Gaz 62

¹ 62 2015

1

¹ 62 2015 ð³ê

2

¹ 62 2015

Õðåùåííÿ Ãîñïîäíº ......2 Основи Православ’я

Ñâÿòà âîäà: ó ÷îìó ¿¿ ñèëà? ................3 Çóñòð³÷ îäíîäóìö³â ....... 4 Îñîáëèâà äèòèíà òà ïëàíóâàííÿ ïðîãðàìè ³íäèâ³äóàëüíîãî ðîçâèòêó ..................5 ijòè ð³çíèõ íàðîä³â. Çàêîðäîííèé äîñâ³ä âèõîâàííÿ ...................... 12 Роздуми на тему

Ïîðòðåò Äîð³àíà Ãðåÿ ....6 Виховна година

Æèòòÿ-ïîäâèã æ³íîê, ó ëèêó ñâÿòèõ ïðîñ³ÿâøèõ ......................8 À äå âè ñüîãîäí³ çóñòð³ëè ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ? ....... 14 Ìåäèöèíà ïðî çàíóðåííÿ íà Õðåùåííÿ ................ 15 Світ Біблії

Áëàãà çâ³ñòêà ñë³ïîíàðîäæåíèõ ........ 16 Ïðàêòè÷í³ ïîðàäè ...... 19 ³ðìåí³ÿ – êðà¿íà á³áëåéñüêî¿ âåñåëêè .... 20 Êàëåíäàð ïîñò³â........... 24 Ïðàâîñëàâíèé êàëåíäàð (âêëàäèø)

ßê³ áóâàþòü æèâîòâîðÿù³ ³ ÿê³ áóâàþòü ñòðàøí³ âîäè... Íà ïî÷àòêó Êíèãè Áóòòÿ ìè ÷èòàºìî ïðî òå, ÿê íàä âîäàìè íîñèëîñÿ äèõàííÿ Áîæå, ³ ÿê ç öèõ âîä âèíèêàëè âñ³ æèâ³ ³ñòîòè. Ïðîòÿãîì æèòòÿ âñüîãî ëþäñòâà – àëå òàê ÿñêðàâî â Ñòàðîìó Çàïîâ³ò³ – ìè áà÷èìî âîäè ÿê ñïîñ³á æèòòÿ: âîíè çáåð³ãàþòü æèòòÿ ñïðàãëîãî â ïóñòåë³, âîíè îæèâîòâîðÿþòü ïîëå ³ ë³ñ, âîíè º çíàêîì æèòòÿ ³ ìèëîñò³ Áîæî¿, ³ â ñâÿùåííèõ êíèãàõ Ñòàðîãî òà Íîâîãî Çàïîâ³òó âîäè º îáðàçîì î÷èùåííÿ, îáìèâàííÿ, îíîâëåííÿ. Àëå ÿê³ áóâàþòü ñòðàøí³ âîäè: âîäè Ïîòîïó, â ÿêèõ çàãèíóëè âñ³, õòî âæå íå ì³ã âñòîÿòè ïåðåä ñóäîì Áîæèì; ³ âîäè, ÿê³ ìè áà÷èìî ïðîòÿãîì âñüîãî íàøîãî æèòòÿ, ñòðàøí³, çãóáí³, òåìí³ âîäè ïîâåíåé... ² îñü Õðèñòîñ ïðèéøîâ íà Éîðäàíñüê³ âîäè; ó ö³ âîäè âæå íå áåçãð³øíî¿ çåìë³, à íàøî¿ çåìë³, ùî äî ñàìèõ íàäð ñâî¿õ ñïîãàíåíà ëþäñüêèì ãð³õîì òà çðàäíèöòâîì. Ó ö³ âîäè ïðèõîäèëè îìèâàòèñÿ ëþäè, ÿê³ êàÿëèñÿ ïî ïðîïîâ³ä³ ²îàííà Ïðåäòå÷³; ÿê³ âàæê³ áóëè ö³ âîäè ãð³õîì ëþäåé, ÿê³ íèìè îìèâàëèñÿ! ßêáè ìè ò³ëüêè ìîãëè áà÷èòè, ÿê âîäè, ùî îìèâàþòü ãð³øíèõ ëþäåé, ïîñòóïîâî ñòàâàëè âñå âàæ÷èìè ³ ñòàâàëè ñòðàøíèìè öèì ãð³õîì! ² â ö³ âîäè ïðèéøîâ Õðèñòîñ çàíóðèòèñÿ íà ïî÷àòêó Ñâîãî ïîäâèãó ïðîïîâ³ä³ òà ïîñòóïîâîãî ñõîäæåííÿ íà Õðåñò, çàíóðèòèñÿ â ö³ âîäè, ùî íîñÿòü âåñü òÿãàð ëþäñüêîãî ãð³õà, – ³í, áåçãð³øíèé. Öåé ìîìåíò Õðåùåííÿ Ãîñïîäíüîãî – îäèí ç íàéñòðàøí³øèõ ³ òðàã³÷í³øèõ ìîìåíò³â Éîãî æèòòÿ. гçäâî – öå ìèòü, êîëè Áîã, ïî Ñâî¿é ëþáîâ³ äî ëþäèíè, áàæàþ÷è âðÿòóâàòè íàñ â³ä â³÷íî¿ ïîãèáåë³, âäÿãàºòüñÿ â ëþäñüêó ïëîòü, êîëè ïëîòü ëþäñüêà ïðîíèçóºòüñÿ Áîæåñòâîì, êîëè îíîâëþºòüñÿ âîíà, ðîáèòüñÿ â³÷íîþ, ÷èñòîþ, ïðîìåíèñòîþ, ò³ºþ ïëîòòþ, ÿêà øëÿõîì Õðåñòà, Âîñêðåñ³ííÿ, Âîçíåñ³ííÿ ñÿäå ïî ïðàâó ñòîðîíó Áîãà ³ Îòöÿ. Àëå â äåíü Õðåùåííÿ Ãîñïîäíüîãî çàâåðøóºòüñÿ öÿ ï³äãîòîâ÷à äîðîãà: òåïåð, äîçð³ëèé âæå â Ñâî¿é ëþäñüêîñò³, Ãîñïîäü, ßêèé äîñÿã ïîâíî¿ ì³ðè Ñâ çð³ëîñò³, Ëþäèíà ²ñóñ Õðèñòîñ, ßêèé îá’ºäíàâñÿ äîñêîíàëîþ ëþáîâ’þ ³ äîñêîíàëîþ ñëóõíÿí³ñòþ ç âîëåþ Îòöÿ, éäå â³ëüíîþ âîëåþ, â³ëüíî âèêîíàòè òå, ùî Ïåðåäâ³÷íà Ðàäà âèçíà÷èëà. Òåïåð Ëþäèíà ²ñóñ Õðèñòîñ öþ ïëîòü ïðèíîñèòü â æåðòâó ³ â äàð íå ëèøå Áîãîâ³, àëå âñüîìó ëþäñòâó, áåðå íà Ñâî¿ ïëå÷³ âåñü æàõ ëþäñüêîãî ãð³õà, ëþäñüêîãî ïàä³ííÿ, ³ ïîðèíຠâ ö³ âîäè, ÿê³ º òåïåð âîäàìè ñìåðò³, îáðàçîì ïîãèáåë³, âîäè, ùî íåñóòü â ñîá³ âñå çëî, âñþ îòðóòó ³ âñþ ñìåðòü ãð³õîâíó. Õðåùåííÿ Ãîñïîäíº, ùî â ïîäàëüøîìó ðîçâèòêó ïîä³é íàéáëèæ÷å ñõîæå íà æàõ ñàäó Ãåôñèìàíñüêîãî, íà â³äëó÷åííÿ õðåñíî¿ ñìåðò³ ³ íà ç³øåñòÿ â ïåêëî. Òóò òåæ Õðèñòîñ òàê ç’ºäíóºòüñÿ ç äîëåþ ëþäñüêîþ, ùî âåñü ¿¿ æàõ ëÿãຠíà Íüîãî, ³ ç³øåñòÿ â ïåêëî º îñòàííüîþ ì³ðîþ Éîãî ºäíîñò³ ç íàìè, âòðàòîþ âñüîãî – ³ ïåðåìîãîþ íàä çëîì.

Ñëîâî ïàñòèðÿ Îñü ÷îìó òàêå òðàã³÷íå öå âåëè÷íå ñâÿòî, ³ îñü ÷îìó âîäè éîðäàíñüê³, ÿê³ íåñóòü âåñü òÿãàð ³ âåñü æàõ ãð³õà, äîòèêîì äî ò³ëà Õð³ñòîâîãî, Ò³ëà áåçãð³øíîãî, âñå÷èñòîãî, áåçñìåðòíîãî, ïðîíèçàíîãî ³ ñÿþ÷îãî Áîæåñòâîì, ò³ëà Áîãîëþäèíè î÷èùàþòüñÿ äî ãëèáèí ³ çíîâ ðîáëÿòüñÿ ïåðâèííèìè, ïåðâ³ñíèìè âîäàìè æèòòÿ, çäàòíèìè î÷èùàòè ³ îìèâàòè ãð³õ, îíîâëþâàòè ëþäèíó, ïîâåðòàòè ¿é íåòë³ííÿ, çàëó÷àòè ¿¿ Õðåñòó, ðîáèòè ¿¿ ÷àäîì âæå íå ïëîò³, à â³÷íîãî æèòòÿ, Öàðñòâà Áîæîãî. ßêå òðåïåòíå öå ñâÿòî! Îñü ÷îìó, êîëè ìè îñâÿ÷óºìî âîäè öüîãî äíÿ, ìè ç òàêèì ïîäèâîì ³ áëàãîãîâ³ííÿì íà íèõ äèâèìîñÿ: ö³ âîäè ç³øåñòÿì Ñâÿòîãî Äóõó ðîáëÿòüñÿ âîäàìè Éîðäàíñüêèìè, íå ëèøå ïåðâ³ñíèìè âîäàìè æèòòÿ, àëå âîäàìè, çäàòíèìè äàòè æèòòÿ íå òèì÷àñîâå ëèøå, àëå ³ â³÷íå; îñü ÷îìó ìè çàëó÷àºìîñÿ öèì âîäàì áëàãîãîâ³éíî, òðåïåòíî; îñü ÷îìó Öåðêâà íàçèâຠ¿õ âåëèêîþ ñâÿòèíåþ ³ çàêëèêຠíàñ ìàòè ¿õ â êâàðòèðàõ íà âèïàäîê õâîðîáè, íà âèïàäîê äóøåâíî¿ ñêîðáîòè, íà âèïàäîê ãð³õà, äëÿ î÷èùåííÿ ³ îíîâëåííÿ, äëÿ çàëó÷åííÿ äî íîâèçíè î÷èùåíîãî æèòòÿ. Áóäåìî âêóøàòè ö³ âîäè, òîðêàòèìåìîñÿ äî íèõ áëàãîãîâ³éíî. Ïî÷àëîñÿ ÷åðåç ö³ âîäè îíîâëåííÿ ïðèðîäè, îñâÿ÷åííÿ òâàð³, ïåðåòâîðåííÿ ñâ³òó. Òàê ñàìî, ÿê â Ñâÿòèõ Äàðàõ, ³ òóò ìè áà÷èìî ïî÷àòîê ìàéáóòíüî¿ äîáè, ïåðåìîãó Áîæó ³ ïî÷àòîê â³÷íîãî æèòòÿ, â³÷íî¿ ñëàâè – íå ëèøå ëþäèíè, àëå âñ³º¿ ïðèðîäè, êîëè Áîã ñòàíå âñ³ì ó âñüîìó. Ñëàâà Áîãó çà Éîãî íåñê³í÷åííó ìèë³ñòü, çà Éîãî Áîæåñòâåííó ïîáëàæëèâ³ñòü, çà ïîäâèã Ñèíà Áîæîãî, ßêèé ñòàâ Ñèíîì ëþäñüêèì! Ñëàâà Áîãó, ùî ³í îíîâëþº ³ ëþäèíó, ³ äîë³ íàø³, ³ ñâ³ò, â ÿêîìó ìè æèâåìî, ³ ùî æèòè ìè âñå æ ìîæåìî íà䳺þ âæå îòðèìàíî¿ ïåðåìîãè ³ òð³óìôóâàííÿì ïðî òå, ùî ìè ÷åêàºìî äíÿ Ãîñïîäíüîãî, âåëèêîãî, ÷óäîâîãî, ñòðàøíîãî, êîëè çàñÿº âåñü ñâ³ò áëàãîäàòòþ ïðèéíÿòîãî, à íå ëèøå äàíîãî Äóõó Ñâÿòîãî! Àì³íü. Ìèòðîïîëèò Ñóðîçüêèé Àíòîí³é

3

¹ 62 2015

×îìó âîäà?

îäèí îäíîìó: «Õðèñòîñ ïîñåðåä íàñ» – «² º, ³ áóäå». Ñóìíî, ùî äëÿ áàãàòüîõ ç òèõ, õòî çàïðîøóº ñâÿùåíèêà îñâÿòèòè êâàðòèðó, öÿ ä³ÿ òåæ ñïðèéìàºòüñÿ ìàã³÷íî. «Îñâÿò³òü, áàòþøêî, íàøó êâàðòèðó, áî ìè ùîñü âñå õâîð³ºìî òóò! ² íåïðèºìíîñò³ âñÿê³...». Ñåíñ ïðèõîäó ñâÿùåíèêà äî òàêèõ ëþäåé ç’ÿâëÿºòüñÿ ëèøå â òîìó âèïàäêó, ÿêùî â³í âèêîðèñòîâóº ñèòóàö³þ äëÿ ïåðøî¿ ïðîïîâ³ä³, äëÿ òîãî, ùîá ïî÷àòè ðîçìîâó ïðî Õðèñòà, ïðî Åâàíãå볺, ïðî ïîêàÿííÿ. Áëàãî, ùî ªâàíãå볺 «Ïðî Çàêõåÿ», ÿêå ÷èòàºòüñÿ â ÷èí³ îñâÿ÷åííÿ æèòëà, äຠïðåêðàñíèé ïðèâ³ä ïî÷àòè öþ ðîçìîâó. Ìè îñâÿ÷óºìî, ïîêðîïèâøè àã³àñìîþ, ð³çí³ ðå÷³, ÿêèìè êîðèñòóºìîñÿ â ïîâñÿêäåííîìó æèòò³. Çîêðåìà, àâòîìîá³ë³. Ç ïðèâîäó îñòàííüîãî îñîáëèâî ÷àñòî äîâîäèòüñÿ ÷óòè ñêåïòè÷í³ çàóâàæåííÿ. Îñü âæå ä³éñíî, çäàºòüñÿ, òîðæåñòâî ìàã³çìó. Ëþäè, ÿê³ ÷àñòî í³êîëè â æèòò³ ëîáà íå ïåðåõðåñòèëè, ïðè¿æäæàþòü íà íîâèõ êóïëåíèõ ìàøèíàõ ³ ïðîñÿòü ¿õ îñâÿòèòè. Íàñïðàâä³ íåìຠí³÷îãî ïîãàíîãî â òîìó, ùî ëþäèíà, ïðèñòóïàþ÷è äî âîä³ííÿ àâòîìîá³ëÿ, ñïðàâè â³äïîâ³äàëüíî¿ ³ íåáåçïå÷íî¿, ïðîñèòü áëàãîñëîâåííÿ Áîæîãî, äîïîìîãè ³ çàõèñòó. ² ìîëèòâà, ùî ñóïðîâîäæóºòüñÿ êðîïëåííÿì ñâÿòîþ âîäîþ, çâè÷àéíî, äóæå ïðàâèëüíèé ³ íåîáõ³äíèé ïî÷àòîê òàêîãî âîä³ííÿ. Îò ò³ëüêè çàâæäè ïðàãíåø ïîÿñíèòè âî䳺â³, ùî ÿêùî öèì îêðîïëþâàííÿì âñå îáìåæèòüñÿ, îñîáëèâî¿ äîïîìîãè ³ çàõèñòó íå ÷åêàéòå. À äàë³ âæå ñàìà ëþäèíà âèð³øèòü, ÷è áóäå öå îñâÿ÷åííÿ ïåðøèì êðîêîì íà äîâã³é ³ âàæê³é äîðîç³ âîöåêîâëåííÿ, ÷è äàííþ ïîøèðåíîìó çàáîáîíó, í³áè êðîïëåííÿ ñâÿòîþ âîäîþ ³ ÷èòàííÿ ñâÿùåíèêîì ÿêèõîñü òàºìíè÷èõ ñë³â ñàìî ïî ñîá³ ïîçáàâèòü â³ä á³ä ³ êàòàñòðîô. Äàâíî â³äîìî, ÿê áî¿òüñÿ ñâÿòî¿ âîäè âñÿêà íå÷èñòà ñèëà, äóõè çëîñò³ ï³äíåáåñíî¿. Àëå òàì, äå íåìຠùèðîãî ïîêàÿííÿ, ìîëèòâè, çëèé äóõ, áóäó÷è âèãíàíèé, ïîâåðòàºòüñÿ. «Êîëè íå÷èñòèé äóõ âèéäå ç ëþäèíè, òî õîäèòü ïî áåçâîäèõ ì³ñöÿõ, øóêàþ÷è ñïîêîþ, ³ íå çíàõîäèòü; òîä³ ãîâîðèòü: ïîâåðíóñÿ â áóäèíîê ì³é, çâ³äêè ÿ âèéøîâ. ², ïðèéøîâøè, çíàõîäèòü éîãî íåçàéíÿòèì, âèìåòåíèì ³ ïðèáðàíèì; òîä³ éäå ³ áåðå ç ñîáîþ ñ³ì ³íøèõ äóõ³â, çë³øèõ çà ñåáå, ³, óâ³éøîâøè, æèâóòü òàì; ³ áóâຠäëÿ ëþäèíè ò³º¿ îñòàííº ã³ðøå ïåðøîãî» (Ìô. 12: 43-45).

Ó Áîãîÿàëåíñüêèé ñâÿòâå÷³ð ³ â ñàìå ñâÿòî Õðåùåííÿ â Öåðêâ³ çä³éñíþºòüñÿ Âåëèêå îñâÿ÷åííÿ âîäè. Êð³ì òîãî, ìîëåáíè ç âîäîñâÿòòÿì ñëóæàòüñÿ ïðîòÿãîì âñüîãî ðîêó. ßê ïîâîäèòèñÿ ç³ ñâÿòîþ âîäîþ? Äå êîðäîí ì³æ áëàãîãîâ³ííÿì ïåðåä ñâÿòèíåþ ³ ïðîñòèì ìàã³çìîì?

Ãðåöüêîþ ìîâîþ «ñâÿòà âîäà» íàçèâàºòüñÿ «àã³àñìà» – «ñâÿòèíÿ». Ñâÿòèíåþ íàçèâàþòü òå, ùî íàïîâíåíå áëàãîäàòòþ. Öå ìîæóòü áóòè ìîù³ ñâÿòîãî, ³êîíà, ìèðî, ïðîñôîðà. Àëå âñå æ â ïåðøó ÷åðãó «ñâÿòèíåþ», «àã³àñìîþ», íàçèâàºòüñÿ âîäà, íàä ÿêîþ áóâ çä³éñíåíèé ÷èí âîäîîñâÿ÷åííÿ. Çà ñâî¿ìè ô³çè÷íèìè ³ ñìàêîâèìè ÿêîñòÿìè ñâÿòà âîäà í³÷èì íå â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä çâè÷àéíî¿. Ïðàâäà, çáåð³ãàºòüñÿ âîíà ñâ³æîþ ÷àñòî íàáàãàòî äîâøå, í³æ çâè÷àéíà, àëå çîâñ³ì íå â öüîìó ñïðàâà. Çíàþ âèïàäêè, êîëè ³ ñâÿòà âîäà ïñóâàëàñÿ, ³ öå í³ñê³ëüêè íå çìóñèëî çàñóìí³âàòèñÿ â 䳺âîñò³ ¿¿ îñâÿ÷åííÿ. Ùî æ â³äáóâàºòüñÿ, êîëè ïðîñòà âîäà ñòຠñâÿòîþ? ³äïîâ³ñòè íà öå çàïèòàííÿ íåâàæêî, ÿêùî âñëóõàòèñÿ â ñëîâà ìîëèòîâ, ùî ÷èòàþòüñÿ ñâÿùåíèêîì â ÷èí³ âîäîîñâÿ÷åííÿ. Îñü ïåðøå ç íèõ: «Î åæå îñâÿòèòèñÿ âîäàì ñèì ñèëîþ è äåéñòâèåì, è íàèòèåì Ñâÿòàãî Äóõà, Ãîñïîäó ïîìîëèìñÿ». Íàòõíåííÿ Ñâÿòîãî Äóõó... Êîëè òàêå íàòõíåííÿ çä³éñíèëîñÿ âïåðøå, êîëè Äóõ Ñâÿòèé ç³éøîâ íà äâàíàäöÿòüîõ ó÷í³â Ãîñïîäà, âîíè ñòàëè ³íøèìè ëþäüìè, ñèëüíèìè, áåçñòðàøíèìè, âîíè ãîð³ëè â³ðîþ ³ áàæàííÿì ïðîïîâ³äóâàòè öþ â³ðó âñüîìó ñâ³òó. «Ñâÿòûì Äóõîì âñÿêà äóøà æèâèòñÿ...»

– ñï³âàºòüñÿ â îäíîìó ç ÷àñòî ïîâòîðþâàíèõ ñï³â³â Âñåíîùíîãî áä³ííÿ. Ñâÿòèé Äóõ âõîäèòü â çâè÷àéíó âîäó ³ ðîáèòü ¿¿ íåçâè÷àéíîþ, ðîáèòü ¿¿ ñâÿòèíåþ, ÿêà, ó ñâîþ ÷åðãó, ïåðåäຠáëàãîäàòü âñüîìó, ÷îãî âîíà òîðêàºòüñÿ. Ñïî÷àòêó ìè îñâÿ÷óºìî çâè÷àéíó âîäó, ÷èòàþ÷è íàä íåþ ìîëèòâè, çàíóðþþ÷è â íå¿ õðåñò. À ïîò³ì âæå ñàìà öÿ âîäà ïîâ³äîìëÿº áëàãîäàòü òîìó, ùî ìè îêðîïëþºìî íåþ. ×îìó æ ñâÿòèíåþ º ïåðø çà âñå âîäà? ×è ëèøå âîíà çäàòíà âì³ùàòè â ñåáå Ñèëó Áîæó? Çâè÷àéíî æ, í³. Íà ñâÿòêîâ³é Âñåíîùí³é ìè îñâÿ÷óºìî ï’ÿòü õë³á³â, ïøåíèöþ, âèíî ³ ºëåé. ª ùå íåçð³âíÿííî âèùå îñâÿ÷åííÿ: êîëè íà ˳òóð㳿 õë³á ³ âèíî ñòàþòü Ò³ëîì ³ Êðîâ’þ ²ñóñà Õðèñòà. Àëå ç³ âñ³õ çåìíèõ ñòèõ³é âîäà ìຠîñîáëèâå çíà÷åííÿ. Ïîíÿòòÿ «âîäà» ³ «æèòòÿ» íåðîçä³ëüí³ îäíå â³ä îäíîãî. Öå çðîçóì³ëî êîæíîìó. Òà êð³ì òîãî çàãàëüíîâ³äîìî, ùî ³ ìè ñàì³, òîáòî íàøà ïëîòü, ìàéæå íà 80 â³äñîòê³â ñêëàäàºìîñÿ ç âîäè.

ОСНОВИ ПРАВОСЛАВ’Я Íàâ³ùî îñâÿ÷óâàòè àâòîìîá³ëü? Òàê âæå ñêëàëîñÿ, ùî ïîðÿä ç â³ðîþ óæèâàºòüñÿ çàáîáîí. Ïîðÿä ç áëàãî÷åñòÿì – ìàã³çì. Ïðè öüîìó îñòàíí³ çàâæäè ìàñêóþòüñÿ ï³ä ïåðøå. ßê â³äð³çíèòè ïåðøå â³ä äðóãîãî? ² òå, ³ ³íøå çâåðíåíå äî ñâ³òó íåìàòåð³àëüíîãî, äóõîâíîãî, íàäïðèðîäíîãî. Âèêîðèñòîâóþòüñÿ ÷àñòî îäí³ ³ ò³ æ ñëîâà, ïîíÿòòÿ, îáðàçè. Êâàðòèðè ñó÷àñíèõ ìàã³â îáâ³øàí³ ³êîíàìè; êíèãè çàìîâëÿíü, ùî ÷àñòî ïðîäàþòüñÿ íà êíèæêîâèõ ïðèëàâêàõ, ðÿñí³þòü çãàäêàìè ïðî Ñâÿòó Òð³éöþ, Áîãîðîäèöþ, ñâÿòèõ óãîäíèê³â. ³ä ó÷àñíèêà ìàã³÷íîãî ä³éñòâà íå ïîòð³áíî æîäíîãî îñîáèñòîãî äóõîâíîãî çóñèëëÿ, æîäíîãî ïîäâèãó, îíîâëåííÿ æèòòÿ, ïîêàÿííÿ. Ãîëîâíå – ïðàâèëüíî âèêîíàòè ðèòóàë, ïðî÷èòàòè íåîáõ³äí³ ñëîâà, çðîáèòè âêàçàí³ ðóõè ò³ëà. ³ðà ïåðåäáà÷ຠòå, ùî íå «Áîã äëÿ ìåíå», à «ÿ äëÿ Áîãà». Ïðè ìàã³÷íîìó ï³äõîä³ âæå íå ëþäèíà – ïîñëóøíèê Áîæèé, à áîæåñòâî ñïðèéìàºòüñÿ ÿê äåÿêà ñèëà, ïðèçíà÷åííÿ ÿêî¿ äîïîìàãàòè ëþäèí³, îáåð³ãàòè ³ çàõèùàòè ¿¿, ë³êóâàòè ³ âèð³øóâàòè âèíèêàþ÷³ ïðîáëåìè. ³ä ëþäèíè æ çàëåæèòü ïðàâèëüíî çðîáèòè «ñâÿùåííîä³éñòâî». ß óçÿâ öå ñëîâî â ëàïêè òîìó, ùî íàñïðàâä³ í³ÿê³ öå íå ñâÿùåííîä³éñòâà, õî÷ ³ çä³éñíþþòüñÿ ç âèêîðèñòàííÿì ñâÿòî¿ âîäè, ³êîí, õðåñíîãî çíàìåííÿ. Ñâÿòîþ âîäîþ ìè îêðîïëþºìî íàøå æèòëî, ùîá âîíî ñòàëî íå ëèøå íàøèì, àëå ³ Áîæèì. Ùîá âñ³, õòî æèâóòü â îñâÿ÷åíîìó áóäèíêó, çàâæäè ìîãëè ñêàçàòè

4

¹ 62 2015

Äëÿ òèõ, õòî â³ðóº Ãîëîâíå ïðèçíà÷åííÿ âîäè – óòàìîâóâàòè ò³ëåñíó ñïðàãó. À ÿê áóòè ç äóõîâíîþ ñïðàãîþ? Ïðîñòîþ âîäîþ ¿¿ íå âòàìóâàòè. Âîíà âòàìîâóºòüñÿ Äóõîì Ñâÿòèì, ³ êîëè ìè ï’ºìî ñâÿòó âîäó, öå òåæ îäèí ³ç ñïîñîá³â îòðèìàííÿ áëàãîäàò³ Ñâÿòîãî Äóõó. Àäæå íå âèïàäêîâî Ñàì Ãîñïîäü íåîäíîðàçîâî ïîð³âíþº Ñâîþ áëàãîäàòü ç âîäîþ. Ïðèãàäàºìî ðîçïîâ³äü ïðî ñàìàðÿíêó ç 4-î¿ ãëàâè ªâàíãåë³ÿ â³ä ²îàííà. Àáî ò³ ñëîâà Ãîñïîäà, ùî ÷èòàþòüñÿ íà ñâÿòêîâ³é ë³òóð㳿 íà Òð³éöþ, òîãî äíÿ, êîëè ìè çãàäóºìî ïðî ç³øåñòÿ Ñâÿòîãî Äóõó íà àïîñòîë³â: «...Õòî ñïðàãëèé, éäè äî Ìåíå ³ ïèé. Õòî â³ðóº â Ìåíå, â òîãî, ÿê ñêàçàíî â Ïèñàíí³, ç ÷ðåâà ïîòå÷óòü ð³÷êè âîäè æèâî¿. Öå ñêàçàâ ³í ïðî Äóõ, ßêîãî ìàëè ïðèéíÿòè â³ðóþ÷³ â Íüîãî...» (²â. 7: 37-39). Ó öèõ ñëîâàõ ïðî âîäó ãîâîðèòüñÿ îáðàçíî, àëå äëÿ ïðàâîñëàâíèõ õðèñòèÿí îñâÿ÷åíà âîäà äîðîãîö³ííà òèì, ùî ñïîâíåíà Ñèëîþ Äóõó Ñâÿòîãî. ² çâåðí³òü óâàãó íà íàñòóïí³ ñëîâà ïðèâåäåíî¿ öèòàòè: «...Õòî â³ðóº â Ìåíå...», «...ò³, õòî â³ðèâ ó Íüîãî...». ×è ìîæíà êðîïèòè ñâÿòîþ âîäîþ íåâ³ðóþ÷èõ ÷è ïðåäñòàâíèê³â ³íøèõ ðåë³ã³é? Õî÷åòüñÿ çàïèòàòè: «À íàâ³ùî?» ß íàâ³òü ïðè âåëèêîìó çóñèëë³ íå ìîæó çíàéòè íà öå çàïèòàííÿ õî÷ ñê³ëüêè-íåáóäü ðîçóìíó â³äïîâ³äü. ³ðà â ²ñóñà Õðèñòà, â³ðà â ªâàíãå볺 ðîáèòü íàñ çäàòíèìè ïðèéíÿòè áëàãîäàòü, ùî ïåðåäàºòüñÿ ñâÿòîþ âîäîþ. Êðîïèòè æ íåþ òèõ, õòî íå ìຠâ³ðè àáî ïî¿òè ¿õ – áåçãëóçäî ³ íàâ³òü îáðàçëèâî ÿê äëÿ ñâÿòèí³, òàê ³ äëÿ ëþäèíè. Ñàì Ãîñïîäü í³êîëè íå ïîðóøóº ñâîáîäè ëþäèíè, íåâæå ìè ìîæåìî ñîá³ öå äîçâîëèòè?! ×èòàþ÷è íàä ïîñóäîì ç âîäîþ ìîëèòâó ïðî ¿¿ îñâÿ÷åííÿ, ñâÿùåíèê ïðîñèòü Ãîñïîäà: «...ßâè þ ñèëîþ, äåéñòâîì è áëàãîäàòèþ Ïðåñâÿòàãî Äóõà, áûòè âñåì îò íåÿ Ñ ÂÅÐÎÞ ïèþùèì, ïðèåìëþùèì è êðîïÿùèìñÿ ðàáîì Òâîèì ãðåõîâ îñòàâëåíèå, èçìåíåíèå ñòðàñòåì, ïðîãíàíèå âñÿêîãî çëà, óìíîæåíèå äîáðîäåòåëåé, áîëåçíåì èñöåëåíèå, äîìîâîì æå è âñÿêîìó ìåñòó îñâÿùåíèå è áëàãîñëîâåíèå, ãóáèòåëüíûõ è âñÿêèõ çëîòâîðíûõ âîçäóõîâ îòãíàíèå è áëàãîäàòè Òâîåÿ ïðèñâîåíèå...» Ùî äî öüîãî äîäàòè? Ùî ìîæå áóòè áëàãîòâîðí³øå ïåðåðàõîâàíèõ áëàã, ÿê³ ñïîä³âàþòüñÿ ïðèéíÿòè «ò³, õòî ï’þòü, ïðèéìàþòü ³ êðîïëÿòüñÿ»? Àëå ÿ íàâìèñíî âèä³ëèâ ñëîâà «ç â³ðîþ». Ïî â³ð³ íàø³é ³ áóäå íàì. ïðîò. ²ãîð ÃÀÃÀвÍ

10 ãðóäíÿ 2015 ðîêó íà áàç³ øêîëè³íòåðíàòó ʳðîâîãðàäà ïðîéøîâ ðåã³îíàëüíèé íàóêîâîïðàêòè÷íèé ñåì³íàð íà òåìó: “Àêòóàëüí³ ïðîáëåìè ðîçâèòêó äóõîâíîñò³ îñîáèñòîñò³ øêîëÿð³â íà çàñàäàõ õðèñòèÿíñüêî¿ ìîðàë³”. Îðãàí³çàòîðè ñåì³íàðó – Óïðàâë³ííÿ îñâ³òè ê³ðîâîãðàäñüêî¿ ì³ñüêî¿ ðàäè, ³ää³ë ó ñïðàâàõ ñ³ì’¿ ê³ðîâîãðàäñüêî¿ ºïàðõ³¿ ÓÏÖ, Ðåã³îíàëüíå ãðîìàäñüêî-ïðîñâ³òíèöüêå òîâàðèñòâî «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà», Êîìóíàëüíèé çàêëàä «Íàâ÷àëüíî-âèõîâíå îá’ºäíàííÿ “Çàãàëüíîîñâ³òíÿ øêîëà³íòåðíàò ²-²²² ñòóïåí³â, ë³öåé «Ñîê³ë», öåíòð ïîçàøê³ëüíîãî âèõîâàííÿ ʳðîâîãðàäñüêî¿ ì³ñüêî¿ ðàäè ʳðîâîãðàäñüêî¿ îáëàñò³». Ñåì³íàð ïðîâîäèâñÿ äëÿ ñîö³àëüíèõ ïåäàãîã³â òà ïñèõîëîã³â çàãàëüíîîñâ³òí³õ íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â, à òàêîæ äëÿ áàòüê³âñüêèõ êîì³òåò³â øê³ë. Çàõ³ä ç³áðàâ ôàõ³âö³â òà áàòüê³â, ÿêèõ õâèëþº ïèòàííÿ âèõîâàííÿ ó ó÷í³âñüêî¿ ìîëîä³ òàêèõ ÿêîñòåé, ÿê ïîâàãà äî áàòüê³â, öíîòëèâ³ñòü, ñï³â÷óòòÿ, äîáðîòà, ìèëîñåðäÿ. Ç ïðèâ³òàííÿì äî ç³áðàííÿ çâåðíóâñÿ äèðåêòîð øêîëè-³íòåðíàòó, íà òåðèòî𳿠ÿêîãî ïðîõîäèâ ñåì³íàð. ³í ðîçïîâ³â ïðî äîñÿãíåííÿ øêîëè çà îñòàíí³ ðîêè, íàïðÿìêè ðîáîòè, ÿêèìè â³äð³çíÿºòüñÿ øêîëà â³ä ³íøèõ íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â ì³ñòà, óâàãó, ùî ïðèä³ëÿºòüñÿ ³íäèâ³äóàëüí³é ðîáîò³ ç êîæíèì ó÷íåì. Äîïîâ³äà÷àìè íà ñåì³íàð³ áóëè êàíäèäàòè íàóê, ïåäàãîãè, ïñèõîëîãè, áàòüêè ä³òåé ç îñîáëèâèìè ïîòðåáàìè. Ó äîïîâ³äÿõ ðîçêðèâàëàñÿ íåîáõ³äí³ñòü ïðèä³ëÿòè á³ëüøå óâàãè âèõîâàííþ ìîëîä³ íà çàñàäàõ õðèñòèÿíñüêî¿ ìîðàë³, ðîçóì³ííÿ ïîíÿòòÿ ñ³ì’¿ ÿê ñîö³àëüíî¿ îäèíèö³ ç ô³ëîñîôñüêî¿ òî÷êè çîðó, ï³äí³ìàëèñÿ ïðîáëåìè âèõîâàííÿ ìîëîä³ ó ñó÷àñíèõ óìîâàõ òà îáãîâîðþâàëèñÿ øëÿõè ¿õ ïîäîëàííÿ. Îñîáëèâà óâàãà ïðèä³ëÿëàñÿ ïðîáëåìàì ñ³ì’¿, äå âèõîâóþòüñÿ ä³òè ç îñîáëèâèìè ïîòðåáàìè, ðîçãëÿäàëèñÿ øëÿõè ââåäåííÿ ¿õ ó ñó÷àñíèé ñîö³óì òà îáãîâîðþâàëàñÿ ïðîãðàìà ³íäèâ³äóàëüíîãî ðîçâèòêó òàêèõ ä³òåé. ϳä ÷àñ ï³äâåäåííÿ ï³äñóìê³â ñåì³íàðó áóëà ïðèä³ëåíà îñîáëèâà óâàãà ïèòàííþ ïîïóëÿðèçàö³¿ íàïðàöþâàíü ç ïèòàíü ðîçâèòêó äóõîâíîñò³ îñîáèñòîñò³ øêîëÿð³â íà çàñàäàõ õðèñòèÿíñüêî¿ ìîðàë³ ñåðåä ñîö³àëüíèõ ïåäàãîã³â òà øêîëÿð³â, ³í³ö³þâàòè çóñòð³÷³ ó÷í³â òà áàòüê³â ç³ ñâÿùåíèêàìè òà ôàõ³âöÿ-

ìè ç ïèòàíü õðèñòèÿíñüêî¿ ìîðàë³ íà áàòüê³âñüêèõ çáîðàõ òà ïîçàêëàñíèõ âèõîâíèõ ãîäèíàõ çã³äíî ïëàí³â íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â. Ó÷àñíèêè ñåì³íàðó òàêîæ ïðèéíÿëè ð³øåííÿ âèñëîâèòè ïîäÿêó íà÷àëüíèêó Óïðàâë³ííÿ îñâ³òè ʳðîâîãðàäñüêî¿ ì³ñüêî¿ ðàäè Êîñòåíêî Ëàðèñ³ Äàâèä³âí³, à òàêîæ äèðåêòîðó Kîìóíàëüíîãî çàêëàäó «Íàâ÷àëüíî-âèõîâíå îá’ºäíàííÿ “Çàãàëüíîîñâ³òíÿ øêîëà-³íòåðíàò ²-²²² ñòóïåí³â, ë³öåé «Ñîê³ë», öåíòð ïîçàøê³ëüíîãî âèõîâàííÿ ʳðîâîãðàäñüêî¿ ì³ñüêî¿ ðàäè ʳðîâîãðàäñüêî¿ îáëàñò³» Ñòîð÷àóñó Ñåðã³þ Äìèòðîâè÷ó çà ðîçóì³ííÿ àêòóàëüíîñò³ ï³äíÿòî¿ ïðîáëåìè ³ äîïîìîãó ó ¿¿ ðîçâ’ÿçàíí³, çîêðåìà ó îðãàí³çàö³¿ äàíîãî ñåì³íàðó, òà âèñëîâèòè âäÿ÷í³ñòü àäì³í³ñòðàö³ÿì íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â, ùî äîïðàâèëè íà ñåì³íàð ñâî¿õ ôàõ³âö³â, à òàêîæ âñ³ì ôàõ³âöÿì òà áàòüêàì, ÿê³ âçÿëè ó÷àñòü ó ñåì³íàð³. Àíòîí³íà ÇÎËÎÒÍÈÖÜÊÀ ïåäàãîã

5

¹ 62 2015

ÎÑÎÁËÈÂÀ ÄÈÒÈÍÀ ÒÀ ÏËÀÍÓÂÀÍÍß ÏÐÎÃÐÀÌÈ ²ÍÄȲÄÓÀËÜÍÎÃÎ ÐÎÇÂÈÒÊÓ Ïðîïîíóºìî Âàø³é óâàç³ îäíó ç äîïîâ³äåé ñåì³íàðó. Ñïîä³âàºìîñü, ùî çíàéîìñòâî ç íåþ áóäå êîðèñíèì ÿê äëÿ ïåäàãîã³â, òàê ³ äëÿ áàòüê³â. Àâòîð âèñòóïó – Ñòåïàíåíêî Àë³íà Â’ÿ÷åñëàâ³âíà, ñòàðøèé âèêëàäà÷ êàôåäðè ïðàêòèêè ðîìàíñüêèõ ìîâ ʳðîâîãðàäñüêîãî äåðæàâíîãî ïåäàãîã³÷íîãî óí³âåðñèòåòó ³ìåí³ Âîëîäèìèðà Âèííè÷åíêà, êàíäèäàò ïåäàãîã³÷íèõ íàóê. ß ÷óþ, ³ ÿ çàáóâàþ. ß áà÷ó, ³ ÿ ìîæó çãàäàòè. ß ä³þ, ³ ÿ ðîçóì³þ. Êîíôóö³é Ó íàâ÷àëüíî-âèõîâíîìó ïðîöåñ³ îäíèì ç âàæëèâ³øèõ àñïåêò³â º ïðàâèëüíî îáðàíà ñòðàòåã³ÿ ó êîíòåêñò³ ³íäèâ³äóàëüíîãî ï³äõîäó. Íàâ÷àþ÷è äèòèíó, à çîêðåìà äèòèíó ç îñîáëèâèìè ïîòðåáàìè (ã³ïåðàêòèâí³ñòü, äåô³öèò óâàãè, ðîçëàäè àóòè÷íîãî ñïåêòðó) âàæëèâî óñâ³äîìëþâàòè îñîáëèâîñò³ ñåíñîðíîãî ñïðèéíÿòòÿ äèòèíè â çâ’ÿçêó ç³ ñïåöèô³êîþ ôóíêö³îíóâàííÿ ¿¿ íåðâîâî¿ ñèñòåìè. Öå òàê çâàí³ ïðèõîâàí³ ïðîáëåìè ðîçâèòêó, â îñíîâ³ ÿêèõ ëåæèòü ñåíñîðíà äèñ³íòåãðàö³ÿ ÿê íàñë³äîê äèñôóíêö³é íåðâîâî¿ ñèñòåìè. Ó çâ’ÿçêó ç öèì ðîçãëÿíåìî ñåíñîðí³ ñòèë³ ñïðèéíÿòòÿ ³ ¿õ âïëèâ íà ïîâåä³íêó äèòèíè. Óâàæíèé ïîãëÿä íà ñåíñîðí³ ñòèë³ ñïðèéíÿòòÿ äîçâîëÿº ðîçêðèòè ñèëüí³ òà ñëàáê³ ñòîðîíè, ñõåìè íàéá³ëüø åôåêòèâíîãî íàâ÷àííÿ. Ðîçð³çíÿþòü íàñòóïí³ ñåíñîðí³ ñòèë³: • ʳíåñòåòè÷íèé • Àóä³àëüíèé • ³çóàëüíèé • Òàêòèëüíèé ʳíåñòåòè÷ííèé ñòèëü ñïðèéíÿòòÿ – ó÷åíü ïîòðåáóº ðóõ³â ³ íàäຠïåðåâàãó íàâ÷àííþ ï³ä ÷àñ ô³çè÷íèõ ðóõ³â. Àóä³àëüíèé ñòèëü – òàê³ ó÷í³ êðàùå çà âñå íàâ÷àþòüñÿ, êîëè ïðîãîâîðþþòü ñàì³ ³ ñëóõàþòü ãîëîñ ³íøèõ. ³çóàëüíèé ñòèëü – ó÷í³ íàâ÷àþòüñÿ ç â³çóàëüíîþ îïîðîþ, ç íàî÷íîñòÿìè. ¯õ äåâ³ç «Íå ïîâ³ðþ ïîêè íå ïîáà÷ó». Òàêòèëüíèé ñòèëü – ó÷åíü ïîâèíåí ïðàöþâàòè ñâî¿ìè ðóêàìè, òîðêàòèñÿ ðå÷åé. Òàê³ ó÷í³ íàâ÷àþòüñÿ ÷åðåç ô³çè÷í³ â³ä÷óòòÿ ³ âçàºìîâ³äíîøåííÿ òà åìîö³éí³ çâ’ÿçêè. ʳíåñòåòèêàì âäàºòüñÿ äîáðå: - çàâäàííÿ, ÿê³ ïîòð³áíî âèêîíàòè ñâî¿ìè ðóêàìè; - ó÷àñòü ó çìàãàííÿõ, ðóõëèâèõ ³ãðàõ; - ïîøóê ³íôîðìàö³¿ ÷åðåç ÷èòàííÿ; - íàâ÷àííÿ êîðîòêèìè â³äð³çêàìè ç ïåðåðâàìè íà ô³çè÷íó àêòèâí³ñòü; - âèð³øåííÿ ïðîáëåì ³ çäîáóòòÿ äîñâ³äó ìåòîäîì ñïðîá ³ ïîìèëîê.

ʳíåñòåòèêàì âàæêî: - äîâãî ñèä³òè íà ì³ñö³; - äîêëàäíî ðîçóì³òè ³ òðàêòóâàòè íåâåðáàëüíó ³íôîðìàö³þ; - çãàäàòè ³ ðîçïîâ³ñòè, ùî âîíè áà÷èëè ³ ÷óëè (ðàí³øå, äî ìîìåíòó ãîâîð³ííÿ); - ÷³òêî ïèñàòè; - ñòðóêòóðîâàíî âèêëàäàòè ñâî¿ äóìêè. Àóä³àëüíèì ó÷íÿì âäàºòüñÿ äîáðå: - íåï³äãîòîâëåíå ìîâëåííÿ, ãîâîð³ííÿ åêñïðîìòîì; - çàïàì’ÿòîâóâàííÿ ³ìåí ³ îáëè÷ ëþäåé; - ðîáîòà ç³ ñëîâàìè, âèâ÷åííÿ ìîâ; - ÷èòàííÿ ä³àëîã³â, ó÷àñòü ó òåàòðàëüíèõ âèñòàâàõ; - âãîëîñ àáî íàï³âãîëîñíî ëîêàë³çîâóâàííÿ ³íôîðìàö³¿ äëÿ ðîçóì³ííÿ ³ çàïàì’ÿòîâóâàííÿ; - âèêîðèñòîâóâàííÿ ìíåìîí³êè äëÿ çàïàì’ÿòîâóâàííÿ. Àóä³àëüíèì ó÷íÿì âàæêî: - äîâãî ÷èòàòè ìîâ÷êè; - ñë³äóâàòè íàïèñàíèì ³íñòðóêö³ÿì; - âèêîíóâàòè çàâäàííÿ ó ÷³òêî â³äâåäåíèé ÷àñ (êîíòðîëüí³ ðîáîòè, åêçàìåíàö³éí³) îñîáëèâî ï³ä òèñêîì îáìåæåíîñò³ ÷àñó; - êîíöåíòðóâàòè óâàãó ïðè íàÿâíîñò³ çâóê³â, ùî â³äâîë³êàþòü â³ä îñíîâíîãî âèäó ä³ÿëüíîñò³. ³çóàëüíèì ó÷íÿì âäàºòüñÿ äîáðå: - çàïàì’ÿòîâóâàííÿ äåòàëåé ïîáà÷åíîãî; - ÷èòàííÿ, ïðàâîïèñ, âèïðàâëåííÿ ïîìèëîê; - â³çóàëüíå óÿâëåííÿ ñèòóàö³¿; - âèð³øåííÿ ïðîáëåì ÷åðåç ÷èòàííÿ; - ï³äãîòîâêà ãðàô³ê³â ³ ñõåì; - ÷èòàííÿ äëÿ çàäîâîëåííÿ; - íàâ÷àííÿ ïðîòÿãîì òðèâàëîãî ÷àñó. ³çóàëüíèì ó÷íÿì âàæêî: - ïî÷èíàòè ä³ÿòè äî òîãî, ÿê âîíè çìîæóòü ïîáà÷èòè ÷è ïðî÷èòàòè, ùî ñàìå íåîáõ³äíî çðîáèòè; - âèêîíóâàòè çàâäàííÿ ó øóìíîìó ì³ñö³; - ñëóõàòè ëåêö³¿; - íàâ÷àòèñÿ â êëàñ³, äå áàãàòî â³çóàëüíî¿ ñòèìóëÿö³¿.

Òàêòèëüíèì ó÷íÿì âäàºòüñÿ äîáðå: - âèêîðèñòàííÿ îñîáèñòèõ íàâè÷îê; - çàíÿòòÿ ç äð³áíî¿ ìîòîðèêè (àïë³êàö³ÿ, ïèñüìî, ë³ïëåííÿ); - ð³øåííÿ ïðîáëåì çà äîïîìîãîþ áåñ³äè ç ³íøèìè ëþäüìè; - ïðèéíÿòòÿ ³íòó¿òèâíèõ ð³øåíü; - ÷èòàííÿ äëÿ çàäîâîëåííÿ; âîíè: - åôåêòèâíî íàâ÷àþòüñÿ ó êîìôîðòíîìó äëÿ íèõ ñåðåäîâèù³; - íàâ÷àþòüñÿ ó ãðóï³ ç ³íøèìè, ùîá îòðèìàòè ï³äòðèìêó ³ ðîçóì³ííÿ. Òàêòèëüíèì ó÷íÿì âàæêî: - ïðîäîâæóâàòè çàíÿòòÿ, êîëè ¿õ îáðàçèëè àáî ùîñü ï³øëî íå òàê; - ïî÷èíàòè ðîáîòó áåç ñòîðîííüî¿ ñòèìóëÿö³¿; - ïðîäîâæóâàòè ðîáîòó áåç ï³äáàäüîðþâàííÿ ïåäàãîãîì. Ó÷íÿì ç ðîçëàäàìè àóòè÷íîãî ñïåêòðó êðàùå ñïðèéìàòè ³íôîðìàö³þ â³çóàëüíî: - ç êîíêðåòíèì ìèñëåííÿì; - ó ñòðóêòóðîâàíîìó óïîðÿäêîâàíîìó ñåðåäîâèù³; - ç íàïèñàíèìè ïðàâèëàìè â êëàñ³ òà ó ³ãðîâîìó ñåðåäîâèù³, âäîìà; - ç â³çóàëüíèìè âêàç³âêàìè ³ î÷³êóâàíèìè ðåçóëüòàòàìè. ¯ì âàæêî: - ñïðèéìàòè ³íôîðìàö³þ àóä³àëüíî ç àáñòðàêòíèì ìèñëåííÿì; - ñë³äóâàòè áàãàòîêðîêîâèì àóä³î³íñòðóêö³ÿì. Âîíè òðàêòóþòü àóä³î ³íôîðìàö³þ áóêâàëüíî ³ êîíêðåòíî. Âàæêî ñïðèéìàþòü ³íôîðìàö³þ, äå ñëîâà ìàþòü áàãàòî çíà÷åíü, ïåðåíîñíå çíà÷åííÿ, æàðòè. Ó íèõ ìîæå áóòè óïîâ³ëüíåíå ñïðèéíÿòòÿ àóäèòîðíî¿ ³íôîðìàö³¿. Âîíè ìîæóòü ðîçóì³òè, ïðî ùî éäåòüñÿ, ïðîòå ¿ì íåîáõ³äíî á³ëüøå ÷àñó, ùîá îáðîáèòè ³íôîðìàö³þ, ÿêà çâó÷èòü.

6 ̳æ îñîáëèâîñòÿìè ñïðèéíÿòòÿ ³ îáðîáêè ³íôîðìàö³¿ òà äèñöèïë³íîþ ï³ä ÷àñ çàíÿòü ó íàâ÷àëüíîìó çàêëàä³ òà âäîìà ³ñíóº ïåâíèé çâ’ÿçîê. Ùîá óíèêíóòè äèñöèïë³íàðíèõ ïðîáëåì, íåîáõ³äíî àêòèâíî çàä³ÿòè ó÷í³â ó ïðîöåñ íàâ÷àííÿ. Êð³ì òîãî ïåäàãîã ïîâèíåí áóòè âïåâíåíèì: ÿêùî ó÷í³ íàâ÷àþòüñÿ çã³äíî ¿õíüîãî ñòèëþ ñïðèéíÿòòÿ, ì³í³ì³çóþòüñÿ ïðîáëåìè ç ïîâåä³íêîþ. Íàâåäåìî ïðèêëàäè «íåïðàâèëüíî¿ ïîâåä³íêè». ʳíåñòåòèêè ä³þòü ô³çè÷íî (ïî÷èíàþòü âñòàâàòè, õîäèòè, íå ìîæóòü âòðèìàòèñü íà îäíîìó ì³ñö³). Òàêòèëüí³ ó÷í³ çàíóðþþòüñÿ â ñåáå. Àóä³àëüí³ ó÷í³ ðîçìîâëÿþòü, ïåðåáèâàþòü, íå ñëóõàþòü. ³çóàëè âèñëîâëþþòü ñåáå íåâåðáàëüíî (æåñòè, ì³ì³êà, ìîâà ò³ëà). Ïåäàãîãè â ñâîþ ÷åðãó, ÿê³ íàëåæàòü äî ïåâíîãî ñòèëþ ñïðèéíÿòòÿ, ìîæóòü òàêîæ ïðîÿâëÿòèñÿ ÿê îñîáèñòîñò³ ó ñòèë³ íàâ÷àííÿ ³ âèõîâàííÿ. ³äòàê ¿õ ñòèëü ïîâåä³íêè ìຠóçãîäæóâàòèñü ³ âïëèâàòè íà ïîâåä³íêó ó÷íÿ, îñîáèñò³ñíèé êîíòàêò ³ ðåçóëüòàòè íàâ÷àëüíî-âèõîâíîãî ïðîöåñó. Ïðè öüîìó âàæëèâî óñâ³äîìëþâàòè ñèòóàö³þ ³ óáåçïå÷èòèñÿ â³ä íàäì³ðíîãî «ïåðåãèíàííÿ ïàëêè». Ïåäàãîãè ç ê³íåñòåòè÷íèì ñïðèéíÿòòÿì ìàþòü òåíäåíö³þ âèêîðèñòîâóâàòè ä³þ äëÿ äîòðèìàííÿ äèñöèïë³íè, à íå ñëîâåñí³ çàóâàæåííÿ. ² òóò ìîæå êðèòèñÿ íåáåçïåêà ô³çè÷íîãî çàëÿêóâàííÿ ó÷í³â. Òàêòèëüí³ ïåäàãîãè ñõèëüí³ äî ïîêàðàíü ó÷í³â, ãîâîðÿ÷è ïðî ¿õí³ ïðîáëåìè ç ïîâåä³íêîþ.  òàêîìó ðàç³ ³ñíóº íåáåçïåêà ñèëüíî¿ åìîö³éíî¿ ðåàêö³¿ ç áîêó ó÷íÿ, íàïðèêëàä âèêëèêàòè ïî÷óòòÿ ïðîâèíè. Ïåäàãîãèàóä³àëè ìàþòü ñõèëüí³ñòü äî âåðáàëüíèõ çàóâàæåíü ó ÿñêðàâèõ ôàðáàõ ³ ïðèêëàäàõ, ôîêóñóþ÷èñü íà ïî÷óòòÿõ ³ ñòîñóíêàõ. Íàäì³ðíå âèêîðèñòàííÿ âèðàçíèõ ³ ïîäåêóäè îáðàçëèâèõ îáðàç³â ìîæå ñïðè÷èíèòè íåãàòèâí³ íàñë³äêè ó ïîâåä³íö³ ó÷íÿ. ³çóàëüí³ ïåäàãîãè ìàþòü òåíäåíö³þ âèêîðèñòîâóâàòè â³çóàëüí³ ñèãíàëè, ìîâó ò³ëà äëÿ ï³äòðèìàííÿ äèñöèïë³íè. Ïðè öüîìó ³ñíóº ðèçèê âèðàçîì îáëè÷÷ÿ, ïîçîþ àáî íàâ³òü ïîêàçîâèì ³ãíîðóâàííÿì ³ ìîâ÷àííÿì ñïðè÷èíèòè íåáàæàíó ïîâåä³íêó. Êåðóþ÷èñü îñîáèñòèìè ñïîñòåðåæåííÿìè, äîñâ³äîì ³ òåîðåòè÷íèìè çíàííÿìè, ïåäàãîã ðåàãóº íà ïîðóøåííÿ äèñöèïë³íè, ùî àáî âèð³øèòü êîíôë³êò ìèðíèì øëÿõîì, àáî âèêëè÷å ùå á³ëüøå ïðîòèñòîÿííÿ. ßêèõ íåãàòèâíèõ íàñë³äê³â õîò³ëè á óíèêíóòè ó÷í³ ï³ñëÿ ñâ íåãàòèâíî¿ ïîâåä³íêè ³ ïîðóøåííÿ äèñöèïë³íè? Ùî âèíè â³ä÷óâàòè-

¹ 62 2015 ìóòü ÿê ïîêàðàííÿ? ʳíåñòåòèêè áàæàþòü óíèêíóòè ô³çè÷íèõ íàñë³äê³â (âçÿòè òàéìàóò), òàêòèëüí³ ó÷í³ õî÷óòü óíèêíóòè ô³çè÷íèõ íàñë³äê³â ³ç ñîö³àëüíèìè êîìïîíåíòàìè. Àóä³àëüí³ ó÷í³ íå ëþáëÿòü ñëîâåñí³ çàóâàæåííÿ, äîãàíè, ³çîëÿö³þ ÿê ïîêàðàííÿ, êîëè íå ìຠç êèì ïîãîâîðèòè. ³çóàëè íå ëþáëÿòü, êîëè ¿õ âèä³ëÿþòü ç íàòîâïó, çâåðòàþòü íà íèõ ïóáë³÷íó óâàãó. ßê³ ïîçèòèâí³ íàñë³äêè ó íàñë³äîê ïîõâàëüíî¿ ïîâåä³íêè ó÷íÿ ïåäàãîã ìîæå âèêîðèñòàòè ÿê çàîõî÷åííÿ? Çâè÷àéíî æ, çàîõî÷åííÿì ìîæå ñòàòè òîé âèä ä³ÿëüíîñò³, ÿêèé º ïð³îðèòåòíèì ó ïåâíîìó ñòèë³ ñïðèéíÿòòÿ. ʳíåñòåòèêè ³ç çàäîâîëåííÿì ïðîâåäóòü á³ëüøå ÷àñó ï³ä ÷àñ ïåðåðâè íà âóëèö³. Òàêòèëüí³ ó÷í³ áóäóòü ðàä³ ñ³ñòè ïîðÿä ç ó÷èòåëåì àáî âèõîâàòåëåì ï³ä ÷àñ îá³äó. Àóä³àëüí³ ó÷í³ ñÿäóòü çàëþáêè ³ç äðóçÿìè, â³çóàëè çðàä³þòü äîäàòêîâîìó ÷àñó äëÿ ÷èòàííÿ. Áóäü-ÿê³ íàñë³äêè, ÿê³ îòðèìóº ó÷åíü çà ñâîþ ïîâåä³íêó, ìàþòü áóòè çáàëàíñîâàíèìè. Íåãàòèâí³ íàñë³äêè çà íåäîðå÷íó ïîâåä³íêó ìàþòü óð³âíîâàæóâàòèñü ïîçèòèâíèìè çàîõî÷åííÿìè, ïîõâàëîþ çà õîðîøó ïîâåä³íêó. Êîëè ìè ÿê ïåäàãîãè ³ áàòüêè ìîæåìî ðîçï³çíàòè ñåíñîðí³ ñòèë³ ñïðèéíÿòòÿ ó÷í³â, ìè ìîæåìî ñòðóêòóðóâàòè ñåðåäîâèùå ³ ìåòîäè íàâ÷àííÿ äëÿ òîãî, ùîá íàâ÷àëüíî-âèõîâíèé ïðîöåñ â³äïîâ³äàâ ïîòðåáàì ó÷í³â, áóâ ìàêñèìàëüíî ÿê³ñíèì, à ïðîáëåìè ç ïîâåä³íêîþ ì³í³ìàëüíèìè. Òàêèì ÷èíîì çíàííÿ âèãðຠïîëîâèíó áèòâè. Öå òàê çâàíà ³íòåëåêòóàëüíà ñêëàäîâà. Òà ³ñíóº ùå é äóõîâíà ñêëàäîâà, ÿêà ðåàë³çóºòüñÿ ÷åðåç îñîáèñò³ñíå ñòàâëåííÿ äî äèòèíè ç îñîáëèâèìè îñâ³òí³ìè ïîòðåáàìè. Âàðòî çíàòè ðÿä ïîçèòèâíèõ ðèñ ëþäåé ç ðîçëàäàìè ñïåêòðó àóòèçìó. Çîêðåìà ä³òè ç ðîçëàäàìè ñïåêòðó àóòèçìó äóæå â³äâåðò³, ìàéæå í³êîëè íå äðàæíÿòü ³íøèõ ä³òåé, íå îáìàíþþòü, ìîæóòü áóòè äóæå â³ääàíèìè ó÷íÿìè. Âîíè ìàþòü óí³êàëüíó ïàì’ÿòü ³ óâàãó äî äåòàëåé ó ñôåð³ ³íòåðåñ³â, ìîæóòü ìàòè íàäçâè÷àéí³ çä³áíîñò³ ³ òàëàíòè, æèâó÷è «òóò ³ òåïåð» ùèðî íàñîëîäæóþòüñÿ ñüîãîäí³øí³ì äíåì. Òàê³ ä³òè íå çâ’ÿçàí³ ñîö³àëüíèìè î÷³êóâàííÿìè, âîíè íå ïîð³âíþþòü ñåáå ç ³íøèìè ³ íå çàçäðÿòü ³íøèì. À ãîëîâíå, âîíè ïîòðåáóþòü íàøîãî ðîçóì³ííÿ, íàøî¿ ï³äòðèìêè, æèâèëüíèõ ñòîñóíê³â ïåäàãîã – äèòèíà – áàòüêè ³ íàøî¿ áåçóìîâíî¿ ëþáîâ³. ²íîä³ çäàºòüñÿ, ùî Áîã ñòâîðèâ òàêèõ îñîáëèâèõ ä³òåé, ùîá ìè ñòàëè óâàæí³øèìè, òåðïëÿ÷³øèìè, äîáð³øèì, ³ â³ä òîãî ñâ³ò ñòàâ êðàùèì.

Îñêàð Óàéëüä ïèøå «Ïîðòðåò Äîð³àíà Ãðåÿ». Çíàþ÷è ïðî òå ÷è í³, â³í ïèøå õóäîæíþ ³ëþñòðàö³þ äî ñë³â àïîñòîëà Ïàâëà ïðî äâîõ ëþäåé óñåðåäèí³ îäí³º¿ îñîáè — ïðî ëþäèíó çîâí³øíþ ³ âíóòð³øíþ. Òàì, äå ãåí³é ñêàæå äâ³-òðè ôðàçè, òàëàíîâèòà ³ ïðàöåçäàòíà ëþäèíà íàïèøå äþæèíó êíèã. Àïîñòîëè íå áóëè ãåí³àëüí³ â àíòè÷íîìó ñåíñ³ öüîãî ñëîâà. Âîíè áóëè áëàãîäàòí³. Àëå òàì, äå âîíè êèíóëè äåê³ëüêà ôðàç, âèðîñëà âåëèêà êóëüòóðà ³ ë³òåðàòóðà. ˳òåðàòóðà õðèñòèÿíñüêà, íàâ³òü ïðè ïåðåõîä³ â ïîñòõðèñòèÿíñüêó, âñå æ ïðîäîâæóº íàñè÷óâàòèñÿ ç ºâàíãåëüñüêèõ äæåðåë. Äóæå ãëèáîêèìè ìàþòü áóòè ö³ äæåðåëà, ÿêùî àâòîðè, ÿê³ çíåâàæàþòü åòè÷í³ íîðìè õðèñòèÿíñòâà, ïðîäîâæóþòü çíàõîäèòèñÿ â ïîë³ òÿæ³ííÿ ñåíñ³â Íîâîãî Çàïîâ³òó. «Çîâí³øíÿ íàøà ëþäèíà ò볺, – ïèøå àïîñòîë, – à âíóòð³øíÿ îíîâëþºòüñÿ». Ïàâëî äóæå ãîñòðî ïåðåæèâàâ òèì÷àñîâèé êîíôë³êò ì³æ òèì, ùî ëþäèíà âæå âðÿòîâàíà ó Õðèñò³, àëå ïðîäîâæóº ñòðàæäàòè, ³ âñå òâîð³ííÿ – «âñÿ òâàð» – âèìóøåíî ñòîãíàòè ³ ç³òõàòè ðàçîì ç ëþäèíîþ. Àïîñòîë ÿçè÷íèê³â ãîâîðèòü, ùî «ìè âðÿòîâàí³ â íà䳿», ùî «ñêàðá áëàãîäàò³ ìè íîñèìî â ãëèíÿíèõ ïîñóäèíàõ», òîáòî â ñìåðòíèõ ³ êðèõêèõ ò³ëàõ. ³í ãîâîðèòü ïðî ñîêðîâåííå æèòòÿ ñåðöÿ, ðîçóìó ³ ñîâ³ñò³, ³ âåðõîâíèé Ïåòðî âòîðèòü éîìó, çãàäóþ÷è ïðî «âíóòð³øíþ, ñîêðîâåííó ëþäèíó». ² îñü Óàéëüä ïèøå æèâó ³ëþñòðàö³þ öèõ ñë³â. Ïðàâäà, ñàì ïèñüìåííèê çà ñïîñîáîì æèòòÿ ï³äïàäຠï³ä ãí³âíå âèêðèòòÿ òîãî æ Ïàâëà ç Ïîñëàííÿ äî Ðèìëÿí. ³í, Óàéëüä, îäèí ç òèõ, õòî íå ïîòðóäèâñÿ «ìàòè Áîãà â ðîçóì³», ³ çà öå Áîã ïåðåäàâ éîãî â «íåâì³ëèé ðîçóì òâîðèòè íåïîòð³áíå». Ïèñüìåííèê – îäèí ç òèõ, õòî çàëèøèâ ïðèðîäíå âèêîðèñòàííÿ ñòàò³ æ³íî÷î¿ ³ ðîçïàëþºòüñÿ ïîõ³òòþ íà ïîä³áíèõ äî ñåáå ÷îëîâ³ê³â. ³í íå ãåðìàôðîäèò ³ íå òèðàí, ÿêèé ç'¿õàâ ç ãëóçäó â³ä çëî÷èí³â. Â³í – åñòåò. Ñâ³òîãëÿä åëë³í³â ñï³âçâó÷íèé éîãî ñåðöþ, ³ Óàéëüä ãîòîâèé â³äñòóïèòè â ãëèá äðåâí³õ ñâ³òîãëÿä³â, àáè êîâòàòè ñëèíó, ïîáà÷èâøè þíàöüê³ ò³ëà. Òîìó éîãî àïîëîã³ÿ Ïàâëîâèõ ³äåé – íå ïðÿìà, à íåïðÿìà. Òî÷í³øå, öå àïîëîã³ÿ â³ä ñóïðîòèâíîãî. Ó àïîñòîëà âíóòð³øíÿ ëþäèíà êðàñèâà, ÿêùî â³äðîäæåíà ï³ä 䳺þ Ñâÿòîãî Äóõó. Çîâí³øíÿ æ ëþäèíà, ³ç çìîðøêàìè, êàð³ºñîì, ñëàáíó÷èì çîðîì, ñêðèïîì ê³ñòîê âðàíö³, ç³ âñ³ìà, òîáòî, îçíàêàìè ñìåðòíîñò³ ³ òèì÷àñîâîñò³, ïðèðå÷åíà ç³òë³òè, àáè ïîò³ì âîñêðåñíóòè. Ó àíãë³éñüêîãî åñòåòà, â³äòîðãíóòîãî ñóñï³ëüñòâîì íà áàòüê³âùèí³, âñå íàâïàêè. Ó íüîãî çîâí³øíÿ ëþäèíà êðàñèâà, êðàñèâà, ÿê àíòè÷íèé áîã, à âíóòð³øíÿ, â³äïîâ³äíî, ãíèëà ³ ïîòâîðíà. Àëå öå ñàìå ³ º äîêàç â³ä ñóïðîòèâíîãî, ³ áóäüÿêèé ìàòåìàòèê ñêàæå, ùî â³í ïðåêðàñíî äîâîäèòü ³ñòèíí³ñòü ïî÷àòêîâîãî ïîñèëó. Ó íàøîìó âèïàäêó öå – ïðîïîâ³äü àïîñòîë³â. ***

7

¹ 62 2015

Ðîçäóìè íà òåìó Îòæå, «Ïîðòðåò Äîð³àíà Ãðåÿ». Öå êíèãà ïðî òå, ÿê â æåðòâó òèì÷àñîâ³é êðàñ³ ³ óñï³õó ïðèíîñèòüñÿ «ñîêðîâåííà â ñåðö³», âíóòð³øíÿ ëþäèíà. Ó íàøó â³çóàë³çîâàíó åïîõó ëþäÿì, ÿêê³ íå ëþáëÿòü äîâãî ÷èòàòè, àëå âñå æ íå áàæàþòü çàëèøèòèñÿ áåç óÿâíî¿ ³ åòè÷íî¿ ¿æ³, ìîæíà ïîðàäèòè îäíó ç åêðàí³çàö³é ðîìàíó. Êðàùå òó, äå Ìàëêîëüì Ìàêäàóåë ãðຠñïîêóñíèêà. Òàì ïî䳿 âèðâàí³ ç â³êòîð³àíñüêî¿ åïîõè ³ çàíóðåí³ â åïîõó ãëàìóðó ³ æóðíàëüíîãî ãëÿíöþ. Ñàì ïîðòðåò ãîëîâíîãî ãåðîÿ ïåðåòâîðþºòüñÿ íà ôîòîïîðòðåò, â³äáóâàºòüñÿ òàëàíîâèòà ³íêóëüòóðàöèÿ ãîëîâíî¿ ³äå¿ â ñüîãîäí³øí³é äåíü. ² ïðàâèëüíî. Äóø³ ñïîêóøàþòüñÿ ³ ãèíóòü ó âñ³ åïîõè îäíàêîâî. ̳íÿþòüñÿ ëèøå òðàóðí³ ìàðø³ òà âáðàííÿ íà ïîõîâàííÿõ. À êíèãà âàðòà òîãî, ùîá çìóñèòè âñ³õ ìîëîäèõ ëþäåé, ÿê³ ìð³þòü ïðî çîðÿíó êàð'ºðó, ïðî÷èòàòè ¿¿. Ôàáóëà ïðîñòà, ÿê âñå ãåí³àëüíå. Þíîìó êðàñåíþ ïðîïîíóºòüñÿ îïåðàö³ÿ. ×åðåç êîìïðîì³ñè ç ñîâ³ñòþ â³í ïîâèíåí çàêëàñòè âëàñíó äóøó, òó ñàìó âíóòð³øíþ ëþäèíó, ùîá âçàì³í îòðèìàòè ñëàâó, óñï³õ ³ íåâ'ÿíó÷ó êðàñó. Þíàê ïðèéìຠóìîâè îïåðàö³¿. ³äíèí³ â³í çîâí³ íå ñòàð³òèìå. Çàì³ñòü íüîãî ñòàð³òè áóäå éîãî ïîðòðåò (ôîòîïîðòðåò, ÿêùî ìîâà ïðî ô³ëüì). Âñ³ ãð³õè, âñ³ ï³äëîòè â³äíèí³ ïðîñòóïàòèìóòü íà ïîðòðåò³ ó âèãëÿä³ ïîòâîðíèõ ðèñ. Çîâí³ æ âñå áóäå òàê, ÿê ïðî öå ì𳺠êîæåí ç ÷èñëà òèõ, õòî íå â³ðóº ó â³÷íå æèòòÿ ³ íå äóæå ïðèñëóõàºòüñÿ äî ñîâ³ñò³. *** Ñïî÷àòêó Äîð³àíó äîáðå. Â³í – îá'ºêò çàçäðîñò³, ïë³òîê, øåïîòó çà ñïèíîþ. Â³í – lucky-boy, íà ì³ñö³ ÿêîãî ìð³þòü îïèíèòèñÿ õëîïö³ ³ â îá³éìàõ ÿêîãî ìð³þòü îïèíèòèñÿ ä³â÷àòà. Àëå Äîð³àí íå ì³ã áóòè ïðîñòî áåçñîâ³ñíèì ùàñëèâ÷èêîì. Ïðî çì³íè óñåðåäèí³ éîãî äóø³ éîìó ùîäíÿ ñèãíàë³çóº ïîðòðåò. Ó öüîìó âåëèêà ñèëà ñïðàâæíüîãî ìèñòåöòâà, çà äîïîìîãîþ ÿêîãî ðîçêðèâàþòüñÿ âíóòð³øí³ ìåõàí³çìè ëþäñüêîãî æèòòÿ ³ âèêðèâàºòüñÿ ãð³õ. ×àñòåíüêî âèêðèâàºòüñÿ ñàì õóäîæíèê. Áàãà÷³ ³ àêòðèñè, äèêòàòîðè ³ ëþäè, õâîð³ íàðöèñèçìîì, âï³çíàþòü ñåáå â õóäîæíüîìó òâîð³. Âîíè çàìèñëþþòüñÿ ïðî ñâ³é «ïîðòðåò», ÿêîãî íà÷åáòî íåìຠâ ïðèðîä³, àëå ÿêèé, ïðîòå, º. Öåé ïîðòðåò íå âèñèòü â ïîòàºìí³é ê³ìíàò³. ³í æèâå â ñîâ³ñò³. Ùî òàì íà íüîìó? ×è ç'ÿâèâñÿ çàéâèé ôóðóíêóë ï³ñëÿ â÷îðàøíüî¿ âå÷³ðêè? ×è íå çàãíî¿âñÿ ñòðóï, ÿêèé íåäàâíî ï³äñîõíóâ, ï³ñëÿ ï³äïèñàíîãî íàïåðåäîäí³ êîíòðàêòó? Ñê³ëüêè íîâèõ çìîðøîê ç'ÿâèëîñÿ íà öüîìó ïîðòðåò³,

äîêè ãîñïîäàðåâ³ ââîäèëè óêîë, ùî ðîçãëàäæóº çîâí³øí³ çìîðøêè? Äëÿ öèõ ðîçãëÿä³â íå ïîòð³áíî á³ãòè â ñïàëüíþ, äî ïîðòðåòà. Òèì á³ëüøå íå ïîòð³áíî ñ³äàòè íàïðîòè òðþìî ³ âäèâëÿòèñÿ â äçåðêàëî. Õóäîæíÿ âèãàäêà, ÿêà âèðîñëà ç ºâàíãåëüñüêîãî ìàòåð³àëó, ïîâåðòຠ÷èòà÷à äî ñåáå, òîáòî äî ñîâ³ñò³. ² ÷èì á³ëüøå ñõîæèõ ðèñ â æèòò³ Äîð³àíà Ãðåÿ ³ ÷èòà÷à (çîâí³øíÿ ñëàâà, ïðèäáàíà ö³íîþ âíóòð³øíüîãî êîìïðîì³ñó), òèì î÷åâèäí³ø³ òà áåçñóïåðå÷í³ø³ âíóòð³øí³ ïàðàëåë³. Âàñèë³é Âåëèêèé â îäíîìó ç ïîâ÷àíü ãîâîðèòü ïðî òå, ùî íåìèíó÷å ïîãàíî çàê³í÷èòüñÿ òå, ùî ïî÷àëîñÿ ïîãàíî. Ïîðòðåò ãíèòèìå íà î÷àõ, âêàçóþ÷è íà ïðîöåñè, ÿê³ â³äáóâàþòüñÿ â ñåðö³. Êîëèøí³é ïðîòîòèï çàì³ñòü òîãî, ùîá êâ³òíóòè ³ ïàõíóòè, òåæ ãíèòèìå, âíóòð³øíüî. ³ä ãð³õ³â Äîð³àí áóäå âæå ìåðòâèé äóøåþ, àëå ëèøå, õ³áà ùî, çàìîðîæåíèé íà ÿêèéñü ÷àñ, òàê ùî í³ çàïàõó, í³ âèãëÿäó ìåðöÿ â íüîìó ïîì³òíî íå áóäå. Ïîò³ì êîíôë³êò äîðîñòå äî âèùî¿ òî÷êè, ³ lucky-boy çðîáèòü ñïåöèô³÷íå ñàìîãóáñòâî, çàç³õíóâøè íà ö³ë³ñòü ïîðòðåòà. Óäàð ó ô³ç³îíîì³þ âëàñíî¿ ìåðçîòíîñò³, âò³ëåíî¿ íà êàðòèí³, ñòàíå óäàðîì ïî ñàìîìó ñîá³. Êðàñåíü çâàëèòüñÿ ÿê ìåðòâèé, âìèòü ïåðåéíÿâøè ñâ³é ñïðàâæí³é îáðàç. Ïîòâîðí³ñòü ïîðòðåòà ïåðåéäå äî òðóïà, à â ðàì³ âèñ³òèìå çîáðàæåííÿ «òîãî» Äîð³àíà, ïðåêðàñíîãî ³ óâ³÷íåíîãî â éîãî íàçàâæäè çíèêë³é êðàñ³. Öå ñòîñóºòüñÿ äàëåêî íå îäíèõ ëèøå àêòðèñ ³ ïëåéáî¿â, çàêëîïîòàíèõ ë³ïîñàêö³ÿìè ³ ôîòîñåñ³ÿìè. Òåìà ñòîñóºòüñÿ âñ³õ, îñê³ëüêè âñÿêèé, ïîãëÿíóâøè íà âëàñíå âíóòð³øíº íåïîäîáñòâî, ÿêáè âîíî ç'ÿâèëîñÿ ïåðåä î÷èìà, çàõî÷å óäàðèòè íîæåì öå ÷óäîâèñüêî. Öå ³ áóäå ñàìîãóáñòâî.

*** Äóæå ö³êàâî çíàõîäèòè áëóêàþ÷³ á³áëåéñüê³ òåìè ó â³äîìèõ òâîðàõ ìèñòåöòâà. Íàâ³òü çàãàëüíîâ³äîì³ ôàêòè, íàïðèêëàä, çâ'ÿçîê êíèãè ²îâà ç ïðîëîãîì «Ôàóñòà», àáî òåìà àíòèõðèñòà â «Ðåâ³çîð³», ðàä³ñíî êðóòÿòü ãîëîâó, íå äèâëÿ÷èñü íà çâè÷í³ñòü. Òèì á³ëüøå ïðèºìíî â³äêðèòè äëÿ ñåáå ³ñòîð³þ ïðåêðàñíîãî ²îñèôà â «óïàêîâö³» «Âîãí³â âåëèêîãî ì³ñòà» àáî ùîñü ïîä³áíå. Ðîìåî ³ Äæóëüºòà, íàïðèêëàä, ïðèðå÷åí³ â³äïî÷àòêó. ² âîíè áåçíåâèíí³. Ñàìå áåçíåâèííà ñìåðòü ïîâèííà áóëà ïðèìèðèòè âîðîãóþ÷³ êëàíè. Êîìó ÿê, à äëÿ ìåíå öå – ë³òåðàòóðà, ùî âèðîñëà íà õðèñòèÿíñüêîìó ´ðóíò³, íà ´ðóíò³ â³ðè â Áåçíåâèííîãî Ñïîêóòíèêà, ïðèðå÷åíîãî ñòàòè Æåðòâîþ ³ç ñàìîãî ïî÷àòêó. «Äîð³àí Ãðåé» çâ³äòè æ. ßêùî âæå ïðîäîâæóâàòè âèøóêóâàòè êîð³ííÿ, òî ïðèãàäàºìî ³ áëàæåííîãî Àâãóñòèíà. ³í ãîâîðèâ, ùî ìîðàëüí³ñòü ëþäèíè ðîçòàøîâàíà ì³æ äâîìà ãðàíÿìè. Öå – ëþáîâ äî Áîãà àæ äî íåíàâèñò³ äî ñåáå – ³ ëþáîâ äî ñåáå àæ äî íåíàâèñò³ äî Áîãà. ̳æ öèìè ãðàíÿìè çíàõîäèòüñÿ êîæåí, ³ êîæåí íå ñòî¿òü, àëå ðóõàºòüñÿ. Îñêàð Óàéëüä áóäóâàâ ñâîº, ã³äíå æàëþ, æèòòÿ íà «ëþáîâ³ äî ñåáå», ïåðåâàæíî ôðàçó äî ê³íöÿ íå äîãîâîðþþ÷è. Òèì á³ëüøå äèâíî, ùî â³í íàïèñàâ ðîçóìíó ³ ïðîçîðëèâó êíèãó, ÿêà âèêðèâຠíå ìåíøå çà ³íøèõ éîãî ñàìîãî. ×àñ ïîâåðíóòèñÿ äî ïî÷àòêó ñòàòò³: äóæå ãëèáîêèìè ìàþòü áóòè õðèñòèÿíñüê³ äæåðåëà ºâðîïåéñüêî¿ êóëüòóðè, ÿêùî àâòîðè, ÿê³ çíåâàæàþòü åòè÷í³ íîðìè õðèñòèÿíñòâà, ïðîäîâæóþòü çíàõîäèòèñÿ â ïîë³ òÿæ³ííÿ ñåíñ³â Íîâîãî Çàïîâ³òó. Ïðîò. Àíäð³é ÒÊÀ×ÎÂ

8

¹ 62 2015

ÆÈÒÒß-ÏÎÄÂÈà ƲÍÎÊ, Ó ËÈÊÓ

Òåìà: Æèòòÿ-ïîäâèã æ³íîê, ó ëèêó ñâÿòèõ ïðîñ³ÿâøèõ Ìåòà: îçíàéîìèòè ç äíÿìè âøàíóâàííÿ ïàì’ÿò³ ñâÿòèõ: âåëèêîìó÷åíèöü Êàòåðèíè ³ Âàðâàðè, à òàêîæ ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè; íà ïðèêëàäàõ æèòòÿ ñâÿòèõ â÷èòè ä³òåé ëþáèòè Áîãà ³ ëþäåé, äîëàòè íåãàðíå â ñîá³, ðîçâèâàòè áàæàííÿ íå ïðîñòî ïðîñèòè ó Áîãà äîïîìîãòè ó íàøèõ ñïðàâàõ, à é ñàìèì ïðàöþâàòè; ðîçâèâàòè ìîâëåííÿ ä³òåé; âèõîâàòè â ó÷í³â ëþáîâ äî áëèæíüîãî, ïî÷óòòÿ äîáðîòè é ìèëîñåðäÿ; ñïðèÿòè ðîçâèòêîâ³ òâîð÷èõ çä³áíîñòåé ä³òåé, âèêëèêàòè áàæàííÿ áåðåãòè ñâîþ íàö³îíàëüíó êóëüòóðó, çäîáóâàòè çíàííÿ ³ç ö³ëþùîãî äæåðåëà íàðîäíî¿ ìóäðîñò³ ïðàùóð³â. Îáëàäíàííÿ: öåðêîâíèé êàëåíäàð, ³êîíè ç çîáðàæåííÿì ñâÿòèõ Êàòåðèíè, Âàðâàðè òà ïðàâåäíî¿ Àííè. Õ²Ä ÂÈÕÎÂÍί ÃÎÄÈÍÈ ². ÎÐÃÀͲÇÀÖ²ÉÍÈÉ ÌÎÌÅÍÒ, ÏÐȲÒÀÍÍß. ²². ÀÊÒÓÀ˲ÇÀÖ²ß ÎÏÎÐÍÈÕ ÇÍÀÍÜ

– ßê³ ñâÿòà âè çíàºòå? ßê³ ç íèõ ëþáèòå íàéá³ëüøå ñâÿòêóâàòè? ×îìó? ²²². ÎÃÎËÎØÅÍÍß ÒÅÌÈ É ÌÅÒÈ ÂÈÕÎÂÍί ÃÎÄÈÍÈ.

1.Âñòóïíå ñëîâî â÷èòåëÿ.

– Çèìà ùåäðà íà ñâÿòà! ² ñüîãîäí³ âè îçíàéîìèòåñÿ ç äíÿìè âøàíóâàííÿ ïàì’ÿò³ ñâÿòèõ âåëèêîìó÷åíèöü Êàòåðèíè ³ Âàðâàðè òà ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè.

7 ãðóäíÿ – Äåíü âøàíóâàííÿ ïàì’ÿò³ Âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè, 17 ãðóäíÿ – Äåíü âøàíóâàííÿ ïàì’ÿò³ Âåëèêîìó÷åíèö³ Âàðâàðè, 22 ãðóäíÿ – Äåíü âøàíóâàííÿ ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè.

2. Áåñ³äà ç ó÷íÿìè. Ó÷èòåëü: ijòè,Ñâÿò³ – öå ëþäè äîáð³, ÷åñí³, ìèëîñåðäí³, ÿê³ æèëè ïðàâåäíî, âèêîíóâàëè âñ³ äåñÿòü Áîæèõ çàïîâ³äåé. Âîíè äîòðèìóâàëèñü ïîñò³â, ðåãóëÿðíî â³äâ³äóâàëè ñëóæáè â õðàìàõ, ùèðî ìîëèëèñü. Áî ñâÿò³, íàä³ëåí³ Áîæèì äàðîì çö³ëþâàòè ëþäåé ³ äîïîìàãàòè ¿ì â ð³çíèõ æèòòºâèõ ñèòóàö³ÿõ, ïðîäîâæóþòü çö³ëþâàòè ³ äîïîìàãàòè íàâ³òü ï³ñëÿ ñìåðò³. Çàðàç ÿ õî÷ó, ùîá ìè çàñëóõàëè êîðîòåíüê³ ³ñòî𳿠ïðî æèòòÿ ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè, ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³ Âàðâàðè òà ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè ( ãðóïàì áóëî äàíî âèïåðåäæàëüíå çàâäàííÿ) Ó÷åíü 1. Æèò³º ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè. Çã³äíî êíèãè «Âèáðàí³ æèò³ÿ ñâÿòèõ äëÿ ä³òåé» (Ïî÷à¿â 2003) áàãàòî ñòîë³òü òîìó ó ì³ñò³ Îëåêñàíä𳿠(â ªãèïò³) æèëà ä³â÷èíà íà ³ì’ÿ Êàòåðèíà. Âîíà áóëà ºäèíîþ äî÷êîþ çíàòíèõ áàòüê³â, ëþäåé öàðñüêîãî ðîäó. Áàòüêè äóæå ëþáèëè ³ ïåñòèëè ¿¿, íàâ÷èëè âñ³õ íàóê, â³äîìèõ íà

òîé ÷àñ. Âèðîñëà Êàòåðèíà íàäçâè÷àéíî êðàñèâîþ, ðîçóìíîþ ³ îñâ³÷åíîþ. Ñëàâà ïðî íå¿ ðîçíåñëàñÿ äàëåêî çà ìåæ³ Îëåêñàíäð³¿. Çâ³äóñ³ëü ïðè¿æäæàëè áàãàò³, ðîçóìí³ ³ ãàðí³ þíàêè ³ õîò³ëè îäðóæèòèñÿ ç íåþ. Àëå âîíà áóëà äóæå ãîðäîþ ³ ãîâîðèëà: – ßêùî õî÷åòå, ùîá ÿ âèéøëà çàì³æ, çíàéä³òü ìåí³ òàêîãî íàðå÷åíîãî, ÿêèé áóâ áè ìåí³ ð³âíèé â øëÿõåòíîñò³, áàãàòñòâ³ ³ ðîçóì³! Àëå òàêî¿ ëþäèíè íå çíàõîäèëîñÿ. Íåäàëåêî â³ä Îëåêñàíä𳿠æèâ ïóñòåëüíèê. Äí³ éîãî ïðîõîäèëè â ìîëèòâ³ ³ ðîçäóìàõ ïðî Áîãà. Öå áóëà ëþäèíà ñâ³òëîãî ðîçóìó ³ ïðàâåäíîãî æèòòÿ. Áàãàòî ëþäåé ïðèõîäèëî äî íüîãî â ïîøóêàõ ïîðàäè ³ äîïîìîãè ó âàæê³ ìîìåíòè æèòòÿ. ³ ìàòè Êàòåðèíè áóâàëà â íüîãî: âîíà áóëà òàºìíîþ õðèñòèÿíêîþ, òîä³ ÿê á³ëüø³ñòü æèòåë³â Îëåêñàíä𳿠áóëè ÿçè÷íèêàìè. ² îñü ñïàëî ¿é íà äóìêó ïîâåñòè äî ïóñòåëüíèêà ñâîþ äî÷êó. Âîíà äóæå çàñìó÷óâàëàñÿ ïîâåä³íêîþ Êàòåðèíè ³ íå çíàëà, ùî ç íåþ ðîáèòè. Ïóñòåëüíèê ïîãîâîðèâ ç Êàòåðèíîþ ³ ïîáà÷èâ, ùî âîíà ä³éñíî ³ ãàðíà ñîáîþ, ³ äóæå ðîçóìíà. ³í âèð³øèâ íàâåðíóòè ¿¿ äî Áîãà. Çíàþ÷è, ùî Êàòåðèíà äóæå ãîðäà, ïóñòåëüíèê ñêàçàâ ¿é: – Òè ñïðàâä³ ïðåêðàñíà, ³ ðîçóì òâ³é ñâ³òëèé ³ ãëèáîêèé; ÷óâ ÿ ³ ïðî òâî¿ áàãàòñòâà. Àëå ÿ çíàþ îäíîãî ÷óäåñíîãî ×îëîâ³êà, ßêèé ïåðåâåðøóº òåáå â óñüîìó: êðàñà Éîãî – ñâ³òë³øà, í³æ ñîíÿ÷íå ñÿéâî, ìóäð³ñòü Éîãî êåðóº óñ³ì ñâ³òîì; ³í òàêèé áàãàòèé, ùî ðîçäຠÑâîº áàãàòñòâî óâåñü ÷àñ ³ â³ä öüîãî íå ñòຠá³äí³øèì; áëàãîðîäí³ñòü Éîãî – íåâèìîâíà, ³ íåìຠÉîìó ïîä³áíîãî! Êð³ì öüîãî, ó Íüîãî º ùå é òàê³ äîñêîíàëîñò³, ïðî ÿê³ íàâ³òü ïîâ³äàòè ñëîâàìè íåìîæëèâî! Êàòåðèíà ñëóõàëà ïóñòåëüíèêà äóæå óâàæíî. Êîëè â³í çàê³í÷èâ, âîíà çàïèòàëà éîãî: «Õòî öåé äèâíèé ×îëîâ³ê, ³ ÷è ìîæó ÿ áà÷èòè Éîãî» Ñòàðåöü äàâ ¿é ³êîíó Áîæî¿ Ìàòåð³ ç Íåìîâëÿì ³ ñêàçàâ, ùî âîíà ïîáà÷èòü Öüîãî ×îëîâ³êà, ÿêùî âèêîíຠéîãî ïîâåë³ííÿ.

– Îòóò çîáðàæåíà Ìàòè Éîãî, – ñêàçàâ ïóñòåëüíèê. – ³çüìè öþ ³êîíó äî ñåáå ³ ìîëèñÿ ïåðåä íåþ âñþ í³÷ – òîä³ çä³éñíèòüñÿ òâîº áàæàííÿ. Êàòåðèíà çðîáèëà òàê, ÿê ñêàçàâ ¿é ñòàðåöü. ϳä ÷àñ ìîëèòâè âîíà, ñòîìëåíà, çàñíóëà. ² îñü áà÷èòü âîíà ó ñí³ Áîæó Ìàò³ð ³ç Íåìîâëÿì. ³ä Íåìîâëÿòè âèõîäèòü íåìîâáè ñîíÿ÷íå ñÿéâî. Àëå ³í âåñü ÷àñ â³äâåðòàâñÿ, íå áàæàþ÷è äèâè-

òèñÿ íà Êàòåðèíó. Áîæà Ìàòè áëàãàëà Ñèíà ïîäèâèòèñÿ íà íå¿, õâàëèëà ¿¿ êðàñó ³ ðîçóì, àëå ³í â³äïîâ³äàâ, ùî âîíà ïîòâîðíà é óáîãà, ³ ³í íå õî÷å áà÷èòè ¿¿. Ó ñëüîçàõ ïðîêèíóëàñÿ Êàòåðèíà ³ ï³øëà äî ñòàðöÿ, óïàëà éîìó â íîãè ³ áëàãàëà ïîÿñíèòè ¿¿ ñîí. Ñòàðåöü ñêàçàâ, ùî Õðèñòîñ íå õî÷å çíàòè ãîðäèõ ³ ñàìîëþáèâèõ, ùî Éîìó ïðèºìí³ ïîê³ðí³ é ñìèðåíí³. Òóò ñòàðåöü â³äêðèâ ¿é óñþ êðàñó Õðèñòîâîãî â÷åííÿ ³ ðàä³ñòü, êîòðó äຠÃîñïîäü ëþáëÿ÷èì Éîãî. Êàòåðèíà ïàëêî ïîâ³ðèëà â Áîãà. Ïðîñâ³òëåíà, âîíà ï³øëà äîäîìó ³ ñòàëà ðåâíî ìîëèòèñÿ. Âòîìèâøèñü ìîëèòèñÿ, âîíà çàñíóëà. ² îñü çíîâó âîíà áà÷èòü ó ñí³ Áîæó Ìàò³ð ³ç Íåìîâëÿì. Õðèñòîñ, ñÿþ÷èé ³ ðàä³ñíèé, ïîâåðíóâñÿ äî íå¿ ³ ñêàçàâ: – Òåïåð âîíà ñòàëà òàêîþ æ áàãàòîþ ³ ïðåìóäðîþ, ÿê áóëà ðàí³øå á³äíîþ ³ íåðîçóìíîþ; âîíà – íàðå÷åíà Ìîÿ, â³÷íà ³ íåòë³ííà. ² äàâ Â³í ¿é ïðåêðàñíó îáðó÷êó. Êàòåðèíà ïðîêèíóëàñÿ ç íàäçâè÷àéíîþ ðàä³ñòþ â äóø³. Íà ðóö³ ñâî¿é âîíà ïîáà÷èëà îáðó÷êó ³ çðîçóì³ëà, ùî öå áóâ íå çâè÷àéíèé ñîí. Ç òîãî ÷àñó âîíà âæå íå äóìàëà ïðî çåìí³ áëàãà, àäæå ¿¿ ñåðöå áóëî ñïîâíåíå ëþáîâ³ äî Õðèñòà.  öåé ÷àñ ïðèáóâ äî Îëåêñàíä𳿠ëþòèé öàð – ãîíèòåëü õðèñòèÿí. ³í çâåë³â óñüîìó íàðîäó ïðèéòè â õðàì, âêëîíèòèñÿ ³äîëàì ³ ïðèíåñòè ¿ì æåðòâè. Ïðèéøëà ³ Êàòåðèíà. Âîíà â³äâàæíî ï³ä³éøëà äî öàðÿ ³ ñêàçàëà: – ×è íå ñîðîìíî òîá³ âøàíîâóâàòè ìåðçîòíèõ ³äîë³â, êîëè º îäèí ³ñòèííèé Áîã! Öàð áóâ âðàæåíèé ¿¿ êðàñîþ ³ ñì³ëèâ³ñòþ. ³í ïîêëèêàâ ¿¿ äî ñåáå ³ çàïèòàâ, õòî âîíà ³ çâ³äêè ðîäîì.

– Çâóòü ìåíå Êàòåðèíîþ, – â³äïîâ³ëà ä³â÷èíà, – ÿ äî÷êà êíÿçÿ, ÿêèé öàðþâàâ äî òåáå. ß âèâ÷èëà âñþ ïðåìóäð³ñòü ëþäñüêó, çðîçóì³ëà âñþ óáîã³ñòü çåìíèõ íàóê ³ ñòàëà íàðå÷åíîþ Õðèñòîâîþ. Ñàìà ÿ – çåìëÿ ³ ïîï³ë, àëå Áîã îáäàðóâàâ ìåíå êðàñîþ ³ ìóäð³ñòþ, ùîá ëþäè ïîáà÷èëè Éîãî ñèëó ³ âåëè÷. À òâî¿ ³äîëè – í³ê÷åìí³ ³ íåïðàâäèâ³! Çäèâóâàâñÿ öàð ¿¿ ñëîâàì ³ â³äïîâ³â: – Íå ëè÷èòü öàðþ âñòóïàòè â ñóïåðå÷êó ç æ³íêîþ. ß çàïðîøó íàéìóäð³øèõ ³ â÷åíèõ ëþäåé, ³ âîíè òîá³ äîâåäóòü, ùî òè ïîìèëÿºøñÿ. Òàê â³í ³ çðîáèâ. Ç’¿õàëîñÿ â Îëåêñàíäð³þ 50 íàéó÷åí³øèõ ìóäðåö³â. Áàãàòî íàðîäó ïðèéøëî ïîñëóõàòè öåé äèñïóò. Ç ïîäèâîì âñ³ ñëóõàëè ìóäð³ ³ ÿñí³

9

¹ 62 2015

ÑÂßÒÈÕ ÏÐÎѲßÂØÈÕ â³äïîâ³ä³ ³ çàïðîøåííÿ Êàòåðèíè. Â÷åí³ ìóæ³ çàçíàëè ïîðàçêè â ñóïåðå÷ö³, âèçíàëè ïðàâîòó ³ íàâåðíóëèñÿ äî Õðèñòà. Öàð ñòðàøåííî ðîçãí³âàâñÿ ³ çâåë³â Êàòåðèíó óâ’ÿçíèòè ³ ìó÷èòè ¿¿, à âñ³õ ìóäðåö³â – ñòðàòèòè. Çãîäîì â³í çâåë³â ïåðåêàçàòè Êàòåðèí³, ùî â³í ïîìèëóº ¿¿ ³ äàñòü ¿é íåçë³÷åíí³ áàãàòñòâà, ÿêùî âîíà çðå÷åòüñÿ Õðèñòà ³ âèéäå çà íüîãî çàì³æ. Àëå ä³â÷èíà íå ñïîêóñèëàñÿ öèì ³ âåñü ÷àñ ìîëèëàñÿ. Äîâãî ïðîáóëà Êàòåðèíà â óâ’ÿçíåíí³, à ÷óäåñí³ âèä³ííÿ çì³öíþâàëè ¿¿. ßêîñü âîíà ïîáà÷èëà Õðèñòà, îòî÷åíîãî àíãåëàìè. ³í ñêàçàâ ¿é: «Íå á³éñÿ – ß çàâæäè ç òîáîþ! Òåðï³ííÿì òâî¿ì òè áàãàòüîõ íàâåðíåø äî Ìåíå!» ² ä³éñíî, óñ³ âî¿íè, ÿê³ ñòåðåãëè ¿¿, íàâåðíóëèñÿ äî Õðèñòà. Âîíà ãîâîðèëà ¿ì, ùî í³ÿêèìè ñëîâàìè íå ìîæíà âèñëîâèòè ò³º¿ ðàäîñò³, ÿêó äຠÕðèñòîñ ëþáëÿ÷èì Éîãî. Òà, íàðåøò³, ïîâåëè Êàòåðèíó íà ñòðàøí³ ìóêè. Àëå çíàðÿääÿ êàòóâàíü ðàïòîì ðîçðóøèëèñÿ – ³ Êàòåðèíà çàëèøèëàñÿ íåóøêîäæåíîþ. Ãí³âó öàðÿ íå áóëî ìåæ. Îñîáëèâî ï³ñëÿ òîãî, êîëè ñàìà öàðèöÿ, ñëóõàþ÷è Êàòåðèíó, ñòàëà õðèñòèÿíêîþ. Òîä³ öàð âèð³øèâ ñòðàòèòè ä³â÷èíó. Êîëè âåëè Êàòåðèíó íà ñòðàòó, ëþäè ñóïðîâîäæóâàëè ¿¿ ç³ ñëüîçàìè. À âîíà ðîçðàäæóâàëà ¿õ, ãîâîðÿ÷è: – Íå ïëà÷òå! Äëÿ ìåíå ðàä³ñòü, ùî éäó ÿ äî Õðèñòà ³ íàçàâæäè çàëèøóñÿ ç Íèì. Ïåðåä ñìåðòþ âîíà ìîëèëàñÿ òàê: «Ãîñïîäè, äÿêóþ Òîá³, ùî Òè çì³öíèâ ìåíå â òåðï³íí³ ³ âêàçàâ øëÿõ äî â³÷íîãî æèòòÿ!» Òàê óñþ ñâîþ ìóäð³ñòü, êðàñó ³ ðîçóì â³ääàëà ñâÿòà Êàòåðèíà íà ñëóæ³ííÿ Õðèñòó. Áàãàòî ëþäåé, íàñë³äóþ÷è ¿¿ ïðèêëàä, ñòàâàëè õðèñòèÿíàìè ³ òåæ áóëè çàìó÷åí³. ¯õ íå òðåáà îïëàêóâàòè. Ïàì'ÿòü ïðî ¿õí³ ñòðàæäàííÿ çàðàäè Õðèñòà, íàâïàêè, ïîâèííà íàñ ðàäóâàòè. Êðîâ ñâÿòèõ ìó÷åíèê³â – öå ðàä³ñòü Öåðêâè. Ðàä³ñòü òîìó, ùî áóëè ëþäè (òà é òåïåð âîíè º íà çåìë³), äëÿ ÿêèõ ëþáîâ äî Õðèñòà äîðîæ÷à çà æèòòÿ. Ó÷åíü 2. Æèò³º âåëèêîìó÷åíèö³ Âàðâàðè. Çà êíèãîþ «Âèáðàí³ æèò³ÿ ñâÿòèõ äëÿ ä³òåé» çà öàðþâàííÿ íå÷åñòèâîãî Ðèìñüêîãî ³ìïåðàòîðà Ìàêñèì³àíà æèâ íà ñõîä³ îäèí ÷îëîâ³ê, âåëüìîæíèé, áàãàòèé ³ ñëàâíèé íà ³ì’ÿ ijîñêîð, ïî â³ð³ ÿçè÷íèê. Ó íüîãî áóëà äî÷êà Âàðâàðà, ÿêó â³í áåð³ã, ÿê ç³íèöþ îêà, òîìó ùî â íüîãî íå áóëî ³íøèõ ä³òåé. Êîëè Âàðâàðà ñòàëà ï³äðîñòàòè, òî íå áóëî ó âñ³é ò³é êðà¿í³ ä³â÷èíè, ð³âíî¿ ¿é ó êðàñ³. Ââàæàþ÷è, ùî í³õòî ç ïðîñòèõ ³ íåçíàòíèõ ëþäåé íå ã³äíèé áà÷èòè âåëèêî¿ êðàñè éîãî äî÷êè, ijîñêîð ïîáóäóâàâ äëÿ íå¿ âèñîêó âåæó, âëàøòóâàâ ó âåæ³ ðîçê³øí³ ïîêî¿ ³ çàìêíóâ ó í³é Âàðâàðó. ³í äîâ³ðèâ Âàðâàðó çä³áíèì âèõîâàòåëüêàì ³ ðàáèíÿì, òîìó ùî ìàòè ¿¿ âæå ïîìåðëà. Æèâó÷è ó âèñîê³é âåæ³, ä³â÷èíà âò³øàëàñÿ, äèâëÿ÷èñü ³ç ¿¿ âèñîòè íà íåáåñíå

é çåìíå òâîð³ííÿ Áîæå, íà íåáåñíó ÿñí³ñòü ³ íà çåìíó êðàñó. Ðîçãëÿäàþ÷è íåáî, ñîíÿ÷íå ñÿéâî, õ³ä ì³ñÿöÿ ³ êðàñó ç³ðîê, áà÷à÷è êâ³òó÷³ ïîëÿ, ñàäè ³ âèíîãðàäíèêè, ãîðè ³ âîäè, Âàðâàðà çàïèòàëà ÿêîñü ó ñâî¿õ âèõîâàòåëüîê: – ×èÿ ðóêà ñòâîðèëà âñå öå? ² ïî÷óëà â³ä íèõ: – Âñå öå ñòâîðèëè áîãè. ijâ÷èíà çàïèòàëà: – ßê³ áîãè?

– Ò³ áîãè, çîëîò³ ³ ñð³áí³, – â³äïîâ³äàëè ðàáèí³, – ÿêèõ âøàíîâóº òâ³é áàòüêî; ö³ áîãè ñòâîðèëè óñå, ùî òè áà÷èø. Ïî÷óâøè ö³ ñëîâà, ä³â÷èíà çàñóìí³âàëàñÿ ³ ïðîìîâèëà ñàìà äî ñåáå: – Áîãè, ÿêèõ øàíóº ì³é áàòüêî, ñòâîðåí³ ëþäñüêèìè ðóêàìè. ßê æå ö³ áîãè, áåçäóøí³ ³äîëè, ìîãëè ñòâîðèòè òàêó ïðåñâ³òëó âèñî÷³íü íåáåñíó ³ òàêó êðàñó çåìíó? Îäíîãî ðàçó, êîëè Âàðâàðà äîâãî äèâèëàñÿ íà íåáî ³ áóëà îõîïëåíà âåëèêèì áàæàííÿì ä³çíàòèñÿ, õòî âèíóâàòåöü âñ³º¿ êðàñè íåáåñíî¿, íåñïîä³âàíî çàñÿÿëî â ¿¿ äóø³ ñâ³òëî Áîæåñòâåííî¿ áëàãîäàò³. ² âîíà ïðîìîâèëà äî ñåáå: – Ìóñèòü áóòè îäèí Áîã, ßêèé íå ñòâîðåíèé ëþäñüêîþ ðóêîþ, àëå Ñàì ìຠâ Ñîá³ áóòòÿ ³ Ñâîºþ ðóêîþ âñå òâîðèòü; ºäèíèé ïîâèíåí áóòè Òîé, Õòî ðîçêèíóâ øèðîòó íåáåñíó, òÿæ³ííÿ çåìíå ³ îñâ³òëþº çâåðõó âåñü ñâ³ò ïðîì³ííÿì ñîíÿ÷íèì, ñÿéâîì ì³ñÿöÿ ³ ìåðåõò³ííÿì ç³ðîê, çåìëþ æ ïðèêðàøຠðîçìà¿òòÿì äåðåâ ³ êâ³ò³â ³ çðîøóº ¿¿ äæåðåëàìè âîä. Ïîâèíåí áóòè îäèí òàêèé Áîã, ßêèé âñå óòðèìóº, âñå îæèâëÿº ³ ïðî âñ³õ ï³êëóºòüñÿ. Ïîñòóïîâî â ¿¿ ñåðö³ ðîçãîð³âñÿ òàêèé âîãîíü Áîæåñòâåííî¿ ëþáîâ³, ùî íå ìàëà âîíà ñïîêîþ í³ âäåíü, í³ âíî÷³, äóìàþ÷è ëèøå ïðî îäíå ³ îäíîãî ò³ëüêè áàæàþ÷è: ï³çíàòè Áîãà ³ Òâîðöÿ âñåñâ³òó. Êîëè íàñòàëà äëÿ Âàðâàðè ïîðà çàì³ææÿ, ³ ÷èìàëî áàãàòèõ òà çíàòíèõ þíàê³â, ïî÷óâøè ïðî ¿¿ êðàñó, ïî÷àëè ïðîñèòè â ijîñêîðà ðóêè éîãî äî÷êè, ijîñêîð ï³äíÿâñÿ íà âåæó äî Âàðâàðè. ³í ñòàâ ãîâîðèòè ¿é ïðî íåîáõ³äí³ñòü âçÿòè øëþá ç êèìîñü ³ç ìîëîäèõ ëþäåé. Áëàãî÷åñòèâà Âàðâàðà, ïî÷óâøè ïðî öå, çí³ÿêîâ³ëà, íå áàæàþ÷è íå ò³ëüêè ñëóõàòè, àëå, íàâ³òü, é äóìàòè ïðî îäðóæåííÿ, ³ ð³øó÷å â³äìîâèëàñÿ â³ä çàì³ææÿ. Êîëè æ áàòüêî ïðîäîâæóâàâ íàïîëÿãàòè, Âàðâàðà ñêàçàëà: – Áàòüêó ì³é, ÿêùî òè ùå ãîâîðèòèìåø ïðî öå ³ áóäåø ïðèìóøóâàòè ìåíå îäðóæèòèñÿ, òî ÿ ñàìà ñåáå ïîçáàâëþ

ÂÈÕÎÂÍÀ ÃÎÄÈÍÀ ÄËß 8-9 ÊËÀÑÓ æèòòÿ, à òè âòðàòèø ñâîþ ºäèíó äî÷êó. Ïî÷óâøè ö³ ñëîâà, ijîñêîð çëÿêàâñÿ ³ ï³øîâ â³ä äî÷êè, íå ñì³þ÷è á³ëüøå íàïîëÿãàòè íà ñâîºìó. ³í äóìàâ, ùî êðàùå áóäå äîìîãòèñÿ ¿¿ çãîäè íà çàì³ææÿ áëàãàííÿìè, í³æ ïðèìóñîì, ³ ñïîä³âàâñÿ íà òå, ùî çãîäîì çó쳺 ïåðåêîíàòè ¿¿. Íåçàáàðîì ï³ñëÿ öüîãî áàòüêî Âàðâàðè áóâ çìóøåíèé â³äïðàâèòèñÿ â äàëåêó ïîäîðîæ. ³í ñïîä³âàâñÿ, ùî Âàðâàðà, ñêó÷èâøè çà íèì, îõî÷³øå ïîò³ì ï³äêîðèòüñÿ éîãî âîë³. Òîìó â³í ³ âèõîâàòåëüêàì íàêàçàâ íå ñóïåðå÷èòè ¿é, êîëè âîíà çàõî÷å ç³éòè ç âåæ³, ³ íåõàé ðîáèòü âñå, ùî ¿é çàìàíåòüñÿ. ³í äóìàâ, ùî éîãî äî÷êà, çóñòð³÷àþ÷èñü ³ ðîçìîâëÿþ÷è ç áàãàòüìà ëþäüìè ³ áà÷à÷è ñâî¿õ ðîâåñíèöü, êîòð³ âèõîäÿòü çàì³æ, ³ ñàìà çàõî÷å îäðóæèòèñÿ. ϳñëÿ â³ä’¿çäó ijîñêîðà ñâÿòà Âàðâàðà, ìàþ÷è äîçâ³ë íà â³ëüíèé âèõ³ä ç³ ñâîãî æèòëà, ãîâîðèëà ç êèì áàæàëà ³, òàêèì ÷èíîì, ïîçíàéîìèëàñÿ ³ ïîäðóæèëàñÿ ç äåÿêèìè õðèñòèÿíñüêèìè ä³â÷àòàìè ³ â³ä íèõ íàìàãàëàñÿ ä³çíàòèñÿ äîêëàäí³øå ïðî Ãîñïîäà ²ñóñà Õðèñòà. Ò³ ðîçïîâ³ëè ¿é ïðî Éîãî âò³ëåííÿ â³ä Ïðå÷èñòî¿ Ä³âè Ìàð³¿, ïðî äîáðîâ³ëüí³ ñòðàæäàííÿ, ñìåðòü ³ âîñêðåñ³ííÿ, ïðî ìàéáóòí³é ñóä ³ â³÷íó ìóêó, ÿêà ÷åêຠ³äîëîïîêëîííèê³â, ³ ïðî íåâèìîâíó ðàä³ñòü â³ðíèõ õðèñòèÿí ó Öàðñòâ³ Íåáåñíîìó. Ïî÷óâøè âñå öå, Âàðâàðà çàãîð³ëàñÿ ëþáîâ’þ äî Õðèñòà ³ âñ³ºþ äóøåþ ñòàëà ïðàãíóòè ñâÿòîãî Õðåùåííÿ.  öåé ÷àñ ó ì³ñòî, äå æèëà Âàðâàðà, ïðèéøîâ îäèí ñâÿùåíèê. Âàðâàðà çàïðîñèëà éîãî äî ñåáå ³ ä³çíàëàñÿ â³ä íüîãî ïðî çàïîâ³ä³ Õðèñòîâî¿ â³ðè. Ïîò³ì, ïðèéíÿâøè Õðåùåííÿ, âîíà ùå á³ëüøå çàãîð³ëàñÿ Áîæåñòâåííîþ ëþáîâ’þ ³ ñòàëà íà ïîäâèãè â ïîñò³ òà ìîëèòâ³, äåíü ³ í³÷ ïðàöþþ÷è Ãîñïîäó ñâîºìó, ç Êîòðèì çàðó÷èëàñÿ, äàâøè îá³òíèöþ çáåðåãòè ñâîº ä³âñòâî. Êîëè ijîñêîð ïîâåðíóâñÿ ç³ ñâ ïîäîðîæ³, â³í çíîâó ïî÷àâ ãîâîðèòè äî÷ö³ ïðî çàì³ææÿ. Àëå Âàðâàðà ìóæíüî çàÿâèëà áàòüêîâ³, ùî âîíà íàðå÷åíà Õðèñòà, ç ßêèì ñåáå íàâ³êè çàðó÷èëà. Ïî÷óâøè, ùî äî÷êà éîãî ñòàëà õðèñòèÿíêîþ, ijîñêîð ñòðàøåííî ðîçëþòèâñÿ. Ó ãí³â³ âèòÿã â³í ñâîãî ìå÷à ³ õîò³â óäàðèòè ñâÿòó Âàðâàðó. Âàðâàðà êèíóëàñÿ ò³êàòè, à ijîñêîð ïîãíàâñÿ çà íåþ, ÿê âîâê çà îâå÷êîþ,

10 ç îãîëåíèì ìå÷åì ó ð³ö³. Ðàïòîì âèñîêà êàì’ÿíà ãîðà, ÿê ñò³íà, ïîñòàëà íà ¿¿ øëÿõó. dzáðàâøè óñ³ ñâî¿ ñèëè ³ ïðèçâàâøè ³ì’ÿ Ãîñïîäíº, ñâÿòà ä³âà ïî âèñòóïàõ ñêåë³ ï³äíÿëàñÿ íà ¿¿ âåðøèíó ³ ñõîâàëàñÿ â ïå÷åð³. ijîñêîð äîâãî øóêàâ ¿¿ ³, íàðåøò³, çà âêàç³âêîþ îäíîãî ïàñòóõà, çíàéøîâ. Íåìîâ çâ³ð, êèíóâñÿ â³í íà ñâîþ çäîáè÷, ñõîïèâ ¿¿ çà âîëîññÿ ³ ñòàâ íåìèëîñåðäíî áèòè. Ïîò³ì ïîòÿãíóâ äî ñâîãî áóäèíêó, çà÷èíèâ ó ò³ñí³é ³ òåìí³é ê³ìíàò³, ïðèñòàâèâ ñòîðîæó ³ ìîðèâ ñâîþ ð³äíó äî÷êó ãîëîäîì òà ñïðàãîþ. ϳñëÿ öüîãî ijîñêîð ï³øîâ äî íà÷àëüíèêà îáëàñò³ Ìàðò³àíà ³ ðîçïîâ³â éîìó, ùî éîãî äî÷êà â³äìîâëÿºòüñÿ â³ä áîã³â ³ â³ðóº â ðîç³ï’ÿòîãî Õðèñòà. ³í ïðîñèâ íàëÿêàòè ¿¿ ð³çíîìàí³òíèìè ìóêàìè, ùîá ñõèëèòè äî áàòüê³âñüêî¿ â³ðè. Îòðèìàâøè îá³öÿíêó íà÷àëüíèêà, ijîñêîð âèâ³â ñâÿòó Âàðâàðó ³ç äîìàøíüî¿ òåìíèö³ ³, ïåðåäàþ÷è â ðóêè ïðàâèòåëÿ, ñêàçàâ: – Çð³êàþñÿ ¿¿, òîìó ùî ³ âîíà çðåêëàñÿ ìî¿õ áîã³â. ² ÿêùî íå íàâåðíåòüñÿ çíîâó äî íèõ ³ íå ïîêëîíèòüñÿ ¿ì ç³ ìíîþ, òî âæå íå áóäå ìåí³ äî÷êîþ, à ÿ íå áóäó ¿é áàòüêîì. Òè æ, äåðæàâíèé ïðàâèòåëþ, ìó÷ ¿¿, ÿê ò³ëüêè õî÷åø. Ïðàâèòåëü, áà÷à÷è íàäçâè÷àéíó êðàñó ä³â÷èíè, áóâ â³ä íå¿ ó çàõâàò³ ³ ïî÷àâ ãîâîðèòè ³ç íåþ ëàã³äíî ³ ëàñêàâî, õâàëÿ÷è ¿¿ êðàñó ³ çíàòí³ñòü.

– Î ïðåêðàñíà ä³â÷èíî! – ãîâîðèâ â³í.

– Áóäü ìèëîñåðäíà ñàìà äî ñåáå ³ ïîñï³øè ïðèíåñòè ç íàìè ùèðó æåðòâó áîãàì, òîìó ùî ÿ õî÷ó áóòè ìèëîñòèâèì äî òåáå ³ ïîìèëóâàòè òåáå; ÿ æàë³þ â³ääàâàòè íà ìóêè òàêó êðàñó. Àëå ÿêùî òè ìåíå íå ïîñëóõàºø ³ çàëèøèøñÿ íåïîê³ðëèâîþ ñâîºìó áàòüêîâ³, òî æîðñòîêî áóäåø ïîêàðàíà. Ñâÿòà Âàðâàðà â³äïîâ³ëà: – ß ïîêëîíÿþñÿ ò³ëüêè ìîºìó Áîãîâ³. Éîìó îäíîìó ÿ ïðèíîøó ìî¿ æåðòâè-ìîëèòâè, ³ ñàìà õî÷ó áóòè Éîìó æåðòâîþ, òîìó ùî ³í îäèí – Áîã ³ñòèííèé, ßêèé ñòâîðèâ íåáî òà çåìëþ, à âàø³ áîãè – í³ê÷åìí³ñòü, ³ äàðåìíà íà íèõ íàä³ÿ âàøà. Êîëè ñâÿòà ïðîìîâèëà ö³ ñëîâà, íà÷àëüíèê ðîçãí³âàâñÿ ³ çâåë³â îãîëèòè ¿¿; öå áóëî äëÿ ÷èñòî¿, íåïîðî÷íî¿ ñâÿòî¿ ä³âè ìóêîþ, íå ìåíøîþ çà òÿæê³ ðàíè. Ïîò³ì ìó÷èòåëü âåë³â ïîëîæèòè ¿¿ íà çåìëþ ³ áèòè ì³öíèìè âîëîâèìè æèëàìè òàê äîâãî, ùî çåìëÿ ïî÷åðâîí³ëà â³ä ¿¿ êðîâ³. ¯¿ ðàíè ðîçòèðàëè âîëîñÿíèìè êëàïòÿìè é ãîñòðèìè ÷åðåïêàìè ïîñèëþâàëè á³ëü. Ïðîòå âñ³ ö³ ìóêè íå ïîðóøèëè ì³öíî¿ â³ðè ìó÷åíèö³, çàñíîâàíî¿, ÿê íà êàìåí³, íà Õðèñò³ Ãîñïîä³, çàðàäè ßêîãî âîíà ç ðàä³ñòþ òåðï³ëà òàê³ ñòðàæäàííÿ. ϳñëÿ öüîãî íà÷àëüíèê íàêàçàâ â³äâåñòè ñâÿòó äî â’ÿçíèö³, ïîêè â³í íå ïðèäóìຠíîâèõ ëþòèõ ìóê äëÿ íå¿. Ëåäü æèâà â³ä ðàí, ñâÿòà Âàðâàðà, áóäó÷è ó â’ÿçíèö³, ìîëèëàñÿ ç³ ñëüîçàìè âîçëþáëåíîìó Íàðå÷åíîìó – Õðèñòó Ãîñïîäó. Ïðîñèëà íå çàëèøàòè ¿¿ ³ ãîâîðèëà ñëîâàìè Äàâèäà ïðîðîêà: «Íå çàëèøàé ìåíå, Ãîñïîäè Áîæå ì³é, íå

¹ 62 2015 â³äñòóïàé â³ä ìåíå, äîïîìàãàé ìåí³». ² êîëè âîíà òàê ìîëèëàñÿ, çàñÿÿëî ðàïòîì ÿñêðàâå ñâ³òëî, ³ ñâÿòà â³ä÷óëà â ñåðö³ ñâîºìó íåâèìîâíó ðàä³ñòü. Ãîñïîäü, ÿâèâøèñü ¿é, ñêàçàâ: – Áóäü â³äâàæíîþ, íàðå÷åíà Ìîÿ, ³ íå á³éñÿ! ß ç òîáîþ ³ áåðåæó òåáå, ß áà÷ó òâ³é ïîäâèã ³ ïîëåãøóâàòèìó òâî¿ ñòðàæäàííÿ. ³÷íà ðàä³ñòü ÷åêຠíà òåáå â Ìîºìó Íåáåñíîìó Öàðñòâ³. Òàê âò³øèâ Ãîñïîäü Ñâîþ âîçëþáëåíó íàðå÷åíó Âàðâàðó ³ çö³ëèâ ¿¿ â³ä ðàí, òàê ùî íå çàëèøèëîñÿ íàâ³òü ñë³äó â³ä íèõ íà ò³ë³ ¿¿. Âðàíö³, êîëè ñâÿòà Âàðâàðà ïîñòàëà çíîâó ïåðåä ïðàâèòåëåì, âñ³ ïîáà÷èëè, ùî âîíà ö³ëêîì çäîðîâà, îáëè÷÷ÿì ñâ³òëà ³ âèãëÿäîì ïðåêðàñí³øà, í³æ áóëà ðàí³øå. ² äèâóâàëèñÿ öüîìó. Íà÷àëüíèê æå ñêàçàâ ¿é: – Áà÷èø, ä³â÷èíî, ÿê ï³êëóþòüñÿ ïðî òåáå íàø³ áîãè! Îñü òè â÷îðà áóëà æîðñòîêî çðàíåíà, ñüîãîäí³ æ âîíè çö³ëèëè òåáå ³ äàëè çäîðîâ’ÿ êðàùå, í³æ ïîïåðåäíº. Áóäü âäÿ÷íà ¿ì çà öå, âêëîíèñÿ ³ ïðèíåñè æåðòâè! Ñâÿòà â³äïîâ³ëà: – Ùî ãîâîðèø òè, íà÷àëüíèêó?! Òâî¿ áîãè, áóäó÷è ñë³ïèìè, í³ìèìè ³ áåç ïî÷óòò³â, íå ìîæóòü çö³ëÿòè õâîðèõ ³ âîñêðåøàòè ìåðòâèõ. Íå ìîãëè âîíè ³ ìåíå çö³ëèòè. Çà ùî æ ¿ì äÿêóâàòè? Çö³ëèâ ìåíå ²³ñóñ Õðèñòîñ, Ãîñïîäü Áîã ì³é, ßêèé çö³ëÿº âñÿê³ õâîðîáè ³ ïîäຠæèòòÿ ìåðòâèì. Éîìó ÿ ç âäÿ÷í³ñòþ ïîêëîíÿþñÿ ³ ïðèíîøó ñàìó ñåáå â æåðòâó. Ö³ ñëîâà ñâÿòî¿ ìó÷åíèö³ ðîçëþòèëè ïðàâèòåëÿ. ³í çâåë³â ïîâ³ñèòè ¿¿ íà äåðåâ³ ³ ñòðóãàëè ¿¿ ò³ëî çàë³çíèìè ê³ãòÿìè ³ ñìàëèòè ïàëàþ÷èìè ñâ³÷êàìè. Ñâÿòà Âàðâàðà òåðï³ëà âñå öå ç íåïîõèòíîþ ìóæí³ñòþ. Òîä³ ñòàëè áèòè ¿¿ ìîëîòîì ïî ãîëîâ³. ϳñëÿ òàêèõ çíóùàíü íåìîæëèâî áóëî íå ò³ëüêè þí³é ä³âèö³, àëå é íàéì³öí³øîìó ÷îëîâ³êîâ³ çàëèøàòèñÿ â æèâèõ. Àëå ñèëà Õðèñòîâà çì³öíþâàëà ñâÿòó ìó÷åíèöþ. Ìó÷èòåëü, áà÷à÷è, ùî í³÷èì íå ìîæíà ïåðåìîãòè òåðï³ííÿ ñâÿòî¿ Âàðâàðè ³ çìóñèòè ïîêëîíèòèñÿ ³äîëàì, çàñóäèâ ¿¿ íà ñìåðòü. À æîðñòîêîñåðäèé áàòüêî Âàðâàðè ijîñêîð íå ò³ëüêè íå ñï³â÷óâàâ ñòðàæäàííÿì ñâ äî÷êè, â³í íå ïîñîðîìèâñÿ íàâ³òü ñòàòè ¿¿ ìó÷èòåëåì. ijîñêîð âçÿâ îäí³ºþ ðóêîþ äî÷êó, à ³íøîþ îãîëåíèé ìå÷, ³ ïîâ³â ¿¿ íà ì³ñöå ñòðàòè, çà ì³ñòî. Äîðîãîþ ñâÿòà Âàðâàðà ìîëèëàñÿ Áîãó: – Áåçíà÷àëüíèé Áîæå! Ïî÷óé ìåíå, ðàáó Òâîþ! Ïî÷óé ³ äàé áëàãîäàòü Òâîþ êîæí³é ëþäèí³, õòî áóäå çãàäóâàòè ìî¿ ñòðàæäàííÿ. Íåõàé íå íàáëèçèòüñÿ äî íå¿ õâîðîáà ðàïòîâà, ³ ñìåðòü íåî÷³êóâàíà íå çàñòàíå ¿¿. Êîëè âîíà òàê ìîëèëàñÿ, áóëî ÷óòè ãîëîñ ç íåáà, ÿêèé îá³öÿâ ¿é âèêîíàòè ¿¿ ïðîõàííÿ. ² ìó÷åíèöÿ ï³øëà íà ñìåðòü ³ç âåëèêîþ ðàä³ñòþ, áàæàþ÷è ñêîð³øå ðîçëó÷èòèñÿ ç ò³ëîì ³ â³ä³éòè äî Ãîñïîäà. Ïðèéøîâøè íà ïðèçíà÷åíå ì³ñöå, àãíöÿ Õðèñòîâà Âàðâàðà ñõèëèëà ñâîþ ñâÿòó ãîëîâó ï³ä ìå÷ ³ áóëà óñ³÷åíà ðóêàìè ñâîãî íåìèëîñåðäíîãî áàòüêà.

ijîñêîðà æ ³ ïðàâèòåëÿ Ìàðò³àíà òóò æå ñï³òêàëà Áîæà êàðà: ïåðøîãî, êîëè â³í ñõîäèâ ³ç ãîðè, à äðóãîãî – ó ñåáå âäîìà âáèëà áëèñêàâêà ³ ñïàëèëà ¿õí³ ò³ëà òàê, ùî íàâ³òü ³ ïîðîõó ¿õ íå ìîãëè çíàéòè. Áóâ ó òîìó ì³ñò³ îäèí áëàãî÷åñòèâèé ÷îëîâ³ê íà ³ì’ÿ Ãàëåíò³îí. ³í âçÿâ ÷åñí³ ìîù³ ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³, ïðèí³ñ ¿õ ó ì³ñòî ³ ïîõîâàâ ³ç íàëåæíîþ ïîøàíîþ. Ïîò³ì áóëà ïîáóäîâàíà íàä íèìè öåðêâà ³ áàãàòî ÷óäåñ â³äáóâàëîñÿ â³ä ñâÿòèõ ìîùåé áëàãîäàòòþ Îòöÿ ³ Ñèíà ³ Ñâÿòîãî Äóõà, ªäèíîãî â Òð³éö³ Áîãà, Éîìó æ ñëàâà íà â³êè. Àì³íü. Ó÷åíü 3. Æèòòÿ ïðàâåäíî¿ Àííè Ñâÿòà ïðàâåäíà Àííà, ìàò³ð Áîãîðîäèö³ — ìàòè ijâè Ìàð³¿, â³ä ÿêî¿ íàðîäèâñÿ ²ñóñ Õðèñòîñ. Âîíà áóëà äîíüêîþ ñâÿùåííèêà Ìàòôàíà, ïëåìåí³ Þäè. Äðóæèíà Ñâÿòîãî Éîàêèìà. Çã³äíî ç ïåðåäàííÿì, Àííà ïîõîäèëà ç ðîäó öàðÿ Äàâèäà ³ áóëà äîíüêîþ ñâÿùåíèêà Ìàòôàíà ç ïîêîë³ííÿ Þäè ³ ò³òêîþ ñâ. ªëèñàâåòè, ìàòåð³ ñâ. ²îàííà Õðåñòèòåëÿ. Àííà â³äçíà÷àëàñÿ ïîáîæí³ñòþ ³ ìèëîñåðäÿì äî âáîãèõ. Âîíà áóëà áåçä³òíîþ, ùî ââàæàëîñÿ ãàíüáîþ ì³æ ëþäüìè. Ðàçîì ç³ ñâî¿ì ïîáîæíèì ÷îëîâ³êîì Éîàêèìîì âîíà íàïîëåãëèâî ïðîñèëà Áîãà ó ìîëèòâàõ ïðî ïîòîìñòâî. Ó ïðîòîºâàíãåë¿¿ ìîâèòüñÿ, ùî îäíîãî äíÿ ÿâèâñÿ ¿é àíãåë Ãîñïîäí³é, ÿêèé ïðèí³ñ ðàä³ñíó çâ³ñòêó â³ä Áîãà: ¿¿ ìîëèòâà ïî÷óòà. Ùàñëèâà Àííà â³äðàçó ïîñï³øèëà äî ªðóñàëèìà, ùîá ñêëàñòè Áîãîâ³ ñâîþ ñåðäå÷íó ïîäÿêó. Òàì âîíà çóñòð³ëàñÿ ç³ ñâî¿ì ÷îëîâ³êîì, ÿêèé òàêîæ ìàâ çâ³ñòêó â³ä Áîæîãî àíãåëà. Ùàñëèâèé äëÿ íèõ äåíü ñïîâíåííÿ Áîæî¿ îá³òíèö³ íàñòàâ 21 âåðåñíÿ. Ïðàâåäíå ïîäðóææÿ òðèìàëî íà ðóêàõ äèòÿ, ÿêèì îáäàðóâàâ ¿õ Ãîñïîäü ï³ñëÿ äîâãîë³òíüîãî ÷åêàííÿ. Áóëà öå Ìàð³ÿ, Ìàò³ð ²ñóñà Õðèñòà. Àííà óïîêî¿ëàñÿ ó Ãîñïîä³ ùå ïåðåä Áëàãîâ³ùåííÿì. Ó öå ñâÿòî Ñâÿòà Öåðêâà çàêëèêຠíàñ îñï³âóâàòè Õðèñòà Ãîñïîäà, ÿêèé ïåðåâ³â Àííó ³ç çåìíîãî æèòòÿ äî áåçêîíå÷íî¿ ñëàâè, áî âîíà «Ìàòè Áîãîðîäèö³ ³ Âñåä³âè». Ó÷èòåëü: ijòè, æèò³ÿ ñâÿòèõ íàâ÷àþòü íàñ ëþáîâ³ äî Áîãà ³ äî ëþäåé. Ëþäèíà íå îäðàçó äîñÿãຠäóõîâíî¿ äîñêîíàëîñò³. Öå â³äáóâàºòüñÿ, êîëè âîíà çðîçó쳺 é ïîäîëຠíåãàðíå â ñîá³. Ìè ïîâèíí³ íå ïðîñòî ïðîñèòè ó Áîãà äîïîìîãó ó íàøèõ ñïðàâàõ, à é ñàì³ ïðàöþâàòè. Òîä³, ó ñï³âïðàö³ ç Áîãîì, ìè äîñÿãíåìî ìåòè.

– À ÷è çíàºòå âè, ùî ïî ìîëèòâàõ äî ñâÿòèõ, çîáðàæåíèõ íà ³êîíàõ, ëþäè îòðèìóþòü çö³ëåííÿ òà äîïîìîãó ó ñêðóò³?

– Òàê, ñàìå ïðî ³êîíè, ÿê ÷óäîòâîðíå äèâî õðàìó, ìè çàðàç é áóäåìî ãîâîðèòè. à) Ðîçïîâ³äü â÷èòåëÿ ïðî ³êîíó.

– Äîñë³âíî ç äàâíüîãðåöüêî¿ «³êîíà» îçíà÷ຠîáðàç àáî «çîáðàæåííÿ». ²êîíà – öå íå ïîðòðåò ³ íå êàðòèíà, öå – îáðàç ²ñòèííîãî, ³÷íîãî ³ Ñâÿòîãî. Âîíà – îáðàç ³ ñèìâîë Áîæåñòâåííî¿ ãàðìîí³¿ ñâ³òó, Áîæî¿ âåëè÷³ ³ ñëàâè, ïðàãíåííÿ ëþäåé äî ñâÿòîñò³. Äëÿ ïðàâîñëàâíèõ ³êîíà òàê ñàìî âàæëèâà, ÿê Ñâÿòå Ïèñüìî, Õðåñò

11

¹ 62 2015 ³ Ìîëèòâà. Âîíà îñâÿ÷åíà Ñâÿòèì Äóõîì, º ïðåäìåòíèì çàñîáîì ºäíàííÿ ëþäèíè ç Áîãîì, ÷åðåç íå¿ ëþäèíà îäóõîòâîðÿºòüñÿ ³ ï³äíîñèòüñÿ äî îñÿãíåííÿ Áîæåñòâåííîãî, ³ ÷åðåç íå¿ ëþäèíó ïðîíèçóº Áîæåñòâåííå ñâ³òëî, ³ ñõîäèòü íà ëþäèíó Áîæà áëàãîäàòü. ²êîíà – âåëè÷íà ³ ïðîñòà, ñïîê³éíà ³ ãàðìîí³éíà, âîíà – çîñåðåäæåííÿ Äîáðà, Êðàñè òà ²ñòèíè.  ³êîí³ çàì³ñòü çåìíî¿ ëîã³êè ³ ëþäñüêî¿ ìîðàë³ ñâ³òèòüñÿ Áîæåñòâåííèé ïîðÿäîê ³ Áîæå ìèëîñåðäÿ. Êîëüîðè ³êîíè âèêëþ÷íî ñèìâîë³÷í³: çîëîòèé – Íåáåñíå Öàðñòâî ³ Áîæåñòâåííà ñèëà; ÷åðâîíèé – ïðåìóäð³ñòü Áîæà; áëàêèòíèé – ÷èñòå ³ áëàãîðîäíå æèòòÿ; á³ëèé – ñâ³òëà ðàä³ñòü, à ÷îðíèé, òåìíèé – ñóì.

²êîíà ìຠíàäçâè÷àéíó ñèëó – îáåð³ãàº, çö³ëþº, íàñòàâëÿº… Íàïèñàòè ³êîíó ìîæå ò³ëüêè ùèðî òà ³ñòèííî â³ðóþ÷èé ìàéñòåð, ³ òî, ò³ëüêè ç ëàñêè Áîæî¿ äëÿ öüîãî â³ä³áðàíèé…

3. Ðîáîòà â ãðóïàõ. (ðîçïîâ³ä³ ó÷í³â ïðî ³êîíè ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè, ñâÿòî¿ âåëèêîìó÷åíèö³ Âàðâàðè òà ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè) ² ãðóïà Íà ³êîí³ Ñâÿòî¿ Âàðâàðè çîáðàæåíî âåæó ³ç òðüîìà â³êîíöÿìè, ö³ â³êîíöÿ ñèìâîë³çóþòü Ïðåñâÿòó Òð³éöþ, à òàêîæ Áîæ³ ÷åñíîòè: â³ðó, íàä³þ, ëþáîâ. Ñàìå äîâ³ðà äî Ãîñïîäà ³ ëþáîâ äàþòü ìîæëèâ³ñòü íàâ³òü ó ò³ñíèõ óìîâàõ ðåàëüíîñò³ (ñèìâîë³÷íà âåæà) âèéòè çà ìåæ³ ³ áà÷èòè ïåðñïåêòèâó ³÷íîñò³ ç Áîãîì, äî ÿêî¿ ïîêëèêàíà êîæíà ëþäèíà. ªâõàðèñò³éíà ÷àøà – îñü äæåðåëî ¿¿ ñèëè. Ñâÿòà Âàðâàðà ùå â³ä êíÿæèõ ÷àñ³â áóëà øèðîêîøàíîâàíà â óêðà¿íñüêîìó íàðîä³. Ìîù³ ñâÿòî¿ áóëè ïðèâåçåí³ äî Êèºâà 1108 ð. Çã³äíî ïåðåäàííÿ ñâÿòà Âàðâàðà ìîëèëàñÿ ó ÷àñ ñâ ñìåðò³ äî Ãîñïîäà, ùîá í³õòî, õòî áëàãàòèìå Éîãî áëàãîäàò³, çãàäóþ÷è ¿¿ ìóêè, íå áóâ â³äêèíóòèé, ùîá íå ñï³òêàëà í³ ðàïòîâà õâîðîáà, í³ íåñïîä³âàíà ñìåðòü áåç ñâÿòî¿ ñïîâ³ä³. Ñâÿòà Âàðâàðà º ïîêðîâèòåëüêîþ âìèðàþ÷èõ ³

âñ³õ òèõ, õòî ïðîñèòü ó íå¿ ëàñêè ñâÿòî¿ ñìåðò³, à òàêîæ ëþäåé òèõ ïðîôåñ³é, ÿê³ ïîñò³éíî ïåðåáóâàþòü ó íåáåçïåö³ ñìåðò³: ã³ðíèê³â, ìîðÿê³â, â³éñüêîâèõ. Çà ìîëèòâàìè ñâÿòî¿ Âàðâàðè â³äáóâàºòüñÿ ³ ñüîãîäí³ áàãàòî ÷óäåñíèõ çö³ëåíü äóøåâíèõ ³ ò³ëåñíèõ. Ïðîñ³ìî ³ ìè ñâÿòó Âàðâàðó ïðî äîïîìîãó ó íàøèõ ïîòðåáàõ, àëå íàñàìïåðåä, ùîá äîïîìîãëà íàì çáåðåãòè â³ðí³ñòü Õðèñòó ÷åðåç äîòðèìàííÿ Éîãî ñâÿòèõ çàïîâ³äåé íàâ³òü òîä³, êîëè öå âèìàãຠîñîáëèâèõ çóñèëü, à ìîæëèâî, ³ ãåðî¿çìó. Ìîë³ìîñÿ çà íàøó Óêðà¿íó, ùîá âîíà áóëà õðèñòèÿíñüêîþ, à íå ñóñï³ëüñòâîì áåçáîæíèê³â. ²² ãðóïà Çà ïåðåêàçàìè, ñâÿò³ ìîù³ Âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè àíãåëè ïåðåíåñëè íà ãîðó Ñèíàé ó õðàì. Òàì çáåð³ãàºòüñÿ ãîëîâà ñâÿòî¿, ïîêðèòà çîëîòèì â³íöåì, ³ ë³âà ðóêà, ïðèêðàøåíà äîðîãîö³ííèìè ïåðñíÿìè. Ó ï³ñíÿõ ñï³âàºòüñÿ: «Ðàäóéñÿ, ïðåñëàâíà Âåëèêîìó÷åíèöå Êàòåðèíî, íà ãîð³ Ñèíàéñüê³é, äå áà÷èâ Ìîéñåé òåðíîâèé êóù íåîïàëèìèé. Ñàì Õðèñòîñ çáåð³ãຠ÷åñíå ò³ëî òâîº íåòë³ííèì àæ äî äðóãîãî ïðèøåñòÿ Ñâîãî...» Ç äàâí³õ-äàâåí ââàæàëè ³êîíó Âåëèêîìó÷åíèö³ Êàòåðèíè ïîêðîâèòåëüêîþ æ³íîê ï³ä ÷àñ âàæêèõ ïîëîã³â òà ä³â÷àò, êîòð³ ïðàãíóëè âäàëî âèéòè çàì³æ. Ñâÿòà Êàòåðèíà îáåð³ãຠóñ³õ â³ä ëèõà ³ äàðóº ùàñëèâó äîëþ. Àëå äî òîãî äîðîãîö³ííîãî ïîäàðóíêó òðåáà äîêëàñòè ³ âëàñíî¿ ïðàö³, îõîòè äî íàâ÷àííÿ íå ò³ëüêè ð³çíèì íàóêàì, à íàñàìïåðåä – íàóö³ áóòè ïîðÿäíîþ ëþäèíîþ, øàíóâàòè áàòüêà-ìàò³ð, ñâî¿õ áðàò³â òà ñåñòåð, ðîäèíó òà ð³äíó çåìëþ, ÿêà íàðîäèëà ³ âèõîâàëà íå îäíå ïîêîë³ííÿ óêðà¿íö³â. Âîíè íèí³ æèâóòü ó ð³çíèõ äåðæàâàõ, òà âñ³ ïàì'ÿòàþòü ³ ðîñÿí³ ðàíêè, ³ ñòåæèíó äî ð³äíî¿ õàòè, ³ êàëèíó êðàé ïîðîãó. ² äîëÿ êîæíîãî ç íàñ ïî÷èíàºòüñÿ ñàìå òóò, íà ð³äí³é çåìë³, Óêðà¿í³. Äàé, Áîæå, ¿é ïðîöâ³òàííÿ, à óêðà¿íêàì ùàñëèâî¿ äîë³ ó ñåáå íà Áàòüê³âùèí³! ²²² ãðóïà Ó õðèñòèÿíñòâ³ ñâÿòà ïðàâåäíà Àííà ââàæàºòüñÿ ïîêðîâèòåëüêîþ ìàòåðèíñòâà, é ñàìå â íå¿ áåçä³òí³ æ³íêè âèìîëþþòü ä³òî÷îê. Íà ³êîí³ ñâÿòà Àííà òðèìຠíà ë³â³é ðóö³ Ïðåñâÿòó ijâó â äèòÿ÷îìó â³ö³. Íà îáëè÷÷³ ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè çîáðàæåíî îñîáëèâå áëàãîãîâ³ííÿ. Ñâÿòà ïðàâåäíà Àííà – ïîêðîâèòåëüêà íåìîâëÿò. ßêùî äèòèíà çàõâîð³ëà, çâåðí³òüñÿ äî íå¿ ç ìîëèòâîþ. Òèì, õòî ç³òêíóâñÿ ç ïðîáëåìîþ áåçïë³ääÿ, òåæ äîïîìîæå ïðèíåñåíà ç â³ðîþ ìîëèòâà äî ñâÿòî¿ ïðàâåäíî¿ Àííè ïåðåä ¿¿ ³êîíîþ. Òèì, õòî õî÷å ïîçáóòèñÿ ñêîðáîòè, êîìó íå âèñòà÷ຠñìèðåííîñò³, õòî õî÷å æèòè ïðàâåäíî, àëå ï³ääàºòüñÿ ñïîêóñàì, ñë³ä çâåðíóòèñÿ çà äîïîìîãîþ äî ñâÿòî¿. Âîíà çàõèñòèòü â³ä á³ä ³ õâîðîá, äîïîìîæå ïðîæèòè æèòòÿ äîâãå ³ áëàãîäàòíå. Ó÷èòåëü: Ìîëîäö³, âè äîáðå âïîðàëèñÿ ç³ âñ³ìà çàâäàííÿìè. Äàâàéòå,

ä³òè, íàñë³äóâàòè ñâÿòèõ, òâîðÿ÷è ò³ëüêè äîáð³ ñïðàâè! Çâó÷èòü ï³ñíÿ «Òû ñâÿòàÿ Âàðâàðà» (á³ëîðóñüêîþ ìîâîþ) Òû ñâÿòàÿ Âàðâàðà, ìîëþ ÿ òÿáå. Òû íÿâåñòà Õðèñòîâà, óñëûøü òû ìÿíå. Ó äåëàõ ìîèõ áëóäíûõ ìÿíå îáëè÷è. È ìîëèòüñÿ òû Áîãó ìÿíå íàó÷è. Íàó÷è òû ìîëèòüñÿ, èçáàâü îò ñåòû. È ëþáèòü ìíå Áîãà, êàê ëþáèëà òû. Çà ßãî ñòðàäàíèÿ, çà ßãî ëþáîâü Òû òåðïåëà ìóêè, ïðîëèâàëà êðîâü. Äèàñêîð â òî âðåìÿ ïðàâèòåëåì áûë. Îí ñâÿòóþ âåðó ñòðàøíî íå ëþáèë. Çà êóïöà õîòåë ¸í Âàâðâàðó îòäàòü. Åñëè íåò, òî äî÷ü ñâîþ íà ìóêè îòäàòü. Âàðâàðà ñêàçàëà íà ÿãî âîïðîñ: Ìíå íèêòî íå íàäî, òîëüêî ñâÿò Õðèñòîñ. Îí Ñîçäàòåëü ìèðà, Öàðü Îí è Îòåö. Îí ìíå äàñò íÿáåñíàé íÿòë¸ííûé âÿíåö. Ëèøü Ñâÿòóþ Òðîèöó ÷òó îòíûíå ÿ. È ê çÿìíîìó ñ÷àñòüþ íåïðè÷àñòíà ÿ. Îòåö Äèàñêîð æà òóò îò çëà çàäðîæàë. Ñâÿòóþ Âàðâàðó íà ìóêè îòäàë. Âîëîâüèìè æèëàìè ðàíû âûáèâàë. È æîñòêàþ øåðñòüþ êðîâü îí âûòèðàë. Âàðâàðà òÿðïåëà è ìîëèëà Õðèñòà. ×òîá ¨í äàë òÿðïåíèÿ òÿðïåòü äî êîíöà. Âàðâàðà îõîòíî â òÿìíèöó ïîøëà. Ñêîðî óòÿøåíèå â òÿìíèöå íàøëà. Õðèñòîñ ñâîèì ñâåòîì åå îçàðèë. Êðîâàâûå ðàíû òîò÷àñ èñöàëèë. Çà å¸ ñòðàäàíèÿ, çà å¸ ëþáîâü. Îëüãà Òðóøèíà IV. ϲÄÑÓÌÎÊ.

– Ùî íîâîãî âè ä³çíàëèñü íà óðîö³?

– Ùî ðîçïîâ³ñòå áàòüêàì óäîìà? Æèò³ÿ ñâÿòèõ äàþòü íàì âàæëèâèé óðîê: áóòè ùèðèìè, ëàã³äíèìè, ïðàöåëþáíèìè. ² ïîêè âàøå ñåðöå ÷óéíå, äîêëàäàéòå âñå ñâîº ñòàðàííÿ, óñ³ ñâî¿ òóðáîòè äëÿ òîãî, ùîá ò³ëüêè ñâÿòå, ÷èñòå ³ äîáðå âõîäèëî ó âàøó äóøó. Âèõîäèòü ä³â÷èíà: – Çâåðí³ìîñÿ äî ñâÿòèõ ³ç ïðîõàííÿì: íåõàé äîïîìîæóòü íàì æèòè â ìèð³ ³ çëàãîä³, ëþáèòè ñâ³é íàðîä, áàòüê³â òà áëèæí³õ ñâî¿õ, äîáðå â÷èòèñÿ, òâîð÷îþ ïðàöåþ ïðèìíîæóâàòè äîáð³ ä³ëà íà áëàãî Óêðà¿íè. ÑÏÈÑÎÊ ÂÈÊÎÐÈÑÒÀÍί ˲ÒÅÐÀÒÓÐÈ: 1. Êóäð³íà Ë.Ì. ³ä ðîäó äî ðîäó.Íàðîäîçíàâñòâî.– Õàðê³â:Òîðñ³íã, 2002.

2.Âàñèëü Ñêóðàò³âñüêèé.-Êè¿â: Âåñåëêà, 1996 3. http://dc.lviv.ua/zitya-svyatix/723-prosvyatu-velikomuchenicyu-varvaru-ta-mechdoskora.html 4. http://for.lvivport.com/novyny/suspilstvo/ 36019-sviata-kateryno-moly-boha-za-nas 5. http://htuocs.weebly.com/uploads/6/1/ 6/0/6160437/bulletin_dec11.pdf 6. ³ê³ïåä³ÿ,nashemisto.if.ua 7. Âèáðàí³ òâîðè æèò³ÿ ñâÿòèõ äëÿ ä³òåé, Âèäàâíèöòâî Ïî÷à¿âñüêî¿ Ëàâðè, Ïî÷à¿â, 2003, ñ. 18-26, ñ. 234-239.

Í.Ã. ÏÀÒвÌÀÍ êëàñíèé êåð³âíèê 8-À êëàñó ã³ìíà糿 ¹ 9

12

¹ 62 2015

Ç ïîÿâîþ ìàëþêà, à ³íêîëè ³ ðàí³øå, êîæíà ñ³ì'ÿ ïî÷èíຠçàìèñëþâàòèñÿ ïðî òå, ÿê éîãî âèõîâóâàòè: ùî äîçâîëÿòè, à ùî çàáîðîíÿòè, ãîäóâàòè ïî ãîäèííèêó ÷è íà âèìîãó, â ÿê³ ãóðòêè â³ääàòè, ùîá ìàêñèìàëüíî ðîçâèíóòè â íüîìó âñ³ çàêëàäåí³ òàëàíòè, ³ íàðåøò³, ÿê çðîáèòè òàê, ùîá, êîëè äèòèíà âèðîñòå, áàòüêàì íå áóëî á «íåñòåðïíî áîëÿ÷å» çà âèòðà÷åí³ äàðåìíî çóñèëëÿ. Ó 90-õ âñ³ âèõîâóâàëè ä³òåé «ïî Ñïîêó». Ó 2000-õ áóâ ìîäíèé ðàíí³é ðîçâèòîê äèòèíè çà ÿïîíñüêîþ ñèñòåìîþ çàâäÿêè êíèæö³ Ìàñàðó ²áóêè «Ï³ñëÿ òðüîõ âæå ï³çíî». Íà îñòàíí³é Nonfiction âåëèêèé ïîïèò ìàëà êíèãà Ïàìåëè Äðóêåðìàí «Ôðàíöóçüê³ ä³òè íå ïëþþòüñÿ ¿æåþ», ùî ðîçïîâ³äຠïðî äîñâ³ä ïàðèæàí, ÿê³, âèõîâóþ÷è ä³òåé, ïðè öüîìó çàëèøàþòüñÿ ïðèâàáëèâèìè æ³íêàìè ³ íå çàëèøàþòü ïðîôåñ³þ. Àíãë³éö³ ãîâîðÿòü: «Ñê³ëüêè êðà¿í – ñò³ëüêè ³ çâè÷à¿â», â íàñ ñêàæóòü: ùî íå ì³ñòî, òî íîðîâ. ßÏÎͲß: «ÌÈ» ² «ß»

³ñòîð³þ íàðîäó, êîëè â ñêëàäíèõ ïðèðîäíèõ óìîâàõ: â óìîâàõ ÷àñòèõ çåìëåòðóñ³â ³ öóíàì³ íåìîæëèâî áóëî âèæèòè ïîîäèíö³. Òà âñå æ ì³ô ïðî âñåäîçâîëåí³ñòü, íàäàíó ÿïîíñüêèì ìàëÿòàì ðîê³â äî ï'ÿòè, âèíèê íå íà ïîðîæíüîìó ì³ñö³. ²íøà ñïðàâà, ùî, ÿê íàì çäàºòüñÿ, â³äñóòí³ñòü êîðäîí³â ³ çàáîðîí ìîæå ïðèâåñòè äî ðîçïåùåíîñò³, à Ìàñàðó ²áóêè, òâîðåöü êîðïîðàö³¿ Sony, â ñâî¿é êíèç³ «Ï³ñëÿ òðüîõ âæå ï³çíî» ïåðåêîíëèâî äîâîäèòü, ùî îáìåæåííÿ ä³ÿëüíîñò³ ä³òåé, íàâ'ÿçóâàííÿ äèòèí³ â öüîìó â³ö³ ÿêèõîñü ñòàíäàðò³â çàâäຠíåâèïðàâíó øêîäó îñîáèñòîñò³ äèòèíè. Ìàëþêà ç íàðîäæåííÿ òðåáà âñåñòîðîííüî ðîçâèâàòè, ââàæຠàâòîð ïîïóëÿðíî¿ êíèãè. Äèòèí³ ÿêîìîãà ðàí³øå òðåáà äàâàòè â ðóêè îë³âö³ ³ íå îáìåæóâàòè ¿¿ óÿâó ëèøå ôîðìàòîì À4, à äàâàòè ¿é ìîæëèâ³ñòü ìàëþâàòè íà âåëèêîìó ïðîñòîð³, õàé îñâîþº éîãî ÿê õî÷å, ³íàêøå âîíà çàâæäè ä³ÿòèìå ëèøå â çàïðîïîíîâàíèõ ðàìêàõ. Ïîòð³áíî ìàëþêó ìàëî íå ç íàðîäæåííÿ äàâàòè ìîæëèâ³ñòü ñëóõàòè ð³çíó ìóçèêó, ðîçìîâëÿòè ç íèì ð³çíèìè ìîâàìè, õî÷à ìàëÿ

Ðîçõîæà äóìêà ïðî òðàäèö³éíó ÿïîíñüêó ñèñòåìó âèõîâàííÿ çâîäèòüñÿ äî òîãî, ùî ñïî÷àòêó äèòèíà ðîê³â äî ï'ÿòè çðîñòຠáåç âñÿêèõ çàáîðîí, à ïîò³ì, ðîê³â ç øåñòè, áàòüêè ³ øêîëà âñòàíîâëþþòü éîìó æîðñòê³ ïîâåä³íêîâ³ ðàìêè, çìèðèâøèñü ç ÿêèìè, ðîê³â äî ï'ÿòíàäöÿòè äèòèíà ïî÷èíຠïîâîäèòèñÿ ÿê äîðîñëà. ϳñëÿ ö³ ðàìêè çíîâó ñëàáøàþòü, ³ äî äèòèíè áàòüêè âæå ñòàâëÿòüñÿ ÿê äî äîðîñëîãî. ³äîìà íàâ³òü òàêà ôîðìóëà: äî 5 ðîê³â – öàð, äî 15 – ðàá, ï³ñëÿ 15 – ð³âíèé. Ïðîáëåìà ëèøå â òîìó, ùî Ó ïîøóêàõ êðàùèõ ìåòîä³â âèõîâàííÿ ä³òåé áàãàòî áàòüê³â ÿêùî öÿ ôîðìóëà ³ íàãàäóº ÷àñòêîâî ÿïîíñüêó ñèñçâåðòàþòüñÿ äî ïîïóëÿðíîãî çàêîðäîííîãî äîñâ³äó. Àäæå êîæåí òåìó âèõîâàííÿ, ñàì³ ÿïîíö³ ïðî íå¿ íàâ³òü íå íàðîä â õîä³ ñâ ³ñòî𳿠âèðîáèâ âëàñí³ òðàäèö³¿ âèõîâàííÿ, ç ï³äîçðþþòü, îñê³ëüêè çñåðåäèíè ÿïîíñüêå âèõîâàííÿ ìຠòðîõè ³íøèé âèãëÿä. ÿêèõ çà áàæàííÿ ìîæíà ïî÷åðïíóòè ùîñü êîðèñíå äëÿ ñåáå. Òå, ùî çîâí³ ìîæíà ñïðèéíÿòè ÿê «âñåäîçâîëåí³ñòü», íàñïðàâä³ º â³äñóòí³ñòþ çâè÷íîãî äëÿ íàñ òèñêó íà äèòèíó. ijéñíî, ÿïîíñüê³ áàòüêè â îêðåìèõ âèïàäêàõ íàìàãàþòüñÿ óðåçîíèòè ÷àäî, ÿêå ðîçïóñòóâàëîñÿ, çà äîïîìîãîþ êðèêó àáî ëÿïàíöÿ. Øâèäøå âîíè âèáåðóòü òàêòèêó ³ãíîðóâàííÿ ìàëþêà, ÿêà äëÿ òîãî áóäå ñòðàøí³øà çà «áåðåçîâó êàøó». Ñïðàâà ó òîìó, ùî äëÿ ÿïîíöÿ âèêëþ÷íî âàæëèâèì º æèòòÿ â ÿêîìóñü ñï³âòîâàðèñòâ³, à äëÿ äèòèíè ïåðøèì òàêèì ñï³âòîâàðèñòâîì º ñ³ì'ÿ. Ç ïåðøèõ äí³â äèòèíà ñòຠ¿¿ ÷àñòèíîþ, ³ áàòüêè, îï³êàþ÷è ìàëþêà, ï³äêðåñëþþòü, ÿê âàæëèâî äëÿ íüîãî áóòè ÷àñòèíîþ öüîãî «ìè». Æèòòÿ â êîìàíä³, â êîëåêòèâ³ ãðຠâèíÿòêîâó ðîëü â ÿïîíñüêîìó ñóñï³ëüñòâ³. Ñàìå ðîçâèòîê òðàäèö³éíî¿ äëÿ ÿïîíö³â êîëåêòèâ³ñòñüêî¿ îñíîâè ñòàâ ôóíäàìåíòîì ÿïîíñüêîãî òåõíîëîã³÷íîãî áóìó: òå, äî ÷îãî íå çì³ã äîäóìàòèñÿ îäèí, äîäóìóâàëè «âñ³ì ñâ³òîì». ³äîìî, ùî ÿïîíö³ äîðîãî êóïóþòü ÷óæ³ ³äå¿, ïðîòå ïîò³ì «çàãàëüíèìè çóñèëëÿìè» äîâîäÿòü ¿õ äî óí³êàëüíèõ ðîçðîáîê. Ìè çíàºìî ìàëî ³ìåí âèäàòíèõ ä³ÿ÷³â ÿïîíñüêî¿ íàóêè ³ êóëüòóðè, àëå ïëîäàìè ÿïîíñüêî¿ êîëåêòèâíî¿ äóìêè êîðèñòóºìîñÿ ùîäíÿ. Äóìêà ïðî òå, ÿê âàæëèâî áóòè ÷àñòèíîþ ñóñï³ëüñòâà, âñåùå ñàìå íå ó쳺 ãîâîðèòè, – âñå çàêëàäåíå â äèòèíó â íàéðàí³ëÿºòüñÿ äèòèí³ ç äèòèíñòâà. ² äëÿ íå¿ ïîãðîçè íà êøòàëò «ÿêùî øîìó äèòèíñòâ³ çãîäîì ïðèíåñå íàéíåñïîä³âàí³ø³ ïëîäè. Äåÿê³ òè ðîáèòèìåø òàê, ç òîáîþ í³õòî íå äðóæèòèìå», «òè çàëèøèøïîðàäè Ìàñàðó ²áóêè ìîæóòü çäàòèñÿ äóæå ñï³ðíèìè. Íàïðèêëàä, ñÿ îäèí» º çîâñ³ì íå ïóñòèì çâóêîì. Êîëåêòèâ³ñò³â âèõîâóþòü íå õîâàòè â³ä äèòèíè ïðåäìåòè, ùî êîëþòü ³ ð³æóòü, à äàòè ¿é ìîæíå ëèøå â ñ³ì'¿, àëå ³ â øêîë³, ³ íàâ³òü â äèòÿ÷îìó ñàäêó, ïðèëèâ³ñòü îñâî¿òè ¿õ ñàìîñò³éíî, àáî íå áîðîòèñÿ ç íàðîäæåííÿ çà ä³ëÿþ÷è âåëèêó óâàãó ãðóïîâèì ³ãðàì, õîðîâîìó ñï³âó, ñï³ëüíèì ÷èñòîòó, à çàëèøèòè çà äèòèíîþ ïðàâî ï³äòðèìóâàòè â³äâåäåíó ïîõîäàì. Ö³êàâî, ùî â ßïîí³¿ ùîðîêó ó ä³òåé ì³íÿþòüñÿ ïåäà¿é â áóäèíêó òåðèòîð³þ â òîìó ñòàí³, â ÿêîìó ¿é òàì çíàõîäèòèñü ãîãè, àáè äèòèíà íå ïðèêèïàëâ äóøåþ äî êîãîñü îñîáèñòî, à êîìôîðòíî. Õàðàêòåðíî, ùî âñ³ ö³ ðåêîìåíäàö³¿ ìàþòü íà ìåò³ áóëà á³ëüøîþ ì³ðîþ çîñåðåäæåíâ íà ñóñï³ëüíèõ ïðîáëåìàõ. Ç çîâñ³ì íå âèðîùåííÿ âóíäåðê³íä³â. ßê ïèøå àâòîð: «ªäèíà ìåòà ³íøîãî áîêó, ÿêùî ó êîãîñü íå ñêëàëèñÿ ñòîñóíêè ç ïåäàãîãîì, ðàííüîãî ðîçâèòêó – äàòè äèòèí³ òàêó îñâ³òó, ùîá âîíà ìàëà ãëèâ³í äîâãî íå â³ä÷óâàòèìå ñåáå îáðàæåíèì: íàñòóïíîãî ðîêó áîêèé ðîçóì ³ çäîðîâå ò³ëî, çðîáèòè ¿¿ òÿìóùîþ ³ äîáðîþ». ïðèéäå íîâèé âèêëàäà÷, ³ ó äèòèíè ç'ÿâèòüñÿ øàíñ ïî÷àòè áó²ÇÐÀ¯ËÜ: ÇÀÎÕÎ×ÅÍÍß ² ÏÎÊÀÐÀÍÍß äóâàòè ñòîñóíêè ç ÷èñòîãî àðêóøà. Ó ÿïîíñüê³é ñèñòåì³ îñâ³òè íå ïðèéíÿòî ï³äêðåñëþâàòè ³íäèÊàæó÷è ïðî ñèñòåìó âèõîâàííÿ â ²çðà¿ë³, ïîòð³áíî â³äðàçó â³äóàëüí³ çä³áíîñò³ ä³òåé, òóò íåìàº í³ ðåéòèíã³â, í³ îñîáèñòî¿ â³äçíà÷èòè, ùî âîíà áóäå äåùî â³äð³çíÿòèñÿ â ðåë³ã³éíèõ ³ òàê çâàïåðøîñò³, íàñò³ëüêè õàðàêòåðíî¿, íàïðèêëàä, äëÿ ºâðîïåéñüêî¿ íèõ ñâ³òñüêèõ ñ³ì'ÿõ. «Òàê çâàíèõ» òîìó, ùî ³óäà¿çì, áóäó÷è äåðøêîëè. Äëÿ ÿïîíö³â âàæëèâ³øå íå ìàêñèìàëüíî ðîçâèíóòè ³íäèæàâíîþ ðåë³ã³ºþ, âñå îäíî ñêëàäຠâàæëèâó ÷àñòèíó ñèñòåìè âèâ³äóàëüí³ çä³áíîñò³ äèòèíè, à íàâ÷èòè ¿¿ ñòàâèòè ñóñï³ëüíå âèùå õîâàííÿ ³ îñâ³òè íàâ³òü â ñâ³òñüêîìó ñóñï³ëüñòâ³. Àëå â ðåë³ã³éíèõ îñîáèñòîãî, æåðòâóâàòè âëàñíèìè ³íòåðåñàìè íà áëàãî ñâîãî ñ³ì'ÿõ â³í ãðຠíåçð³âíÿííî âàæëèâ³øó ðîëü, ïðèáëèçíî ÿê ó íàñ ñï³âòîâàðèñòâà. Òàê³ òðàäèö³¿ âèõîâàííÿ çàãëèáëåí³ êîð³ííÿì â Ïðàâîñëàâ'ÿ â ñ³ì'ÿõ äóõ³âíèöòâà. Ðåë³ã³éí³ ñ³ì'¿ â ²çðà¿ë³ çíàõî-

¹ 62 2015 äÿòüñÿ íà îñîáëèâîìó ïîëîæåíí³, ìàþòü ïåâí³ ïðåôåðåíö³¿ ç áîêó äåðæàâè, â íèõ ïî-îñîáëèâîìó ñï³ââ³äíîñÿòüñÿ ñîö³àëüí³ ðîë³ ÷îëîâ³êà ³ æ³íêè, ÷èì ³ ïðîäèêòîâàíèé ðÿä îñîáëèâîñòåé ðîäèííîãî âèõîâàííÿ, â ÿê³ íàâðÿä ÷è òóò ìຠñåíñ çàãëèáëþâàòèñÿ. Ùî æ äî îñîáëèâîñòåé ñâ³òñüêîãî ðîäèííîãî óñòðîþ, òî, ìàáóòü, â ²çðà¿ë³ ÿê í³äå âåëèêà ðîëü ÷îëîâ³êà ó âèõîâàíí³ äèòèíè ïðÿìî ç ïåëþøîê. Òóò äóæå ÷àñòî ìîæíà ïîáà÷èòè ñàìå òàòà, ÿêèé â³äâîçèòü ³ çàáèðຠä³òåé ç³ øêîëè, òàòà ãóëÿþòü ç ä³òüìè, âïðàâíî óïðàâëÿþ÷èñü ç êîëÿñêàìè ³ ï³äãóçíèêàìè. ×àñòêîâî öå ïðîäèêòîâàíî ³ òèì, ùî â ³çðà¿ëüñüêèõ ñ³ì'ÿõ äàëåêî íå ó âñ³õ º íåïðàöþþ÷³ áàáóñ³, à æèòè îêðåìî ìîëîäà ñ³ì'ÿ ìîæå ñîá³ äîçâîëèòè ïðè îáîõ ïðàöþþ÷èõ áàòüêàõ, òèì á³ëüøå ùî äåêðåòíà â³äïóñòêà ó ìàìè çàê³í÷óºòüñÿ òóò ÷åðåç äåê³ëüêà ì³ñÿö³â ï³ñëÿ ïîëîã³â. Òàêîæ îñòàíí³ì ÷àñîì çàâäÿêè âèñîêîìó ð³âíþ ìåäèöèíè â ²çðà¿ë³ ç'ÿâèëîñÿ áàãàòî ä³òåé, çà÷àòèõ çà äîïîìîãîþ ÅÊÎ.  ðåçóëüòàò³ íàðîäèëàñÿ áåçë³÷ áëèçíÿò, ³ òóò âæå îäí³º¿ ïàðè ðóê íà äâîõ, à òî ³ òðüîõ ä³òåé ÿâíî íåäîñòàòíüî.

Àëå îêð³ì ñîö³àëüíèõ â öüîãî ÿâèùà º é ³ñòîðè÷í³ ïîÿñíåííÿ, ïîâ'ÿçàí³ ç òðàäèö³éíî øàíîáëèâèì ñòàâëåííÿì â ñóñï³ëüñòâ³ äî æ³íêè. Áàòüêî, ïîêàçóþ÷è ñâî¿ì ïðèêëàäîì øàíîáëèâå ñòàâëåííÿ äî äðóæèíè, ôîðìóº ³ â ä³òÿõ ïîøàíó äî ìàòåð³. Òàê, ÷àñòî äëÿ äèòèíè ñòຠäóæå âàæëèâèì ìîòèâ: «ß ïîñòóïëþ òàê, ùîá íå çàñìó÷óâàòè ìàìó». Ìàìè æ ç³ ñâîãî áîêó äóæå ÷àñòî çàõîïëþþòüñÿ íàâ³òü çîâñ³ì íåçíà÷íèìè äîñÿãíåííÿìè ñâî¿õ ÷àä, òàêèì ÷èíîì, ÷àñòî ñòèìóëþþ÷è ¿õ äî äîñÿãíåííÿ íîâèõ çâåðøåíü («ùîá ìàìà áóëà çàäîâîëåíà» – ñàìå öåé ìîòèâ ÷àñòî ñïî÷àòêó áóâ ãîëîâíèì â æèòò³ áàãàòüîõ â³äîìèõ ìóçèêàíò³â, øàõ³ñò³â, ó÷åíèõ). Íà æàëü, çàðàç â ²çðà¿ë³ âñå ð³äøå ìîæíà ïîáà÷èòè ñêðîìíèõ õëîï÷èê³â ³ç ñêðèïî÷êàìè â ðóêàõ, à âñå ÷àñò³øå ä³òåé, ÿê³ ïóáë³÷íî á'þòüñÿ â ³ñòåðèö³ ïåðåä áàòüêàìè, ïîêè ò³ íå çàäîâîëüíÿòü áóäü-ÿêå ¿õ áåçãëóçäå áàæàííÿ. Ïîÿñíåííÿ öüîìó êðèºòüñÿ â íåùîäàâíî ââåäåí³é â êðà¿í³ ñèñòåì³ þâåíàëüíî¿ þñòèö³¿, ÿêà í³áèòî áîðåòüñÿ ïðîòè íàñèëüñòâà â ñ³ì'¿. Ñüîãîäí³ â ²çðà¿ë³ ä³òÿì â øêîëàõ ³ äèòÿ÷èõ ñàäàõ ïîÿñíþºòüñÿ, ùî ÿêùî áàòüêî ÷³ïàòèìå âàñ õî÷ ïàëüöåì, ïîòð³áíî ïîäçâîíèòè â ïîë³ö³þ, ³ òàì çíàéäóòü íà íüîãî óïðàâó. Çëÿêàí³ òàêîþ ñèòóàö³ºþ, áàòüêè, áîÿ÷èñü îäíî÷àñíî ïîçáóòèñÿ äèòèíè ³ îïèíèòèñÿ çà

13 ´ðàòàìè, âèìóøåí³ éòè íà ïîâîä³ ó âëàñíèõ ä³òåé. Ó òàêîìó æ ñòàíîâèù³ âèÿâèëèñÿ ³ â÷èòåë³, ÿê³ ïîñòóïîâî ðîçá³ãàþòüñÿ â³ä äèòÿ÷î¿ ðîçãíóçäàíîñò³ ïî ïðèâàòíèõ ïðàêòèêàõ, ÷åðåç ùî ð³âåíü îñâ³òè â øêîëàõ çíà÷íî çíèçèâñÿ.  òîé æå ÷àñ ó âóçàõ â³í ÿê ³ ðàí³øå äîñèòü âèñîêèé, ³ ëèøå óñâ³äîìëåíèé âèá³ð òåïåð çàñòàâëÿº ä³òåé, ÿê³ ï³äðîñëè, ïî-ñïðàâæíüîìó áðàòèñÿ çà ðîçóì. ÀÍÃ˲ß: «ÑÏÎʲÉ, Ò²ËÜÊÈ ÑÏÎʲÉ!» ßê â êðà¿í³ ç ³ìïåðñüêèì ìèíóëèì ³ êîðîë³âñüêèì ñüîãîäåííÿì, â Àíã볿 òðàäèö³¿ õîðîøîãî âèõîâàííÿ âèòðèìàí³ ÿê õîðîøå âèíî. Òîé, õòî ïðè¿æäæຠæèòè íà òóìàííèé àëüá³îí, øâèäøå ïðàãíå ââ³áðàòè ¿õ â ñåáå, í³æ äåìîíñòðóâàòè âñ³ì ñâîþ íàö³îíàëüíó áåçêóëüòóðí³ñòü. Ìîæëèâî, òîìó â äàëåêî íå ìîíîåòí³÷í³é Àíã볿 ÿê ³ ðàí³øå çóñòð³÷àþòüñÿ ä³éñí³ ëåä³ ³ äæåíòëüìåíè: ïðè âñ³é ðîçêóòîñò³ àíãë³éñüêèõ ä³òåé â õàðàêòåð³ á³ëüøîñò³ ç íèõ íàâ³òü ïðè ïîâåðõíåâîìó ñï³ëêóâàíí³ â³ä÷óâàºòüñÿ ì³öíèé ñòåðæåíü, ùî äîçâîëÿº ¿ì â ÿêóñü õâèëèíó ïðîÿâëÿòè ÷óäåñà ñòðèìàíîñò³ òà òâåðäîñò³, à ³íêîëè äåìîíñòðóâàòè òîíêó ÷óòëèâ³ñòü ³ ãíó÷ê³ñòü ñâ íàòóðè. Ó Àíã볿 íå òàê âæå ÷àñòî ìîæíà çóñòð³òè çîâñ³ì ìîëîäèõ ìàòóñü, òóò ³ç çàì³ææÿì ³ âæå òèì á³ëüøå íàðîäæåííÿì ä³òåé ïðèéíÿòî íå êâàïèòèñÿ, à éòè íà òàêèé ñåðéîçíèé êðîê, âæå çàâåðøèâøè îñâ³òó ³ ïî÷àâøè ïðîôåñ³éíó êàð'ºðó, òîáòî ðîê³â äî 25–30. Óñâ³äîìëåíî ñòàâøè ìàò³ð'þ, æ³íêà íå ïðàãíå ñêîð³øå âèéòè íà ðîáîòó, òà ³ ñàìà ñèñòåìà òóò íà öå íå ðîçðàõîâàíà: ó Àíã볿 ïðàêòè÷íî íåìຠäèòÿ÷èõ ñàä³â, ïðîòå øêîëà ïî÷èíàºòüñÿ âæå â 4 ðîêè. Äîíèí³ ïåðåäáà÷àºòüñÿ, ùî äèòèíà ìຠáóòè âäîìà. Áàáóñ³ ³ ä³äóñ³ òàêîæ ð³äêî áåðóòü ó÷àñòü ó âèõîâàíí³ âíóê³â, çóñòð³÷àþ÷èñü ç íèìè ëèøå ó îñîáëèâèõ âèïàäêàõ. Ïîä³áíèé âèêëèê ñóñï³ëüñòâà æ³íêè çóñòð³÷àþòü ã³äíî: ÿê áè íå áóëî ¿ì âàæêî, âîíè çíàõîäÿòü â ñîá³ ñèëè íå êðè÷àòè ³ íå äðàòóâàòèñÿ íà ä³òåé, à òåðïëÿ÷å ïîÿñíþâàòè ¿ì ïî ñòî ðàç³â, ùî ñàìå âîíè õî÷óòü â³ä äèòèíè, ïðè öüîìó í³æíî æàðòóþ÷è. Ó ÿêèéñü ìîìåíò äèòèíà ðîçó쳺, ÿê ïîòð³áíî ³ ÿê íå ïîòð³áíî ïîâîäèòèñÿ, ³ çàïàì'ÿòîâóº öå íàäîâãî. Ùå îäíà ðèñà, ùî â³äð³çíÿº àíãë³éñüêèõ ìàòóñü, – öå â³äñóòí³ñòü ìåòóøëèâîñò³ ³ çàíåïîêîºííÿ ç ïðèâîäó áåçïåêè ³ çäîðîâ'ÿ ìàëþêà. Ìîæëèâî, ñàìà ñèñòåìà áåçïåêè â Àíã볿 íàñò³ëüêè áåçäîãàííî âëàøòîâàíà, ùî íå äຠïðèâîä³â äëÿ îñîáëèâèõ òðèâîã. Ìîæëèâî, ìàòåð³ äîñèòü ðåë³ã³éí³, ùîá äîâ³ðÿòè äîëþ äèòèíè ðóêàì Òâîðöÿ. Àëå òàê ÷è ³íàêøå, âîíè àáñîëþòíî ñïîê³éíî äèâëÿòüñÿ íà òå, ùî äèòèíà ¿õ, ÿê ïðàâèëî, äîñèòü ëåãêî îäÿãíåíà, àáî ãóëÿº áîñîí³æ (õàé çàãàðòîâóºòüñÿ), àáî âïàëà ³ âäàðèëàñÿ (ïîòåðïèòü – ³ âñå ïðîéäå).  ðåçóëüòàò³ ä³òè çðîñòàþòü äîñèòü ì³öíèìè ô³çè÷íî ³ çäàòíèìè ñàì³ ñïðàâëÿòèñÿ ç³ ñâî¿ìè ïðîáëåìàìè. Íàäàë³ ðîçâèòêó ó ä³òåé ñàìîñò³éíîñò³ áàãàòî â ÷îìó ñïðèÿº øêîëà. Òóò ä³òÿì ç ðàííüîãî â³êó äîâîäèòüñÿ äîáóâàòè çíàííÿ ñàìèì, ïðàöþþ÷è íàä ³íäèâ³äóàëüíèìè ïðîåêòàìè. À ç 11 ðîê³â, êîëè äèòèíà ïåðåõîäèòü â ñåðåäíþ ëàíêó, áàãàòî ä³òåé ³ çîâñ³ì â³äðèâàþòüñÿ â³ä äîìó ³ âèðóøàþòü íà íàâ÷àííÿ â ïàíñ³îíè àáî ³íòåðíàòè, äå âåñü òèæäåíü ¿ì äîâîäèòüñÿ ñàìèì ï³êëóâàòèñÿ ïðî ñåáå. Ó Àíã볿 â ï³äë³òê³â íå ïðèéíÿòî ïðîñèòè ó áàòüê³â ãðîøåé íà ÿê³ñü êîøòîâí³ ïðèäáàííÿ (ìîá³ëüíèé òåëåôîí îñòàííüî¿ ìîäåë³, íàïðèêëàä), àëå âîíè ëåãêî ìîæóòü îòðèìàòè áàòüê³âñüêå áëàãîñëîâåííÿ íà òå, àáè ö³ ãðîø³ çàðîáèòè. Áëàãî òàêèõ ìîæëèâîñòåé äîñèòü áàãàòî: ìîæíà ðîçíîñèòè ãàçåòè ³ ï³öó, ïðàöþâàòè ïî äåê³ëüêà ãîäèí â ìàãàçèí³, êàôå àáî íà àâòîçàïðàâö³. Íàâ³òü ó âåëüìè ñïðîìîæíèõ ñ³ì'ÿõ áàòüêè íå â³äìîâëÿþòüñÿ äàòè ìîæëèâ³ñòü ñâî¿é äèòèí³ çàðîáèòè ñâî¿ ïåðø³ ãðîø³. Íå äèâëÿ÷èñü íà òå, ùî àíãë³éñüêå ñóñï³ëüñòâî ïî ñâîºìó ñîö³àëüíîìó ñêëàäó äîñèòü ð³çíîð³äíå, â íüîìó íå ïðèéíÿòî ïèøàòèñÿ í³ ñâî¿ì ïîëîæåííÿì, í³ äîñòàòêîì, â êðàéíüîìó âèïàäêó ìîæíà â³äçíà÷èòè ñâî¿ îñîáèñò³ çàñëóãè. Òàêîæ ïðèéíÿòèé äåìîêðàòè÷íèé ñòèëü ñï³ëêóâàííÿ ç ëþäüìè, ÿê³ ñòîÿòü íèæ÷å çà òåáå íà ñîö³àëüíèõ ñõîäàõ. Âèðîáëåííþ öèõ ÿêîñòåé ó ä³òåé ó òîìó ÷èñë³ ñïðèÿþòü âñ³ëÿê³ òðàäèö³¿ äîáðîä³éíîñò³, â ÿêèõ ç äèòèíñòâà áåðóòü ó÷àñòü âñ³, ïî÷èíàþ÷è ç êîðîë³âñüêèõ íàùàäê³â. Öå ³ äîáðîä³éí³ ÿðìàðêè, ³ øê³ëüí³ çáîðè ïîæåðòâóâàíü íà ïîòðåáè õîñï³ñà àáî äëÿ áåçäîìíèõ òâàðèí. Âñå âèùåïåðåë³÷åíå, ïîçà ñóìí³âîì, ñïðèÿº òîìó, àáè âèõîâàòè äèòèíó ñàìîñò³éíîþ îñîáèñò³ñòþ, ëþäèíîþ, ÿêà ðîçðàõîâóº

14

¹ 62 2015

â æèòò³ íà ñâî¿ îñîáèñò³ ÿêîñò³, ââ³÷ëèâîþ ³ ãîòîâîþ äîïîìîãòè ëþäÿì. ªäèíå, ÷îãî ìè, ìîæëèâî, í³êîëè íå ä³çíàºìîñü, íàñê³ëüêè ö³ ÿêîñò³ ñòàíóòü ñïðàâæí³ì ºñòâîì äèòèíè, à íå çàëèøàòüñÿ ëèøå ìàñêîþ ïðèñòîéíîñò³, àäæå àíãë³éöåâ³ íå ïðèñòàëî í³ ïåðåä êèì â³äêðèâàòè ñâîþ äóøó. Ìîæëèâî, òîìó àíãë³éñüê³ âáîë³âàëüíèêè çàâæäè íàñò³ëüêè àçàðòí³, òà ³ ó ï³äë³òê³â áóâàþòü ïðîáëåìè ç àëêîãîëåì ³ ëåãêèìè íàðêîòèêàìè: òðåáà æ õî÷ êîëèñü ïîáóòè ñàìèì ñîáîþ. ÔÐÀÍÖ²ß: Ó̲ÉÒÅ ÐÀIJÒÈ ÆÈÒÒÞ Ôðàíöóçüêà ñèñòåìà âèõîâàííÿ áóëà íåçâè÷àéíî ïîïóëÿðíó â íàñ XIX ñòîë³òòÿ â îñíîâíîìó çà ðàõóíîê íàñë³äóâàííÿ õîðîøèì ìàíåðàì. ßê íå äèâíî, ìàíåðè çàëèøèëèñÿ, àëå âèõîâóþòü ¿õ ó äèòèíè ÷àñîì äîñèòü ñóâîðèìè ñïîñîáàìè. Íà â³äì³íó â³ä àíãë³éîê, ôðàíöóæåíêè íå ïðàãíóòü (à ó êîãî ³ íåìຠòàêî¿ ìîæëèâîñò³) ðîêàìè ñèä³òè âäîìà ç ä³òüìè. Ç íàéïåðøèõ äí³â ïðèéíÿòî ïðèâ÷àòè äèòèíó ñïàòè îêðåìî â³ä äîðîñëèõ ³ âñòàâàòè äî íå¿ äàëåêî íå çà ïåðøèì êðèêîì, ãîäóâàòè äèòèíó òîä³, êîëè áàòüêè àáñîëþòíî âïåâíåí³, ùî äèòèíà õî÷å ¿ñòè, à íå ïðîñòî âåðåäóº.  ðåçóëüòàò³ ÷åðåç ÿêèéñü ÷àñ äèòèíà íàáóâຠíåîáõ³äíî¿ âèòðèìêè, ³ áàòüêè ìîæóòü äîçâîëèòè ñîá³ ìàòè ñàìîñò³éíå æèòòÿ. Ó Ôðàíö³¿ ä³òåé äîñèòü ðàíî, ìàëî íå ç ðîêó, â³ääàþòü â ÿñëà, àáè äèòèíà «ñîö³àë³çóâàëàñÿ» – ñï³ëêóâàëàñÿ ç³ ñâî¿ìè îäíîë³òêàìè. Òðåáà â³ääàòè íàëåæíå, ùî â ÿñëàõ ç äèòèíîþ çàéìàþòüñÿ ïðîôåñ³éí³ ïåäàãîãè, ãðóïè â ÿñëàõ íå÷èñëåíí³, – â ðåçóëüòàò³ ïîïèò íà ì³ñöÿ â íèõ äóæå âåëèêèé. Íå âàðòî äóìàòè, ùî áàòüêè àáñîëþòíî ñàìîóñóâàþòüñÿ â³ä âèõîâàííÿ ä³òåé: âîíè ëèøå íàìàãàþòüñÿ ç ïåðøèõ äí³â ïîñòàâèòè ïîâåä³íêó ìàëþêà â ïåâí³ ðàìêè, òàêèì ÷èíîì, äèòèíà ³ ñàìà áóäå á³ëüø íåçàëåæíîþ, ³ íå áóäå ìó÷èòè êàïðèçàìè îòî÷óþ÷èõ ¿¿ äîðîñëèõ. Âñåðåäèí³ æ öèõ ðàìîê äèòèí³ áóäå íàäàíà ïîâíà ñâîáîäà. Íàïðèêëàä, ôðàíöóçè ÷àñòî âîäÿòü ä³òåé íà ãóðòêè, àëå íå äëÿ òîãî, ùîá ÷îìóñü íàâ÷èòè, ðîçâèíóòè ÿê³ñü óì³ííÿ, à äëÿ òîãî, ùîá ðîçøèðèòè óÿâëåííÿ äèòèíè ïðî ñâ³ò, íàâ÷èòè ¿¿ ïåðåæèâàòè ÿê³ñü íîâ³ â³ä÷óòòÿ, íàïðèêëàä, çàíóðþþ÷èñü â áàñåéí. Ñê³ëüêè ðàç³â ìåí³ äîâîäèëîñÿ ÷óòè â³ä ñâî¿õ âëàñíèõ ä³òåé, ùî íàéïðåêðàñí³øå â áàñåéí³ – öå â³ëüíå ïëàâàííÿ, êîëè ä³òåé í³÷îìó íå ó÷àòü, à ïðîñòî äàþòü ïîïëàâàòè. Ôðàíöóçüêà ìàìà íàïåâíî á ¿õ ïî÷óëà ³ çðîçóì³ëà! Ïîòð³áíî ñêàçàòè, ùî ç òî÷êè çîðó ôðàíöóçüêî¿ ñèñòåìè âèõîâàííÿ ïðèùåïèòè äèòèí³ ïîçèòèâíèé ïîãëÿä íà ñâ³ò ââàæàºòüñÿ íàáàãàòî âàæëèâ³øèì çà ÿê³ñü ïðàêòè÷í³ óì³ííÿ íà çðàçîê ÷èòàííÿ àáî ðàõóâàííÿ. Ðàõóâàòè äèòèíà ñâîãî ÷àñó íàâ÷èòüñÿ, à îñü áà÷èòè â ñâ³ò³ ïðåêðàñíå – öüîìó ä³éñíî ìîæíà ³ ïîòð³áíî â÷èòè äëÿ òîãî, ùîá çãîäîì äèòèíà ìîãëà â áóäü-ÿê³é ñèòóàö³¿ çíàéòè ìîæëèâ³ñòü ðàä³òè æèòòþ. Îêñàíà ÑÅÂÅÐÈÍÀ (æ-ë "Âèíîãðàä")

Öüîãî ðîêó ñâÿòèé Ìèêîëàé ïî÷àâ ìàíäðóâàòè íàøèì êðàºì çàçäàëåã³äü, íàïåâíî, ùîá óñòèãíóòè äî âñ³õ çàâ³òàòè, âñ³õ ïðèâ³òàòè, âñ³õ îáäàðóâàòè.

17 ãðóäíÿ çðàíêó â³í ðàçîì ç âèêîíàâ÷èì äèðåêòîðîì òîâàðèñòâà «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà» Àíòîí³íîþ Ïàâëîâñüêîþ çàâ³òàâ äî ì³ñüêî¿ äèòÿ÷î¿ ë³êàðí³. Òóò ó ïðîñòîðîìó õîë³ ç³áðàëîñÿ áàãàòî ä³òåé – íå ò³ëüêè ïàö³ºíò³â ë³êàðí³, à ³ ä³òåé ç ïðèëåãëîãî æèòëîâîãî ìàñèâó. Ñïî÷àòêó ïðèñóòí³õ ïðèâ³òàëà ïðåäñòàâíèê ì³ñüêâèêîíêîìó. Âîíà ïîáàæàëà âñ³ì çäîðîâ’ÿ ³ áëàãîïîëó÷÷ÿ, à Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà ðîçïîâ³ëà ñëóõà÷àì ïðî ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ òà ïðî äåÿê³ ÷óäåñà, ùî â³äáóâàëèñÿ ïî ìîëèòâàõ äî íüîãî. Ïîò³ì ç’ÿâèëèñÿ çíàìåíèò³ Ô³êñèêè, ³ ðîçïî÷àëàñÿ ñâÿòêîâà êîíöåðòíà ïðîãðàìà. Íàïðèê³íö³ ñâÿòà âñ³ ä³òè îòðèìàëè ñîëîäîù³. À îñü 17 ãðóäíÿ ï³ñëÿ îá³äó ìè çóñòð³ëè ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ âæå ó øêîë³ ¹ 26, äå â³äáóëàñÿ çóñòð³÷ ç ä³òüìè ç îñîáëèâèìè ïîòðåáàìè. Ñþäè â³í çàâ³òàâ ç ãîëîâîþ â³ää³ëó ó ñïðàâàõ ñ³ì’¿ ʳðîâîãðàäñüêî¿ ºïàðõ³¿, êëþ÷àðåì õðàìó ïðåïîäîáíîãî Àôàíàñ³ÿ Àôîíñüêîãî ïðîòðåºì Ñåð㳺ì Òêà÷åíêîì òà âèêîíàâ÷èì äèðåêòîðîì òîâàðèñòâà «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà» Àíòîí³íîþ Ïàâëîâñüêîþ. Îòåöü Ñåðã³é ïîçíàéîìèâ ó÷í³â ç æèò³ºì ñâÿòîãî, à Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà ðîçïîâ³ëà ïðî âèïàäêè ÷óäåñíî¿ äîïîìîãè ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ ïî ìîëèòâàõ äî íüîãî. Çóñòð³÷ çàê³í÷èëàñÿ ïîìàçóâàííÿì ä³òåé îñâÿ÷åíèì ìàñëîì òà ïðèãîùàííÿì ñîëîäîùàìè â³ä «Ïðàâîñëàâíî¿ ïðîñâ³òè». Íàñòóïíîãî ðàíêó, 18 ãðóäíÿ, ñâÿòèé Ìèêîëàé áóâ óæå íà çóñòð³÷³ ç ó÷íÿìè øêîëè ¹ 16. Öüîãî ðàçó ïðî ÷óäåñà ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ ðîçïîâ³â ä³òÿì ãîëîâà â³ää³ëó ó ñïðàâàõ ñ³ì’¿ ʳðîâîãðàäñüêî¿ ºïàðõ³é, êëþ÷àð õðàìó ïðåïîäîáíîãî Àôàíàñ³ÿ Àôîíñüêîãî ïðîòðåé Ñåðã³é Òêà÷åíêî, à Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà ïðèâ³òàëà âñ³õ ç³ ñâÿòîì ³ ïîáàæàëà ïðèñóòí³ì äîïîìîãè Ìèêîëàÿ ×óäîòâîðöÿ ó âñ³õ ñïðàâàõ òà ïðèãîñòèëà ¿õ ñîëîäîùàìè â³ä «Ïðàâîñëàâíî¿ ïðîñâ³òè». dz øêîëè ¹ 16 ñâÿòèé Ìèêîëàé ïîïðÿìóâàâ äî ì³ñüêî¿ ë³êàðí³ «Äîáðóäæà», äå íà òðåòüîìó ïîâåðñ³ ó íåâðîëîã³÷íîìó â³ää³ëåíí³ íà íüîãî âæå ÷åêàëè äàâí³ çíàéîì³ – ïðàö³âíèêè â³ää³ëåííÿ òà ä³òè ç îñîáëèâèìè ïîòðåáàìè, ÿê³ ïðîõîäÿòü ó íèõ ë³êóâàííÿ òà ðåàá³ë³òàö³þ. Äîðîãîþ äî îòöÿ Ñåðã³ÿ òà Àíòîí³íè Ïàâëîâñüêî¿ ïðèºäíàëèñÿ ó÷í³ ã³ìíà糿 ¹ 9 ç ñîëîäêèìè ïîäàðóíêàìè, ÿê³ ã³ìíàçèñòè ïðèäáàëè ñïåö³àëüíî äëÿ öèõ ä³òåé, à òàêîæ ïðèõîæàíè õðàìó ïðåïîäîáíîãî Àôàíàñ³ÿ Àôîíñüêîãî ç ³ãðàøêàìè. Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà ïðèâ³òàëà ïðèñóòí³õ ç³ ñâÿòîì òà ðîçïîâ³ëà, ÿê âèíèêëà òðàäèö³ÿ íàïèñàííÿ òðèïòèõ³â ç îáðàçàìè Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³, ²ñóñà Õðèñòà òà ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ òà ³íø³ ö³êàâ³ ³ñòîð³¿, ïîâ’ÿçàí³ ç äîïîìîãîþ ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ, à îòåöü Ñåðã³é ðîçïîâ³â ïðî ñâÿòó Âàðâàðó, ïàì’ÿòü ÿêî¿ âøàíîâóâàëàñÿ öüîãî äíÿ.

Ïîò³ì îòåöü Ñåðã³é ïîêëàäàâ âñ³ì íà ãîëîâó â³íåöü ñâÿòî¿ Âàðâàðè ç ÷àñòî÷êîþ ¿¿ ìîù³â òà ïîìàçóâàâ âñ³õ îñâÿ÷åíèì ìàñëîì. ijâ÷àòà ç ã³ìíà糿 ðîçäàëè ä³òêàì ïîäàðóíêè â³ä ó÷í³â ã³ìíà糿 òà ñîëîäîù³ â³ä «Ïðàâîñëàâíî¿ ïðîñâ³òè», à ïðèõîæàíè õðàìó âðó÷èëè ìàëå÷³ ö³êàâ³ ³ãðàøêè.

19 ãðóäíÿ ìîëîä³æíà ãðóïà íà ÷îë³ ç Ìàðèíîþ Ëåîíòüºâîþ â³äâ³äàëà ìàëå÷ó ó ïðèòóëêó «Íàä³ÿ». Âîíè ïðèâ³òàëè ä³òåé ç Äíåì ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ òà íàñòóïàþ÷èì Íîâèì ðîêîì. Ìàðèíà Ëåîíòüºâà ðîçïîâ³ëà ¿ì ïðî ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ. Ìîëîäü ðîçâàæàëà ìàëþê³â, ñï³âàëà ç íèìè ï³ñí³, ìàëþâàëà. Ïîò³ì ãîñò³ ðîçäàëè ä³òêàì ôðóêòè, ÿê³ ïðèäáàëè äëÿ íèõ, òà ñîëîäîù³ â³ä «Ïðàâîñëàâíî¿ ïðîñâ³òè», à òàêîæ ³ãðàøêè òà ðå÷³, ùî ïðèíåñëè â «Ïðàâîñëàâíó ïðîñâ³òó» áëàãîä³éíèêè íàïåðåäîäí³ ñâÿòà. Ïîò³ì âñ³ çàëþáêè ñôîòîãðàôóâàëèñÿ íà ïàì’ÿòü, ìîëîäü ïîâåðíóëàñÿ äîäîìó, à ñâÿòèé Ìèêîëàé ïîïðÿìóâàâ â³òàòè ç³ ñâÿòîì ³íøèõ ä³òåé òà îáäàðîâóâàòè ¿õ ïîäàðóíêàìè. À äå âè ñüîãîäí³ çóñòð³ëè ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ? Àíòîí³íà ÊÐÈÊÓÍÅÍÊÎ

15

¹ 62 2015

19 ñ³÷íÿ Öåðêâà â³äçíà÷ຠîäíå ç íàéá³ëüøèõ ñâÿò — Áîãîÿâëåííÿ, àáî Õðåùåííÿ Ãîñïîäíº. Äî öüîãî ñâÿòà ïðèóðî÷åíî Âåëèêå îñâÿ÷åííÿ âîäè, ÿêå çä³éñíþºòüñÿ ó âñ³õ õðàìàõ, çàçâè÷àé äâ³÷³: íàïåðåäîäí³ Áîãîÿâëåííÿ ³ â ñàì äåíü. Îñâÿ÷åíà âîäà øàíóºòüñÿ õðèñòèÿíàìè ÿê âåëèêà ñâÿòèíÿ ³ çáåð³ãàºòüñÿ ïðîòÿãîì ðîêó äëÿ ð³çíèõ ïîòðåá: îñâÿ÷åííÿ áóäèíê³â, ³êîí, öåðêîâíîãî ïðèëàääÿ, ¿¿ ï’þòü íàòùåñåðöå, êîëè õâîð³þòü, ³ òàêå ³íøå. Òàêîæ öüîãî äíÿ ïðèéíÿòî ï³ðíàòè â êóï³ëü. Ïðîòå, îñê³ëüêè íà Õðåùåííÿ ÷àñòî áóâàþòü «õðåùåíñüê³ ìîðîçè», êîëè òåìïåðàòóðà ïîâ³òðÿ äåêîëè äîñÿãຠ30 ãðàäóñ³â íèæ÷å íóëÿ, òî íàâ³òü íå êîæíà â³ðóþ÷à ëþäèíà ìîæå ï³ðíóòè â êðèæàíó âîäó. Òà ³ ÷è âàðòî öå ðîáèòè êîæíîìó? Ïðî òå, ùî ïðî çàíóðåííÿ ãîâîðèòü ìåäèöèíà, «Ïðàâîñëàâ’ÿ â Óêðà¿í³» ïîö³êàâèëîñÿ ó ðîäèííîãî ë³êàðÿ Íàòà볿 Ìèõàéë³âíè Áóðì³ñòðîâî¿.

– 19 ñ³÷íÿ – Õðåùåííÿ Ãîñïîäíº. Öüîãî äíÿ Âåëèêå îñâÿ÷åííÿ âîäè, ³ â³ðóþ÷³ ïðàãíóòü ï³ðíóòè ó îñâÿ÷åíó âîäó. ×è ðàäèòü ìåäèöèíà âñ³ì ëþäÿì ï³ðíàòè â êðèæàíó âîäó?

– Çàðàç â ìåäèöèí³ ìîäíî ãîâîðèòè ïðî åíåðãåòèêó, òîáòî ïðî âíóòð³øí³é íàñòð³é. Çä³áíîñò³ ëþäèíè íàñïðàâä³ íåîáìåæåí³, ³ ïðè ÿê³éñü íåáåçïåö³ âîíà ìîæå ïåðåñòðèáíóòè 5-ìåòðîâèé ïàðêàí, çàë³çòè íà ñò³íó õìàðî÷îñà, ïåðåïëèâòè îêåàí... Òîìó ï³ðíàòè â êðèæàíó âîäó ìîæíà âñ³ì, òèì á³ëüøå, ÿêùî öå ï³äêð³ïëåíî â³ðîþ. Àëå º, âñå æ, òÿæêîõâîð³, ÿêèõ ñâÿùåíèêè áëàãîñëîâëÿþòü íå ïîñòèòè, íàïðèêëàä. Òÿæêîõâîðà ëþäèíà – öå òÿæêîõâîðà. ² â öüîìó âèïàäêó ìåäèöèíà íå ðàäèòü ï³ðíàòè â îïîëîíêó. Íå âàðòî äóìàòè, ùî ÿêùî ïðîñòî ï³ðíóòè ó õðåùåíñüêó âîäó, òî ìîæíà â³äðàçó î÷èñòèòè ñâîþ äóøó. Íå ñàìà ñâÿòà âîäà î÷èùàº, à òå, ùî ìè äî öüîãî ï³äõîäèìî ç ìîëèòâîþ ³ â³ðîþ. Ò³ëüêè ïðè ö³é óìîâ³ çàíóðåííÿ ñòèìóëþº çàõèñí³ ñèëè îðãàí³çìó, óêð³ïëþº ñèëó äóõó.

íóòè» â õîëîäíó âîäó – í³. Ïîòð³áíî îáîâ’ÿçêîâî äóõîâíî ³ ïñèõîëîã³÷íî ï³äãîòóâàòèñÿ, ïîìîëèòèñÿ, ïîâèíåí áóòè ïåâíèé äóøåâíèé íàñòð³é. ßêùî äèòèíà âæå ìîæå ñåáå íàñòðî¿òè, òîä³, çâè÷àéíî, ìîæíà. ª áàòüêè, ÿê³ ìàëÿò-ãðóäíè÷ê³â çàãàðòîâóþòü, òîä³ ¿ì íå ïðîòèïîêàçàíî. Àëå ÿêùî äèòèíà íå çàãàðòîâóâàëàñÿ, í³êîëè íàâ³òü ñïîðòîì íå çàéìàëàñÿ, òî êðàùå íå âàðòî öüîãî ðîáèòè. Äèòèíà äî öüîãî íå ãîòîâà. Ïîòð³áíî íå ëèøå, àáè áàòüêè çàõîò³ëè: «Ï³ðíàé ó õðåùåíñüêó âîäó, òàê òðåáà». Òàê íå ìîæíà. Çâè÷àéíî, âàðòî ïîðàäèòèñÿ ç áàòþøêîþ, àáè â³í ïîãîâîðèâ ç äèòèíîþ, ðîçïîâ³ñòè ¿é ³ñòîð³þ Áîãîÿâë³ííÿ Ãîñïîäíüîãî, ³ ÷îìó ñàìå öüîãî äíÿ ëþäè ï³ðíàþòü â êðèæàíó âîäó. ßêùî æ öå âàã³òíà æ³íêà, òî ïîòð³áíî, âñå æ, ïðîêîíñóëüòóâàòèñÿ ó ë³êàðÿ ³ ïîãîâîðèòè ç³ ñâÿùåíèêîì.

– ×èì êîðèñíå çàíóðåííÿ â êóïåë³?

– ×è ìîæíà ï³ðíàòè ìàëåíüêèì ä³òÿì ³ âàã³òíèì æ³íêàì?

– Ïî-ïåðøå, ââàæàºòüñÿ, ùî íà Õðåùåííÿ, ç îï³âíî÷³ äî îï³âíî÷³, âîäà íàáóâຠö³ëþùèõ âëàñòèâîñòåé ³ çáåð³ãຠ¿õ ïðîòÿãîì ðîêó, âèë³êîâóþ÷è ò³ëåñí³ ³ äóõîâí³ õâîðîáè. Ïî-äðóãå, õîëîäíà âîäà – öå ñòðåñ äëÿ îðãàí³çìó. Ó ìåäèöèí³ º íàâ³òü ïîíÿòòÿ «êð³îòåðàï³ÿ» – ë³êóâàííÿ õîëîäîì. À ïðè ñòðåñ³ àêòèâ³çóþòüñÿ âñ³ ³ìóíí³ ïðîöåñè, ï³äâèùóºòüñÿ àäðåíàë³í ³ ïîêðàùóºòüñÿ êðîâîîá³ã. Òîìó ï³ñëÿ çàíóðåííÿ â êóï³ëü, ÿêùî òè íàëàøòóâàâñÿ íà öå, â³ä÷óâàòèìåø ñåáå íàáàãàòî êðàùå. ª òåîð³ÿ, ³ âîíà ìåí³ äóæå ïîäîáàºòüñÿ, ùî âñ³ õðîí³÷í³ õâîðîáè âèíèêàþòü ó íàñ íà äóõîâíîìó ð³âí³. ßêùî óøêîäæóºòüñÿ äóõîâíà ö³ë³ñí³ñòü, à âîíà â³äïîâ³äຠçà ïåâíèé îðãàí, òî öåé îðãàí ïî÷èíຠõâîð³òè. Ìè êë³òèíè ïîë³êóâàëè, â³äíîâèëè, à ä³ðî÷êà çàëèøèëàñÿ. ² ÷åðåç äåÿêèé ÷àñ çíîâó ïî÷èíຠõâîð³òè. Îäíèìè ë³êàìè ëþäèíó íå âèë³êóºø. Ïîòð³áíî ùå «ë³êóâàòè» áåñ³äàìè ïðî äóõîâíå.

– ßêùî äèòèíà óñâ³äîìëþº: «Òàê, ÿ öüîãî õî÷ó». Ïðîñòî æ óçÿòè ³ «ñòðèá-

– ×è ïðèõîäÿòü ëþäè çà êîíñóëüòàö³ÿìè ïåðåä Áîãîÿâëåííÿì, ïîñòàìè?

– Íàòà볺 Ìèõàéë³âíî, à êîãî ìîæíà ââàæàòè òÿæêîõâîðèì?

– Öå ëþäè ç ñåðäå÷íîþ íåäîñòàòí³ñòþ – ³øåì³÷íîþ õâîðîáîþ ñåðöÿ, ã³ïåðòîí³ºþ, åï³ëåïñ³ºþ, ïðè çàïàëåíí³ íèðîê, ïîðóøåííÿõ ìîçêîâîãî êðîâîîá³ãó ³ òàêå ³íøå³. Àëå çíîâó-òàêè, º ÷åòâåðòèé ñòóï³íü ñåðäå÷íî¿ íåäîñòàòíîñò³, à º íóëüîâèé. Ñêàæ³ìî, ÿêùî íóëüîâèé – ïåðøèé ñòóï³íü – òî ìîæíà ï³ðíàòè. Àëå ïðè öüîìó, ÿêùî ëþäèíà äîáðå ñåáå â³ä÷óâàº. Àäæå íå âñ³ ä³àãíîçè, ÿê³ ñòàâëÿòü ë³êàð³, çâó÷àòü ÿê âèðîêè. Ìåäèöèíà íàïðàâëåíà, ïåðø çà âñå, íà ïðîô³ëàêòèêó âñ³õ çàõâîðþâàíü. Íà ðàííº âèÿâëåííÿ, íàïðèêëàä, òîãî æ àòåðîñêëåðîçó, àáè çóïèíèòè ïðîöåñ ðîçâèòêó çàõâîðþâàííÿ ³ àáè ïàö³ºíò ÿêîìîãà äîâøå çáåð³ãàâ ñâîþ ïðàöåçäàòí³ñòü ³ àêòèâí³ñòü.

Äóìêà ôàõ³âöÿ

– Ó ìî¿é ïðàêòèö³ òàêå áóâàëî äóæå ð³äêî. Ïîòð³áíî ñêàçàòè, ùî ó íàñ ç öèì ïðîáëåìà. Íåùîäàâíî ìè ÿêðàç ïðî öå ç áàòþøêîþ ãîâîðèëè. ª áàáóëå÷êè, ÿêèì çà ñòàíîì çäîðîâ’ÿ ïîñòèòè íå ìîæíà, à âîíè âñå îäíî äîòðèìóþòü ï³ñò. Âæå ³ áàòþøêà ãîâîðèòü ¿ì, ùî íå âàðòî öüîãî ðîáèòè, à âîíè: «Íó, ÿê æå?..»  ðåçóëüòàò³: ãåìîãëîá³í ïàäàº, ïî÷èíàþòüñÿ ïðîáëåìè ç øëóíêîì, êèøêîâèêîì ³ òàêå ³íøå. Äî âñüîãî òðåáà ï³äõîäèòè ç ðîçóìîì, íå ôàíàòè÷íî, à óñâ³äîìëåíî. Òóò ïåðøà «çàïîâ³äü» ë³êàðÿ - íå íàøêîäü.

– ßê³ ìîæíà äàòè ïîðàäè ëþäèí³, ÿêà âèð³øèëà ï³ðíàòè?

– Êðàùå ðîçäÿãòèñÿ ³ â³äðàçó óï³ðíóòè. Àëå ÿêùî ñåðöå íåçäîðîâå, òî êðàùå ïîñòóïîâî çàõîäèòè ó âîäó. Ñïî÷àòêó çíÿòè âåðõí³é îäÿã, ïîò³ì âçóòòÿ. Ïîñòîÿòè äåê³ëüêà õâèëèí ðîçäÿãíåíèì äî ïîÿñà, ³ ëèøå òîä³ ñêèäàòè îñòàííº ³ âõîäèòè ó âîäó. Äîâøå îäí³º¿-òðüîõ õâèëèí ó âîä³ çàëèøàòèñÿ íå âàðòî. Ïîò³ì äîáðå îáòåðòèñÿ ìàõðîâèì ðóøíèêîì ³ òåïëî âäÿãíóòèñÿ.

– ßêùî ëþäèíà âèð³øèëà ïðîêîíñóëüòóâàòèñÿ ó ë³êàðÿ, äî êîãî âîíà ïîâèííà ï³ä³éòè?

– Äî òåðàïåâòà. ³í ïîñëóõàº, ïðîêîíñóëüòóº, çðîáèòü ä³àãðàìó, ³ ÿêùî âèíèêíóòü ïðîáëåìè – ïåðåíàïðàâèòü äî ³íøîãî ôàõ³âöÿ.

– À ÿêùî ó ëþäèíè íåæèòü ³ êàøåëü, à ¿é âñå îäíî õî÷åòüñÿ ï³ðíóòè?

– Ïàëèöÿ î äâîõ ê³íöÿõ. Çâè÷àéíî, ñèëîþ â³ðè ³ äóìêè ìîæíà çóïèíèòè áóäüÿêó çàñòóäó. Áóâàº, âèñîêà òåìïåðàòóðà – â õîëîäíó âîäó – ³ àáñîëþòíî çäîðîâèé. Òèì á³ëüøå, öå Õðåùåííÿ Ãîñïîäíº. Àëå çíîâó æ òàêè, ÿêùî ëþäèíà õî÷å ï³ðíóòè ïðîñòî òîìó, ùî äåñü ïî÷óëà ïðî ñâÿòó ñèëó õðåùåíñüêî¿ âîäè ³ âèð³øèëà â òàêèé ñïîñ³á âèë³êóâàòèñÿ, öå ìîæå ìàòè ïîãàí³ íàñë³äêè. Òàê ³ çàïðîñòî çàïàëåííÿ ëåãåí³â ìîæíà îòðèìàòè. Îëüãà ÌÀÌÎÍÀ (orthodoxy.org.ua)

16

¹ 62 2015

ÕÒÎ ÐÎÁÈÒÜ Í²ÌÈÌ ÀÁÎ ÃËÓÕÈÌ? ×àñòî ìîæíà ïî÷óòè, ùî Ñòàðèé ³ Íîâèé Çàïîâ³òè – äóæå ð³çí³ êíèãè, òîìó ùî îäíà ãîâîðèòü ïðî ñóâîð³ çàáîðîíè ³ ïîêàðàííÿ, à ³íøà – ïðî ñâîáîäó ³ ëþáîâ. Âçàãàë³-òî òâåðäæåííÿ öå íåâ³ðíå: ó îáîõ ÷àñòèíàõ Á³á볿 éäåòüñÿ ïðî îäíîãî ³ òîãî æ Áîãà, òà ³ ð³ä ëþäñüêèé íå äóæå çì³íèâñÿ çà îñòàíí³ äåê³ëüêà òèñÿ÷ ðîê³â, òîæ ìîæíà çíàéòè ³ ïîëóì’ÿí³ çàêëèêè äî ëþáîâ³ â Ñòàðîìó Çàïîâ³ò³, ³ ñóâîð³ ïîêàðàííÿ – â Íîâîìó. Àëå ä³éñíî º òàê³ îáëàñò³, â ÿêèõ Ñòàðèé ³ Íîâèé Çàïîâ³òè ïîì³òíî â³äð³çíÿþòüñÿ îäèí â³ä îäíîãî, ³ îäíà ç íèõ – ñòàâëåííÿ äî ³íâàë³ä³â. Ñòàðèé Çàïîâ³ò ãðàíè÷íî êàòåãîðè÷íèé: ñâÿùåíèêîì ³ ëåâ³òîì íå ìîæå áóòè ëþäèíà ç ò³ëåñíèì íåäîë³êîì. Ãîñïîäü ãîâîðèòü, ùî ³íâàë³ä äî æåðòîâíèêà íå ïîâèíåí ïðèñòóïàòè, òîìó ùî íåäîë³ê íà íüîìó: íå ïîâèíåí â³í ãàíüáèòè ñâÿòèëèùà Ìîãî (Ëåâ. 21:23). Á³ëüø òîãî, ³ñíóº ³ òàêå êàë³öòâî, ÿêå âçàãàë³ ñòàâèòü ëþäèíó ïîçà ìåæàìè ²çðà¿ëÿ, âèáðàíîãî íàðîäó, – öå êàñòðàö³ÿ (5 Ì. 23:1). Äî òîãî æ ³ñíóâàâ ö³ëèé ðÿä øê³ðíèõ õâîðîá (îá’ºäíàíèõ â ïåðåêëàä³ íà íàøó ìîâó çàãàëüíîþ íàçâîþ «ïðîêàçà»), ÿê³ ðîáèëè ëþäèíó ðèòóàëüíî íå÷èñòîþ, ôàêòè÷íî âèãàíÿþ÷è ¿¿ ç ñóñï³ëüñòâà. Ïðî òàêèõ ïðîêàæåíèõ ìè ÷èòàºìî ³ â ªâàíãå볿: âîíè ïîâèíí³ áóëè æèòè îêðåìî â³ä çäîðîâèõ, íàâ³òü äîòèê äî íèõ ïîãàíèâ çâè÷àéíó ëþäèíó. Ìàáóòü, òîâàðèø³ çà íåùàñòÿì çáèðàëèñÿ ðàçîì, àëå âîíè íå ìàëè ïðàâà ñï³ëêóâàòèñÿ íàâ³òü ç íàéáëèæ÷èìè ëþäüìè. Ùå íåâ³äîìî, ùî áóëî äëÿ íèõ áîë³ñí³øå: ñàìà õâîðîáà, ÷è â³ä÷óòòÿ ñâ íåïîòð³áíîñò³ ³ çíåäîëåíîñò³. Íà ïåðøèé ïîãëÿä, òàêå ñòàâëåííÿ ñõîæå íà íàöèñòñüêó «ºâãåí³êó», êîëè ñóñï³ëüñòâî ïîâèííå áóëî ïîçáàâëÿòèñÿ â³ä «íåïîâíîö³ííèõ ÷ëåí³â». Àëå ëèøå íà ïåðøèé. Ùî ñòîñóºòüñÿ ïðîêàæåíèõ, òóò º ÷èìàëî çäîðîâîãî ãëóçäó: øê³ðí³ õâîðîáè çàðàçëèâ³, ³ äëÿ òîãî, ùîá çàïîá³ãòè åï³äå쳿, õâîð³é ëþäèí³ ä³éñíî êðàùå íå ñòèêàòèñÿ ³ç çäîðîâèìè. Ó ñâîþ ÷åðãó, õâîðîáà àáî êàë³öòâî, ÿê³ íå áóëè çàðàçëèâèìè, í³ÿê íå âèêëþ÷àëè ëþäèíó ç ñóñï³ëüñòâà. Ìè áà÷èìî ïðèêëàäè, êîëè ëþäè ç ñåðéîçíèìè ò³ëåñíèìè íåäîë³êàìè áóëè íå ïðîñòî ïîâíîö³ííèìè, àëå âåëüìè øàíîâàíèìè ÷ëåíàìè ñóñï³ëüñòâà: ïàòð³àðõ ²ñààê íà ñòàð³ñòü îñë³ïíóâ (÷èì ³ ñêîðèñòàâñÿ éîãî ñèí ²àêîâ, âèäàâøè ñåáå çà ñâîãî áðàòà ²ñàâà), àëå íå ïîçáóâñÿ ñâîãî àâòîðèòåòó; ºäèíèé íàùàäîê öàðÿ Ñàóëà, ÿêèé çàëèøèâñÿ æèòè ïðè äâîð³ öàðÿ Äàâèäà ³ êîðèñòóâàâñÿ, ÿê ìè á ñêàçàëè ñüîãîäí³, ÷èìàëèìè ñîö³àëüíèìè ï³ëüãàìè, – öå Ìåìô³âîñôåé, êóëüãàâèé ç ðàííüîãî äèòèíñòâà. Äëÿ òàêèõ ëþäåé íåäîñòóïíî áóëî ëèøå ñëóæ³ííÿ ÿê ëåâ³ò àáî ñâÿùåíèê, ³ îñü ÷îìó. Íàðîä ²çðà¿ëþ ïîâèíåí áóâ ïðè-

Çàâæäè ³ ó âñ³ ÷àñè ñåðåä ëþäåé áóëè ò³, õòî ñòðàæäàâ â³ä òÿæêèõ õâîðîá, íå ì³ã îá³éòèñÿ áåç ñòîðîííüî¿ äîïîìîãè, õòî ÷àñòî â³ä÷óâàâ ñåáå ³çãîºì ó ñâ³ò³, ïðèçíà÷åíîìó äëÿ çäîðîâèõ. ²íâàë³äè. Âîíè áóëè ³ â ªãèïò³ çà ÷àñ³â Ìî³ñåÿ, ³ â Ïàëåñòèí³ çà ÷àñ³â ²ñóñà. Ùî æ ãîâîðèòü ïðî íèõ Á³áë³ÿ? ×îìó âçàãàë³ íàðîäæóþòüñÿ íà ñâ³ò ëþäè ç ò³ëåñíèìè íåäîë³êàìè? ×è º ñåíñ â ¿õ ñòðàæäàííÿõ? íîñèòè â æåðòâó Áîãîâ³ âñå íàéêðàùå: äëÿ òàêî¿ æåðòâè íå ãîäèëèñÿ í³ áîðîøíî äðóãîãî ´àòóíêó, í³ áàðàí÷èê ç ò³ëåñíîþ âàäîþ. Îòæå ³ òîé, õòî çä³éñíþâàâ ö³ æåðòâîïðèíåñåííÿ, ìàâ áóòè çäîðîâîþ ëþäèíîþ, àáè íå ìîæíà áóëî ñêàçàòè: ó æåðòâó ïðèíåñëè íåïîòð³áíó òâàðèíó, à äî â³âòàðÿ ïîñëàëè òîãî, õòî íåçä³áíèé ïðàöþâàòè â ïîë³. Çà ñõîæèìè ïðè÷èíàìè, äî ðå÷³, ñâÿùåíèêàì ³ ëåâèòàì íå ìîæíà áóëî òîðêàòèñÿ äî ìåðòâîãî ò³ëà: íå òîìó, ùî öå ïîãàíî, à òîìó, ùî ñëóæ³ííÿ Áîãîâ³ íåñóì³ñíî ³ç ñìåðòþ. Íàéö³êàâ³øèé ïðèêëàä ìè áà÷èìî â æèòò³ íàéá³ëüøîãî ïðîðîêà Ñòàðîãî Çàïîâ³òó – Ìî³ñåÿ. Áîã ïîñëàâ éîãî äî ªãèïòó, àáè âðÿòóâàòè ³çðà¿ëüòÿí â³ä òÿæêîãî ðàáñòâà, ³ â³í ïîâèíåí áóâ ãîâîðèòè ç ôàðàîíîì ³ ñâî¿ìè îäíîïëåì³ííèêàìè, àëå… Ìî³ñåé ñïî÷àòêó äîâãî â³äìîâëÿâñÿ. Ïî-ïåðøå, â³í ïðîñòî íå â³ðèâ â óñï³õ öüîãî ï³äïðèºìñòâà, àëå áóëà ùå îäíà ïðè÷èíà. ³í ñêàçàâ: Î, Ãîñïîäè! ëþäèíà ÿ íå êðàñíîìîâíà, ³ òàêèì áóâ ³ â÷îðà, ³ òðåòüîãî äíÿ, ³ êîëè Òè ïî÷àâ ãîâîðèòè ç ðàáîì Òâî¿ì: ÿ âàæêî ãîâîðþ ³ íåäîð³êóâàòèé. Ãîñïîäü ñêàçàâ Ìî³ñåþ: õòî äàâ âóñòà ëþäèí³? õòî ðîáèòü í³ìèì, àáî ãëóõèì, àáî çðÿ÷èì, àáî ñë³ïèì? ÷è íå ÿ? (Âèõ 4:10–11). Âàæêî ñêàçàòè òî÷íî, ùî ìàºòüñÿ íà óâàç³: ìîæëèâî, Ìî³ñåé ïðîñòî íå áóâ ïðèâ÷åíèé äî ïðèëþäíèõ âèñòóï³â, àëå, ç ³íøîãî áîêó, â³í âèõîâóâàâñÿ ïðè öàðñüêîìó äâîð³ ÿê ïðèíö ³, íàïåâíî, éîãî íå áåíòåæèëè íàòîâïè ³ öåðåìîí³¿. Øâèäøå çà âñå, ó íüîãî áóâ ÿêèéñü ñåðéîçíèé äåôåêò äèêö³¿, â³í ïðîñòî ô³çè÷íî íå ì³ã ãîâîðèòè ïåðåä íàòîâïîì.

² Ãîñïîäü ïîñèëຠíàçóñòð³÷ Ìî³ñåþ, ÿêèé éäå äî ªãèïòó, éîãî ð³äíîãî áðàòà Ààðîíà:â³í áóäå òâî¿ìè âóñòàìè (Âèõ 4:16), – ãîâîðèòü ³í Ìî³ñåþ. ßê äèâíî! ßêùî Ààðîí ìîæå äîáðå ãîâîðèòè, òî ÷îìó æ Ãîñïîäü íå ïîñèëຠéîãî? À ÿêùî ÷åðåç ÿê³ñü ïðè÷èíè õî÷å ïîñëàòè ñàìå Ìî³ñåÿ, ÷îìó íå âèïðàâëÿº íåãàéíî éîãî ò³ëåñíèé íåäîë³ê? Òàêå äèâî áóëî á ñïðàæíüîþ äð³áíèöåþ â ïîð³âíÿíí³ ç ÷óäåñàìè, ÿê³ ñóïðîâîäæóâàòèìóòü âèõ³ä ³çðà¿ëüòÿí. Íàñïðàâä³ âæå òóò, â Ñòàðîìó Çàïîâ³ò³, ìè áà÷èìî íàéâàæëèâ³øèé ïðèíöèï ñï³âïðàö³: ëþäè ç ô³çè÷íèìè íåäîë³êàìè ïîòðåáóþòü äîïîìîãè ³íøèõ, àëå ³ ³íø³, âèÿâëÿºòüñÿ, íå ìîæóòü áåç íèõ îá³éòèñÿ. Àäæå âñÿ ³ñòîð³ÿ Âèõîäó – öå îïîâ³äàííÿ ïðî òå, ÿê íåâåëèêèé, ïðèãíîáëþâàíèé ³ ðîç’ºäíàíèé íàðîä ç Áîæîþ äîïîìîãîþ çíàéøîâ ñâîþ ºäí³ñòü ³ çì³ã âïîðàòèñÿ ç³ âñ³ìà á³äàìè, ÿê³ âèïàëè íà éîãî äîëþ. Âçàãàë³, ³ñòîð³ÿ âèáðàíîãî íàðîäó – öå çîâñ³ì íå ³ñòîð³ÿ ñëàâíèõ ïîäâèã³â âåëèêèõ áàãàòèð³â, ÿê â áèëèíàõ ïðî ²ëëþ Ìóðîìöÿ, ï³ñí³ ïðî Ðîëàíäà ³ ãåðî¿÷íîìó åïîñ³ ïðàêòè÷íî âñ³õ ³íøèõ íàðîä³â. Öå, øâèäøå çà âñå, íèçêà ðîçïîâ³äåé ïðî ëþäåé ñëàáêèõ, îá³çíàíèõ ó ñâî¿é ñëàáêîñò³, àëå ÿê³ áåçìåæíî äîâ³ðÿþòü Áîãîâ³. Çàñíîâíèê ãîëîâíî¿ äèíàñò³¿ ³çðà¿ëüòÿí – íå õòî ³íøèé, ÿê Äàâèä, ÿêèé, áóäó÷è ùå çîâñ³ì þíèì ³ íåäîñâ³ä÷åíèì ïàñòóøêîì, ïåðåì³ã äîñâ³ä÷åíîãî âî¿íà ³ ìîãóòíüîãî áàãàòèðÿ Ãîë³àôà. Íà äðåâíüîìó Áëèçüêîìó Ñõîä³ áóëî áàãàòî ìîãóòí³õ íàðîä³â ç ðîçâèíåíîþ ³ îðèã³íàëüíîþ êóëüòóðîþ: ºãèïòÿíè, øóìåðè, âàâ³ëîíÿíè. Àëå Ãîñïîäü âèáðàâ çîâñ³ì íåâåëèêèé ³ çîâñ³ì íå òàêèé âæå

17

¹ 62 2015

Ñâ³ò

ðîçâèíóòèé â êóëüòóðíîìó â³äíîøåíí³ íàðîä – ³çðà¿ëüòÿí. Íàïåâíî, ñàìå äëÿ òîãî, ùîá ó íèõ íå áóëî ïðèâîäó ïèøàòèñÿ âëàñíèìè äîñÿãíåííÿìè, àáè âñ³ ñâî¿ óñï³õè âîíè ïðèïèñóâàëè ñàìå Áîãîâ³. ² íåìຠí³÷îãî äèâíîãî, ùî ó âèòîê³â öüîãî íàðîäó ñòîÿâ ïðîðîê, ÿêèé ñàì ïî ñîá³ ³ äâîõ ñë³â íå ì³ã âèìîâèòè. ÂÑÒÀÍÜ ² ÕÎÄÈ! Êîëè ìè ÷èòàºìî ªâàíãå볺, íåìîæëèâî íå â³äçíà÷èòè îäíó íåçâè÷àéíó ðèñó: ñàìå ö³ ëþäè – â ñàìîìó öåíòð³ óâàãè. Õòî çóñòð³÷àºòüñÿ íàì ìàëî íå íà êîæí³é ñòîð³íö³? Öå êíèæíèêè ³ ôàðèñå¿ (ñâîãî ðîäó «ðåë³ã³éíèé ³ñòåáë³øìåíò» ò³º¿ ïîðè), öå ìèòàð³ ³ áëóäíèö³, ÿê³ ðîçêàÿëèñÿ (ãð³øíèêè, ÿê³ çíåâàæàþòüñÿ âñ³ìà, àëå ÿê³ âèð³øèëè çì³íèòè ñâîº æèòòÿ) ³ öå ñë³ï³, ñóõîðóê³, ïðîêàæåí³… – ò³, õòî çóñòð³÷àâ ²ñóñà ³ îòðèìóâàâ ðàïòîâå ³ ïîâíå çö³ëåííÿ. Âñ³ ³íø³ ñòâîðåí³ Íèì ÷óäåñà (íàñè÷åííÿ íàòîâïó ï’ÿòüìà õë³áàìè, óòèõîìèðåííÿ áóð³, íàâ³òü âîñêðåñ³ííÿ äîíüêè ²à¿ðà, ÷è ñèíà âäîâè, ÷è Ëàçàðÿ) – ïî䳿 ð³äê³, âèêëèêàí³ ÿêîþñü îñîáëèâîþ ñèòóàö³ºþ. Àëå ùî â³äáóâàºòüñÿ äîâêîëà ²ñóñà í³áè ñàìî ñîáîþ, â³ä îäí³º¿ Éîãî ïðèñóòíîñò³, òàê ùî íàâ³òü íåìîæëèâî ïåðåðàõóâàòè âñ³ ïîä³áí³ âèïàäêè? ² õîäèâ ²ñóñ ïî âñ³é Ãàë³ëå¿, ó÷èâøè â ñèíàãîãàõ ¿õ ³ ïðîïîâ³äóþ÷è ªâàíãå볺 Öàðñòâà, ³ çö³ëÿþ÷è âñÿêó õâîðîáó ³ âñÿêó íåì³÷ â ëþäÿõ (Ìò 4:23). Ñàìå öå ³ ñòຠîäíèì ç íàéïåðøèõ ïóíêò³â íåçãîäè ì³æ ²ñóñîì ³ ôàðèñåÿìè: ÷è ìîæíà çö³ëþâàòè â ñóáîòó? Âñòàíü, â³çüìè ïîñò³ëü òâîþ ³ õîäè, – òàê ïðîñòî ñêàçàâ ³í îä-

Á³á볿

íîìó çö³ëåíîìó (²â 5:8). Òîé âñòàâ ³ ï³øîâ, ³ ïîñò³ëü çàáðàâ ç ñîáîþ, ³ âèéøîâ ïîäâ³éíèé ñêàíäàë: ìàëî òîãî, ùî ëþäèíà â ñóáîòó íåñëà êóäèñü ñâ³é âàíòàæ, òàê ùå, âèÿâëÿºòüñÿ, ³ ë³êàðñüêà ä³ÿëüí³ñòü ìàëà ì³ñöå â ñâÿùåííèé äåíü â³äïî÷èíêó! ßâíå ïîðóøåííÿ ïðàâèë. ²ñóñ â³äïîâ³äàâ íà ïîä³áí³ çâèíóâà÷åííÿ: â ñóáîòó ëþäèíà ìîæå äîïîìîãòè íàâ³òü õóäîá³; öüîãî äíÿ ñàìå ³ íàëåæèòü òâîðèòè äîáð³ ñïðàâè (äèâ. Ìò 12:11–12); çâ’ÿçàíó óçàìè ñàòàíè äîíüêó Àâðààìà (òîáòî ºâðåéêó) ñë³ä áóëî íåãàéíî çâ³ëüíèòè öüîãî äíÿ (äèâ. Ëê 13:16). Íàñïðàâä³ ôàðèñå¿, íàñê³ëüêè íàì â³äîìî, íå çàáîðîíÿëè áóäü-ÿêó ë³êàðñüêó ä³ÿëüí³ñòü ïî ñóáîòàõ: ÿêùî æèòòþ ëþäèíè çàãðîæóâàëà íåáåçïåêà, âñ³ ³íø³ ïðàâèëà ïåðåñòàâàëè ä³ÿòè. Àëå â ðàç³ õðîí³÷íîãî áàãàòîë³òíüîãî, à òî ³ ïðèðîäæåíîãî çàõâîðþâàííÿ – òî õ³áà íå ìîæíà áóëî ïî÷åêàòè îäèí-ºäèíèé äåíü? Ùî á çì³íèëîñÿ, ÿêáè ²ñóñ çö³ëèâ òàêó ëþäèíó çàâòðà? Âèÿâëÿºòüñÿ, òàêà âàæêà õâîðîáà – öå óçè ñàòàíè, òîáòî áåçóìîâíå çëî, â³ä ÿêîãî ñë³ä ïîçáàâëÿòè ëþäèíó ïðè ïåðø³éë³ïø³é ìîæëèâîñò³. Òîìó Õðèñòîñ ³ íå ìîæå â³äïîâ³ñòè «çàâòðà» íà çàêëèê âèêîíàòè âîëþ Îòöÿ, íà ïðîõàííÿ ëþäèíè ïðî ïîðÿòóíîê. Öå íàñò³ëüêè æ áåçãëóçäî, ÿê ñêàçàòè ñòðàæäàþ÷³é â³ä ñïðàãè ëþäèí³: äàì òîá³ íàïèòèñÿ çàâòðà. Òóò âæå àáî òè äîïîìàãàºø òóò ³ çàðàç, àáî òâîÿ «äîïîìîãà» çà ñòðîãèì ðîçêëàäîì ìຠøâèäøå âèãëÿä çíóùàííÿì. ² ñëîâà Õðèñòà ñóáîòà äëÿ ëþäèíè, à íå ëþäèíà äëÿ ñóáîòè(Ìê 2:27), ñêàçàí³, ïðàâäà, ç ³íøîãî ïðèâîäó, çàñòîñîâí³ ³ äî âèïàäê³â çö³ëåííÿ.

Çö³ëåíü, ñóäÿ÷è ç ªâàíãåë³é, áóëà âåëèêà ê³ëüê³ñòü, ³ äåêîëè âîíè íîñèëè ìàñîâèé õàðàêòåð. Àëå îäíîãî äíÿ ñåðåä íàòîâïó Õðèñòîñ ñïåö³àëüíî â³äçíà÷èâ îäíó æ³íêó, ÿêà äîòîðêíóëàñÿ äî Íüîãî. Âîíà äîâã³ ðîêè ñòðàæäàëà êðîâîòå÷åþ ³, çíà÷èòü, áóëà ðèòóàëüíî íå÷èñòà – ò³ëüêè ¿¿ äîòèê âæå ïîãàíèâ ³íøèõ ëþäåé. ² âñå æ âîíà äîòîðêíóëàñÿ äî îäÿãó Â÷èòåëÿ. ³í ì³ã áè ç ïîáëàæëèâîñò³ íå â³äì³òèòè òàêîãî ïîðóøåííÿ ïðàâèë, àëå ³í, íàâïàêè, çâåðíóâ íà íüîãî çàãàëüíó óâàãó. À íà çàê³í÷åííÿ ñêàçàâ: â³ðà òâîÿ âðÿòóâàëà òåáå; éäè â ñâ³ò ³ áóäü çäîðîâà â³ä õâîðîáè òâ (Ìê 5:34). Ñüîãîäí³ áàãàòî çàáîðîí ³ ðîçïîðÿäæåíü òðàäèö³éíèõ ðåë³ã³é çäàþòüñÿ íàì íåñó÷àñíèìè, íåçðó÷íèìè, íàäì³ðíî ñóâîðèìè, ³ ìè îáõîäèìî ¿õ çàðàäè âëàñíî¿ çðó÷íîñò³. Íà öüîìó ïðèêëàä³ Õðèñòîñ ïîêàçóº, ùî ñàìå ìîæå ñòàòè ïðè÷èíîþ ïîâíî¿ â³äì³íè âñ³õ ïîä³áíèõ îáìåæåíü – öå äîïîìîãà ñòðàæäàþ÷³é ëþäèí³. Âçàãàë³, ñìåðòåëüíà àáî ïðîñòî áîë³ñíà õâîðîáà çàñòàâëÿº ëþäåé äîëàòè áóäü-ÿê³ êîðäîíè: ç ïðîõàííÿì ïðî çö³ëåííÿ ñâî¿õ áëèçüêèõ çâåðòàëèñÿ äî Õðèñòà íå ëèøå ³çðà¿ëüòÿíè, àëå ³ ðèìñüêèé öåíòóð³îí, ³ íàâ³òü ÿçè÷íèöÿ ôèíèêèÿíêà. Íàïåâíî, íå áóëî íà ñâ³ò³ ³íøîãî òàêîãî ïðèâîäó, ÿêèé çìóñèâ áè ¿¿ âäàòèñÿ ç áëàãàííÿì äî ìàíäðóþ÷îãî ³óäåéñüêîãî Ïðîïîâ³äíèêà, àëå êîëè éäåòüñÿ ïðî çäîðîâ’ÿ äîíüêè… ² ñüîãîäí³ ëþäè ÷àñòî âïåðøå ñåðéîçíî çâåðòàþòüñÿ äî Áîãà ñàìå ç òàêîãî ïðèâîäó. Õâîðîáà áëèæíüîãî ìîæå ñòàòè ñõîäèíêîþ, ÿêà íàâåðíå ëþäèíó äî â³ðè. ÍÅ ÌÀÞ ËÞÄÈÍÈ Àëå ÷è çàâæäè áëèçüê³ êâàïëÿòüñÿ íà äîïîìîãó? Òà ³ ÷è ó âñ³õ âîíè º? Ïîâåðíåìîñÿ äî ò³º¿ ëþäèíè, ÿêà íåñëà ñâîþ ïîñò³ëü â ñóáîòó. ªâàíãåë³ñò ²îàíí îïîâ³äຠïðî êóï³ëü á³ëÿ ºðóñàëèìñüêèõ âîð³ò, äå ÷óäåñà â³äáóâàëèñÿ ïðÿìî-òàêè ðåãóëÿðíî, õî÷ ³ íå çà ðîçêëàäîì: êîëè âîäà â êóïåë³ çáóðþâàëàñÿ, òî öå áóâ çíàê, ùî íà íå¿ ç³éøîâ àíãåë, ³ ïåðøèé, õòî âõîäèâ â êóï³ëü, îòðèìóâàâ çö³ëåííÿ â³ä áóäü-ÿêî¿ íåäóãè. Íåäèâíî, ùî á³ëÿ êóïåë³ ïîñò³éíî çíàõîäèëàñÿ áåçë³÷ ëþäåé, ÿê³ ñïîä³âàëèñÿ íà îäóæàííÿ. Õðèñòîñ, ïðîõîäÿ÷è ïîâç êóï³ëü, çàïèòàâ îäíîãî òàêîãî ñòðàæäàëüíèêà, ÷è õî÷å â³í âèäóæàòè. Õâîðèé â³äïîâ³â: Òàê, Ãîñïîäè, àëå íå ìàþ ëþäèíè, ÿêà îïóñòèëà á ìåíå â êóïàëüíþ, êîëè çáóðèòüñÿ âîäà; êîëè æ ÿ ïðèõîäæó, ³íøèé âæå ñõîäèòü ðàí³øå ìåíå (²â 5:7). ªâàíãåë³ñò ïîâ³äîìëÿº íàì, ùî â õâîðîá³ òîé ïðîâ³â òðèäöÿòü â³ñ³ì ðîê³â. Éìîâ³ðíî, íå âñ³ ö³ ðîêè â³í ëåæàâ á³ëÿ êóïåë³, àëå ìîæíà ïåðåäáà÷èòè, ùî ïðîâ³â â³í òàì äîñèòü áàãàòî ÷àñó. ² îñü òèæäåíü çà òèæíåì, ì³ñÿöü çà ì³ñÿöåì â³í ñïîñòåð³ãàâ îäíó ³ òó æ êàðòèíó: ïðè ïåðøèõ îçíàêàõ äèâà íàòîâï êèäàâñÿ ó âîäó, êîæåí ïðàãíóâ áóòè ïåðøèì ³ ðîçøòîâõóâàâ ³íøèõ, ïðÿìî ÿê â ñó÷àñíèõ òåëåâ³ç³éíèõ øîó. Çðîçóì³ëî, ÷èì âàæ÷å

18

¹ 62 2015

áóëà õâîðîáà, òèì ìåíøå áóëî øàíñ³â îïèíèòèñÿ ïåðøèì, ÿêùî ëèøå òîá³ íå äîïîìîæå õòî-íåáóäü ³ç çäîðîâèõ. Öüîìó ÷îëîâ³êîâ³ í³õòî íå äîïîìàãàâ, òîæ øàíñ³â ïðàêòè÷íî íå áóëî. Àëå â³í âñåòàêè çàëèøàâñÿ á³ëÿ êóïåë³, îñê³ëüêè òóò áóëà õàé ³ ïðèìàðíà, àëå âñå æ íàä³ÿ. ³í îòðèìàâ íåãàéíå çö³ëåííÿ â³ä Õðèñòà. ³í îäèí ç³ âñüîãî öüîãî íàòîâïó. Âñ³ ³íø³ ïðîäîâæóâàëè ÷åêàòè íàñòóïíîãî çàá³ãó çà ñâî¿ì ïåðøèì ì³ñöåì. ² ìåí³ ÷îìóñü íå çäàºòüñÿ äèâíèì, ùî Õðèñòîñ òîä³ íå çö³ëèâ ¿õ âñ³õ ðàçîì. À îñü ùå îäíà ³ñòîð³ÿ ïðî çö³ëåííÿ. ²ñóñîâ³ îäíîãî äíÿ çóñòð³ëèñÿ äåñÿòü ïðîêàæåíèõ – ìàáóòü, ö³ çíåäîëåí³ ñóñï³ëüñòâîì ëþäè ïðàãíóëè ÿêîñü ï³äòðèìóâàòè îäèí îäíîãî, òðèìàòèñÿ ðàçîì. Âîíè äîòðèìóâàëè øàíîáëèâó äèñòàíö³þ ³ ëèøå ïðîñèëè Éîãî ïðî äîïîìîãó. ²ñóñ âåë³â ¿ì ïîêàçàòèñÿ ñâÿùåíèêàì – Ìîéñåºâèé Çàêîí âèìàãàâ, àáè ñàìå ñâÿùåíèê çàñâ³ä÷èâ î÷èùåííÿ â³ä õâîðîáè. Âîíè ïîâ³ðèëè ²ñóñîâ³ ³ ï³øëè, à äîðîãîþ ïîì³òèëè, ùî õâîðîáà çàëèøèëà ¿õ. Ïîäÿêóâàòè ²ñóñó ïîâåðíóâñÿ ëèøå îäèí – ³ öå áóâ ñàìàðÿíèí, ïðåäñòàâíèê âîðîæîãî íàðîäó, ùî çíåâàæàºòüñÿ ³óäåÿìè. ²íø³, ìàáóòü, áóëè ³óäåÿìè, ³ äîêè âñ³ âîíè áóëè çíåäîëåíèìè, íå áóëî îñîáëèâî¿ ð³çíèö³ ì³æ íèìè. Àëå òåïåð ³óäåÿì íàëåæàëî ïîêàçàòèñÿ ñâÿùåíèêàì â ªðóñàëèìñüêîìó õðàì³, à ñàìàðÿíèíà á òóäè ïðîñòî íå ïóñòèëè – îñü ³ ïðèïàëî ¿ì ìèìîâîë³ ðîçëó÷èòèñÿ. Àëå ñàìå òàêå ðîçñòàâàííÿ ïðèâåëî öþ ëþäèíó äî Õðèñòà âæå íå ïðîñòî çà íàñóùíîþ ïîòðåáîþ, àëå çà ÷èìîñü íàáàãàòî âàæëèâ³øèì ³ ïîòð³áí³øèì. Éäè; â³ðà òâîÿ âðÿòóâàëà òåáå – òàêèìè ñëîâàìè ïðîâîäèâ éîãî ²ñóñ (Ëê 17:19), öå â³í ãîâîðèâ äàëåêî íå âñ³ì çö³ëåíèì. Âèõîäèòü, ùî çö³ëåííÿ áóëî äàíå äåñÿòüîì, àëå ëèøå îäèí çíàéøîâ ïîðÿòóíîê – òà ñàìà ëþäèíà, ÿêà ³ â çäîðîâîìó ñòàí³ áóëà çíåõòóâàíà öèì ñóñï³ëüñòâîì. ÕÒÎ ÇÃвØÈÂ? Ìè áà÷èìî, ùî ïðàêòè÷íî âñ³ ºâàíãåëüñüê³ ³ñòî𳿠ïðî ³íâàë³ä³â ³ òÿæêîõâîðèõ ëþäåé – öå îïîâ³äàííÿ ïðî òå, ÿê ¿õ çö³ëèâ Õðèñòîñ. «Çö³ëåííÿ» – çàäóìàºìîñÿ íàä öèì ñëîâîì. Ñàìî éîãî çâó÷àííÿ ï³äêàçóº íàì: öå â³äíîâëåííÿ ö³ë³ñíîñò³ ëþäèíè, ¿¿ äóõîâíîãî, äóøåâíîãî ³ ò³ëåñíîãî çäîðîâ’ÿ. Çã³äíî á³áëåéñüêîìó ïîãëÿäó íà ñâ³ò, ñìåðòü, à çíà÷èòü, ³ õâîðîáà, óâ³éøëè äî ñâ³òó ÷åðåç ëþäñüêèé ãð³õ: ó Åäåìñüêîìó ñàäó Àäàì ³ ªâà íå áóëè ï³äâëàäí³ ñòðàæäàííÿì. Äåòàëüí³øå ì³ðêóº ïðî öå ó 8-³é ãëàâ³ ïîñëàííÿ äî Ðèìëÿí àïîñòîë Ïàâëî: íå ëèøå ëþäèíà, àëå âçàãàë³ âåñü òâàðíèé ñâ³ò âö³ëîìó ñòîãíå ³ ìó÷èòüñÿ äîíèí³. ijéñíî, òâàðèíàì òàê ñàìî â³äîì³ ñòðàæäàííÿ, õâîðîáè ³ ñìåðòü. Ïàâëî íå ðîçêðèâຠæîäíèõ äåòàëåé, òà, ìîæëèâî, ³ ñàì íå çíຠ¿õ, àëå âèðàæຠòâåðäó óïåâíåí³ñòü, ùî ïðè÷èíîþ òàêîãî ñòàíî-

âèùà ñòàâ ëþäñüêèé ãð³õ, ³ ùî â Öàðñòâ³ Áîæîìó í³÷îãî ïîä³áíîãî á³ëüøå íå áóäå. Àëå ÿêùî ïðè÷èíà ñòðàæäàííÿ – ãð³õ, òî, éìîâ³ðíî, êîæíà ñòðàæäàþ÷à ëþäèíà íåñå ïîêàðàííÿ çà ÿêóñü êîíêðåòíó ñâîþ ïðîâèíó? Òîìó ñàìîìó ðîçñëàáëåíîìó, ÿêèé ï³øîâ â³ä ²ñóñà ç ïîñò³ëëþ ï³ä ïàõâîþ, ï³çí³øå ³í ñêàçàâ, çóñòð³âøè éîãî â õðàì³: îñü, òè âèäóæàâ; íå ãð³øè á³ëüøå, àáè íå ñòàëîñÿ ç òîáîþ ÷îãî ã³ðøå (²â 5:14). Ïðàâäà, ö³ ñëîâà çâó÷àòü âæå ï³ñëÿ çö³ëåííÿ, ³ ìîæíà ïîäóìàòè, ùî ïåðåä ëþäèíîþ, ÿêà çíàéøëà äîâãîî÷³êóâàíå çäîðîâ’ÿ, âèíèêëî íàäòî áàãàòî ñïîêóñ – ïðî ¿õ íåáåçïåêó ³ ïîïåðåäèâ éîãî ²ñóñ. ²íøèì ðàçîì ³í ïðîâîäèòü öåé çâ’ÿçîê ì³æ ãð³õîì ³ õâîðîáîþ ïðÿì³øèì ³ áåçïîñåðåäí³ì ÷èíîì. Êîëè äî Íüîãî ïðèíåñëè ùå îäíîãî ðîçñëàáëåíîãî ÷îëîâ³êà, ³í ïðÿìî ñêàçàâ éîìó: ïðîùàþòüñÿ òîá³ ãð³õè òâî¿ (Ìò 9:2). Ñêàçàâ äåìîíñòðàòèâíî, àáè âñ³ çíàëè ïðî Éîãî âëàäó ïðîùàòè ãð³õè, à íå ëèøå çö³ëÿòè. ² íàì íå çàëèøàºòüñÿ í³÷îãî ³íøîãî, ÿê ò³ëüêè âèçíàòè: òàê, â äàíîìó êîíêðåòíîìó âèïàäêó õâîðîáà áóëà íàñë³äêîì îñîáèñòèõ ãð³õ³â õâîðîãî. Òà ìè ³ ç äîñâ³äó çíàºìî, ùî òàê³ õâîðîáè, ÿê öèðîç ïå÷³íêè àáî íàðêîòè÷íà çàëåæí³ñòü, âèíèêàþòü, ÿê ïðàâèëî, âíàñë³äîê ä³é ñàìî¿ ëþäèíè, óñâ³äîìëåíèõ òà â³ëüíèõ. Ö³ëêîì ìîæëèâî, ùî ³íêîëè ³ êàë³öòâî, ³ ³íøèé ð³ä õâîðîáè ñëóæàòü ñâîãî ðîäó íàñë³äêîì ïåâíèõ â÷èíê³â ñàìî¿ ëþäèíè, íàâ³òü ÿêùî öå ³ íå âî÷åâèäü ç òî÷êè çîðó ìåäèöèíè. Àëå ìè çíàºìî ïðî áåçë³÷ âèïàäê³â, êîëè ñòðàæäຠëþäèíà, ÿêà íå çðîáèëà æîäíèõ òÿæêèõ ãð³õ³â. Îñîáëèâî ÿñêðàâèì ïðèêëàäîì ñëóæàòü ä³òè: íó ùî âîíè ìîãëè íàòâîðèòè òàêîãî, àáè ïîêàðàòè ¿õ òàê æîðñòîêî? À ÿêùî âîíè âæå íàðîäèëèñÿ ³íâàë³äàìè, òî ïðî ÿê³ ãð³õè ìîæíà ãîâîðèòè – ïðî ãð³õè ï³ä ÷àñ âíóòð³øíüîóòðîáíîãî ðîçâèòêó ïëîäó? ×è òàê âîíè ðîçïëà÷óþòüñÿ çà ãð³õè áàòüê³â? Àëå òîä³ öå íåñïðàâåäëèâî ïî â³äíîøåííþ äî íèõ! Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî ñàìå öÿ ëîã³÷-íà ïðîáëåìà ïðèâåëà ñâîãî ÷àñó äî âèíèêíåííÿ â³ðè â ïåðåñåëåííÿ äóø: ïîãàíî ëþäèí³ ÷è äîáðå, âîíà â áóäüÿêîìó ðàç³ çàñëóæèëà íà öå â ñâîºìó ìèíóëîìó æèòò³. Ïðàâäà, òàêà òåîð³ÿ òåæ íå ïîçáàâëåíà æîðñòîêîñò³: ÿêùî ñàìà ëþäèíà, îñîáëèâî íåìîâëÿ, íå â çìîç³ çðîçóì³òè, çà ùî âîíà ïîêàðàíà, òî ïîêàðàííÿ ñòຠïðîñòî áåçãëóçäîþ ìóêîþ. ªâàíãå볺 òåæ íå îáõîäèòü ñòîðîíîþ öå ïèòàííÿ. ²îàíí îïîâ³äàº, ÿê îäíîãî äíÿ ²ñóñ ïðîõîäèâ ïîâç ñë³ïó â³ä íàðîäæåííÿ ëþäèíó. Ó÷í³ Éîãî çàïèòàëè ó Íüîãî: Ðàââ³! õòî ïîãð³øèâ – â³í, ÷è áàòüêè éîãî, ùî ñë³ïèì â³í íàðîäèâñÿ? ²ñóñ â³äïîâ³äàâ: íå ïîãð³øèâ í³ â³í, í³ áàòüêè éîãî, àëå öå äëÿ òîãî, ùîá íà íüîìó ç’ÿâèëèñÿ ñïðàâè Áîæ³ (²â 9:2-3). ³í çö³ëèâ öþ ëþäèíó, òîé ïðîçð³â ³ óâ³ðóâàâ â ²ñóñà, ïðè÷îìó çíàéøîâ òàêó ñì³ëèâ³ñòü ³ äîâ³ðó ñâîºìó Ñïàñèòåëåâ³, ùî áåç êî-

ëèâàíü âèçíàâ Éîãî Ñèíîì Áîæèì ³ ïðÿìî â³äñòîþâàâ ñâîþ â³ðó ïåðåä ôàðèñåÿìè. Çà â³ðó â ²ñóñà òîä³ âæå â³äëó÷àëè â³ä ñèíàãîãè (ïî ñóò³, ðîáèëè ëþäåé òàêèìè æ ³çãîÿìè, ÿêèìè áóëè ³ ïðîêàæåí³), òîæ íàâ³òü áàòüêè öüîãî ÷îëîâ³êà íå íàâàæóâàëèñÿ í³÷îãî ñêàçàòè ³ç öüîãî ïðèâîäó, àëå ñàì â³í áóâ áåçñòðàøíèé. ßêà âñå-òàêè äèâíà â³äïîâ³äü: íå ïîãð³øèâ í³ â³í, í³ áàòüêè éîãî. Îñü ñàìå íà öüîìó ²âàí Êàðàìàçîâ â ðîìàí³ Äîñòîºâñüêîãî, à ç íèì ³ áåçë³÷ ³íøèõ ëþäåé âèð³øèëè «ïîâåðíóòè ñâ³é êâèòîê Òâîðöåâ³»: ìîâëÿâ, ÿêùî â ñâ³ò³ ³ñíóº íåçàñëóæåíå ñòðàæäàííÿ, òî ñâ³ò íå ã³äíèé òîãî, àáè â íüîìó æèòè. Òàê ñàìî ³ á³áëåéñüêèé ²îâ, ÿêèé ðàïòîâî ïîçáóâñÿ ³ áàãàòñòâà, ³ ä³òåé, ³ çäîðîâ’ÿ, êèäàâ Ãîñïîäó ã³ðêèé äîê³ð: «Íó çà ùî æ Òè ç³ ìíîþ òàê?!». Ãîñïîäü òîä³ íå ñòàâ â³äïîâ³äàòè ²îâó íà çàïèòàííÿ «çà ùî», íå â³äïîâ³â íà öå çàïèòàííÿ ³ Õðèñòîñ Ñâî¿ì ó÷íÿì. Ïðîòå, ³í â³äïîâ³â íà ³íøå, íå ïîñòàâëåíå çàïèòàííÿ: «Äëÿ ÷îãî ñòðàæäàííÿ?» Óÿâ³ìî ñîá³, ÿêå æèòòÿ ïðîæèëà á òà ëþäèíà, ÿêáè íàðîäèëàñÿ çðÿ÷îþ. Éìîâ³ðíî, âñå ó íüîãî ñêëàëîñÿ á âäàëî, îäðóæèâñÿ, íàðîäèâ áè ä³òåé, ïîáóäóâàâ áóäèíîê, ïðàöþâàâ áè ñîá³ ³ ðàä³â æèòòþ. ² â³äâåðíóâñÿ á â³ä Ïðîïîâ³äíèêà ç Íàçàðåòà, ßêèé ïðîõîäèâ ïîâç íüîãî: òà íó, ñîá³ äîðîæ÷å çâ’ÿçóâàòèñÿ, ùå â³äëó÷àòü â³ä ñèíàãîãè. Ìîæëèâî, â³í íå ñòîÿâ áè â íàòîâï³ òèõ, ùî êðè÷àëè «ðîç³ïíè Éîãî!», ìîæëèâî, â³í âçàãàë³ áóâ áè íà äèâî ïîðÿäíîþ ³ ÷åñíîþ ëþäèíîþ, ñïðàâæí³ì ïðàâåäíèêîì. Àëå â éîãî æèòò³ í³êîëè á íå áóëî ö³º¿ äèâíî¿ çóñòð³÷³ ç Ãîñïîäîì ³ Ñïàñèòåëåì, éîìó á ïðîñòî í³ ïðî ùî áóëî Éîãî ïðîñèòè, í³ çà ÷èì äî Íüîãî ïðèõîäèòè. Äî ðå÷³, ïðèáëèçíî òå æ ñàìå ñòàëîñÿ é ³ç ñòàðîçàâ³òíèì ²îâîì: Ãîñïîäü íå â³äïîâ³â éîìó íà ÷èñëåíí³ «çà ùî» ³ «÷îìó», òà ïðîòå çàãîâîðèâ ç íèì, ÿê í³êîëè íå ðîçìîâëÿâ ðàí³øå. Òà ³ ïðî ùî áóëî ¿ì ðàí³øå ãîâîðèòè? ²îâ æèâ ïðàâåäíî, ïðèíîñèâ æåðòâè, ìîëèâñÿ. ² ëèøå êîëè ãðÿíóëà á³äà, â³í çàêðè÷àâ, çâåðòàþ÷èñü äî íåáà, â³í ïî-ñïðàâæíüîìó çâåðíóâñÿ äî Áîãà íà «òè». Àëå öå âñÿêèé ðàç – òàºìíèöÿ ñàìîãî ñòðàæäàëüíèêà, ìè íå ìàºìî ïðàâà òóò í³ ïðî ùî ñóäèòè. Àëå äî íàñ çâåðíåíà ³íøà ÷àñòèíà ñë³â Õðèñòà: ùîá íà íüîìó ïðîÿâèëèñÿ ñïðàâè Áîæ³. Ñïðàâè Áîæ³ – öå çö³ëåííÿ àáî, ùîíàéìåíøå, äîïîìîãà ñòðàæäóùèì ëþäÿì, ³ çîâñ³ì íå ïîòð³áíî áóòè ÷óäîòâîðöåì, àáè òâîðèòè òàê³ ñïðàâè â ì³ðó ñâî¿õ ñëàáêèõ ñèë. ² êîëè ëþäèíà ïî÷èíຠòàê ïîñòóïàòè, âîíà îáîâ’ÿçêîâî ïåðåêîíóºòüñÿ, ÿê áàãàòî äຠ¿é ñàì³é äîïîìîãà öèì ëþäÿì, ÿê³, çäàâàëîñÿ, íå ìîæóòü äàòè í³êîìó ³ í³÷îãî – ñëàáê³, ÿê ïàñòóøîê Äàâèä, íåäîð³êóâàò³, ÿê ïðîðîê Ìîéñåé, àëå ïîâí³ â³ðè ³ íà䳿, ÿê òîé ñë³ïîíàðîäæåíèé. Àíäð³é ÄÅÑÍÈÖÜÊÈÉ (æ-ë "Ôîìà")

19

¹ 62 2015

ÇÀÏÈÒÀÍÍß – ²ÄÏβIJ

Ïðàâîñëàâíà ïåð³îäèêà ³ ïîë³ãðàô³ÿ: ùî ñïàëþâàòè, à ùî — âèêèäàòè? гçäâÿíèé ï³ñò âåäå íàñ äî âåëèêîãî ñâÿòà. гçäâÿí³ ëèñò³âêè, ìàëþíêè, ïîñëàííÿ âðó÷åí³ ³ â³äïðàâëåí³ ï³ñëÿ âñ³õ ïîçäîðîâëåíü çàëèøàòüñÿ ó íàñ âåëèêèì ñòîñîì ïàïåð³â. ² äîäàäóòüñÿ äî ñòîñó ³íøèõ ñâÿòêîâèõ ëèñò³âîê, ùî âæå íàêîïè÷èâñÿ. Ùî ðîáèòè ç ïîë³ãðàô³÷íîþ ïðîäóêö³ºþ ïðàâîñëàâíîãî âì³ñòó — íå ëèøå ëèñò³âêàìè, àëå ³ ãàçåòàìè, áðîøóðàìè? À ùå — ç ÷åðíåòêàìè òåêñò³â ç öèòàòàìè ç ªâàíãåë³ÿ, êîíâåðòàìè ³ç çîáðàæåííÿìè ³êîí òà, íàâ³òü, óïàêîâêàìè â³ä øîêîëàäó ç âèäàìè Êèºâî-Ïå÷åðñüêî¿ Ëàâðè? Ïîä³áí³ çàïèòàííÿ ìè àäðåñóâàëè ÷åðãîâîìó â³êàð³þ Êè¿âñüêî¿ Ìèòðîïî볿, ÿêèì òîãî äíÿ âèÿâèâñÿ íàì³ñíèê Êè¿âñüêîãî Òðî¿öüêîãî ²îí³íñüêîãî ìîíàñòèðÿ ºïèñêîï Îáóõ³âñüêèé ²îíà. ÏÐȲÒÀÉÒÅ ÊÐÀÙÅ ÎÑÎÁÈÑÒÎ – Âëàäèêî, íàïåâíî, ³ Âè òåæ îòðèìóºòå äî ñâÿò áåçë³÷ â³òàëüíèõ ëèñò³âîê, íà ÿêèõ çìàëüîâàí³ àíãåëè ³ ñâÿò³, êîíâåðòè ç ³êîíàìè Áîãîðîäèö³. ßê ïðàâèëüíî â÷èíèòè ç òàêîþ ïðîäóêö³ºþ, àäæå ñêëàäàòè ³ çáåð³ãàòè âñå öå íå çàâæäè º ìîæëèâ³ñòü?

– Ïî-ïåðøå, íàáàãàòî êðàùå, íà ì³é ïîãëÿä, ïîçäîðîâëÿòè ç³ ñâÿòîì ðîäè÷³â, äðóç³â ³ çíàéîìèõ îñîáèñòî. ßêùî º ìîæëèâ³ñòü, ïðèéòè â ãîñò³, ÿêùî âîíè äàëåêî, òî çàòåëåôîíóâàòè, çâ’ÿçàòèñÿ ïî ñêàéïó. Âñå-òàêè ëèñò³âêà — öå äåÿêå ïîâåðõíåâå ñòàâëåííÿ äî ïîçäîðîâëåííÿ, à ñóòü â òîìó, àáè ïîãîâîðèòè ç ëþäèíîþ îñîáèñòî. Àäæå í³ùî íå çàì³íèòü ñïðàâæíüîãî æèâîãî òåïëîãî ñëîâà. ßêùî æ âè âèð³øèëè ïîçäîðîâëÿòè ëèñò³âêîþ àáî ³íøèì ïèñüìîâèì ÷èíîì, òî, çâè÷àéíî æ, áóëî á äîáðå íàïèñàòè íà êðàñèâîìó áëàíêó àáî âèáðàòè ëèñò³âêó, ùî íå ìຠæîäíèõ ³êîíîïèñíèõ àáî ³êîíîãðàô³÷íèõ çîáðàæåíü, àáè ïîò³ì ó ëþäèíè íå áóëî ïðîáëåìè, êóäè ¿¿ ïîä³òè. ßê ÷èíèòè ç ïðàâîñëàâíîþ ïîë³ãðàô³ºþ? Çà öåðêîâíèìè ïðàâèëàìè, ñâÿùåíí³ çîáðàæåííÿ, ÿê³ ïðèéøëè â íåïðèäàòí³ñòü àáî íå ìîæóòü âæå âèêîðèñòîâóâàòèñÿ äëÿ ìîëèòâè, óòèë³çóâàëèñÿ ìåòîäîì ñïàëþâàííÿ. Ó ìàêóëàòóðó ¿õ êðàùå íå çäàâàòè, òèì á³ëüøå, íå ìîæíà âèêèäàòè â çâè÷àéíå ïîáóòîâå ñì³òòÿ. Êðàùå äåÿêèé ÷àñ ¿õ äåñü çáåð³ãàòè ³ ðàç íà ð³ê ñïàëþâàòè — íà äà÷³ àáî íà ïðèðîä³. Âñå æ ³êîíà – öå ñâ³äîöòâî ïðî Áîãîâò³ëåííÿ, öå òîé îáðàç, äèâëÿ÷èñü íà ÿêèé, ìè ðîçóìîì ñõîäèìî äî ïðîòîòèïó – òîãî, õòî çîáðàæåíèé. Êîëè ³êîíè ïî÷àëè âèãîòîâëÿòè ïîë³ãðàô³÷íèì ñïîñîáîì, ¿õ âèñîêå çíà÷åííÿ äåùî âòðàòèëîñÿ. Öå âæå íå òîé ñâÿùåííèé ïðåäìåò, ÿêèé çíàõîäèòüñÿ âäîìà íà îñîáëèâîìó ì³ñö³, ïåðåä ÿêèì ñòàþòü ó áëàãîãîâ³éí³é ìîëèòâ³. ²êîíà ïåðåéøëà â ðîçðÿä ÿêîãîñü ôåòèøó ³ ñóâåí³ðíèõ âèðîá³â. Öå íå

äîáðå ³ íå ïðàâèëüíî, ³ òîìó, çîêðåìà, êðàùå óíèêàòè âèêîðèñòàííÿ ³êîíîïèñíèõ çîáðàæåíü íà ëèñò³âêàõ. ÍÅ «ÊÎËÅÊÖ²ÎÍÓÉÒÅ» ÏÐÎÑÔÎÐÊÈ – ×è ìîæíà ïðèíîñèòè ïîë³ãðàô³÷íó ïðîäóêö³þ äëÿ ñïàëþâàííÿ â õðàìè?

– Êðàùå íå îáòÿæóâàòè ïðèõîäñüê³ õðàìè ñâî¿ìè ïðîáëåìàìè. Ó íàñ â ìîíàñòèð³, íàïðèêëàä, äåÿê³ íåñâ³äîì³ ëþäè çàëèøàþòü çàïë³ñíÿâ³ë³ ïðîñôîðêè. Ïðîñôîðà ïîòð³áíà äëÿ òîãî, ùîá âæèâàòè ¿¿ ï³ñëÿ çàê³í÷åííÿ Áîæåñòâåííî¿ ë³òóð㳿. Áðàòè äîäîìó ¿¿ äîïóñòèìî ëèøå â òîìó âèïàäêó, ÿêùî âè ¿¿ ðîçð³çàòèìåòå ³ çáåð³ãàòèìåòå â ïîñóäèí³, äå âîíà íå ç³ïñóºòüñÿ. Àëå çáåð³ãàòè íå íåñê³í÷åííî, à ïåâíèé ïåð³îä ÷àñó, âæèâàþ÷è êîæíîãî ðàíêó íàòùåñåðöå ç³ ñâÿòîþ âîäîþ. Òèì á³ëüø íåïðèïóñòèìî êîëåêö³îíóâàííÿ ïðîñôîðîê ç ð³çíèõ ñâÿòèõ ì³ñöü. ßê ìè çíàºìî, ó áàãàòüîõ ïðàâîñëàâíèõ õðèñòèÿí, îñîáëèâî ó íåîô³ò³â, óäîìà ç³áðàí³ ö³ë³ âèñòàâêè: «öå ïðîñôîðêè ç Ïî÷àºâà, öå — ç Òðî¿öå-Ñåð㳺âî¿ Ëàâðè, à îñü öå ìåí³ ïðèâåçëè ç ijâåºâî». Ïîâòîðþñÿ: ïðîñôîðà – öå ñâÿùåííèé õë³á, ÿêèé ïðèçíà÷åíèé äëÿ âæèâàííÿ, à í³ÿê íå äëÿ êîëåêö³îíóâàííÿ ³ òðèâàëîãî çáåð³ãàííÿ. Òå æ ñàìå ñòîñóºòüñÿ ³ ÷èñëåííèõ ³íøèõ «ñâÿòèíü»: êàì³í÷èê³â, ã³ëî÷îê, ï³ñî÷êó, ìàñëà ³ òàêå ³íøå. Ìåí³ çäàºòüñÿ, êðàùå óíèêàòè ïðèâîçèòè ç ïàëîìíèöòâà ðå÷³, ÿê³ çàõàðàùóâàòèìóòüñÿ, çàõàðàùóâàòèìóòü êâàðòèðó, ó ðåçóëüòàò³ – í³÷îãî íå äîäàâàòè äóø³ ëþäñüê³é. Ãîñïîäü ñêàçàâ â ªâàíãå볿: «Ñèíó, äàé ì³ ñâîº ñåðöå».  ïåðøó ÷åðãó Áîãîâ³ ïîòð³áíèé äóõ ñêðóøíèé, ñåðöå ñêðóøíå. Ïîòð³áí³ íàø³ ìîëèòâè, íàø³ äîáð³ ñïðàâè. Îñü öå ä³éñíî òå, ùî Ãîñïîäü ïðèéìຠ³ ç ëþáîâ’þ ö³ëóº. À ïðàâîñëàâíèé ôåòèøèçì ïîòð³áíî ïðàãíóòè âèêîð³íþâàòè ç íàøîãî æèòòÿ.

ÑÂßÙÅÍͲ ÒÅÊÑÒÈ ÍÅ ÌÎÆÍÀ ÓÒÈ˲ÇÓÂÀÒÈ. À Ó ÂÑÜÎÌÓ ²ÍØÎÌÓ – ÄÈÂÈÒÈÑß ÏÎ ÑÈÒÓÀÖ²¯ – Ùî ðîáèòè ³ç ñòàðèìè ïðàâîñëàâíèìè ãàçåòàìè, ðîçäðóêàìè ðåë³ã³éíèõ òåêñò³â ç ²íòåðíåòó? ¯õ ìîæíà çäàâàòè â ìàêóëàòóðó, ÷è òåæ ñïàëþâàòè?

– Öå âæå ïî÷èíàºòüñÿ äåÿêå «â³äö³äæóâàííÿ êîìàðà», ³óäà¿çì ïðàâîñëàâíîãî îáðÿäó. Çàðàç ïðàêòè÷íî â áóäü-ÿê³é ãàçåò³ ìîæóòü çóñòð³òèñÿ öèòàòè ç³ Ñâÿùåííîãî Ïèñàííÿ. Íå ñòàíåòå æ âè âèäèâëÿòèñÿ, äå ñàìå çíàõîäèòüñÿ ñâÿùåííèé òåêñò. Ïîòð³áíî ðîçóì³òè, ùî º Ñâÿùåííå Ïèñàííÿ, ÿê çá³ðíèê òåêñò³â, ïðèçíà÷åíèõ äëÿ òîãî, ùîá ëþäèíà íàïîóìëþâàëàñÿ, íàáëèæàëàñÿ äî Áîãà ÷åðåç çíàííÿ Çàêîíó Áîæîãî, ÷åðåç ïðàãíåííÿ âèêîíàííÿ éîãî. Íàäðóêîâàíèé ºâàíãåëüñüêèé òåêñò, ÿêèé ïðèéøîâ ó íåïðèäàòí³ñòü, çâè÷àéíî æ, íå ìîæíà óòèë³çóâàòè çâè÷àéíèì øëÿõîì. Àëå ïåðåðèâàòè ïàïåðè ó ïîøóêàõ ìîæëèâèõ öèòàò – òåæ íå çîâñ³ì ïðàâèëüíî. Âñå ïîâèííî áóòè ðîçóìíî.

– Àäæå ìàêóëàòóðà – öå äåÿêèé åëåìåíò çáåðåæåííÿ äîâê³ëëÿ. Ùî ïîãàíîãî â òîìó, ùîá çäàâàòè òóäè ïðàâîñëàâí³ ãàçåòè ³ ÷åðíåòêè?

– Çáåðåæåííÿ ñåðåäîâèùà, òóðáîòà ïðî åêîëîã³þ — öå ç îäíîãî áîêó. Àëå ÷îìó ìè óíèêàºìî âèêèäàòè â ñì³òòÿ öåðêîâí³ ðå÷³? Òîìó ùî òàê âîíè ïîòðàïëÿþòü â çàáðóäíåí³, íå÷èñò³ ì³ñöÿ, âàëÿþòüñÿ òàì, çíåâàæàþòüñÿ. Çäàí³ â ìàêóëàòóðó ïàïåðîâ³ âèðîáè (ó òîìó ÷èñë³ ³ ïðàâîñëàâíîãî âì³ñòó) âèêîðèñòîâóþòüñÿ çãîäîì â ñàìèõ ð³çíèõ ôîðìàõ — àæ äî òóàëåòíîãî ïàïåðó. ßêùî âàñ íå áåíòåæèòü, ùî òå, ùî âè íåñåòå çäàâàòè â ìàêóëàòóðó, âèÿâèòüñÿ ïîò³ì ó âèãëÿä³ ðóëîí³â â òóàëåòíèõ ê³ìíàòàõ, òîä³ ñì³ëèâî íåñ³òü. Ùå ðàç ïîâòîðþñÿ, ãîëîâíå — öå áëàãîãîâ³éíå ñòàâëåííÿ äî ñâÿòèí³, äî ñâÿùåííèõ çîáðàæåíü òà ³êîí. Ïåðåä ³êîíàìè ïîòð³áíî ìîëèòèñÿ, òåêñòè ïîòð³áíî ç óâàãîþ ÷èòàòè. Îñü ïðî öå ïîòð³áíî â ïåðøó ÷åðãó äáàòè ³ òóðáóâàòèñÿ. orthodoxy.org.ua

20

¹ 62 2015

«Ùî ñï³ëüíîãî ì³æ âîðîíîì ³ ïèñüìîâèì ñòîëîì?» – öå çàïèòàííÿ áóëî ïîñòàâëåíå Êàïåëþøíèêîì ó â³äîì³é êàçö³ Ëüþ³ñà Êåððîëëà «Àë³ñà â êðà¿í³ ÷óäåñ». Ïðè÷îìó, ñàì àâòîð ç³çíàâàâñÿ, ùî íà ÷àñ íàïèñàííÿ êàçêè ó íüîãî ñàìîãî íå áóëî â³äïîâ³ä³ íà öþ çàãàäêó. À ùî ìîæå áóòè ñï³ëüíîãî ì³æ ³ìåíàìè òàêèõ â³äîìèõ ëþäåé, ÿê ãåíåðàë³ñ³ìóñ Îëåêñàíäð Ñóâîðîâ, ìàðèí³ñò ²âàí Àéâàçîâñüêèé, ñâÿùåíèê Ïàâëî Ôëîðåíñüêèé, ïèñüìåííèê Âàñèëü Íåìèðîâè÷-Äàí÷åíêî, ïîåò Áóëàò Îêóäæàâà ³ áàãàòüìà, áàãàòüìà ³íøèìè, ³ òàêîþ äàâíüîþ ³ ëåãåíäàðíîþ êðà¿íîþ – ³ðìåí³ºþ?  äàíîìó âèïàäêó ó íàñ º â³äïîâ³äü, ³ ñïîëó÷íîþ ëàíêîþ ì³æ ³ðìåí³ºþ ³ öèìè ëþäüìè, ÿê³ âïèñàëè ñâî¿ ³ìåíà â ³ñòîð³þ ñëàâíîãî â³éñüêîâîãî, ìèñòåöòâîçíàâ÷îãî, ë³òåðàòóðíîãî ³ ³íòåëåêòóàëüíîãî ìèíóëîãî íàøî¿ êðà¿íè, öå òå, ùî âñ³ âîíè íàëåæàëè äî âåëèêîãî â³ðìåíñüêîãî íàðîäó. Íàâ³òü ìèòíèê-ãåðîé ç ô³ëüìó «Á³ëå ñîíöå ïóñòåë³» àêòîð Ïàâëî Ëóñïåêàºâ, ³ òîé ïðè çàïîâíåíí³ ðàäÿíñüêèõ àíêåò ó â³äîì³é «ï'ÿò³é ãðàô³» çàâæäè ç ãîðä³ñòþ ïèñàâ – «â³ðìåíèí». À éîãî ïð³çâèùå ñõîäèòü äî â³ðìåíñüêîãî êíÿæîãî ðîäó – Ëóñáåêÿí. ***

³ðìåí³ÿ. Ó îáèâàòåëÿ, ÿêèé âñòèã ïîæèòè ñåðåä áðàòñüêèõ ï'ÿòíàäöÿòè ðàäÿíñüêèõ ðåñïóáë³ê, â³äðàçó âèíèêàþòü ïåâí³ àñîö³àö³¿ – öå, â ïåðøó ÷åðãó, ã³ðñüêà âåðøèíà Àðàðàò (ïðè òîìó, ùî çíàõîäèòüñÿ ñüîãîäí³ íà òåðèòî𳿠Òóðå÷÷èíè), çàñí³æåíà øàïêà ÿêî¿ ïðèêðàøàëà åòèêåòêó âñåñîþçíî â³äîìîãî îäíî³ìåííîãî êîíüÿêó. ³ðìåí³ÿ – öå ùèðà ãîñòèíí³ñòü (ç³ ñâîºþ íåïîâòîðíîþ êóõíåþ), ïðèòàìàííà âñ³ì êàâêàçüêèì íàðîäíîñòÿì. Ùå öå – àáðèêîñè, ãðàíàòè, âèíîãðàäí³ ´ðîíà, ÿêèìè ³ðìåí³ÿ ùåäðî ä³ëèëàñÿ ç³ âñ³ìà áðàòñüêèìè íàðîäàìè, íàïîâíþþ÷è íàø³ ðèíêè. Àëå ùå ³ðìåí³ÿ – öå ³ ñóìíîçâ³ñíà òðàãåä³ÿ 1988 ðîêó â Ñï³òàö³, ÿêà íå çàëèøèëà áàéäóæèì æîäåí íàðîä, ùî ïðî-

æèâàâ ó âåëèê³é «ñ³ì'¿» êîëèøíüîãî ÑÐÑÐ. À òàêîæ äðàìàòè÷í³ ïî䳿 â Íàã³ðíîìó Êàðàáàñ³, ùî çàáðàëè æèòòÿ áàãàòüîõ ìîëîäèõ ñîëäàò³â. ² íå äèâëÿ÷èñü íà òå, ùî, íà÷åáòî, ïîâåðõíåâî ³ðìåí³ÿ íàì â³äîìà: ³ñòîð³ÿ – ïî êíèãàõ, ïðèðîäà, ³ñòîðè÷í³ ïàì'ÿòíèêè – ïî ôîòîãðàô³ÿõ, à ³ç çàñîá³â ìàñîâî¿ ³íôîðìàö³¿ ó íàñ º ìîæëèâ³ñòü ä³çíàòèñÿ ïðî ïîòî÷í³ ïî䳿, àëå âñå æ ³ðìåí³ÿ äëÿ áàãàòüîõ ç íàñ ïîä³áíà äî àéñáåðãà, ðåë³ã³éíà, êóëüòóðíà, ³ñòîðè÷íà ÷àñòèíà ÿêîãî ïðåäñòàâëÿºòüñÿ ïðèõîâàíîþ. Ìîº îñîáèñòå çíàéîìñòâî ç ³ðìåí³ºþ ïî÷àëîñÿ çäàëåêà – ó ïðÿìîìó ðîçóì³íí³ öüîãî ñëîâà. À ñàìå ó Âåíåö³¿. íà êîíôåðåíö³¿ ç á³áëå³ñòèêè. Çàö³êàâëåí³ñòü äóæå çì³ñòîâíîþ äîïîâ³ääþ ïðîôåñîðà ñâÿùåíèêà Áîãîñà Ëåâîíà Çåê³ÿíà ³ â³äâ³äèíè îñòðîâà ó Âåíåö³àíñüê³é ëàãóí³ San Lazare de Armeni ï³äøòîâõíóëè äî ãëèáøîãî âèâ÷åííÿ êóëüòóðè, ³ñòî𳿠³ òðàäèö³é öüîãî óí³êàëüíîãî íàðîäó. Äî ðå÷³, ïðèðîäæåíå äëÿ â³ðìåí ïðàãíåííÿ äî çáàãíåííÿ íåçâ³äàíîãî ÿ äëÿ ñåáå â³äçíà÷èâ â ìîíàñòèðñüêîìó ìóçå¿ íà Âåíåö³àíñüêîìó ³ðìåíñüêîìó îñòðîâ³, äå ç³áðàíà óí³êàëüíà êîëåêö³ÿ â³çàíò³éñüêîãî ñêëà, àðòåôàêò³â ç ªãèïòó, Øóìåðà. Îñíîâíîþ ïàì'ÿòêîþ ìóçåþ ìîíàñòèðÿ º ºãèïåòñüêà ìóì³ÿ Íåìåòõåòàìîíà (XV ñò. äî Ð.Õ.). ÊÎÂ×Åà ÍÎß ² ÊÀÌ'ßÍÈÉ ÏÀÑÏÎÐÒ ªÐÅÂÀÍÓ Êîæåí íàðîä òåðèòîð³àëüíî ïðèâ'ÿçàíèé äî ÿêî¿ñü ÷àñòèíè ñóø³ íàøî¿ ïëàíåòè. Ùî ñòîñóºòüñÿ â³ðìåíñüêîãî íàðîäó, ó íüîãî º äâ³ áàòüê³âùèíè: îäíà ³ñòîðè÷íà, à ³íøà – ùî ä³ñòàëàñÿ â ðåçóëüòàò³ ïîë³òè÷íî¿ íåñïðàâåäëèâîñò³. ² öÿ òåðèòîð³ÿ ñüîãîäí³ äîð³âíþº ïëîù³ ñó÷àñíî¿ Êè¿âñüêî¿ îáëàñò³. Ìîºìó çäèâóâàííþ íå áóëî ìåæ, êîëè ÿ âïåðøå ïîáà÷èâ êàðòó, ÿêà çàô³êñóâàëà êóëüì³íàö³éíó òî÷êó ðîçøèðåííÿ êîð-

äîí³â ³ðìåíñüêî¿ äåðæàâè ÷àñ³â Ò³ãðàíà Âåëèêîãî (I ñò äî Ð.Õ.). Ñõ³äíà ÷àñòèíà ñó÷àñíî¿ Òóðå÷÷èíè, ñó÷àñíèé ˳âàí ³ Ñèð³ÿ, ÷àñòêîâî ï³âí³÷ ñó÷àñíîãî ²çðà¿ëþ ³ Éîðäàí³¿, à òàêîæ ÷àñòêîâî ï³âí³÷ ²ðàêó ³ ²ðàíó, Àçåðáàéäæàí, Ãðóç³ÿ – âñå öå êîëèñü áóëà Âåëèêà ³ðìåí³ÿ. ijéñíî, ³ñòîðè÷íîþ áàòüê³âùèíîþ â³ðìåí º ³ðìåíñüêå íàã³ð'ÿ, ÿêå ìîæíà íàçâàòè «ã³ðñüêèì îñòðîâîì» â³äíîñíî äî ïëàòî Àíàòîë³éñüêîãî ³ ²ðàíñüêîãî, ÿê³ ðîçòàøîâàí³ íèæ÷å. Ñàìå çâ³äñè áåðóòü ïî÷àòîê ï'ÿòü íàéá³ëüøèõ ð³÷îê Áëèçüêîãî Ñõîäó: ªâôðàò, Ò³ãð, Àðàöàí³, ×îðîõ, Êóðè. Ó ñàìîìó öåíòð³ ³ðìåíñüêîãî íàã³ð'ÿ ï³äíîñèòüñÿ íàéâèùà òî÷êà Áëèçüêîãî Ñõîäó – á³áëåéñüêà ãîðà Àðàðàò, íà âåðøèí³ ÿêî¿ çóïèíèâñÿ Êîâ÷åã ïàòð³àðõà Íîÿ. Ìîæíà ïåðåäáà÷èòè, ùî ñàìå íà ò³é ÷àñòèí³ ñóø³, ÿêó âïåðøå ïîáà÷èâ Íîé ï³ñëÿ ïîòîïó, ³ ç'ÿâèëîñÿ çãîäîì ì³ñòî ªðåâàí, àäæå â³ðìåíñüêîþ ìîâîþ «ºðåâàë» àáî «ºðåâàíãàë» îçíà÷ຠ«ç'ÿâëÿòèñÿ», «ïîêàçóâàòèñÿ», åòèìîëîã³÷íî ï³äòâåðäæóþ÷è öþ ã³ïîòåçó. Êëèíîïèñíèé êàì'ÿíèé «ïàñïîðò» ªðåâàíó ñüîãîäí³ åêñïîíóºòüñÿ â äåðæàâíîìó ìóçå¿ Â³ðìåí³¿, à çà éîãî äàíèìè ªðåâàí ñòàðøèé íàâ³òü ³÷íîãî ì³ñòà (Ðèìó), çàñíîâàíîãî â 753 ð. äî Ð.Õ., íà 29 ðîê³â! Çà 500 ðîê³â äî ïîìàçàííÿ ïåðøîãî öàðÿ â ²çðà¿ë³ ó ³ðìåí³¿ â ñåðåäèí³ II òèñÿ÷îë³òòÿ äî Ð.Õ. âæå áóëî ñòâîðåíî äåðæàâó, ÿêà îá'ºäíàëà âñ³ â³ðìåíñüê³ ïëåìåíà â ºäèíèé íàðîä. Ïðè÷îìó ñïî÷àòêó ³ðìåí³ÿ íàçèâàëàñÿ Àéñòàí, à ñàì³ â³ðìåíè íàâ³òü ñüîãîäí³ ³ìåíóþòü ñåáå «àé». Íàì, íàïåâíî, ç ðàäÿíñüêèõ ï³äðó÷íèê³â ç ³ñòî𳿠³ðìåí³ÿ â³äîì³øà ÿê äðåâíÿ äåðæàâà Óðàðòó, ïðè÷îìó, òàê ³ðìåí³ÿ ³ìåíóºòüñÿ â êëèíîïèñíèõ äæåðåëàõ äðåâíüî¿ ïðèäâîðíî¿ êàíöåëÿ𳿠Àññ³ð³¿. «Âàíñüêå öàðñòâî», «Öàðñòâî ªðâàíäóí³», «Âõîäæåííÿ äî ñêëàäó Àõåìåí³äñüêî¿ äåðæàâè», «Ñåëåâê³äè ³

21

¹ 62 2015 ³ðìåíñüê³ öàðñòâà», «ñîþç ³ðìåíîïîíò³éñüêèé» òà ³íøå – öå âñå ñóõ³ íàçâè ïàðàãðàô³â ç ï³äðó÷íèêà ç ³ñòî𳿠³ðìåí³¿. Àëå íàâ³òü ïîá³æíèé ïîãëÿä ïî çì³ñòó âæå çàñòàâëÿº ïðîÿâèòè äåÿêó ïîøàíó äî íàðîäó ç òàêèì ìèíóëèì. ÕÐÈÑÒÈßÍÑÜÊÀ ²ÐÌÅÍ²ß ßêùî êîëèñü ïðè ðîçâ’ÿçóâàíí³ êðîñâîðä³â âàì äîâåäåòüñÿ â³äïîâ³äàòè íà çàïèòàííÿ: ÿêà äåðæàâà âïåðøå ñòàëà õðèñòèÿíñüêîþ? Çíàéòå: öå – ³ðìåí³ÿ.  òîé ÷àñ, êîëè â çàõ³äí³é ³ ñõ³äí³é ÷àñòèíàõ Ðèìñüêî¿ ³ìïå𳿠ùå ïðîäîâæóâàâ êëóáèòèñÿ äèì ïåðåä ðèìñüêèì ³ åëë³íñüêèì ïàíòåîíàìè ÿçè÷íèöüêèõ áîã³â ³ íå áóëè ïðèïèíåí³ ãîí³ííÿ íà õðèñòèÿí, ó ³ðìåí³¿ ºâàíãåëüñüêå ñ³ì'ÿ, ïîñ³ÿíå àïîñòîëàìè Ôàääåºì ³ Âàðôîëîìåºì, ëîã³÷íî âèðîñëî â êîëîñîê ãðàíä³îçíî¿ ïî䳿 301 ðîêó. Ñàìå ó öåé ð³ê ³ðìåí³ÿ ñòàëà ïåðøîþ â ñâ³ò³ õðèñòèÿíñüêîþ äåðæàâîþ. Äëÿ ïîð³âíÿííÿ – íå äèâëÿ÷èñü íà òå, ùî ³ìïåðàòîð Êîñòÿíòèí Âåëèêèé â 313 ðîö³ ïðèïèíèâ ãîí³ííÿ íà õðèñòèÿí, à â 325 ðîö³ áóâ ñêëèêàíèé Ïåðøèé Âñåëåíñüêèé Ñîáîð, âñå æ ³çàíò³éñüêà ³ìïåð³ÿ îô³ö³éíî ñòàëà õðèñòèÿíñüêîþ äåðæàâîþ ëèøå ï³ñëÿ ïðèéíÿòòÿ åäèêòó ³ìïåðàòîðà Ôåîäîñ³ÿ ² ó 380 ðîö³! Ïåðøèì Ïðåäñòîÿòåëåì ³ðìåíñüêî¿ Öåðêâè ñòàâ ì³ñ³îíåð-òðóä³âíèê, ñïîâ³äíèê ñâÿòèòåëü Ãðèãîð³é, ÿêîãî â³ðìåíè ç ëþáîâ’þ ³ ãîðä³ñòþ íàçèâàþòü «Ïðîñâ³òèòåëü». Çâ'ÿçîê ³ðìåí³¿ ³ ¿¿ ñóñ³äêè ³ ñåñòðè ó Õðèñò³, Ñõ³äíî¿ Ðèìñüêî¿ ³ìïåð³¿, áóâ äóæå ò³ñíèì. Âêëþ÷íî äî 387 ð. âñ³ êàòîë³êîñè â³ä ñâÿòîãî Ãðèãîð³ÿ Ïðîñâ³òèòåëÿ äî Íåðñåñà Âåëèêîãî õèðîòîíèñàëèñü ó Êàïïàäî곿, ñàìà æ ³ðìåí³ÿ áóëà ìèòðîïî볺þ Êåñàð³éñüêî¿ Öåðêâè. Ïðèì³òíå òå, ùî â ï³äïèñ³ ï³ä àêòàìè Ïåðøîãî Âñåëåíñüêîãî Ñîáîðó (325 ð.) àðõ³ºïèñêîï Ëåîíò³é òàêèì ÷èíîì ïîçíà÷èâ ñâ³é òèòóë: «(kaqolikoz (àðõ³ºïèñêîï) Êåñà𳿠Êàïïàäîê³éñüêî¿, Ïîíòà Ãàëàò³éñüêîãî, Ïàôëàãîí³¿, Ïîíòà Ïòîëåìà¿êñüêîãî, Ìàëî¿ ³ Âåëèêî¿ Â³ðìåí³¿». ˳òóðã³éíà òðàäèö³ÿ, ÿê ³ áîãîñëóæåáíà ìîâà, âïðîäîâæ öüîãî ïåð³îäó áóëè ºäèí³, à â³ðìåíñüêèé ºïèñêîïàò àêòèâíî áðàâ ó÷àñòü â æèòò³ Âñåëåíñüêî¿ Öåðê-

âè. ³ðìåíñüê³ äåëåãàòè áðàëè ó÷àñòü â ðîáîò³ I ³ II Âñåëåíñüêèõ Ñîáîð³â. Ïðîòå ÷åðåç ðîçä³ë ³ðìåí³¿ â 387 ð. ì³æ Ïåðñ³ºþ ³ Ðèìîì íîâèé êàòîë³êîñ ²ñààê, ÿêèé îïèíèâñÿ íà òåðèòî𳿠ïåðñ³â, áóâ óâ'ÿçíåíèé, âíàñë³äîê ÷îãî â³ðìåíñüêà äåëåãàö³ÿ íå ïîòðàïèëà íà III Âñåëåíñüêèé Ñîáîð. Îäíàê ï³ñëÿ çâ³ëüíåííÿ ç â'ÿçíèö³ ²ñààê ñêëèêຠâ 435 ð. Àøò³øàòñüêèé Ñîáîð, íà ÿêîìó àíàôåìàòñòâóº Íåñòîð³ÿ, ï³äòâåðäæóþ÷è òèì ñàìèì êàíîí³÷íó ñèìôîí³þ ç îòöÿìè III Âñåëåíñüêîãî Ñîáîðó. Äî ðå÷³, íà öüîìó æ Ñîáîð³ áóëè ï³ääàí³ àíàôåì³ ùå Ôåîäîð Ìîïñóåò³éñüêèé ³ ijîäîð Òàðñ³éñüêèé, âíàñë³äîê ÷îãî â³ðìåíñüê³ îòö³ ï³øëè äàë³ îòö³â III Âñåëåíñüêîãî ñîáîðó – àäæå ºðåñü Ôåîäîðà áóäå çàñóäæåíà ëèøå íà V Âñåëåíñüêîìó Ñîáîð³. Àëå, ñòàâøè íåïðèìèðåííèìè ïðîòèâíèêàìè ºðåñ³ Íåñòîð³ÿ, â³ðìåíñüê³ áîãîñëîâè íåíàâìèñíî ñòâîðèëè öèì ïåðåäóìîâó äî ìîíîô³çèòñòâà. ÇÐÀÄÀ ÏÎ-ÃÐÅÖÜÊÈ Â³ä÷óòòÿ ñóñ³äñòâà ç òàêîþ ñèëüíîþ ºäèíîâ³ðíîþ äåðæàâîþ, ÿê ³çàíò³éñüêà ³ìïåð³ÿ, ïîðîäèëî ³ëþç³þ ó â³ðìåí, ùî â áóäü-ÿêèé êðèòè÷íèé ìîìåíò âîíè ìîæóòü ðîçðàõîâóâàòè íà ¿õ çàñòóïíèöòâî. Ó öüîìó ³ áóâ òðàã³çì ò³º¿ ñèòóàö³¿, â ÿê³é îïèíèâñÿ â³ðìåíñüêèé íàðîä, ³ ÿêà çàäàëà ïðîåêö³þ ðîçâèòêó ïîäàëüøèõ ì³æöåðêîâíèõ ñòîñóíê³â ì³æ ³çàíò³ºþ ³ ³ðìåí³ºþ.

451 ð³ê â ³ñòî𳿠Öåðêâè â³äîìèé ÿê ð³ê, â ÿêîìó â ì³ñò³ Õàëê³äîí³ ïðîõîäèâ IV Âñåëåíñüêèé Ñîáîð. Íà íüîìó áóëî çàñóäæåíî ìîíîô³çèòñòâî. Àëå ìàëî êîìó â³äîìèé òîé ôàêò, ùî â öüîìó æ ðîö³ ó ³ðìåí³¿ õðèñòèÿíè â³äñòîþâàëè ñâîþ â³ðó äàëåêî íå â áîãîñëîâñüêèõ äèñêóñ³ÿõ. Íà âèìîãó ïåðñèäñüêîãî öàðÿ â³äðåêòèñÿ â³ä õðèñòèÿíñòâà ³ ïðèéíÿòè çîðîàñòðèçì, â³ðìåíè, ç³áðàâøèñü íà íàðàäó â Àðòàøàò³, íàïèñàëè â³ä âñ³õ âåðñòâ íàñåëåííÿ ëèñò ç îá´ðóíòóâàííÿì â³äìîâè. Öå ³ ñïðîâîêóâàëî âòîðãíåííÿ ïåðñèäñüêî¿ àð쳿 äî ³ðìåí³¿. ³ðìåíè áóëè àáñîëþòíî âïåâíåí³, ùî ó â³éí³ ç ïåðñàìè çà â³ðí³ñòü Õðèñòó âîíè ä³éñíî îòðèìàþòü îá³öÿíó íàïåðåäîäí³ äîïîìîãó â³ä ³çàíò³¿. Ïðîòå ïåð-

ñè âæå âñòèãëè îòðèìàòè â³ä ³ìïåðàòîðà Ìàðê³àíà ïàðàëåëüíå çàâ³ðåííÿ ïðî íåâòðó÷àííÿ...

26 òðàâíÿ 451 ð. ãîëîâíîêîìàíäóþ÷èé ³ðìåíñüêîþ àð쳺þ Âàðäàí Ìàì³êîíÿí ³ 1036 âî¿í³â êðîâ'þ çàñâ³ä÷èëè ñâîþ â³ðí³ñòü õðèñòèÿíñüê³é â³ð³ â áîþ ç íåñóì³ðíî ñèëüí³øèì ïðîòèâíèêîì. Çàãèáë³ áóëè çàðàõîâàí³ äî ëèêó ñâÿòèõ, ÿê ³ êàòîë³êîñ ²îñèô, ÿêèé òàêîæ áóâ ñòðà÷åíèé ïåðñàìè òðîõè ï³çí³øå, – â 454 ð. Çðîçóì³ëî, ùî ³ì'ÿ ³ìïåðàòîðà Ìàðê³àíà ñòàëî íåíàâèñíèì â³ðìåíàì, ³ ñâîþ íåíàâèñòü äî âàñèëåâñà âîíè ïåðåíåñëè ³ íà õ³ä IV Âñåëåíñüêîãî Ñîáîðó. Íàñì³ëèìîñÿ ã³ïîòåòè÷íî ïåðåäáà÷èòè, ùî áóìåðàíã çðàäè, êîëèñü ïóùåíèé ³çàíò³ºþ â³äíîñíî õðèñòèÿíñüêî¿ Â³ðìåí³¿, ïîâåðíóâñÿ íàçàä äî Êîíñòàíòèíîïîëÿ â 1204 ð., êîëè äî éîãî ñò³í ï³ä³éøëè ç âèñîêîï³äíÿòèìè õðèñòèÿíñüêèìè ïðàïîðàìè, âèáëèñêóþ÷è íà ñîíö³ çáðîºþ ³ ãîëèìè ìå÷àìè, ëèöàð³ IV Õðåñòîâîãî ïîõîäó. Àäæå ³çàíò³ÿ áàãàòüîì çîáîâ'ÿçàíà ³ðìåí³¿. ² íå ëèøå âíàñë³äîê òîãî, ùî ³ìïåðàòîðñüêà ãâàðä³ÿ ñêëàäàëàñÿ ç â³ðìåí, ïîä³áíî äî òîãî, ÿê Ïàïñüêà ãâàðä³ÿ ó Âàòèêàí³ ñêëàäàºòüñÿ ç øâåéöàðö³â. Âçàãàë³, â³éñüêîâà ïîòóæí³ñòü, â³éñüêîâà îðãàí³çàö³ÿ ³ â³éñüêîâèé òàëàíò ³çàíò³¿ – çàñëóãà â³ðìåí, ÿê âîºíà÷àëüíèê³â, òàê ³ ïðîñòèõ ñîëäàò³â. ³ðìåíñüê³ ï³ø³ çàãîíè ³ â³ðìåíñüêà êàâàëåð³ÿ ââàæàëèñÿ êðàùèìè ÷àñòèíàìè â³çàíò³éñüêî¿ àð쳿, ñàìîâ³ääàíèìè ñâîºìó ³ìïåðàòîðîâ³. Äî ðå÷³, ç³ âñ³õ ³ìïåðàòîð³â ³çàíò³éñüêî¿ ³ìïå𳿠54, à öå – 67 %, áóëè â³ðìåíàìè. ², ÿê íàñë³äîê, äåÿê³ ³ñòîðèêè ââàæàþòü, ùî ñàìå óñóíåííÿ â³ðìåí â³ä êåð³âíèöòâà áîéîâèìè ÷àñòèíàìè íàïåðåäîäí³ IV Õðåñòîâîãî ïîõîäó ³ áóëî ïðè÷èíîþ ïîðàçêè ï³ä íàòèñêîì òóðîê. Ì²Æ ÌÎËÎÒÎÌ ² ÊÎÂÀÄËÎÌ Ó ³ñòîðèêà Íåéëà Ôîëêíåðà â éîãî êíèç³ «Àïîêàë³ïñèñ, àáî Ïåðøà ²óäåéñüêà â³éíà» ÿ êîëèñü ïðî÷èòàâ, ùî ³ðìåí³ÿ áóëà ñâîãî ðîäó «Ïîëüùåþ Äðåâíüîãî Ñõîäó». ijéñíî, ³ðìåí³ÿ ìàëà íàñò³ëüêè âàæëèâå ñòðàòåã³÷íå çíà÷åííÿ, ùî ñïîê³éíå æèòòÿ êðà¿íè ïîñò³éíî ïîðóøóâàëè

22 â³éñüêîâ³ ìàðø³ àðì³é ³ìïåð³é, ì³æ ÿêèìè äîâîäèëîñÿ ³ñíóâàòè ³ðìåí³¿. Íà æàëü, ìàéäàí÷èêîì äëÿ ç'ÿñóâàííÿ ñòîñóíê³â ì³æ íàääåðæàâàìè â á³ëüøîñò³ âèïàäê³â âèáèðàëàñÿ ñàìà æ áóôåðíà ³ðìåí³ÿ, ùî â áàãàòüîõ êîíôë³êòàõ ïðèòÿãóâàëàñÿ ÿê îäí³ºþ, òàê ³ ³íøîþ ñòîðîíîþ. «Â³ðìåí íåìîæëèâî ïåðåìîãòè, ¿õ ïîòð³áíî ðîçä³ëÿòè» – ö³ ñëîâà âèãîëîñèâ â IV ñò äî Ð.Õ. ïîòåðï³ëèé ïîðàçêó ó ³ðìåí³¿ öàð Äàð³é I. Öÿ äîêòðèíà âèÿâèëàñÿ íå ïðîñòî 䳺âîþ, àëå ³ ïîçà÷àñîâîþ – íà ñòîë³òòÿ. ϳñëÿ ïåðøîãî ðîçïîä³ëó ³ðìåí³¿ â 387 ð. ì³æ Ðèìñüêîþ ³ìïåð³ºþ ³ Ïàðô³ºþ ¿¿ íàðîä ùå íå îäèí ðàç ïåðåæèâàâ ïîä³áíå ïåðåêðîþâàííÿ ì³æ íàääåðæàâàìè. Òàê, äðóãèé ðîçïîä³ë òåðèòî𳿠³ðìåí³¿ ñòàâñÿ â 591 ð., àëå âæå ì³æ ³çàíò³éñüêîþ ³ìïåð³ºþ ³ Ñàñàí³äñüêîþ Ïåðñ³ºþ. Âïðîäîâæ âñüîãî öüîãî ïåð³îäó â³ðìåíè íå çäàâàëèñÿ ³, çáåð³ãàþ÷è â³ääàí³ñòü â³ð³ â Õðèñòà, áîðîëèñÿ çà ñâîþ íåçàëåæí³ñòü. Ñâ³ä÷åííÿì öüîìó ìîæå áóòè ñòâîðåííÿ ³ ³ñíóâàííÿ ʳë³ê³éñüêîãî ³ðìåíñüêîãî öàðñòâà â îòî÷åíí³ Ñåëüäæóêñüêîãî ²êîí³éñüêîãî ñóëòàíàòó, ÿêîìó íå çìîãëà ïðîòèñòîÿòè ³çàíò³éñüêà ³ìïåð³ÿ. Ôàêòè÷íî öüîìó õðèñòèÿíñüêîìó îñòð³âöþ ñóäèëîñÿ ñòàòè äðóãîþ áàòüê³âùèíîþ â Ìàë³é À糿 ðîçñ³ÿíèõ â³ðìåí. Ñàìå ñþäè ç ì³ñòà Àí³ áóâ ïåðåíåñåíèé Ïðåñòîë Êàòîë³êîñà. Çíàõîäÿ÷èñü â ìóñóëüìàíñüêîìó îòî÷åíí³, êíÿç³ Â³ðìåíñüêî¿ Ê³ë³ê³¿ ÷åêàíèëè ñâî¿ çîëîò³, ñð³áí³ ³ ì³äí³ ìîíåòè ç³ ñâî¿ì çîáðàæåííÿì ³ ëåãåíäîþ (íàïèñîì) â³ðìåíñüêîþ ìîâîþ. Ñàìå ó öåé ïåð³îä âñòàíîâëþþòüñÿ òîðã³âåëüí³ çâ'ÿçêè ç Âåíåö³ºþ ³ Ãåíóºþ. Âðàæàþ÷å, àëå êîëè â XIII ñò Ìàìåëþêñüêà ªãèïåòñüêà äåðæàâà îäíó çà îäíîþ çàâîþâàëà ñòâîðåí³ õðåñòîíîñöÿìè â Ïàëåñòèí³ äåðæàâè, ºäèíîþ õðèñòèÿíñüêîþ äåðæàâîþ íà Áëèçüêîìó Ñõîä³ çàëèøàëîñÿ ³ðìåíñüêå öàðñòâî ʳë³ê³éñüêå! ² ëèøå â 1375 ð. ìàìåëþêàì óäàëîñÿ âñå æ çëîìèòè îï³ð â³ðìåí, ³ õðèñòèÿíñüêà ʳë³ê³ÿ ëÿãëà – â³ðìåíñüêèé íàðîä âòðàòèâ äåðæàâí³ñòü á³ëüø í³æ íà 500 ðîê³â.

1386, 1394, 1398, 1403 – öå ðîêè, â ÿê³ àðì³ÿ Òàìåðëàíà ñïóñòîøóâàëà ³ðìåí³þ, âíàñë³äîê ÷îãî âåëèêà ÷àñòèíà íàñåëåííÿ áóëà çíèùåíà.

1453 ð. – ð³ê çàõâàòó Êîíñòàíòèíîïîëÿ òóðêàìè-îñìàíàìè, ï³ñëÿ ÷îãî Îñìàíñüêà Òóðå÷÷èíà ïåðåòâîðèëàñÿ íà ñèëüíó äåðæàâó Áëèçüêîãî Ñõîäó, ï³ä ÷èºþ âëàäîþ îïèíèëèñÿ Áàëêàíñüê³ êðà¿íè ³ âñÿ Ìàëà Àç³ÿ. Òðåò³é ðîçïîä³ë òåðèòî𳿠áàãàòîñòðàæäàëüíî¿ Â³ðìåí³¿ áóâ ÿêðàç ³ çðîáëåíèé â 1555 ð. ì³æ Îñìàíñüêîþ Òóðå÷÷èíîþ ³ Ñåôåâ³äñüêèì ²ðàíîì, à â 1639 ð. ï³ñëÿ íàñèëüíèöüêî¿ äåïîðòàö³¿ 300 òèñÿ÷ â³ðìåí äî ²ðàíó â³äáóâñÿ ÷åòâåðòèé ïåðåä³ë ³ðìåí³¿. ²ÐÌÅÍÑÜÊÈÉ ÐÅÍÅÑÀÍÑ Íå äèâëÿ÷èñü íà òàêó òðàã³÷íó äîëþ ³ðìåí³¿ (àâòîð æàëêóº, ùî íå ìîæå òóò çóïèíèòèñÿ äåòàëüí³øå), ñàìå â öåé ïåð³îä â³ðìåíñüêà êóëüòóðà ³ ìèñòåöòâî

¹ 62 2015 ïåðåæèâàëè ñâ³é Ðåíåñàíñ. Ñàìå ó öåé ïåð³îä ç X ïî XIV ñòîë³òòÿ áóëî ñòâîðåíî áàãàòî øåäåâð³â öåðêîâíî¿ õîðîâî¿ ìóçèêè. Äî ðå÷³, â öåé æå ÷àñ áóëè âèíàéäåí³ «Õàçè» – ñïåö³àëüíà ñèñòåìà çíàê³â äëÿ çàïèñó ìóçèêè, ôàêòè÷íî àíàëîã íàøèõ äàâíüîðóñüêèõ êðþê³â. Ðîçêâ³òëà â³ðìåíñüêà àðõ³òåêòóðà. Ó öåé ïåð³îä áóëè çâåäåí³ õðàìè â Ñàíà³í³, Àõïàò³, Êå÷àðèñ³, Àãàðöèí³, Ãîøîâàíö³, à òàêîæ âèðóáàíèé â ñêàëüíîìó ìàñèâ³ çíàìåíèòèé ìîíàñòèðñüêèé êîìïëåêñ â Ãåãàðä³. Íàïåâíî, íàéâ³äîì³øèì àðõ³òåêòîðîì öüîãî ÷àñó ìîæíà íàçâàòè àðõ³òåêòîðà Òðäàòà. Ñàìå â³í âçÿâñÿ çà ðåêîíñòðóêö³þ çðóéíîâàíîãî çåìëåòðóñîì êóïîëó õðàìó Ñâÿòî¿ Ñîô³¿ â Êîíñòàíòèíîïîë³, êîëè éîãî ãðåöüê³ êîëåãè âèçíàëè ñâîº áåçñèëëÿ. ³äíîâëåíèé Òðäàòîì êóïîë Ñâÿòî¿ Ñîô³¿ òðèìàºòüñÿ äî öüîãî ÷àñó! Ìàëî õòî çíàº, ùî äî â³äêðèòòÿ â 1200 ð. â Ïàðèæ³ ïåðøîãî â ªâðîï³ óí³âåðñèòåòó, ó ³ðìåí³¿ âæå ³ñíóâàëè éîãî àíàëîãè, ³ìåíîâàí³ Âàðäàïåòàðàíè (âèù³ øêîëè), äå âèâ÷àëèñÿ «7 â³ëüíèõ ìèñòåöòâ». Îêðåìî áóëè ìåäè÷í³ âàðäàïåòàðàíè. À Ãëàäçîðñüêèé âàðäîïåòàðàí â 1280 ð. çà ºâðîïåéñüêèì çðàçêîì ïåðøèì ó ³ðìåí³¿ îòðèìàâ òèòóë óí³âåðñèòåòó, ìàþ÷è äâà ôàêóëüòåòè: áîãîñëîâñüêèé ³ þðèäè÷íèé. ³äðîäæåííÿ ïåðåæèâàëà ³ ë³òåðàòóðà. Ñàìå ó öåé ïåð³îä Ãðèãîð Íàðåêàö³ íàïèñàâ «Êíèãó ñêîðáîòíèõ ï³ñíåñï³â³â», ÿêà ñüîãîäí³ ïåðåâåäåíà íà áàãàòî ìîâ ñâ³òó. Êàæó÷è ïðî òàëàíò àðõ³òåêòîðà Ìàíâåëà, òâîðöÿ õðàìó Ñóðá Õà÷ (Ñâÿòèé Õðåñò) ³ ïîðòîâî¿ ãàâàí³ íà îñòðîâ³ Àõòàìàð, íå ìîæíà íå çãàäàòè ïðî çíàìåíèò³ â³ðìåíñüê³ «õà÷êàðè», ÿê³ ñòâîðèëà öÿ òàëàíîâèòà ëþäèíà. Õà÷êàðè – öå îñîáëèâèé, ÷èñòî â³ðìåíñüêèé âèä êàì'ÿíîãî äåêîðàòèâíîïðèêëàäíîãî ìèñòåöòâà. Ó öåíòð³ ïîì³ùàâñÿ âèòîí÷åíî ïðèêðàøåíèé óçîðàìè ³ ïåðåïëåòåííÿì ë³í³é õðåñò. Ïðè÷îìó, æîäåí õà÷êàð, íàâ³òü îäíîãî ³ òîãî æ ìàéñòðà, íå ïîâòîðþâàâñÿ! ÂÀÐÄÎÏÅÒ ÌÅÑÐÎÏ ÌÀØÒÎÖ Ùî íåîáõ³äíî â³äâ³äàòè â ñó÷àñí³é ³ðìåí³¿ ëþäèí³, ÿêà õî÷å ïîçíàéîìèòèñÿ ç ö³ºþ êðà¿íîþ áëèæ÷å, òàê öå Ìàòåíàäàðàí – ãîëîâíå ñõîâèùå êíèã. ×îãî íå áóëî â ³ñòî𳿠â³ðìåíñüêî¿ êíèãè, òàê öå ìàíóñêðèïò³â, ÿê³ ñêà÷óâàëè â ðóëîí. Ïåðø³ çðàçêè â³ðìåíñüêèõ êíèã V-VI ñò., ùî ä³éøëè äî íàñ, çáðîøóðîâàí³, ïðîøèò³ ³ ìàþòü ïàë³òóðêó. ³ðìåíñüêà òðàäèö³ÿ ïîâ'ÿçóº ñòâîðåííÿ â³ðìåíñüêî¿ ïèñåìíîñò³ ç ïèñüìîâèì ïåðåêëàäîì êíèã Ñâÿùåííîãî Ïèñàííÿ (ïåðøà êíèãà Ñâÿùåííîãî Ïèñàííÿ, ïåðåêëàäåíà ç ñèð³éñüêî¿ ìîâè íà â³ðìåíñüêó, – êíèãà Ïðèò÷.). Õî÷à äî ïîÿâè íîâîãî àëôàâ³òó «Åðêàòàã³ð» îêð³ì êëèíîïèñó, àðàì³éñüêî¿ ³ ãðåöüêî¿ ìîâè ó â³ðìåí áóâ ñâ³é ñïîñ³á ïèñüìà. Àëå, íà æàëü, æîäíèõ åï³ãðàô³÷íèõ ñâ³äîöòâ ³ àðòåôàêò³â ç ô³êñàö³ºþ äðåâí³õ çàïèñ³â äî íàøîãî ÷àñó íå çáåðåãëîñÿ.

Ìåñðîï Ìàøòîö – ëþäèíà, ÿê³é íàëåæèòü ñòâîðåííÿ â³ðìåíñüêîãî àëôàâ³òó. Ñüîãîäí³ â³ðìåíè, ÷èòàþ÷è ãàçåòè, â³äïðàâëÿþ÷è ñìñ-ïîâ³äîìëåííÿ, ³íêîëè íàâ³òü íå çàìèñëþþòüñÿ, ÿêèì ñêàðáîì âîíè âîëîä³þòü. Êîëèñü â³äîìèé ë³íãâ³ñò Ìåéåð ñêàçàâ ïðî òå, ùî «â³ðìåíñüêèé àëôàâ³ò – öå øåäåâð». ijéñíî, óí³êàëüí³ñòü â³ðìåíñüêî¿ àçáóêè ç 36 áóêâ ïîëÿãຠâ òîìó, ùî â àëôàâ³ò³ â³ðìåí êîæíîìó ñèìâîëó â³äïîâ³äຠïåâíèé çâóê ³ íàâïàêè. Óí³êàëüí³ñòü â³ðìåíñüêîãî àëôàâ³òó, ñòâîðåíîãî Ìåñðîïîì Ìàøòîöåì, ùå ïîëÿãຠ³ â òîìó, ùî êîæíà áóêâà (äî ðå÷³, ÿê ³ â öåðêîâíîñëàâÿíñüê³é ìîâ³), çàáåçïå÷åíà ñâî¿ì ÷èñëîâèì çíà÷åííÿì, ³ â³äíîñíî íåäàâíî æóðíàë³ñò ³ äîñë³äíèê Åäóàðä Àÿíÿí ñêëàâ ÷èñëîâ³ êîäè áóêâ ó â³ðìåíñüêèõ íàçâàõ ìåòàë³â ³ îòðèìàâ â òî÷íîñò³ ò³ ÷èñëà, ùî ïðîñòàâëåí³ Ìåíäå뺺âèì ó âåðõí³õ êóòàõ åëåìåíò³â éîãî òàáëèö³ ÿê

àòîìí³ çàðÿäè òèõ æå õ³ì³÷íèõ åëåìåíò³â. Íàïðèêëàä, çîëîòî (àðì. âîñêè) – 79; ñâèíåöü (àðì. àð÷è÷) – 82, òîáòî òàê, ÿê â ïåð³îäè÷í³é ñèñòåì³. Àäæå Ìåñðîï Ìàøòîö íå ïðèäóìóâàâ ñë³â ³ òèì á³ëüøå – â³ðìåíñüêó ìîâó, â³ê ÿêî¿ íà áàãàòî òèñÿ÷ ðîê³â ñòàðø³ çà îô³ö³éíó äàòó ñòâîðåííÿ â³ðìåíñüêîãî àëôàâ³òó – 405 ð.! ϳçí³øå Ìåñðîï Ìàøòîö íàáèðຠøêîëó ³ çà äîïîìîãîþ 100 ó÷í³â ïåðåêëàäຠâ³ðìåíñüêîþ ìîâîþ ç ñèð³éñüêî¿ êíèãè Ñâÿùåííîãî Ïèñàííÿ. ³ðìåíñüêèé ïåðåêëàä Á³á볿 íàçâàíèé Êðîñîì «Êîðîëåâîþ ïåðåêëàäó». ² íå çâàæàþ÷è íà òå, ùî ñüîãîäí³ ô³ëîëîãè çàäàþòüñÿ ïèòàííÿì: ÷è çàëèøèëîñÿ õî÷ ùîñü â³ä ïåðâèííîãî ïåðåêëàäó Á³á볿 ç ñèð³éñüêî¿, àäæå â 432 ð. äî ³ðìåí³¿ ïîòðàïëÿº ãðåöüêèé ïåðåêëàä «LXX», òåêñò ÿêîãî áóâ çãîäîì ïîãîäæåíèé ç ïåðâèííèì âàð³àíòîì, ïðàöÿ Ìåñðîïà Ìàøòîöà ïîçà ñóìí³âîì íåàáèÿêà, çà ùî Ìåñðîï ïåðøèé îòðèìóº òèòóë Âàðäàïåò («ìàåñòðî») – â÷èòåëü Öåðêâè. Ö³êàâå òå, ùî íå âñ³ ºïèñêîïè ³ êàòîë³êîñè-ïàòð³àðõè âîëîä³ëè öèì çâàííÿì. Ïðèì³òíî, ùî ñüîãîäí³ ó âñüîìó ñâ³ò³ â ìóçåÿõ ³ á³áë³îòåêàõ çáåð³ãàºòüñÿ áëèçüêî 30000 â³ðìåíñüêèõ ðóêîïèñíèõ êíèã – öå ëèøå ò³ ðóêîïèñè, ÿê³ çáåðåã-

23

¹ 62 2015 ëèñÿ. À ÿêùî âðàõóâàòè, ùî çà âñþ ³ñòîð³þ ³çàíò³¿ áóëî ñòâîðåíî áëèçüêî 50000 ðóêîïèñíèõ ôîë³àíò³â – öåé ôàêò ùå á³ëüøå âèêëèêຠïîøàíó äî â³ðìåí, ÿê êíèãîëþáèâî¿ ÷èòàþ÷î¿ íàö³¿. ßê ïðèïóùåííÿ, ìè ìîæåìî çâ'ÿçàòè òàêó âåëèêó ê³ëüê³ñòü ðóêîïèñ³â, ùî çáåðåãëèñÿ, ç òèì, ùî ñàìå ó â³ðìåíñüêèõ êàë³ãðàô³â, ÿê³ ïèñàëè ï³ä äèêòóâàííÿ àâòîðà, ³ ïåðåïèñóâà÷³â êíèã íà äóæå ðàíí³é ñòà䳿 ç'ÿâèëîñÿ «íîó-õàó» ñâîãî ÷àñó, çàâäÿêè ÷îìó âîíè áóëè çâ³ëüíåí³ â³ä áåçïåðåñòàííîãî ìàêàííÿ ïåðà â ÷îðíèëüíèöþ. Çâè÷íå ïåðî ïèñàðÿ ó â³ðìåí â ðåçóëüòàò³ òåõí³÷íî¿ åâîëþö³¿ áóëî ïåðåòâîðåíå íà ïåðøèé ïðîòîòèï «àâòîðó÷êè» – áóëüáàøêó ç ÷îðíèëîì, ïðèêð³ïëåíó äî âåðõíüî¿ ÷àñòèíè ïåðà-êàëàìà. Òàê, â çàâåðøàëüíèõ ãëàâàõ ðóêîïèñ³â â³ðìåíñüê³ ïèñàð³ ÷àñòî õâàñòàþòü: «Êîæíîãî ðàçó, íàáðàâøè ÷îðíèëî â êàëàì, ïèñàâ 900, íàâ³òü 920-930 ³ á³ëüøå áóêâ».

õàííÿì ï³äòðèìàòè âèçâîëüíó êàìïàí³þ ïðîòè òóðîê ³ ïåðñ³â. Ö³ºþ àó䳺íö³ºþ áóâ ïîêëàäåíèé ïî÷àòîê áàãàòüîì ñïðîáàì ç áîêó ðîñ³éñüêîãî ïðåñòîëó äîïîìîãòè áàãàòîñòðàæäàëüíîìó â³ðìåíñüêîìó íàðîäîâ³. ² ëèøå ÷åðåç ñòîë³òòÿ â õîä³ I ³ II ðîñ³éñüêî-ïåðñèäñüêèõ âîºí çà ó÷àñòþ â³ðìåíñüêîãî äîáðîâ³ëü÷îãî îïîë÷åííÿ áóëè äîñÿãíóò³ ïåðø³ ïåðåìîãè ïî çâ³ëüíåííþ ³ðìåí³¿ ³ ïîâåðíåííþ â³ðìåíñüêîãî íàñåëåííÿ ç ³ðàíñüêîãî ïîëîíó. Àëå âñå æ çíà÷íà ÷àñòèíà – ã³ðñüêà, çàõ³äíà ³ðìåí³ÿ (Ñàñóí, Çåéòóí) – ç â³ðìåíñüêèì íàñåëåííÿì ïðîäîâæóâàëà çàëèøàòèñÿ â ìóñóëüìàíñüê³é ³çîëÿö³¿ Îñìàíñüêî¿ Òóðå÷÷èíè.

ϳñëÿ ïàä³ííÿ ʳë³ê³éñüêîãî öàðñòâà Ïðåñòîë Êàòîë³êîñà ïîâåðòàºòüñÿ äî ³ðìåí³¿, ³ ç 1441 ð. ï³ñëÿ îáðàííÿ íîâîãî Ïðåäñòîÿòåëÿ ðåçèäåíö³ÿ Êàòîë³êîñà âñ³õ â³ðìåí çíàõîäèòüñÿ äî öüîãî äíÿ â Å÷ì³àäç³í³. Êàòîë³êîñè –– äóõîâí³ ë³äåðè â³ðìåíñüêîãî íàðîäó – âïðîäîâæ ³ñòî𳿠õðèñòèÿíñüêî¿ Â³ðìåí³¿ ïðàãíóëè äîêëàäàòè âñ³ çóñèëëÿ, àáè â³ðìåíñüêèé íàðîä â íàéêðèòè÷í³øèõ ñèòóàö³ÿõ çàëèøàâñÿ â³ääàíèì Õðèñòó ³ Éîãî Öåðêâ³. Îñîáèñòèì ïðèêëàäîì ³ ìîëèòîâíîþ ï³äòðèìêîþ êàòîë³êîñè äîïîìàãàëè â³ðìåíñüêîìó íàðîäîâ³ áóòè â³ðíèìè ³ ñâî¿é çåìí³é ³ò÷èçí³. Òàê, ïåð³îä ÷åðãîâîãî ïåðåä³ëó â³ðìåíñüêî¿ çåìë³ ì³æ òóðåöüêèì ñóëòàíîì ³ øàõîì Ïåðñ³¿ ñàìå êàòîë³êîñè (Ñòåïàíîñ Ñàëìàñòåö³, ̳êàºë Ñåáàñòàö³, Àêîï Äæóãàºö³), ÿê³ íå âòðà÷àþòü íà䳿 íà ïîâåðíåííÿ íåçàëåæíîñò³ â 1547, 1562, 1677 ðð. ³ òàê äàë³, ³í³ö³þâàëè çâåðíåííÿ äî óðÿä³â ºâðîïåéñüêèõ äåðæàâ. Àëå ªâðîïà, íå çàö³êàâëåíà â äîïîìîç³ â³ðìåíàì, ìîâ÷àëà. Ðîç÷àðóâàâøèñü â ïîë³òèö³ ºâðîïåéñüêèõ ìîíàðõ³â, àëå âñå æ íå âòðà÷àþ÷è íà䳿, â 1701 ð. â³ðìåíñüêà äåëåãàö³ÿ íà ÷îë³ ç ²ñðàåëåì Îð³ çâåðòàºòüñÿ äî ðîñ³éñüêîãî ³ìïåðàòîðà Ïåòðà I ç ïðî-

Ó 1908 ð. ï³ñëÿ äåðæàâíîãî ïåðåâîðîòó â Òóðå÷÷èí³ ³ ï³ñëÿ ñêèäàííÿ êðèâàâîãî ðåæèìó Àáäóë Õàì³äà II äî âëàäè ïðèéøëà ïàðò³ÿ ìëàäîòóðîê. Ó â³ðìåí ç'ÿâèëàñÿ çíîâ íàä³ÿ íà äîâãîî÷³êóâàíå â³äíîâëåííÿ ïðàâîâîãî ð³âíîïðàâ'ÿ õðèñòèÿí â íîâ³é êðà¿í³. Àëå 1909 ð. áóâ îçíàìåíîâàíèé ìàñîâèì âèíèùóâàííÿì â³ðìåíñüêîãî íàñåëåííÿ â ʳë³ê³¿ ç ìîâ÷àçíî¿ çãîäè íîâîãî óðÿäó. Çàãèíóëî 30 òèñÿ÷ îñ³á. Öå áóëî ñòðàøíèì ïî÷àòêîì òîòàëüíîãî ïëàíîì³ðíîãî çíèùåííÿ â³ðìåíñüêîãî íàðîäó. Ïî䳿, ùî ðîçâåðòàëèñÿ, äóæå ïîä³áí³ òèì, ùî ñòàíóòüñÿ ÷åðåç äâà äåñÿòèë³òòÿ â íàö³îíàë-ñîö³àë³ñòè÷í³é ͳìå÷÷èí³. Âàæêî ï³ä³áðàòè ñëîâà äëÿ îïèñó òîãî, ùî ñòàëîñÿ â öåé òðàã³÷íèé òðèð³÷í³é ïåð³îä ç 1915 ïî 1918 ðð. Î÷åâèäíî, ùî íàïåðåäîäí³ (â 1911 ð.) â³äáóëàñÿ òàºìíà íàðàäà â Ñàëîí³êàõ ïàðò³¿ ìëàäîòóðîê, íà ÿê³é áóëî ïðèéíÿòî ð³øåííÿ îòóðå÷èòè âñ³õ ï³ääàíèõ Òóðå÷÷èíè, à õðèñòèÿí çíèùèòè, çíàéøëî ïðàêòè÷íå âò³ëåííÿ â ãåíîöèä³, çä³éñíåíîìó çà ïåâíèì ïëàíîì. ³ðìåí³ÿ âòðàòèëà 1,5 ì³ëüéîíà ñâî¿õ ñèí³â ³ äîíüîê. Î÷åâèäåöü öèõ çâ³ðñòâ â³äîìèé â³ðìåíñüêèé êîìïîçèòîð-ñâÿùåíèê Êîì³òàñ âòðàòèâ ðîçóì...

ÃÅÍÎÖÈÄ Ïðè çì³í³ áóäü-ÿêîãî óðÿäó íàñåëåííÿ ïîâ'ÿçóº ñâîº ìàéáóòíº ç òèìè ìð³ÿìè, ÿê³ ëåë³ÿëèñÿ íàä³ÿìè íà çì³íó ãí³òþ÷îãî ñüîãîäåííÿ.

Òðàã³÷íà ³ ñóìíà äîëÿ â³ðìåíñüêîãî íàðîäó, ïîâ'ÿçàíà ç ïîñò³éíîþ áîðîòüáîþ, ìîæå áóòè â³ä÷óòà ³ ïåðåæèòà òèì, õòî íàâ³òü âïåðøå ÷óº ìåëîä³þ òàêîãî ìóçè÷íîãî ³íñòðóìåíòó, ÿê äóäóê. Çîâí³ â³í íàãàäóº çâè÷àéíó ôëåéòó, àëå ÿêà âåëè÷íà ìàã³ÿ çâóêó öüîãî ³íñòðóìåíòó, ùî íå çàëèøຠáàéäóæèì íàâ³òü íàé÷åðñòâ³øå ³ íàéáàéäóæ³øå ñåðöå! Êîìïîçèòîð XX ñò Àðàì Õà÷àòóðÿí äóæå ºìêî ñêàçàâ: «Äóäóê – öå ºäèíèé ³íñòðóìåíò, ÿêèé çàñòàâëÿº ìåíå ïëàêàòè». ÇÀ̲ÑÒÜ ÂÈÑÍÎÂÊÓ. ßÊŠ²ÄÍÎØÅÍÍß ÌÀª ÎÁÐÀÇ ÍÅÐÓÊÎÒÂÎÐÍÎÃÎ ÑÏÀÑÀ ÄΠ²ÐÌÅͲ¯? Ìàéæå â êîæíîìó ïðàâîñëàâíîìó õðàì³ íàøî¿ â³ò÷èçíè º çðèìå íàãàäóâàííÿ ïðî ³ðìåí³þ – êðà¿íó íàä³é îíîâëåíîãî ëþäñòâà, êðà¿íó á³áëåéñüêî¿ âåñåëêè. Öå òàêèé óëþáëåíèé íàøèì ïðàâîñëàâíèì íàðîäîì îáðàç Íåðóêîòâîðíîãî Ñïàñà. ßêèé òóò çâ'ÿçîê ç ³ðìåí³ºþ? Ñüîãîäí³øíÿ ñòîëèöÿ ªðåâàí º çà ðàõóíêîì äâàíàäöÿòîþ ñòîëèöåþ ³ðìåí³¿. ϳä ÷àñ çåìíîãî æèòòÿ Õðèñòà Ñïàñèòåëÿ ñàìå Åäåñà áóëà ñòîëüíèì ãðàäîì, ùî êîëèñü âðàçèâ ñâîºþ êðàñîþ Îëåêñàíäðà Ìàêåäîíñüêîãî äî òàêî¿ ì³ðè, ùî äîíüêó, ÿêà íàðîäèëàñÿ, â³í íàçâàâ íà ÷åñòü öüîãî ì³ñòà – Åäåñà. Òàê îò, çã³äíî ïåðåäàííÿ, ñþäè, äî ³ðìåí³¿, â ñâîºìó ïîñëàíí³ çà äåê³ëüêà ì³ñÿö³â äî Ðîçï'ÿòòÿ öàð Àáãàð (Àâãàðü) çàïðîøóâàâ ²ñóñà Õðèñòà: «×óâ ÿ òàêîæ, ùî áàãàòî õòî íàð³êàþòü íà Òåáå ³ õî÷óòü çðàäèòè Òåáå ³ â³ääàòè òåáå íà òîðòóðè. Ó ìåíå º íåâåëèêå, àëå êðàñèâå ì³ñòî, éîãî äîñèòü áóëî á äëÿ íàñ îáîõ». Îñü òàê ïðîñòî ç õàðàêòåðíîþ äëÿ â³ðìåí ãîñòèíí³ñòþ ùèðî çàïðîøóâàâ öàð Àáãàð Ñïàñèòåëÿ. Ãîñïîäü ó â³äïîâ³äü íà òàêå ÷èñòå ³ â³äêðèòå çàïðîøåííÿ â³äïðàâèâ óáðóñ (ïëàò), íà ÿêîìó ïðîÿâèâñÿ â³äáèòîê Éîãî îáëè÷÷ÿ. Òàê ç'ÿâèâñÿ â ³ñòî𳿠³êîíîãðàô³¿ ïåðøèé îðèã³íàëüíèé Íåðóêîòâîðíèé Îáðàç. Ó öüîìó ïåðåäàíí³ – âåñü â³ðìåíñüêèé íàðîä ç³ âñ³ìà õàðàêòåðíèìè äëÿ öüîãî íàðîäó ÿêîñòÿìè: ïðèâ³òí³ñòþ, ùèð³ñòþ, â³ääàí³ñòþ Õðèñòó. ßêîñòÿìè, ÿê³ â³ðìåíè çáåðåãëè äî ñüîãîäí³øíüîãî äíÿ. ³äâ³äóþ÷è ³ðìåí³þ, ÿ çâåðíóâ óâàãó íà òå, ùî çóñòð³òè îáðàæåíó àáî ðîçëþ÷åíó ëþäèíó òóò ìàéæå íåìîæëèâî. Âñ³ æâàâ³ ³ ÷èìîñü íàòõíåíí³. Ëþäè äîáðîçè÷ëèâ³. Ó âñ³õ æèâ³ î÷³, ùî ãðàþòü ïðèðîäíîþ íåîáðàçëèâîþ õèòðèíêîþ. Ìèìîâîë³ çãàäóºø ñëîâà Îñèïà Ìàíäåëüøòàìà: «Æèòòºâå íàïîâíåííÿ â³ðìåí, ¿õ ãðóáà ëàñêàâ³ñòü, ¿õ áëàãîðîäíà òðóäîâà ê³ñòêà, ¿õ íåç'ÿñîâíà â³äðàçà äî âñÿêî¿ ìåòàô³çèêè ³ ïðåêðàñíà ôàì³ëüÿðí³ñòü ç³ ñâ³òîì ðåàëüíèõ ðå÷åé – âñå öå ãîâîðèëî ìåí³: òè íå ñïèø, íå á³éñÿ ñâîãî ÷àñó, íå ëóêàâ.». Ïðîò. Îëåã ÑÊÍÀÐ Ìàòåð³àë îïóáë³êîâàíèé â àâòîðñüê³é ðåäàêö³¿

24

¹ 62 2015

КАЛЕНДАР ПОСТІВ 2016

ñ³÷.

ëþò.

áåð.

êâ³ò. òðàâ. ÷åðâ. ëèï. ñåðï. âåð. æîâò. ëèñò. ãðóä.

1

Ïò.

Ïí.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

1

2

Ñá.

Âò.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

2

3

Íä.

Ñð.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

3

4

Ïí.

×ò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

4

5

Âò.

Ïò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

5

6

Ñð.

Ñá.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

6

7

×ò.

Íä.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

7

8

Ïò.

Ïí.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

8

9

Ñá.

Âò.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

9

10

Íä.

Ñð.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

10

11

Ïí.

×ò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

11

12

Âò.

Ïò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

12

13

Ñð.

Ñá.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

13

14

×ò.

Íä.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

14

15

Ïò.

Ïí.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

15

16

Ñá.

Âò.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

16

17

Íä.

Ñð.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

17

18

Ïí.

×ò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

18

19

Âò.

Ïò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

19

20

Ñð.

Ñá.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

20

21

×ò.

Íä.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

21

22

Ïò.

Ïí.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

22

23

Ñá.

Âò.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

23

24

Íä.

Ñð.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

24

25

Ïí.

×ò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Íä.

25

26

Âò.

Ïò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

26

27

Ñð.

Ñá.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Âò.

27

28

×ò.

Íä.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

Ñð.

28

29

Ïò.

Ïí.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

×ò.

29

30

Ñá.

Ñð.

Ñá.

Ïí.

×ò.

Ñá.

Âò.

Ïò.

Íä.

Ñð.

Ïò.

30

31

Íä.

×ò.

Íä.

Ñð.

Ñá.

31

ì. ʳðîâîãðàä /ªëèñàâåòãðàä/

Çàñíîâíèê ³ âèäàâåöü – ðåã³îíàëüíå ãðîìàäñüêî– ïðîñâ³òíèöüêå òîâàðèñòâî

“Православна просвіта”

ãîëîâà òîâàðèñòâà –

ªâãåí³é Áàõìà÷ Ñâ³äîöòâî ïðî äåðæàâíó ðåºñòðàö³þ ñå𳿠Êà ¹ 0211– Ó â³ä 14.12.1998 Набір і верст а видавничо о центр това– риства “Православна просвіта”. Надр – овано приватним підприємцем О.Калічем. На лад 3000 прим.

Âò.

ÐÅÄÀÊÖ²ÉÍÀ ÊÎËÅÃ²ß До с лад ред оле ії входять педпрацівнии, священи и УПЦ, а тивісти ромадсь их ор анізацій. Всі члени ред оле ії працюють безоштовно (на ромадсь их засадах).

³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê – Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà Ëèñòóâàííÿ ç ÷èòà÷àìè – ëèøå íà ñòîð³íêàõ ãàçåòè. Ïîãëÿäè àâòîð³â íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç ïîãëÿäàìè ðåäàêö³¿. Ïðè âèêîðèñòàíí³ ìàòåð³àë³â ãàçåòè â ³íøèõ âèäàííÿõ ïðîñèìî ïîñèëàòèñÿ íà íå¿.

Ïí.

2016

Ïîøòîâà àäðåñà: 25006, ì. ʳðîâîãðàä-06, à/ñ 1/20 òåë.: (0522) 24-37-82 (ç 10 äî 17 ãîä.)

E-mail: prosvitap@homenet.kr.ua www.pravoslavna-prosvita.org.ua Øàíîâíèé ÷èòà÷ó! Ïðîñèìî íå âèêîðèñòîâóâàòè íàø ÷àñîïèñ äëÿ ïîáóòîâèõ ïîòðåá. ßêùî Âè âæå éîãî ïðî÷èòàëè, ïåðåäàéòå, áóäü ëàñêà, éîãî âàøèì ðîäè÷àì àáî ñóñ³äàì. Çàçäàëåã³äü âäÿ÷í³ Âàì!