîäû ìîæíî áûëî ïîéòè è, äàæå íå ïîñòàâèâ â èçâåñòíîñòü ñâîþ æåíó èëè ñâîåãî ìóæà, ðàçâåñòèñü ñ íèì â áëèæàéøåì ÆÝÊå, êàê ýòî îïèñàíî â íåêîòîðûõ ðàññêàçàõ Çîùåíêî.

ÇÀ×ÅÌ ÁÐÀÊ? Ê ñåãîäíÿøíåìó äíþ ìû ïðèøëè ê òàêîìó ñîñòîÿíèþ, ÷òî ëþäè ïðèõîäÿò ê áðàêó, ñîâåðøåííî íå ïîíèìàÿ, ÷òî ýòî òàêîå è çà÷åì îíè âîîáùå ñîåäèíÿþòñÿ â áðàêå. È òî ýòî õîðîøî, êîãäà îíè âñå-òàêè ïðèõîäÿò ê áðàêó, ïîòîìó ÷òî æåëàíèå êàêîé-òî ñòàáèëüíîñòè è êàêîé-òî îòâåòñòâåííîñòè ëþäåé ïîäâèãàåò ê òîìó, ÷òîáû îíè ñâîé áðàê õîòÿ áû ðåãèñòðèðîâàëè. Íó, à åñëè îíè õîòÿò ïîâåí÷àòü ñâîé áðàê, ýòî êàæåòñÿ äëÿ íàñ òàêèì çàìå÷àòåëüíûì ÿâëåíèåì, ÷òî ìû (ëþäè, ñëóæàùèå â Öåðêâè) ãîòîâû ýòîò áðàê ñðàçó ñ óäîâîëüñòâèåì ïîâåí÷àòü, äàæå íå ñïðîñèâ, âåðÿò ëè âîîáùå ýòè ëþäè â Áîãà, ÷èòàëè ëè îíè êîãäà-íèáóäü Åâàíãåëèå, èñïîâåäîâàëèñü ëè îíè è ïðè÷àùàëèñü? Äëÿ ñåãîäíÿøíåãî ÷åëîâåêà, â îòëè÷èå îò ÷åëîâåêà ïðîøëîãî âðåìåíè, êîãäà âñòóïëåíèå â áðàê áûëî íîâûì ýòàïîì åãî æèçíè â îáùåñòâå è âîîáùå íîâûì îñìûñëåíèåì ñâîåé ñîáñòâåííîé æèçíè, ïðîñòî æèçíü ìåíÿëàñü êàðäèíàëüíûì îáðàçîì, ÷åëîâåê âñòóïàë â áðàê êàê â íåêèé íîâûé ïåðèîä ñâîåé æèçíè, ñåãîäíÿ áðàê ðîâíî íè÷åãî íå çíà÷èò äëÿ ÷åëîâåêà, âñòóïàþùåãî â íåãî. Íàïðèìåð, ñåãîäíÿ, âñòóïàÿ â áðàê, ÷åëîâåê ñîâåðøåííî íå äóìàåò î òîì, êàê îí áóäåò îáåñïå÷èâàòü ñâîþ ñåìüþ. Î÷åíü ÷àñòî ìíîãèå áðàêè — ìîëîäûå áðàêè — ñîâåðøàþòñÿ ñ ïîëíîé óâåðåííîñòüþ, ÷òî ðîäèòåëè äîëæíû áóäóò ýòó ìîëîäóþ ïàðó ñîäåðæàòü, ñíèìàòü äëÿ íèõ êâàðòèðó èëè ïðåäîñòàâëÿòü äëÿ íèõ æèëïëîùàäü è, ïîêà ó íèõ âåñåëàÿ ìîëîäàÿ æèçíü, âñÿ÷åñêè èõ ñíàáæàòü äåíüãàìè. Æèçíü ïðîäîëæàåòñÿ, è êîãäà íóæíî óæå ÷òî-òî äåëàòü ñàìèì, îêàçûâàåòñÿ, ÷òî ñàìè íèêòî íè÷åãî äåëàòü íå óìåþò, íå õîòÿò è ñîâåðøåííî ê ýòîìó íå ãîòîâû. Èì ïðîùå ðàçîéòèñü, ïîòîìó êàê è äåòåé, ñêîðåå âñåãî, â òàêîì áðàêå íå áûâàåò. ËÞÁÎÂÜ ÒÐÅÁÓÅÒ ÎÒÂÅÒÀ Áðàê è ëþáîâü òðåáóþò îò ÷åëîâåêà î÷åíü áîëüøîé îòâåòñòâåííîñòè. Ëþáîâü

òðåáóåò îòâåòà. À ìû ñåãîäíÿ ïðèâûêëè ñìîòðåòü íà ìèð è íà ëþáîâü òàê, ÷òî ëþáîâü íå òðåáóåò îòâåòà, à ëþáîâü — ýòî òî, ÷åì ÿ ïðèâûê ïîëüçîâàòüñÿ, ëþáîâü — ýòî òî, ÷òî äîñòàâëÿåò óäîâîëüñòâèå, ëþáîâü — ýòî ïðèìåðíî òî, ÷òî ÿ ìîãó çàêàçàòü â ðåñòîðàíå. Ïîòîìó ÷òî ó íàñ, ê ñîæàëåíèþ, â ðóññêîì ÿçûêå ñëîâî «ëþáîâü» îòíîñèòñÿ ê ÷åëîâåêó, ê æèâîòíîìó, ê ìåáåëè, ê ïðèðîäå è ê ïèùå. Ïîýòîìó, êîãäà ÷åëîâåê ãîâîðèò «ÿ ëþáëþ», îí â ýòî ñëîâî ìîæåò âêëàäûâàòü òîò æå ñìûñë, êîòîðûé âêëàäûâàåò, êîãäà ãîâîðèò, ÷òî «ÿ ëþáëþ ìàêàðîíû». Òàê ÷àùå âñåãî è áûâàåò. ×åëîâåê îòíîñèòñÿ ê äðóãîìó â ýòîé æèçíè êàê ê íåêîìó ïðåêðàñíîìó áëþäó, êîòîðîå âûçûâàåò ó íåãî ýìîöèè, àïïåòèò, ñëþíó. È îí õî÷åò ýòî áëþäî ïîòðåáèòü, ýòèì áëþäîì íàïèòàòüñÿ. È êîãäà òàðåëêà ñòàíîâèòñÿ ïóñòîé, åìó áîëüøå íè÷åãî íå íàäî. Òàê æå ëþäè îòíîñÿòñÿ è äðóã ê äðóãó, îíè ãîòîâû äðóã äðóãà âñå âðåìÿ ïîòðåáëÿòü, ãîòîâû äðóã äðóãà «èìåòü». Ýòî òàêîé ãëàãîë, êîòîðûé ñåé÷àñ î÷åíü óïîòðåáèì, êîãäà ëþäè ãîâîðÿò î ëþáâè: «ß õî÷ó êîãî-òî èìåòü». Òî åñòü ÿ õî÷ó ýòèì ÷åëîâåêîì âîñïîëüçîâàòüñÿ, ÿ õî÷ó ýòîãî ÷åëîâåêà ïîòðåáèòü, ÿ õî÷ó îò ýòîãî ÷åëîâåêà ïîëó÷èòü ìàêñèìóì òîãî, ÷òî ýòîò ÷åëîâåê ñïîñîáåí äàòü. Íî ýòî æå íå çíà÷èò, ÷òî ÿ ãîòîâ òàê æå, â ðàâíîé ñòåïåíè îòäàâàòü ñåáÿ äðóãîìó. ×åëîâåê ñìîòðèò íà äðóãîãî è ãîâîðèò: «Êàêîé æå ïðåêðàñíûé ÷åëîâåê, êàêîé îí óäèâèòåëüíûé, êàêîé êðàñèâûé, ñèìïàòè÷íûé, îáðàçîâàííûé, ëåãêèé, áîãàòûé… êàê ìîæíî ìíîãî îò íåãî ïîëó÷èòü, êàê ìíîãèì ìîæíî â íåì âîñïîëüçîâàòüñÿ». È ÷åëîâåê íà÷èíàåò ïîëüçîâàòüñÿ ìîëîäîñòüþ, êðàñîòîé, îáàÿíèåì, âñåì, ÷òî äàåò ìîëîäîñòü, ÷òî äàåò ÷åëîâå÷åñêàÿ êðàñîòà, ÷åëîâå÷åñêàÿ ñèìïàòè÷íîñòü, ïðåêðàñíûé ÷åëîâå÷åñêèé ïîòåíöèàë, êîòîðûé â êàæäîì èç íàñ çàëîæåí, è ýòèì ïîëüçîâàòüñÿ, ãäå-òî áîëüøå, ãäå-òî ìåíüøå. Íî êîãäà-òî ýòî êîí÷àåòñÿ — â æàæäó ñòàêàí î÷åíü áûñòðî âûïèâàåòñÿ. ×åëî-

âå÷åñêàÿ æàæäà ñòàêàíîì óòîëÿåòñÿ, à ïîòîì îêàçûâàåòñÿ, ÷òî íà äíå íè÷åãî íåò, à æàæäà îñòàëàñü. ×åëîâåêó äàëüøå õî÷åòñÿ ÷òî-òî åñòü, íàïèâàòüñÿ ýòîé êðàñîòîé, ýòèì áîãàòñòâîì ÷åëîâå÷åñêîé ïðèðîäû. Ýòîò ñòàêàí óæå âûïèò, çíà÷èò, íàäî èñêàòü ÷òî-òî äðóãîå, ÷òîáû ìîæíî áûëî ïèòü äàëüøå, ïîòðåáëÿòü. Òàê ðàñõîäÿòñÿ ëþäè, òàê êîí÷àåòñÿ ëþáîâü, òàê çàâåðøàþòñÿ ñåìåéíûå îòíîøåíèÿ, ïîòîìó ÷òî ïðè÷èíà òîëüêî â ýòîì, íè â ÷åì äðóãîì. Ñëîâî «ëþáèòü» äëÿ ìíîãèõ — çíà÷èò, ëþáèòü ÷åëîâåêà òàê, êàê ìû ëþáèì ìàêàðîíû. Ê âåëè÷àéøåìó ñîæàëåíèþ, ýòî îòíîñèòñÿ è ê íàì, õðèñòèàíàì. È êîãäà öåðêîâíûå áðàêè ðàñïàäàþòñÿ, ýòî òàê ãîðüêî è òàê ñòðàøíî, ïîòîìó ÷òî áðàê ïî ñâîåé ïðèðîäå íå ìîæåò áûòü ðàñòîðãíóò. Ïîòîìó ÷òî êîãäà Ãîñïîäü ãîâîðèò î òîì, ÷òî èç äâóõ äåëàåò îäíî, òâîðèò îäíî («È áóäóò äâà åäèíà ïëîòü» (Áûò. 2 ãë.), «÷òî Áîã ñî÷åòàë, òîãî ÷åëîâåê äà íå ðàçëó÷àåò» (Ìô. 19:6)), Îí ãîâîðèò î ñàìîì ãëàâíîì — î òàèíñòâåííîé ïðèðîäå ÷åëîâå÷åñêèõ îòíîøåíèé. Î òàèíñòâåííîé ïðèðîäå, à íå î ñåêðåòíîé, ïîòîìó ÷òî îíà íåïîçíàâàåìà äî êîíöà. Òàêàÿ îãðîìíàÿ ïðèðîäà ëþáâè, ÷òî å¸ ÷åëîâåê ïîçíàòü íå ìîæåò, ïîýòîìó îíà òàèíñòâåííàÿ. Ïðèðîäà ëþáâè òàêîâà, ÷òî å¸ íåëüçÿ ðàñòîðãíóòü, êàê íåëüçÿ ÷åëîâåêà ðàçëó÷èòü îò ëþáâè Áîæüåé. Îá ýòîì Àïîñòîë Ïàâåë òîæå ãîâîðèò çàìå÷àòåëüíî: «×òî îòëó÷èò íàñ îò ëþáâè Áîæèåé: ñêîðáü, èëè òåñíîòà, èëè ãîíåíèå, èëè îïàñíîñòü, èëè ìå÷?..» (Ðèì. 8. 35-37). ×òî ìîæåò ÷åëîâåêà ïî-íàñòîÿùåìó îòëó÷èòü îò ëþáâè Áîæüåé? Íè÷òî íå ìîæåò ÷åëîâåêà îòëó÷èòü îò ëþáâè Áîæüåé! Ýòî ïðèðîäà ëþáâè, îíà íå ìîæåò áûòü ðàçäåëåíà. ÄÎ ÃÎÒÎÂÍÎÑÒÈ ÎÒÄÀÒÜ ÆÈÇÍÜ È åñëè ÷åëîâåê ãîâîðèò êîìó-òî «ÿ ëþáëþ» èëè äóìàåò î òîì, ÷òî îí êîãî-òî ëþáèò, îí, ïðåæäå âñåãî, äëÿ ñåáÿ äîëæåí áûòü òâåðäî óâåðåí â òîì, ÷òî îí ãîòîâ çà ýòîãî ÷åëîâåêà æèçíü îòäàòü. Ïî-íàñòîÿùåìó îòäàòü ñâîþ æèçíü. Ýòî íå çíà÷èò —

13

¹ 1 (57) 2014 ïîéòè íà ñìåðòü çà íåãî, ýòî íå çíà÷èò îòðóáèòü ñåáå ðóêó èëè ãëàç âûêîëîòü. Íå îá ýòîì èäåò ðå÷ü. Ýòî ïîëíîñòüþ îòêðûòü ñâîå ñåðäöå è ñâîþ æèçíü äëÿ äðóãîãî ÷åëîâåêà, òî åñòü ïîëíîñòüþ âïóñòèòü ÷åëîâåêà â ñâîþ æèçíü. ×òîáû â òåáå ñàìîì íè÷åãî óæå íå îñòàëîñü, ïîòîìó ÷òî òû ïîëíîñòüþ ñâîþ æèçíü îòäàåøü äðóãîìó ÷åëîâåêó. Îòäàòü ñâîþ æèçíü äëÿ íåãî, çà íåãî, îòêðûòü âñþ ñâîþ äóøó íàðàñïàøêó äëÿ äðóãîãî è åãî â ñåáÿ ââåñòè. Êàê òàêóþ ëþáîâü ìîæíî ðàçðóøèòü? Äà íèêàê. Òàêóþ ëþáîâü ïðèîáðåñòè î÷åíü òÿæåëî. Òàêàÿ ëþáîâü íå äàåòñÿ ÷åëîâåêó ñðàçó, êîãäà ÷åëîâåê âëþáëåí èëè êîãäà ÷åëîâåê òîëüêî-òîëüêî íà÷èíàåò ñâîè îòíîøåíèÿ, äàæå ñåìåéíûå îòíîøåíèÿ. Ìû íå ìîæåì ãîâîðèòü î òàêîé ëþáâè, ÷òî îíà åñòü íåêàÿ äàííîñòü, íåêîå íà÷àëî, êàê î òîì, ÷òî åñòü, à ïîòîì êîí÷àåòñÿ. Íåò, ýòî òî, ÷òî òîëüêî íà÷èíàåòñÿ, à ïîòîì ïðîäîëæàåòñÿ, ïîòîì ðîæäàåòñÿ, ïîòîìó ÷òî íàñòîÿùàÿ ëþáîâü ðîæäàåòñÿ â áðàêå ÷åðåç äåñÿòèëåòèÿ ýòîãî áðàêà. Íå íà ïåðâûé ãîä, íå íà âòîðîé, êîãäà äåðåâÿííàÿ, æåëåçíàÿ, ìàðìåëàäíàÿ ñâàäüáà, à êîãäà ïî-íàñòîÿùåìó ëþäè òàê ñóìåëè ïðîæèòü âìåñòå, òàê ñóìåëè äðóã äðóãà ñëûøàòü, ñëóøàòü, ñëóøàòüñÿ, òàê ñóìåëè äðóã äðóãà ïðîùàòü è òàê ñóìåëè äðóã äðóãà ïîääåðæèâàòü, äðóã äðóãà ïðèíÿòü, ÷òî èõ óæå íå áûâàåò ïî îòäåëüíîñòè. Èõ ïî îòäåëüíîñòè ïðîñòî íåò. È äàæå åñëè îíè ðàçëó÷åíû êàêèìè-òî îáñòîÿòåëüñòâàìè ñêîðáíûìè è æèâóò óæå â ðàçíûõ êîíöàõ ïëàíåòû. ËÞÁÎÂÜ ÍÅËÜÇß ÐÀÑÒÎÐÃÍÓÒÜ ß çíàþ òàêóþ ñåìüþ, ãäå ìóæ íàõîäèòñÿ ìíîãî ëåò â çàêëþ÷åíèè (ïî÷òè äåñÿòü, è ñòîëüêî æå ïî÷òè åùå ñâåòèò), à ëþáîâü ê æåíå è æåíû ê ìóæó îò ýòîãî íå ïîñòðàäàëà. Îíè âñå ðàâíî î÷åíü ëþáÿò äðóã äðóãà. Âèäÿòñÿ íà ñâèäàíèÿõ, à ëþáîâü âñå ðàâíî áîëüøå. Òþðåìíûå ñòåíû äëÿ òàêîé ëþáâè íè÷åãî íå çíà÷àò. Õîòÿ îíè ñòðàäàþò, êîíå÷íî, ïåðåæèâàþò, ìó÷àþòñÿ, íî ñàìà ïî ñåáå ëþáîâü íå ñòàíîâèòñÿ ìåíüøå ïî÷åìó-òî. Ïîòîìó ÷òî åñòü òàêàÿ òàèíñòâåííàÿ ïðèðîäà ëþáâè, êîãäà îíà ñèëüíåå, ÷åì òþðåìíûå ñòåíû, èëè, êàê ñêàçàë ïðåìóäðûé Ñîëîìîí, «ñèëüíà êàê ñìåðòü ëþáîâü» (Ïåñíÿ Ïåñíåé). È òîãäà ñìûñëà íåò ãîâîðèòü î òîì, ÷òî áðàê ìîæåò áûòü ðàñòîðãíóò. Íå ìîæåò áûòü ëþáîâü ðàñòîðãíóòà. Ëþáîâü ìîæåò áûòü óáèòà, ëþáîâü ìîæåò áûòü ðàçðóøåíà, ëþáîâü ìîæåò áûòü ðàñòîïòàíà ÷åëîâå÷åñêèì ýãîèçìîì, æåëàíèåì âñå ñåáå ïîä÷èíèòü, æåëàíèåì âñå äëÿ ñåáÿ ñäåëàòü. È çäåñü ÷òî õðèñòèàíñêèé áðàê, ÷òî áðàê ëþäåé íåâåðóþùèõ ðóøèòñÿ ïî îäíîé è òîé æå ïðè÷èíå. È íèêàêîå òàèíñòâî âåí÷àíèÿ ñàìî ïî ñåáå íèêàêîé áðàê íèêîãäà íå ñïàñàëî. Íèêàêîå òàèíñòâî âåí÷àíèÿ ñàìî ïî ñåáå êàê äåéñòâèå, êàê íåêàÿ ïîòóñòîðîííÿÿ ñèëà íè÷åãî íå ìîãëà ïðèáàâèòü òåì, êòî æèâåò èíûìè çàêîíàìè áûòèÿ, íå çàêîíàìè Åâàíãåëèÿ. Åñëè ÷åëîâåê æèâåò çàêîíàìè åâàíãåëüñêèìè, åñëè ÷åëîâåê ïîíèìàåò, ÷òî òàêîå ëþáîâü, ÷óäî ëþáâè Áîæüåé è áëà-

ãîäàòè, êîòîðîå ïîäàåòñÿ âåí÷àíèåì, ýòîò áðàê ïðåîáðàæàåò. Óäèâèòåëüíûì îáðàçîì ïðåîáðàæàåò. Íå çðÿ æå âî âðåìÿ âåí÷àíèÿ ÷èòàåòñÿ Åâàíãåëèå, êîãäà Õðèñòîñ ïðèøåë íà áðàê â Êàíó Ãàëèëåéñêóþ. Êîíå÷íî, â ýòîì Åâàíãåëèè ìû âèäèì òî, ÷òî Õðèñòîñ áëàãîñëîâëÿåò áðàê ñâîèì ïðèøåñòâèåì. Íî âåäü òàèíñòâåííûì îáðàçîì ýòî Åâàíãåëèå ðàññêàçûâàåò î ñàìîé ïðèðîäå áðàêà, î ñàìîé ñóùíîñòè ëþáâè, î òîì, êàê îáû÷íàÿ ÷åëîâå÷åñêàÿ ïðèðîäà ìîæåò áûòü ïðåîáðàæåíà ëþáîâüþ è ñòàòü ÷åìòî ñîâåðøåííî óäèâèòåëüíûì. Íà ýòîì áðàêå íå õâàòàåò âèíà, êàê ó âñåõ ó íàñ â æèçíè ÷åãî-òî íå õâàòàåò âàæíîãî. Êîí÷àåòñÿ. ×åëîâå÷åñêèå ðåñóðñû òîæå êîí÷àþòñÿ. È ÷åëîâå÷åñêàÿ ýìîöèîíàëüíîñòü êîíå÷íà, è ÷åëîâå÷åñêèé óì íå áåñêîíå÷åí, è òåðïåíèå ÷åëîâåêà èìååò ïðåäåë. È âîò íà ýòîì áðàêå êîí÷àåòñÿ òî, ÷òî íà áðà÷íîì ïèðó çà ñòîëîì ÿâëÿåòñÿ ãëàâíûì — âèíî, êîòîðîå âåñåëèò ñåðäöå ÷åëîâåêà, ïîòîìó ÷òî ëþäè ïðèøëè íà ýòîò áðàê âåñåëèòüñÿ, ðàäîâàòüñÿ. È êîãäà íà ñâàäüáå íåò âèíà, íó ÷òî ýòî? Ñòûä è ïîçîð. È Õðèñòîñ ïðåòâîðÿåò âîäó â âèíî. Ïðîñòîå, áåçâêóñíîå, áåç çàïàõà, áåç öâåòà âåùåñòâî (Í2Î) ïðåòâîðÿåò â âèíî. Òàê ñëó÷àåòñÿ ñ íàøåé ëþáîâüþ, ñ íàøèìè îòíîøåíèÿìè. Îíè ó íàñ ïðîñòûå, åñòåñòâåííûå ÷åëîâå÷åñêèå ïîòðåáíîñòè: áûòü ëþáèìûì, ñ êåì-òî äåëèòü ñâîþ æèçíü, ñâîé êðîâ, ñâîþ ïîñòåëü, áûòü ñîãðåòûì êåì-òî. Ñîâåðøåííî íîðìàëüíûå åñòåñòâåííûå ÷åëîâå÷åñêèå æåëàíèÿ. Îíè òàêèå æå ïðîñòûå, êàê è âîäà. Íî èìåííî ïîýòîìó îíè è êîíå÷íû. Îíè â êîíå÷íîì èòîãå è áåçâêóñíûå, áåç çàïàõà è áåç öâåòà. È äàëüøå èäòè íåêóäà, åñëè ïðîñòî íå òÿíóòü ñâîþ ëÿìêó è íå äóìàòü î òîì, ÷òî íàäî äåòåé âîñïèòûâàòü è âîîáùå âìåñòå ëåã÷å êîïàòü îãîðîä, ÷òî äëÿ ìíîãèõ áðàêîâ ÿâëÿåòñÿ ñàìûì áîëüøèì ñêðåïëÿþùèì ìîìåíòîì — îãîðîä, êóäà íàäî âûåçæàòü è ñåÿòü âìåñòå êàðòîøêó. Åñëè á íå êàðòîøêà, òî ýòèõ áðàêîâ áû íå áûëî. À Õðèñòîñ ïîêàçûâàåò, ÷òî ëþáîâü ìîæåò áûòü äðóãîé, ÷òî ýòó ëþáîâü ìîæíî ïðåîáðàçèòü â òàêîå óäèâèòåëüíîå âåùåñòâî. Êàê îòëè÷àåòñÿ âèíî îò âîäû, òàê îòëè÷àþòñÿ ïðîñòûå åñòåñòâåííûå ÷åëîâå÷åñêèå îòíîøåíèÿ îò òîé ëþáâè, êîòîðóþ ÷åëîâåê ïðèîáðåòàåò â áðàêå, ïîòîìó ÷òî îíà ïî ïðèðîäå óæå èíàÿ. Îíà óæå ñîâñåì äðóãîå. È åñëè òàêîå ñ ÷åëîâåêîì íå ñëó÷èòñÿ, åñëè ëþáîâü íå ïðåîáðàçèòñÿ, òî áðàê ìîæåò ñîõðàíèòü òîëüêî îãîðîä èëè ñîâåñòü ÷åëîâåêà ïî îòíîøåíèþ ê äåòÿì, õîòÿ áðàêà óæå íå áóäåò, îí áóäåò ðàçðóøåí. Íå áóäåò áðàêà, ïîòîìó ÷òî íå áóäåò ëþáâè. Íî ìû åùå çíàåì îäíó âåùü: ÷òî âèíî ñòàíîâèòñÿ äëÿ íàñ âåùåñòâîì Åâõàðèñòèè, ÷òî äàæå ýòî âèíî òîæå ìîæåò áûòü ïðåîáðàæåíî â êðîâü Õðèñòîâó, â ñîñòàâ Õðèñòîâîé ëþáâè, â òó êðîâü, êîòîðóþ Îí ïî ëþáâè çà íàñ ïðîëèë íà êðåñòå. Âîò äî êàêèõ óäèâèòåëüíûõ âûñîò ìîæåò äîñòèãíóòü ÷åëîâå÷åñêàÿ ëþáîâü! Èìåííî ïîýòîìó õðèñòèàíñêèé áðàê íå ìîæåò áûòü ðàñòîðãíóò. Ïîòîìó ÷òî åñëè ëþáîâü ëåæèò â îñíîâå áðàêà, òî íèêà-

êàÿ ñèëà íå ìîæåò ðàñòîðãíóòü ýòîò áðàê, íå ìîæåò ïîáåäèòü ëþáîâü, åñëè îíà íàñòîÿùàÿ. À åñëè ýòîãî íåò, òî óæå íè÷òî íå ïîìîæåò, ïîòîìó ÷òî åñëè ñàì ÷åëîâåê íå òðóäèòñÿ íàä ñâîåé ëþáîâüþ, åñëè ÷åëîâåê ïîñòîÿííî ñåáÿ ê ýòîìó òðóäó íå ïðèâëåêàåò, ñàì ñåáÿ ÷åëîâåê íèêîãäà íå ðàñïèíàåò â ýòîé ëþáâè, â ñóïðóæåñêîé ëþáâè, áðà÷íîé ëþáâè, òî òîãäà íè÷åãî íå ïîëó÷èòñÿ. ÏÎÄÊËÀÄÛÂÀÒÜ ÄÐÎÂÀ  ÎÃÎÍÜ Äëÿ òîãî, ÷òîáû ãîðåë îãîíü â î÷àãå, íàäî ïîäêëàäûâàòü òóäà äðîâà. Ýòî âñå ïîíèìàþò, èíà÷å êîñòåð ïîòóõíåò. ×òîáû õîòÿ áû ìàëåíüêèé îãîíå÷åê ëþáâè ïîëûõàë â òâîåì ñåðäöå, îáÿçàòåëüíî íàäî ÷òîòî äåëàòü. ×òîáû ýòîò îãîíü ãîðåë, íóæíî âåùåñòâî, êîòîðîå áû ãîðåëî — ýòî íàøà æåðòâà, æåðòâåííîñòü. Íåò äðóãîãî ñïîñîáà ñîõðàíèòü ëþáîâü, êàê ïîñòîÿííî ñåáÿ äëÿ äðóãîãî îòêðûâàòü, îòêðûâàòü, îòêðûâàòü, ñåáÿ â ýòîì ñòàâèòü íà âòîðîé ïëàí, ëþáèìîãî íà ïåðâûé ïëàí. È âñå. À èíà÷å âñå áóäóò ðàçâîäèòüñÿ, è íèêàêàÿ öåðêîâü, íèêàêèå îáðÿäû è òàèíñòâà íå ñïàñóò ñåìüþ, åñëè â íåé ýòîãî íåò. Êîãäà ãîâîðÿò: ïî êàêèì ïðè÷èíàì ìîæíî ðàçâîäèòüñÿ? «Ïî æåñòîêîñåðäèþ âàøåìó ïîçâîëèë âàì ðàçâîäèòüñÿ ñ æåíàìè âàøèìè, à ñíà÷àëà íå áûëî òàê» (Ìô. 19:8). Ïî æåñòîêîñåðäèþ ìîæíî ïèñàòü ðàçâîäíîå ïèñüìî, ïîòîìó ÷òî âû íå ëþáèòå, äëÿ âàñ áðàê íå åñòü ëþáîâü. Öåëü è ïðèðîäà áðàêà âñåãäà îäíà è òà æå.  Âåòõîì çàâåòå áûëè èíûå. Áðàê õðèñòèàíñêèé îòëè÷àåòñÿ îò âåòõîçàâåòíîãî áðàêà. Ýòî ñåé÷àñ ïî÷åìó-òî çâó÷àò ãîëîñà, êîòîðûå ãîâîðÿò î òîì, ÷òî öåëü áðàêà — äåòîðîæäåíèå. Öåëü áðàêà — íå äåòîðîæäåíèå. Äåòîðîæäåíèå — ýòî ïðèðîäà áðàêà, ýòî åãî åñòåñòâåííîå ïðîäîëæåíèå. Íî ýòî íå öåëü. Ëþäè íå çà ýòèì âñòóïàþò â áðàê. Áðàê â èñëàìå èìååò öåëüþ ïðîäîëæåíèå ðîäà, ïîòîìó ÷òî òàì íå ñòîèò öåëü î áîëüøîé ëþáâè ìåæäó ìóæåì è æåíîé. Ìîæåò áûòü, îíà ïîÿâëÿåòñÿ â ýòèõ ñåìüÿõ, íî èçíà÷àëüíî ÷åëîâåê âûáèðàåò ñåáå æåíó, íå âèäÿ åå ëèöà è äàæå íè÷åãî î íåé íå çíàÿ. Òðóäíî ñåáå ïðåäñòàâèòü, ÷òî ìîæíî ãîâîðèòü î ëþáâè. Òàê æå áûëî è â Âåòõîì çàâåòå. À õðèñòèàíñêèé áðàê — ýòî âñå-òàêè ñîþç ëþáâè. Öåëüþ õðèñòèàíñêîãî áðàêà ÿâëÿåòñÿ ñàìà ëþáîâü. Ýòî å¸ âîïëîùåíèå, îñóùåñòâëåíèå, ýòî òà ñàìàÿ çàäà÷à, êîòîðóþ ïîñòàâèë Õðèñòîñ íà áðàêå â Êàíå Ãàëèëåéñêîé — äåëàòü èç âîäû âèíî. Äëÿ êàæäîãî èç íàñ öåëü áðàêà — ïðåòâîðèòü âîäó â âèíî. Âîò ýòî öåëü. È ïîýòîìó ìû íàçûâàåì õðèñòèàíñêóþ ñåìüþ ìàëîé öåðêîâüþ. Ïî÷åìó? Äà ïîòîìó, ÷òî åñëè åñòü òàì ëþáîâü, òî íèêàêèå âðàòà àäà å¸ íå îäîëåþò. Âåäü ñêàçàíî, ÷òî «Öåðêîâü âðàòà àäà íå îäîëåþò» (Ìô. 16. 18). Ýòî æå ñêàçàíî è î ñåìüå, åñëè ýòî ñåìüÿ, â êîòîðîé çàëîã ëþáâè. Àä íå ìîæåò ïîáåäèòü ëþáîâü. Ïîýòîìó ñåìüÿ — åäèíñòâåííàÿ ðîäèòåëüíèöà ëþáâè. Íàñòîÿùåé ëþáâè. Íå ëþáâè ê ìàêàðîíàì, à òîé ëþáâè, êîòîðàÿ äåëàåò èç äâîèõ îäíî. ïðîò. Àëåêñåé ÓÌÈÍÑÊÈÉ

14

¹ 1 (57) 2014

Îñíîâè Ïðàâîñëàâ’ÿ

ÙÎ ÇÍÀª ÏÐÎ ÍÈÕ ÕÐÈÑÒÈßÍÈÍ? Ãîâîðèòè ïðî ðàé âàæêî ç ê³ëüêîõ ïðè÷èí. Îäíà ç íèõ – â íàø³é çâè÷àéí³é ìîâ³ íåìຠâ³äïîâ³äíèõ ñë³â, à ðàéñüêî¿ ìîâè ìè íå çíàºìî. Ó íàñ º ñëîâà äëÿ ñòîë³â ³ ñò³ëüö³â, êîìï’þòåð³â ³ òåëåôîí³â, ñõîä³â ³ ë³ôò³â – ïðåäìåò³â, ç ÿêèìè ìè ïîñò³éíî ìàºìî ñïðàâó. Àëå ðàé âèõîäèòü çà ìåæ³ íàøîãî äîñâ³äó; íàì âàæêî ãîâîðèòè ïðî íüîãî, ÿê, íàïðèêëàä, ñë³ïîíàðîäæåíèì âàæêî ãîâîðèòè ïðî êîë³ð, à íåìîâëÿòàì â óòðîá³ (ÿêáè âîíè ìîãëè ãîâîðèòè) áóëî á âàæêî ì³ðêóâàòè ïðî ñâ³ò, ùî ÷åêຠ¿õ ï³ñëÿ ïîëîã³â. Ìè â³ðèìî â òå, ùî íàì íàëåæèòü ïðîçð³òè, íàðîäèòèñÿ â ³íøå æèòòÿ, àëå íàì âàæêî çðîçóì³òè, ÿêèé ñâ³ò íàñ ÷åêàº. Àëå ÷è ìຠâ òàêîìó ðàç³ ñåíñ âçàãàë³ ïî÷èíàòè öþ ðîçìîâó? Òàê. Íå ìîæíà ñêàçàòè, ùî ìè íå çíàºìî âçàãàë³ í³÷îãî – ³ Ïèñàííÿ, ³ Ïåðåäàííÿ ãîâîðÿòü íàì ïðî ðàé, ³ ìè ïîâèíí³ çâåðíóòè óâàãó íà ö³ ñëîâà ³ íàìàãàòèñÿ ¿õ çðîçóì³òè. Êîëè éäåòüñÿ ïðî äóõîâí³ ðåàëüíîñò³, ìîâà íåìèíó÷å ñòຠîáðàçíîþ, ìåòàôîðè÷íîþ; ³ Ïèñàííÿ ãîâîðèòü ïðî ðàé, âèêîðèñòîâóþ÷è çíàéîì³ íàì îáðàçè. ÁÓÄÈÍÎÊ, ÑÀÄ, ̲ÑÒÎ, ÖÀÐÑÒÂÎ, ØËÞÁÍÈÉ ÁÅÍÊÅÒ Ó íàñ ñëîâî «ìåòàôîðà» ÷àñòî àñîö³þºòüñÿ ç ÷èìîñü íåêîíêðåòíèì ³ ìàëîðåàëüíèì. Íàñïðàâä³, éäåòüñÿ ïðî ðå÷³ âêðàé êîíêðåòí³ ³ ðåàëüí³. Âè íå çìîæåòå ïîÿñíèòè àôðèêàíöåâ³, íà ùî ñõîæèé ñí³ã, íå âäàþ÷èñü äî ³íîñêàçàíü, àëå âè æ (íà â³äì³íó â³ä âàøîãî ñï³âáåñ³äíèêà) çíàºòå, ùî ñí³ã àáñîëþòíî ðåàëüíèé, âè ïàì’ÿòàºòå, ÿê â³í òàíå â ðóêàõ ³ ðèïèòü ï³ä íîãàìè. Ðàé àáñîëþòíî ðåàëüíèé, ñïðàâæí³é, áåçïåðå÷íèé – ðåàëüí³øèé, í³æ òîé ñâ³ò, â ÿêîìó ìè æèâåìî çàðàç, – àëå ìè ìîæåìî ãîâîðèòè ïðî íüîãî ëèøå àëåãîðè÷íî. гçí³ ìåòàôîðè ìîæóòü áóòè êîðèñí³, òîìó ùî íà íàøîìó ñâ³ò³, â íàøîìó äîñâ³ä³ º â³äáëèñêè ðàþ – ìè æèâåìî ó çàíåïàëîìó ñâ³ò³, àëå íå â ïåêë³, ³ ò³ äîáð³ ³ õîðîø³ ðå÷³, ÿê³ ìè çíàºìî, ìîæóòü ñëóæèòè íàì ïîêàæ÷èêàìè. Òîìó ùî çíàºìî, – ãîâîðèòü àïîñòîë, – ùî, êîëè çåìíèé íàø áóäèíîê, öÿ õàòèíà, ðóéíóâàòèìåòüñÿ, ìè ìàºìî â³ä Áîãà æèòëî íà íåáåñàõ, áóäèíîê íåðóêîòâîðíèé, â³÷íèé. Òîìó ìè ³ ç³òõàºìî, áàæàþ÷è âäÿãàòèñÿ â íåáåñíå íàøå æèòëî (2 Êîð. 5:1,2). Ðàé – öå íàø ð³äíèé áóäèíîê; ìè ïðèçíà÷åí³ äëÿ íüîãî, à â³í – äëÿ íàñ. Ìè íå âèðóøàºìî â äàëåêó êðà¿íó; íàâïàêè, ìè ïîâåðòàºìîñÿ äîäîìó. Ó Ñåðã³ÿ ªñåí³íà º â³äîì³ ðÿäêè: «Åñëè êðèêíåò ðàòü ñâÿòàÿ: / “Êèíü òû Ðóñü, æèâè â ðàþ!” / ß ñêàæó: “Íå íàäî ðàÿ, / äàé-

òå ðîäèíó ìîþ”». Ìîæëèâî, öå âåëèêà ïîåç³ÿ, àëå öå ïîìèëêîâå óÿâëåííÿ ïðî ðàé. Ðàé ³ º íàøà ñïðàâæíÿ Áàòüê³âùèíà, ³ òå, ùî º ñâÿòîãî â ñâÿò³é Ðóñ³, íåñå â ñîá³ â³äñâ³òè ðàþ, íà ðàé âêàçóº ³ â ðàþ îáîâ’ÿçêîâî áóäå. Ìîæíà ïðèãàäàòè, ùî íà ³íøîìó ê³íö³ õðèñòèÿíñüêî¿ ªâðîïè, ó êåëüòñüêîìó ñâ³ò³, ñâÿò³ ì³ñöÿ, òàê³, ÿê çíàìåíèòèé ìîíàñòèð Àéîíà, íàçèâàëèñÿ «òîíêèìè» – ì³ñöÿìè, äå íåáåñà «ïðîñâ³÷óþòü» êð³çü çåìíèé ëàíäøàôò – äëÿ òèõ, õòî ìຠî÷³ ¿õ ïîáà÷èòè. Êðàñà âñåñâ³òó – ÿê ³ êðàñà Öåðêâè – äîïîìàãຠíàì, õî÷à ³ «ïðèáëèçíî, ÿê ÷åðåç òüìÿíå ñêëî», ïîáà÷èòè â³äñâ³òè ðàþ. Ïèñàííÿ íàçèâຠðàé ì³ñòîì – íåáåñíèì ªðóñàëèìîì. Òðåáà ñêàçàòè, ùî «ì³ñòî» â á³áëåéñüê³ ÷àñè íå áóëî ñõîæå íà ñó÷àñíèé ìåãàïîë³ñ, äå ëþäè íàâ³òü ó íàòîâï³ ó âàãîí³ ìåòðî çàëèøàþòüñÿ ÷óæèìè îäèí îäíîìó. ̳ñòî áóëî îðãàí³çìîì, ºäí³ñòþ, â ÿê³é ëþäè áóëè ïîâ’ÿçàí³ ì³æ ñîáîþ óçàìè âçàºìíî¿ â³ðíîñò³, çàãàëüíîþ ïàì’ÿòòþ ³ çàãàëüíîþ íà䳺þ. Âðÿòîâàí³, ÿê ãîâîðèòü ïðîðîê, âïèñàí³ â êíèãó äëÿ æèòòÿ â ªðóñàëèì³ (²ñ 4:3). Âñòóïàþ÷è â Öåðêâó, ìè çíàõîäèìî íåáåñíå ï³ääàíñòâî; ó íàñ º ð³äíå ì³ñòî, äå, ÿê ãîâîðèòü àïîñòîë, ìè âæå íå ÷óæ³ ³ íå ïðèáóëüö³, àëå ñï³âãðîìàäÿíè ñâÿòèì ³ ñâî¿ Áîãîâ³ (ªô 2:19). ²íøèé îáðàç ðàþ – öå ñàä. Ïåðñèäñüêå ñëîâî «ðàé», ùî óâ³éøëî â áàãàòî ìîâ äëÿ ïîçíà÷åííÿ ðàþ, ñïî÷àòêó ³ îçíà÷àëî «îáãîðîäæåíèé

ç óñ³õ áîê³â ñàä». Ñàä ïîâíèé ðîñëèí, ïòàõ³â, ³ ÷àñòî – ïðèðó÷åíèõ òâàðèí. Ñàä – îáðàç, ÿêèé ãîâîðèòü ïðî ïðèðîäó. Ïîåòè, õóäîæíèêè ³ êîìïîçèòîðè çàâæäè íàìàãàëèñÿ ïåðåäàòè â³ä÷óòòÿ çäèâîâàíîãî áëàãîãîâ³ííÿ ïåðåä êðàñîþ ³ âåëè÷÷þ ïðèðîäíîãî ñâ³òó. ßê ñêàçàâ õòîñü, íàìàãàþ÷èñü ïåðåäàòè ñâî¿ â³ä÷óòòÿ â³ä â³äâ³äèí îäíîãî äðåâíüîãî ñîáîðó, «öå òàêå ì³ñöå, äå àòå¿ñò â³ä÷óâຠñåáå íåçàòèøíî». Ïðèðîäà – öå âåëè÷åçíèé ñîáîð, ³ êîëè ìè âõîäèìî ï³ä ñêëåï³ííÿ çèìîâîãî ë³ñó, ìè ðîçó쳺ìî, ùî ìè – â õðàì³. Êðàñà ïðèðîäè âêàçóº íà êðàñó çà ¿¿ ìåæàìè, ÿê ñêàçàâ îäèí ÷îëîâ³ê, îïèñóþ÷è êðàºâèä, ùî â³äêðèâñÿ éîìó, «öå ÿê íåáåñà – äëÿ òèõ, õòî â íåáåñà â³ðèòü». Àëå â ïðèðîä³ – ÿêîþ ìè áà÷èìî ¿¿ çàðàç, íà íàøîìó çàíåïàëîìó ñâ³ò³ – º íå ëèøå êðàñà, àëå ³ çàãðîçà, ïàðàçèòè ³ æàëà, ³êëà ³ ê³ãò³. óðøå çà òå, ëþäèíà â ñâîºìó ñòàâëåíí³ äî ïðèðîäè ÷àñò³øå º õèæàêîì ³ ãðàá³æíèêîì, í³æ ñàä³âíèêîì. Àëå Ñàä – öå íå äèêèé ë³ñ, êóäè ìèñëèâåöü âõîäèòü, àáè âáèâàòè àáî áóòè âáèòèì. Ó Ñàäó ñòîñóíêè ì³æ ïðèðîäîþ ³ ëþäèíîþ çíàõîäÿòü ãàðìîí³þ. ßê ãîâîðèòü ïðî öåé ãðÿäóùèé ñâ³ò ïðîðîê ²ñàéÿ, Òîä³ âîâê æèòèìå ðàçîì ç ÿãíÿì, ³ áàðñ ëåæàòèìå ðàçîì ç êîçåíÿì; ³ òåëÿ, ³ ìîëîäèé ëåâ, ³ â³ë áóäóòü ðàçîì, ³ ìàëà äèòèíà âîäèòèìå ¿õ. ² êîðîâà ïàñòèìåòüñÿ ç âåäìåäèöåþ, ³ äèòèí÷àòà ¿õ ëåæàòèìóòü ðàçîì, ³ ëåâ, ÿê â³ë, áóäå ¿ñòè ñîëîìó. ² íåìîâëÿ ãðàòèìå íàä íîðîþ àñï³äà, ³ äèòèíà ïðîòÿãíå ðóêó ñâîþ íà ãí³çäî ç쳿. Íå ðîáèòèìóòü çëà ³ øêîäè íà âñ³é ñâÿò³é ãîð³ Ìî¿é, áî çåìëÿ áóäå íàïîâíåíà âåäåííÿì Ãîñïîäà, ÿê âîäè íàïîâíþþòü ìîðå (²ñ 11:6—9). ²íøèé îáðàç ðàþ – öå îáðàç Öàðñòâà. Ó íàø ÷àñ «öàðñòâî» ÷àñòî ðîçóì³þòü ÿê «êðà¿íó», «òåðèòîð³þ». Ó ªâàíãåëüñüê³ ÷àñè éøëîñÿ ïðî ³íøå – ïðî âëàäèöòâî. Ìè íàëåæèìî äî Öàðñòâà Áîæîãî, ÿêùî íàø Öàð – Õðèñòîñ. ßê ãîâîðèòü ³í ñàì, Öàðñòâî Áîæå âñåðåäèí³ âàñ º (Ëê 17:21). Öå ðåàëüí³ñòü, â ÿê³é Õðèñòîñ º Âëàäèêîþ ³ çàêîíîäàâöåì, ðåàëüí³ñòü, â ÿê³é ïðàâèòü Éîãî ëþáîâ. Õðèñòîñ ãîâîðèòü ïðî ðàé ÿê ïðî âåñ³ëüíèé áåíêåò. Äëÿ ñó÷àñíîãî ÷èòà÷à Ïèñàííÿ áóâຠâàæêî çðîçó-

15

¹ 1 (57) 2014 ì³òè çíà÷åííÿ öèõ äâîõ îáðàç³â – áåíêåòó ³ øëþáó. Ïî÷íåìî ç áåíêåòó. Ó Ïàëåñòèí³ I ñòîë³òòÿ ëþäè çîâñ³ì ïî-³íøîìó ñïðèéìàëè ö³íí³ñòü ¿æ³; âîíè ¿ëè ïîì³ðíî – ÷àñòî âèìóøåíî, ÷åðåç áðàê ¿æ³, ³íêîëè äîáðîâ³ëüíî, ïåðåéìàþ÷è íà ñåáå ï³ñò. Çàðàç, êîëè ¿æà ïðîäàºòüñÿ íà êîæíîìó ðîç³, ìè âòðàòèëè ðîçóì³ííÿ ¿¿ ö³ííîñò³, ³ ëèøå öåðêîâí³ ïîñòè ìîæóòü ïîâåðíóòè íàì ðîçóì³ííÿ òîãî, ùî òàêå áåíêåò, ðàä³ñíå ïðèéíÿòòÿ äîñòàòêó Áîæèõ äàð³â. Àëå ¿æà ìàëà ùå îäíó, âòðà÷åíó â ñó÷àñíîìó ñóñï³ëüñòâ³, ôóíêö³þ. Ñüîãîäí³ ìè æèâåìî â êóëüòóð³ ôàñòôóäà, ÷àñòî ¿ìî íàîäèíö³ àáî íà õîäó, ³ íàì íåìຠæîäíî¿ ñïðàâè äî ëþäèíè, ç ÿêîþ ìè âèïàäêîâî ðîçä³ëèëè ñòîëèê â êàôå øâèäêîãî îáñëóãîâóâàííÿ. Àëå äëÿ ëþäåé òîãî ÷àñó ¿ñòè ç êèìîñü ðàçîì áóëî ÿêíàéãëèáøèì ïðîÿâîì ëþäñüêîãî ñï³ëêóâàííÿ ³ ñï³ëüíîñò³. Ùîñü ïîä³áíå çáåðåãëîñÿ ³ ó íàø ÷àñ, êîëè ñ³ì’ÿ çáèðàºòüñÿ çà îäíèì ñòîëîì. Ìè âñ³, ïðèñóòí³ çà ñòîëîì, – ð³äí³ àáî áëèçüê³ äðóç³, ðîçä³ëÿºìî íå ëèøå ¿æó, àëå ³ æèòòÿ îäèí îäíîãî. Áåíêåò áóâ ïðîòèëåæí³ñòþ íå ëèøå ãîëîäó, àëå ³ ñàìîòíîñò³, â³í âãàìîâóâàâ ïîòðåáó íå ëèøå â ¿æ³, àëå ³ â ëþäñüêîìó áðàòåðñòâ³. Öå îñîáëèâî ñòîñóâàëîñÿ âåñ³ëüíîãî áåíêåòó, êîëè êîõàííÿ õëîïöÿ ³ ä³â÷èíè ïîºäíóâàëî íå ëèøå ¿õ, àëå ³ ¿õ ñ³ì’¿ – ëþäè ñòàâàëè ð³äíèìè îäèí îäíîìó. Øëþá áóâ ïðîÿâîì òîãî, ùî íà á³áëåéñüêîìó ³âðèò³ íàçèâàëîñÿ «õåñåä» – â³ðíîþ, íåçì³ííîþ ëþáîâ’þ. Ñìóòíå òîìë³ííÿ ïåðøîãî êîõàííÿ, ÷åêàííÿ ÷îãîñü âåëèêîãî çä³éñíþâàëîñÿ, êîëè çàêîõàí³ ñòàâàëè ïîäðóææÿì, ñòâîðþâàëè ñ³ì’þ. Ùàñëèâà ñ³ì’ÿ, ïîâíà ëþáîâ³ ³ òóðáîòè, – îáðàç ðàþ; áëèçüê³ñòü ³ ðîçóì³ííÿ, ùî ³ñíóº ì³æ ð³äíèìè ëþäüìè, ÿâëÿº ñîáîþ îáðàç – õàé íåçàâåðøåíèé ³ ïîøêîäæåíèé – ò³º¿ ëþáîâ³, ÿêà áóäå ïîâ³òðÿì ³ ñâ³òëîì ìàéáóòíüîãî ñòîë³òòÿ. Ìîæíà ãîëîäóâàòè ³ æàäàòè íå ëèøå ¿æ³ ³ ïèòòÿ, àëå ³ ëþáîâ³, ïðàâäè, êðàñè, ñåíñó. Ñàì Ãîñïîäü âèêîðèñòîâóº öåé îáðàç ñïðàãè ³ ãîëîäó, êîëè ãîâîðèòü Áëàæåíí³ æàäàþ÷³ ³ ñïðàãë³ ïðàâäè, áî âîíè íàñèòÿòüñÿ (Ìò 5:6). Ó Ðàþ áóäå âãàìîâàíî ÿêíàéãëèáøå æàäàííÿ ëþäñüêîãî ñåðöÿ – ìè ïðèéäåìî äî

ñàìîãî Äæåðåëà âñÿêîãî äîáðà, êðàñè òà ³ñòèíè, àáè í³êîëè á³ëüøå íå ïîêèíóòè Éîãî.

ÁÎ ÂÎÍÈ Ò²ØÈÒÈÌÓÒÜÑß Ðàé – ì³ñöå âò³õè; Ëàçàð, ÿêèé òÿæêî ñòðàæäàâ ó çåìíîìó æèòò³, ò³øèòüñÿ â ðàþ; Ãîñïîäü îá³öÿº âò³õó ïëà÷ó÷èì, à Îäêðîâåííÿ ²îàííà ãîâîðèòü, ùî îá³òðå Áîã âñÿêó ñëüîçó ç î÷åé ¿õ (Îäêð 21:4). Öå â÷åííÿ áóëî (³ çàëèøàºòüñÿ) ïðåäìåòîì îñîáëèâî çàïåêëèõ íàïàäîê: îäí³ ãîâîðÿòü, ùî ëþäè ïðîñòî ïðèäóìàëè ðàé, àáè ÿêîñü óò³øèòè ñåáå ïåðåä ëèöåì áîëþ, ãîëîäó, õîëîäó ³ íåñòåðïíî¿ æîðñòîêîñò³ íàâêîëèøíüîãî ñâ³òó; ³íø³ – ùî öÿ âèãàäêà áóëà ñïîâíà

ñâ³äîìîþ ñïðîáîþ â³äâåðíóòè òðóäÿùèõ â³ä áîðîòüáè çà ïîë³ïøåííÿ ñâîãî ñòàíîâèùà íà çåìë³. Îáèäâà öèõ çàïåðå÷åííÿ ãð³øàòü îäí³ºþ ³ ò³ºþ æ î÷åâèäíîþ ëîã³÷íîþ ïîìèëêîþ – ç òîãî, ùî äåÿêå ó÷åííÿ íåñå âò³õó, í³ÿê íå ñë³äóº éîãî ïîìèëêîâ³ñòü, òî÷íî òàê, ÿê ³ ç òîãî, ùî äåÿêå ó÷åííÿ íåñå â³ä÷àé, í³ÿê íå ñë³äóº éîãî ³ñòèíí³ñòü. Ìîæíà ââàæàòè, ùî ëþäè, ÿê³ æèâóòü íà䳺þ, – äóðí³, à îñü òâåðåçèé ï³äõ³ä äî æèòòÿ ïîëÿãຠâ áåçíàä³éíîñò³. Ìîæíà ââàæàòè, ùî ìó÷åíèê, ÿêèé â³ääຠñâîº æèòòÿ, ñïîä³âàþ÷èñü íà æèòòÿ â³÷íå, ïåðåáóâຠâ ïîëîí³ ³ëþç³é, à îñü ñàìîâáèâöÿ äèâèòüñÿ íà æèòòÿ ðåàë³ñòè÷íî, àëå æîäíèõ ëîã³÷íèõ ï³äñòàâ òàê ââàæàòè íåìàº. Äðóãå çàïåðå÷åííÿ ñåðéîçí³øå: º ðå÷³, ï³ñëÿ ÿêèõ âò³õà íåìîæëèâà. Äèòèíà, ÿêà âòðàòèëà ³ãðàøêó, ò³øèòèìåòüñÿ, ÿêùî îòðèìຠ³íøó; äîðîñëèé, ÿêèé âòðàòèâ äèòèíó, íå âò³øèòüñÿ í³êîëè – â³í íàâ÷èòüñÿ æèòè äàë³, àëå ñêîðáîòà íàçàâæäè çàëèøèòüñÿ ç íèì. Ìîæíà êîìïåí-

ñóâàòè ìàòåð³àëüíèé çáèòîê, íàïðèêëàä, íîóòáóê, ùî çëàìàâñÿ, àëå íå ìîæíà êîìïåíñóâàòè ñïðàâæíº ãîðå. ßê ãîâîðèòü ïðîðîê – à ªâàíãåë³ñò öèòóº éîãî, ðîçïîâ³äàþ÷è ïðî ïîáèòòÿ íåìîâëÿò ²ðîäîì – Ãîëîñ â Ðàì³ ÷óòíèé, ïëà÷, ³ ðèäàííÿ, ³ êðèê âåëèêèé; Ðàõ³ëü ïëà÷å ïðî ä³òåé ñâî¿õ ³ íå õî÷å óò³øèòèñÿ, áî ¿õ íåìຠ(Ìò 2:18). Áóâຠá³ëü, ÿêèé çàëèøຠâ ëþäñüê³é äóø³ äóæå ãëèáîê³ âèðàçêè, ùîá ¿õ õî÷ ùîñü ìîãëî çàïîâíèòè. Öüîìó ñâ³òó í³÷îãî çàïðîïîíóâàòè ó âò³õó – ³ ñàì³ ñïðîáè ïðîïîíóâàòè âèãëÿäàþòü ìàéæå áëþçí³ðñòâîì. Àëå ðàé – íå öåé ñâ³ò. Ó ïðîðîêóâàíí³ ²ñàé¿, ÿêå ðîçïîâ³äຠïðî ñòðàæäàííÿ Ñïàñèòåëÿ, º äèâí³ ñëîâà: Íà ïîäâèã äóø³ Ñâ ³í äèâèòèìåòüñÿ ³ç çàäîâîëåííÿì (²ñ 53:11). Çàçâè÷àé, êîëè ëþäè ïåðåæèâàþòü ùîñü ä³éñíî æàõëèâå – ÿê òîðòóðè – âîíè ïîò³ì çîâñ³ì íå çãàäóþòü öå ³ç çàäîâîëåííÿì. Ñâ³äîì³ñòü ïðàãíå âèò³ñíèòè íåñòåðïí³ ñïîãàäè, àëå âîíè âñå îäíî çàëèøàþòüñÿ äæåðåëîì áîëþ, ÿêå îòðóþº âñå îñòàííº æèòòÿ. Ðîçï’ÿòòÿ – íåâèìîâíî æàõëèâà ³ áîë³ñíà ñìåðòü, ïðî ïîäðîáèö³ ÿêî¿ ñòðàøíî ³ ÷èòàòè; àëå Ïèñàííÿ ãîâîðèòü, ùî Õðèñòîñ, óâ³éøîâøè äî ñëàâè, äèâèòüñÿ íà íå¿ ³ç çàäîâîëåííÿì. Ùîñü ïîä³áíå ãîâîðèòüñÿ ³ ïðî ñòðàæäàííÿ õðèñòèÿí, ÿêå âèðîáëÿº â áåçì³ðíîìó íàäëèøêó â³÷íó ñëàâó (2 Êîð. 4:17). Ñâÿòèé àïîñòîë Ïåòðî ãîâîðèòü ïðî òå, ùî ÿê âè áåðåòå ó÷àñòü â Õðèñòîâèõ ñòðàæäàííÿõ, ðàä³éòå, òîìó ùî ³ â ÿâë³íí³ ñëàâè Éîãî çðà䳺òå ³ âîñòîðæåñòâóºòå (1 Ïåòðî 4:13). Ñòðàæäàííÿ íå ïðîñòî çàëèøàòüñÿ ó ìèíóëîìó – âîíè îáåðíóòüñÿ ñëàâîþ ³ òîðæåñòâîì. Æàõëèâ³ ðàíè, ùî ïîêðèâàþòü ò³ëà ìó÷åíèê³â, ïåðåòâîðÿòüñÿ â çíàêè íåáåñíî¿ ñëàâè; íåñòåðïíà ñêîðáîòà îáåðíåòüñÿ â³÷íîþ ðàä³ñòþ, ñ³ì’¿ âîç’ºäíàþòüñÿ â îäí³é âåëèê³é ñ³ì’¿, Îòåöü ÿêî¿ – Áîã. Îçèðàþ÷èñü íà ñâîþ çåìíó äîðîãó, âðÿòîâàí³ áà÷èòèìóòü âñ³ – ó òîìó ÷èñë³ íàéòÿæ÷³ ³ áîë³ñí³ø³ – äí³ ñâîãî æèòòÿ, ³ ¿õ îñîáëèâî, çàëèòèìè òèì íåáåñíèì ñâ³òëîì, ÿêå â³äêðèº ¿ì ñïðàâæí³é ñåíñ âñüîãî. Áîã îáåðíå ñìåðòíó ò³íü â ÿñíèé ðàíîê (Àì 5:8) çàãàëüíîãî âîñêðåñ³ííÿ ³ â íåçàõîäèìèé äåíü â³÷íîãî æèòòÿ.

16 ² ͲÕÒÎ ÍŠ²ÄÄÀÍÈÉ ÌÅÐÇÅÍÍÎÑÒ² ² ÍÅÏÐÀÂIJ Äâåð³ Ðàþ øèðîêî â³ä÷èíåí³; íàñ âñ³õ íàïîëåãëèâî çàïðîøóþòü. ² Ïèñàííÿ, ³ Ïåðåäàííÿ ïîñò³éíî çàïåâíÿþòü íàñ, ùî áóäü-ÿêà ëþäèíà, ÿêîþ á ãð³øíîþ âîíà íå áóëà, ìîæå ïîêàÿòèñÿ, óâ³ðóâàòè ³ âðÿòóâàòèñÿ. Ïåðøèì â ðàé ïîòðàïèâ ðîçá³éíèê, ðîç³ïíóòèé ïðàâîðó÷ â³ä Ãîñïîäà. Àëå ùî áóäå, ÿêùî ìè â³äìîâèìîñÿ óâ³éòè? ³äïîâ³äü î÷åâèäíà ³ ç òî÷êè çîðó Ïèñàííÿ, ³ ç òî÷êè çîðó çäîðîâîãî ãëóçäó: ÿêùî ìè â³äìîâèìîñÿ óâ³éòè ó äâåð³, ìè çàëèøèìîñÿ çà äâåðèìà, â ï³òüì³ çîâí³øí³é. ² íå óâ³éäå äî íüîãî í³ùî íå÷èñòå ³ í³õòî â³ääàíèé ìåðçåííîñò³ ³ áðåõí³, à ëèøå ò³, ÿê³ íàïèñàí³ ó Àãíöÿ â êíèç³ æèòòÿ (Îäêð.

21:27), – ãîâîðèòüñÿ â íàéîñòàíí³øîìó â³ðø³ Á³á볿. Ðàé, äî ÿêîãî óâ³éøëî á ùîñü íå÷èñòå, ðàé, â ÿêîìó áóëà á ìîæëèâà ìåðçåíí³ñòü ³ íåïðàâäà, âæå íå áóâ áè ðàºì. Íàì òâåðäî îá³öÿíî, ùî ÿêùî ìè â³ääàìîñÿ Ãîñïîäó, ³í î÷èñòèòü íàñ ³ ââåäå â Éîãî ì³ñòî. Àëå ìè ìîæåìî âïåðòèñÿ, íå çàõîò³òè, ïîëþáèòè ï³òüìó, à íå ñâ³òëî, á³ëüø òîãî, ìè ìîæåìî çàñêí³òè â öüîìó ñòàí³ íàçàâæäè. Òîä³ – ïîïåðåäæຠÏèñàííÿ – ìè çàëèøèìîñÿ â ï³òüì³ çîâí³øí³é. «×åðâ íåâìèðóùèé» ³ «âîãîíü íåâãàñàþ÷èé», ïðî ÿê³ ãîâîðèòü Ãîñïîäü, ìîæóòü ðîçãëÿäàòèñÿ ÿê àëåãîð³¿, à ÿñêðàâ³ îáðàçè ñåðåäíüîâ³÷íî¿ ³êîíîãðàô³¿ – ÿê îáóìîâëåí³ åïîõîþ ³ êóëüòóðîþ. Àëå â áóäü-ÿêîìó ðàç³ ìè íå ìîæåìî çàïåðå÷óâàòè – Ãîñïîäü íàïîëåãëèâî ïîïåðåäæຠíàñ ïðî ùîñü íåâèìîâíî æàõëèâå. Ëþäè ÷àñòî íå õî÷óòü ÷óòè öèõ ïîïåðåäæåíü, à ³íêîëè ³ ïðÿìî ¿õ îñïîðþþòü: òóðáóâàòèñÿ íåìà ÷îãî, òîìó ùî Áîã äóæå áëàãèé, àáè çàñóäèòè ³ â³äêèíóòè êîãî-íåáóäü. ¯õ ïîìèëêà çîâñ³ì íå â òîìó, ùî âîíè óòâåðäæóþòü äîáðîòó Áîæó; «Éîãî æ áëàã³ñòü áåçì³ðíà ³ ëþäèíîëþáñòâî íåâèìîâíå»– ãëèáîêî òðàäèö³éíà ³ îðòîäîêñàëüíà äîêòðèíà, ùî ïðîãîëîøóºòüñÿ çà êîæíîþ ˳òóð㳺þ. ¯õ ïîìèëêà â òîìó, ùî âîíè çàïåðå÷óþòü ëþäñüêó ñâîáîäó. Áîã íàñò³ëüêè áàæຠâðÿòóâàòè êîæíó ëþäèíó, ùî «â ïëîòü îäÿãíóâñÿ, áóâ ðîç³ïíóòèé ³ ïîõîâàíèé çà íàñ, íåâäÿ÷íèõ ³ íåäîáðèõ». Àëå ó ëþäèíè º ñïðàâæí³é, ðåàëüíèé âèá³ð – âîíà ìîæå ñêàçàòè Áîãîâ³ «í³». ßêîñü ÿ áà÷èâ äîêóìåíòàëüíèé ô³ëüì ïðî ðîçä³ë ²í䳿 â ê³íö³ ñîðî-

¹ 1 (57) 2014 êîâèõ ðîê³â (³ ìàñîâó ð³çàíèíó, ùî ñòàëàñÿ ïðè öüîìó). Òàì áóëî ³íòåðâ’þ ç îäíèì ñèêõîì, âæå ãëèáîêèì ñòàðèêîì, ÿêèé, ç ëþáîâ’þ ïîãëàäæóþ÷è êðèâó øàáëþ, íàõâàëÿâñÿ, ùî òîä³ æîäåí ìóñóëüìàíèí íå ï³øîâ â³ä íüîãî æèâèì. Êîëè ó íüîãî çàïèòàëè, ÷è íå æàëêóº â³í ïðî çä³éñíåí³ íèì âáèâñòâà, â³í â³äïîâ³â ç îáóðåííÿì: «² ç ÷îãî öå ÿ ïîâèíåí æàëêóâàòè? Ö³ ÷îðòîâ³ ìóñóëüìàíè âèð³çàëè ïîëîâèíó íàøîãî íàðîäó!» Ùî áóäå ç ö³ºþ äóøåþ ïî òîé á³ê ñìåðò³? ßê ìîæå óâ³éòè äî ðàþ ëþäèíà, ÿêà ëþòî íàïîëÿãຠíà òîìó, ùî âîíà ïðàâà, ³ íå äóìຠðîçêàþ-

Ðàé. Ìèêàëîþñ ×þðëüîí³ñ âàòèñÿ â ñâî¿õ ãð³õàõ? Äå âîíà îïèíèòüñÿ? ª áåçë³÷ ïðèêëàä³â òîãî, ÿê ëþäñüêà ãîðäèíÿ ³ çë³ñòü ïåðåòâîðþº çåìëþ íà ïåêëî – íà ùî âîíà ïåðåòâîðèòü â³÷í³ñòü? Ùî ëþáîâ Áîæà ìîæå çðîáèòè äëÿ òèõ, õòî îñòàòî÷íî âèáðàâ äîðîãó ñóïðîòèâó? Áîã ïîêëàäຠ«âåëèêó ïð³ðâó» ì³æ âðÿòîâàíèìè ³ çàãèáëèìè, òîæ ëèõî䳿 á³ëüøå íå ìîæóòü çàïîä³þâàòè çëà áåçíåâèííèì. ² Áîã äຠ¿ì ñò³ëüêè ï³çíàííÿ ³ñòèíè, ñê³ëüêè âîíè ìîæóòü âì³ùàòè – ³ öå ï³çíàííÿ îáåðòàºòüñÿ äëÿ íèõ ñòðàæäàííÿì. Íà çåìë³ ëèõî䳿 ìîæóòü óïèâàòèñÿ çëîì ³ îòðèìóâàòè çáî÷åíó ðàä³ñòü â³ä ÷óæèõ ìóê; ó ïåêë³ ãð³õ ³ çëî îáåðòàþòüñÿ òèì, ÷èì ³ ïîâèíí³ – ìóêîþ. Àëå ïîïåðåäæåííÿ ïðî ïåêëî ñòîñóþòüñÿ íå ëèøå ÿêèõîñü ÷óæèõ íàì ëþäåé ç äàëåêî¿ êðà¿íè, ÿê öåé ñèêõ ç íàâåäåíîãî âèùå ïðèêëàäó. ² íå ëèøå íåðîçêàÿíèõ âáèâöü. ²ñíóþòü ëèøå äâà øëÿõè – âèñõ³äíèé àáî íèçõ³äíèé, äî Áîãà àáî â³ä Íüîãî. Ìîæíà çðîñòàòè â ëþáîâ³, ï³çíàíí³ òà ðîçêðèòò³ ñâîãî äàíîãî Áîãîì ïðèçíà÷åííÿ. Ìîæíà – â ãîðäèí³ ³ âîðîæîñò³. Ìè íåìèíó÷å îáèðàºìî òîé ÷è ³íøèé øëÿõ, ³, êîëè íàø âèá³ð ïîìíîæèòüñÿ íà â³÷í³ñòü, â³í

íåìèíó÷å ïðèâåäå íàñ â òå àáî ³íøå ì³ñöå ïðèçíà÷åííÿ. Õðèñòèÿíñüêå æèòòÿ – öå íå æèòòÿ â ñòðàõó ïåêëà; ìè ïîêëàäàºìîñÿ íà íàøîãî Ñïàñèòåëÿ â òîìó, ùî ³í ìîæå ³ õî÷å ïîçáàâèòè íàñ â³ä òàêî¿ äîë³. Íàâïàêè, õðèñòèÿíè æèâóòü, «ðîçì³ðêîâóþ÷è ïðî ãîðíº», ³ ç ñåðäå÷íîþ íà䳺þ ÷åêàþ÷è â³÷íîãî ïîðÿòóíêó. Àëå ìè ïîêëèêàí³ ïàì’ÿòàòè ïðî ðåàëüí³ñòü íàøîãî âèáîðó ³ éîãî íàñë³äê³â – ³ ïàì’ÿòàòè ïðî íàøó â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà ñåáå ³ ñâî¿õ áëèæí³õ.

ØËßÕ ÏÎÐßÒÓÍÊÓ Ðîçìîâà ïðî ðàé ³ ïåêëî – çîâñ³ì íå àáñòðàêòíå òåîðåòèçóâàííÿ. Ìè ì÷èìî â òå – àáî ³íøå – ì³ñöå ç ïðèãîëîìøóþ÷îþ øâèäê³ñòþ ø³ñòäåñÿò ñåêóíä íà õâèëèíó, ïîñò³éíî, âäåíü ³ âíî÷³, ³ íå ìîæåìî çóïèíèòèñÿ àáî õî÷àá ïðèãàëüìóâàòè. Âåëèêèé ôðàíöóçüêèé ìèñëèòåëü Áëåç Ïàñêàëü íàäçâè÷àéíî äèâóâàâñÿ ç òîãî, ùî ëþäåé íåïîêî¿òü âñå, ùî çàâãîäíî, îêð³ì ¿õ â³÷íîãî ïîðÿòóíêó: «Òà ñàìà ëþäèíà, ÿêà ïðîâîäèòü ñò³ëüêè äí³â ³ íî÷åé â äîñàä³ ³ â³ä÷à¿ ç ïðèâîäó âòðàòè ïîñàäè àáî ÿêî¿íåáóäü óÿâíî¿ îáðàçè ñâ ÷åñò³, – òà æ ñàìà ëþäèíà çíàº, ùî ³ç ñìåðòþ âòðà÷ຠâñå, ³ öå íå íåïîêî¿òü ³ íå õâèëþº ¿¿. ßâèùå ïîòâîðíå, ùî â îäíîìó ³ òîìó æ ñåðö³, â îäèí ³ òîé æå ÷àñ âèÿâëÿºòüñÿ òàêà ÷óòëèâ³ñòü äî ñàìèõ ùîíàéìåíøèõ ðå÷åé ³ òàêà áàéäóæ³ñòü äî íàéâàæëèâ³øèõ». Íàéâàæëèâ³øå â íàøîìó æèòòºâîìó øëÿõó – öå äå ìè éîãî çàâåðøèìî. Êîëè ëþäèíà óñâ³äîìëþº öå, âîíà çàäàºòüñÿ ïèòàííÿì: «ÿê ìåí³ âðÿòóâàòèñÿ? ßê ìåí³ äîñÿãòè ðàþ?» ² Ïèñàííÿ äຠâ³äïîâ³äü íà öå ïèòàííÿ: â³ðóé â Ãîñïîäà ²ñóñà Õðèñòà, ³ âðÿòóºøñÿ òè ³ âåñü ä³ì òâ³é (ijÿí 16:31). Ïîâ³ðèòè – îçíà÷ຠï³äêîðèòèñÿ ²ñóñó Õðèñòó ÿê Ãîñïîäîâ³ ³ äîâ³ðèòèñÿ Éîìó ÿê Ñïàñèòåëåâ³, ïðèéíÿòè Õðåùåííÿ, ïðèñòóïàòè äî Òà¿íñòâ Öåðêâè, ÿê ³í çàïîâ³äàâ, ùèðî ïðàãíóòè äî äîòðèìàííÿ Éîãî çàïîâ³äåé. ³ðà îçíà÷ຠíîâå æèòòÿ, ìîæëèâî, â³äìîâà â³ä ÷îãîñü, äî ÷îãî ìè çâèêëè, ðîç³ðâàâøè ³ç ñòàðèìè ãð³õàìè ³ ñòàðèìè ïîãëÿäàìè. Àëå êîëè ìè áà÷èìî ïåðåä ñîáîþ ìåòó, êîëè ñâ³òëî, âèò³êàþ÷å ç ðàþ, îñâ³òëþº íàøó äîðîãó, ìè ðîçó쳺ìî, ÿê ìàëî íàñïðàâä³ â³ä íàñ âèìàãàþòü, ³ ÿê áàãàòî ìè çíàéäåìî. Ñåðã³é ÕÓIJªÂ (æ-ë "Ôîìà")

¹ 1 (57) 2014

17

òè ³ñòîð³þ ãð³õîïàä³ííÿ òóò íàâðÿä ÷è ìຠïàä³ííÿ âñå-òàêè ùîñü ðîçêàçàíå, ìè ïåðåÓ Ñòàðîìó Çàïîâ³ò³ ðîçêàçàíî ïðî ñåíñ, öå àáñîëþòíî îñîáëèâà ³ñòîð³ÿ. êîíàºìîñÿ, ùî öÿ ðîçïîâ³äü ïîáóäîâàíà íà Åäåìñüêèé ñàä – ºâðåéñüêå ñëîâî ³ îçÀëå ÷îìó ïðî ðàé í³÷îãî íå ãîâîðèâ ìåòàôîðàõ. Íàéãîëîâí³øà ìåòàôîðà, çâèíà÷ຠíå ùî ³íøå, ÿê «ñàä». Òå æ ñàìå ñòîñâî¿ì ó÷íÿì Õðèñòîñ? Àäæå öå æ òàê çðî÷àéíî, ñàìî ñëîâî «ñàä», ÿêå ïîçíà÷ຠ, ñóºòüñÿ ³ äî ãðåöüêîãî ñëîâà çóì³ëî: õîðîø³ ëþäè ï³ñëÿ ñìåðò³ ïîòðàïïðîñò³ð äëÿ ùàñëèâîãî æèòòÿ ëþäåé â ÿêèì âîíî áóëî ïåðåâåäåíå – ñàìå âîíî ³ ëÿþòü â ðàé, ïîãàí³ éäóòü â ïåêëî. Àëå öå ñï³ëêóâàíí³ ç Áîãîì. À ùî òàêå ñàä, îñîáóâ³éøëî äî ºâðîïåéñüêèõ ìîâ ³ç çíà÷åííÿì ìè òàê ðîçó쳺ìî õðèñòèÿíñòâî – àáî, ëèâî äëÿ ëþäèíè äðåâíüîãî Áëèçüêîãî Ñõî«ðàé» (paradise etc.). Àëå ñïî÷àòêó âîíî â³ðí³øå, òå, ùî ïðèéíÿòî ââàæàòè õðèñäó? Öå ì³ñöå ãàðìîí³¿ ì³æ ïðèðîäîþ ³ êóëüòåæ îçíà÷àëî «ñàä», øâèäøå íàâ³òü òèÿíñòâîì.  öåíòð³ â÷åííÿ Õðè«öàðñüêèé ìèñëèâñüêèé çàïîâ³äñòà – Öàðñòâî Áîæå, ïðî íüîãî íèê». Òàê³ áóëè ó ïåðñèäñüêèõ ³í ãîâîðèâ ïðàêòè÷íî â êîæí³é öàð³â, íàéìîãóòí³øèõ âëàäèê, ñâî¿é ïðîïîâ³ä³. ² öå çîâñ³ì íå ÿêèõ ò³ëüêè çíàëè ãðåêè. Íå äèâòàêå îñîáëèâå ì³ñöå, êóäè ïîíî, ùî â Ñòàðîìó Çàïîâ³ò³ ö³ ñëîòðàïëÿþòü õîðîø³ ëþäè ï³ñëÿ âà âèêîðèñòîâóþòüñÿ äîñèòü ÷àñìåðò³ – øâèäøå, öå îñîáëèâà ñòî ³ çàçâè÷àé îçíà÷àþòü âîíè ðåàëüí³ñòü, ÿêà ìîæå óâ³éòè äî ïðîñòî «ñàä». æèòòÿ ëþäåé âæå òóò ³ çàðàç, Çàãëÿíåìî â Íîâèé Çàïîâ³ò ÿêùî âîíè ïðèéìóòü Áîãà ÿê ñâî– ³ çäèâóºìîñÿ ùå á³ëüøå. Ñëîãî Öàðÿ. Ïîâí³ñòþ ðîçêðèºòüñÿ çóñòð³÷àºòüñÿ â âî âîíî ó â³÷íîñò³, ó íîâîìó ñâ³ò³, íüîìó âñüîãî òðè ðàçè, ïðè÷îìó ïðî ÿêèé ãîâîðèëè ùå ñòàðîëèøå îäèí ðàç – â ªâàíãå볿 (â³ä çàâ³òí³ ïðîðîêè, àëå ÿêùî éîãî Ëóêè 23:43). Òàì Õðèñòîñ ãîâîíåìຠñåðåä íàñ òóò ³ çàðàç – íàðèòü ðîçñóäëèâîìó ðîçá³éíèêîâ³: âðÿä ÷è ìè ìàòèìåìî äî íüîãî «³ñòèííî ãîâîðþ òîá³, íèí³ æ â³äíîøåííÿ, êîëè âîíî âñòàíîáóäåø ç³ Ìíîþ â ðàþ». Ðàçîì âèòüñÿ íà âñ³é çåìë³. ç òèì, ìîæíà â³äçíà÷èòè, ùî ² íàâ³òü îïèñóþ÷è áëàãó äîëþ äåÿê³ ââàæàþòü, í³áè ñëîâî «ñüîëþäèíè ó â³÷íîñò³, Õðèñòîñ óäàãîäí³» â³äíîñèòüñÿ òóò íå äî «áóâàâñÿ íå äî îáðàçó ñàäó, äå ìîæäåø â ðàþ», à äî «ãîâîðþ» – íà ïðîãóëþâàòèñÿ ïîîäèíö³, à äî ä³éñíî, â äðåâí³õ ðóêîïèñàõ íå îáðàçó áåíêåòó – ì³ñöÿ, äå ëþäè áóëî íå ëèøå êîì, àëå ³, íàâ³òü, ç ðàä³ñòþ çóñòð³÷àþòüñÿ îäèí ç ïðîïóñê³â ì³æ ñëîâàìè, òîæ òàêå îäíèì ³ ñâÿòêóþòü öþ ñâîþ ïðî÷èòàííÿ ìîæëèâå, õî÷à ³ íå çóñòð³÷. Óáîãèé Ëàçàð ï³ñëÿ äóæå éìîâ³ðíå. ßê áè òàì íå ñìåðò³, ÿê ðîçïîâ³äàâ Õðèñòîñ â áóëî, Õðèñòîñ íå ïîâ³äîìèâ ðîçïðèò÷³, áóâ â³äíåñåíèé íå ï³ä ïîá³éíèêîâ³ æîäíèõ äåòàëåé. êðîâ ïðåêðàñíèõ äåðåâ, à â Îäèí ðàç ïðî ðàé çãàäóº àïîîá³éìè ïðàáàòüêà Àâðààìà. ñòîë Ïàâëî, â 12-³é ãëàâ³ 2-ãî Õðèñòîñ çàãîâîðèâ ïðî öåé Ïîñëàííÿ äî Êîð³íôÿí: â³í çãàðàéñüêèé ñàä ëèøå ç ðîçá³éíèäóº ïðî ÷îëîâ³êà, ÿêèé çà æèòòÿ êîì, ÿêèé âèñ³â íà õðåñò³, ³ ÿêèé áóâ «çàõîïëåíèé â ðàé ³ ÷óâ â³ä÷óâàâ íåëþäñüêèé á³ëü. Íå íåïðîðå÷åí³ ñëîâà, ÿêèõ ëþ÷àñ áóëî ïîÿñíþâàòè éîìó ïðî äèí³ íå ìîæíà ïåðåêàçàòè». Öàðñòâî – ³ Õðèñòîñ ïðîñòî ïîÏðèéíÿòî ââàæàòè, ùî â³í ìຠÐÎÇÓ̲ªÌÎ ªÂÀÍÃÅ˲ª îá³öÿâ çàáðàòè éîãî òóäè, äå íå íà óâàç³ ñåáå, àëå â³í â áóäü-ÿêîáóäå áîëþ, äå ìîæíà áóäå íàïèìó ðàç³ òàêîæ íå ïîâ³äîìëÿº òóò Ïðî ðàé ì³ðêóâàëè áîãîñëîâè ³ ìð³ÿëè ïîåòè, òèñÿ ïðîõîëîäíî¿ äæåðåëüíî¿ ïðî ðàé çîâñ³ì í³÷îãî íîâîãî. éîãî çìàëüîâóâàëè æèâîïèñö³ ³ ³êîíîïèñö³ ... òàê âîäè, ï³äêð³ïèòèñÿ ôðóêòàìè ³ Òðåòº ì³ñöå – â Îäêðîâåíí³ áàãàòî, çäàâàëîñÿ á, çíàºìî ìè ïðî íüîãî – ³ âñå, â³äïî÷èòè â ò³íèñòîìó ñàäó. Ïðî ²îàííà Áîãîñëîâà (2:7): «ïåðåçâè÷àéíî, ç Á³á볿. Àëå ÿêùî ðîçêðèòè Á³áë³þ ³ ïîùî á íå äóìàâ öåé ÷îëîâ³ê, ÿêå á ìàãàþ÷îìó äàì êóøòóâàòè ãëÿíóòè óâàæí³øå, âèÿâèòüñÿ, ùî ïðî ðàé âîíà æèòòÿ íå ïðîæèâ – ðîçïîâ³ä³ ïðî â³ä äðåâà æèòòÿ, ÿêå ïîñåðåä ìàéæå í³÷îãî íå ãîâîðèòü. Ùî ìè çíàºìî ïðî ðàé, ðàé â³í ïàì’ÿòàâ íàïåâíî. ðàþ Áîæîãî». Âëàñíå, öå ïîðîçïîâ³äຠá³áëå³ñò Àíäð³é ÄÅÑÍÈÖÜÊÈÉ Àëå ó÷íÿì Õðèñòîñ íå ïðîñòî âòîðåííÿ ñêàçàíîãî â êíèç³ Áóòîá³öÿâ ïîâåðíåííÿ – â³í çàêëèòÿ ïðî Åäåìñüêèé ñàä ³ îá³öÿíêà êàâ ¿õ äî ÷îãîñü íîâîãî ³ âèùîãî, í³æ âòðàòóðîþ: ç îäíîãî áîêó, òàì îáîâ’ÿçêîâî ìà(ÿê ³ ó âèïàäêó ç ðîçá³éíèêîì), ùî ëþäèíà ÷åíèé ñàä. Òå ñàìå äåðåâî æèòòÿ ç ïîþòü áóòè ðîñëèíè ³ òâàðèíè, à ç ³íøîãî – ìîæå ïîâåðíóòèñÿ â íüîãî. Àëå ïðî ñàì ÷àòêó Áóòòÿ ç’ÿâèòüñÿ â Íîâîìó Çàïîâ³ò³ ñàä âëàøòîâàíèé òàê, ùîá â íüîìó, ïåðø ðàé íå ñêàçàíî çíîâó-òàêè çîâñ³ì í³÷îãî. ùå ðàç, â éîãî îñòàíí³é êíèç³ (Îäêðîâåíçà âñå, áóëî äîáðå ³ ïðèºìíî ëþäèí³. Öå ³ Ñõîæå, Íîâèé Çàïîâ³ò â ïîâí³é â³äïîâ³äíÿ), â îñòàíí³é ãëàâ³ (22-é). Öå äåðåâî íå äèêèé ë³ñ ç éîãî íåáåçïåêàìè, ³ íå çàíîñò³ ç äóìêîþ Ïàâëà ï³äòâåðäæóº: ïðî çðîñòàòèìå íà áåðåãàõ ð³÷êè æèòòÿ â Íîäóøëèâå ì³ñòî, äå ëþäè æèâóòü ñêóï÷åíî ³ ðàé ëþäèí³, ÿêà æèâå íà öüîìó ñâ³ò³ ³ âîâîìó ªðóñàëèì³ – ïðåêðàñíîìó íåáåñíîíåäðóæíüî. ² ëþäèíà â öüîìó ñàäó â³ä÷óëî䳺 ëèøå çåìíîþ ìîâîþ, ðîçïîâ³ñòè í³÷îìó ì³ñò³, äå îñåëÿòüñÿ â³ðí³ Áîãîâ³ ëþäè. âຠñåáå ïðèáëèçíî òàê, ÿê â³ä÷óâàâ ñåáå ãî íå âäàñòüñÿ, íå âàðòî ³ ïðîáóâàòè. ÂàæÀëå ì³ñòî – íå çîâñ³ì òîé æå îáðàç, ùî ïåðñèäñüêèé öàð â ñâîºìó çàïîâ³äíèêó: âñå ëèâî çíàòè, ùî ðàé ³ñíóº, ùî ïîòðàïèòè ñàä. ̳ñòî – öå ðåçóëüòàò íàïðóæåíî¿ ïðàö³ òàì ïðèçíà÷åíî äëÿ íüîãî. òóäè ï³ñëÿ ñìåðò³ é âîñêðåñ³ííÿ Õðèñòà áóä³âåëüíèê³â, öå ñêëàäíà ñîö³àëüíà ñòðóêÎòæå ³ äåðåâà: äðåâî ï³çíàííÿ äîáðà ëþäèí³ ö³ëêîì ìîæëèâî, à âñ³ ³íø³ äåòàë³ òóðà, öå ³ñòîð³ÿ ³ êóëüòóðà. Âñå öå º â õðèñ³ çëà, à ç íèì ³ äðåâî æèòòÿ, – øâèäøå çà íå ìàþòü äëÿ íå¿ ³ñòîòíîãî çíà÷åííÿ. ßê òèÿíñòâ³, àëå íå öå â íüîìó ãîëîâíå. Ãîâñå, òåæ îáðàçè, ïîâ’ÿçàí³ ç ãîëîâíèì îáïèñàâ òîé æå Ïàâëî, «íå áà÷èëî òîãî îêî, ëîâíå – æèòòÿ ç Áîãîì â Éîãî Öàðñòâ³. ðàçîì ñàäó. Ùîñü òàêå, ùî º â ðàþ, ³ ùî íå ÷óëî âóõî, ³ íå ïðèõîäèëî òå íà ñåðÆèòòÿ, ÿêå ëèøå ÷àñòêîâî ñõîæå íà äèòÿìîæå ñëóæèòè äëÿ ëþäèíè äæåðåëîì öå ëþäèí³, ùî ïðèãîòóâàâ Áîã òèì, ÷ó ïðîñòîòó ³ íåâèíí³ñòü Àäàìà ³ ªâè. ² òîìó â³÷íîãî æèòòÿ – àáî, íàâïàêè, äæåðåëîì õòî ëþáèòü Éîãî» (1 Êîð³íôÿíàì 2:9). äîðîãà õðèñòèÿí – íå íàçàä äî Åäåìó, à ñìåðò³, ÿêùî âîíà ïåðåñòóïèòü çàïîâ³äü À ÿêùî ìè çàëèøèìîñÿ ³ç Ñòàðèì Çàâïåðåä, äî Ãîðíüîãî ªðóñàëèìó. ïðî ñëóõíÿí³ñòü Áîãîâ³. Âò³ì, ïåðåêàçóâàïîâ³òîì, äå ïðî æèòòÿ ëþäåé â ðàþ äî ãð³õî-

18 15 ëþòîãî 1867 ðîêó â³äáóëîñÿ âåñ³ëëÿ Ôåäîðà Ìèõàéëîâè÷à Äîñòîºâñüêîãî ³ Àííè Ãðèãîð³âíè Ñí³òêèíî¿. Ðîäè÷³ ïèñüìåííèêà áóëè ïðîòè: çàíàäòî âæå ìîëîäà íàðå÷åíà, íå âïîðàòèñÿ ¿é ç òàêîþ íåïðîñòîþ ëþäèíîþ. Òà ³ íàñê³ëüêè ãëèáîê³ ¿¿ ïî÷óòòÿ? Âèïðîáóâàííÿ òðàïèëîñÿ â³äðàçó. ³ä õâèëþâàííÿ ³ âèïèòîãî øàìïàíñüêîãî ç Ôåäîðîì Ìèõàéëîâè÷åì ñòàëèñÿ äâà íàïàäè ïàäó÷î¿ ï³äðÿä. «Á³ëüøå äâîõ ãîäèí êðè÷àâ â³ä áîëþ, – çãàäóâàëà Àííà Ãðèãîð³âíà, – öå áóëî ùîñü æàõëèâå. ß ìàéæå áóëà ïåðåêîíàíà, ùî ì³é äîðîãèé óëþáëåíèé ÷îëîâ³ê áîæåâî볺». ˳êàð³ ðàäèëè ¿õàòè çà êîðäîí. Àëå ¿õàòè íå áóëî çà ùî: ãðîø³, ÿê³ Äîñòîºâñüêèé îòðèìàâ â³ä Êàòêîâà çà ùå íåíàïèñàíèé ðîìàí («²ä³îò»?), ï³øëè íà ñïëàòó ñàìèõ íåâ³äêëàäíèõ áîðã³â. Òîä³ Àííà Ãðèãîð³âíà âèð³øóº çàêëàñòè âñå ñâîº ïðèäàíå, âêëþ÷àþ÷è ìåáë³ ³ ïîñóä. Íà ö³ ãðîø³ ìîëîä³ âè¿æäæàþòü. Íàäîâãî, ÿê ¿ì çäàâàëîñÿ, íà ö³ëèõ òðè ì³ñÿö³. Ïðîòå âîíè ïðîáóäóòü çà êîðäîíîì ÷îòèðè ðîêè. Ñïî÷àòêó â ͳìå÷÷èí³. Ïîò³ì â Øâåéöàð³¿. ² ñêð³çü, â ÿêîìó á ì³ñò³ âîíè íå ïîáóâàëè, Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ íàñàìïåðåä âåäå ñâîþ äðóæèíó â õóäîæí³é ìóçåé. Ç ùîäåííèêà Àííè Ãðèãîð³âíè: «Äîðîãîþ äî Æåíåâè ìè çà¿õàëè äî Áàçåëÿ, àáè ïîäèâèòèñü îäíó êàðòèíó «Ñìåðòü ²ñóñà Õðèñòà». Öå äèâíèé òâ³ð, àëå íà ìåíå â³í ïîä³ÿâ æàõëèâî, à Ôåäþ òàê óðàçèëî, ùî â³í ïðîãîëîñèâ Ãàíñà Ãîëüáåéíà ÷óäîâèì õóäîæíèêîì ³ ïîåòîì. ²ñóñ ïðåäñòàâëåíèé ç ò³ëîì ñõóäëèì, ê³ñòêè ³ ðåáðà âèäíî, ðóêè ³ íîãè ç ïðîíèçàíèìè ðàíàìè, ðîçïóõë³ ³ ñèëüíî ïîñèí³ë³, ÿê ó ìåðöÿ. ß íå ìàëà ñèë äèâèòèñÿ ³ ï³øëà â ³íø³ çàëè. Êîëè õâèëèí ÷åðåç ï’ÿòíàäöÿòü-äâàäöÿòü ÿ ïîâåðíóëàñÿ, òî çíàéøëà, ùî Ôåäÿ ïðîäîâæóº ñòîÿòè ïåðåä êàðòèíîþ ÿê ïðèêîâàíèé, Ó éîãî îáëè÷÷³ áóâ òîé, í³áè ïåðåëÿêàíèé âèðàç ÿêèé ìåí³ íå ðàç äîâîäèëîñÿ ïîì³÷àòè â ïåðø³ õâèëèíè íàïàäó åï³ëåïñ³¿. ß ïîòèõåíüêó âçÿëà ÷îëîâ³êà ï³ä ðóêó, â³äâåëà â ³íøó çàëó ³ óñàäèëà íà ëàâó. ³í ïîìàëó çàñïîêî¿âñÿ, àëå, âèõîäÿ÷è ç ìóçåþ, íàïîë³ã íà òîìó, àáè ùå ðàç ïîãëÿíóòè íà êàðòèíó. ³í òîä³ ñêàçàâ, ùî â³ä òàêî¿ êàðòèíè ìîæå â³ðà ïðîïàñòè». «Ìåí³ çäàºòüñÿ, æèâîïèñö³ çâè÷àéíî ïîâàäèëèñÿ ïèñàòè Õðèñòà ³ íà õðåñò³, ³ çíÿòîãî ç õðåñòà, âñå ùå ç â³äò³íêîì íåçâè÷àéíî¿ êðàñè â îáëè÷÷³; öþ êðàñó âîíè øóêàþòü çáåðåãòè â Íüîìó íàâ³òü â íàéñòðàøí³øèõ ìóêàõ. Ó êàðòèí³ æ Ðîãîæèíà ïðî êðàñó ³ ñëîâà íåìàº; öå â ïîâíîìó âèãëÿä³ òðóï Ëþäèíè, ßêà âèíåñëà áåçê³íå÷í³ ìóêè ùå äî õðåñòà, ðàíè, êàòóâàííÿ, áèòòÿ â³ä âàðòè, áèòòÿ â³ä íàðîäó, êîëè ³í í³ñ íà Ñîá³ õðåñò ³ âïàâ ï³ä õðåñòîì, ³, íàðåøò³, õðåñíó ìóêó ïðîòÿãîì øåñòè ãîäèí. ß çíàþ, ùî õðèñòèÿíñüêà Öåðêâà âñòàíîâèëà ùå â ïåðø³ ñòîë³òòÿ, ùî Õðèñòîñ ñòðàæäàâ íå îáðàçíî, à ä³éñíî, ³ ùî ³ ò³ëî Éîãî, îòæå, áóëî ï³äïîðÿäêîâàíå çàêîíó ïðèðîäè ñïîâíà ³ àáñîëþòíî. Àëå äèâíî, êîëè äèâèøñÿ íà êàðòèíó, òî íàðîäæóºòüñÿ îäíå îñîáëèâå ³ ö³êàâå çàïèòàííÿ: ÿêùî òàêèé òî÷íî òðóï (à â³í íåîäì³ííî ìàâ áóòè ñàìå òàêèì) áà÷èëè âñ³ Éîãî ó÷í³, Éîãî ãîëîâí³ ìàéáóòí³ àïîñòîëè, áà÷èëè æ³íêè, ÿê³ õîäèëè çà

¹ 1 (57) 2014 Íèì ³ ñòîÿëè á³ëÿ õðåñòà, âñ³ â³ðóâàëè â Íüîãî ³ îáîæíþâàëè Éîãî, òî ÿêèì ÷èíîì ìîãëè âîíè ïîâ³ðèòè, äèâëÿ÷èñü íà òàêèé òðóï, ùî Öåé Ìó÷åíèê âîñêðåñíå? (Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ Äîñòîºâñüêèé. «²ä³îò») Òèæí³ çà òðè, ï³ñëÿ â³ä’¿çäó çà êîðäîí, Äîñòîºâñüêîìó ñòຠâàæêî â ªâðîï³. ͳ íîâèé ðîìàí, í³ ìîëîäà äðóæèíà íå ìîæóòü éîãî ðîçâ³ÿòè. Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ äîìîâëÿºòüñÿ ç äðóæèíîþ ³ âè¿æäæຠäî Ãàìáóðãà, òðîõè ðîçâ³ÿòèñÿ, ïîãðàòè íà ðóëåòö³. Äëÿ Àííè Ãðèãîð³âíè ïî÷èíàþòüñÿ ñòðàøí³ äí³. Ïåðøèé ëèñò ç ïðîõàííÿì âèñëàòè ãðîøåé íà çâîðîòíó äîðîãó âîíà îòðèìàëà âæå ÷åðåç äåê³ëüêà äí³â. «Àíãåë ì³é, íå ïîäóìàé, ùîá ÿ ³ ö³ ïðîãðàâ, àäæå º æ ³ â ìåí³ ñê³ëüêè-íåáóäü ëþäñüêîãî». ×åðåç äâà äí³ â³í êàºòüñÿ çíîâó: «Íàòóðà ìîÿ ï³äëà ³ äóæå ïðèñòðàñíà, ñêð³çü ÿ äî ìåæ³ äîõîäæó, âñå æèòòÿ çà ìåæó

Îòæå âîíè óçÿëè ò³ëî ²ñóñà ³ îáâèëè éîãî ïåëåíàìè ç ïàõîùàìè, ÿê çâè÷àéíî õîðîíÿòü ²óäå¿. Íà òîìó ì³ñö³, äå Éîãî ðîç³ïíóëè, áóâ ñàä, ³ â ñàäó ãð³á íîâèé, â ÿêîìó ùå í³õòî íå áóâ ïîêëàäåíèé. Òàì ïîêëàëè ²ñóñà çàðàäè ï'ÿòíèö³ ²óäåéñüêî¿, òîìó ùî ãð³á áóâ áëèçüêî. ªâàíãå볺 â³ä ²îàííà ïåðåõîäèâ». Ùå ÷åðåç ïàðó äí³â – íîâèé ëèñò: «Àííî, ìèëà, äðóã ì³é, äðóæèíî ìîÿ, ïðîáà÷ ìåí³, íå íàçèâàé ìåíå íåã³äíèêîì! ß çðîáèâ çëî÷èí, ÿ âñå ïðîãðàâ, ùî òè ìåí³ ïðèñëàëà, âñå, âñå, äî îñòàííüîãî êðåéöåðà, â÷îðà æ îòðèìàâ, ³ â÷îðà æ ïðîãðàâ. Àííî, ÿê ÿ òåïåð äèâèòèìóñÿ íà òåáå? Îäíå ³ ëèøå îäíå æàõຠìåíå: ùî òè ñêàæåø, ùî òè ïîäóìàºø ïðî ìåíå? Îäèí òâ³é ñóä ìåí³ ³ ñòðàøíèé! Î, ì³é äðóæå, íå âèíè ìåíå îñòàòî÷íî! Ìåí³ ãðà íåíàâèñíà, íå ëèøå òåïåð, àëå ³ â÷îðà, òðåòüîãî äíÿ, ÿ ïðîêëèíàâ ¿¿. Ïðèñèëàé øâèäøå, ó öþ æ õâèëèíó, ãðîøåé íà âè¿çä, – õî÷ áè áóëè îñòàíí³». Íàðåøò³ ãðàâåöü ïîâåðòàºòüñÿ ïîõìóðèé. Àííà Ãðèãîð³âíà ðîçó쳺, ùî ÷îëîâ³êà ïîòð³áíî ðÿòóâàòè. Âîíà íå äîêîðÿº éîìó í³ â ÷îìó. ³í ãîâîðèòü, ùî ¿ì ïîòð³áíî ïåðå¿õàòè äî Áàäåí Áàäåíà, ³ â³í ãðàòèìå ïî ñèñòåì³. Âîíà íå â³ðèòü í³ â ÿê³ ñèñòåìè, àëå, äîáðå, âîíè ¿äóòü. Òàì â³í ïðîãðàºòüñÿ îñòàòî÷íî. Çàêëàäຠñâî¿ ðå÷³, ðå÷³ äðóæèíè, ñåðåæêè, øóáó. Çàêëàäຠíàâ³òü îáðó÷êó. ³ä³ãðàºòüñÿ, àëå íåíàäîâãî. «Êîëè éòè íà ðóëåòêó áóëî í³ ç ÷èì ³ íå áóëî çâ³äêè ä³ñòàòè ãðîøåé, Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ ïî÷èíàâ ðèäàòè, ñòàâàâ ïåðåä³ ìíîþ íà êîë³íà, áëàãàâ ìåíå ïðîáà÷èòè éîãî çà òå, ùî â³í ìó÷èòü ìåíå ñâî¿ìè â÷èíêàìè. ² ÿ äîêëàäàëà áàãàòî çóñèëü, ùîá çàñïîêî¿òè éîãî, ïðåäñòàâèâøè íàøå ñòàíîâèùå íå íàñò³ëüêè áåçíàä³éíèì. Ñïî÷àòêó ìåí³ çäàâàëîñÿ äèâíèì, ÿê öå Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷, ÿêèé ç òàêîþ ìóæí³ñòþ ïåðåí³ñ â ñâîºìó æèòò³ ñò³ëüêè ñòðàæäàíü (óâ’ÿçíåííÿ ó ôîðòåö³, åøàôîò, çàñëàííÿ, ñìåðòü óëþáëåíîãî áðàòà, äðóæèíè), íå

ìຠñèëè âîë³, àáè ñòðèìàòè ñåáå ³ íå ðèçèêóâàòè îñòàíí³ì òàëåðîì. Àëå ñêîðî ÿ çðîçóì³ëà, ùî öå íå ïðîñòà ñëàáê³ñòü, à âñåïîãëèíàþ÷à ïðèñòðàñòü, ñòèõ³ÿ, ïðîòè ÿêî¿ íàâ³òü òâåðäèé õàðàêòåð áîðîòèñÿ íå ìîæå». «ß – äèòèíà ñòîë³òòÿ, äèòèíà íåâ³ðè ³ ñóìí³âó äî öüîãî ÷àñó, ³, íàâ³òü, (ÿ çíàþ öå) äî ãðîáîâî¿ êðèøêè. ßêèõ ñòðàøíèõ ìóê çàâäàâàëà ³ çàâäຠìåí³ òåïåð öÿ ñïðàãà â³ðèòè, ÿêà òèì ñèëüí³øå â äóø³ ìî¿é, ÷èì á³ëüø â ìåí³ àðãóìåíò³â îñîðóæíèõ. ², ïðîòå æ, Áîã ïîñèëຠìåí³ ³íêîëè õâèëèíè, â ÿê³ ÿ àáñîëþòíî ñïîê³éíèé, ³ â òàê³-òî õâèëèíè ÿ ñêëàâ â ñîá³ ñèìâîë â³ðè. Öåé ñèìâîë äóæå ïðîñòèé: â³ðèòè, ùî íåìຠí³÷îãî ïðåêðàñí³øîãî, ãëèáøîãî, ñèìïàòè÷í³øîãî, ðîçóìí³øîãî, á³ëüø ìóæíüîãî ³ äîñêîíàëîãî, í³æ Õðèñòîñ. Ìàëî òîãî, ÿêùî á õòî ìåí³ äîâ³â, ùî Õðèñòîñ ïîçà ³ñòèíîþ, òî ìåí³ êðàùå á õîò³ëîñÿ çàëèøàòèñÿ ç Õðèñòîì, í³æ ç ³ñòèíîþ.» «Ñâ³é â³ê» Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ äóæå íå ëþáèâ. Ùå ïðàöþþ÷è íàä Ðàñêîëüíèêîâèì, ÿêîãî ðîçäàâèëè «íîâîìîäí³ çàêîðäîíí³ ³äå¿», â³í âèð³øèâ íàïèñàòè ðîñ³éñüêèõ ëþäåé, ÿê³ ïðèñòðàñíî õî÷óòü â³ðèòè, àëå íå ìîæóòü. Ïðî êóïöÿ Ðîãîæèíà, ÿêèé ðîçäèðàºòüñÿ ïðèñòðàñòÿìè, ïðî íåùàñíó êðàñóíþ Íàñòàñ³þ Ïèëèï³âíó. Éîìó õîò³ëîñÿ ïðîäîâæèòè «Çëî÷èí ³ ïîêàðàííÿ», ïîêàçàòè, ÿê øëÿõîì ñòðàøíèõ âèïðîáóâàíü ñèëüíà îñîáà äîñÿãຠñâÿòîñò³. Àëå ³äåÿ ñõîäæåííÿ íå âäàâàëàñÿ. Âîíà âùåíò ðîçáèâàëàñÿ îá òå, ùî, ãëèáîêî àâòîá³îãðàô³÷íîìó ïèñüìåííèêîâ³, íå áóëî

19

¹ 1 (57) 2014 ç êîãî òàêèé ïîðòðåò óçÿòè. ªäèíå, ùî Äîñòîºâñüêèé ïðèäóìàâ â³äðàçó – öå îñòàíí³ ðÿäêèêè âèñíîâêó ðîìàíà. «Äîñèòü çàõîïëþâàòèñÿ, ÷àñ óæå ³ ðîçóìó ïîñëóæèòè. ² âñå öå, ³ âåñü öåé çàêîðäîí, ³ âñÿ öÿ âàøà ªâðîïà, âñå öå îäíà ôàíòàç³ÿ, ³ âñ³ ìè, çà êîðäîíîì, îäíà ôàíòàç³ÿ. Çãàäàéòå ìîº ñëîâî, ñàì³ ïîáà÷èòå! Ó Áàäåí³ ÿ âèð³øèâ íàíåñòè â³çèò Òóðãåíºâó. ³äâåðòî ñêàæó, ÿ ³ ðàí³øå íå ëþáèâ öþ ëþäèíó. Íå ëþáëþ éîãî àðèñòîêðàòè÷íî ôàðèñåéñüê³ îá³éìè, ç ÿêèìè â³í ë³çå ö³ëóâàòèñÿ, àëå ï³äñòàâëÿº Âàì ñâîþ ùîêó. Ãåíåðàëüñòâî æàõëèâå. À ãîëîâíå, éîãî êíèãà «Äèì» ìåíå äðàòóâàëà. ³í ñàì ãîâîðèâ, ùî ãîëîâíà éîãî äóìêà ïîëÿãຠó ôðàç³: «ßêùî á ïðîâàëèëàñÿ Ðîñ³ÿ, òî íå áóëî á æîäíîãî í³ çáèòêó, í³ õâèëþâàííÿ â ëþäñòâ³». ³í çàÿâèâ ìåí³, ùî â³í îñòàòî÷íèé àòå¿ñò. Ëàÿâ Ðîñ³þ ³ ðîñ³ÿí ïîòâîðíî, æàõëèâî. ß ïîðàäèâ éîìó äëÿ çðó÷íîñò³ âèïèñàòè ç Ïàðèæà òåëåñêîï. «Äëÿ ÷îãî?» – çàïèòàâ â³í. «Çâ³äñè äàëåêî, – â³äïîâ³äàâ ÿ. – Âè íàâåäåòå íà Ðîñ³þ ³ ðîçäèâèòåñü íàñ, áî æ, ïðàâî, ðîçãëåä³òè âàæêî». Ç òîãî ÷àñó ÿ áà÷èâ Òóðãåíºâà ò³ëüêè ðàç, íà âîêçàë³. Ìè ïîäèâèëèñÿ îäèí íà îäíîãî ³ íå çàõîò³ëè âêëîíèòèñÿ». Ñàì Äîñòîºâñüêèé ïèëüíî ñòåæèòü çà Ðîñ³ºþ. Ùîäíÿ â³í ç æàäí³ñòþ ÷èòຠðîñ³éñüê³ ãàçåòè. Âñ³ çàãîëîâêè ïðèñâÿ÷åí³ ñïðàâ³ Íå÷àºâà. Òåðîð íàáóâຠíàäçâè÷àéíîãî ðîçìàõó. À êàäðè ³äåéíîãî ôðîíòó êóþòüñÿ ó Ôåäîðà Ìèõàéëîâè÷à ïðÿìî íà î÷àõ: «Ó Æåíåâ³ ÿ ïðÿìî ïîòðàïèâ íà Êîíãðåñ Ñâ³òó. Ö³ ïàíîâå, ñîö³àë³ñòè ³ ðåâîëþö³îíåðè, áðåõàëè ç òðèáóíè ïåðåä 5000 ñëóõà÷³â. Öå ñóìíî. Ïî÷àëè ç òîãî, ùî äëÿ äîñÿãíåííÿ ìèðó íà çåìë³ ïîòð³áíî âèíèùèòè õðèñòèÿíñüêó â³ðó, âåëèê³ äåðæàâè çíèùèòè, âñ³ êàï³òàëè ãåòü, àáè âñå áóëî ñï³ëüíå, çà íàêàçîì. Âñå öå áåç ùîíàéìåíøîãî äîêàçó, âñå öå çàâ÷åíî ùå 20 ðîê³â òîìó íàïàì’ÿòü, òà òàê ³ çàëèøèëîñÿ. ² ãîëîâíå – âîãîíü, ìå÷! ² ï³ñëÿ òîãî, ÿê âñå âèíèùèòüñÿ, òî òîä³, íà ¿õ äóìêó, ³ áóäå ìèð». Äîñòîºâñüêèé áåðåòüñÿ çà òå, çà ùî äî íüîãî ç ïèñüìåííèê³â íå áðàâñÿ í³õòî – çìàëþâàòè ëþäèíó ïîä³áíó äî Õðèñòà. Õðèñòà, ßêèé æèâå â Ðîñ³¿ äåâ’ÿòíàäöÿòîãî ñòîë³òòÿ. «Çàäàâñÿ, ìîæëèâî, äóæå, àëå çà äåÿê³ õàðàêòåðè ðó÷àþñÿ. Î, ÿêáè óäàâñÿ ðîìàí!  óñï³õó éîãî – âñå ìîº ìàéáóòòÿ». Íåâ³ðà, ÿêà âåäå äî âáèâñòâà, ñòຠãîëîâíîþ ³äåºþ ðîìàíà. Íàçâà «²ä³îò», ÿêó Äîñòîºâñüêèé äàâ öüîìó òâîðó, ñëîâî, ÿêå îêð³ì ïîáóòîâîãî ñâîãî âèêîðèñòàííÿ ìàëî ùå ³ ³íø³ çíà÷åííÿ: íàðîäíå, äå âîíî áóëî áëèçüêå ñëîâàì «ïîê³ðëèâèé», «óáîãèé», «þðîäèâèé», òîáòî Áîæà ëþäèíà, ³ äðåâíüîêíèæíå, äå ñëîâî öå äîäàâàëîñÿ äî ëþäèíè, äàëåêî¿ â³ä â÷åíèõ çíàíü, àëå ìóäðî¿ ñåðöåì. «Íó, êîëè òàê, – âèãóêíóâ Ðîãîæèí, – çîâñ³ì òè êíÿçü, âèõîäèø þðîäèâèé. ² òàêèõ, ÿê òè, Áîã ëþáèòü!» Çà çàäóìîì Äîñòîºâñüêîãî, îáðàç Ìèøê³íà (ñïî÷àòêó â³í õîò³â äàòè ñâîºìó ãåðîºâ³ ïð³çâèùå Õðèñòîâ) ïîâèíåí íàâåñòè ÷èòà÷à íà äóæå ïðîñòó, àëå óêðàé íå-

îáõ³äíó äëÿ íîðìàëüíîãî ëþäñüêîãî æèòòÿ äóìêó: Õðèñòîñ ïîìåð íå ëèøå òîìó, ùî êîëèñü ÿê³ñü ëþäè, ïåðåïîâíåí³ çë³ñòþ, Éîãî ïîãóáèëè. ³í ïîìåð ÷åðåç êîæíîãî ç íàñ ³ ðàäè êîæíîãî ç íàñ. Ëþäè, ÿê³ êðè÷àëè «Ðîç³ïíè Éîãî!», âñüîãî ëèøå «òóðáóâàëèñÿ ïðî ïîë³òè÷íó ñòàá³ëüí³ñòü ñâ êðà¿íè». ϳëàò, ÿêèé ïîñëàâ ñâ³äîìî íåâèííó Ëþäèíó íà ñìåðòü, äóìàâ, ùî â³í íå â³äïîâ³äàëüíèé, óìèâ ðóêè. Ñîëäàòè, ÿê³ çíóùàëèñÿ ç Õðèñòà, «ïðîñòî âèêîíóâàëè íàêàç», ³ «ïîçëîâò³øàëèñÿ òðîõè, ÿê ÷àñòî çëîðà䳺ìî ìè, ñ쳺ìîñÿ íàä ÷óæèì ãîðåì ³ ç ðàä³ñòþ äîäàºìî ñòðàæäàþ÷³é ëþäèí³ ùå îäèí óäàð. Ñïðàâæí³é ³ä³îòèçì äóìàòè, ùî ìè íåâ³äïîâ³äàëüí³ çà ñòðàæäàííÿ ³ ñìåðòü Õðèñòà, ùî ìè âèÿâèëèñÿ á êðàùèìè, ÿêùî á Ñïàñèòåëü ïðèéøîâ íà çåìëþ çàðàç. Ó ëþòîìó 68-ãî â³äáóâàºòüñÿ ïîä³ÿ, ÿêà â³äâîë³êຠÄîñòîºâñüêîãî â³ä ðóëåòêè. Ó íüîãî íàðîäæóºòüñÿ äîíüêà. Ôåäîðó Ìèõàéëîâè÷ó 46, ³ öå éîãî ïåðøà äèòèíà. ³í äຠ¿é ³ì’ÿ ñâ óëþáëåíî¿ ãåðî¿í³ – Ñîíÿ. ³í ùàñëèâèé. Àëå Ñîô³¿ Ôåäîð³âí³ ñóäèëîñÿ ïðîæèòè íà ñâ³ò³ ëèøå òðè ì³ñÿö³. «Õàé, õàé ñì³øíà ìîÿ ëþáîâ äî ì ïåðøî¿ äèòèíè, õàé ÿ ñì³øíî âèñëîâëþâàâñÿ ïðî íå¿ â áàãàòüîõ ëèñòàõ ìî¿õ. Öå ìàëåíüêå òðèì³ñÿ÷íå ñòâîð³ííÿ – áóëà äëÿ ìåíå âæå îñîáèñò³ñòü ³ õàðàêòåð. Âîíà ïî÷èíàëà ìåíå çíàòè, ëþáèòè ³ ïîñì³õàëàñÿ, êîëè ÿ ï³äõîäèâ. Êîëè ÿ ñâî¿ì ñì³øíèì ãîëîñîì ñï³âàâ ¿é ï³ñí³, âîíà ëþáèëà ¿õ ñëóõàòè. ² îñü òåïåð ìåí³ ãîâîðÿòü ó âò³õó, ùî ó ìåíå ùå áóäóòü ä³òè. À Ñîíÿ äå? Äå öÿ ìàëåíüêà îñîáèñò³ñòü, çà ÿêó ÿ, ñì³ëèâî ãîâîðþ, õðåñíó ìóêó ïðèéìó, àáè ò³ëüêè âîíà áóëà æèâà». «Çàëèøàòèñÿ â Æåíåâ³, äå âñå íàãàäóâàëî íàì ïðî Ñîíþ, áóëî íåìèñëèìî, – çãàäóâàëà Àííà Ãðèãîð³âíà, – Øâåéöàð³ÿ ñòàëà äëÿ ìîãî ÷îëîâ³êà ìàéæå íåñòåðïíà. ³í çâèíóâà÷óâàâ ó ñìåðò³ Ñîí³ ³ ïîãàíèé, ì³íëèâèé êë³ìàò, ³ ñàìîâïåâíåí³ñòü ë³êàðÿ, ³ íåâì³ë³ñòü íÿíüêè. Ñàìèõ øâåéöàðö³â Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ çàâæäè íåäîëþáëþâàâ, àëå ÷åðñòâ³ñòü ³ áåçñåðäå÷í³ñòü, âèÿâëåíà áàãàòüìà â õâèëèíè íàøîãî òÿæêîãî ãîðÿ, ùå çá³ëüøèëè öþ íåïðèÿçíü. ßê ïðèêëàä áåçñåðäå÷íîñò³, ïðèâåäó, ùî íàø³ ñóñ³äè, çíàþ÷è ïðî íàøó âòðàòó, ïðèñëàëè ïðîñèòè, ùîá ÿ ãîëîñíî íå ïëàêàëà, îñê³ëüêè öå 䳺 ¿ì íà íåðâè. Ìè âèð³øèëè ïåðå¿õàòè. ϳä âïëèâîì ïðîùàííÿ ç ìîãèëîþ Ñîíå÷êè Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ áóâ íàäçâè÷àéíî çâîðóøåíèé ³ ïðèãîëîìøåíèé. Òóò âïåðøå â æèòò³ (â³í ð³äêî ðåìñòâóâàâ), ÿ ïî÷óëà éîãî ã³ðê³ ñêàðãè íà äîëþ, ùî âñå æèòòÿ éîãî ïåðåñë³äóâàëà.» «ß áóâ äóæå íåùàñíèé âåñü öåé ÷àñ. Çäîðîâ’ÿ ìîº ïîãàíå: íàïàäè, êë³ìàò ðîçëàäíàëè ìî¿ íåðâè. Ðîìàíîì ÿ íåçàäîâîëåíèé äî â³äðàçè. Ïðàöþâàòè íàìàãàâñÿ íàñòèðëèâî, àëå íå ì³ã: äóøà íåçäîðîâà. Òåïåð çðîáëþ îñòàííº çóñèëëÿ íà 3-ó ÷àñòèíó. ßêùî ïîïðàâëþ ðîìàí – âèäóæàþ ñàì. ßêùî í³ – âñå, çàãèíóâ...» «Ñìåðòü – ºäèíèé öàð ³ âëàäèêà íà çåìë³. Ñìåðòü – ðîçãàäêà òàºìíèö³ ñâ³òó», – ãîâîðèòü â òðåò³é ÷àñòèí³ ìîëîäèé ñóõîòíèé í³ã³ë³ñò ²ïîëèò. Êàðòèíà Ãîëüáåéíà ï³äøòîâõíóëà éîãî äî ³äå¿ ñàìîãóáñòâà. «Ñìåðòü íå ïåðåì³ã íàâ³òü

Òîé, Õòî ïåðåìàãàâ ïðèðîäó çà æèòòÿ Ñâîº. Ëàçàðÿ âîñêðåñèâ, à Ñàìîãî ïðèðîäà ïîãëèíóëà». Íàéóëþáëåí³øîþ êàðòèíîþ Äîñòîºâñüêèõ áóëà Ñèêñò³íñüêà Ìàäîííà. Âîíè áàãàòî ðàç³â ìèëóâàëèñÿ íåþ â Äðåçäåí³. Ó Àííè Ãðèãîð³âíè ìèìîâîë³ âèðèâàëîñÿ: «Ùî çà êðàñà!», à Ôåä³ð Ìèõàéëîâè÷ çíàõîäèâ â ïîñì³øö³ Áîãîðîäèö³ ñêîðáîòó. «ßêùî íàì òàê âàæêî òåïåð, – äóìàâ â³í, – êîëè ìè âæå çíàºìî ïðî òå, ùî Õðèñòîñ ïåðåì³ã ñìåðòü, òî ÿê áóëî Áîæ³é Ìàòåð³ õîâàòè Ñàìó Íàä³þ íà â³÷íå æèòòÿ?» Ó ÿêóñü ìèòü éîìó çäàëîñÿ, ùî â³í äîòîðêíóâñÿ äî ³ñòèíè. Âåëèêà Ñóáîòà ñòàâèòü ëþäèíó ïåðåä íàéá³ëüøèì âèáîðîì: àáî òè â³ðèø, àáî – í³. Êàðòèíà Ãîëüáåéíà, ÿêà âèñèòü â ê³ìíàò³ Ðîãîæ³íà íàä äâåðèìà, âñ³ì ñòàâèòü öå çàïèòàííÿ. Ó òðåò³é ÷àñòèí³ Äîñòîºâñüêèé íà íüîãî â³äïîâ³äàº. «ßêùî íåìຠâîñêðåñ³ííÿ ìåðòâèõ, òî ³ Õðèñòîñ íå âîñêðåñ». – ïîâòîðþº â³í ñëîâà àïîñòîëà Ïàâëà. – À ÿêùî Õðèñòîñ íå âîñêðåñ, òî âñå ìàðíî». Äîñòîºâñüêèé íå áóâ çàäîâîëåíèé ñâî¿ì ðîìàíîì. «Ëèøå äî îñòàííüî¿ ÷àñòèíè, – ÿê ïèøå â³í â ëèñò³, – ÿ ïåðåêîíàâñÿ, ùî í³êîëè ùå â ìîºìó ë³òåðàòóðíîìó æèòò³ íå áóëî ó ìåíå ïîåòè÷íî¿ äóìêè êðàùå ³ áàãàòøå. Àëå ðîìàí âæå íàïèñàíèé ³ íàäðóêîâàíèé.» Ãîëîâíèé ãåðîé âèéøîâ íå òàêèì ïåðåêîíëèâèì, ÿê â³í õîò³â, òà âñå æ îñòàííÿ ãëàâà éîìó ïîäîáàºòüñÿ. Ó í³é â³äêðèâàºòüñÿ òàºìíèöÿ ìàãíåòè÷íî¿ ä³¿ êàðòèíè Ãîëüáåéíà: äèâî ªâàíãåë³ÿ íå â òîìó, ùî âîñêðåñຠÑèí Áîæèé. À â òîìó, ùî âîñêðåñຠÑèí Ëþäñüêèé. Îñü äóìêà êàðòèíè, ÿêà ñâî¿ì íàòóðàë³çìîì â³äëÿêàëà ³ éîãî äðóæèíó, ³ éîãî êíÿçÿ Ìèøê³íà. Ðîìàí äîïèñàíèé, ãðîøåé, àáè ïîâåðíóòèñÿ äî Ðîñ³¿, íåìàº. Äîñòîºâñüêèé ñïóñòîøåíèé, ïðèãí³÷åíèé. Ñòàí ÷îëîâ³êà òðèâîæèòü Àííó Ãðèãîð³âíó, ³ âîíà çä³éñíþº íåéìîâ³ðíèé â÷èíîê. Âîíà íàñêð³áຠîñòàíí³ ãðîø³, â³ääຠ÷îëîâ³êîâ³ ³ ïðîïîíóº éîìó ïî¿õàòè ïîãðàòè â ðóëåòêó. ³äâîë³êòèñÿ. ¯¿ ëàã³äí³ñòü éîãî ïðèãîëîìøóº. «Óïîêîðþâàííÿ – ñòðàøíà ñèëà», – ïèøå â³í ó ùîäåííèêó. Àëå ïðèñòðàñòü ñâîþ ïîáîðîòè íå ìîæå. ¯äå. Çâè÷àéíî, çíîâó âñå ïðîãðàº, ó ïîâíîìó â³ä÷à¿ á³æèòü ðîçøóêóâàòè ðîñ³éñüêîãî ñâÿùåíèêà. Á³æèòü ïî òåìí³é âóëèö³, çíàõîäèòü õðàì, ÿêèé çäàºòüñÿ éîìó ïðàâîñëàâíîþ öåðêâîþ, õî÷å óâ³éòè, àëå öå âèÿâëÿºòüñÿ ñèíàãîãà. Îï³âíî÷³ â³í ïèøå äðóæèí³: «Òåïåð öÿ ôàíòàç³ÿ, ùî ìó÷èëà ìåíå äåñÿòü ðîê³â, çíèêëà íàâ³êè. Ìàëî òîãî: ÿ íåíà÷å ïåðåðîäèâñÿ âåñü åòè÷íî. Ãîâîðþ öå òîá³ ³ Áîãîâ³. Àííî, â³ð, â³äíèí³ ÿ äîñÿãíó ìåòè ³ äàì òîá³ ùàñòÿ». Ç öüîãî äíÿ Äîñòîºâñüêèé á³ëüøå í³êîëè â æèòò³ íå ãðàâ. «Íåâæå íå çíàºòå, ùî âñ³ ìè, ùî õðåñòèëèñÿ â Õðèñòà ²ñóñà, â ñìåðòü Éîãî õðåñòèëèñÿ? Îòæå ìè ïîãðåáëèñü ç Íèì õðåùåííÿì â ñìåðòü, ùîá, ÿê Õðèñòîñ âîñêðåñ ç ìåðòâèõ ñëàâîþ Îòöÿ, òàê ³ íàì õîäèòè â îíîâëåíîìó æèòò³. Áî ÿêùî ìè ñïîëó÷åí³ ç Íèì ïîä³áí³ñòþ ñìåðò³ Éîãî, òî ìàºìî áóòè ñïîëó÷åí³ ³ ïîä³áí³ñòþ âîñêðåñ³ííÿ.» (Ïîñëàííÿ äî Ðèìëÿí ñâÿòîãî àïîñòîëà Ïàâëà) (neofit.ru)

20

¹ 1 (57) 2014

²ì’ÿ ñâÿòèòåëÿ ²îàííà Çëàòîóñòà çíàéîìå êîæí³é ïðàâîñëàâí³é ëþäèí³ — õî÷à á òîìó, ùî â õðàìàõ ñëóæèòüñÿ ñêëàäåíà íèì ë³òóðã³ÿ. Àëå ÿêùî óÿâèòè ñîá³, ÿê â³í â ïëîò³ ðàïòîì îïèíèâñÿ á íà ö³é ë³òóð㳿, — ùî á â³í ñêàçàâ ç àìâîíà? ³äçíà÷èâ áè, ÿê áàãàòî çì³íèëîñÿ â ïîðÿäêó áîãîñëóæ³ííÿ ç IV ñòîë³òòÿ? Çäèâóâàâñÿ á, íàñê³ëüêè ³íàêøå âèãëÿäàþòü ñüîãîäí³ ïðèõîæàíè? Àáî, íàâïàêè, âèãîëîñèâ áè ïîëóì’ÿíó ïðîïîâ³äü ïðî òå, ÿê ìàëî íàñïðàâä³ çì³íèëè ìèíóë³ ñòîë³òòÿ õðèñòèÿíñüêî¿ ³ñòî𳿠ëþäñüê³ äóø³, ÿê æèâóòü â íàñ ò³ æ ð³äê³ äîáðî÷åñíîñò³ ³ ïîøèðåí³ âàäè, ùî ³ â éîãî ÷àñè? Ïðîâ³íö³àë ³í íàðîäèâñÿ áëèçüêî 347 ðîêó â Àíò³îõ³¿ â ñ³ì’¿ âîºíà÷àëüíèêà íà ³ì’ÿ Ñåêóíä. ̳ñöå ³ ÷àñ íàðîäæåííÿ áàãàòî â ÷îìó âèçíà÷èëè îáðàç éîãî õðèñòèÿí-ñüêîãî ñëóæ³ííÿ. Âåñü òîé êðàé âõîäèâ äî ñêëàäó âåëè÷åçíî¿ Ðèìñüêî¿ ³ìïåð³¿, âëàäà ÿêî¿ ëèøå íåùîäàâíî íàâåðíóëàñÿ ó õðèñòèÿíñòâî. Àíò³îõ³ÿ áóëà íàéá³ëüøèì ì³ñòîì ñõ³äíîãî Ñåðåäçåìíîìîð’ÿ, äå öèâ³ë³çàö³ÿ åëë³í³çìó áóëà ñóñ³äàìè ç ñåì³òñüêîþ. Öå òóò ùå â àïîñòîëüñüê³ ÷àñè âïåðøå ïðîçâó÷àëà ñàìà íàçâà «õðèñòèÿíè». Ó ñåëàõ òóò ãîâîðèëè ïðàêòè÷íî ìîâîþ Õðèñòà ³ àïîñòîë³â – àðàìåéñüêîþ (öåé ¿¿ âàð³àíò çàçâè÷àé íàçèâàþòü «ñ³ð³éñüêîþ»), â ì³ñòàõ çâó÷àëè âèøóêàí³ ô³ëîñîôñüê³ áåñ³äè ³ ðåòåëüíî ïîáóäîâàí³ ïðîìîâè ãðåöüêîþ. Òóò áóëè âñ³ ìîæëèâîñò³ çäîáóòè õîðîøó ³ ð³çíîá³÷íó îñâ³òó, ÿê çàãàëüíîãóìàí³òàðíó, òàê ³ ñóòî õðèñòèÿíñüêó, ³ ²îàíí íèìè â þíîñò³ ñêîðèñòàâñÿ, áëàãî â³í ïîõîäèâ ³ç çàáåçïå÷åíî¿ ñ³ì’¿. Ñòàâëåííÿ äî õðèñòèÿíñòâà â Ðèìñüê³é ³ìïå𳿠äðóãî¿ ïîëîâèíè IV ñòîë³òòÿ áóëî ÷àñòêîâî ñõîæèì íà òå, ùî ìè çíàºìî ³ç âëàñíîãî äîñâ³äó. Ëþäè ïîõèëîãî â³êó ùå ïàì’ÿòàëè ò³ ÷àñè, êîëè ãîâîðèòè ïðî Õðèñòà áóëî ñìåðòåëüíî íåáåçïå÷íî, ìîæíà áóëî ïîòðàïèòè íà àðåíó ÿê æåðòâà äëÿ äèêèõ çâ³ð³â. Òà ³ ï³ä ÷àñ îòðîöòâà ²îàííà Ðèìîì ïðàâèâ ³ìïåðàòîð Þë³àí ³äñòóïíèê, ÿêèé íàìàãàâñÿ â³äðîäèòè ÿçè÷åñüêó ðåë³ã³þ. Âò³ì, Þë³àí ïîòåðï³â íåâäà÷ó ³ ñàì çàãèíóâ íà â³éí³, òîæ â³äíèí³ ³ìïåð³ÿ ñòàâàëà õðèñòèÿíñüêîþ. Öå îçíà÷àº, ùî â Öåðêâó ïðèéøëà âåëè÷åçíà ê³ëüê³ñòü ëþäåé – õòî çàðàäè â³ðè, õòî çà êîìïàí³þ, õòî ç ö³êàâîñò³, à õòîñü ³ ó ïîøóêàõ âèãîäè. Âñ³õ ¿õ îá’ºäíóâàëî óêðàé ïîâåðõíåâå çíàéîìñòâî ç â³ðîþ ³ æèòòÿì Öåðêâè ³ àáñîëþòíî ÿçè÷åñüêèé ìåíòàë³òåò. Íåçàáàðîì ï³ñëÿ ñìåðò³ Þë³àíà ïðèéíÿâ õðåùåííÿ ³ äâàäöÿòèð³÷íèé ²îàíí. Ñåðåä íîâîîõðåùåíèõ íåáàãàòî áóëî ëþäåé íàñò³ëüêè îñâ³÷åíèõ. Áàãàòî õòî ³ çîâñ³ì íå ðîçóì³â, ÷èì ïîêëîí³ííÿ Õðèñòó ïðèíöèïîâî â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä ïîêëîí³ííÿ áåçë³÷³ áîæåñòâ, ÿêèõ âîíè ðàí³øå øàíóâàëè. À äåÿê³ áà÷èëè â õðèñòèÿíñòâ³ âñüîãî ëèøå íîâó ³äåîëîã³þ, êîðèñíó ³ìïåðñüê³é âëàä³. Ñàìå òîä³ ³ ñàìå ç öèõ ïðè÷èí çàðîäèëîñÿ ÷åðíåöòâî – ðóõ òèõ, õòî ðåòåëüíî îáåð³ãàâ ÷èñòîòó õðèñòèÿíñòâà, â³ääàëÿ-

þ÷èñü â³ä ãàëàñëèâèõ íàòîâï³â â ìàëîäîñòóïí³ ì³ñöÿ. ²îàíí òåæ ïðèéíÿâ ÷åðíåöòâî ï³ñëÿ ñìåðò³ ñâ ìàòåð³ Àíôóñè: ÷îòèðè ðîêè â³í ïðîâ³â â ñàìîò³, äâà ç íèõ – â ïîâíîìó ìîâ÷àíí³. Éîãî êðàñíîìîâñòâó íàëåæàëî âèçð³òè, íåìîâ ïëîäó â ÷ðåâ³. À ÷è áàãàòî õòî ç íàñ ñòåðï³â áè â òàê³é ñèòóàö³¿, àáè íå ïî÷àòè ïîâ÷àòè âñ³õ äîâêîëà? ² ó ö³, ³ â ïîäàëüø³ ðîêè ²îàíí äóæå áàãàòî ïèñàâ – ñüîãîäí³ ç³áðàííÿ éîãî òâîð³â çàéìຠö³ëó ïîëèöþ. Öå ³ áîãîñëîâñüê³ òðàêòàòè, ³ êîìåíòàð³ íà Ñâÿùåííå Ïèñàííÿ, ³ ëèñòè ð³çíèì ëþäÿì ç ð³çíèõ ïðèâîä³â, ³, çâè÷àéíî æ, ïðîïîâ³ä³. Àëå äî íèõ ñïðàâà ä³éøëà íå â³äðàçó.

Ïóáë³öèñò íà àìâîí³ Ùå äî â³äëþäíèöòâà ²îàíí áóâ ðóêîïîêëàäåíèé â ÷èòöÿ – îäèí ç íèæ÷èõ ñòóïåí³â öåðêîâíî¿ ³ºðàðõ³¿. Õîò³ëè éîãî âèñâÿòèòè ³ â ïðåñâ³òåðè, ³, íàâ³òü, â ºïèñêîïè, àëå â³í â³äìîâèâñÿ. Âëàñí³ ðîçäóìè íà ö³ òåìè ïðèâåëè éîãî äî íàïèñàííÿ «Øåñòè ñë³â ïðî ñâÿùåíñòâî». Îò ÿê áà÷èâ â³í ïàñòèðñüêó â³äïîâ³äàëüí³ñòü: «Ïàñòèðåâ³ ïîòð³áíî ìàòè áàãàòî ðîçñóäëèâîñò³ ³ áàãàòî î÷åé, àáè ç óñ³õ áîê³â ñïîñòåð³ãàòè ñòàí äóø³. ßê áàãàòî õòî ïðèõîäèòü â îçëîáëåííÿ ³ âïàäຠó â³ä÷àé â ñâîºìó ïîðÿòóíêó òîìó, ùî íå ìîæóòü ïåðåíîñèòè æîðñòîêîãî ë³êóâàííÿ; òà, íàâïàêè, º ³ òàê³, ÿê³, íå îòðèìàâøè ïîêàðàííÿ, â³äïîâ³äíîãî ãð³õàì, âäàþòüñÿ äî áåçïå÷íîñò³, ñòàþòü íàáàãàòî ã³ðøå ³ íàâàæóþòüñÿ ãð³øèòè ùå á³ëüøå». Âëàñíå, ö³ «Ø³ñòü ñë³â» – ïîÿñíåííÿ, ÷îìó ²îàíí íå ââàæàâ ïîòð³áíèì â òîé ìîìåíò ñòàâàòè ñâÿùåíèêîì. Âò³ì, êîëè â³í ïîâåðíóâñÿ â Àíò³îõ³þ, òî â 381 ðîö³ áóâ ðóêîïîêëàäåíèé â äèÿêîíà, ³ ëèøå ÷åðåç áàãàòî ðîê³â – â ïðåñâ³òåðà. Éîìó áóëî äîðó÷åíî âèãîëîøóâàòè ïðîïîâ³ä³, ³ â³í ðîáèâ öå ïðè ç³áðàíí³ íàðîäó íå ð³äøå, í³æ äâà ðàçè íà òèæäåíü, à ³íêîëè ³ ùîäíÿ.  ò³ ÷àñè íå áóëî çàñîá³â ìàñîâî¿ ³íôîðìàö³¿, à êíèãè áóëè äóæå äîðîã³, ³ ïðîïîâ³äü, ïî ñóò³, çàëèøàëàñÿ ºäèíèì ñïîñîáîì íàâ÷èòè õî÷ ÷îãîñü öåðêîâíèé íàðîä.  öåíòð³ éîãî ïðîïîâ³ä³ çàâæäè çàëèøàëîñÿ Ñâÿùåííå Ïèñàííÿ. ² öå íå äèâíî, àäæå â³í ñàì ââàæàâ, ùî ñàìå «â³ä íåçíàííÿ Ïèñàííÿ ñòàëèñÿ íåçë³÷åíí³ ëèõà: çâ³äñè âèðîñëà âåëèêà çàðàçà ºðåñ³, çâ³äñè – íåäáàéëèâå æèòòÿ, äàðåìí³ ïðàö³. Ïîä³áíî äî òîãî, ÿê ïîçáàâëåí³

ÎÑÎÁÈ ÒÀ ÎÑÎÁÈÑÒÎÑÒ² öüîãî ñâ³òëà íå ìîæóòü ïðÿìî éòè, òàê ³ íå ïîãëÿäàþ÷³ íà ïðîì³íü áîæåñòâåííîãî Ïèñàííÿ, çìóøóþòüñÿ áàãàòî ³ ÷àñòî ãð³øèòè, îñê³ëüêè âî³ñòèíó õîäÿòü â íàéãëèáø³é ï³òüì³». ²îàíí ì³ã âèáðàòè ÿêóñü îäíó ç á³áëåéñüêèõ êíèã ³ ðîçáèðàòè ¿¿ äåòàëüíî, â³ä ãëàâè äî ãëàâè, çà êîæíîþ ïðîïîâ³ääþ, à ì³ã ïîñòóïèòè ³íàêøå – ïðèñâÿòèòè ñâîþ áåñ³äó òèì ñòîð³íêàì Ïèñàííÿ, äå éäåòüñÿ ïðî ñâÿòî, ùî íàñòàº. Àëå éîãî ³íòåðåñ äî Ïèñàííÿ – íå òåîðåòè÷íèé, ñàìå òàì â³í çíàõîäèòü íàéâàæëèâ³ø³ âêàç³âêè äëÿ ñâ ïàñòâè: ÿê æèòè çà ªâàíãå볺ì, ÿê âèêîíóâàòè âîëþ Áîæó, ÿê ëþáèòè áëèæíüîãî. Éîãî ïðîïîâ³ä³ äóæå ìàëî ñõîæ³ íà íóäí³ áîãîñëîâñüê³ ëåêö³¿, ïåðåñèïàí³ öèòàòàìè. Îñü â³í ðîçïîâ³äຠïðî õàíàíåÿíêó, òîáòî ÿçè÷íèöþ, ÿêà çâåðíóëàñÿ äî Õðèñòà ç áëàãàííÿì ïðî çö³ëåííÿ ¿¿ äîíüêè. Ñåðåä àóäèòîð³¿, íàïåâíî, áóëî áàãàòî â÷îðàøí³õ ÿçè÷íèê³â, âèõ³äö³â ïðàêòè÷íî ç ð³äíèõ ì³ñöü ö³º¿ æ³íêè, òàêèõ æå, ïî ñóò³, õàíàíå¿â. «Îòæå, âîçëþáëåíèé, çíàþ÷è, ùî òàê áóâຠï³ä ÷àñ ìîëèòîâ, íàñë³äóé õàíàíåÿíêó; õî÷à òè – ÷îëîâ³ê, ïðîòå íàñë³äóé æ³íêó, ³íîïëåì³ííèöþ, ñëàáêó, çíåäîëåíó, ÿêà âñ³ìà çíåâàæàºòüñÿ. Òè íå ìàºø á³ñíóâàòî¿ äîíüêè? Àëå òè ìàºø ãð³øíó äóøó. Ùî ñêàçàëà õàíàíåÿíêà? “Ïîìèëóé ìåíå: äîíüêà ìîÿ æîðñòîêî á³ñíóºòüñÿ”. Òàê ³ òè ñêàæè: “Ïîìèëóé ìåíå: äóøà ìîÿ æîðñòîêî á³ñíóºòüñÿ”. Êóäè á òè íå ï³øîâ, ñêð³çü ÷óºø ñëîâà Õðèñòîâ³: “Î, æ³íêî! Âåëèêà â³ðà òâîÿ”. Óâ³éäè äî öåðêâè ïåðñ³â, ³ ïî÷óºø Õðèñòà, ßêèé ãîâîðèòü: “Î, æ³íêî! Âåëèêà â³ðà òâîÿ”; òàê ñàìî ÿê ³ â öåðêâó ãîò³â, âàðâàð³â, ³íä³éö³â, ìàâð³â, ³ áóäüÿêó êðà¿íó, ÿêó îñâ³òëþº ñîíöå». ² ïðîñò³ ëþäñüê³ â³ä÷óòòÿ íå ïðîõîäÿòü ïîâç óâàãó Çëàòîóñòà. ³í ïèøå ìîëîä³é âäîâ³ ³, ïåðø, í³æ ïîâ÷àòè, ïðàãíå ïîñï³â÷ó-

21

¹ 1 (57) 2014 âàòè ¿é: «Âñ³ áóäóòü çãîäí³ ç òîáîþ, ³ í³õòî, íàâ³òü ç âåëüìè ëþáîìóäðèõ, íå áóäå ïåðå÷èòè òîìó, ùî òè îòðèìàëà òÿæêèé óäàð, ³ ùî ïîñëàíà çâåðõó ñòð³ëà óðàçèëà òåáå â ñàìå ðîêîâå ì³ñöå… Ðàçîì ç òîáîþ ³ ÿ âèçíàþ, ùî íà âñ³é çåìë³ ì³æ ñâ³òñüêèìè ëþäüìè íåáàãàòî áóâàëî òàêèõ ëþá’ÿçíèõ, ïîê³ðëèâèõ, ùèðèõ, ðîçóìíèõ ³ áëàãî÷åñòèâèõ, ÿê òâ³é ÷îëîâ³ê. Àëå, ÿêáè â³í àáñîëþòíî çðóéíóâàâñÿ ³ ïåðåòâîðèâñÿ í³ íà ùî, òîä³ ñë³ä áóëî á òóæèòè ³ çàñìó÷óâàòèñÿ; ÿêùî æ â³í ïðèïëèâ â òèõó ïðèñòàíü ³ ïåðåñåëèâñÿ äî ñâîãî ä³éñíîãî Öàðÿ, òî ïðî öå ïîòð³áíî íå ïëàêàòè, à ðàä³òè. Öÿ ñìåðòü íå ñìåðòü, àëå äåÿêå ïåðåñåëåííÿ ³ ïåðåì³ùåííÿ ç ã³ðøîãî ñòàíó â êðàùèé, ³ç çåìë³ íà íåáî, â³ä ëþäåé äî àíãåë³â ³ àðõàíãåë³â, äî Âëàäèêè àíãåë³â ³ àðõàíãåë³â». À îñü ùî ãîâîðèòü â³í ïîäâèæíèêîâ³, ÿêîãî äóìêè ïðî äåìîíñüê³ ñïîêóñè çìóñèëè äóìàòè ïðî ñàìîãóáñòâî: «ßêå çëî, âåëèêå àáî ìàëå, ìîæå çàïîä³ÿòè íàì äåìîí ñàì ïî ñîá³? Ñìóòîê æå ³ áåç íüîãî ìîæå çðîáèòè áàãàòî çëà, ³ á³ëüø³ñòü ç òèõ, ÿê³ íàêëàëè íà ñåáå ïåòëþ, àáî çàêîëîëèñÿ ìå÷åì, àáî âòîïèëèñÿ â ð³÷êàõ, àáî çàíàïàñòèëè ñåáå àáèÿê ³íàêøå, çàõîïëåí³ áóëè äî òàêî¿ íàñèëüíèöüêî¿ ñìåðò³ ñìóòêîì. ßê æå ìîæíà, ñêàæåø òè, íå ñóìóâàòè? Ìîæíà, ÿêùî, â³äêèíóâøè äóìêè íàòîâïó ïðî öåé ïðåäìåò, ïîäóìóâàòèìåø ïðî ãîðíº. Òåïåð òâîº ïîëîæåííÿ çäàºòüñÿ òîá³ æàõëèâèì, òîìó ùî íàòîâï ââàæຠéîãî òàêèì; àëå ÿêùî òè çàõî÷åø ç òî÷í³ñòþ ðîçãëÿíóòè éîãî ñàìî ïî ñîá³, â³äìîâèâøèñü â³ä ïîðîæíüîãî ³ ïîìèëêîâîãî óïåðåäæåííÿ, òî çíàéäåø, ùî âîíî íå ÿâëÿº ñîáîþ æîäíîãî ïðèâîäó äëÿ ñìóòêó». Çà êðàñíîìîâñòâî ²îàííà íàçèâàþòü Çëàòîóñòîì, àëå â³í ñëóæèòü Áîãîâ³ äàëåêî íå ëèøå âóñòàìè. Áàãàòî çàéìàºòüñÿ â³í ³ äîáðîä³éí³ñòþ â Àíò³îõ³¿. Éîãî ñëàâà íå ïðîéøëà ïîâç óâàãó âëàäè Ñõ³äíî¿ Ðèìñüêî¿ ³ìïåð³¿: êîëè â 397 ðîö³ ïîìåð Êîíñòàíòèíîïîëüñüêèé àðõ³ºïèñêîï Íåêòàð³é, íà ãîëîâóþ÷ó êàôåäðó çàïðîñèëè ñàìå ²îàííà. Ãîëîâíó ðîëü òóò ç³ãðàëî áàæàííÿ ³ìïåðàòîðà Àðêàä³ÿ áà÷èòè â ñâî¿é ñòîëèö³ òàêîãî îáäàðîâàíîãî ³ àêòèâíîãî ³ºðàðõà.

Âèêðèâà÷ çíàò³ Àëå, ÿê öå ÷àñòî áóâàº, î÷³êóâàííÿ âëàäè íå çá³ãëèñÿ ³ç ñïðàâæí³ì ïîêëèêàííÿì âåëèêîãî õðèñòèÿíèíà. Ïðîïîâ³äóâàòè éîìó âäàºòüñÿ âæå íå òàê ÷àñòî, ÿê ðàí³øå, ïðîòå â³í ç ãîëîâîþ ïîãëèíຠâ îðãàí³çàö³þ ïðàêòè÷íî¿ ä³ÿëüíîñò³ Öåðêâè: äîëຠðîçáðàòè, óñóâຠíåã³äíèõ êë³ðèê³â, âèìàãຠâ³ä ³íøèõ ñòàðàííîñò³ é ÷èñòîòè æèòòÿ. ªïèñêîï â éîãî óÿâëåíí³ íå îáëàñêàíèé âëàäîþ ÷èíîâíèê, à ñëóæèòåëü íàðîäó Áîæîãî. ³í ðîçïðîäóº ðîçê³øíå âáðàííÿ àðõ³ºïèñêîïñüêîãî ïàëàöó ³ ïåðåäຠâèðó÷åí³ êîøòè íà óòðèìàííÿ ë³êàðåíü ³ ãîòåë³â äëÿ ïàëîìíèê³â. Öå áóâ ÷àñ, êîëè âæå ñòàëà çàáóâàòèñÿ ïåðâèííà ïðîñòîòà õðèñòèÿíñüêèõ îá-

ùèí, îñîáëèâî òóò, â íàéá³ëüøîìó ³ áàãàòþùîìó ì³ñò³ ñâ³òó, ïîðÿä ç áëèñêó÷èì ³ìïåðàòîðñüêèì äâîðîì. Ìàéæå í³êîãî âæå íå äèâóâàëî, ùî ãîëîäíèé æåáðàê ³ áåíêåòóþ÷èé áàãà÷ (íåìîâ ç ºâàíãåëüñüêî¿ ïðèò÷³) ôîðìàëüíî ñóòü áðàòè ó Õðèñò³, à íà ä³ë³ â³ä îäíîãî äî ³íøîãî ÿê â³ä çåìë³ äî íåáà. Ìàëî êîãî áåíòåæèëî äàëåêå â³ä àñêåçè æèòòÿ ³íøèõ õðèñòèÿíñüêèõ ïàñòèð³â. Àëå Çëàòîóñò íå çáèðàâñÿ ìèðèòèñÿ í³ ç ÷èì ïîä³áíèì. ³ä íîâîãî êîíñòàíòèíîïîëüñüêîãî àðõ³ºïèñêîïà ä³ñòàºòüñÿ âñ³ì: ³ ºïèñêîïàì, ³ çíàò³, ³ íàâ³òü ³ìïåðàòîðñüê³é ïàð³. Àëå á³ëüø çà âñå â³í îçáðîþºòüñÿ ïðîòè áàãàòñòâà ³ ñîö³àëüíîãî ðîçøàðóâàííÿ: «Ñïî÷àòêó Áîã íå çðîáèâ îäíîãî áàãàòèì, à ³íøîãî á³äíèì ³, ïðèâ³âøè ëþäåé, íå ïîêàçàâ îäíîìó áàãàòî ñêàðá³â, à ³íøîãî ïîçáàâèâ öüîãî ïðèäáàííÿ, àëå âñ³ì íàäàâ äëÿ îáðîáêè îäíó ³ òó æ çåìëþ. ßêèì æå ÷èíîì, êîëè âîíà ñêëàäຠçàãàëüíå íàäáàííÿ, òè âîëî䳺ø ñò³ëüêîìà ³ ñò³ëüêîìà ä³ëÿíêàìè, à áëèæí³é íå ìàº í³ êëàïòèêà çåìë³? <…> Êîðèñòîëþáí³ áàãà÷³ – öå ÿê³ñü ðîçá³éíèêè, ùî çàñ³ëè ïðè äîðîç³, ãðàáóþòü ïðîõîäÿùèõ ³ çàêîïóþòü ìàéíî ³íøèõ â ñâî¿õ êîìîðàõ, ÿê ñâèí³ â áðóä³, âîíè ïîò³øàþòüñÿ, âàëÿþ÷èñü â íå÷èñòîòàõ ñð³áëîëþáñòâà». Òàê ³ ç ³ìïåðàòðèöåþ ªâäîêñ³ºþ, ôàêòè÷íîþ ïðàâèòåëüêîþ ïðè ñëàáêîìó ³ áåçâ³ëüíîìó ³ìïåðàòîðîâ³ Àðêà䳿, Çëàòîóñò âñòóïຠâ êîíôë³êò ÷åðåç ¿¿ íàäì³ðíó ðîçê³ø ³ æàä³áí³ñòü. ³í çàõèùຠâ³ä êîíô³ñêàö³¿ ìàéíî âäîâè ³ ä³òåé îïàëüíîãî âåëüìîæ³, à â õðàì³, âèêðèâàþ÷è â ïðîïîâ³äÿõ ôðàíòóâàò³ âèòðàòè, íåäâîçíà÷íî ïîêàçóº î÷èìà íà ñàìó ³ìïåðàòðèöþ. Òàêîãî çíåñòè âîíà í³ÿê íå ìîãëà! Àäæå ùå íåäàâíî ðèìñüê³ ³ìïåðàòîðè îô³ö³éíî ââàæàëèñÿ áîãàìè, à «îáðàçà âåëè÷íîñò³» áóëà íàéñòðàøí³øèì êðèì³íàëüíèì çëî÷èíîì. Ñåðåä ñâÿùåíñòâà ³ ºïèñêîïàòó áàãàòî õòî òåæ áóâ â îáðàç³ íà ñâÿòèòåëÿ: éîãî âèìîãè çäàâàëèñÿ íàäì³ðíèìè, éîãî ñòèëü óïðàâë³ííÿ – æîðñòîêèì. Ó 403 ðîö³ Ñîáîð ºïèñêîï³â â³äïðàâèâ ²îàííà Çëàòîóñòà äî çàñëàííÿ. Ïðàâäà, òðèâàëî âîíî íåäîâãî: ïðîñòèé íàðîä îáîæíþâàâ ñâîãî àðõ³ºïèñêîïà, â ñòîëèö³ ïî÷àëèñÿ õâèëþâàííÿ, ³ éîãî äîâåëîñÿ ïîâåðíóòè. ²îàíí ïðîñòî íå ì³ã ñïðèéìàòè õðèñòèÿíñòâî ³ îñîáëèâî ñâÿùåíñòâî íå ñåðéîçíî, íå ì³ã ïîðÿä ç ñîáîþ áà÷èòè ëþäåé, ÿê³ ïîºäíóâàëè õðèñòèÿíñüêó ñèìâîë³êó ³ç àáñîëþòíî ÿçè÷åñüêèìè â÷èíêàìè. Íàïðèêëàä, âñòàíîâèëè íà ì³ñüêîìó ³ïîäðîì³ ñð³áíó ñòàòóþ ³ìïåðàòðèö³ – ùî â öüîìó òàêîãî? Çàâæäè òàê ïîñòóïàëè â Ðèì³! Àëå ²îàíí â³äãóêóºòüñÿ íà öþ ïîä³þ ïðîïîâ³ääþ: «Çíîâ ²ðîä³àäà á³ñíóºòüñÿ, çíîâ îáóðþºòüñÿ, çíîâ òàíöþº, çíîâ âèìàãຠãîëîâó ²îàííà íà áëþä³». ²ìïåðàòðèöþ â³í ïîð³âíþº ç ðîçïóñíîþ äðóæèíîþ öàðÿ ²ðîäà, ³ìïåðàòîð, â³äïîâ³äíî, âèÿâëÿºòüñÿ ²ðîäîì. Öå âæå áóëî çàíàäòî. Ó 404 ðîö³ íîâèé Êîíñòàíòèíîïîëüñüêèé ñîáîð â³äïðàâëÿº ²îàííà Çëàòîóñòà â íîâå çàñëàííÿ. Ñàì â³í ñêàçàâ ïðî öå òàê: «Áðàò³ÿ, çëîä³é íå ïðèõîäèòü òóäè,

äå õìèç, ñ³íî ³ äðîâà, àëå – òóäè, äå ëåæèòü çîëîòî, àáî ñð³áëî, àáî ïåðëè; òàê ³ äèÿâîë íå âõîäèòü òóäè, äå ïðåëþáíèê, àáî áîãîõóëüíèê, àáî õèæàê, àáî êîðèñòîëþáåöü, àëå – òóäè, äå ò³, õòî ïðîâîäèòü ïóñòèííå æèòòÿ. Òîæ, ÿêùî âèæåíóòü ìåíå, ÿ óïîä³áíþñÿ ²ëë³; ÿêùî êèíóòü â ãðÿçþêó – ²ºðå쳿; ÿêùî â ìîðå – ïðîðîêîâ³ ²îí³; ÿêùî â ð³â – Äàíè³ëó; ÿêùî ïîá’þòü êàì³ííÿì – Ñòåôàíó; ÿêùî îáåçãîëîâëÿòü – ²îàííó Ïðåäòå÷³; ÿêùî áèòèìóòü ïàëèöÿìè – Ïàâëó; ÿêùî ðîçïèëÿþòü ïèëêîþ – ²ñàé¿; ³ î, ÿêáè ïèëêîþ äåðåâ’ÿíîþ, àáè ìåí³ íàñîëîäèòèñÿ ëþáîâ’þ äî õðåñòà!» Àëå ó ²îàííà Çëàòîóñòà áóëà ñâîÿ âëàñíà äîðîãà, ïðî ÿêó ìîæíà ñêàçàòè éîãî æ ñëîâàìè: «Æèòòÿ ïðàâåäíèõ áëèñêó÷å; àëå ÿê âîíî ðîáèòüñÿ áëèñêó÷èì, ÿêùî íå ÷åðåç òåðï³ííÿ? Ïðèäáàâøè, ïîëþáè éîãî, áðàò, ÿê ìàò³ð ìóæíîñò³». ³í áóâ â³äïðàâëåíèé äî ì³ñòå÷êà Êóêóç ó ³ðìåí³¿, äå ïðîäîâæóâàâ íàéàêòèâí³øå ëèñòóâàííÿ ç äðóçÿìè (äî íàñ ä³éøëî á³ëüøå äâîõñîò ëèñò³â). ² çà öå ç Êóêóçà â³í áóâ â³äïðàâëåíèé ùå äàë³, íà ñàìèé êðàé òîä³øíüî¿ ²ìïå𳿠– â ϳò³óíò (íèí³øíÿ ϳöóíäà â Àáõà糿). ̳ñöÿ ïðèçíà÷åííÿ çìó÷åíèé ñâÿòèòåëü òàê ³ íå äîñÿã – â³í ïîìåð â ì³ñòå÷êó ï³ä íàçâîþ Êîìàíè 14 âåðåñíÿ 407 ðîêó. Ïåðåä ñìåðòþ â³í âèãîëîñèâ ñëîâà, ùî ñòàëè ïîò³ì ñâîãî ðîäó îñòàíí³ì äåâ³çîì âñ³õ ïîñòðàæäàëèõ õðèñòèÿí: «Ñëàâà Áîãó çà âñå!» Ó öèõ ñëîâàõ – ï³äñóìîê éîãî çåìíîãî æèòòÿ. Øàíóâàííÿ ñâÿòèòåëÿ ïî÷àëîñÿ ïðàêòè÷íî â³äðàçó ï³ñëÿ éîãî ñìåðò³, ³ ìîù³ éîãî íåäîâãî çàëèøàëèñÿ â Êîìàíàõ. Âæå â 438 ðîö³ çà ³í³ö³àòèâîþ íîâîãî ïàòð³àðõà Ïðîêëà ³ íîâîãî ³ìïåðàòîðà Ôåîäîñ³ÿ (ñèíà Àðêàä³ÿ) âîíè áóëè ïåðåíåñåí³ äî Êîíñòàíòèíîïîëÿ. Çâ³äòè âîíè áóëè âèêðàäåí³ â 1204 ðîö³ õðåñòîíîñöÿìè, ÿê³ â³äâåçëè ¿õ äî Ðèìó, ³ ëèøå â 2004 ðîö³ ²îàíí Ïàâëî II ïîâåðíóâ ¿õ íà êîëèøíº ì³ñöå. Êîí÷èíà ñâÿòîãî ²îàííà Çëàòîóñòà çá³ãëàñÿ ç³ ñâÿòîì Âîçäâèæåííÿ Æèâîòâîðÿùîãî Õðåñòà Ãîñïîäíüîãî, ³ òîìó éîãî ïàì’ÿòü áóëà ïåðåíåñåíà íà 13/26 ëèñòîïàäà. Êð³ì òîãî, 27 ñ³÷íÿ/9 ëþòîãî â³äçíà÷àºòüñÿ ïàì’ÿòü ïåðåíåñåííÿ ñâÿòèõ ìîù³â ñâÿòèòåëÿ ²îàííà Çëàòîóñòà ç Êîìàí äî Êîíñòàíòèíîïîëÿ, à 30 ñ³÷íÿ/12 ëþòîãî – Ñîáîð Âñåëåíñüêèõ â÷èòåë³â ³ ñâÿòèòåë³â Âàñèë³ÿ Âåëèêîãî, Ãðèãîð³ÿ Áîãîñëîâà ³ ²îàííà Çëàòîóñòà. Àëå ìè äî òîãî æ ïîìèíàºìî ñâÿòèòåëÿ íà á³ëüøîñò³ íàøèõ ë³òóðã³é ³ çóñòð³÷àºìî ðàçîì ç íèì êîæíó Ïàñõó, ñëóõàþ÷è â õðàìàõ éîãî «Îãëàñèòåëüíå ñëîâî», äå öèòàòè ç Ïèñàííÿ ïåðåìåæàþòüñÿ ç òð³óìôóþ÷èì ãîëîñîì ñàìîãî ²îàííà: «Ñìåðòü, äå òâîº æàëî? Ïåêëî, äå òâîÿ ïåðåìîãà? Âîñêðåñ Õðèñòîñ, ³ òè íèçâåðæåíèé! Âîñêðåñ Õðèñòîñ, ³ ïàëè äåìîíè! Âîñêðåñ Õðèñòîñ, ³ ðàä³þòü àíãåëè! Âîñêðåñ Õðèñòîñ, ³ òîðæåñòâóº æèòòÿ! Âîñêðåñ Õðèñòîñ, ³ í³õòî íå ìåðòâèé ó ãðîá³! Áî Õðèñòîñ, ïîâñòàâøè ç ãðîáó, – ïåðâ³ñòîê ç ïîìåðëèõ. Éîìó ñëàâà ³ äåðæàâà ó â³êè â³ê³â!»

Àíäð³é ÄÅÑÍÈÖÜÊÈÉ

22

¹ 1 (57) 2014

...Õðèñòîñ éøîâ ïóñòåëüêîþ, ò³ºþ ïóñòåëüêîþ, ÿêó â³äïî÷èâàþ÷³, ùî âèðóøàþòü íà Ìåðòâå ìîðå, ïðî¿æäæàþòü íà àâòîáóñ³ â³ä ªðóñàëèìó. Áóëà âåñíà, ³ áàãàòî ñâ³òñüêèõ ó÷åíèõ íàâ³òü ââàæàþòü, ùî íåâèïàäêîâî Õðèñòîñ ïðîéøîâ öþ äîðîãó ç ó÷íÿìè ñàìå â òàêó, áëàãîäàòíó, ïîðó...  ñâÿò³ äí³ Ñòðàñíîãî òèæíÿ ïðîéäåìî ïî ñâÿòèõ ì³ñöÿõ ªðóñàëèìó ðàçîì ç Îëüãîþ Ëþá³ìîâîþ, àâòîðîì ô³ëüì³â «Îñòàíí³ äí³ ²ñóñà (äâ³ ñå𳿠— «Âõ³ä Ãîñïîäí³é äî ªðóñàëèìó» ³ «Ïàñõà»), «Ñòðàñíà ñåäìèöÿ», «Õðàì Ãðîáó».

Святинi планети Земля

Ïî÷íåìî ïîäîðîæ ìè ç äîðîãè Õðèñòà ç Ãàë³ëº¿, â³ä ²îðäàíà. Õðèñòîñ éøîâ ïóñòåëüêîþ, ïðèáëèçíî ò³ºþ ïóñòåëüêîþ, ÿêó â³äïî÷èâàþ÷³, ÿê³ âèðóøàþòü íà Ìåðòâå ìîðå, ïðî¿æäæàþòü íà àâòîáóñ³, ùî éäå ç ªðóñàëèìó. Òàê îò, áóëà âåñíà, ³ áàãàòî ñâ³òñüêèõ ó÷åíèõ íàâ³òü ââàæàþòü, ùî íåâèïàäêîâî Õðèñòîñ ïðîéøîâ öþ äîðîãó ç ó÷íÿìè ñàìå â òàêó áëàãîäàòíó ïîðó. Ïîäîðîæí³ ìîãëè íî÷óâàòè íà ñâ³æîìó ïîâ³òð³, íå áóëî ïåêó÷î¿ ñïåêè, â êîëîäÿçÿõ áóëà âîäà, ÷àñ â³ä ÷àñó íàêðàïàâ äîùèê – áëàãîñëîâåííèé ÷àñ, âñå ðîçêâ³òàº. ², ïëþñ, çíîâó æ òàêè, êîðèñòóþ÷èñü ëîã³êîþ ñâ³òñüêèõ ëþäåé – Ñïàñèòåëü, áåçóìîâíî, ðîçóì³â, ùî íà ²óäåéñüêó Ïàñõó â ñòîëèö³ áóäå ìàêñèìàëüíà ê³ëüê³ñòü íàðîäó, à ïðîïîâ³äóâàòè çàâæäè êðàùå â íàòîâï³, à íå íà ïóñòèííèõ âóëèöÿõ Ñòàðîãî ì³ñòà. Ìè æ, õðèñòèÿíè, êåðóºìîñÿ ³íøîþ ëîã³êîþ: òèì, ùî ìîòèâè Õðèñòà çðîçóì³òè íå íàìàãàºìîñÿ. Çíàºìî, ùî ëîã³êà â Éîãî âèáîð³ áóëà, àëå íàâðÿä ÷è òà, ïðî ÿêó ãîâîðÿòü íåâ³ðóþ÷³ äîñë³äíèêè. Ç ªâàíãåë³ÿ ìè çíàºìî, ùî Õðèñòîñ ïðèõîäèòü íå â³äðàçó äî ªðóñàëèìó, à ó ³ôàí³þ. Äî ñâî¿õ äðóç³â – Ëàçàðÿ ³ éîãî äâîõ ñåñòåð – Ìàðôè ³ Ìàð³¿. Çàðàç öå ì³ñòå÷êî íåäàëåêî â³ä ªðóñàëèìó ïðàêòè÷íî ïîâí³ñòþ ìóñóëüìàíñüêå ³ íàçèâàºòüñÿ Àëü-Ëàçàð³ÿ. Òàì àáñîëþòíî ïðåêðàñíî. Àðàáè òàì äðóæí³, êàì³í÷èêîì íå êèíóòü, õðèñòèÿí âñå ìåíøå, àëå, ïðîòå, äî õðèñòèÿí òóò ñòàâëÿòüñÿ íå ïîãàíî, ó òîìó ÷èñë³ ³ ç êîðèñëèâèõ ì³ðêóâàíü: òóðèñòè — äæåðåëî äîõîäó. ² òóäè ìîæíà çàëþáêè ç’¿çäèòè ïîïàëîìíè÷àòè. Àëü-Ëàçàð³ÿ – íàçâà ãîâîðèòü ñàìà çà ñåáå. Ïðîòÿãîì äâîõ òèñÿ÷ ðîê³â íàéãîëîâí³øà ïîä³ÿ äëÿ ì³ñòà – òå, ùî Õðèñòîñ âîñêðåñèâ òóò Ëàçàðÿ. ª òàì ïå÷åðà, äå Ëàçàð áóâ ïîõîâàíèé. ²íøà ñïðàâà, ùî ïå÷åð íà Ñâÿò³é çåìë³ ìàëî, à õîâàëè â íèõ áàãàòî ³ ÷àñòî, òîìó íàñ íå ïîêèäຠáåçóìíà äóìêà «òóò ÷è íå òóò öå áóëî?» Ïðîñòî çà ìàéæå äâ³ òèñÿ÷³ ðîê³â òóò çì³íèëàñÿ áåçë³÷ ãîñïîäàð³â, ³ ì³ñöå ñèëüíî âèäîçì³íèëîñÿ. Ñêëåï³ííÿ óñèïàëüí³ âèøòóêàòóðåí³, ïîêðèò³ ãðàôô³ò³, ðàí³øå âõ³ä áóâ âçàãàë³ ó ³íøîìó ì³ñö³, ïðîòå ïå÷åðà ñïðàâëÿº

ñèëüíå âðàæåííÿ. Öå – «áåçïåðå÷íå» ì³ñöå. Òîìó ùî ìîãèëó Ëàçàðÿ ïî÷èòàëè ç ïåðøîãî ñòîë³òòÿ – öå çàïåðå÷èòè íåìîæëèâî. Öå ïðàêòè÷íî ÿê òåîð³ÿ ï’ÿòè ðóêîñòèñêàíü, íó, äâîõ òèñÿ÷ ðóêîñòèñêàíü. Òîáòî ìè â äóìêàõ ìîæåìî ïîòèñíóòè ðóêó àïîñòîëàì, ÿê³ öå ì³ñöå øàíóâàëè. Ó Â³ôàí³¿ ìàëî ðîñ³éñüêèõ ïàëîìíèê³â, àëå º â í³é äèâíå ì³ñöå, ïîâ’ÿçàíå ç Ðîñ³ºþ, — ³ôàíñüêà øêîëà äëÿ ä³â÷àòîê. Ðîçïîâ³ì ³ñòîð³þ ¿¿ ñòâîðåííÿ. Äâ³ äóæå çâîðóøëèâ³ øîòëàíäêè îäíîãî äíÿ, áëèçüêî 70-òè ðîê³â òîìó, ïðîíèêëèñÿ ³äåºþ áëàãîä³éíèöòâà, ùî â³äáóâàëîñÿ â ïðàâîñëàâíîìó ìîíàñòèð³ Ìà𳿠Ìàãäàëèíè. Âîíè áóëè õðèñòèÿíêè, àëå, çðîçóì³ëî, íå ïðàâîñëàâí³. Ïðàâîñëàâ’ÿ âîíè ïðèéíÿëè âæå íà Ñâÿò³é Çåìë³, à òàêîæ ïðèéíÿëè ïîñòðèæåííÿ ç ³ìåíàìè Ìàðôà ³ Ìàð³ÿ. ßê ñåñòðè Ëàçàðÿ, ïàì’ÿòàºòå? Òàê îò – íîâîñïå÷åí³ Ìàðôà ³ Ìàð³ÿ â³äïðàâèëèñÿ ó ³ôàí³þ. Ìîíàñòèð êóïèâ â öüîìó ì³ñö³ çåìëþ. ² ñåñòðè âèð³øèëè, ùî çàéìàòèìóòüñÿ òóò ñîö³àëüíèì ñëóæ³ííÿì. ßê çàõ³äíèì ïàííî÷êàì, ¿ì öå áóëî íàäçâè÷àéíî áëèçüêî. Ó íèõ áóâ ì³öíèé òàêèé êîëåêòèâ÷èê. Òàì áóëî ï’ÿòü îñ³á — ÷îòèðüîõ â³ðîñïîâ³äàíü. Óëüð³êà ç Äàí³¿ áóëà ëþòåðàíêîþ, â³ðìåíêà — êàòîëè÷êà, äâ³ íîâîñïå÷åí³ ïðàâîñëàâí³, ç ïàì’ÿòíèìè äëÿ ³ôàí³¿ ³ìåíàìè Ìàðôà ³ Ìàð³ÿ, ³ ñòîðîæ ²áðàãèì, ìóñóëüìàíèí. ³í öèõ ïàííî÷îê îõîðîíÿâ. Òàê îò, ñåñòðè ïî÷àëè ðîç÷èùàòè òåðèòîð³þ ³ âèÿâèëè êàì³íü ï’ÿòîãî ñòîë³òòÿ, íà ÿêîìó áóëî íàïèñàíî: «Íà ñüîìó ì³ñö³ Ìàðôà ïî÷óëà ñëîâà Ãîñïîäà ïðî âîñêðåñ³ííÿ». À ïîðÿä ç íèì — çíàéøëè ïå÷åðó. Ç ªâàíãåë³ÿ ìè çíàºìî, ùî Ìàðôà âèá³ãëà íàçóñòð³÷ Ñïàñèòåëåâ³ ³ ïîâ³äîìèëà ã³ðêó – ÿê ¿é çäàâàëîñÿ — çâ³ñòêó ïðî ñìåðòü áðàòà. Õðèñòîñ æå ï³ñëÿ öüîãî ùå 2 äí³ çàëèøàºòüñÿ íà òîìó ì³ñö³, äå éîãî

Ëåâîâ³ âîðîòà

Via Dolorosa

23

¹ 1 (57) 2014 çóñòð³ëà Ìàðôà. Íèí³øí³ ñåñòðè ³ôàíñüêî¿ îáèòåë³ ãîâîðÿòü: «Ìè íå õî÷åìî ñêàçàòè, ùî ³í æèâ â ö³é ïå÷åð³, àëå âè òóò ñàì³ ïîñò³éòå íà ïðèãð³â³ ³ ïîäóìàéòå, äå Õðèñòîñ ì³ã çíàõîäèòèñÿ». Ó ïå÷åð³ çðîáëåíèé äóæå êðàñèâèé õðàì. ² íà Ëàçàðåâó ñóáîòó ïðîâîäÿòü ñëóæáó. Ãîâîðÿòü, ùî öå ó íèõ ùå ³ îñîáèñòå ñâÿòî Òîðæåñòâà Ïðàâîñëàâ’ÿ, òîìó ùî íàðîäó çáèðàºòüñÿ áàãàòî, âîíè âèíîñÿòü äèíàì³êè ³, ÿê àðàáè êðè÷àòü «àëëàõ àêáàð» ï’ÿòü ðàç³â íà äåíü, òàê âîíè ðàç íà ð³ê â ãó÷íîìîâö³ ñëóæàòü Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ. Àëå ïîâåðíåìîñÿ çíîâó íà 70 ðîê³â íàçàä. Ò³ ÷åðíèö³ — Ìàðôà ³ Ìàð³ÿ — âèð³øèëè â³äêðèòè íåâåëè÷êó ë³êàðíþ. ² öå ¿õ âðÿòóâàëî, òîìó ùî ìóñóëüìàíñüêå íàñåëåííÿ íå äóæå çðàä³ëî ¿õí³é ïîÿâ³. ² êîëè âîíè ¿¿ â³äêðèëè, ñòàâëåííÿ äî îáèòåë³ ñèëüíî çì³íèëîñÿ. Ïåðøîþ ¿õ ïàö³ºíòêîþ ñòàëà æ³íêà, ÿêà îáâàðèëàñÿ â ìàñë³. ² âæå ÷åðåç òðè òèæí³ âñå àðàáñüêå íàñåëåííÿ ñòîÿëî â ÷åðç³. ² âñå ÷àñò³øå ñòàëè ïðèíîñèòè õâîðèõ ä³òåé. Òàê ñòàëî çðîçóì³ëî, ùî ïîòð³áíî â³äêðèâàòè øêîëó. ³ôàíñüêàÿ øêîëà äëÿ ä³â÷àòîê ³ñíóº âæå 70 ðîê³â. Íèí³øí³é ¿¿ äèðåêòîð – òåæ ñåñòðà Ìàðôà. Äî ïîñòðèæåííÿ ¿¿ çâàëè Ìàðãî, àáî íàâ³òü Ìàðòîþ, âîíà — â÷èòåëüêà ç ͳìå÷÷èíè, ÿêà ïðè¿õàëà òî÷íî òàê, ÿê ³ ò³ äâ³ øîòëàíäêè, àëå íà ñ³ì äåñÿòèë³òü ï³çí³øå. ² ïîâòîðèëà äîðîãó ñâî¿õ ïîïåðåäíèöü. Çàêîõàëàñÿ â ì³ñöå, çàêîõàëàñÿ â ä³â÷àò, âèâ÷èëà ðîñ³éñüêó, àíãë³éñüêó ³ àðàáñüêó, ùîá íà àðàáñüê³é âèêëàäàòè ä³â÷àòêàì ðîñ³éñüêó. À ùå òàì àáñîëþòíî ÷óäîâ³ ó÷åíèö³ — àðàáñüê³ ä³â÷àòêà. Öå àáñîëþòíî ³íø³ àðàáñüê³ ä³òè, ÿê³ íà òîá³ âèñíóòü íå â³ä áàæàííÿ îòðèìàòè â³ä òåáå 10 øåêåë³â, à â³ä ëþáîâ³. Âîíè ÿê³ñü òàê³... «Áîã º ëþáîâ», ïî-ñïðàâæíüîìó. Ó íàñ ïðèéíÿòî «ï³àðèòè» âñÿê³ ïðîåêòè, àëå ïðî öåé ïðîåêò ìàëî õòî çíàº.

70 ðîê³â, íåçàëåæíî í³ â³ä êîãî, ðîñ³éñüê³é ìîâ³ ó÷àòü àðàáñüêèõ ä³â÷àòîê. Âîíè çäîáóâàþòü ã³äíó îñâ³òó, âîíè, çðîçóì³ëî, äóæå ÷àñòî ïîâåðòàþòüñÿ â ìóñóëüìàíñüê³ ñ³ì’¿, àëå òàì º ïàíñ³îíàò, äå æèâóòü ä³òè ç äóæå íåáëàãîïîëó÷íèõ ñ³ìåé (ñåñòðè òàêòîâíî óìîâ÷óþòü, â ÷îìó ñàìå ïîëÿãຠ¿õ íåáëàãîïîëó÷÷ÿ, ³ æîäíó ³ñòîð³þ íå ðîçïîâ³äàþòü, òðåáà â³ääàòè ¿ì íàëåæíå). ijâ÷àòêà ïðåêðàñíî ãîâîðÿòü ðîñ³éñüêîþ, òîìó ùî ìîâó, ÿêó ¿ì âèêëàäàþòü, — íåìîâ çàêîíñåðâóâàëè â ¿¿ äîðåâîëþö³éíîìó âèãëÿä³. Á³ë³ âèâåçëè ¿¿ äî ªâðîïè, à ïîò³ì äèâíèì ÷èíîì âîíà îïèíèëàñÿ íà Ñâÿò³é çåìë³. ² öå ðîñ³éñüêà ìîâà, ÿêó òè ³íêîëè ìîæåø ïî÷óòè â ϳòåð³, äåñü íà êóõí³ ó áàáóñ³ òîâàðèøà. À òóò, çà òèñÿ÷³ ê³ëîìåòð³â â³ä Ðîñ³¿, áóäü-ÿêèé ô³ëîëîã ðîçïóñòèòü âóõà. Ïðîñòî ìàííà íåáåñíà, à íå ðîñ³éñüêà ìîâà. Òàì òàê ãîâîðÿòü âñ³ ñåñòðè. Äèâíå ì³ñöå, äèâí³ âå÷³ðí³ ñëóæáè â ñóáîòó. Âñ³ì ðàäæó ïðè¿õàòè ñþäè ³ ïîìîëèòèñÿ ðàçîì ç ñåñòðàìè.

Éäåìî äàë³. Ñàìå ó ³ôàí³¿ Ãîñïîäü æèâå ïåðåä àðåøòîì â ñàäó Ãåôñèìàíñüêîìó. Çâ³äñè â³í õîäèòü ùîäíÿ äî ªðóñàëèìó ³ ïðîïîâ³äóº òàì. Ñó÷àñí³ ïàëîìíèêè ï³øêè íå õîäÿòü. Çàðàç íàì âàæêî óÿâèòè, ùî ìè êóäèñü äîâãî ìîæåìî éòè ï³øêè. Õî÷à, êîëè â ñåðåäèí³ ÕÕ ñòîë³òòÿ ïîíîâèëèñÿ ðîñ³éñüê³ ïàëîìíèöòâà íà Ñâÿòó Çåìëþ, àëå íå ç Ðîñ³¿ òîä³, à ç ðîñ³éñüêîãî çàðóá³ææÿ – ðîñ³éñüê³ ïàëîìíèêè çóïèíÿëèñÿ ó ³ôàí³¿. ² æèëè ÿêðàç íà ðîñ³éñüê³é ä³ëÿíö³ ó ³ôàí³¿, õî÷à, çäàâàëîñÿ á, ³ áóëè ðîçïåùåí³ ïàðèçüêèì æèòòÿì. ² ïðîòå ãîëîâíèé «â³äíîâíèê ïàëîìíèöòâà» ºïèñêîï Ìåôîä³é ââàæàâ, ùî íå ìîæíà æèòè â ãîòåëÿõ, à ïîòð³áíî æèòè â ìîíàñòèð³ ³ ï³øêè, ïî ìîæëèâîñò³, éòè äî ªðóñàëèìó. Òàê îò, Ãîñïîäü ïðè¿æäæຠíà â³ñüëþêó äî Çîëîòèõ âîð³ò ªðóñàëèìó. Íàòîâï éîãî ó÷í³â ³ ïîñë³äîâíèê³â êèäຠï³ä íîãè â³ñëþêó ñâ³é îäÿã ³ ïàëüìîâ³ ã³ëêè. Ñó÷àñí³ ïàëîìíèêè íå çìîæóòü óâ³éòè äî ì³ñòà òèìè æ âîðîòàìè, â ÿê³ â’¿æäæàâ âåðõè íà â³ñëþêó Õðèñòîñ. Çîëîò³ âîðîòà ì³öíî çàêëàäåí³ — ãëóõà ñò³íà. Òóò âñ³ âàì ðîçêàæóòü ëåãåíäó ïðî òå, ùî ¿õ çàêëàëè ìóñóëüìàíè, òîìó ùî âîíè áîÿòüñÿ Ìåñ³þ, ÿêèé ïîâèíåí ïðîéòè ÷åðåç ö³ âîðîòà. ×îìó çàêëàäåí³ íàñïðàâä³, íåâ³äîìî, àëå â îäíîìó ç ðóêîïèñ³â º ñïîãàäè ãðóçèíñüêîãî ÷åíöÿ, ÿêèé ãîâîðèòü, ùî áà÷èâ, ÿê ö³ âîðîòà çàêëàäåí³ òàòàðàìè. Ùî ñåðåäíüîâ³÷íîþ ãðóçèíñüêîþ ìîâîþ ìຠíà óâàç³ áóäü-ÿêîãî ìóñóëüìàíèíà. Íàâ³ùî àðàáè öå çðîáèëè — ³ñòîð³ÿ çìîâ÷óº. Âîíè ñïî÷àòêó çàìóðóâàëè âîðîòà, à ïîò³ì çàñíóâàëè òóò êëàäîâèùå. Îòæå, ïàëîìíèêè âõîäÿòü â Ñòðàñíó ñåäìèöþ ÷åðåç âîðîòà ñâÿòîãî Ñòåôàíà, àáî ùå ÿê ¿õ íàçèâàþòü – Ëåâîâ³ âîðîòà. Âåëèêèé ïîíåä³ëîê, Âåëèêèé â³âòîðîê ³ Âåëèêà ñåðåäà ïîâí³ñòþ ïðèñâÿ÷åí³ ïðîïîâ³ä³. ²ñóñ ïðîïîâ³äóº â ªðóñàëèì³. ² º ðÿä ì³ñöü, ÿê³ çáåðåãëèñÿ, âîíè êðàñèâ³, àëå ïðàâîñëàâí³ ïàëîìíèêè ïðîõîäÿòü ïîâç íèõ. ª äèâíå ì³ñöå, ÿêå íàçèâàºòüñÿ Îâå÷à êóï³ëü. Äå Õðèñòîñ ïðîïîâ³äóâàâ, äå â³í çö³ëèâ ïàðàë³çîâàíó ëþäèíó, äå íàðîäèëàñÿ Ïðåñâÿòà Áîãîðîäèöÿ. Çàðàç òàì êàòîëèöüêà îáèòåëü. Ñõîäèòè òóäè íåîäì³ííî òðåáà, òàì äèâí³ ðó¿íè, íà ÿê³ âàðòî ïîãëÿíóòè. Çà ÷àñ³â çåìíî¿ äîðîãè Õðèñòà òàì ðîçòàøîâóâàëèñÿ, íàñê³ëüêè ÿ ðîçóì³þ, öèñòåðíè, â íèõ çáèðàëè âîäó, ³ ÷åðåç ªâàíãåë³ÿ ìè çíàºìî, ùî Àíãåë ñïóñêàâñÿ äî öüîãî ì³ñöÿ, çáóðþâàâ âîäó, ³ õòîñü, õòî ïåðøèé âõîäèâ – ì³ã çö³ëèòèñÿ. Öå ì³ñöå ôàêòè÷íî âèêîðèñòîâóâàëîñÿ äëÿ îáìèâàííÿ õóäîáè, ÿêó ïðèíîñèëè â æåðòâó â ªðóñàëèìñüêîìó õðàì³. À äàë³ ïî÷èíàºòüñÿ Via Dolorosa. ßê ïàëîìíèê íåþ ïðîéäå — çàëåæèòü â³ä íàñòðîþ ëþäèíè. Òîìó ùî òðàäèö³ÿ Via Dolorosa – ñåðåäíüîâ³÷íà, õðåñòîíîñö³ ïðèäóìàëè öþ äîðîãó. Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî êîëè òè âæå ïîòðàïëÿºø íà Ñâÿòó çåìëþ, äèâíî ÿêîñü óïèðàòèñÿ â ÿê³ñü «îñü

òóò ïîòîðêàâ, ïðèêëàâñÿ». ² ³à Äîëîðîñà, ³ áàãàòî ³íøèõ ì³ñöü — îáðàç. Òóò òðåáà íàìàãàòèñÿ äóõîâíî ïðîæèòè ³ñòîð³þ, à íå ô³çè÷íî. Äî Ñåðåäíüîâ³÷÷ÿ, íàïðèêëàä, í³õòî ³ íå íàìàãàâñÿ ÿêîñü ÷³òêî âèçíà÷èòè, äå ñàìå ñòàëàñÿ òà ÷è ³íøà ïîä³ÿ æèòòÿ Õðèñòà. Ó öàðèö³ ªëåíè, ó Êîñòÿíòèíà áóëè ïðàêòè÷í³ ö³ë³ – çíàéòè õðåñò. Ó íèõ íå áóëî îñü ö³º¿ ³äå¿ «òóò äîòîðêíóâñÿ, òàì ïðèòóëèâñÿ», ÿê ó íàñ. Äèâíî. Ïàëîìíèê, ÿêèé éøîâ äî Ñâÿòî¿ çåìë³ òðè ðîêè, äåùî ñåðéîçí³øå äî öüîãî ñòàâèâñÿ, í³æ ëþäèíà, ÿêà ëåòèòü òðè ç ïîëîâèíîþ ãîäèíè íà ë³òàêó, ïîò³ì ï³ä’¿æäæຠíà çðó÷íîìó àâòîáóñ³ ³ îáóðþºòüñÿ: «Íó, í³÷îãî âîíè íå ìîæóòü òî÷íî âñòàíîâèòè! Âè ìîæåòå ïîêàçàòè ìåí³ êîíêðåòíî, äå òóò Õðèñòîñ áóâ?» Ïîâòîðþñÿ, ³à Äîëîðîñà — öå ÎÁÐÀÇ äîðîãè Ñïàñèòåëÿ. Õðèñòîñ éøîâ ³íøîþ äîðîãîþ, íà äåñÿòîê ìåòð³â íèæ÷å. Çðîçóì³ëî, ùî ÿêùî çí³ìàòè àðõåîëîã³÷í³ øàðè, òî øàð ïåðøîãî ñòîë³òòÿ áóäå ãëèáîêî ï³ä çåìëåþ. Òèì á³ëüøå, ùî ìè, ïðàâîñëàâí³, çíàºìî, ùî Ñïàñèòåëü ãîâîðèâ, ùî ì³ñòà öüîãî íå áóäå. ² ñïðàâä³, ÷åðåç òðèäöÿòü ðîê³â ï³ñëÿ Éîãî ðîçï’ÿòòÿ ðèìëÿíè êàìåíÿ íà êàìåí³ íå çàëèøèëè â³ä öüîãî ì³ñöÿ. ² ãîâîðèòè ïðî òå, ùî, ìàìóë³ ìî¿, îñü öå ì³ñöå, äå ³í òîðêíóâñÿ ñò³íè áóä³âë³ ðóêîþ – íå âàðòî. Íå áóëî öüîãî áóäèíêó 2000 ðîê³â òîìó. Öå ñòàðà ñïîðóäà, àëå ç òî÷êè çîðó îáèâàòåëÿ, à íå àðõåîëîãà. Íå âàðòî çàöèêëþâàòèñÿ íà öüîìó. ² òîìó ³à Äîëîðîñà äóæå òî÷íî íàçâàíà «Äîðîãà ñêîðáîòè», ÿêó ìè ìîæåìî ïðîéòè ³, ìîæëèâî, äåñü ïîìîëèòèñÿ. À ìîæåìî ³ íå ïðîéòè. Öå îñîáèñòèé âèá³ð êîæíî¿ ëþäèíè. Äî ðå÷³, ïðîïîâ³äóº Õðèñòîñ íå ëèøå â Îâå÷³é Êóïåë³. ³í ïðîïîâ³äóº òàêîæ ³ â òîìó ì³ñö³, ïîâç ÿêå äåÿê³ ïðàâîñëàâí³ ïðîõîäÿòü, â³äâåðòàþ÷è íîñà. Öå Ñò³íà Ïëà÷ó. ijéñíî, åñòåòèêà äëÿ íàñ ÷óæà. Àëå òðåáà ðîçóì³òè, ÷óæà âîíà äëÿ íàñ, à íå äëÿ Õðèñòà. Öå íàì, çâèêëèì äî ñîôðèíñêèõ ñâ³÷íèê³â ³ ïàíèêàäèë, âàæêî ïðèéíÿòè áëèçüêîñõ³äíó åñòåòèêó. Àëå Õðèñòîñ òóò ïðîïîâ³äóâàâ. Öå, çâè÷àéíî, íå îçíà÷àº, ùî ïîòð³áíî á³ãòè äî Ñò³íè Ïëà÷ó ³ âêëàäàòè çàïèñêó. Ïðîñòî ïîãëÿíüòå! Çàçâè÷àé Ñò³íó Ïëà÷ó ïîêàçóþòü ÿê ºäèíå, ùî çáåðåãëîñÿ â³ä ªðóñàëèìñüêîãî õðàìó. Àëå öå íå òàê. Àðõåîëîãè â³äðèëè ùå 1700 ôóò³â ñò³íè. Öå ìàéæå ï³âê³ëîìåòðà. Êîëè òè ¿¿ áà÷èø – ñòຠçðîçóì³ëî, ùî ¿¿ ïðîñòî íåìîæëèâî áóëî çðóéíóâàòè – íàñò³ëüêè ìàñøòàáíà âîíà ³ çíà÷íà. ßêùî õî÷åòüñÿ ïîãëÿíóòè, ÿê ðåàëüíî âèãëÿäàëà ñò³íà õðàìîâîãî êîìïëåêñó – çíàéòå, öå ôàíòàñòè÷íå âèäîâèùå, âîíî òîãî âàðòå. Òàì º ìóçåé — â³í íàçèâàºòüñÿ «Òóíåë³ Ñò³íè Ïëà÷ó». Ïîãëÿíüòå â íüîìó, ÿêèé âèãëÿä ìàâ ªðóñàëèìñüêèé õðàì çà ÷àñ³â Õðèñòà. Õðèñòîñ òàì ïðîïîâ³äóâàâ, òàì æå ³í âèãíàâ òîðãîâö³â ç õðàìó. ² äóæå çàáàâíî

24 ³ ö³êàâî, êîëè äèâèøñÿ íà âåëè÷åçíèé ìàêåò öüîãî êîìïëåêñó – à ùî òàì çà áàðäàê, ÷îìó âîíè âçàãàë³ òîðãóâàëè, õòî äàâ ¿ì òàêå ïðàâî? Öå ö³ëà åñòåòèêà, ïîâ’ÿçàíà ç òèì, ùî òàì áóâ îáì³ííèé ïóíêò. Ïîòð³áíî áóëî ïîæåðòâóâàòè ïåâíó ñð³áíó ìîíåòó – õðàìîâèé ïîäàòîê. Ìîæíà áóëî ïðèíåñòè â æåðòâó òâàðèíó. Àëå öå, ïðèðîäíî, áóëî íå â ñàìîìó Õðàì³, òîìó ùî â Õðàì çàéòè ìîãëà îäíà ëþäèíà – ïåðâîñâÿùåíèê, òðè ðàçè íà ð³ê íà âåëèê³ ³óäåéñüê³ ñâÿòà. Òàì áóâ âåëè÷åçíèé äâ³ð, ÿê íàøå Êèòàé-ì³ñòî. ², ä³éñíî, âñå ïåðåòâîðþâàëîñÿ íà áåäëàì, ùî ³ îáóðèëî Õðèñòà. Îñü ³ âèõîäèòü, ùî ðå÷³, ÿê³ çäàþòüñÿ íàì çàãàäêîâèìè, êîëè ÷èòàºø ªâàíãå볺 — ÿê ³ñòîð³ÿ ç òîðãîâöÿìè ³ ì³íÿéëàìè â Õðàì³ — ñòàþòü ÿñí³, êîëè äèâèøñÿ íà ìàêåò Õðàìó. Àëå ïîâåðíóñÿ â Ñòðàñíèé òèæäåíü. Âåëèêèé ÷åòâåð – Òàºìíà Âå÷åðÿ. ѳîíñüêà ñâ³òëèöÿ. Ïîáóäóâàëè ¿¿ õðåñòîíîñö³ — 1100 ðîê³â òîìó. Òîáòî, çíîâó æ òàêè, Õðèñòîñ îñü êîíêðåòíî òóò íå ñèä³â, ³í ñèä³â ç ó÷íÿìè â ³íøîìó ì³ñö³. Àëå íàáàãàòî âàæëèâ³øå, ùî ¿õ ä³éñíî áóëî äâàíàäöÿòü, ³ îäèí ç íèõ áóâ çðàäíèêîì. ² òðèäöÿòü ñðåáðåíèê³â âæå áóëè ó íüîãî â êèøåí³. ² ùå âàæëèâî òå, ùî º ì³ñöå, äå 1100 ðîê³â òîìó òàê³ æ ñåðäå÷íî çâîðóøåí³ ïîä³ÿìè Òàºìíî¿ âå÷åð³ ëþäè, ÿê ìè, ïîáóäóâàëè öþ çàëó. Òàêèõ äóæå áàãàòî â Çàõ³äí³é ªâðîï³. Çâè÷àéíî, æîäíîãî â³äíîøåííÿ âîíà äî ïåðøîãî ñòîë³òòÿ íå ìຠ³ íàâ³òü òåîðåòè÷íî íå ìຠâèãëÿäó áóäèíêó, êóäè ²ñóñ ïîñëàâ ²îàííà ³ Ïåòðà ãîòóâàòè òðàïåçó. Á³ëüøå òîãî, ïîò³ì òàì áóëà ìå÷åòü, à ïîò³ì ³ ìå÷åò³ íå ñòàëî, ³ âñå òåïåð íàëåæèòü äåðæàâ³ ²çðà¿ëü. Òîìó æîäíî¿ ðåë³ã³éíî¿ ñèìâîë³êè òóò íåìàº, àëå ò³, «õòî áàæàº, ìîæóòü ïðèêëàñòè ³êîíè», ÿê ãîâîðÿòü ã³äè íà Ñâÿò³é çåìë³. À òèì, õòî íå áàæຠïðèêëàäàòè ³êîíè, òåæ º ÷èì ïðîíèêíóòèñÿ. Òàì íà îäí³é ç êîëîí º äèâíå çîáðàæåííÿ Õðèñòà. Íå Íèêà, íå ðèáêà, à ïåë³êàí. Õðèñòà çîáðàæàëè ïåë³êàíîì. À êîìó öå ñïàëî íà äóìêó? Òàêèì áåçãëóçäèì ìóëüòÿøíèì ïòàõîì çìàëüîâóâàòè Ñïàñèòåëÿ? Âèÿâëÿºòüñÿ, ïåë³êàí – ïòàõ îñîáëèâèé. ßêùî íàñòຠçàñóõà, òî ïåë³êàí ïî÷èíຠðîçäèðàòè â êðîâ ñâîº ò³ëî ³ ãîäóâàòè ïòàøåíÿò øìàòî÷êàìè âëàñíîãî ì’ÿñà ³ âëàñíîþ êðîâ’þ. Ôàíòàñòè÷íà àëåãîð³ÿ. Ñïðàâæí³é ïîåò öå ïðèäóìàâ. Àëå ïîâåðíåìîñÿ äî òðàã³÷íèõ ïîä³é 2000-ð³÷íî¿ äàâíîñò³. Õðèñòîñ âèðóøຠâ ñàä Ãåôñèìàíñüêèé. Ñàä Ãåôñèìàíñüêèé – â³äîìå ì³ñöå, âîíî íàëåæèòü êàòîëèêàì. Òàì çðîñòàþòü äóæå êðàñèâ³ îëèâè, ñòàð³, í³õòî íå çíàº, ñê³ëüêè ¿ì ðîê³â. ² íå âàæëèâî, áóëè ñâ³äêàìè ö³ îëèâè ïîä³é ò³º¿ íî÷³, ÷è í³. Áóâ îëèâêîâèé ãàé, º òðàäèö³ÿ, ³ îñü — ïî÷èíàþòü äîêîïóâàòèñü, âèëàìóâàòè ëèñòî÷êè, êâ³òî÷êè, øóêàòè ï³äòâåðäæåííÿ. ×è ïîòð³áíî? Ñàä ñàì ïî ñîá³ êðàñèâèé, ³ ïðèéòè òóäè âàðòî.

¹ 1 (57) 2014 À îñü äàë³ ïî÷èíàºòüñÿ ïðàâîñëàâíà, ìíîþ «ëþáèìà», ñóïåðå÷êà – éòè â êàòîëèöüêèé õðàì ÷è í³? Ó øàïö³, ÷è áåç? Òîìó ùî õðàì-òî êàòîëèöüêèé, ìîæå, íå çí³ìàòè, ùîá ¿ì âñ³ì òàì, öèì êàòîëèêàì, áóëî ÿñíî, ÕÒÎ ïðèáóâ. Õðàì êðàñèâèé. Õî÷åòüñÿ ïîãëÿíóòè íà êàòîëèöüêèé õðàì – çàéä³òü, òàì, ìîæå, îðãàí ãðàº. Íå õî÷åòüñÿ çàâàæàòè â³ðóþ÷èì ñâîºþ ïðèñóòí³ñòþ — òåæ ïðàâèëüíî. Ìîæíà ï³äíÿòèñÿ íà 10 ìåòð³â âèùå ïî ªëåîíñüê³é ãîð³ – òàì áóäå äèâíèé ìîíàñòèð Ìà𳿠Ìàãäàëèíè – â³í ð³âíî íàä ñàäîì Ãåôñèìàíñüêèì. гçíèöÿ — â 10 ìåòð³â. À òàì ìîæíà ïðèêëàñòèñÿ ³ äî ìîù³â íîâîìó÷åíèê³â êíÿãèí³ ªëèçàâåòè Ôåîäîðîâíè ³ ÷åðíèö³ Âàðâàðè. ² ñàä òàì òàêîæ ÷óäîâèé, ³ ïîìîëèòèñÿ òàì ìîæíà ÷óäîâî. Ìè çíàºìî, ùî Õðèñòîñ â ñàäó Ãåôñèìàíñüêîìó ïðîñèòü Îòöÿ, àáè ÷àøà öÿ îìèëóëà Éîãî, à ²óäà ñïóñêàºòüñÿ ç ñîëäàòàìè, ÿê³ çààðåøòîâóþòü Ñïàñèòåëÿ. ²óäà á³æèòü ãåòü, êèäຠâ õðàì³ òðèäöÿòü ñðåáðåíèê³â, ïîò³ì â³øàºòüñÿ. Ñïàñèòåëÿ æ âåäóòü äî ïåðâîñâÿùåíèêà Êà³àôè. Äóæå ö³êàâå öå ì³ñöå, ÿêå âèçíàíå ÿê áóäèíîê ïåðâîñâÿùåíèêà Êà³àôè. Ñïðàâà ó òîìó, ùî çáåðåãëèñÿ ñõîäè ïåðøîãî ñòîë³òòÿ, ÿê³ éäóòü äî Êåäðîíñüêîãî ïîòîêó â³ä ѳîíñüêîãî ãîðáà. Âèäíî, ñàìå ïî öèõ ñõîäàõ ñïóñêàëèñÿ Ñïàñèòåëü ³ ó÷í³ ï³ñëÿ Òàºìíî¿ Âå÷åð³, ³ íàçàä ïî í³é æå âåëè àðåøòîâàíîãî Ñïàñèòåëÿ ñîëäàòè. Çàðàç òàì çíàõîäèòüñÿ ÷óäîâèé êàòîëèöüêèé ìîíàñòèð Ïåòðà ³ ϳâíÿ÷îãî êðèêó. Àäæå ñàìå òàì, â äâîðèêó, ñèä³â Ïåòðî, áóëî õîëîäíî, â³í ï³äñ³â äî âîãíèùà, éîãî çàïèòàëè, ÷è çíຠâ³í Õðèñòà, ³ â³í òðè÷³ ñêàçàâ: «Íå çíàþ ÿ öþ ëþäèíó». ² çàñï³âàâ ï³âåíü. Ñõèëüí³ äî ñèìâîë³çìó êàòîëèêè äî íåäàâíüîãî ÷àñó òðèìàëè â ñò³íàõ îáèòåë³ ï³âíÿ, àáè â³í áàäüîðèâ ïàëîìíèê³â ñâî¿ì êóêóð³êàííÿì, íàãàäóþ÷è ïðî òå, ùî êîæåí ç íàñ, õðèñòèÿí, ìîæå ä³æäàòèñÿ ñâîãî ï³âíÿ÷îãî êðèêó. Ñòî ðîê³â òîìó íà öå ì³ñöå ïðèéøëè ÷åíö³ ³, ÿê îñâ³÷åí³ ëþäè òîãî ÷àñó, íåãàéíî ïî÷àëè ðîçêîïêè. Âèÿâèëè áàãàòèé îñîáíÿê ïåðøîãî ñòîë³òòÿ. Ùî âîíè çðîáèëè? Òðåáà â³ääàòè íàëåæíå êàòîëèêàì, ÿê³ íå íàìàãàþòüñÿ â³äðàçó êëèêóøåñòâîâàòè. Âîíè çíàéøëè äóæå áàãàòèé áóäèíîê ³ç ñïåö³àëüíèìè êàì’ÿíèìè âàííàìè äëÿ îáìèâàíü — ìèêâàìè, ìàñëîðîáíÿìè. ² ùå — äóæå äèâíå ì³ñöå â áóäèíêó, òàêèé êàì’ÿíèé êîëîäÿçü, ÿêèé äóæå íàãàäóâàâ â’ÿçíèöþ. Ïðî íüîãî êàòîëèêè ïèøóòü äóæå àêóðàòíî: ìàáóòü, öå ì³ñöå – â’ÿçíèöÿ Õðèñòîâà. Ó áóäèíêó ïåðâîñâÿùåíèêà Êà³àôè äóæå ìàëî áóâຠïàëîìíèê³â. ² äðåâí³ ñõîäè êðàñèâ³, ³ ì³ñöÿ êðàñèâ³. Á³ëüø òîãî, òàì º ïðèãîëîìøëèâ³ òðè ³êîíè. Ïðàâîñëàâí³, ïèñàí³ íàøèìè óì³ëüöÿìè. Íà ³êîíàõ ñâÿòèé Ïåòðî — òàêà ñîá³ ëþäèíà, ùî âåñü ÷àñ ïîìèëÿºòüñÿ. Íà ïåðø³é ³êîí³ â³í ç õâèëÿìè ãîâîðèòü: «Äàâàé, ÿ çàðàç ï³äó ³ íå ïîòîíó». ²íøà ³êîíà

— äóæå çâîðóøëèâà, íà í³é çìàëüîâàíèé òîé ñàìèé ìîìåíò, êîëè ï³âíèê éîìó ïðîñï³âàâ. ² òðåòÿ ³êîíà – òàì, äå Õðèñòîñ éîìó ãîâîðèòü ïðî ìàéáóòíº çðå÷åííÿ: «Òðè÷³ ïðîñï³âຠï³âåíü», à Ïåòðî ó â³äïîâ³äü â³äìîâëÿºòüñÿ. ²êîíè àáñîëþòíî êàíîí³÷í³, ïèñàí³ â òðàäèö³¿, àëå ð³äê³ñí³ ³ âåëè÷åçí³. ² îêðåìî ùå çìàëüîâàíèé Ïåòðî, ÿêèé ã³ðêî ïëà÷å, âæå ï³ñëÿ ö³º¿ ñóìíî¿ ïî䳿. Àëå çðîçóì³ëî, ùî ãîëîâíà ñâÿòèíÿ ªðóñàëèìó äëÿ áóäü-ÿêîãî õðèñòèÿíèíà – Õðàì Ãðîáó. Ãîëãîôà ³ Êóâóêë³ÿ – ì³ñöå, äå áóâ ïîõîâàíèé Õðèñòîñ. Âñå, ùî ñòîñóºòüñÿ ãîëãîôè — ñóö³ëüí³ ñïîêóñè. Ïåðøå, ùî ëþäèíà äóìàº, êîëè áà÷èòü ãîëãîôó â õðàì³ Ãðîáó Ãîñïîäíüîãî — «ÿêàñü âîíà ìàëåíüêà». Òóò òðåáà ñåáå çàñïîêî¿òè òèì, ùî çíà÷íî çðèâ ¿¿ Êîñòÿíòèí Âåëèêèé. Ãîëãîôà áóëà á³ëüøà. Ó 19 ñòîë³òò³ áðèòàíåöü ãåíåðàë Ãîðäîí çíàéøîâ «àëüòåðíàòèâíó ïðîòåñòàíòñüêó ãîëãîôó». Ùî âçàãàë³ òàêå «ãîëãîôà»? Ó ïåðåêëàä³ – «÷åðåï». Ãåíåðàë Ãîðäîí çíàéøîâ ñêåëþ, ùî íàãàäóº ôîðìîþ ÷åðåï. Ïîðó÷ áóëî äðåâíº ïîõîâàííÿ. ² ãîëîâíå, ãîëãîôà Ãîðäîíà áóëà ïîçà ñò³íàìè Ñòàðîãî ì³ñòà. Àäæå â³äîìî, ùî ðèìëÿíè ëþäåé íå ðîçïèíàëè óñåðåäèí³ Ñòàðîãî ì³ñòà. À ãîëãîôà, ÿêà çíàõîäèòüñÿ â Õðàì³ Ãðîáó, ÿêðàç – ñåðöå òîãî Ñòàðîãî ì³ñòà, ïî ÿêîìó çàðàç õîäÿòü íàòîâïè ïàëîìíèê³â. Âèõîäèòü, íå òà ó íàñ ãîëãîôà? Ó÷åí³ ðîçíåñëè òåîð³þ ïðî àëüòåðíàòèâíó ãîëãîôó ãåíåðàëà Ãîðäîíà òàê, ÿê ñâîãî ÷àñó àðì³þ ïîê³éíîãî ãåíåðàëà ³ ñàìîãî Ãîðäîíà ðîçáèëè ìàõäèñòè â Õàðòóì³. Ãîëãîôà íàçèâàºòüñÿ ãîëãîôîþ, òîìó ùî òàì, çã³äíî ëåãåíä³, ïîõîâàíèé ÷åðåï Àäàìà, à êðîâ Õðèñòà ïðîëèëàñÿ íà ÷åðåï Àäàìà. ×åðåç öå ãîëãîôà – ÷åðåï. Ñò³íè Ñòàðîãî ì³ñòà ªðóñàëèìó, ÿê³ ìè áà÷èìî çàðàç ³ ÿê³ ñïîãëÿäàâ ãåíåðàë Ãîðäîí – ñò³íè ö³ ³ñòîòíî ï³äêîðèãîâàí³ òóðêàìè. ² ðàí³øå òåðèòîð³ÿ Õðàìó Ãðîáó çíàõîäèëàñÿ ïîçà ñò³íàìè ªðóñàëèìó ïåðøîãî ñòîë³òòÿ. Ïîâåðòàºìîñü äî Õðàìó Ãðîáó – â íüîìó º âåëè÷åçíà ê³ëüê³ñòü äèâíèõ ì³ñöü. Ìàëî õòî, íàïðèêëàä, çíàº, ùî íà äàõó õðàìó çíàõîäèòüñÿ ñïðàâæíº àôðèêàíñüêå ñåëî. Ç ìàëåíüêèìè áóäèíî÷êàìè. Òðåáà ïðîñòî îá³éòè õðàì ç ³íøîãî áîêó ³ ï³äíÿòèñÿ âãîðó. Òàì æèâóòü åô³îïè. Ìîæíà òóäè çàë³çòè ³ ïîáðîäèòè, õî÷à äóæå ¿õ öèì òðèâîæèòè íå âàðòî. ª òàì åô³îïñüêèé õðàì. À ùå, ÿêùî ïîïðîñèòè ÷åíöÿ, ÿêèé ñèäèòü á³ëÿ âõîäó, – â³í ìîæå ïîêàçàòè âàì öèñòåðíó öàðèö³ ªëåíè. Öå ôàíòàñòè÷íå ì³ñöå. ßê âñå, ùî ïîâ’ÿçàíå ç öàðèöåþ ªëåíîþ, ÿêà ïðèéøëà íà Ñâÿòó çåìëþ, áóäó÷è 80-ð³÷íîþ ñòàðåíüêîþ, àëå ñòðàøåííî ä³ÿëüíîþ. Ñâÿòà ªëåíà äóæå øâèäêî ðîç³áðàëàñÿ, ùî â öüîìó ðåã³îí³ º íàéâàæëèâ³øèì ðåñóðñîì. Öå, çâè÷àéíî, âîäà. Òîìó ³ íàêàçàëà âèðèòè öèñòåðíó. Òàì ³ çàðàç

25

¹ 1 (57) 2014

ѳîíñüêà ñâ³òëèöÿ

Ñàä Ãåôñèìàíñüêèé

Õðàì Ãðîáà Ãîñïîäíüîãî

Ãîëãîôà

âîäà, âîíà ô³ëüòðóºòüñÿ, æèâå ñâî¿ì æèòòÿì. Äèâíå ì³ñöå. Âò³ì, îäíå ç óëþáëåí³øèõ ìî¿õ ì³ñöü â Õðàì³ Ãðîáó – òåæ ïîâ’ÿçàíå ç öàðèöåþ ªëåíîþ. Öå ì³ñöå, äå áóâ çíàéäåíèé Õðåñò. ̳ñöå, äå ñèä³ëà öàðèöÿ ªëåíà ³ êåðóâàëà ðîçêîïêàìè. Äî ðå÷³, öàðèöÿ ªëåíà – ïîêðîâèòåëüêà àðõåîëîã³â, âîíà ñàìà — ïåðøèé àðõåîëîã. ¯é ìîëÿòüñÿ ³ ñó÷àñí³ àðõåîëîãè. Âçàãàë³ âñå, ùî ñòîñóºòüñÿ õðàìó Ãðîáó Ãîñïîäíüîãî, íàëåæèòü äî ðîçðÿäó òèõ ì³ñöü, ÿê³ ìîæóòü ñòàòè àáî ñåðéîçíèì äóõîâíèì âèïðîáóâàííÿì, àáî ïðîéäóòü àáñîëþòíî ïîâç òåáå, àáî, íàâ³òü, âèêëè÷óòü ÿêåñü â³äòîðãíåííÿ. Òîìó ùî öåé õðàì — äóæå ñïåöèô³÷íèé, ñóïåðå÷ëèâèé — ³ ïî áóäîâ³ ñâî¿é (ñîòí³ ðàç³â ïåðåáóäîâóâàâñÿ), ³ ïî â³ä÷óòòþ, ÿêå âèêëèêàº. Íàïðèêëàä, ó ìåíå º ÷óäîâà ïîäðóãà, õóäîæíèöÿ Êàòåðèíà Êîâàëüîâà. Ìåíå âðàçèëî òå, ùî âîíà ðîçïîâ³äàëà ïðî Õðàì Ãðîáó. ¯¿ ñïðèéíÿòòÿ öüîãî ì³ñöÿ. Ó âñüîìó öüîìó ð³çíîøåðñòîìó íàòîâï³ — òàêà æàõëèâà ñàìîòà Õðèñòà. Îñü Éîãî ÿê íå çðîçóì³ëè 2000 ðîê³â òîìó, òàê ³ çàðàç. Âñ³, ÿê ìóðàøêè, îáë³ïëþþòü ñâÿòèíþ: äàé, ÿ ïðèêëàäó õðåñòèê, àáè ó ìåíå âñå äîáðå áóëî…, âèë³êóé â³ä çàïîþ òåñòÿ…, îñü, ìè òóò ïðîäàâàòèìåìî, à òóò áèòèìåìîñÿ ³ç-çà òîãî, õòî ñëóæèòèìå. ß âåñü ÷àñ çãàäóþ îñü öþ ¿¿ ðîçïîâ³äü. Õî÷à ó ìåíå ïðè öüîìó àáñîëþòíî ³íøå â³ä÷óòòÿ â³ä õðàìó Ãðîáó Ãîñïîäíüîãî. Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî âñÿêå äèõàííÿ õâàëèòü Ãîñïîäà. Òàê, õàé âîíè ìàþòü âèãëÿä áîæåâ³ëüíèõ — ³ æàä³áí³ äî ñâÿòèí³ ïàëîìíèêè, ³ ãàëàñóþ÷³ òóðèñòè ç ôîòîàïàðàòàìè. Äóæå áàãàòî Ñâÿòà çåìëÿ ó÷èòü âîðîãóâàòè, òàê. Àëå â òîé æå ÷àñ âîíà íàâ÷ຠïðèìèðÿòèñÿ ç òèì, ùî ëþäè ìîæóòü òàê ïî-ð³çíîìó ñòàâèòèñÿ äî òîãî, ùî òîá³ äîðîãå. ª ëþäè, ÿê³ òîá³ áëèçüê³, àëå äóìàþòü ïðî áàãàòî ðå÷åé ïî³íøîìó. Âîíè âçàãàë³ ìîæóòü áóòè ³íøîãî â³ðîñïîâ³äàííÿ! Ðîçïîâ³ì âàì ïðî îäíó òàêó ëþäèíó. Öå êîëèøí³é ãîëîâíèé àðõåîëîã ªðóñàëèìó – Äàí³ Áîõàò, ³çðà¿ëüòÿíèí ç äàëåêèì ïîëüñüêèì êîð³ííÿì. ³í ðîçïîâ³äàâ ìåí³ ïðî âèãíàííÿ

ì³íÿéë ç Õðàìó. ß éîãî çàïèòóâàëà, õòî òàê³ ì³íÿéëè, ³ â³í â³äïîâ³äàâ òàê: «ß ââàæàþ Õðèñòà âåëèêèì ïðîðîêîì, òîìó ùî ³í ãîâîðèâ ïðî òå, ùî Áîãîâ³ íå ïîòð³áí³ âñ³ ö³ æåðòâîïðèíåñåííÿ, äð³á’ÿçêîâ³ ïðîõàííÿ ïðî çåìíå áëàãîïîëó÷÷ÿ ³ ãðîø³. Ìåí³ ïîòð³áíî, ãîâîðèâ ³í, àáè âè âäîâó íå îáðàæàëè, ñèðîòó íå ãíîáèëè». ² öå ãîâîðèòü ëþäèíà, ÿêà Íîâèé Çàïîâ³ò ÷èòàëà ëèøå ÿê ë³òåðàòóðíó ïàì’ÿòêó. À òàêå õðèñòèÿíñüêå ñïðèéíÿòòÿ... ßêùî æ ãîâîðèòè ïðî ñó÷àñíå ïàëîìíèöòâî â ö³ëîìó… Áàãàòî íàøèõ ïàëîìíèê³â òåïåð áóâàþòü â ªðóñàëèì³ ÷àñò³øå, í³æ éîãî â³äâ³äóâàâ Õðèñòîñ ç ó÷íÿìè. Òóò æå òåæ íå ìîæíà äîâîäèòè ñåáå äî ôàíàòèçìó ÿêîãîñü áåçãëóçäîãî. Îñü, çàðàç ìè áåðåìî ëèøå ñï³äíèö³ ³ õóñòî÷êè, âñå çàö³ëîâóºìî äîâêîëà, íå ðîçìîâëÿºìî îäèí ç îäíèì ï³ä ÷àñ òðàïåçè ³ ðîò õðåñòèìî, êîëè ïîç³õàºìî. Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî áóäü-ÿêà ïî¿çäêà – â äæèíñàõ ÷è ñï³äíèö³ — êóäè çðîçóì³ë³øà, êîëè ëþäèíà ïðè¿æäæຠíå ëèøå ïîìîëèòèñÿ ³ ïðèêëàñòèñÿ, àëå ³ õî÷ ÿêîñü âñòèãíóòè çðîçóì³òè, äå âîíà áóëà. Ñïðîáóâàòè çðîçóì³òè êóëüòóðó, ãåîãðàô³þ, àðõ³òåêòóðó, êóõíþ, âðåøò³-ðåøò! Âñå öå ïðåêðàñíî âïèñóºòüñÿ â ïîíÿòòÿ «ïàëîìíèöòâî». Õî÷à, éìîâ³ðíî, ÿêùî âèòðàòèòè ïàðó ãîäèí íà ïðîãóëÿíêó ïðîñòî ïî Ñòàðîìó ì³ñòó, ìîæíà ³ íå âñòèãíóòè äî ÷îãîñü ïðèêëàñòèñÿ. Àëå, ìîæëèâî, áóäå õî÷ øàíñ çðîçóì³òè, äå òè áóâ, äå áóâ Õðèñòîñ… ÿêùî ìè ãîâîðèìî ïðî Ñâÿòó Çåìëþ. Öå Ñõ³ä. Îñü â³í — àðàáñüêèé ñâ³ò, îñü – ³óäåéñüêèé, à îñü — õðèñòèÿíñüêèé, ÿê æå âîíè ïîºäíóþòüñÿ? Òðåáà ñïðîáóâàòè çâèêíóòè äî áëèçüêîñõ³äíèõ çàïàõ³â, áðóäó. Íó, íå áóäå íà Ñâÿò³é çåìë³ çâè÷íèõ íàì ñîôðèíñüêèõ ëàìïàäîê, à áóäå êàì³íü ï’ÿòîãî ñòîë³òòÿ. Íåçâè÷íî? Îñü ÷åðåç öå äóæå áàãàòî ëþäåé, ÿê³, íå áà÷èâøè óêðà¿íñüêèõ ðóøíèê³â íà ³êîíàõ, äóìàþòü, ùî Ñâÿòà çåìëÿ, — öå ÿêîñü íåïåðåêîíëèâî, ÷è ùî. Àëå æ áóäü-ÿêå ïàëîìíèöòâî ìຠáóòè òàêèì ïðàâèëüíèì ô³òíåñîì äëÿ ìîçêó. Ñïðîáîþ çðîçóì³òè, ÿêèé ð³çíèé öåé ñâ³ò, Áîãîì íàì äàíèé.

26

¹ 1 (57) 2014

...Ìû çàñòàëè èõ âñòàâøèìè è â íåî«Íåò, òû ïîñìîòðè. Òû, ìîæåò «Çäðàâñòâóé, — ãîâîðèò, — çÿáûêíîâåííî âåñ¸ëîì ðàñïîëîæåíèè áûòü, äóìàåøü, ÷òî ÿ òåáÿ îáìàíóë». òþøêà!» äóõà. Áðàò ñàì îòêðûë íàì äâåðè ïî«Âîâñå íå äóìàþ». ß âñêî÷èë, îáíÿë åãî è ãîâîðþ: ìåùåíèÿ, âçÿòîãî èì äëÿ ñåáÿ êî äíþ «Íåò — ñìîòðè, ñìîòðè!» «Âîò ýòî ìèëî! ìû äîëæíû áûëè ê ñâàäüáû â ãîñòèíèöå, âñòðåòèë íàñ, ß âçÿë ñòåêëî è âèæó — íà çàìêå, âàì ÷åðåç ÷àñ åõàòü, à âû ñàìè... âåñü ñèÿÿ è ïîêàòûâàÿñü ñî ñìåõó. íà ñàìîì ñêðûòíîì ìåñòå ìèêðîñêîÝòî ïðîòèâ âñåõ îáû÷àåâ... ìèëî è Ìíå ýòî íàïîìíèëî îäèí ñòàðûé ïè÷åñêàÿ íàäïèñü ôðàíöóçñêèìè äîðîãî». ðîìàí, ãäå íîâîáóêâàìè: «Áóðãèëüáðà÷íûé ñîø¸ë ñ îí». «Ñàìûé ðóññêèé èç âñåõ ðóññêèõ ïèñàòåëåé», Ëåñêîâ óìà îò ñ÷àñòüÿ, è ÿ «Óáåäèëñÿ, — ãîïðîñëàâèëñÿ ñâîåé ïîâåñòüþ «Ëåâøà». Îäíàêî ïðîñòàÿ ýòî áðàòó çàìåòèë, à âîðèò, — ÷òî ýòî äåéíàðîäíàÿ ìóäðîñòü è áåñêîðûñòèå åñòü âî âñåõ åãî ïðîîí îòâå÷àåò: ñòâèòåëüíî æåì÷óã èçâåäåíèÿõ. Ìû ïðåäëàãàåì âàøåìó âíèìàíèþ îòðûâîê — À ÷òî òû äóìàôàëüøèâûé?» åøü, âåäü ñî ìíîþ â «Âèæó». èç ñâÿòî÷íîãî ðàññêàçà Ëåñêîâà «Æåì÷óæíîå îæåðåëüå». ñàìîì äåëå ïðîèçî«È ÷òî æå òû ìíå ÑÅÌÅÉÍÎÅ ×ÒÅÍÈÅ ø¸ë òàêîé ñëó÷àé, òåïåðü ñêàæåøü?» ÷òî âîçìîæíî ñâîå«Òî æå ñàìîå, ÷òî ìó óìó íå âåðèòü. è ïðåæäå. Òî åñòü: Ñåìåéíàÿ æèçíü ýòî äî ìåíÿ íå êàñàìîÿ, íà÷àâøàÿñÿ ñååòñÿ, è âàñ òîëüêî ãîäíÿøíèì äí¸ì, áóäó îá îäíîì ïðîïðèíåñëà ìíå íå ñèòü...» òîëüêî îæèäàííûå «Ïðîñè, ïðîñè!» ðàäîñòè îò ìîåé ìè«Ïîçâîëüòå íå ãîëîé æåíû, íî òàêæå âîðèòü îá ýòîì íåîæèäàííîå áëàãîÌàøå». ïîëó÷èå îò òåñòÿ. «Ýòî äëÿ ÷åãî?»

— ×òî æå òàêîå «Òàê...» åù¸ ñ òîáîþ ñëó÷è«Íåò, â êàêèõ ëîñü? èìåííî öåëÿõ? Òû íå — À âîò âõîäèòå, õî÷åøü å¸ îãîð÷èòü?» ÿ âàì ðàññêàæó. «Äà — ýòî ìåæäó Æåíà ìíå øåïïðî÷èì». ÷åò: «À åù¸ ÷òî?»

— Âåðíî, ñòàðûé «À åù¸ òî, ÷òî ÿ íå íåãîäÿé èõ íàäóë. õî÷ó, ÷òîáû â å¸ ñåðäß îòâå÷àþ: öå õîòü ÷òî-íèáóäü — Ýòî íå ìî¸ äåëî. øåâåëüíóëîñü ïðîòèâ îòöà». Âõîäèì, à áðàò ïîäà¸ò íàì «Ïðîòèâ îòöà?» îòêðûòîå ïèñüìî, ïîëó÷åííîå «Äà». íà èõ èìÿ ðàíî ïî ãîðîäñêîé «Íó, äëÿ îòöà îíà òåïåðü óæå ïî÷òå, è â ïèñüìå ÷èòàåì ñëåîòðåçàííûé ëîìîòü, êîòîðûé ê äóþùåå: «Ïðåäðàññóäîê íàñ÷¸ò êàðàâàþ íå ïðèñòàíåò, à åé ãëàâæåì÷óãà íè÷åì âàì óãðîæàòü íå íîå — ìóæ...» ìîæåò: ýòîò æåì÷óã ôàëüøè«Íèêîãäà, — ãîâîðþ, — ñåðäâûé». öå íå çàåçæèé äâîð: â í¸ì òåñíî íå «Íó ÷òî, — îòâå÷àåò, — çà ñ÷¸òû! Ìû Æåíà ìîÿ òàê è ñåëà. áûâàåò. Ê îòöó îäíà ëþáîâü, à ê ìóæó ñâîè. ß áûë ó îáåäíè, — ïîìîëèëñÿ çà — Âîò, — ãîâîðèò, — íåãîäÿé!

— äðóãàÿ, è êðîìå òîãî... ìóæ, êîòîâàñ è âîò ïðîñâèðó âàì ïðèâ¸ç». Íî áðàò åé ïîêàçàë ãîëîâîþ â òó ðûé æåëàåò áûòü ñ÷àñòëèâ, îáÿçàí ß åãî îïÿòü îáíÿë è ïîöåëîâàë. ñòîðîíó, ãäå Ìàøåíüêà äåëàëà â çàáîòèòüñÿ, ÷òîáû îí ìîã óâàæàòü «À òû ïèñüìî ìî¸ ïîëó÷èë?» — ñïàëüíå ñâîé òóàëåò, è ãîâîðèò: ñâîþ æåíó, à äëÿ ýòîãî îí äîëæåí ñïðàøèâàåò.

— Òû íåïðàâà: ñòàðèê ïîñòóïèë áåðå÷ü å¸ ëþáîâü è ïî÷òåíèå ê ðî«Êàê æå, — ãîâîðþ, — ïîëó÷èë». È î÷åíü ÷åñòíî. ß ïîëó÷èë ýòî ïèñüìî, äèòåëÿì». ÿ ñàì ðàññìåÿëñÿ. ïðî÷¸ë åãî è ðàññìåÿëñÿ... ×òî æå «Àãà! Âîò òû êàêîé ïðàêòèê!» Îí ñìîòðèò. ìíå òóò ïå÷àëüíîãî? ÿ âåäü ïðèäàÈ ñòàë ìîë÷à ïàëüöàìè ïî òàáó«×åãî æå, — ãîâîðèò, — òû ñìåíîãî íå èñêàë è íå ïðîñèë, ÿ èñêàë ðåòêå áàðàáàíèòü, à ïîòîì âñòàë è ¸øüñÿ?» îäíó æåíó, ñòàëî áûòü ìíå íèêàêîãî ãîâîðèò: «À ÷òî æå ìíå äåëàòü? Ýòî î÷åíü îãîð÷åíèÿ â òîì íåò, ÷òî æåì÷óã â «ß, ëþáåçíûé çÿòü, íàæèâàë ñîçàáàâíî». îæåðåëüè íå íàñòîÿùèé, à ôàëüøèñòîÿíèå ñâîèìè òðóäàìè, íî î÷åíü «Çàáàâíî?» âûé. Ïóñòü ýòî îæåðåëüå ñòîèò íå ðàçíûìè ñðåäñòâàìè. Ñ âûñîêîé òî÷«Äà êàê æå». òðèäöàòü òûñÿ÷, à ïðîñòî òðèñòà ðóáêè çðåíèÿ îíè, ìîæåò áûòü, íå âñå «À òû ïîäàé-êà ìíå æåì÷óã». ëåé, — íå âñ¸ ëè ðàâíî äëÿ ìåíÿ, î÷åíü ïîõâàëüíû, íî òàêîå ìî¸ âðåÎæåðåëüå ëåæàëî òóò æå íà ñòîëèøü áû æåíà ìîÿ áûëà ñ÷àñòëèâà... ìÿ áûëî, äà ÿ è íå óìåë íàæèâàòü ëå â ôóòëÿðå, — ÿ åãî è ïîäàë. Îäíî òîëüêî ìåíÿ îçàáî÷èâàëî, êàê èíà÷å.  ëþäåé ÿ íå î÷åíü âåðþ, è «Åñòü ó òåáÿ óâåëè÷èòåëüíîå ñòåêýòî ñîîáùèòü Ìàøå? Íàä ýòèì ÿ çàïðî ëþáîâü òîëüêî â ðîìàíàõ ñëûëî?» äóìàëñÿ è ñåë, îáîðîòÿñü ëèöîì ê õàë, êàê ÷èòàþò, à íà äåëå ÿ âñ¸ âèß ãîâîðþ: «Íåò». îêíó, à òîãî íå çàìåòèë, ÷òî äâåðü äåë, ÷òî âñå äåíåã õîòÿò. Äâóì çÿòü«Åñëè òàê, òî ó ìåíÿ åñòü. ß ïî çàáûë çàïåðåòü. ×åðåç íåñêîëüêî ÿì ÿ äåíåã íå äàë, è âûøëî âåðíî: ñòàðîé ïðèâû÷êå âñåãäà åãî ïðè ñåáå ìèíóò îáîðà÷èâàþñü è âäðóã âèæó, îíè íà ìåíÿ çëû è æ¸í ñâîèõ êî ìíå èìåþ. Èçâîëü ñìîòðåòü íà çàìîê ïîä ÷òî ó ìåíÿ çà ñïèíîþ ñòîèò òåñòü è íå ïóñêàþò. Íå çíàþ, êòî èç íàñ áëàñîáà÷êó». äåðæèò ÷òî-òî â ðóêå â ïëàòî÷êå. ãîðîäíåå — îíè èëè ÿ? ß äåíåã èì «Äëÿ ÷åãî ìíå ñìîòðåòü?»

27

¹ 1 (57) 2014 íå äàþ, à îíè æèâûå ñåðäöà ïîðòÿò. À ÿ èì äåíåã íå äàì, à âîò òåáå âîçüìó äà è äàì! Äà! È âîò, äàæå ñåé÷àñ äàì!» È âîò èçâîëüòå ñìîòðåòü! Áðàò ïîêàçàë íàì òðè áèëåòà ïî ïÿòèäåñÿòè òûñÿ÷ ðóáëåé.

— Íåóæåëè, — ãîâîðþ, — âñå ýòî òâîåé æåíå?

— Íåò, — îòâå÷àåò, — îí Ìàøå äàë ïÿòüäåñÿò òûñÿ÷, à ÿ åìó ãîâîðþ: «Çíàåòå, Íèêîëàé Èâàíîâè÷, — ýòî áóäåò ùåêîòëèâî... Ìàøå áóäåò íåëîâêî, ÷òî îíà ïîëó÷èò îò âàñ ïðèäàíîå, à ñ¸ñòðû å¸ — íåò... Ýòî íåïðåìåííî âûçîâåò ó ñåñò¸ð ê íåé çàâèñòü è íåïðèÿçíü... Íåò, Áîã ñ íèìè, — îñòàâüòå ó ñåáÿ ýòè äåíüãè è... êîãäà-íèáóäü, êîãäà áëàãîïðèÿòíûé ñëó÷àé ïðèìèðèò âàñ ñ äðóãèìè äî÷åðüìè, òîãäà âû äàäèòå âñåì ïîðîâíó. È âîò òîãäà ýòî ïðèíåñ¸ò âñåì íàì ðàäîñòü... À îäíèì íàì... íå íàäî!» Îí îïÿòü âñòàë, îïÿòü ïðîøåëñÿ ïî êîìíàòå è, îñòàíîâÿñü ïðîòèâ äâåðè ñïàëüíè, êðèêíóë: «Ìàðüÿ!» Ìàøà óæå áûëà â ïåíüþàðå è âûøëà. «Ïîçäðàâëÿþ, — ãîâîðèò, — òåáÿ». Îíà ïîöåëîâàëà åãî ðóêó. «À ñ÷àñòëèâà áûòü õî÷åøü?» «Êîíå÷íî, õî÷ó, ïàïà, è... íàäåþñü». «Õîðîøî... Òû ñåáå, áðàò, õîðîøåãî ìóæà âûáðàëà!» «ß, ïàïà, íå âûáèðàëà. Ìíå åãî Áîã äàë». «Õîðîøî, õîðîøî. Áîã äàë, à ÿ ïðèäàì: ÿ òåáå õî÷ó ïðèáàâèòü ñ÷àñòüÿ.

— Âîò òðè áèëåòà, âñå ðàâíûå. Îäèí òåáå, à äâà òâîèì ñ¸ñòðàì. Ðàçäàé èì ñàìà — ñêàæè, ÷òî òû äàðèøü...» «Ïàïà!» Ìàøà áðîñèëàñü åìó ñíà÷àëà íà øåþ, à ïîòîì âäðóã îïóñòèëàñü íà çåìëþ è îáíÿëà, ðàäîñòíî ïëà÷à, åãî êîëåíà. Ñìîòðþ — è îí çàïëàêàë. «Âñòàíü, âñòàíü! — ãîâîðèò. — Òû íûí÷å, ïî íàðîäíîìó ñëîâó, "êíÿãèíÿ" — òåáå íåïðèëè÷íî â çåìëþ ìíå êëàíÿòüñÿ». «Íî ÿ òàê ñ÷àñòëèâà... çà ñåñò¸ð!..» «Òî-òî è åñòü... È ÿ ñ÷àñòëèâ!.. Òåïåðü ìîæåøü âèäåòü, ÷òî íå÷åãî òåáå áûëî áîÿòüñÿ æåì÷óæíîãî îæåðåëüÿ. ß ïðèø¸ë òåáå òàéíó îòêðûòü: ïîäàðåííûé ìíîþ òåáå æåì÷óã - ôàëüøèâûé, ìåíÿ èì äàâíî ñåðäå÷íûé ïðèÿòåëü íàäóë, äà âåäü êàêîé, — íå ïðîñòîé, à ñëèòûé èç Ðþðèêîâè÷åé è Ãåäèìèíîâè÷åé. À âîò ó òåáÿ ìóæ ïðîñòîé äóøè, äà èñòèííîé: òàêîãî íàäóòü íåâîçìîæíî — äóøà íå ñòåðïèò!»

— Âîò âàì âåñü ìîé ðàññêàç, — çàêëþ÷èë ñîáåñåäíèê, — è ÿ, ïðàâî, äóìàþ, ÷òî, íåñìîòðÿ íà åãî ñîâðåìåííîå ïðîèñõîæäåíèå è íà åãî íåâûìûøëåííîñòü, îí îòâå÷àåò è ïðîãðàììå è ôîðìå òðàäèöèîííîãî ñâÿòî÷íîãî ðàññêàçà.

 êðàìíèö³ ó Áîãà Îäíîãî äíÿ æ³íö³ íàñíèâñÿ ñîí, ùî çà ïðèëàâêîì êðàìíèö³ ñòîÿâ Ãîñïîäü Áîã.

— Ãîñïîäè! Öå Òè? — âèãóêíóëà âîíà ç ðàä³ñòþ.

— Òàê, öå ß, — â³äïîâ³â Áîã.

— À ùî ó Òåáå ìîæíà êóïèòè? — çàïèòàëà æ³íêà.

— Ó ìåíå ìîæíà êóïèòè âñå, — ïðîçâó÷àëà â³äïîâ³äü.

—  òàêîìó ðàç³ äàé ìåí³, áóäü ëàñêà, çäîðîâ'ÿ, ùàñòÿ, êîõàííÿ, óñï³õó ³ áàãàòî ãðîøåé. Áîã äîáðîçè÷ëèâî ïîñì³õíóâñÿ ³ ï³øîâ â ï³äñîáíå ïðèì³ùåííÿ çà çàìîâëåíèì òîâàðîì. ×åðåç äåÿêèé ÷àñ ³í ïîâåðíóâñÿ ç ìàëåíüêîþ ïàïåðîâîþ êîðîáî÷êîþ.

— ² öå âñå?! — âèãóêíóëà çäèâîâàíà ³ ðîç÷àðîâàíà æ³íêà.

— Òàê, öå âñå, — â³äïîâ³â Áîã. — Òî õ³áà òè íå çíàëà, ùî â Ìî¿é êðàìíèö³ ïðîäàºòüñÿ ëèøå íàñ³ííÿ?

ßê çíàéòè ùàñòÿ  îäíîìó ñåë³ æèâ õëîïåöü. Ö³ëèìè äíÿìè â³í ñèäíåì ñèä³â óäîìà ³ í³÷îãî íå ðîáèâ. Îäíîãî ðàçó â³í çàïèòàâ ó ìàòåð³: — ßê ìåí³ çíàéòè ñâîº ùàñòÿ?

— Âèéäè, ñèíêó, â ÷èñòå ïîëå, ùî çëîâèø, òî ³ áóäå òâî¿ì ùàñòÿì, — â³äïîâ³ëà âîíà. Âèéøîâ õëîïåöü â ïîëå, áà÷èòü — á³æèòü ëîøà. Êèíóâñÿ äîãàíÿòè – íå íàçäîãíàâ. Ç-ï³ä êóùà âèñêî÷èâ çàºöü. ³í êèíóâñÿ éîãî ëîâèòè — íå çëîâèâ. Áà÷èòü — ëåòèòü ãîëóáêà, ïîá³ã çà íåþ, òà êóäè òàì. ³äëåò³ëà. Äèâèòüñÿ õëîïåöü — âîðîíà éäå ïî ïîëþ, ÷åðâ'ÿ÷ê³â âèøóêóº. Çí³÷åâ'ÿ ïîòÿãíóâñÿ äî íå¿ ðóêîþ — çëîâèâ.

— Íåâæå, — çàïèòóº â³í ó âîðîíè, — òè ³ º ìîº ùàñòÿ?

— ͳ, — â³äïîâ³äຠâîðîíà. — ßêå ÿ ùàñòÿ? À ï³äêàçàòè, ÿê ùàñòÿ çëîâèòè, ÿ ìîæó.

— ßê? — çàïèòóº õëîïåöü.

— ³çüìè çàïàøíîãî ñ³íà, ïîêëàäè á³ëÿ äâîðó, ëîøà ï³ä³éäå ¿ñòè ñ³íî ³ ñàìå ç òîáîþ çàëèøèòüñÿ. ³çüìè ñîëîäê³ ìîðêâèíêè, ïîêëàäè ï³ä ïë³ò. Ïðèá³æèòü çàºöü, ïîáà÷èòü ìîðêâó — ðó÷íèì ñòàíå. Ðîçêèäàé ïî äâîðó ïøåíè÷í³ çåðíÿòêà — ãîëóáêà ïðèëåòèòü, ï³ä äàõîì îñåëèòüñÿ.

— À òî õ³áà öå ùàñòÿ? — çäèâóâàâñÿ õëîïåöü.

— À ùàñòÿ áóäå ïîò³ì. Êîëè ïîâç äâ³ð ïðîéäå äîáðà òà êðàñèâà ä³â÷èíà, ïîáà÷èòü, ÿê òè ãîäóºø ëîøà, çàéöÿ ³ ãîëóáêó — ïîëþáèòü òåáå ³ âèéäå çà òåáå çàì³æ.

Êîðàáåëüíà àâàð³ÿ ªäèíà ëþäèíà, ùî âðÿòóâàëàñÿ ï³ñëÿ êîðàáåëüíî¿ àâàð³¿, áóëà âèêèíóòà íà áåçëþäíèé îñòð³â. Öåé ÷îëîâ³ê ñòàðàííî ìîëèâñÿ Áîãîâ³ ïðî ïîðÿòóíîê ³ ùîäíÿ âäèâëÿâñÿ â ãîðèçîíò, àëå í³õòî íå ïëèâ íà äîïîìîãó. Çìó÷åíèé, â³í, íàðåøò³, ïîáóäóâàâ õàòèíó ç óëàìê³â êîðàáëÿ, àáè çàõèñòèòèñÿ â³ä ñòèõ³¿ ³ çáåðåãòè ñâî¿ îñòàíí³ ðå÷³. Àëå îäíîãî äíÿ, ïîáðîäèâøè ó ïîøóêàõ ¿æ³, â³í ïîâåðíóâñÿ ³ ïîáà÷èâ, ùî éîãî õàòèíà îá³éíÿòà ïîëóì'ÿì, ³ äî íåáà ñõîäèòü äèì. Ñòàëîñÿ íàéñòðàøí³øå: â³í âòðàòèâ âñå. Îá³éíÿòèé ãîðåì ³ â³ä÷àºì, â³í âèãóêíóâ: «Áîæå, çà ùî?». Ðàíî-âðàíö³ íàñòóïíîãî äíÿ éîãî ðîçáóäèëè çâóêè êîðàáëÿ, ùî íàáëèæàºòüñÿ äî îñòðîâà, êâàïèòüñÿ íà äîïîìîãó.

— ßê âè ä³çíàëèñÿ, ùî ÿ òóò? — çàïèòàâ ÷îëîâ³ê ñâî¿õ ðÿò³âíèê³â.

— Ìè áà÷èëè âàøå ñèãíàëüíå âîãíèùå, — â³äïîâ³ëè âîíè. ßê ëåãêî âïàñòè ó â³ä÷àé, êîëè ïðèõîäèòü á³äà. Àëå íå ïîòð³áíî îïóñêàòè ðóêè, àäæå Áîã ï³êëóºòüñÿ ïðî íàñ, íàâ³òü êîëè íàñ îñÿãàþòü á³ëü ³ ñòðàæäàííÿ. Ïðî öå òðåáà ïàì'ÿòàòè êîæíîãî ðàçó, êîëè âàøà õàòèíà çãîðຠäîòëà: ìîæëèâî, öå ñèãíàëüíå âîãíèùå, ÿêå çàêëèêຠÁîãà íà äîïîìîãó.

28

¹ 1 (57) 2014

³òàºìî âàñ, øàíîâí³ ÷èòà÷³! Ç ðàä³ñòþ ïîâ³äîìëÿºìî, ùî â ²íòåðíåò³ ç’ÿâèâñÿ ñàéò íàøî¿ îðãàí³çàö³¿ – Ðåã³îíàëüíîãî ãðîìàäñüêî-ïðîñâ³òíèöüêîãî òîâàðèñòâà «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà» www.pravoslavna-prosvita.org.ua ³ çàïðîøóºìî éîãî â³äâ³äàòè. Ñïîä³âàºìîñü, ìàì. ʳðîâîãðàä /ªëèñàâåòãðàä/

Çàñíîâíèê ³ âèäàâåöü – ðåã³îíàëüíå ãðîìàäñüêîïðîñâ³òíèöüêå òîâàðèñòâî

“Православна просвіта”

ãîëîâà òîâàðèñòâà –

ªâãåí³é Áàõìà÷ Ñâ³äîöòâî ïðî äåðæàâíó ðåºñòðàö³þ ñå𳿠Êà ¹ 0211– Ó â³ä 14.12.1998 Набір і верст а видавничо о центр това– риства “Православна просвіта”. Надр – овано приватним підприємцем О.Калічем. На лад 3000 прим.

òåð³àëè, âì³ùåí³ íà íüîìó, âàñ çàö³êàâëÿòü. Íà ñàéò³ âèñâ³òëþºòüñÿ ðîáîòà òîâàðèñòâà, à òàêîæ ïëàíè íà ìàéáóòíº. Òóò òàêîæ ìîæíà çíàéòè ïðèì³ðíèêè ÷àñîïèñó «Áëàãîâ³ñò» ó åëåêòðîíí³é âåðñ³¿. Íàãàäóºìî ùå ðàç: àäðåñà íàøîãî ñàéòó: www.pravoslavna-prosvita.org.ua.

ÐÅÄÀÊÖ²ÉÍÀ ÊÎËÅÃ²ß До с лад ред оле ії входять педпрацівнии, священи и УПЦ, а тивісти ромадсь их ор анізацій. Всі члени ред оле ії працюють безоштовно (на ромадсь их засадах).

³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê – Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà Ëèñòóâàííÿ ç ÷èòà÷àìè – ëèøå íà ñòîð³íêàõ ãàçåòè. Ïîãëÿäè àâòîð³â íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç ïîãëÿäàìè ðåäàêö³¿. Ïðè âèêîðèñòàíí³ ìàòåð³àë³â ãàçåòè â ³íøèõ âèäàííÿõ ïðîñèìî ïîñèëàòèñÿ íà íå¿.

Ïîøòîâà àäðåñà: 25006, ì. ʳðîâîãðàä-06, à/ñ 1/20 òåë.: (0522) 24-37-82 (ç 10 äî 17 ãîä.)

E-mail: prosvitap@homenet.kr.ua www.pravoslavna-prosvita.org.ua Øàíîâíèé ÷èòà÷ó! Ïðîñèìî íå âèêîðèñòîâóâàòè íàø ÷àñîïèñ äëÿ ïîáóòîâèõ ïîòðåá. ßêùî Âè âæå éîãî ïðî÷èòàëè, ïåðåäàéòå, áóäü ëàñêà, éîãî âàøèì ðîäè÷àì àáî ñóñ³äàì. Çàçäàëåã³äü âäÿ÷í³ Âàì!