Gaz 59

¹ 3 (59) 2014

1

¹3 (59) 2014 ð³ê

2

Ïîäàðîê ãîðîäó ê 260-ëåòèþ ..................... 2 Åù¸ îäíà ñòðàíè÷êà èç æèçíè õðàìà .............. 2 È âûøåë ñåÿòåëü ñåÿòü .... 4 Íå çàðîñòຠñåðöå áóð’ÿíàìè ......................... 5 Ñâÿòèé Ìèêîëàé×óäîòâîðåöü ..................... 6 ×óæèé ñåðåä ñâî¿õ ......... 8 Äåçîð³ºíòîâàí³ñòü ï³äë³òê³â â ñó÷àñíîìó óêðà¿íñüêîìó ñóñï³ëüñòâ³ ..................... 10 Øëþá ÿê ìèñòåöòâî äîìîâëÿòèñÿ ................. 11 ×è ìîæíà íàâ÷èòèñÿ ðîçóì³òè ñâî¿õ áàòüê³â? .......................... 12 Çóñòð³÷àºìî гçäâî ïðàâèëüíî: 10 ïîðàä àðõ³ïàñòèðÿ ................... 14 ³ðø³ äî гçäâà Õðèñòîâîãî .................... 16

¹ 3 (59) 2014

20-21 ñåíòÿáðÿ 2014 ãîäà â Êèðîâîãðàä ñ ïàñòûðñêèì âèçèòîì ïðèáûë Ïðåäñòîÿòåëü Óêðàèíñêîé Ïðàâîñëàâíîé Öåðêâè Áëàæåííåéøèé Ìèòðîïîëèò Êèåâñêèé è âñåé Óêðàèíû Îíóôðèé.  õîäå âèçèòà Åãî Áëàæåíñòâî âîçãëàâèë ÷èí îñâÿùåíèÿ õðàìà Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû, âîçâåäåííûé íà Ñîáîðíîé ïëîùàäè âîçëå Àíãåëà-Õðàíèòåëÿ åãî êòèòîðîì Áàõìà÷åì Åâãåíèåì Ñòåïàíîâè÷åì, Ïðåäñåäàòåëåì Ïðàâëåíèÿ ÏÀÒ «ÍÏÊ «Ðàäèé»», à òàêæå Ïðåäñåäàòåëåì Ðåãèîíàëüíîé îáùåñòâåííîïðîñâåòèòåëüñêîé îðãàíèçàöèè «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâèòà». Ê ýòîìó ñîáûòèþ ñ âîëíåíèåì ãîòîâèëèñü è Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ Áàõìà÷ ñ ñåìü¸é, è êëèðèêè, è ïðèõîæàíå, è, îñîáåííî, äåòè. Òîëüêî âëàäûêà âûøåë èç ìàøèíû, êàê ê íåìó ïîòÿíóëèñü äåñÿòêè ðóê ïðàâîñëàâíûõ, ñîáðàâøèõñÿ íà ýòó âñòðå÷ó, ÷òîáû ïîëó÷èòü áëàãîñëîâåíèå Àðõèïàñòûðÿ íàøåé Öåðêâè. Áëàæåííåéøèé ñ óëûáêîé áëàãîñëîâëÿë âñåõ ïðèñóòñòâóþùèõ. Âîçëå âîðîò õðàìà äîðîãîãî ãîñòÿ âñòðåòèë Áàõìà÷ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ ñ äåâóøêàìè â íàöèîíàëüíûõ êîñòþìàõ, êîòîðûå ïðåïîäíåñëè Áëàæåííåéøåìó êàðàâàé è êîðçèíó öâåòîâ – äåêîðàòèâíûõ ïîäñîëíóøêîâ, àñòð è äðóãèõ öâåòîâ, íàèáîëåå õàðàêòåðíûõ äëÿ íàøåãî ðåãèîíà. À âî äâîðå õðàìà óæå âûñòðîèëèñü ñâÿùåííèêè åïàðõèè. Áëàæåííåéøèé Îíóôðèé â ñîïðîâîæäåíèè êëèðèêîâ åïàðõèè íàïðàâèëñÿ ê öåíòðàëüíîìó âõîäó â õðàì. Òóò åãî æäàëè äåòè-èíâàëèäû îðãàíèçàöèè «Ñåðäöå ìàòåðè» è äåòè «Ïðàâîñëàâíîé ïðîñâèòû». Óâèäåâ Áëàæåííåéøåãî Îíóôðèÿ, îíè ðàäîñòíî çàìàõàëè áåëûìè öâåòàìè, à þíîøà è äåâóøêà ïîïðèâåòñòâîâàëè åãî, ïðåïîäíåñëè öâåòû, ïîáëàãîäàðèëè çà âèçèò è ïîïðîñèëè áëàãîñëîâèòü äåòåé, ÷òî âûñîêèé ãîñòü ñäåëàë ñ âèäèìûì óäîâîëüñòâèåì. Çàòåì Áëàæåííåéøèé Ìèòðîïîëèò Îíóôðèé, Àðõèåïèñêîï Êèðîâîãðàäñêèé è Íîâîìèðãîðîäñêèé Èîàñàô è Áàõ-

ßê ìîæíà ëþáèòè ñâîãî âîðîãà? ................ 17 Основи Православ’я

Çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà: ñõîäèíêè â Öàðñòâî Íåáåñíå .......................... 18 Çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà. Ò³, õòî ¿õ âèêîíàâ ........ 20 Êàëåíäàð ïîñò³â........... 24 Ïðàâîñëàâíèé êàëåíäàð (âêëàäèø)

Ïðîøëà íåäåëÿ ñ ìîìåíòà îñâÿùåíèÿ õðàìà Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû Áëàæåííåéøèì Ìèòðîïîëèòîì Êèåâñêèì è âñåé Óêðàèíû Îíóôðèåì. Óæå ïðîõîäÿò áîãîñëóæåíèÿ, ïðèõîäÿò íå òîëüêî ïðèõîæàíå äðóãèõ õðàìîâ ãîðîäà, íî è ëþäè, êîòîðûå çàøëè â õðàì ðàäè ëþáîïûòñòâà, è òîæå ñòàëè åãî ïðèõîæàíàìè. È âîò 28 ñåíòÿáðÿ ïåðåëèñòíóëàñü åù¸ îäíà ñòðàíè÷êà èç èñòîðèè õðàìà.  8-30 óòðà ïðàâîñëàâíûé íàðîä âñòðå÷àë ïðàâÿùåãî Àðõèåðåÿ Êèðîâîãðàäñêîé åïàðõèè Àðõèåïèñêîïà Èîàñàôà.

ÆÈÇÍÜ ÁËÀÃÎÂÅÙÅÍÑÊÎÃÎ ÕÐÀÌÀ ìà÷ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ ðàçðåçàëè ñèìâîëè÷åñêóþ ëåíòó, è âñå âîøëè â õðàì. Íà÷àëñÿ ÷èí îñâÿùåíèÿ õðàìà. Åãî Áëàæåíñòâó ñîñëóæèëè: Âûñîêîïðåîñâÿùåííåéøèé ìèòðîïîëèò Áîðèñïîëüñêèé è Áðîâàðñêîé Àíòîíèé, óïðàâëÿþùèé äåëàìè ÓÏÖ, Âûñîêîïðåîñâÿùåííåéøèé Åôðåì, Àðõèåïèñêîï Êðèâîðîæñêèé è Íèêîïîëüñêèé, Âûñîêîïðåîñâÿùåííåéøèé Ïàíòåëåèìîí, àðõèåïèñêîï ÈâàíîÔðàíêîâñêèé è Êîëîìûéñêèé, Âûñîêîïðåîñâÿùåííåéøèé Èîàñàô, àðõèåïèñêîï Êèðîâîãðàäñêèé è Íîâîìèðãîðîäñêèé, êëèðèêè Êàôåäðàëüíîãî ñîáîðà Ðîæäåñòâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû. Ïîñëå ÷òåíèÿ Åâàíãåëèÿ Åãî Áëàæåíñòâî ïðîèçíåñ ñîäåðæàòåëüíóþ ïðîïîâåäü íà òåìó ñåãîäíÿøíåãî ïðàçäíèêà, â êîòîðîé ðàññêàçàë îá èñòîðè÷åñêîì êîíòåêñòå è áîãîñëîâñêîì ñîäåðæàíèè ñîáûòèÿ ðîæäåíèÿ Áîæèåé Ìàòåðè. Ïîñëå îêîí÷àíèÿ Áîãîñëóæåíèÿ Âûñîêîïðåîñâÿùåííåéøèé Àðõèåïèñêîï Èîàñàô îáðàòèëñÿ ê ó÷àñòíèêàì áîãîñëó-

3

¹ 3 (59) 2014

æåíèÿ, â ÷àñòíîñòè îí ñêàçàë: «Ïðåñòîëüíûé ïðàçäíèê Êàôåäðàëüíîãî Ñîáîðà Ðîæäåñòâà Áîæèåé Ìàòåðè, êîòîðûé îòìå÷àåòñÿ âìåñòå ñ þáèëååì – 260-ëåòèåì Êèðîâîãðàäà – óñóãóáëÿåòñÿ òîðæåñòâîì, ñâÿçàííûì ñ îñâÿùåíèåì Âàøèì Áëàæåíñòâîì ýòîãî õðàìà, ïîñâÿùåííîãî òàêæå Áîæèåé Ìàòåðè. Áëàãîäàðþ Âàñ, äîðîãîé âëàäûêî Îíóôðèé, îò âñåé íàøåé áîëüøîé Åëèñàâåòãðàäêîé îáùèíû çà ïðåïîäàííîå ïåðâîñâÿòèòåëüñêîå áëàãîñëîâåíèå è âîçìîæíîñòü âìåñòå ñ Âàìè â÷åðà è ñåãîäíÿ âîçíåñòè Áîãó ñâîè ìîëèòâû… …Îñîáóþ áëàãîäàðíîñòü âûðàæàþ Åâãåíèþ Ñòåïàíîâè÷ó, êîòîðûé â ýòîì ãîðîäå ðîäèëñÿ, âîñïèòûâàëñÿ è âïèòàë âåðó â Áîãà è ïðàâîñëàâíûå òðàäèöèè ñ ìîëîêîì ñâîåé ìàòåðè. Êàæäûé ÷åëîâåê, æèâÿ íà çåìëå, æåëàåò ïîñëå ñåáÿ îñòàâèòü ÷òî-òî õîðîøåå. Êòî-òî ñòðîèò äîì, êòî-òî âîçäåëûâàåò ïîëå, êòî-òî íàñàæ-

äàåò ñàä. Âñå ýòî íóæíî. Íî ýòè âåùè èìåþò ïðèõîäÿùèé ñìûñë, òîãäà êàê õðàì Áîæèé èìååò âåêòîð â Âå÷íîñòü… Õðàíè Âàñ Áîã çà âàøå äîáðîå äåëî, êîòîðîå Âû ñîâåðøèëè äëÿ ïðîñëàâëåíèÿ èìåíè Áîæüåãî. ß áóäó çàáîòèòüñÿ î òîì, ÷òîáû è çäåñü ñëóæèëè äîñòîéíåéøèå ñâÿùåííèêè íàøåé Öåðêâè…» Áëàæåííåéøèé ìèòðîïîëèò Îíóôðèé ïðîèçí¸ñ îòâåòíóþ ðå÷ü.Îí ñêàçàë: «Õî÷ó ïîäÿêóâàòè äîðîãîìó Åâãåí³þ Ñòåïàíîâè÷ó, éîãî äðóæèí³ òà âñ³é éîãî ðîäèí³ çà ïîáóäîâó òàêîãî âåëè÷íîãî õðàìó. ßêùî ãîâîðèòè ïðàâèëüíî, òî ìè í³÷îãî ñâîãî íå ìàºìî. Ìè º ëèøå óïðàâèòåëÿìè â äîì³ Áîæîìó. Êîæåí äîìîóïðàâèòåëü ïî–ñâîºìó ðîçïîðÿäæàºòüñÿ ìàéíîì ñâîãî ãîñïîäàðÿ. ªâãåí³é Ñòåïàíîâè÷, ÿê äîìîóïðàâèòåëü, ïîòóðáóâàâñÿ ïî ä³ì ñâîãî Ãîñïîäàðÿ, Îòöÿ Íåáåñíîãî. Ïðèºìíî, ùî â ʳðîâîãðàä³ º òàê³ äîìîóïðàâèòåë³, àäæå öå º ñâ³ä÷åííÿì äóõîâíîãî ðîçâèòêó ðåã³îíó.  ³íøîìó âèïàäêó, êîëè ëþäèíà ïðèâëàñíþº ñîá³ Áîæå, âîíà âïàäຠâ ãð³õ ãîðäèí³. Ùå ðàç äÿêóþ ªâãåí³þ Ñòåïàíîâè÷ó çà çâåäåííÿ òàêîãî âåëè÷íîãî ³ ïðåêðàñíîãî õðàìó, ïîáóäîâàíîãî ³ç ñìàêîì ëþäèíè, ÿêà ìຠãàðìîí³éíå ïîºäíàííÿ äóõîâíèõ ³ ô³çè÷íèõ òàëàíò³â ó ñâî¿é îñîáèñòîñò³. Âè ñïîðóäèëè ì³ñöå, êóäè ëþäè áóäóòü ïðèõîäèòè äëÿ ñï³ëêóâàííÿ ç Áîãîì, äëÿ ðîçäóì³â ïðî ñâîþ áåçñìåðòíó äóøó òà äëÿ ï³äãîòîâêè äî â³÷íîñò³. Ñê³ëüêè ÷àñó â öüîìó õðàì³ áóäå çâåðøóâàòèñÿ ë³òóðã³ÿ, ñò³ëüêè é áóäå ïîìèíàòèñÿ Âàøå ³ì’ÿ. Ìîæëèâî, ïðîéäóòü äåñÿòèë³òòÿ, ñòîë³òòÿ, àëå áóä³âíè÷èõ í³êîëè íå çàáóäóòü, îñê³ëüêè íà êîæí³é ñëóæá³ â³ðóþ÷³ çà íèõ ìîëÿòüñÿ. Öå ëþäè çàáóâàþòü Áîæ³ àáî ëþäñüê³ áëàãîä³ÿííÿ äî ñåáå, à Áîã âñå

ïàì’ÿòàº. Òå, ùî Âè çðîáèëè, âæå çàïèñàíî â êíèç³ Æèòòÿ. Íåõàé Áîã áëàãîñëîâèòü âñ³õ òèõ, õòî âàì äîïîìàãàâ ó áóä³âíèöòâ³, âèêîíóâàâ Âàø³ âêàç³âêè, ìîëèòîâíî òà ô³íàíñîâî ï³äòðèìóâàâ. Õî÷ó ïîäàðóâàòè äëÿ Áëàãîâ³ùåíñüêîãî õðàìó, â ïàì’ÿòü ïðî Íàøå ïåðåáóâàííÿ, ñâÿòó ³êîíó “Ïîêðîâè Áîæî¿ Ìàòåð³”, ÿê ñèìâîë îï³êè òà çàñòóïíèöòâà Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ ó íàøîìó æèòò³, îñê³ëüêè Ïðå÷èñòà º íàéá³ëüøîþ ìîëèòâåíèöåþ ïåðåä Áîãîì çà ëþäñüêèé ð³ä.» Ïîñëå ñëîâ èåðàðõîâ âëàäûêà Îíóôðèé íàãðàäèë Áàõìà÷à Åâãåíèÿ Ñòåïàíîâè÷à îðäåíîì Óêðàèíñêîé Ïðàâîñëàâíîé Öåðêâè ñâ. àï. Àíäðåÿ Ïåðâîçâàííîãî. Òàêæå áûëè íàãðàæäåíû âñå òå, êòî èìåë áëèçêîå îòíîøåíèå ê ñòðîèòåëüñòâó Áëàãîâåùåíñêîãî õðàìà. Íà çàâåðøåíèå Áàõìà÷ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ ïîáëàãîäàðèë Åãî Áëàæåíñòâî è ñêàçàë ñëåäóþùåå: «Âàøå Áëàæåíñòâî, ãëóáîêîóâàæàåìûå Âëàäûêè, äîðîãèå îòöû, æèòåëè è ãîñòè Êèðîâîãðàäà. Ïðåæäå âñåãî áëàãîäàðþ Âàøå Áëàæåíñòâî çà òî, ÷òî âû îñâÿòèëè ýòîò õðàì è âîçãëàâèëè â í¸ì ïåðâóþ Áîæåñòâåííóþ ëèòóðãèþ, çà Âàøè ò¸ïëûå ñëîâà â ìîé àäðåñ. Íåñêîëüêî ëåò íàçàä, êîãäà ìû ïîäàðèëè íàøåìó ãîðîäó ïàìÿòíèê Àíãåëà – Õðàíèòåëÿ, ó íàñ ñîçðåëà èäåÿ î ïîñòðîåíèè íà ýòîì ìåñòå Áîæüåãî õðàìà. Ãîñïîäü ðåàëèçîâàë íàøè ïëàíû, è ìû ñåé÷àñ èìååì åùå îäèí Áîæèé äîì, êîòîðûé ïîñòðîåí íà ìåñòå èñòîðè÷åñêîãî âúåçäà â Êèðîâîãðàä. Ýòîò õðàì åñòü òàêæå ïëîäîì òâîð÷åñêîé è ôèçè÷åñêîé äåÿòåëüíîñòè ìîèõ äðóçåé, àðõèòåêòîðîâ è ñòðîèòåëåé, çà ÷òî è áëàãîäàðþ ïåðâûõ è ïîñëåäíèõ. Íàäåþñü, ÷òî è â áóäóùåì ýòîò õðàì áóäåò íå òîëüêî âèçèòíîé êàðòî÷êîé íàøåãî ãîðîäà, íî è ìåñòîì âñòðå÷è ëþäåé ñ Áîãîì». Òåïåðü â íàøåì ãîðîäå äåéñòâóåò åù¸ îäèí ïðàâîñëàâíûé õðàì. Õî÷åòñÿ, ÷òîáû îí ñòàë íå òîëüêî ìåñòîì ìîëèòâû, íî è ïðàâîñëàâíûì è êóëüòóðíûì öåíòðîì Êèðîâîãðàäà (Åëèñàâåòãðàäà). Áóäåì íàäåÿòüñÿ, ÷òî ñ Áîæüåé ïîìîùüþ è ó÷àñòèåì ïðèõîæàí õðàìà ýòè íàäåæäû âîïëîòÿòñÿ â æèçíü.

Âëàäûêà ïðèáûë íà îñâÿùåíèå íèæíåãî õðàìà â ÷åñòü Ðîæäåñòâà Õðèñòîâà. Âî äâîðå õðàìà Âëàäûêó âñòðå÷àëà î÷åíü ñåðü¸çíàÿ ïàðà – ìàëåíüêèå ìàëü÷èê è äåâî÷êà Èâàí è Àëåêñàíäðà. Èâàí äåðæàë ðóìÿíûé àïïåòèòíûé êàðàâàé, à Àëåêñàíäðà – áîëüøîé áóêåò áåëûõ ëèëèé. Îíè ñ âîëíåíèåì ïðèâåòñòâîâàëè âëàäûêó Èîàñàôà è âðó÷èëè åìó êàðàâàé è öâåòû. Âëàäûêà ñ ëàñêîâîé óëûáêîé áëàãîñëîâèë èõ, à ïîòîì áëàãîñëîâëÿë âñåõ, êòî ñòîÿë ðÿäîì, ñòàðàÿñü äîòÿíóòüñÿ äî äàëüíèõ ðÿäîâ. Ïîòîì äîðîãîé ãîñòü ïðîø¸ë â õðàì è

íà÷àëñÿ ÷èí îñâÿùåíèÿ íèæíåãî õðàìà. Êðàñèâî è ñëàæåííî ïåë öåðêîâíûé õîð, ñîñòàâëåííûé èç ñòóäåíòîâ ìóçó÷èëèùà. Âëàäûêà ñî ñâÿùåííèêàìè è ïðèõîæàíàìè ñîâåðøèë êðåñòíûé õîä âîêðóã õðàìà è ïîñëå ÷èíà îñâÿùåíèÿ íà÷àë ñëóæèòü íà òîëüêî ÷òî îñâÿù¸ííîì ïðåñòîëå ïåðâóþ ëèòóðãèþ. Íà îñâÿùåíèè è ëèòóðãèè ïðèñóòñòâîâàëè êòèòîð õðàìà Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû Áàõìà÷ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ ñ ñåìü¸é è äðóçüÿìè, ðóêîâîäèòåëè ãîðîäà, ïðèõîæàíå. Ïîñëå îêîí÷àíèÿ ëèòóðãèè âëàäûêà Èîàñàô îáðàòèëñÿ ê ïðèñóòñòâóþùèì ñ íàçèäàòåëüíûì ñëîâîì, îñîáî âûäåëèâ ìûñëü î âàæíîñòè ñîáûòèÿ âîçâåäåíèÿ õðàìîâ è ïðèâëå÷åíèÿ ëþäåé â ëîíî Öåðêâè.

4

È âûøåë ñåÿòåëü ñåÿòü... è âçîøëî, è äàëî ïëîä òîëüêî òî çåðíî, êîòîðîå óïàëî â âîçäåëàííóþ ïî÷âó... À âîçäåëûâàòü ïî÷âó äóøè ÷åëîâå÷åñêîé ïðèçâàíû ðîäèòåëè è ïåäàãîãè. Ïîýòîìó è ðåøåíî áûëî ïðè õðàìå Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû ñîçäàòü Ïðàâîñëàâíûé öåíòð äóõîâíî-íðàâñòâåííîãî è ýñòåòè÷åñêîãî ðàçâèòèÿ äåòåé è þíîøåñòâà. Ïîñëå óòâåðæäåíèÿ Óñòàâà óïðàâëÿþùèì Êèðîâîãðàäñêîé åïàðõèè Óêðàèíñêîé Ïðàâîñëàâíîé Öåðêâè Àðõèåïèñêîïîì Êèðîâîãðàäñêèì è Íîâîìèðãîðîäñêèì Èîàñàôîì è áëàãîñëîâåíèÿ íàñòîÿòåëåì õðàìà ïðîòîèåðååì Åâãåíèåì Íàçàðåíêî ñîñòîÿëîñü îòêðûòèå Ïðàâîñëàâíîãî öåíòðà. Ïðàçäíèê íà÷àëñÿ ñîëíå÷íûì îñåííèì óòðîì 12 îêòÿáðÿ. Äåòåé ïðèõîæàí õðàìà è æèòåëåé áëèçëåæàùèõ äîìîâ ïðèâëåêëè ñòîëû âî äâîðå õðàìà, íà êîòîðûõ ïîä óìåëûìè ðóêàìè äåâóøåê ðîæäàëèñü ïðåêðàñíûå öâåòû èç áóìàãè è ëåíòî÷åê, ñèìïàòè÷íûå çâåðóøêè èç âàòû. Ïîòîì íà ñòóïåíÿõ çäàíèÿ Ïðàâîñëàâíîãî öåíòðà ïîÿâèëàñü âåäóùàÿ, êîòîðàÿ ðàññêàçàëà, ÷åìó ïîñâÿùåí ñåãîäíÿøíèé ïðàçäíèê, è ïðåäîñòàâèëà ñëîâî áëàãî÷èííîìó Êèðîâîãðàäñêîãî îêðóãà, íàìåñòíèêó Ñâÿòî-Åëèñàâåòèíñêîãî ìîíàñòûðÿ Àðõèìàíäðèòó Ìàíóèëó (Çàäíåïðÿíîìó). Îí ïîçäðàâèë ñîáðàâøèõñÿ ñ ïðàçäíèêîì è ïîæåëàë ïåäàãîãàì è ïðåïîäàâàòåëÿì óñïåõîâ â èõ òðóäå è ó÷¸áå. Çàòåì ñëîâî ïðåäîñòàâèëè êòèòîðó õðàìà Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû, Ïðåäñåäàòåëþ ïðàâëåíèÿ ÏÀÎ "ÍÏÏ "Ðàäèé"", Ïðåäñåäàòåëþ ÐÎÏÒ "Ïðàâîñëàâíà ïðîñâèòà" Åâãåíèþ Ñòåïàíîâè÷ó Áàõìà÷ó. Îí ðàññêàçàë, êàê ðîäèëàñü èäåÿ ïîäàðèòü ãîðîäó ê åãî 250ëåòèþ Àíãåëà Õðàíèòåëÿ, ðÿäîì ê 260-ëåòèþ ãîðîäà âîçâåñòè õðàì Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû è ïîñòðîèòü çäàíèå äëÿ çàíÿòèé ñ äåòüìè. Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷, îáðàùàÿñü ê ñîáðàâøèìñÿ, âûðàçèë íàäåæäó, ÷òî Ïðàâîñëàâíûé öåíòð äóõîâíî-íðàâñòâåííîãî è ýñòåòè÷åñêîãî ðàçâèòèÿ äåòåé è þíîøåñòâà äåéñòâèòåëüíî ñòàíåò ïðàâîñëàâíûì öåíòðîì ãîðîäà è ïîñëóæèò âîñïèòàíèþ äåòåé è ìîëîä¸æè â äóõå Ïðàâîñëàâèÿ. Íàñòîÿòåëü õðàìà Áëàãîâåùåíèÿ Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû ïðîòîèåðåé Åâãåíèé Íàçàðåíêî, îáðàùàÿñü ê ñîáðàâøèìñÿ, ïîçäðàâèë âñåõ ñ îòêðûòèåì Ïðàâîñëàâíîãî öåíòðà äóõîâíî-íðàâñòâåííîãî è ýñòåòè÷åñêîãî ðàçâèòèÿ èìåíè ñâÿòîé ïðàâåäíîé Åëèñàâåòû è îáðàòèë âíèìàíèå ñëóøàòåëåé íà òî, ÷òî ïðàçäíèê ýòîò ïðîõîäèò â ïðåääâåðèè áîëüøîãî

¹ 3 (59) 2014

ïðàâîñëàâíîãî ïðàçäíèêà – Ïîêðîâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû, è ïîæåëàë âñåì Ïîêðîâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû è Ÿ ñâÿòîé ïîìîùè ó÷àùèì è ó÷àùèìñÿ ñîçäàííîãî öåíòðà. Âåäóùàÿ, îáðàùàÿñü ê äåòÿì, ðàññêàçàëà, êàêîå çíà÷åíèå èìååò â Ïðàâîñëàâèè êîëîêîëüíûé çâîí. ×òî çâó÷èò îí, âñòðå÷àÿ äîðîãèõ ãîñòåé, çâó÷èò, ÷òîáû

ïåðåäàòü ðàäîñòü ïðàâîñëàâíûõ ïðàçäíèêîâ, ïðèçûâàåò ëþäåé íà áîãîñëóæåíèÿ â õðàì. «Ñåãîäíÿ ó íàñ ïðàçäíèê, – ãîâîðèò îíà, – òàê äàâàéòå ïîäåëèìñÿ åþ ñ äåòüìè âñåé Çåìëè, äîòðîíóâøèñü ëàäîøêàìè äî âîçäóøíûõ øàðîâ è îòïóñòèâ èõ â íåáî.» Âåäóùàÿ ñïóñêàåòñÿ ïî ñòóïåíÿì ê äåòÿì, äåðæà â ðóêàõ ñâÿçêó áåëûõ è ãîëóáûõ øàðîâ (áåëûé – öâåò ÷èñòîé äåòñêîé äóøè, à ãîëóáîé – öâåò Áîãîðîäè÷íûõ ïðàçäíèêîâ). Âåäóùóþ ñ øàðàìè îêðóæàþò äåòèøêè, êàæäûé ñòàðàåòñÿ äîòÿíóòüñÿ äî øàðèêîâ, äîòðîíóòüñÿ äî íèõ ëàäîøêàìè. Ïîòîì øàðû âçâèâàþòñÿ â íåáî è ðàññûïàþòñÿ òàì ÿðêèì áóêåòîì. Çâó÷àò êîëîêîëà, ïðîòîèåðåé Åâãåíèé Íàçàðåíêî áëàãîñëîâëÿåò âñåõ èêîíàìè Ïîêðîâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû è ñâÿòîé ïðàâåäíîé Åëèñàâåòû.  ïðàçäíèêå ó÷àñòâóåò ìíîãî äåòåé ñ îãðàíè÷åííûìè âîçìîæíîñòÿìè, ïîýòîìó èõ ïðîïóñêàþò â çàë ïåðâûìè. Çàòåì ïðîõîäÿò âñå îñòàëüíûå è ðàññàæèâàþòñÿ ïî ìåñòàì. Íà÷èíàåòñÿ êîíöåðò, à ðîäèòåëåé ïðèãëàøàþò â ýòî âðåìÿ îòâåäàòü êàøè èç ñîëäàòñêîé êóõíè è âûïèòü àðîìàòíîãî ÷àþ íà òðàâàõ. Î êîíöåðòå ñòîèò ñêàçàòü îòäåëüíî. Ýòî êàêîå-òî ñêàçî÷íîå ôååðè÷åñêîå äåéñòâî. Ïðåêðàñíûõ Àíãåëî÷êîâ Øêîëû ñîâðåìåííîãî ñïîðòèâíîãî òàíöà «Ôîðñàæ» ïîä ðóêîâîäñòâîì Íàòàëüè Ìîøèíîé ñìåíÿþò ñîëèñòû ìóçûêàëüíîé øêîëû ¹1 èìåíè Ãåíðèõà Íåéãàóçà, è ñöåíà âíîâü ðàñöâå÷èâàåòñÿ ÿðêèìè êîñòþìàìè. Ýòî âûñòóïàþò òàíöîðû íàðîäíîãî àíñàìáëÿ áàëüíîãî òàíöà «Êîíâàëèÿ» ïîä ðóêîâîäñòâîì çàñëóæåííîãî ðàáîòíèêà êóëüòóðû Óêðàèíû Èãîðÿ Ñïèíóëà. Íà ñöåíå âûñòðàèâàåòñÿ âîêàëüíûé êîëëåêòèâ «Äàðèíêà» øêîëû-èíòåðíàòà ïîä ðóêîâîäñòâîì Òàòüÿíû Ãàâðèëîâîé. È çàêàí÷èâàåò êîíöåðò âîêàëüíàÿ ãðóïïà «Àòòèêà» ïîä ðóêîâîäñòâîì Òàòüÿíû Êàðïåíêî. Ïîñëå êîíöåðòà âñå àðòèñòû ïîëó÷àþò êîíäèòåðñêèå íàáîðû îò «Ïðàâîñëàâíîé ïðîñâèòû». Çàòåì ñëàäîñòè ïîëó÷àþò âñå ó÷àñòíèêè ïðàçäíèêà. Ðîäèòåëè ñ äåòüìè ïèøóò çàÿâëåíèÿ î âñòóïëåíèè â Ïðàâîñëàâíûé öåíòð äóõîâíî-íðàâñòâåííîãî è ýñòåòè÷åñêîãî ðàçâèòèÿ äåòåé è ìîëîä¸æè èìåíè ñâÿòîé ïðàâåäíîé Åëèñàâåòû è ñîáèðàþòñÿ âîçëå õðàìà. Íàñòîÿòåëü õðàìà ïðîòîèåðåé Åâãåíèé Íàçàðåíêî ïðîâîäèò ýêñêóðñèþ ïî õðàìó, ðàññêàçûâàåò ñëóøàòåëÿì îá èêîíàõ è óáðàíñòâå õðàìà. Íà ýòîì ïðàçäíèê çàêàí÷èâàåòñÿ. Ïðåäñòîÿò äíè ðàáîòû è ó÷¸áû.

5

¹ 3 (59) 2014

Öüîãî ðîêó ìèíຠñòî ðîê³â ç äíÿ ïî÷àòêó Ïåðøî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè. Îçèðàþ÷èñü íà ïðîæèò³ ðîêè, òîðêàþ÷èñü ³ñòîðè÷íèõ àðõ³âíèõ ñòîð³íîê, ñïðîáóºìî â³äðîäèòè òîé äóõ ñóñï³ëüñòâà ªëèñàâåòãðàäùèíè, ùî ïàíóâàâ ó íàøîìó ì³ñò³. Ó 1914 ðîö³ ðîçïî÷àëàñÿ Ïåðøà ñâ³òîâà â³éíà, ó ÿêó áóëî âòÿãíóòî äåê³ëüêà ºâðîïåéñüêèõ êðà¿í – Ðîñ³ÿ, ͳìå÷÷èíà, Àâñòðî-Óãîðùèíà, Ñåðá³ÿ òà ³íø³. Ðåçóëüòàòîì ö³º¿ â³éíè ñòàëè ãîëîä, õîëîä ³ ðîçáðàò, ÿê³ âîíà ïðèíåñëà ó íàøó êðà¿íó.  íàøîìó ì³ñò³ – ªëèñàâåòãðàä³ – ëèøå çà ïåð³îä 1917-1921 ðîêè – ïîáóâàëè ìàéæå âîäíî÷àñ ð³çí³ âîºíí³ óãðóïóâàííÿ òà áàíäè: àâñòðî-í³ìåöüê³ â³éñüêà, áàíäè Ìàðóñüêè, Ìàõíà, Ãðèãîð’ºâà. ¯ì ïîòð³áíî áóëî ëèøå îäíå – ïîá³ëüøå íàãðàáóâàòè, à äîëÿ æèòåë³â ì³ñòà ¿õ íå ö³êàâèëà. Íàø çåìëÿê Ïàâëî Ãåëüáàê â êíèç³ ñïîãàä³â «¯õàëè äðîæêè» çãàäóâàâ, ùî êîëè â³í áóâ ùå õëîï÷èêîì, òî ïðîæèâàâ ó ªëèñàâåòãðàä³ â öåíòð³, íà âóëèö³ Ìèðãîðîäñüê³é (íèí³øíÿ âóëèöÿ Êàë³í³íà). Éîãî ä³ä áóâ â³äîìèì ó ì³ñò³ ë³êàðåì, ìàâ âëàñíó ïðàêòèêó, ñâ³é êàá³íåò, ³ íàâ³òü ó ðåâîëþö³éí³ ÷àñè ë³êóâàâ ëþäåé, ðèçèêóþ÷è æèòòÿì ñâî¿ì ³ ñâî¿õ áëèçüêèõ. Ìàòè õëîï÷èêà íà òîé ÷àñ áóëà â³äîìîþ ó ì³ñò³ êðàâ÷èíåþ. Ïàâëî çãàäóâàâ, ùî ìàéæå êîæíîãî ðàíêó ó ì³ñò³ çì³íþâàâñÿ ïðàïîð. Ùîðàíêó æèòåë³ ì³ñòà ïî÷èíàëè äåíü ç òîãî, ùî ö³êàâèëèñÿ, ÿêà æ àðì³ÿ âîëîäàðþº ó ì³ñò³ ñüîãîäí³. À îäíîãî ðàçó (öå áóëî íà ïî÷àòêó äâàäöÿòèõ) ó ì³ñòî óâ³éøîâ ö³ëèé êèòàéñüêèé áàòàëüéîí – öå áóëè íàéìàíö³ ç Ìàíü÷æóð³¿, ÿêèì áóëî áàéäóæå, êîìó ñëóæèòè: àáè ãðîø³ ïëàòèëè. Àëå ìîëîäü ñïðèéìàëà âñ³ ïî䳿 ç ïðèñìàêîì þíîãî ðîìàíòèçìó. Þíèé ã³ìíàçèñò ç ªëèñàâåòãðàäà ïîáà÷èâ ó ìîëîä³é áàíäèòö³ ìàéæå Æàííó Ä’àðê, ³ çàëèøèâ ³ñòî𳿠òàê³ ñõâèëüîâàí³ ðÿäêè, ÿê³ ïîò³ì ðîçëåò³ëèñÿ ïî âñ³é êðà¿í³: Âñåì òåëîì ñëèâøèñü ñ áðîíåâîé ìàøèíîé, Óâåøàííàÿ ëåíòàìè êðåñò íà êðåñò, Îíà ïðîì÷àëàñü, ñëîâíî òðèóìôàòîð Ïî Åëèñàâåòãðàäà óëèöàì ïóñòûì. Íèêèôîðîâà, ãèìíàçèñòêà â ïðîøëîì, Ìíå ïîêàçàëàñü Æàííîé Ä’àðê òîãäà, Ëåòÿùåé ñ ëèëèÿìè ê Îðëåàíó. Ÿ ïðèâåðæåíöû, îò÷àÿííàÿ ñâèòà, Êðàñàâèöó áàíäèòêó îõðàíÿëè, Ãîòîâûå ñðàçèòü ëþáóþ òåíü, Ãðîçÿùóþ ïîáåäíîé êîëåñíèöå. Íà ö³ áóðåìí³ ðîêè ïðèïàäຠ³ æèòòÿ íàøîãî â³äîìîãî ïèñüìåííèêà Þð³ÿ ßíîâñüêîãî, ÿêèé íàâ÷àâñÿ 10 ðîê³â ó ªëèñàâåòãðàäñüêîìó çåìñüêîìó ðåàëüíîìó ó÷èëèù³ ³ äóæå ëþáèâ ãóëÿòè âóëèöÿìè ªëèñàâåòãðàäà. ³í äóæå ãëèáîêî ïåðåæèâຠòðàãåä³þ ð³äíîãî íàðîäó. Ó êíèç³ «Âåðøíèêè» â³í ç áîëåì ðîçïîâ³äຠïðî òå, ÿê ó ìèíóëîìó äðóæíà ðîäèíà çàçíàëà ñòðàøíî¿ òðàãå䳿: ð³äí³ áðàòè ç³éøëèñÿ ó çàïåêëîìó áîþ ïî ð³çí³ ñòîðîíè áàðèêàä ó ñòåïàõ ï³ä ªëèñàâåòãðàäîì, íàìàãàþ÷èñü çíèùèòè îäèí îäíîãî, à áàòüêî ç òðèâîãîþ î÷³êóâàâ ¿õ âäîìà. Íàø³ çåìëÿêè, ó ìàéáóòíüîìó â³äîì³ òàëàíîâèò³ ìóçèêàíòè ñêðèïàëü ³êòîð Ãîëüôåëüä òà êîìïîçèòîð Êàðîëü Øèìàíîâñüêèé çãàäóâàëè, ÿê âîíè – ëþäè êóëüòóðè, çîâñ³ì äàëåê³ â³ä â³éñüêîâî¿ ñïðàâè, – âäåíü äàâàëè ÷ó-

Сторінки історії Єлисаветграда

äîâ³ êîíöåðòè äëÿ íàñåëåííÿ ªëèñàâåòãðàäà ó ïðèì³ùåíí³ êëàñè÷íî¿ æ³íî÷î¿ ã³ìíàç³é (íèí³ ïåäóí³âåðñèòåò), ïðàöþâàëè ó ìóçè÷íîìó â³ää³ë³ îñâ³òè íàøîãî ì³ñòà, à íî÷àìè ç³ çáðîºþ â ðóêàõ îáîðîíÿëè ªëèñàâåòãðàä â³ä áàíä. Ó 1919 ðîö³ áóëà ñòâîðåíà äîáðîâîëü÷à àðì³ÿ. Ó ªëèñàâåòãðàä³ íà ðîç³ Äâ³ðöåâî¿ òà ïðîâóëêó Òåàòðàëüíîãî áóëà â³äêðèòà ðåäàêö³ÿ ãàçåòè «Â³éíà ³ ìèð» – ¿¿ äðóêîâàíîãî îðãàíó (òåïåð öå ïðèì³ùåííÿ çàéìຠìóçè÷íîïåäàãîã³÷íèé ôàêóëüòåò Ïåäàãîã³÷íîãî óí³âåðñèòåòó). dz ñòîð³íîê ö³º¿ ãàçåòè â³äîìî, ùî ñâÿùåíèêè öåðêîâ ªëèñàâåòãðàäà – Çíàì’ÿíñüêî¿, Ïîêðîâñüêî¿, Âîëîäèìèðñüêî¿, Ïðåîáðàæåíñüêî¿ – çàïî÷àòêóâàëè áëàãîä³éí³ àêö³¿. Òàê, áóëà çàïî÷àòêîâàíà áëàãîä³éíà àêö³ÿ ïî çáèðàííþ êîøò³â äëÿ ïîðàíåíèõ òà ³íâàë³ä³â àð쳿. Ïðè öåðêâàõ áóëè ñòâîðåí³ áëàãîä³éí³ êîì³òåòè, êóäè ëþäè ïðèíîñèëè òåïë³ ðå÷³: êîôòè, ñâåòðè, øêàðïåòêè, ðóêàâèö³, øàðôè, êèñåòè äëÿ òþòþíó, ïðîäóêòè òà ñâî¿ âëàñí³ çàîùàäæåííÿ. Íàâ³òü ìàëåíüê³ ä³òè ïðèíîñèëè íàéäîðîæ÷å, ùî âîíè ìàëè – ñîëîäîù³ òà ³ãðàøêè. Íà ñòîð³íêàõ ãàçåòè ðîçïîâ³äàºòüñÿ, ÿê îäíà ä³â÷èíêà äîâãî íå íàâàæóâàëàñÿ ðîçëó÷èòèñÿ ç óëþáëåíèìè ïóõíàñòèìè çàé÷èêîì òà âåäìåäèêîì, àëå ïîò³ì òàêè ïðèíåñëà ¿õ äî áëàãîä³éíîãî êîì³òåòó. Ç ãàçåòè ìè ä³çíàºìîñü ³ ïðî òàêèé ôàêò: â³äîìèé â ªëèñàâåòãðàä³ ä³ÿ÷, ³íæåíåð-çåìëåì³ð ïîøòîâî-òåëåãðàôíî¿ êîíòîðè Îëåêñàíäð Ïàâëîâè÷ Îñìüîðê³í ó Ïîêðîâñüêó öåðêâó çäàâ ãðîø³ íà äîïîìîãó äîáðîâîëü÷³é àð쳿, à ñàìå äëÿ áóä³âíèöòâà áðîíåìàøèí «Ãåíåðàë Ìàðêîâ» òà «Ãåíåðàë Ãåéìàí». Îñê³ëüêè Îëåêñàíäð Ïàâëîâè÷ áóâ ó ì³ñò³ ëþäèíîþ â³äîìîþ òà øàíîâàíîþ, òî ³ ïîñïðèÿâ ïîïóëÿðèçàö³¿ áëàãîä³éíèõ àêö³é. Òîä³ æ ëþäè ïî÷àëè çäàâàòè ãðîø³ íà ñâ³÷êè äëÿ çàóïîê³éíèõ áîãîñëóæ³íü ïî çàãèáëèõ âî¿íàõ. Ìèíóâøèíà ïåðåïë³òàºòüñÿ ç ñüîãîäåííÿì. Íåùîäàâíî â ðàìêàõ ÕÕ²² ìóçè÷íîãî ôåñòèâàëþ ³ìåí³ Êàðîëÿ Øèìàíîâñüêîãî â ʳðîâîãðàä³ (ó ìèíóëîìó – ªëèñàâåòãðàä³) íà áóäèíêó, äå ðàí³øå çíàõîäèëàñü ðåäàêö³ÿ ãàçåòè «Â³éíà ³ ìèð», áóëî â³äêðèòî ìåìîðåàëüíó äîøêó äâîì íàøèì çåìëÿêàì – êîìïîçèòîðó Êàðîëþ Øèìàíîâñüêîìó òà ïèñüìåííèêó ̳õàëó Õîðîìàíñüêîìó, àäæå âîíè áóëè àâòîðàìè áàãàòüîõ ñòàòåé ó ö³é ãàçåò³. Ñïëèâëî áàãàòî ÷àñó, àëå ³ ÷åðåç ñòî ðîê³â íå çàðîñëè ñåðöÿ ªëèñàâåòãðàäö³â áóð’ÿíàìè áàéäóæîñò³ òà æîðñòîêîñò³, ïîòðåáà òâîðèòè äîáðî íå ïîëèøຠíàø íàðîä, ³ òðàäèö³¿ áëàãîä³éíîñò³ çíîâó ³ çíîâó â³äðîäæóþòüñÿ â íàøîìó ì³ñò³. Î.À. ÊËÀÑÑÎÂÀ, ñï³âðîá³òíèê ìóçåþ ³ì. Êàðîëÿ Øèìàíîâñüêîãî

6

Òåìà: Ñâÿòèé Ìèêîëàé-×óäîòâîðåöü Ìåòà: îçíàéîìèòè ó÷í³â ³ç ïîõîäæåííÿì ñâÿòà Ìèêîëàÿ – ×óäîòâîðöÿ, ðîçêàçàòè ïðî äîáðî÷èíí³ ñïðàâè ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ; âèõîâàòè â ó÷í³â ëþáîâ äî áëèæíüîãî, ïî÷óòòÿ äîáðîòè é ìèëîñåðäÿ; ñïðèÿòè ðîçâèòêîâ³ òâîð÷èõ çä³áíîñòåé ä³òåé, âèêëèêàòè áàæàííÿ áåðåãòè ñâîþ íàö³îíàëüíó êóëüòóðó, çäîáóâàòè çíàííÿ ³ç ö³ëþùîãî äæåðåëà íàðîäíî¿ ìóäðîñò³ ïðàùóð³â. Îáëàäíàííÿ: Ìîëèòâà äèòèíè äî Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ, ïðèñë³â'ÿ òà ïðèêàçêè ïðî Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ, ëåãåíäè "Øàíó òðåáà çàðîáèòè", "Ïîäàðóíîê Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ", ³êîíà ó ðóøíèêó, Äèòÿ÷à Á³áë³ÿ. Õ³ä âèõîâíî¿ ãîäèíè ². Îðãàí³çàö³éíèé ìîìåíò, ïðèâ³òàííÿ. ²². Îãîëîøåííÿ òåìè é ìåòè âèõîâíî¿ ãîäèíè.

1.Âñòóïíå ñëîâî â÷èòåëÿ. Äåíü, êîëè âøàíîâóºòüñÿ öåé íàäçâè÷àéíî ïîïóëÿðíèé ó íàðîä³ ñâÿòèé, ïðèïàäຠíà 19 ãðóäíÿ. Ñâÿòèé Ìèêîëàé º îäíèì ³ç íàéá³ëüø øàíîâàíèõ â Óêðà¿í³. Ïðî öå ìîæíà ñóäèòè õî÷à á ç ò³º¿ ê³ëüêîñò³ öåðêîâ, ÿê³ íàçâàí³ íà éîãî ÷åñòü. Ó êàëåíäàð³ º äâà ñâÿòà Ìèêîëàÿ – âåñíÿíèé (22 òðàâíÿ) ³ çèìîâèé. Ñâÿòî Ìèêîëàÿ ïðèéøëî äî íàñ 1088-1089 ðîêó çà ÷àñ³â êíÿçÿ Âñåâîëîäà ßðîñëàâîâè÷à. ² â öåðêîâíîìó êàëåíäàð³ âîíî íàçèâàºòüñÿ «Ïðàçíèê Ñâÿòîãî Îòöÿ íàøîãî Ìèêîëàÿ, àðõ³ºïèñêîïà Ìèð ˳ê³éñüêèõ ×óäîòâîðöÿ». ²ñòîð³ÿ ñâ³ä÷èòü, ùî Ìèêîëàé æèâ çà ÷àñ³â ³ìïåðàòîðà Êîñòÿíòèíà (IX ñòîë³òòÿ) ³ áóâ àðõ³ºïèñêîïîì ó Ìèðàõ ó ˳곿. Íàðîäèâñÿ ó áàãàò³é ñ³ì’¿, çðîñòàâ äîáðîþ òà ÷óéíîþ äî ÷óæî¿ á³äè äèòèíîþ. Òà íåäîâãî òðèâàëî ùàñëèâå äèòèíñòâî, áî áàòüêè ïîìåðëè äóæå ðàíî. ² õî÷à õëîï÷èêîâ³ í³÷îãî íå áðàêóâàëî, â³í æèâ ï³ä îï³êîþ áàãàòèõ ðîäè÷³â, óñå æ òàêè â³ä÷óâàâ íåñòà÷ó áàòüê³âñüêî¿ ëàñêè é ëþáîâ³. Ìàëåíüêèé ñèðîòà äåäàë³ ÷àñò³øå âò³êàâ ç áàãàòîãî áóäèíêó äî äðóç³â – ä³òåé á³äíèõ áàòüê³â, ÿê³ æèëè â òåìíèõ ãëèíÿíèõ õàòàõ ³ íå ð³äêî éøëè ñïàòè ãîëîäíèìè. Ìèíóëè ðîêè. Ìèêîëàé ñòàâ ñâÿùåíèêîì, â³ääàâ óñå ñâîº ìàéíî á³äíèì ëþäÿì ³ ñêð³çü ÷èíèâ ò³ëüêè äîáðî. Îäíîãî ðàçó â³í âðÿòóâàâ íåâèííó ëþäèíó, çàñóäæåíó äî ñòðàòè, çàïðîïîíóâàâøè çàì³ñòü íå¿ ñâîº æèòòÿ, ïðîòå ïîìèëóâàëè îáîõ. Ðîçïîâ³äàþòü ùå ïðî á³äíÿêà, â ÿêîãî áóëî òðè äî÷êè. ² îñü îäí³º¿ íî÷³, êîëè âñ³ ñïàëè, Ìèêîëàé ï³ä³éøîâ òèõî äî ¿õíüî¿ õàòè ³ ÷åðåç â³êíî ïîêëàâ ì³øîê ³ç çîëîòîì. Ö³ ãðîø³ ä³ñòàëèñÿ ñòàðø³é äî÷ö³ ó ïðèäàíå. Òå æ ñàìå â³äáóëîñÿ ³ç ñåðåäíüîþ äî÷êîþ. Ãîñïîäàð âèð³øèâ ïðîñë³äêóâàòè, õòî íîñèâ ò³ ì³øå÷êè. ³í ÷àòóâàâ íî÷àìè, ùîá ïîáà÷èòè ùåäðó ëþäèíó. ² îäíîãî ðàçó òàêè ïîáà÷èâ Ìè-

¹ 3 (59) 2014

êîëàÿ, ç³ ñëüîçàìè íà î÷àõ äÿêóâàâ éîìó. Ìèêîëàé òîä³ äóæå çàñìóòèâñÿ, ùî éîãî âèêðèëè. ² ïîïðîñèâ á³äíÿêà í³êîìó íå ðîçïîâ³äàòè ïðî éîãî â÷èíêè. Ñâÿùåíèê Ìèêîëàé ñâî¿ì ìèëîñåðäÿì çàñëóæèâ âèíàãîðîäó â Áîãà – áëàãîäàòü òâîð³ííÿ ÷óäåñ. ϳñëÿ ñìåðò³ éîãî áóëî âèçíàíî ñâÿòèì, à ìîù³ 1087 ðîêó ïåðåíåñåíî â ì³ñòî Áàð â ²òà볿, äå ¿õ ïåðåïîõîâàíî. Êàæóòü, ùî Ìèêîëàé óâåñü äåíü íàïåðåäîäí³ ñâÿòà ïðàöþº – âèï³êຠç³ðî÷êè ä³òÿì ó äàðóíîê. Îäíàê ö³ ç³ðî÷êè, ïîòðàïëÿþ÷è äî ëàíòóõà Ìèêîëàÿ, ïåðåòâîðþþòüñÿ ³ ñòàþòü ñõîæèìè íà ñâîãî ìàéñòðà. Òîæ ïå÷èâî, ÿêå ä³òè çíàõîäÿòü ï³ä ïîäóøêîþ âðàíö³, çâóòü ìèêîëàé÷èêàìè.

2. Áåñ³äà ç ó÷íÿìè. Íàïåðåäîäí³ Ñâÿòà Ìèêîëàÿ ìè ïîãîâîðèìî ç âàìè ïðî äîáðîòó – äóæå âàæëèâó ³ ïîòð³áíó äëÿ êîæíîãî ç íàñ ÷åñíîòó. «Äîáðå», çàñâ³ä÷óºìî ìè, êîëè íàì ïðèºìíî, ðàä³ñíî ³ çàòèøíî. «Äîáðå», êàæóòü íàø³ áàòüêè, äðóç³ ÷è çíàéîì³, êîëè ìè çðîáèëè ùîñü õîðîøå ³ êîðèñíå ³íøèì ëþäÿì.  îñíîâ³ âñ³õ íàøèõ äîáðèõ ïî÷óòò³â, ñë³â ³ â÷èíê³â ëåæèòü ïîíÿòòÿ äîáðà. À ùîá äîáðà ó ñâ³ò³ ñòàëî á³ëüøå, íàì ñàìèì ïîòð³áíî áóòè äîáðèìè – ãîâîðèòè õîðîø³ ñëîâà, äîáðå ñòàâèòèñÿ äî ³íøèõ, ðîáèòè äîáð³ ñïðàâè. Ëþäèíà, ÿêà ðîáèòü äîáðî, º òàêîþ ùàñëèâîþ, ÿê ³ òà, êîìó âîíà éîãî çðîáèëà. Òîìó äîáðî çàâæäè ïîâ’ÿçàíå ç òàêèìè ÷åñíîòàìè, ÿê ÷óéí³ñòü, ìèëîñåðäÿ, äîáðî÷èíí³ñòü, ùèð³ñòü, ñïðàâåäëèâ³ñòü. Íà äîáðî, çðîáëåíå äëÿ âàñ ³íøèìè, òðåáà â³äïîâ³äàòè òàêîæ äîáðîì, áî íàéâèùà íàóêà æèòòÿ – ìóäð³ñòü, à íàéâèùà ìóäð³ñòü – áóòè äîáðèì. Äîáðîòà ³ ÷óéí³ñòü, ñï³âïåðåæèâàííÿ ³ ùèðîñåðäí³ñòü, óì³ííÿ ðîçóì³òè ÷óæèé á³ëü, â÷àñíî ï³äòðèìàòè ó âàæêó õâèëèíó – öå ïîâèííî áóòè ó õàðàêòåð³ êîæíî¿ ëþäèíè. ijòè, äàâàéòå ïîì³ðêóºìî: – ×îìó íàì ñë³ä ðîáèòè äîáð³ â÷èíêè?

– ßê âè äóìàºòå, ÷è äîñòàòíüî äëÿ ðàäîñò³ ó æèòò³ ò³ëüêè ³ãîð ³ ðîçâàã?

– À ÿê³ äîáð³ â÷èíêè ìîæåòå ðîáèòè âè? (ä³òè äàþòü â³äïîâ³ä³) – À ÷è äîïîìàãàºòå âè äîðîñëèì?

3. Îçíàéîìëåííÿ ç ïðàâèëàìè äîáðà. Ó÷èòåëü: À ùå ä³òè, ùîá ñàìîìó áóòè ùàñëèâèì, òðåáà áåðåæíî, ñåðäå÷íî ³ ÷óéíî òîðêàòèñÿ ñåðöÿ ³íøèõ ëþäåé. Ïîñëóõàéòå «Ïðàâèëà äîáðà». «Ïðàâèëà äîáðà» Ùîá äîáðèì ÷îëîâ³êîì ñòàòè, Ïîòð³áíî ïðàâèëà äîáðà âñ³ì çíàòè. Íàéïåðøå ç ïðàâèë öèõ ÷óäåñíèõ Óì³ííÿ áóòè äîáðèì, ÷åñíèì. À äðóãå ïðàâèëî òàêå: Øàíóé òè ìàìó é òàòà, Ëþáè ñåñòåð, áðàò³â, ëþäåé, Äîáðî ñàì áóäåø ìàòè. À òðåòº ïðàâèëî ïðîñòå,

ÂÈÕÎÂÍÀ ÃÎÄÈÍÀ ÄËß 6-7 ÊËÀÑÓ Ùîá ìàòè ñåðöå çîëîòå Çëà íà ëþäåé òè íå òðèìàé, Ó÷èòåë³â íå çàáóâàé. Ö³ ïðàâèëà âèêîíóâàòè ìóñèø, Òîä³ çàêîíó äîáðîòè òè íå ïîðóøèø. Ó÷èòåëü: ijòè, ÿê³ âè ïðàâèëà çàïàì’ÿòàëè? Ìåòîä «Ì³êðîôîí» 4. Ðîáîòà â ãðóïàõ. «Äåðåâî Äîáðîòè» Ãðóïè îòðèìóþòü íàäðóêîâàí³ íà àðêóøàõ ïàïåðó ëèñòî÷êè ³ç íàïèñàìè ² ãðóïà: «×åñí³ñòü», «Çë³ñòü», «Ãðóá³ñòü», «Ïîâàãà», «Çëî». ²² ãðóïà: «Íåíàâèñòü», «Ìèëîñåðäÿ», «Ëþáîâ», «Áàéäóæ³ñòü»,«Áîÿãóçòâî».

– Ïðèêðàñèìî íàøå äåðåâî Äîáðîòè. Ò³ëüêè âèáåð³òü ëèñòêè ç òèìè ñëîâàìè-ïîíÿòòÿìè, ç ÿêèìè á âàì õîò³ëîñü çóñòð³òèñÿ. Ïåðåâ³ðêà. Íà äåðåâ³ «×åñí³ñòü», «Ïîâàãà», «Ìèëîñåðäÿ», «Ëþáîâ».

5.Ðîáîòà íàä ëåãåíäàìè. ² ãðóïà îïðàöüîâóº ëåãåíäó : «Øàíó òðåáà çàðîáèòè». ßêîñü âèðÿäèâñÿ ñâÿòèé Êàñ³ÿí ïàíîì òà ï³øîâ äî Áîãà íà Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ æàë³òèñÿ. Êàæå: – Ëþäè Ìèêîëàÿ øàíóþòü, íà éîãî ³ì'ÿ öåðêâè áóäóþòü. À ïðî ìåíå é íå çãàäóþòü. Áîã éîìó é â³äïîâ³äàº: – Áåç Ìèêîëàÿ òóò ðîçáèðàòèñÿ íåãîæå. À ïîêëè÷òå-íî éîãî äî ìåíå!

– Íåìຠéîãî íà íåá³,– â³äïîâ³äàþòü àíãåëè. – ϳøîâ íà ×îðíå ìîðå ëþäåé ðÿòóâàòè. Ïðîéøîâ äåÿêèé ÷àñ. Çíîâó Áîã Ìèêîëàÿ êëè÷å.

– Òà íåìຠéîãî, – êàæóòü àíãåëè. – Íà Çåìë³ ëþäåé â³ä ïîæåæ³ ðÿòóº. ² òðåòüîãî ðàçó Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ íå çíàéøëè, áî â³í êîçàê³â ³ç òóðåöüêî¿ íåâîë³ âèçâîëÿâ. Ëèøå â÷åòâåðòå ÿâèâñÿ òîé ïåðåä Áîãîì: ó ñòàð³é ñâèòèí³, ìîòóçêîì ï³äïåðåçàíèé, ÷îáîòè â áîëîò³.

– Äå áóâ òàê äîâãî? – Áîã çàïèòóº.

– Äîïîìàãàâ ìóæèêîâ³ âîçà ç áîëîòà òÿãíóòè. Òîä³ Áîã ñêàçàâ Êàñ³ÿíó: – Áà÷, çà ùî Ìèêîëàÿ øàíóþòü. ³í, ÿê òè, ïàíîì íå ïîõîäæàº. Îòîæ ³äè ñîá³ ãåòü. Øàíó çàðîáëÿòè òðåáà. ²² ãðóïà: «Ïîäàðóíîê Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ». Âèñîêî ó íåá³ æèëî ñîá³ Àíãåëÿòêî. Âîíî áóëî ùå ìàëåíüêèì, ³ äîðîñë³ Àíãåëè íå äàâàëè éîìó âàæëèâèõ äîðó÷åíü. Àíãåëÿòêî çíàëî: ÿêùî âîíî ðîáèòèìå äîáðî, òî éîìó áóäå äîçâîëåíî ñòàòè Àíãåëèêîì-õðàíèòåëåì ÿêî¿ñü äèòèíè. Îò íàñòàâ ãðóäåíü, ³ âñ³ ñòàðø³ Àíãåëè äîïîìàãàëè ñâÿòîìó Ìèêîëàþ ãîòóâàòèñÿ äî ìàíäð³âêè íà çåìëþ: ìàéñòðóâàëè ³ãðàøêè, âèï³êàëè ð³çí³ ñìàêîëèêè, à ïîò³ì ïàêóâàëè ïîäàðóíêè. Ìàëåíüêå Àíãåëÿòêî äîïîìàãàëî ¿ì.

7

¹ 3 (59) 2014 Íàñòàâ ìîðîçíèé âå÷³ð. Çàñóðìèëè çîëîò³ ñóðìè, – ³ ç Ðàéñüêèõ âîð³ò âèéøîâ Ñâÿòèé Ìèêîëàé. Á³ëÿ âåëèêèõ ñàíåé, çàâàíòàæåíèõ äîâåðõó ïîäàðóíêàìè, â³í ïîáà÷èâ Àíãåëÿòêà: – Õî÷åø ç³ ìíîþ íà çåìëþ, Àíãåëÿòêó?

– Õî÷ó... Äóæå õî÷ó! – ïðîøåïîò³ëî Àíãåëÿòêî.

– Òî ïî¿õàëè! Ö³ëó í³÷ Àíãåëÿòêî äîïîìàãàëî ðîçíîñèòè ïîäàðóíêè. À ï³ä ðàíîê çàçèðíóëî ó â³êíî õàòèíêè, äå æèâ õëîï÷èê ²âàñèê. Àí³ éîãî ëèñòà, àí³ ìàëþíêà íå áóëî â Íåáåñí³é êàíöåëÿð³¿, òîìó é ïîäàðóíêà äëÿ íüîãî òåæ íå áóëî. Àíãåëÿòêî çíàëî, ùî ìàìà õëîï÷èêà âæå äàâíî ëåæèòü ó ë³êàðí³, à òàòî ïðèõîäèòü ç ðîáîòè ï³çíî, êîëè ²âàñèê âæå ñïèòü. Àíãåëÿòêî ï³äëåò³ëî äî õëîï÷èêà ³ íàìàëþâàëî éîìó ãàðíèé ñîí, äå ïàõëè êâ³òè, ñï³âàëè ïòàøêè é ëàã³äíî âñì³õàëàñÿ ìàìà.

– Êîëè òè íàâ÷èëîñÿ ìàëþâàòè òàê³ ãàðí³ ñíè? – çàïèòàâ Àíãåëÿòêà ñâÿòèé Ìèêîëàé.

– Ìàáóòü, ùîéíî, – â³äïîâ³ëî Àíãåëÿòêî é çàøàð³ëîñÿ.

– Ùî æ, – ìîâèâ ñâÿòèé Ìèêîëàé, – íåõàé õëîï÷èê ëèøàºòüñÿ ï³ä òâîºþ îï³êîþ. Äóìàþ, òè çðîáèëî âæå äîñòàòíüî äîáðèõ ñïðàâ, àáè ñòàòè Àíãåëîì-õîðîíèòåëåì. Íåõàé öå áóäå äëÿ òåáå ìî¿ì ïîäàðóíêîì!

– Öå ìîÿ íàéá³ëüøà ìð³ÿ! – Àíãåëÿòêî íå òÿìèëî ñåáå â³ä ùàñòÿ. Àíãåëÿòêî ñõèëèëîñÿ íàä ²âàñèêîâèì ë³æå÷êîì, ïîãëàäèëî õëîï÷èêà ïî ãîë³âö³ é ïîïðàâèëî êîâäðó. ² ðàïòîì íà ï³äëîãó âïàâ ïàï³ðåöü, íà ÿêîìó áóëî íàïèñàíî: "Õî÷ó, àáè ìåí³ íàñíèëàñÿ ìàìà..." Òàê ó í³÷ íàïåðåäîäí³ Äíÿ Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ çä³éñíèëîñÿ àæ äâ³ çàïîâ³òí³ ì𳿠– õëîï÷èêà ²âàñèêà ³ Àíãåëÿòêà. Çàïèòàííÿ â÷èòåëÿ äî ä³òåé.

– ßêà îñíîâíà äóìêà ëåãåíä?

– Çà ùî ëþäè øàíóþòü Ìèêîëàÿ?

– ßê ïîòð³áíî ñòàâèòèñÿ äî ñëàáêèõ ëþäåé?

– ×è êîæíà ëþäèíà ìîæå çä³éñíþâàòè äîáð³ â÷èíêè? Çà ÿêî¿ óìîâè? (Êîæíà, ÿêà çó쳺 ïîäîëàòè ñâî¿ íåãàòèâí³ åìîö³¿, çëî, íåíàâèñòü, áàéäóæ³ñòü, ãîðä³ñòü, çàçäð³ñòü, ãí³â, âïåðò³ñòü, ºõèäí³ñòü).

– ×îìó òàê âàæëèâî óì³òè äîëàòè ñâî¿ íåãàòèâí³ ïî÷óòòÿ? (Áî êîëè ç íèìè íå áîðîòèñÿ, âîíè ïåðåâàæàòèìóòü ó äóø³, ëþäèíà ñòàíå çëîþ, çàñíå ¿¿ ñîâ³ñòü,³ öå ïðèçâåäå äî çíèùåííÿ) – Çãàäàéòå çîëîòå ïðàâèëî ìîðàë³ ç åòèêè.

– ×è áóäåòå âè çàâæäè íèì êåðóâàòèñÿ â æèòò³? Ó÷åíü ÷èòຠìîëèòâó äî Ñÿòîãî Ìèêîëàÿ. Ñâÿòèé Ìèêîëàþ, ï³äêàæè äîáðèì ëþäÿì, ùîá âîíè ïàì’ÿòàëè ïðî á³äíèõ,

çíåäîëåíèõ ³ ñóìíèõ ä³òåé. Äîáðèé íàø Áîæèé Ïîêðîâèòåëþ, ïðèíåñè íàøèì áàòüêàì ³ âñ³ì äîáðèì ëþäÿì áàæàíèé íàìè ïîäàðóíîê ³ âèêîíàé ¿õí³ íàéñîêðîâåíí³ø³ ïðîõàííÿ. Îñîáëèâî ïàì’ÿòàé ïðî òèõ, õòî ÷åêຠíà äîáðîòó, ³ ïðî òèõ, õòî âòðàòèâ â³ðó â äîáðî. Ñâÿòèé Ìèêîëàþ, çàâæäè ìîëèñÿ Áîãîâ³ çà ìåíå òà çà âñ³õ ëþäåé. Àì³íü. Ó÷èòåëü. Çàðàç, ä³òè, ìè ïðèãàäàºìî ïðèñë³â'ÿ òà ïðèêàçêè ïðî äîáðî.

6.Ðîáîòà â ïàðàõ. (ijòÿì íà ïàðòè ðîçäàþòüñÿ íàäðóêîâàí³ ðîç³ðâàí³ ïðèñë³â’ÿ, ¿ì ïîòð³áíî ç’ºäíàòè ïî÷àòîê ³ ê³íåöü ïðèñë³â’ÿ) 1. Äîáðî ðîáèòè í³êîëè íå …

2. Õòî ëþäÿì äîáðà áàæàº, òîé ³ ñîá³…

3. Áåç äîáðîãî ä³ëà íåìຠäîáðîãî…

4. Çà äîáðî äîáðîì…

5. Ñâ³ò íå áåç äîáðèõ …

7. Ó÷èòåëü. Îòæå, ä³òè, ìè ùå ³ ùå ðàç ïåðåêîíóºìîñÿ â òîìó, ùî ë³òåðàòóðà – öå æèòòÿ, öå ïîñò³éíà äèñêóñ³ÿ ì³æ äîáðîì ³ çëîì. Òîìó ìè ïîâèíí³ â÷èòèñÿ áóòè äîáðèìè, ïîâèíí³ ðîáèòè âñå äëÿ òîãî, ùîá íà ñâ³ò³ áóëî á³ëüøå äîáðà, í³æ çëà. Áî äîáðîòà ³ ÷óéí³ñòü, ñï³âïåðåæèâàííÿ ³ ùèðîñåðäí³ñòü, óì³ííÿ ðîçä³ëèòè ÷óæèé á³ëü, â÷àñíî ï³äòðèìàòè ó âàæêó õâèëèíó, ðîçðàäèòè ó ãîð³ ³ á³ä³, ïîä³ëèòèñÿ øìàòêîì õë³áà – âñ³ ö³ áëàãîä³éíîñò³ áóëè çàêëàäåí³ ç äàâí³õ-äàâåí ó òðàäèö³ÿõ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. ßê âè ãàäàºòå, ç ÿêèõ äæåðåë ëþäè ÷åðïàþòü ö³ çàãàëüíîëþäñüê³ ïðèíöèïè? (Óñíà íàðîäíà òâîð÷³ñòü, Á³áë³ÿ, Çàïîâ³ä³ Áîæ³, Çàêîí Áîæèé).

8. ×èòàííÿ ç äîøêè â³ðøà ²ðèíè Öåëüíÿê " Ìèêîëàþ, Ìèêîëàþ! " Ìèêîëàþ, Ìèêîëàþ! ß ïðî òåáå ïàì'ÿòàþ, ² òîìó ÿ äîáðå â÷óñÿ ² äî Áîãà âñå ìîëþñÿ. Çíàþ, çàâäÿêè ëèø ïðàö³ Áóäó æèòü êîëèñü â ïàëàö³, Çìîæó êîðèñòü ïðèíîñèòè É êðàþ ð³äíîìó ñëóæèòè.  øêîë³ ÿ çíàííÿ çäîáóäó. Äîáðèì áóäó ÿ äî ëþäó. Çìîæó ÿ êîëèñü ïèøàòèñü, Ùî íà òåáå ì³ã ð³âíÿòèñü. Õî÷ó ÷óäåñà òâîðèòè ² áàòüêàì íà ðàä³ñòü æèòè! Ç òâî¿õ â÷èíê³â ïðèêëàä áðàòè, Ùîá âñ³ì ùàñòÿ äàðóâàòè. Òîæ-áî, äðóç³ äîðîãåíüê³! Áóäüìî çàâæäè ìè ÷åìíåíüê³, Íå ë³íóéìîñü, íå ñâàð³ìîñü — Çà íàóêó âñ³ áåð³ìîñü!

À òîá³ ìè, Ìèêîëàþ, Âñ³ ïîêë³í íàø ïîñèëàºì. Ùîá ó âñüîìó ñâ³ò³ ä³òè Ðîçêâ³òàëè, íà÷å êâ³òè! Ó÷èòåëü: – Ùî íàéá³ëüøå ñõâèëþâàëî âàñ â öüîìó â³ðø³?

– ×è ïîãîäæóºòåñü âè ç³ ñëîâàìè àâòîðà?

IV. ϳäñóìîê. Ó÷èòåëü: Ìîëîäö³, âè äîáðå âïîðàëèñÿ ç³ âñ³ìà çàâäàííÿìè. Äàâàéòå, ä³òè, íàñë³äóâàòè Ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ, òâîðÿ÷è ò³ëüêè äîáð³ ñïðàâè! Ó÷èòåëü: Ñüîãîäí³ Ñâÿòèé Ìèêîëàé íå âñòèã ñàì äî 1. ³ìåí³ íàñ çàâ³òàòè, àäæå â íüîãî áàãàòî 2. ëþäåé ñïðàâ. ³í ïðîñèâ ìåíå ïåðåäàòè âàì 3. ïëàòÿòü ïîäàðóíêè, áî çíàº, ùî âè ñëóõ4. ìຠíÿí³, ïðàöüîâèò³ ³ äîáð³ ä³òè. Ñüî5. ï³çíî ãîäí³ ç íåáåñ â³í ïîáà÷èâ, ùî íå ïîìèëèâñÿ, ³ âè ñïðàâä³ çàñëóãîâóºòå íà ö³ ïîäàðóíêè (âðó÷àþòüñÿ ïîäàðóíêè). Íàñòàâ ÷àñ íàì ïðîùàòèñÿ. À âè îäíå ïðî îäíîãî äáàéòå, äîáðî ³ ëàñêó ³íøèì äàâàéòå! Ñêàçàâ Ìóäðåöü: – Æèâè, äîáðî çâåðøàé! Òà íàãîðîä çà öå íå âèìàãàé! Ëèøå â äîáðî ³ âèùó ïðàâäó â³ðà Ëþäèíó â³äð³çíÿ â³ä ìàâïè ³ â³ä çâ³ðà. Õàé îæèâຠ³ñòèíà ñòàðà – Ëþäèíà ïî÷èíàºòüñÿ ç äîáðà. Ó÷èòåëü: Æèòòÿ ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ äຠíàì âàæëèâèé óðîê: áóòè ùèðèìè, ëàã³äíèìè, ïðàöåëþáíèìè. ² ïîêè âàøå ñåðöå ÷óéíå, äîêëàäàéòå âñå ñâîº ñòàðàííÿ, óñ³ ñâî¿ òóðáîòè äëÿ òîãî, ùîá ò³ëüêè ñâÿòå, ÷èñòå ³ äîáðå âõîäèëî ó âàøó äóøó. Âèõîäèòü ä³â÷èíà-óêðà¿íêà: – Çâåðíåìîñÿ äî ñâÿòîãî Ìèêîëàÿ×óäîòâîðöÿ ³ç ïðîõàííÿì: íåõàé äîïîìîæå íàì æèòè â ìèð³ ³ çëàãîä³, ëþáèòè ñâ³é íàðîä, áàòüê³â òà áëèæí³õ ñâî¿õ, äîáðå â÷èòèñÿ, òâîð÷îþ ïðàöåþ ïðèìíîæóâàòè äîáð³ ä³ëà íà áëàãî Óêðà¿íè. Çâó÷èòü ï³ñíÿ «Ìîëèòâà çà Óêðà¿íó» («Áîæå âåëèêèé ºäèíèé...»). Ñïèñîê âèêîðèñòàíî¿ ë³òåðàòóðè: 1. Êóäð³íà Ë.Ì. ³ä ðîäó äî ðîäó.Íàðîäîçíàâñòâî.– Õàðê³â:Òîðñ³íã, 2002.

2.Âàñèëü Ñêóðàò³âñüêèé.-Êè¿â: Âåñåëêà, 1996 3. http://mama-tato.com.ua/article/a1165.html 4. http://www.traducionalist.info/blog/ cikavi_istoriji/1-0-14 5. http://kyrios.org.ua/spirituality/ prayer/525-molitva-ditini-do-svmikolaja.html ÏÀÒвÌÀÍ Í.Ã., êëàñíèé êåð³âíèê 7-À êëàñó ã³ìíà糿 ¹ 9 ì. ʳðîâîãðàäà

8

¹ 3 (59) 2014

– Ñüîãîäí³ äëÿ áàãàòüîõ áàòüê³â ³íôàíòèëüíîþ, íå çäàòíîþ, íàâ³òü ñòàâ– Âèõîäèòü, ùî âèíí³ íå ëèøå ñòàëî æèâîòðåïåòíèì ïèòàííÿ: øè âæå äîðîñëîþ, ïðèéíÿòè ð³øåííÿ. êðèâäíèêè, àëå ³ îáðàæåí³? ßê³ ÿêîñò³ âèõîâóâàòè, àáè íàøó äèòèíó íå «Ùî ðîáèòè, ÿêùî ìîþ äèòèíó îáÇâè÷àéíî, âîíà í³äå íå çìîæå ïîáóäóîáðàæàëè? ðàæàþòü îäíîë³òêè?» Çâåðõíº âàòè õîðîøèõ ñòîñóíê³â: íå ëèøå ó øêîë³, â³äíîøåííÿ, ãðóá³ñòü, íàâ³òü çíóàëå ³ â ìàéáóòí³é ñâî¿é ñ³ì'¿! Àäæå çàðàç – Ïðèãàäàéòå ï³ñî÷íèöþ: ÿêèõ ä³òåé ùàííÿ – òàêà ïðîáëåìà ç êîæíèì ñòàëî çâè÷àéíîþ ñïðàâîþ, êîëè íå ëèøå á³ëüø çà âñå òàì íå ëþáëÿòü? Æàä³áíèõ, ðîêîì çàãîñòðþºòüñÿ. Îò÷å Ïàâëå, ä³âèöÿ òðèäöÿòè ðîê³â, àëå ³ äîðîñëèé ÿê³ íå äàþòü ãðàòè â ñâî¿ ñîâî÷êè, â³äåð÷îìó îáðàæàþòü äèòèíó, â ÷îìó, ïî÷îëîâ³ê ïîâí³ñòþ çàëåæèòü â³ä áàòüê³â: ³ öÿ ³ ëîïàòêè: «Öå ìîÿ ìàøèíêà, íå ñì³é âàøîìó, ïðè÷èíè? ô³íàíñîâî ³ ìîðàëüíî. ÷³ïàòè!» Àãðåñèâíèõ, ÿê³ ÷åðåç äóðíèö³ Ïðèãàäóþ ùå îäíîãî ñâîãî îäíîêëàñêèäàþòüñÿ â á³éêó. Íàêëåïíèê³â, òèõ, õòî – Ïðè÷èíè ó êîæíîìó îêðåìîìó âèíèêà, ÿêèé, ïåðø í³æ ïîïàñòè äî íàñ, ÷åðåç âñÿê³ äð³áíèö³ á³æàòü ñêàðæèòèñÿ: ïàäêó ìîæóòü áóòè ð³çíèìè, ìîæíà ïåçì³íèâ íå îäíó øêîëó ³ äåê³ëüêà êëàñ³â. «Îñü öåé óçÿâ ìîþ ³ãðàøêó, â³í ìåíå îáðåðàõóâàòè ëèøå îñíîâí³. Áàòüêè ïåðåâåëè éîãî â íàø êëàñ ç íà䳺þ, ðàæàº, ïîêàðàé éîãî», òîáòî, ïî ñóò³, Ïî-ïåðøå, ÿê ïðàâèëî, â áóäü-ÿêîìó ùî õî÷ òóò â³í ïðèæèâåòüñÿ. Àëå ³ñòîð³ÿ çä³éñíþþòü çðàäó. Îäíîë³òêè ïåðåñòàþòü ñï³âòîâàðèñòâ³, îñîáëèâî â äèòÿ÷îìó, ïîâòîðèëàñÿ: õëîïö³ íàä íèì ñì³ÿëèñÿ, ³ ¿ì äîâ³ðÿòè. Íå ëþáëÿòü ³ íå çàõî÷óòü ëþäèíó íå ïðèéìàþòü, ÿêùî âîíà ÿêèìàòè â äðóçÿõ åãî¿ñò³â. Òèõ, ìîñü ÷èíîì íå çá³ãàºòüñÿ õòî ââàæຠñåáå öåíòðîì ç éîãî á³ëüø³ñòþ ó ³íòåðåãðè, õòî ãðຠëèøå ïî ñâî¿õ ñàõ, ïîãëÿäàõ, ñâ³òîâ³ä÷óïðàâèëàõ, íàâ'ÿçóº ñâîº âàíí³, ïîâåä³íö³, çîâí³ø«ß» îòî÷óþ÷èì. Àäæå íüîìó âèãëÿä³. ×åðåç íåäðóæáà, îñîáëèâî äèòÿ÷à, ñï³âïàäàííÿ ³íòåðåñ³â âè– ïîíÿòòÿ êîìàíäíå: òè ïîíèêຠäåÿêèé êîíôë³êò, âèíåí óì³òè âçàºìîä³ÿòè ç ç³òêíåííÿ, â ðåçóëüòàò³ ÿêî³íøîþ ëþäèíîþ, à íå «òÿããî õòîñü íå âïèñóºòüñÿ â íóòè êîâäðó íà ñåáå»! À äàíèé êîíêðåòíèé ñîö³óì. ùå íå ëþáëÿòü, êîëè íàÓ ä³òåé, ï³äë³òê³â âçàãàë³ ìàãàþòüñÿ íàâ'ÿçàòè ñâîþ äóæå ðîçâèíåíèé çãðàºâèé äðóæáó, â äðóæá³ âñ³ì õî³íñòèíêò, ³ ÿêùî îäèí ïî÷è÷åòüñÿ ñï³ëêóâàòèñÿ íà íຠçîâí³øí³ñòþ àáî ïîâåð³âíèõ. ä³íêîþ âèáèâàòèñÿ ³ç çàÎñü ö³ «ïðàâèëà ï³ñî÷ãàëüíî¿ ìàñè, «çãðà¿» öå íèö³» àáñîëþòíî çàñòîíå ïîäîáàºòüñÿ. ñîâí³ äî áóäü-ÿêîãî ñï³âòîÏî-äðóãå, íàøà äèòèíà âàðèñòâà, äèòÿ÷îãî ³ äîðîñ÷åðåç îñîáëèâîñò³ ñâîãî ëîãî, àëå âîíè ôîðìóþòüõàðàêòåðó ìîæå áóòè íåñÿ ñàìå â äèòÿ÷îìó â³ö³: äîñòàòíüî òîâàðèñüêîþ ³ óì³ííÿ äðóæèòè, óì³ííÿ êîìóí³êàáåëüíîþ. À êîëè Ùî ðîáèòè, ÿêùî äèòèíó îáðàæàþòü îäíî- ñï³ëêóâàòèñÿ, óì³ííÿ âçàºäèòèíà íå ó쳺 ñï³ëêóâàòèë³òêè? ßê³ ÿêîñò³ òðåáà âèõîâóâàòè, àáè öüîãî ìîä³ÿòè ç ³íøèìè, óì³ííÿ ñÿ, íå ó쳺 íàëàãîäæóâàòè ñòîñóíêè, âîíà âèêëèêຠíå â³äáóâàëîñÿ? ×è º òóò ïðîâèíà áàòüê³â? Íà ö³ áîðîòèñÿ ç³ ñâî¿ìè ñëàáêîñòÿìè: æàä³áí³ñòþ, àãðåðîçäðàòóâàííÿ îäíîë³òê³â, çàïèòàííÿ â³äïîâ³äຠñâÿùåíèê Ïàâëî Ãóìåðîâ. ñèâí³ñòþ, îáðàçëèâ³ñòþ. ÿê³ îòî÷óþòü ¿¿. Çâè÷àéíî, æîäíà äèòèíà íå çàñëóãî– Ãîâîðÿòü, ä³òè – òàê æå, ÿê â ïîïåðåäí³õ ì³ñöÿõ, ó íüîãî íå âóº íà çâåðõíº ñòàâëåííÿ äî ñåáå, àëå íàøå â³ääçåðêàëåííÿ ³ ïðîäîâæåííÿ. áóëî äðóç³â. Çâè÷àéíî, ïðè÷èíà áóëà íå â Ó ÷îìó, ïî-âàøîìó, ïðîâèíà áàòüê³â? êîìóñü äàëåêî íå çàâæäè óäàºòüñÿ ïðîêëàñ³, ÿêèé áóâ ó íüîãî íå ïåðøèé, íå äðóÿâèòè â êîëåêòèâ³ ñâî¿ ñèëüí³ ñòîðîíè, à – Äóæå ÷àñòî äèòÿ÷³ ïðîáëåìè êîðåãèé ³, íàâ³òü, íå òðåò³é, íå â øêîë³ ³ íå â îäíîë³òêè êóäè á³ëüø îõî÷å âèÿâëÿþòü íÿòüñÿ â ñ³ì'¿, â íåïðàâèëüíîìó áàòüê³âõëîïöÿõ, à â íüîìó ñàìîìó ³ éîãî áàòüêàõ, éîãî ñëàáêîñò³. ñüêîìó âèõîâàíí³.  á³ëüøîñò³ ñâî¿é êîíÿê³ íå çìîãëè íàâ÷èòè éîãî âñòàíîâëþâàÏðèâîäîì äëÿ âèíèêíåííÿ íåïðèÿçí³ ôë³êòè ç îäíîë³òêàìè òðàïëÿþòüñÿ ó òè êîíòàêòè ç ³íøèìè ëþäüìè. ìîæóòü ñòàòè çîâí³øí³ñòü, îñîáëèâîñò³ ä³òåé ç íåáëàãîïîëó÷íèõ ñ³ìåé, äå äî Ñïîä³âàþñÿ, ùî ìåíå çðîçóì³þòü ïîâåä³íêè. ßêùî, íàïðèêëàä, äèòèíà äèòèíè ïîãàíî ñòàâëÿòüñÿ, ïðèíèæóþòü ïðàâèëüíî: ìè òóò çîâñ³ì íå âèïðàâäîìåíøå âñ³õ íà çð³ñò, ñòðàæäຠçàéâîþ ³ îáðàæàþòü. Ó øêîë³ òàê³ ä³òè àáî äóæå âóºìî òèõ, õòî îáðàæຠ³íøèõ àáî âàãîþ àáî, íàïðèêëàä, ðóäà ÷è íîñèòü àãðåñèâí³, àáî äóæå ïðèãí³÷åí³ – ³ öå ñ쳺òüñÿ íàä íèìè. Êîíôë³êòè ç îäíîîêóëÿðè – âñå öå ìîæå ñòàòè ïðèâîäîì «çàñëóãà» áàòüê³â. ë³òêàìè ìîæóòü âèíèêàòè íå ëèøå «ç äëÿ îáçèâàííÿ. Íåîõàéí³ñòü, á³äí³ñòü Ìîæíà ïîì³òèòè äåê³ëüêà êðàéíîù³â â âèíè» ñàìî¿ äèòèíè. Ìîæëèâî, äèòèí³ îäÿãó òàêîæ ìîæå ñòàòè ïðè÷èíîþ êåïáàòüê³âñüêèõ óñòàíîâêàõ. Ïåðøà – öå ïðèïðîñòî íå ïîùàñòèëî – ñåðåä ä³òåé, ÿê³ êóâàíü. Ëåãêîþ çäîáè÷÷þ äëÿ àìàòîð³â äóøåííÿ îñîáèñòîñò³ äèòèíè.  ðåçóëüòàò³ îòî÷óþòü ¿¿, âèÿâèâñÿ ÿêèéñü çàâîäèëà, ïîçíóùàòèñÿ ñòàþòü îáðàçëèâ³ ä³òè, êåïäèòèíà ñïðèéìຠâåñü äîâêîëèøí³é ñâ³ò ÿêèé ñàìîóòâåðäæóºòüñÿ, îáðàæàþ÷è ÿê ùîñü äóæå âîðîæå, ÷èì âèêëèêຠó îòîêóâàííÿ ä³ñòàþòüñÿ ïëàêñàì, ñîðîìëèòèõ³øèõ ³ áåçìîâíèõ òîâàðèø³â. ÷óþ÷èõ ä³òåé ³ ðîçäðàòóâàííÿ, ³ êåïêóâàíâèì, íåâïåâíåíèì â ñîá³ ³ ñëàáêèì ä³òÿì. Àëå äèòÿ÷ó áåçñåðäå÷í³ñòü, ÿêà, òðåíÿ. Âîíà ìîæå ³ íàâïàêè, îçëîáëþâàòèñÿ ³ Âèêëèêຠíåïðèÿçíü ó îäíîë³òê³â ³ áà ñêàçàòè, çàçâè÷àé ïðîõîäèòü ç â³êîì, ïî÷àòè çãàíÿòè ðîäèíí³ îáðàçè íà ñâî¿õ äèòèíà, ÿêó íàäì³ðíî îï³êóþòü äîðîñë³. ñëàáê³øèõ îäíîë³òêàõ. âñå æ íå ìîæíà ââàæàòè ñâ³äîìîþ æîðÏàì'ÿòàþ, ÿê ä³òè ñì³ÿëèñÿ íàä îä²íøà êðàéí³ñòü – ã³ïåðîï³êà. Êîëè ñòîê³ñòþ ³ íàñë³äêîì ÿêîãîñü âêîð³íåíîí³ºþ ìîºþ îäíîêëàñíèöåþ – ¿¿ ïðîâîäáàòüêè â³ä âñüîãî çàõèùàþòü ÷àäî, íå ãî çëà, – ìîæëèâî, ä³òè ÷åðåç ìàëèé æèòæàëè â øêîëó çà ðó÷êó ìàëî íå äî øîñäàþòü éîìó æîäíî¿ ³í³ö³àòèâè, íå äîçâîòºâèé äîñâ³ä íå â çìîç³ â³ä÷óâàòè á³ëü òîãî êëàñó, õî÷à øêîëà â³ä ¿¿ áóäèíêó çíàëÿþòü í³ ç êèì ñï³ëêóâàòèñÿ. Äèòèíà ïî³íøî¿ ëþäèíè. Ó êàçö³ àíãë³éñüêîãî ïèñüõîäèëàñÿ â äâîõñòàõ ìåòðàõ. Êîëè ëþ÷èíຠïîòåíö³éíî áîÿòèñÿ âñ³õ, îêð³ì ìåííèêà Äæåéìñà Áàð𳠫ϳòåð Ïåí» º äèíó íå ãîòóþòü äî ñàìîñò³éíîãî æèòòÿ áàòüê³â, ëåäâå «ïàëüöåì òîðêíóòü» – äóæå ºìêà ³ òî÷íà ôðàçà: «Ä³òè âåñåë³, â ñóñï³ëüñòâ³, êîëè çà íå¿ âñå âèð³øóþòü, âîíà â³äðàçó ïëà÷å. íåõèòð³ ³ áåçñåðäå÷í³». ïîçáàâëÿþòü ¿¿ ñâ äóìêè, âîíà ñòàº

9

¹ 3 (59) 2014 Ùå îäíà êðàéí³ñòü – öå âèõîâàííÿ åãî¿ñòà, ìàëåíüêîãî òèðàíà, äîâêîëà ÿêîãî çâè÷íî êðóòÿòüñÿ âñ³ âäîìà, ÷îãî â³í âèìàãຠ³ â³ä îòî÷óþ÷èõ ä³òåé. Êîëè áàòüêè ñòèêàþòüñÿ ç ïðîáëåìîþ, ÿêó ìè îáãîâîðþºìî, âîíè â ïåðøó ÷åðãó ïîâèíí³ çâåðíóòè óâàãó íà ñåáå, ïîäóìàòè, äå ³ ùî âîíè óïóñòèëè. Âçàãàë³ íàøå áàòüê³âñüêå çàâäàííÿ ïîëÿãຠâ òîìó, àáè ï³äãîòóâàòè äèòèíó äî ñàìîñò³éíîãî æèòòÿ, â ÿêîìó ¿é äîâåäåòüñÿ çóñòð³÷àòèñÿ ç ñàìèìè ð³çíèìè ëþäüìè. Â÷³òü äèòèíó ñòàâèòèñÿ äî ³íøèõ ùèðî, áåç êàìåíÿ çà ïàçóõîþ, ïðèâ³òíî, ïî-äîáðîìó, àëå áåç ï³äëàáóçíèöòâà. Òîä³ äî íå¿ òÿãíóòèìóòüñÿ ³íø³ ä³òè.

– ² âñå æ, ÷àñò³øå çà âñå ïåðøà áàòüê³âñüêà ðåàêö³ÿ – ãðóäüìè âñòàòè íà çàõèñò ñâ äèòèíè.

– Ðàäèâ áè íå äðàìàòèçóâàòè ñèòóàö³þ. Ïðàâèëüí³øå â öèõ âèïàäêàõ íå êâàïèòèñÿ ïîêàðàòè êðèâäíèêà. Ñïî÷àòêó ïîòð³áíî ïîñòàðàòèñÿ çðîçóì³òè, ÷îìó öå ñòàëîñÿ: ÷è òî äèòèíó ä³éñíî òðåáà çàõèñòèòè, ÷è òî â ¿¿ âëàñí³é ïîâåä³íö³ ùîñü íåãàðàçä. ßêùî, íå ðîç³áðàâøèñü, ïðèçâåìî êðèâäíèêà äî ïîêàðàííÿ – ä³òè ÿêùî íå ÿâíî, òî òàºìíî ïîñòàðàþòüñÿ â³ä³ãðàòèñÿ íà íàø³é æå äèòèí³! Çãàäóºòüñÿ âèïàäîê ç ìîãî äèòèíñòâà: äèòèíîþ ÿ áóâ ìàëåíüêîãî çðîñòó, ñëàáåíüêèì, ðàíèìèì. Îäíîãî äíÿ õëîïö³ ìåíå äîñèòü ñåðéîçíî ïîáèëè íà âóëèö³, äîäîìó ÿ ïðèéøîâ çàïëàêàíèé, ç ïîì'ÿòîþ ô³ç³îíî쳺þ. ßêîþ æ áóëà ðåàêö³ÿ ì ìàìè? ß æ ñïîä³âàâñÿ, ùî âîíà ñòàíå æàë³òè ìåíå, óò³øàòè, ïðîòå í³÷îãî ïîä³áíîãî íå ñòàëîñÿ. Íå ìîæó ïîâòîðèòè çàðàç ¿¿ ñëîâà äóæå òî÷íî, àëå âîíà ñêàçàëà ïðèáëèçíî òàê: «Òè ÷îëîâ³ê ³ ïîâèíåí ðîçóì³òè, ùî òàêå â æèòò³ òðàïëÿºòüñÿ». Ñïî÷àòêó ìåíå öå äóæå îáðàçèëî, àëå ïîò³ì ÿ çðîçóì³â, ùî öå àáñîëþòíî ïðàâèëüíà ïîçèö³ÿ: ÿêùî õëîï÷èêà â³ä âñüîãî çàõèùàòè, æàë³òè, ç íüîãî íå âèðîñòå ÷îëîâ³ê. ³í ïîâèíåí çðîçóì³òè, ùî ñâ³ò ñêëàäàºòüñÿ íå ëèøå ç ïðèºìíèõ éîìó ëþäåé. Àëå ïðè öüîìó äèòèí³ íåîáõ³äíî â³ä÷óâàòè íàøå ñï³â÷óòòÿ äî ñåáå. ß ââàæàþ, ùî òðóäíîù³, ÿê³ òàê ÷è ³íàêøå âèíèêàþòü â æèòò³ äèòèíè, äàþòü áåçö³ííèé äîñâ³ä íàëàãîäæåííÿ êîíòàêò³â ç ëþäüìè, º øêîëîþ æèòòÿ, ¿õ ïîäîëàííÿ ðîáèòü ¿¿ ì³öí³øå!

– Áàãàòî õòî çàäàºòüñÿ ïèòàííÿì, ÷è ïîòð³áíî ó÷èòè äèòèíó äàâàòè çäà÷ó, áèòèñÿ?

– Íå çìîæó äàòè êàòåãîðè÷íèõ ïîðàä, àëå ³ í³÷îãî ïîãàíîãî â òîìó, ùîá íàâ÷èòè äèòèíó äàâàòè â³äñ³÷, íå áà÷ó. Óì³ííÿ ïîñòîÿòè çà ñåáå äîïîìàãຠçäîëàòè ñòðàõ, à òàê³ ÷îëîâ³÷³ ÿêîñò³, ÿê ñì³ëèâ³ñòü ³ ð³øó÷³ñòü, ùå çãîäÿòüñÿ éîìó â æèòò³: êîëèñü, ìîæëèâî, äîâåäåòüñÿ çàõèùàòè æ³íêó, ä³òåé, ñ³ì'þ, âîþâàòè. Ö³ ÿêîñò³ îáîâ'ÿçêîâî ìàþòü áóòè â õëîï÷èêàõ. Àëå äèòèíó òðåáà ó÷èòè çàõèùàòèñÿ, à íå áèòèñÿ. Ïîñòàðàéòåñÿ äîíåñòè äî íå¿ äðåâíþ ìóäð³ñòü «Êðàùèé á³é – öå

òîé, ÿêîãî òîá³ óäàëîñÿ çàïîá³ãòè!», ùî ñèëó ïîòð³áíî âèêîðèñòîâóâàòè äëÿ îáîðîíè, à íå äëÿ íàïàäó. Äóæå çàõîïëþâàòèñÿ ñàìîîáîðîíîþ ³ ñïîä³âàòèñÿ íà âëàñí³ ñèëè òåæ íå âàðòî. Òóò òàêîæ ³ñíóþòü ñâî¿ íåáåçïåêè. Ïî-ïåðøå, íà êîæíó ñèëó çíàéäåòüñÿ ñâîÿ ñèëà, ÿêùî õóë³ãàíè çàõî÷óòü çâåñòè ðàõóíêè, òî âîíè öå çðîáëÿòü (íàïàäóòü âåëèêîþ êîìïàí³ºþ, îçáðîÿòüñÿ ³ ò. ³í.), à îñü öå âæå íåáåçïå÷íî. Ïî-äðóãå, â³äîìî, ùî ó âñÿê³ ³ñòî𳿠ç á³éêàìè íàé÷àñò³øå ïîòðàïëÿþòü ëþäè, ÿê³ ÿêðàç ãîòóþòüñÿ îáîðîíÿòèñÿ, çàéìàþòüñÿ áîêñîì, êàðàòå òà ³íøèì. ×îìó? ßêùî â ïåðøîìó àêò³ ï'ºñè íà ñò³í³ âèñèòü ðóøíèöÿ – â òðåòüîìó âîíà âèñòð³ëèòü. ßêùî ëþäèíà ãîòóºòüñÿ äî á³éêè, âîíà ¿¿ çíàéäå. Êîëè ï³äë³òîê íàâ÷èâñÿ äîáðå áèòèñÿ, â³í ìîæå ïî÷àòè çàñòîñîâóâàòè ö³ íàâèêè çîâñ³ì íå â ìèðíèõ ö³ëÿõ, â³í ñàì ìîæå ïî÷àòè çàäèðàòè ñâî¿õ òîâàðèø³â. Òîìó ó âñüîìó ìຠáóòè ì³ðà. Àëå, ç ³íøîãî áîêó, êîëè ìè â³ääàºìî äèòèíó â ñåêö³þ ñàìáî àáî ÿêî¿ñü ³íøî¿ áîðîòüáè, öå ìîæå ìàòè îäèí äóæå ïîçèòèâíèé åôåêò: äèòèíà ïîâ³ðèòü â ñâî¿ ñèëè, çäîëຠíåâïåâíåí³ñòü, íàâ÷èòüñÿ ñï³ëêóâàòèñÿ ç òîâàðèøàìè ïî ñåêö³¿, à òàêîæ íàâ÷èòüñÿ òåðï³òè á³ëü, íå ðîáèòè òðàãåä³þ ç ñèíöÿ ï³ä îêîì. ̳é äâîþð³äíèé áðàò, çàéìàþ÷èñü â äèòèíñòâ³ áîêñîì, íå äîñÿã ÿêèõîñü âèäàòíèõ ðåçóëüòàò³â, ïðîòå ïîò³ì éîãî áàòüêè ãîâîðèëè, ùî â³í òåïåð íå áî¿òüñÿ áóòè îáðàæåíèì ³ ó쳺 òåðï³òè á³ëü. Äî êîãî á³ëüø çà âñå ïðèñòàþòü øê³ëüí³ õóë³ãàíè? Äî ä³òåé ñëàáêèõ äóõîì, íåâïåâíåíèõ â ñîá³, ïëàêñ, òàê çâàíèõ «ïèùèê³â». ¯õ òêíóëè – âîíè ³ çàïèùàëè. ßêùî õëîï÷èê àáî ä³â÷èíêà ðåàãóþòü íà îáðàçè ³ êåïêóâàííÿ ñïîê³éíî, íå ïëà÷óòü ³ íå îáçèâàþòüñÿ ó â³äïîâ³äü, êðèâäíèêè, ÿê ïðàâèëî, äóæå ñêîðî âòðà÷àþòü äî íèõ ³íòåðåñ ³ çíàõîäÿòü ñïðèÿòëèâ³ø³ ì³øåí³. Îñü öüîìó òðåáà ó÷èòè ä³òåé.

– ² íàðåøò³, ùî ðîáèòè, êîëè ïðàâîñëàâíà äèòèíà îïèíÿºòüñÿ â íåöåðêîâíîìó ñåðåäîâèù³, äå âîíà ÷àñîì â³ä÷óâຠñåáå á³ëîþ âîðîíîþ?

– Çàâäàííÿ áàòüê³â – ôîðìóâàòè ñåðåäîâèùå ñï³ëêóâàííÿ ñâî¿é äèòèí³. Áóâàº, ùî â øêîë³ ï³äáèðàºòüñÿ òàêà êîìïàí³ÿ, ùî äóæå íàâ³òü íåïîãàíî, ÿêùî äèòèíà ç íåþ íå ñï³ëêóâàòèìåòüñÿ. ßêùî íå âèõîäèòü çíàéòè äðóç³â â øêîë³, òî ¿õ ìîæíà çíàéòè ïîçà øê³ëüíèì ñåðåäîâèùåì. ßê? ª ãóðòêè, ñåêö³¿, ïðèõîäñüê³ øêîëè, äèòÿ÷³ êëóáè, äå äèòèíà ìàòèìå ìîæëèâ³ñòü ñï³ëêóâàòèñÿ ç ä³òüìè, áëèçüêèìè ¿é çà ³íòåðåñàìè. ͳùî òàê íå îá'ºäíóº ä³òåé, ÿê ñï³ëüíà ñïðàâà! Ñó÷àñí³ ä³òè, ÿê ïðàâèëî, íå êîíôë³êòóþòü ïî ðåë³ã³éíèõ ïèòàííÿõ, ñüîãîäí³ âîíè äîñèòü ïîçèòèâíî íàëàãîäæåí³ ïî â³äíîøåííþ äî â³ðè, ïðèíàéìí³, í³êîãî íå çäèâóºø òèì, ùî òè â³ðóþ÷èé. Ïðîòå, ÿê ÿ âæå ãîâîðèâ, ÷åðåç â³äì³ííîñò³ â åòè÷íèõ ö³ííîñòÿõ ³ ïîãëÿäàõ íà ñâ³ò ì³æ íèìè

ìîæå íå ñêëàñòèñÿ êîíòàêò. Íàïðèêëàä, â ñåðåäîâèù³, â ÿêîìó â÷èâñÿ ÿ, áóëè àáñîëþòíî ³íø³ ö³ííîñò³, í³æ ò³, â ÿêèõ ïðàãíóëè âèõîâóâàòè ìåíå ìî¿ áàòüêè. Õëîïö³ ìàòþêàëèñÿ, êóðèëè íà ïåðåðâàõ (øêîëà áóëà íàéçâè÷àéí³øà, ðàéîííà, ïåðåïîâíåíà), à ìî¿ áàòüêè äóæå ñóâîðî ñòåæèëè çà ñâîºþ ìîâîþ, ïðèðîäíî, ³ äëÿ ìåíå öå áóëî íåïðèéíÿòíî. Ìî¿ îäíîë³òêè çàõîïëþâàëèñÿ àìåðèêàíñüêèìè áîéîâèêàìè, ÿê³ âæå òîä³ ïî÷àëè ç'ÿâëÿòèñÿ â Ñîþç³ íà êàñåòàõ, à ó íàñ óäîìà íå áóëî íàâ³òü òåëåâ³çîðà, íå òî ùî «âèäàêà». Íàø³ ³íòåðåñè íå äóæå çá³ãàëèñÿ, ó ìåíå íå áóëî äðóç³â â øêîë³. Àëå ï³çí³øå, ðîê³â â 14-16, ç'ÿâèëèñÿ õëîïö³, ç ÿêèìè ìåí³ ñòàëî ïî-ñïðàâæíüîìó ö³êàâî. ß çàïèñàâñÿ â àâ³àìîäåëüíèé ãóðòîê, äå çíàéøîâ îäíîäóìö³â. Ìè ðàçîì ìàéñòðóâàëè ë³òàêè, ñëóõàëè õîðîøó ðîê-ìóçèêó, ¿çäèëè íà çìàãàííÿ. Ó ìåíå ç'ÿâèëèñÿ õîðîø³ çíàéîì³ ³ ñåðåä õëîïö³â ìîãî ïðèõîäó. Öå áóâ âæå ïåðåáóäîâíèé ÷àñ, ó â³äëèãó ïî â³äíîøåííþ äî Öåðêâè. Íà ïðèõîäàõ ñòàëà ç'ÿâëÿòèñÿ ìîëîäü. Ìè çáèðàëèñÿ íà êâàðòèðàõ, ñòàâèëè ñïåêòàêë³ äî öåðêîâíèõ ñâÿò, òóò æå íà êâàðòèðàõ ïðîõîäèëè çàíÿòòÿ äèòÿ÷î¿ íåä³ëüíî¿ øêîëè. Îòæå íóäíî íå áóëî. ßêùî íåìຠäðóç³â â øêîë³ – íå á³äà, ñïðàâæí³õ äðóç³â, îäíîäóìö³â íå ìîæå áóòè áàãàòî, çíà÷èòü, áëèçüêèõ ïî äóõó ëþäåé òðåáà øóêàòè â ³íøèõ ì³ñöÿõ. Äóæå âàæëèâî â³äçíà÷èòè: ïåðøèìè äðóçÿìè äèòèíè ìàþòü áóòè áàòüêè, à ò³ ñàì³ âàæëèâ³ ÿêîñò³, ÿêèìè ïîâèííà âîëîä³òè ëþäèíà, âîíà ïîâèííà ïîáà÷èòè ó âëàñíèõ áàòüêàõ. Âàæëèâî íà ¿õ ïðèêëàä³ çðîçóì³òè, ÿêèì áóâຠñïðàâæí³é äðóã! Íàø³é äèòèí³ äóæå äîïîìîæå â æèòò³ óïåâíåí³ñòü â ñâî¿õ ñèëàõ, à äëÿ öüîãî ïîòð³áíî äîïîìàãàòè ¿é ï³äí³ìàòè çäîðîâó ñàìîîö³íêó: äàâàòè êîðèñí³ íàâèêè, ïðàêòè÷í³ óì³ííÿ, êåðóâàòè ¿¿ ñàìîîñâ³òîþ, ïðîïîíóâàòè õîðîø³ êíèæêè – îñü áàçà, ÿêà çðîáèòü ¿¿ æèòòÿ ïîâíèì, íàñè÷åíèì, öå äîïîìîæå ¿é ñòàòè îñîáèñò³ñòþ. Ö³êàâà, ö³ë³ñíà ëþäèíà òàêîæ ñòຠö³êàâîþ îòî÷óþ÷èì. Íå ïîòð³áíî ïëóòàòè öå ç ãîðäèíåþ. Õî÷à êîæåí ç íàñ ïîâèíåí óñâ³äîìëþâàòè, ùî â³í íå êðàùèé çà ³íøèõ ëþäåé, à ïåðåä Áîãîì – í³ùî, àëå ïîâèíåí ðåàëüíî óñâ³äîìëþâàòè, íà ùî â³í çäàòíèé ³ ùî â³í º. ßêùî ëþäèíà íå óïåâíåíà â ñâî¿õ ñèëàõ, ó íå¿ í³êîëè í³÷îãî íå âèéäå â æèòò³, ¿é íå âèñòà÷èòü í³ óïåâíåíîñò³, í³ ð³øó÷îñò³. Êð³ì òîãî, êîëè ëþäèíà ñåáå ïîâàæàº, ¿¿ äóæå âàæêî îáðàçèòè – ñèëüíîãî íå îáçèâàþòü, íå çàäèðàþòü, ³ ëèøå ñëàáêèé â³äïîâ³äຠçëîì íà çëî. Äî ñèëüíîãî æ ëþäè òÿãíóòüñÿ. À öå ôîðìóºòüñÿ áàòüê³âñüêèì êîõàííÿì, çàîõî÷åííÿì, ï³äòðèìêîþ. Çàõèùåí³ñòü – öå áðîíÿ ç êîõàííÿ, ÿêå íàì äàëè áàòüêè, âîíà äîïîìàãຠ³ êîëè ¿õ âæå íåìຠç íàìè, äîçâîëÿº íå îáðàæàòèñÿ íà äð³áíèö³ æèòòÿ, àäæå â öüîìó âèïàäêó óñåðåäèí³ ëþäèíè ñâ³ò, ñâ³òëèé ³ äîáðèé. (æ-ë "Âèíîãðàä")

10 Ìè æèâåìî â ÷àñ ñåðéîçíèõ, çíà÷íèõ çì³í . Ö³ çì³íè ñòîñóþòüñÿ, ïðàêòè÷íî, óñ³õ ñôåð æèòòÿ ëþäèíè. Âíàñë³äîê ïåðåæèâàííÿ êàòàñòðîô, ðåâîëþö³é, â³éí âíóòð³øí³é ñâ³ò ëþäèíè (îáðàç «ß» òà äîâê³ëëÿ, ö³íí³ñí³ îð³ºíòàö³¿) çàçíຠñóòòºâèõ çì³í, ôîðìóºòüñÿ «êîìïëåêñ ïîòåðï³ëîãî».  íàø³é êðà¿í³ çà äîñèòü êîðîòêèé ïåð³îä â³äáóëàñü ðåâîëþö³ÿ, ãðîìàäÿíñüêà â³éíà, ðîçâèíóëàñü ñîö³àëüíî-åêîíîì³÷íà òà ïîë³òè÷íà êðèçà. Çâè÷àéíî, ùî á³ëüø³ñòü ëþäåé ïîòåðïàþòü â³ä âñ³õ öèõ ôàêòîð³â. Ó ñó÷àñíîãî ïîêîë³ííÿ â³äñóòí³ ÷³òê³ ïîçèòèâí³ îð³ºíòèðè, ö³ë³ ðîçìèò³ ³ â³ðà â áóäü-ÿêå ïîêðàùåííÿ æèòòÿ â³äñóòíÿ. ijòè – ³íäèêàòîð ñòàíó ñóñï³ëüñòâà. Àäæå ¿õ í³õòî ñïåö³àëüíî íå â÷èòü æèòòºâ³é ñòðàòå㳿 «áîðîòèñü – íå áîðîòèñü». Âîíè ïðîñòî êîï³þþòü ïîâåä³íêó äîðîñëèõ, ÿê³ ñüîãîäí³ æèâóòü ³ íå áà÷àòü ïåðåä ñîáîþ âåëèêèõ ïåðñïåêòèâ ³ íå ïëåêàþòü íàä³é íà ìàéáóòíº. Á³ëüø ÿê ñòî ðîê³â òîìó âèäàòíèé àìåðèêàíñüêèé ïèñüìåííèê Ìàðê Òâåí ñêàçàâ: «ßêùî ëþäèíà íå ÷èòຠãàçåò – âîíà íå ³íôîðìîâàíà. ßêùî ëþäèíà ÷èòຠãàçåòè – âîíà äåç³íôîðìîâàíà». Ö³ëêîì ñïðàâåäëèâèì áóäå öå òâåðäæåííÿ ³ ñòîñîâíî òåëåâ³çîðà ç ³íòåðíåòîì. Ç̲ ÷èíÿòü ñâ³é äåç³íôîðìàö³éíèé âïëèâ íà ãðîìàäÿí. Îñîáëèâî â³ä öüîãî ïîòåðïàþòü ï³äë³òêè â ñèëó â³êîâîãî ðîçâèòêó îñîáèñòîñò³. ϳä´ðóíòÿì ëåãêîãî âïëèâó çàñîá³â ìàñìåä³à ñòຠíåñôîðìîâàí³ñòü â ï³äë³òê³â ñâ³òîãëÿäíèõ òà ö³íí³ñíèõ çàñàä äëÿ ¿õ ïîäàëüøîãî ðîçâèòêó. Îñê³ëüêè äåçîð³ºíòîâàíîþ º ³ çíà÷íà ê³ëüê³ñòü äîðîñëèõ, òî ìàñøòàá ðóéíóâàííÿ óÿâëåíü ïðî ñâ³ò ó ä³òåé òà ï³äë³òê³â ïðîñòî âðàæàº. Ç̲ íà ñüîãîäí³ âèêîíóº â óêðà¿íñüêîìó ñóñï³ëüñòâ³ ðîëü îðóåë³âñüêîãî ì³í³ñòåðñòâà Ïðàâäè. ³äáóâàºòüñÿ ñâîºð³äíå ïåðåçàâàíòàæåííÿ ñóñï³ëüñòâà. Õî÷à, çà âåëèêèì ðàõóíêîì, âîíî ïî÷àëîñü ùå äâàäöÿòü òðè ðîêè òîìó. Ìè ïðîäîâæóºìî â³ðèòè â êàçêè, ìè â ìàñ³ ñâî¿é ñõèëüí³ äî íàâ³þâàííÿ. Çíà÷íà ÷àñòêà íàñåëåííÿ íå êðèòè÷íî ñòàâèòüñÿ äî

¹ 3 (59) 2014 òîãî, ùî â³äáóâàºòüñÿ, â³ðèòü âñüîìó, ùî íàäðóêîâàíî â ãàçåòàõ òà ñêàçàíî ç åêðàí³â. À â³äñóòí³ñòü êðèòè÷íîãî ìèñëåííÿ ðîçâèâàºòüñÿ â ä³òåé â óìîâàõ ï³äâèùåíî¿ ³íòåëåêòóàë³çàö³¿ íàâ÷àííÿ, ïåðåâàíòàæåííÿ íàóêîâîþ ³íôîðìàö³ºþ òà àáñòðàêòíèìè ïîíÿòòÿìè. Âíàñë³äîê â³äñóòíîñò³ êðèòè÷íîãî ìèñëåííÿ òà íàÿâíîñò³ ó ï³äë³òê³â ÿñêðàâî âèðàæåíîãî ñòàä-

íîãî ³íñòèíêòó ïåâíà ê³ëüê³ñòü ìîëîä³ òà ï³äë³òê³â áåðå ó÷àñòü ó âîºí³çîâàíèõ ôîðìóâàííÿõ ïîë³òè÷íèõ îðãàí³çàö³é åêñòðåì³ñò³â, ì³òèíãàõ, àêö³ÿõ, ñêà÷å íà öèõ àêö³ÿõ, ñêàíäóº ìàòþêè, â³äâåðò³ íåïðèñòîéíîñò³, ôàøèñòñüê³ ëîçóíãè. Òîé, õòî áà÷èòü òàêîãî ðîäó ç³áðàííÿ íà âóëèöÿõ, íà åêðàíàõ, ïðîÿâè àêò³â âàíäàë³çìó ï³ä ÷àñ ¿õ ïðîâåäåííÿ, õóë³ãàíñòâà, íàâ³òü â³äâåðòî çëî÷èííî¿ ïîâåä³íêè ³ íå ñïîñòåð³ãຠôàêò³â çàáîðîíè ç áîêó ïðàâîîõîðîííèõ îðãàí³â òà âëàäè, ðîáèòü îäíîçíà÷í³ âèñíîâêè, ùî âñå äîçâîëåíî. Òîáòî ïðîöåñ äåçîð³ºíòàö³¿ ïîøèðþºòüñÿ òà ïîãëèáëþºòüñÿ. ³äáóâàºòüñÿ ðóéíàö³ÿ ïîíÿòü, äîáðî ³ çëî ì³íÿþòüñÿ ì³ñöÿìè. Âèêîðèñòîâóâàòè íåíîðìàòèâíó ëåêñèêó – ìàòþêàòèñü – ïîãàíî, àëå ÿêùî õîðîì, êàðáóþ÷è êðîê, ìàòþêàþ÷è òèõ, õòî ³íøèõ ç òîáîþ ïîãëÿä³â, ÷è ïðåçèäåíòà ñóñ³äíüî¿ êðà¿íè – òîä³ öå ö³ëêîì íîðìàëüíî! ̳ðêóþ÷è ïðî äåçîð³ºíòàö³þ ï³äë³òê³â, ïîäóìàëà ïðî òå,ùî öå íå äåçîð³ºíòàö³ÿ, à òàêà îð³ºíòàö³ÿ, îð³ºíòàö³ÿ â ñâ³ò³ âèêðèâëåíèõ ïîíÿòü, â ñâ³ò³, äå âñå äî ãîðè

äðè´îì. Öå îð³ºíòàö³ÿ íà çëî, àãðåñ³þ, â³äâåðòó âîðîæíå÷ó. ßêùî ìè ðîçãëÿíåìî òå, ùî â³äáóâàºòüñÿ â ñóñï³ëüñòâ³, â ñâ³òë³ ö³º¿ äóìêè, òî âñå ñòຠíà ñâî¿ ì³ñöÿ. Ïîïóëÿðí³ íèí³ ñëîâà «òîëåðàíòí³ñòü», «òåðïèì³ñòü» íàïîâíåí³ çîâñ³ì ³íøèì, ïðîòèëåæíèì ñåíñîì. ³äáóâàºòüñÿ ðîçõîäæåííÿ ì³æ ñëîâîì òà ä³ëîì. Ñê³ëüêè á íå ãîâîðèëè ìè ãàðíèõ ñë³â ä³òÿì, âîíè â³äòâîðþþòü ïðèêëàäè, ñïðàâè, ÿê³ ñïîñòåð³ãàþòü íàâêîëî ñåáå. ×åðåç äåçîð³ºíòîâàí³ñòü, â òîìó ÷èñë³, ñïîñòåð³ãàºòüñÿ çá³ëüøåííÿ ñó¿öèä³â ñåðåä ä³òåé òà ï³äë³òê³â. Òîìó ùî, ñê³ëüêè á ìè íå ïîâòîðþâàëè, ùî æèòòÿ ëþäèíè – öå íàéâèùà ö³íí³ñòü, à íàâêîëî ãèíóòü ìèðí³ ëþäè, ëþäåé ïåðåñë³äóþòü çà ¿õ ïåðåêîíàííÿ, òî âèõîäèòü, ùî æèòòÿ ëþäèíè íå âàðòå é ëàìàíîãî ãðîøà! Ðåâîëþö³ÿ, â³éíà, ³íôëÿö³ÿ, ï³äâèùåííÿ ö³í, çàãðîçà õîëîäíî¿ çèìè – âñå öå º ôàêòîðè øîêîâîãî âïëèâó íà ñóñï³ëüñòâî, ÿêå âæå íàïåðåäîäí³ öèõ ÿâèù çíàõîäèëîñü íà ñòà䳿 ìîðàëüíîãî çàíåïàäó. Ðåçóëüòàòîì øîêó ÿê äëÿ ìîëîäî¿, òàê ³ äëÿ çð³ëî¿ îñîáèñòîñò³, òàê ³ äëÿ ñóñï³ëüñòâà âö³ëîìó, º äåçîð³ºíòàö³ÿ, äåãðàäàö³ÿ òà â³äêðèò³ñòü ð³çíîìàí³òíèì âïëèâàì òà ìàí³ïóëÿö³ÿì.

P.S Ïîâåðòàþ÷èñü äî äåçîð³ºíòîâàíîñò³ ï³äë³òê³â, ìîæíà çðîçóì³òè, ùî êîëî ïðîáëåì, ÿêèìè îï³êóþòüñÿ ñîö³àëüí³ ïåäàãîãè, ïðîñòî áåçìåæíå. Íà øê³ëüíèõ ñîö³àëüíèõ ïåäàãîã³â òà ïñèõîëîã³â ïîêëàäåíà â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà âñ³ íåãàðàçäè, ÿê³ â³äáóâàþòüñÿ ç ó÷í³âñüêîþ ìîëîääþ êðà¿íè. ×è íå âèíèêຠëîã³÷íîãî çàïèòàííÿ, ùî øóêàþòü «êðàéí³õ», «ñòð³ëî÷íèê³â», êîëè çâèíóâà÷óþòü ñîö³àëüíî-ïñèõîëîã³÷í³ ñëóæáè â çá³ëüøåíí³ ñó¿öèä³â ñåðåä ä³òåé òà ï³äë³òê³â, äèòÿ÷îìó àëêîãîë³çì³ òà íàðêîìàí³¿ òà ³íøèõ íåãàòèâíèõ ÿâèùàõ, ÿê³ ïîøèðþþòüñÿ â ñóñï³ëüñòâ³? À «â³ç ³ íèí³ òàì»!.. Ñ.Ì. ²ÂÀÙÅÍÊÎ, ñîö³àëüíèé ïåäàãîã

11

¹ 3 (59) 2014

Ñîö³îëîãè ³ ïñèõîëîãè âñå ÷àñò³øå ãîâîðÿòü ïðî òå, ùî íàéá³ëüø ôóíêö³îíàëüíà ó íàø ÷àñ ìîäåëü ñ³ì'¿ — öå ñ³ì'ÿ ïàðòíåðñüêà. Îñü ò³ëüêè ïðàâîñëàâíèõ ³ ëþäåé ç òðàäèö³îíàë³ñòñüêèìè ïîãëÿäàìè íà æèòòÿ öåé òåðì³í ëÿêàº. Ïàðòíåðñüêà — öå ÿê? Àäæå Ãîñïîäü æå çàïîâ³äàâ ÷îëîâ³êîâ³ áóòè ãëàâîþ ñ³ì'¿, à òóò ôåì³í³ñòêè ïðîïîâ³äóþòü ÿêóñü ð³âí³ñòü! ª ³ ò³, êîìó ñëîâî «ïàðòíåðñòâî» çäàºòüñÿ íà÷èñòî ïîçáàâëåíèì ðîìàíòèçìó. ßê æå, â îñíîâ³ øëþáó ïîâèííå ëåæàòè êîõàííÿ, òî õ³áà íå òàê? À âèðàç «ïàðòíåðñüêà ñ³ì'ÿ» ñòâîðþº âðàæåííÿ ÷îãîñü ñòâîðåíîãî çà õîëîäíèì ðîçðàõóíêîì: óêëàëè äîãîâ³ð, âèêîíóºìî çîáîâ'ÿçàííÿ. À ÿêùî ïàðòíåð ïåðåñòàíå íàñ âëàøòîâóâàòè, òî áåç æàëþ ç íèì ðîçëó÷èìîñÿ ³ çíàéäåìî ³íøîãî. Íàñïðàâä³ æ, ïàðòíåðñüêà ñ³ì'ÿ – öå ïðîñòî òà ñ³ì'ÿ, äå ïðî âñå äîìîâëÿþòüñÿ. Äå íå ïðàãíóòü çáóäóâàòè ïîäðóæí³ ñòîñóíêè â³äïîâ³äíî äî ò³º¿ àáî ³íøî¿ âæå íàÿâíî¿ ìîäåë³, à «ðîáëÿòü æèòòÿ» ïî-ñâîºìó. Õòî çàðîáëÿòèìå íà æèòòÿ – ëèøå ÷îëîâ³ê, ÷è îáîº? Àáî, ÿê âàð³àíò, îñíîâíèì äîáóâà÷åì â ñ³ì'¿ íà ÿêèéñü ÷àñ ñòàíå äðóæèíà, à ÷îëîâ³ê çàéìåòüñÿ ä³òüìè ³ ãîñïîäàðñòâîì? Õòî êåðóâàòèìå ðåìîíòîì êâàðòèðè, à õòî – ñòåæèòèìå çà íàâ÷àííÿì ä³òåé? Âñ³ ö³ ïèòàííÿ â ïàðòíåðñüê³é ñ³ì'¿ îáãîâîðþþòüñÿ, ³ âñ³ âàð³àíòè â³äïîâ³äåé íà íèõ ïðèéíÿòí³. ßêùî ñ³ì'þ ïàòð³àðõàëüíó, äå âñ³ ð³øåííÿ ïðèéìàâ ÷îëîâ³ê-ãëàâà, ìîæíà ïîð³âíÿòè ç àáñîëþòíîþ ìîíàðõ³ºþ, òî ïàðòíåðñüêà ñ³ì'ÿ – öå âàð³àíò äåìîêðàòè÷íîãî óñòðîþ. Ó í³é í³õòî íå ìîæå ñòóêíóòè êóëàêîì ïî ñòîëó: «ßê ÿ ñêàçàâ, òàê ³ áóäå!» Ó ïàðòíåðñüê³é ñ³ì'¿ íå ìîæå ³ñíóâàòè íàñèëüñòâî, òàê ñàìî ÿê ³ ìàí³ïóëÿö³¿ – ïðî âñå äîìîâëÿþòüñÿ ÷åñíî, à íå íàâ'ÿçóþòü ñâîº ð³øåííÿ ñèëîì³öü ³ íå äîìàãàþòüñÿ ñâîãî õèòð³ñòþ. Ñâ³ò â íàø³ äí³ çì³íþºòüñÿ òàê øâèäêî, ùî â íüîìó ïðîñòî íåìîæëèâî æèòè çà ÿêèìèñü ãîòîâèìè ëåêàëàìè, íåõàé íàâ³òü ³ ïåðåâ³ðåíèìè âïðîäîâæ ñòîë³òü «íàøèìè áëàãî÷åñòèâèìè ïðàîòöÿìè». Òîìó ºäèíèé ñïîñ³á çáåðåæåííÿ â íüîìó ñ³ì'¿ – öå â÷èòèñÿ ðîçóì³òè îäèí îäíîãî ³ äîìîâëÿòèñÿ. ѳì'ÿ òðàäèö³éíà áóëà âëàøòîâàíà òàê, ùî â í³é òåîðåòè÷íî ìîæíà áóëî á ³ íå

ðîçìîâëÿòè âçàãàë³. ×îëîâ³êîâ³ ãðîì à ä ñ ü ê à äóìêà ÷³òêî íàêàçóâàëà îäí³ ö³ë³ ³ çàâäàííÿ, äðóæèí³ – ³íø³, çàëèøàëîñÿ ëèøå âèêîíóâàòè. À ÿêùî ðàïòîì â³äõèëèøñÿ â³ä ñòàíäàðò³â, òàê ñóñ³äè ïîãëÿíóòü íà òåáå êðèâî ³ íàãàäàþòü, ÷îãî íå ëè÷èòü ðîáèòè ÷îëîâ³êîâ³, à ÷îãî – æ³íö³. Ñüîãîäí³ æ ãîòîâèõ ñòàíäàðò³â ïðîñòî íåìàº, à äî ÷óæî¿ ñ³ì'¿ ìàéæå í³êîìó íåìຠä³ëà – çàëèøàºòüñÿ ñïîä³âàòèñÿ ëèøå íà ñàìèõ ñåáå. Àëå, íà æàëü, ÷àñòî ñàìå âîöåðêîâëåí³ ïîäðóæí³ ïàðè àáñîëþòíî íå óì³þòü äîìîâëÿòèñÿ îäèí ç îäíèì. ¯ì çäàºòüñÿ, ùî ÿêùî çíàéòè äëÿ ñâîãî ïîäðóæíüîãî æèòòÿ íàéïðàâèëüí³øèé õðèñòèÿíñüêèé ³äåàë, ïðî÷èòàòè âñ³ ñâÿòîîòå÷åñüê³ ïîâ÷àííÿ ïðî ñ³ì'þ ³ øëþá ³ âèñëóõàòè âñ³ ïîðàäè íàéìóäð³øîãî ³ äîñâ³ä÷åíîãî äóõ³âíèêà, òî òîä³ é æèòòÿ íàëàãîäèòüñÿ. Ò³ëüêè îñü æèòè äîâîäèòüñÿ íå ç êíèãîþ ³ íå ç äóõ³âíèêîì, à ç êîíêðåòíîþ ëþäèíîþ. Ìàáóòü, âàðòî âèñëóõàòè ³ ¿¿ äóìêó òåæ? Ïðàâîñëàâí³ ìîëîä³ ëþäè áóâàþòü íàñò³ëüêè çàõîïëåí³ ñâî¿ìè âèñîêèìè ³äåàëàìè, ùî ïðîñòî íå áà÷àòü çà íèìè æèâèõ ëþäåé. ¯ì çäàºòüñÿ, ùî âñ³ çà óìîâ÷àííÿì ïîâèíí³ ðîçä³ëÿòè ò³ æ ³äåàëè ³ áóäóâàòè â³äïîâ³äíî äî íèõ ñâîº æèòòÿ. Íà ¿õ äóìêó, ³äåàëè äîñèòü çàñâî¿òè îäèí ðàç ³ íàçàâæäè, à äàë³ îáãîâîðþâàòè ¿õ íå îáîâ'ÿçêîâî – àäæå âñ³ì ³ òàê âñå ÿñíî? Ó ðåçóëüòàò³ ä³â÷èíà îáèðຠñîá³ â öåðêâ³ íàðå÷åíîãî ç áîðîäîþ. Àäæå â³í õîäèòü â öåðêâó ³ íîñèòü áîðîäó, îäæå, çà âèçíà÷åííÿì, ïîâèíåí äóæå õîò³òè áàãàòîä³òíî¿ ïàòð³àðõàëüíî¿ ñ³ì'¿, â ÿê³é â³í ñòàíå ãëàâîþ ³ äîáóâà÷åì. À ïîò³ì, âæå ï³ñëÿ âåñ³ëëÿ, ðàïòîì âèÿâëÿºòüñÿ, ùî éîãî ïëàíè íà æèòòÿ áóëè çîâñ³ì ³íøèìè – íå

õî÷å â³í í³ ä³òåé, í³ áóòè ãîäóâàëüíèêîì, à õî÷å â àñï³ðàíòóðó ³ çàéìàòèñÿ íàóêîþ. ijâ÷èíà ã³ðêî ïëà÷å, íàçèâຠéîãî ìåðçîòíèêîì ³ éäå ïîäàâàòè íà ðîçëó÷åííÿ. Àáî þíàê îáèðຠâ äðóæèíè ä³â÷èíó, òîìó ùî âîíà ç ñåëà ³ ç êîñîþ – çðîçóì³ëî æ, ùî âñ³ ñ³ëüñüê³ ä³â÷àòà ç òàêîþ çà÷³ñêîþ ìàþòü áóòè ñêðîìíèìè õàçÿº÷êàìè, ÿê³ ìð³þòü ïðî ñëóõíÿí³ñòü ÷îëîâ³êîâ³ ³ òóðáîòó ïðî ä³òîê. À ïîò³ì ïðèâîçèòü ¿¿ â ì³ñòî, ³ âèÿâëÿºòüñÿ, ùî ö³êàâëÿòü ¿¿ çîâñ³ì íå îñåëÿ ³ íå ä³òè, à í³÷í³ êëóáè ³ ìîäí³ ðîçïðîäàæ³. ×îëîâ³ê ðîç÷àðîâóºòüñÿ: «Îáäóðèëà, ï³äñòóïíà!»

– ³ âèãàíÿº äðóæèíó íàçàä â ð³äíó äîì³âêó. Àëå öå êðàéí³ âèïàäêè, à ÷è ó쳺ìî ìè ïî-ïàðòíåðñüêè äîìîâëÿòèñÿ ç³ ñâî¿ì ÷îëîâ³êîì õî÷ áè ïðî íàéïðîñò³ø³ ðå÷³? ×è ââàæàºìî çà êðàùå ãðàòè ç íèì â «ïàðòèçàíà ³ òåëåïàòà»? Ó ñ³ì'ÿõ, äå ïðèéíÿòî «ãðàòè â ìîâ÷àíêó», ïîäðóææÿ ÷àñòî â³äâ³äóþòü ïî÷óòòÿ îáðàçè àáî ïðîâèíè. «ß òàê õîò³ëà îòðèìàòè áóêåò êâ³ò³â ó ïîäàðóíîê, à ÷îëîâ³ê çàáóâ, ùî ó íàñ ð³÷íèöÿ çíàéîìñòâà!» «ß ìð³ÿâ ïðî ñâèíÿ÷ó â³äáèâíó íà âå÷åðþ, ïðèõîäæó äîäîìó, à òàì – ãîëóáö³!» Ìîæå íàâ³òü çäàâàòèñÿ, ùî ÷îëîâ³ê ñïåö³àëüíî ðîáèòü âñå íà çëî ³ âñóïåðå÷, òîìó ùî õî÷å ïîçíóùàòèñÿ. Ó ñ³ì'ÿõ, äå îäèí îäíîãî íå óì³þòü ñëóõàòè ³ ðîçóì³òè, ðîëü ïîñåðåäíèêà ì³æ ìîâ÷àçíèì ïîäðóææÿì ÷àñòî â³äâîäèòüñÿ äóõ³âíèêîâ³. ßê áàòþøêà ñêàçàâ – òàê ³ áóäå. ßêùî äðóæèíà õî÷å ïðîâåñòè â³äïóñòêó â Êðèìó, à ÷îëîâ³ê – íà Ñîëîâêàõ, òî çàïèòàºìî ó áàòþøêè, õàé â³í âèñòóïèòü â íàø³é ñóïåðå÷ö³ àðá³òðîì. Áëàãîñëîâèòü äî Êðèìó – çíà÷èòü, ïî¿äåìî äî Êðèìó, à ÿêùî íà Ñîëîâêè – òî íà Ñîëîâêè.

12 Äëÿ ñâÿùåíèêà öÿ ðîëü ÷àñòî ñòຠíåïîñèëüíîþ – ñïðîáóé, âèð³øè ñïîðè âñ³õ ïîäðóæí³õ ïàð ó ñåáå íà ïðèõîä³, êîëè ó òåáå ïîñò³éíèõ ïðèõîæàí äåê³ëüêà ñîòåíü. Ó òàê³é ñèòóàö³¿ çàâæäè º ðèçèê äàòè êîìóñü íåîáäóìàíó ïîðàäó. À ïðèõîæàíè, ÿê³ ïîêëàëè â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà ñâîº ðîäèííå æèòòÿ íà äóõ³âíèêà, ðàíî ÷è ï³çíî îáîâ'ÿçêîâî ùå ³ îáðàçÿòüñÿ: ÿê æå, ðîáèëè âñå, ÿê áàòþøêà ãîâîðèâ, à âîíî îí ÿê êîñî ³ êðèâî âèéøëî. ѳì'ÿ õðèñòèÿíñüêà – öå òå, ùî ó íàøîìó ñâ³ò³ âçàãàë³ íåìîæëèâî ïîáóäóâàòè, íå îïàíóâàâøè ìèñòåöòâî ðîçóì³òè îäèí îäíîãî ³ äîìîâëÿòèñÿ. Òîìó ùî ïåðåâàæíà á³ëüø³ñòü ñüîãîäí³øí³õ ïðàâîñëàâíèõ â õðèñòèÿíñüêèõ ñ³ì'ÿõ íå çðîñòàëè ³ òàêèõ ïðèêëàä³â íå áà÷èëè – ¿õ áàòüêè ³ áàáóñ³-ä³äóñ³ æèëè çîâñ³ì ³íàêøå. Õðèñòèÿíñüêèé øëþá ìîæå áóòè ïîáóäîâàíèé ëèøå çà ³íäèâ³äóàëüíèì ïðîåêòîì ïîäðóææÿ, ïîâèíåí ñòàòè ïëîäîì ¿õ ñï³ëüíî¿ òâîð÷îñò³. ßê ïåðåâ³ðèòè, ÷è ïàðòíåðñüêà ó âàñ ñ³ì'ÿ, ³ ÷è ó쳺òå âè â í³é ÷óòè ³ ðîçóì³òè ÷îëîâ³êà? Çàïèòàéòå ñåáå – à ùî âè ñüîãîäí³ ä³çíàëèñÿ ïðî íüîãî íîâîãî? Òàê, òàê, çíàõîäèòè îäèí â îäíîìó íîâå ìîæëèâî íàâ³òü íà ï'ÿòäåñÿòîìó ðîö³ øëþáó! Çà ùî âè õî÷åòå ñüîãîäí³ éîìó ïîäÿêóâàòè? ×è îõî÷å âè ãîòîâ³ ä³ëèòèñÿ ç íèì áóäüÿêèìè ñâî¿ìè äóìêàìè ³ â³ä÷óòòÿìè? Ùàñëèâ³ ïîäðóæí³ ïàðè ç áàãàòîë³òí³ì ñòàæåì ðîäèííîãî æèòòÿ çàçâè÷àé ðîçïîâ³äàþòü, ùî â ¿õ ùîäåííîìó ðîçêëàä³ îáîâ'ÿçêîâî â³äâîäèòüñÿ ÷àñ äëÿ áåñ³äè óäâîõ. Öå ìîæå áóòè âå÷³ðí³é ÷àé íà êóõí³, ï³ñëÿ òîãî, ÿê ä³òåé âæå ïîêëàëè ñïàòè, ïðîãóëÿíêà â ïàðêó àáî ÿêèéñü ùå ùîäåííèé ðîäèííèé çâè÷àé. Ìîæëèâî, âîíè çàëèøàþòüñÿ ðàçîì ³ ïðîäîâæóþòü ëþáèòè îäèí îäíîãî ïðîñòî òîìó, ùî ãîâîðÿòü? Îëüãà ÃÓÌÀÍÎÂÀ

¹ 3 (59) 2014

Ñêëàäíîù³, ç ÿêèìè ñòèêàþòüñÿ áàòüêè äîðîñëèõ ä³òåé, äåòàëüíî ðîçãëÿäàþòüñÿ ³ â â³êîâ³é, ³ â ðîäèíí³é ïñèõîëî㳿. «Ñïîðîæí³ëå ãí³çäî» íàâîäèòü íà íåîáõ³äí³ñòü ïåðåîñìèñëèòè âì³ñò ³ óñòð³é æèòòÿ, àäàïòóâàòèñÿ äî òîãî, ùî ä³òè âèðîñëè ³ ïîêèíóëè áàòüê³âñüêó îñåëþ. Àëå º ³ çâîðîòíà ñòîðîíà — öå ñêëàäíîù³ ³ êðèçèñí³ ïåðåæèâàííÿ, ç ÿêèìè ñòèêàþòüñÿ ä³òè, ÿê³ âèðîñëè, â ñòîñóíêàõ ç ìàò³ð'þ ³ áàòüêîì. Ñïîñîáè âèð³øåííÿ ö³º¿ ïðîáëåìè ïðîïîíóº ïñèõîëîã Ìàð³ÿ Ïåòðóñü. Ìàéæå âñ³ ä³òè, ÿê³ âèðîñëè, ñòèêàþòüñÿ ç ïðîáëåìîþ ñòîñóíê³â ç áàòüêàìè. Êîëè ïðîõîäèòü ÷àñ äèòèíñòâà ³ áåçóìîâíîãî äèòÿ÷îãî êîõàííÿ, äîðîñëà ëþäèíà ìîæå áà÷èòè íåäîë³êè áàòüê³â, íå ðîçä³ëÿòè ¿õ äóìêè, íå ñõâàëþâàòè ¿õ â÷èíê³â, ¿é âñå ñêëàäí³øå ïîâàæàòè ¿õ «íà àâòîìàò³», çà çâè÷êîþ. Äèâëÿ÷èñü íà áàòüêà ³ ìàò³ð, äîðîñëà ëþäèíà çàâæäè áà÷èòü ³ ïëþñè, ³ ì³íóñè. Äèòÿ÷³ îáðàçè íà áàòüê³â, ã³ðêîòà ÷åðåç òå, ùî íåäîîòðèìàëè â³ä íèõ ùîñü âàæëèâå, ñêëàäíîù³ ç â³ää³ëåííÿì â³ä áàòüê³âñüêî¿ ðîäèííî¿ ñèñòåìè ìîæóòü íåïîêî¿òè ä³òåé íå îäèí ð³ê ³ íàâ³òü ãðàòè ñâîþ íåãàòèâíó ðîëü âæå â ¿õ âëàñíèõ ñ³ì'ÿõ. ×è º 䳺âèé ñïîñ³á âèð³øèòè ïðîáëåìó â ñòîñóíêàõ ç ð³äíèìè, ÿêùî áàòüêè áóâàþòü ³íêîëè íàâ'ÿçëèâèìè, ñõèëüíèìè äî ìàí³ïóëÿö³é, âèìàãàþòü ïîñò³éíî¿ óâàãè äî ñåáå?

Ïðàãíóòè ùîñü â íèõ çì³íèòè — ñïðàâà òðóäîì³ñòêà ³ íåâäÿ÷íà. À îñü ðîáîòà íàä ñîáîþ, íàä ñâî¿ì ñòàâëåííÿì äî áàòüê³â, íàâïàêè, çàâæäè âèÿâëÿºòüñÿ ïë³äíîþ. ² ïåðøå ïèòàííÿ, ÿêå ìîæíà ñîá³ çàäàòè: ùî ÿ ìîæó çðîáèòè? Îñü äåê³ëüêà â³äïîâ³äåé, ÿê³ äîïîìîæóòü äîðîñëèì ä³òÿì çðîçóì³òè áàòüê³â ³ íàëàøòóâàòèñÿ íà ïîçèòèâ. Çíàéòè ïðè÷èíè â ñîá³. Ïåðøèé êðîê äî ïîáóäîâè ãàðìîí³éíèõ ñòîñóíê³â ç áàòüêîì ³ ìàò³ð'þ — ïîáà÷èòè ñâîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà òå, ÿê â³äáóâàºòüñÿ ñï³ëêóâàííÿ. Ùî ìîæíà çðîáèòè äëÿ òîãî, ùîá â³ä÷óâàòè ñåáå â íüîìó êîìôîðòí³øå? ßê ìîæíà «ïîãàñèòè» êîíôë³êò, ùî ïî÷èíàºòüñÿ, ç ìàò³ð'þ ³ áàòüêîì? ×è íå ñàì ñèí àáî äî÷êà ñòàþòü éîãî ³í³ö³àòîðàìè, äóæå ð³çêî â³äïîâ³äàþ÷è íà çàïèòàííÿ àáî êðèòèêó áàòüêà?

Ñòîñóíêè ïîì³òíî ïîêðàùàþòü, ÿêùî, ùîíàéìåíøå, îäíà ñòîðîíà çàéìå êîíñòðóêòèâíó ïîçèö³þ. À ñàìå íàâ÷èòüñÿ ÷óòè çì³ñò ñêàçàíîãî áàòüêàìè, ðîçóì³òè ïðè÷èíó ñâî¿õ ðåàêö³é, óì³òè ïîâîäèòèñÿ ç íèìè. Íå ïîòð³áíî áà÷èòè â ïðàãíåíí³ äîïîìîã-

òè äåêëàðàö³þ âàøî¿ áåçïîðàäíîñò³, à â çàóâàæåííÿõ — áàæàííÿ ïðèíèçèòè. Âàæëèâî â³ää³ëÿòè ñêàçàíå áàòüêàìè â³ä ñâî¿õ âëàñíèõ êîìïëåêñ³â. Ëþäèíà íàéãîñòð³øå ñïðèéìຠòó êðèòèêó, ÿêó ââàæຠâèïðàâäàíîþ. Òà ÷è íå ïðèâ³ä öå çàéâèé ðàç çàäóìàòèñÿ íàä ñêàçàíèì ³ ùîñü çì³íèòè â ñîá³?

Íå âêëþ÷àòèñÿ â êîíêóðåíö³þ. Áàæàþ÷è äîâåñòè ñâîþ âàæëèâ³ñòü ³ íåçàì³íí³ñòü, áàòüêè ÷àñòî ïî÷èíàþòü êîíêóðóâàòè ç³ ñâî¿ìè äîðîñëèìè ä³òüìè ³ ¿õ ïîäðóææÿì. Ìîëîä³é ñ³ì'¿ áóâຠñêëàäíî ñòðèìàòèñÿ ³ íå âêëþ÷èòèñÿ â áåçê³íå÷íó áîðîòüáó çà íàéêðàñèâ³øó êóõíþ àáî íàéåôåêòèâí³øå çàãàðòóâàííÿ ìàëÿòè. Íàñïðàâä³ áàòüêè çîâñ³ì íå ïðàãíóòü ïîêàçàòè, ùî âîíè êðàù³. ¯õ ïîâ³äîìëåííÿ çâó÷èòü ³íàêøå: ÿ áîþñÿ, ùî òè ìåíå çàáóäåø. Òîìó çàâäàííÿ ä³òåé — ïîêàçàòè, ùî êîíêóðóâàòè íåìà çà ùî, à áàòüêè, ÿê ³ ðàí³øå, âàæëèâ³ ³ ïîòð³áí³. À ùå äîïîìîãòè áàòüêàì ³ íàïðàâèòè ¿õ åíåðã³þ â ìèðíå ðóñëî, çíàéøîâøè òó ôîðìó, â ÿê³é ¿õ ó÷àñòü â ìîëîä³é ñ³ì'¿ çàäîâîëüíÿòèìå îáèäâ³ ñòîðîíè.  òîé æå ÷àñ âàæëèâî óì³òè ÷³òêî ³ ââ³÷ëèâî ïîçíà÷èòè êîðäîíè. ßêùî âòðó÷àííÿ áàòüê³â â íàøå æèòòÿ çäàºòüñÿ íàäì³ðíèì, ïðî öå îáîâ'ÿçêîâî âàðòî ïîâ³äîìèòè, ï³äøóêàâøè êîðåêòíó ôîðìó. ×àñòî áàòüêè äçâîíÿòü ê³ëüêà ðàç³â íà äåíü òîìó, ùî íåäîîòðèìóþòü ÿê³ñíîãî ñï³ëêóâàííÿ ³ ïðàãíóòü êîìïåíñóâàòè éîãî ê³ëüê³ñòþ. ²íêîëè íàéïðîñò³øèé ñïîñ³á óíèêíóòè íàâ'ÿçëèâîñò³ — îäèí ðàç íà òèæäåíü ïðèä³ëèòè áàòüêàì ÷àñ ³ âòàìóâàòè ¿õ ïîòðåáó â ñï³ëêóâàíí³.

Êàæó÷è ïðî êîðäîíè, ïðèãàäàºìî ùå îäèí âàæëèâèé ÷èííèê — îêðåìå ìåøêàííÿ. Ñòâîðþþ÷è íîâó ñ³ì'þ, êðàùå ïðàãíóòè æèòè îêðåìî â³ä áàòüê³â (ñâî¿õ ³ äðóæèíè). Òåðèòîð³àëüíå ðîçä³ëåííÿ äîïîìàãຠï³äòðèìóâàòè òåïë³ø³ ñòîñóíêè ì³æ ïîêîë³ííÿìè ³ ïðèðîäíèì ÷èíîì âèð³øèòè ïèòàííÿ êîðäîí³â. Ìîëîäà ñ³ì'ÿ â³ä÷óâຠñåáå ñàìîñò³éí³øîþ, â³ëüí³øîþ â ôîðìóâàíí³ ñâîãî óñòðîþ, ñòຠïðîñò³øå óíèêíóòè áàãàòüîõ êîíôë³êò³â. Äîáðå òàêîæ ðîçðàõîâóâà-

13

¹ 3 (59) 2014

òè ëèøå íà ñâî¿ ñèëè. Êîëè ìîëîä³ íå çàëåæàòü â³ä áàòüê³â ³ ñàì³ ìîæóòü âèð³øóâàòè ñâî¿ ñóòî ñ³ìåéí³ ³ ïîáóòîâ³ ïèòàííÿ, öå ëèøå ïîëåãøóº ñòîñóíêè ç ñòàðøèì ïîêîë³ííÿì. Òîä³ äîïîìîãà áàòüê³â ñïðèéìàòèìåòüñÿ ç âäÿ÷í³ñòþ ÿê ïðîÿâ êîõàííÿ, à íå ç ïðåòåíç³ÿìè.

Âèçíàâàòè ñâîáîäó áàòüê³â. Êîëèñü áàòüêè ç³òõàëè ïðî òå, ùî ä³òè çðîñòàþòü íå òàêèìè, ÿêèìè ¿õ õîò³ëè á áà÷èòè. Ïîò³ì íàñòຠ÷àñ, êîëè âæå ä³òè ïîâèíí³ ç ðîçóì³ííÿì ñòàâèòèñÿ äî áàòüê³â. Ó áàòüê³â — ñâîÿ äîðîãà, ñâî¿ äóõîâí³ ³ æèòòºâ³ çàâäàííÿ, ÿê³ âîíè âèð³øóþòü ³íêîëè óñï³øíî, ³íêîëè — íå äóæå. Çàâäàííÿ äîðîñëèõ ä³òåé — ï³äòðèìàòè áàòüê³â ó ñêðóòíó õâèëèíó, à íå âèíèòè, ùî âîíè â ÷îìóñü íå â³äïîâ³äàþòü î÷³êóâàííÿì.

Ùîäî î÷³êóâàíü äîáðå ðîçóì³òè, ÷è ï³ä ñèëó ¿ì áóòè òàêèìè, ÿêèìè ìè õî÷åìî, ÷è ìè ïðîñòî ïîð³âíþºìî ¿õ ç ³íøèìè. ijòÿì áóâຠäóæå íåïðèºìíî, êîëè áàòüêè ùîäóõó íàõâàëþþòü ñóñ³äñüêîãî õëîï÷èêà àáî îäíîêëàñíèöþ: îñü ÿêáè ³ òè òàêèé ñòàðàííèé áóâ, íà ñêðèïö³ ãðàâ ³ ò. ³í.! Íå ïðîñò³øå ³ áàòüêàì, êîëè ¿õ äîðîñë³ ä³òè ïî÷èíàþòü çàãëÿäàòè â ÷óæ³ ñ³ì'¿ ³ ïîð³âíþâàòè: ó êîëåãè áàáóñÿ ñèäèòü ç îíóêîþ ö³ëèé äåíü, à ñóñ³äîâ³ áàòüêè áóäèíîê êóïèëè.

Áàòüê³â íå âèáèðàþòü, ³ â êîæíîãî ç íèõ ñâî¿ ìîæëèâîñò³ ³ ðåñóðñè. Õòîñü ó쳺 ï³äòðèìàòè ñëîâîì, à õòîñü áåðå íà ñåáå ÷àñòèíó ãîñïîäàðñüêèõ òóðáîò. Âàæëèâî ³ òå, ³ ³íøå. Öå äóæå õîðîøà ÿê³ñòü — óì³òè áóòè âäÿ÷íèìè çà òå, ùî áàòüêè ìîæóòü ³ õî÷óòü äàòè, ³ íå ôîêóñóâàòèñÿ íà òîìó, ÷îãî âîíè íå äàþòü. Ó ñâî¿õ áàæàííÿõ ïîòð³áíî áóòè òâåðåçèìè ³ íå âèìàãàòè íåìîæëèâîãî: ÿêùî áàáóñÿ ïðàöþº ³ ìîæå ï³äòðèìàòè ìîëîäó ñ³ì'þ ô³íàíñîâî, âîíà íàâðÿä ÷è çìîæå ÷àñòî ³ äîâãî ïðîâîäèòè ÷àñ ç îíóêàìè.

Ïðèéíÿòè â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà ñâîº æèòòÿ. Áà-

ãàòî õòî çíàº, ùî ñàìå â äèòèíñòâ³ ôîðìóþòüñÿ ìîäåë³ ïîâåä³íêè, óñòðåìë³ííÿ ³ êîìïëåêñè. Âåëè÷åçíà ðîëü â öüîìó ïðîöåñ³ íàëåæèòü áàòüêàì. Òîìó, áåçóìîâíî, âîíè â ÿê³éñü ì³ð³ º «âèíóâàòöÿìè» òîãî, ÿê ¿õ ä³òè ðåàãóþòü íà ñâ³ò. ² ïðîòå, êîëè äîðîñëà 30–40 ð³÷íà ëþäèíà çâèíóâà÷óº â ñâî¿õ íåâäà÷àõ áàòüê³â — ìîâëÿâ, òàê âèõîâàëè — ÷óòè öå ùîíàéìåíøå äèâíî. Öèìè ñëîâàìè ïåðåêðåñëþþòüñÿ ³ äîðîñë³øàííÿ, ³ ñâîáîäà ëþäèíè â ïðèéíÿòò³

ð³øåíü. Íå âàðòî ïåðåêëàäàòè â³äïîâ³äàëüí³ñòü çà ñâîº æèòòÿ íà áàòüê³â, âèêîðèñòîâóþ÷è ¿õ ÿê âèïðàâäàííÿ: öå íå ÿ, öå âîíè âèíí³. Ïîòð³áíî ìàòè ìóæí³ñòü âèçíàòè ñâîþ íåäîñêîíàë³ñòü ³ íåãàòèâíèé äîñâ³ä. Ðîçóì³ííÿ ñâ â³äïîâ³äàëüíîñò³ äîçâîëÿº çðîñòàòè äóõîâíî ³ ïñèõîëîã³÷íî. Áåçóìîâíî, êîæíà ëþäèíà ìຠáàãàæ, ïðèâåçåíèé ç äèòèíñòâà. Àëå ÿê ç íèì áóòè äàë³, ùî çàëèøèòè, à ùî âèêëàñòè — âèð³øóâàòè ñàì³é ëþäèí³. Ïðåòåí糿 ç ïðèâîäó òîãî, ÿê áàòüêè ïîâîäèëèñÿ ç íàìè â äèòèíñòâ³, ìîæóòü áóòè ³ ìàðêåðàìè (ïîêàçíèêàìè àáî ñèãíàëàìè) íåçàäîâîëåíèõ ïîòðåá ñüîãîäí³øíüîãî äíÿ. ßêîãî ñòàâëåííÿ ç áîêó áàòüêà ³ ìàòåð³ íàì õîò³ëîñÿ á çàðàç? À ìîæëèâî, ó íàñ ñàìèõ º íåâèðàæåí³ ïî÷óòòÿ äî íèõ?  öüîìó âèïàäêó êðàùå ïîâ³äîìèòè ïðî íèõ áåçïîñåðåäíüî, ðîçïîâ³âøè, íàïðèêëàä, ÿê âàæëèâ³ ¿õ òóðáîòà ³ óâàãà, íå çàíóðþþ÷èñü â ìèíóëå ³ íå ëåë³þ÷è ñòàð³ îáðàçè. Ðîçâèâàòèñÿ ñàìèì. ×àñòî ïðîáëåìè â ñòîñóíêàõ ç áàòüêàìè âèíèêàþòü ÷åðåç òå, ùî ñàìå ä³òè ïðîõîäÿòü ÷åðåç êðèçó äîðîñë³øàííÿ ³ â³ää³ëåííÿ â³ä áàòüê³âñüêî¿ ñ³ì'¿. Ñòðàõ íå âïîðàòèñÿ, ïåðåæèâàííÿ ç

ïðèâîäó çá³ëüøåíî¿ â³äïîâ³äàëüíîñò³ ³ ïðè öüîìó áàæàííÿ äîâåñòè: «ÿ ìîæó!» ÷àñòî ðîáëÿòü äîðîñëèõ ä³òåé «êîëþ÷èìè», â³äêèäàþ÷èìè òóðáîòó áàòüê³â. Àáî, íàâïàêè, íàäì³ðíî çàëåæíèìè â³ä íå¿. Òàêèé àìáèâàëåíòíèé (ïîäâ³éíèé) ïåð³îä, çâè÷àéíî, óñêëàäíþº ñòîñóíêè îáîõ ñòîð³í ³ âèìàãຠï³äêðåñëåíî äáàéëèâîãî ñòàâëåííÿ îäèí äî îäíîãî. Ïðè÷îìó âàæëèâèé íå ëèøå äóõîâíèé ³ ïñèõîëîã³÷íèé ðîçâèòîê, àëå ³ ïðîôåñ³éíèé, ³ ìàòåð³àëüíèé. Íå ïîòð³áíî áîÿòèñÿ éòè ñâîºþ äîðîãîþ, áóäóâàòè ñâ³é ïîáóò, äîñÿãàòè ñâî¿õ ô³íàíñîâèõ ö³ëåé. Êîìóñü áàòüêè ìîæóòü äàòè õîðîøèé ñòàðò, à â³ä êîãîñü, íàâïàêè, ñàì³ ÷åêàþòü ìàòåð³àëüíî¿ ï³äòðèìêè. Ó îáîõ âèïàäêàõ âñå çàëåæèòü âèêëþ÷íî â³ä òîãî, ÿê ñàìà ëþäèíà ðîçïîðÿäæàºòüñÿ òèì, ùî ìàº: ïðèìíîæóº ³ âèêîðèñòîâóº íà áëàãî ñ³ì'¿ ³ îòî÷óþ÷èõ ÷è âèòðà÷ຠäàðåìíî. ßêùî ÷îëîâ³êîâ³ ñêëàäíî ïðîãîäóâàòè ñâîþ ñ³ì'þ, òî ñïðàâà, çâè÷àéíî, íå â áàòüê³âñüêèõ êàï³òàëàõ àáî ¿õ â³äñóòíîñò³, à â òîìó, ùî ÷àñ çàäóìàòèñÿ ïðî íîâó ðîáîòó, à ìîæëèâî, ³ ïåðåêâàë³ô³êàö³þ, ðàçîì ç äðóæèíîþ çíàéòè çàéâ³ âèòðàòè ³ ðîçñòàâèòè ô³íàíñîâ³ ïð³îðèòåòè ñ³ì'¿.

Íàðåøò³, áóòè äîðîñëèìè. Íàð³êàþ÷è íà òå, ùî áàòüêè äîñ³ ñòàâëÿòüñÿ äî íàñ ÿê äî ä³òåé, ìè ñàì³ íå ïîì³÷àºìî, ùî îñ³ëè â äèòÿ÷³é ïîçèö³¿ ³ âåðåäóºìî ç ìàìîþ ³ òàòîì. Âèìàãàþ÷è äî ñåáå ïîøàíè, âèçíàííÿ íàøî¿ äîðîñëîñò³, ìè çíîâó ïîâåðòàºìîñÿ â ï³äë³òêîâó êðèçó, íà 10–20 ðîê³â íàçàä. Äîðîñëà ïîçèö³ÿ ïî â³äíîøåííþ äî áàòüê³â — öå íàøà òóðáîòà ïðî íèõ, ãîòîâí³ñòü ï³äñòàâèòè ïëå÷å, ïðèéíÿòè ç âäÿ÷í³ñòþ òå, ÷èì âîíè õî÷óòü ïîä³ëèòèñÿ ç íàìè. Áàíàëüíî, àëå ÷åðåç ñê³ëüê³ñü ðîê³â íàøèõ áàòüê³â âæå íå áóäå ïîðó÷. ² â ïàì'ÿò³ ñïëèâóòü íå çàóâàæåííÿ ìàìè ïðî íåäîñîëåíó êàøó àáî áóðêîòëèâ³ñòü áàòüêà, à ùîñü íàáàãàòî âàæëèâ³øå ³ çíà÷èì³øå. Íàøå çàâäàííÿ — çíàéòè öå âàæëèâå âæå çàðàç.

14

¹ 3 (59) 2014

1. Ïî ìîæëèâîñò³ áóòè ïðèñóòí³ì íà áîãîâ³äâ³äàéòå âñ³ ñòàòóòí³ ñëóæ³íí³. ñâÿòêîâ³ áîãîñëóæ³ííÿ. Çâ³äêè âçÿâñÿ çâè÷àé íå âæèâàòè ¿æó â гçäâÿíèé ÑâÿòÕî÷ó ï³äêðåñëèòè, ùî íà âå÷³ð, 6 ñ³÷íÿ, «äî ïåðøî¿ ñâÿòêîâîìó âñåíîùíîìó áîç³ðêè»? ßê ÿ âæå ãîâîðèâ, ðàí³ãîñëóæ³íí³ îáîâ'ÿçêîâî ïîøå ð³çäâÿíà âå÷³ðíÿ ïî÷èíàëàòð³áíî áóòè. ϳä ÷àñ ö³º¿ ñÿ â ï³ñëÿîá³äí³é ÷àñ, ïåðåõîñëóæáè, âëàñíå, ³ ïðîñëàâäèëà â ˳òóðã³þ Âàñèëÿ Âåëèëÿºòüñÿ Õðèñòîñ, ßêèé íàðîêîãî, ÿêà çàê³í÷óâàëàñÿ òîä³, äèâñÿ ó ³ôëåºì³. ˳òóðã³ÿ – êîëè íà íåá³, ä³éñíî, âæå ç'ÿâöå áîãîñëóæ³ííÿ, ÿêå ïðàêëÿëèñÿ ç³ðî÷êè. ϳñëÿ ˳òóð㳿 òè÷íî íå ì³íÿºòüñÿ ó çâ'ÿçêó ñòàòóòîì äîçâîëÿëîñÿ âæèç³ ñâÿòàìè. Îñíîâí³ áîãîñëóâàííÿ òðàïåçè. Òîáòî, «äî ïåðæåáí³ òåêñòè, îñíîâí³ ñï³âè, øî¿ ç³ðêè» îçíà÷àëî, ôàêòè÷ÿê³ ïîÿñíþþòü çãàäóâàíó íî – äî çàê³í÷åííÿ ˳òóð㳿. öüîãî äíÿ ïîä³þ ³ íàëàøòîÀëå ç ÷àñîì, êîëè áîãîâóþòü íàñ íà òå, ÿê ïðàâèëüñëóæåáíèé êðóã âè÷ëåíóâàëè íî çóñòð³òè ñâÿòî, ñï³âàþòüгçäâî – îñîáëèâå ñâÿòî. ϳäãîòîâêà òðèâຠç æèòòÿ õðèñòèÿí, êîëè ëþäè ñÿ ³ ÷èòàþòüñÿ â õðàì³ ñàìå âåñü ï³ñò, ³ îñîáëèâî îñòàíí³ äåê³ëüêà äí³â. Äóæå ñòàëè â³äíîñèòèñÿ äî áîãîï³ä ÷àñ âå÷³ðí³ ³ óòðåí³. âàæëèâî çóì³òè ï³äãîòóâàòèñÿ äî ñëóæáè â äåíü ñëóæ³ííÿ äîñèòü ïîâåðõíåâî, Òàêîæ ïîòð³áíî ñêàçàòè, ñàìîãî ñâÿòà. ³ðí³øå, â í³÷. Àäæå â áàãàòüîõ öå ïåðåðîñëî â ÿêèéñü àáñîùî ð³çäâÿíà ñëóæáà ïî÷èëþòíî â³ä³ðâàíèé â³ä ïðàêòèíàºòüñÿ íà äåíü ðàí³øå – â íàøèõ õðàìàõ ˳òóðã³ÿ (à áóâàº, ùî ³ âåëèêå ïîêè ³ ðåàëüíîñò³ çâè÷àé. Ëþäè гçäâÿíèé Ñâÿòâå÷³ð. Âðàíö³ âå÷³ð'ÿ, ³ óòðåíÿ) ñëóæèòüñÿ ñàìå â í³÷íèé ÷àñ. ³ íà ñëóæáó íå éäóòü, ³ íå ïðè6 ñ³÷íÿ â õðàìàõ çä³éñíþºòüßê íå çëÿêàòèñÿ òðóäíîù³â ñïðàâæíüîãî «âñå÷àùàþòüñÿ 6 ñ³÷íÿ, àëå ïðè ñÿ ð³çäâÿíà âå÷³ðíÿ. Äèâíî íîùíîãî ñëóæ³ííÿ» ³ â³ä÷óòè ðàä³ñòü ñâÿòà íà öüîìó ãîëîäóþòü. çâó÷èòü: âðàíö³ – âå÷³ðíÿ, òðèâàë³é ð³çäâÿí³é ñëóæá³ – ïðî öå ìè âæå ïèñàÊîëè ìåíå çàïèòóþòü, ÿê àëå öå º íåîáõ³äíèì â³äñòóëè: ͳ÷íà ñëóæáà íà гçäâî – ÿê «âèñòîÿòè»? ïîñòèòè â гçäâÿíèé Ñâÿòïîì â³ä ñòàòóòó Öåðêâè. Ðàí³10 ïîðàä â³ä ºïèñêîïà ²îíè (×åðåïàíîâà) âå÷³ð, ÿ çàçâè÷àé ãîâîðþ òàê: øå âå÷³ðíÿ ïî÷èíàëàñÿ â *** ÿêùî âè áóëè ïðèñóòí³ âðàíö³ äðóã³é ïîëîâèí³ äíÿ ³ ïðîäîâßê ï³äãîòóâàòèñÿ äî ð³çäâÿíîãî áîãîñëóæ³ííà гçäâÿí³é âå÷³ðí³ ³ íà æóâàëàñÿ ˳òóð㳺þ Âàñèëÿ ˳òóð㳿 Âàñèëÿ Âåëèêîãî, òî Âåëèêîãî, íà ÿê³é ëþäè ïðèíÿ, íàëàãîäèòè ñåáå íà òðèâàëó ñëóæáó ³ ïðîâåñáëàãîñëîâëÿºòüñÿ âæèâàòè ÷àùàëèñÿ. Âåñü äåíü 6 ñ³÷íÿ òè ÷àñ â õðàì³ ã³äíî, ÷èòàéòå íàñòóïí³ ïîðàäè ¿æó, ÿê ãîäèòüñÿ ïî ñòàòóòó, äî ö³º¿ ñëóæáè áóâ îñîáëèâî àðõ³ïàñòèðÿ. ï³ñëÿ çàê³í÷åííÿ ˳òóð㳿. Òîáñóâîðèé ï³ñò, ëþäè íå âæèâàòî, âäåíü. ëè ¿æó âçàãàë³, ãîòóþ÷èñü Àëå ÿêùî öåé äåíü âè âèïðè÷àñòèòèñÿ. ϳñëÿ îá³äó ð³øèëè ïðèñâÿòèòè ïðèáèðàííþ ïðèïî÷èíàëàñÿ âå÷³ðíÿ, ³ ïðè÷àùàëèñÿ âæå íÿ ³ ñïåðøèñü íà ñïåö³àëüí³ ï³äëîê³òíèì³ùåíü, ïðèãîòóâàííþ 12 ñòðàâ ³ òàêå ³íøå, ïðè íàñòàíí³ ñóò³íê³â. ² íåâäîâç³ çà öèì êè. Òàêîæ ïîòð³áíî ñêàçàòè, ùî íà Àôîí³ òîä³ âæå, áóäüòå äîáð³, ¿æòå ï³ñëÿ «ïåðøî¿ íàñòàâàëà óðî÷èñòà ð³çäâÿíà óòðåíÿ, ÿêó ó âñ³õ ìîíàñòèðÿõ áðàò³ÿ ó ïîâíîìó ñêëàä³ ç³ðêè». ßêùî âæå íå íåñëè ìîëèòîâíèé ïî÷èíàëè ñëóæèòè â í³÷ íà 7 ñ³÷íÿ. îáîâ'ÿçêîâî ïðèñóòíÿ íà âñ³õ áîãîñëóæ³íïîäâèã, õî÷ áè ïîíåñ³òü ïîäâèã ïîñòó. Àëå çàðàç, îñê³ëüêè ìè ñòàëè íÿõ äîáîâîãî êîëà. ³äñóòí³ñòü íà ñëóæ᳠³äíîñíî òîãî, ÿê ïîñòèòè ïåðåä Ïðèíåì³÷í³ø³ ³ ñëàáê³ø³, óðî÷èñòà âå÷³ðíÿ º äîñèòü ñåðéîçíèì â³äñòóïîì â³ä ïðàâèë. ÷àñòÿì. ßêùî âîíî áóäå íà í³÷íîìó áîãîçä³éñíþºòüñÿ 6 ÷èñëà âðàíö³ ³ çàâåðÒîìó ³ ïîêèíóòè õðàì ï³ä ÷àñ ñëóæáè ìîæñëóæ³íí³, òî çà ³ñíóþ÷îþ ïðàêòèêîþ, ë³òóðøóºòüñÿ ˳òóð㳺þ Âàñèëÿ Âåëèêîãî. íà ëèøå â êðàéíüîìó âèïàäêó. ã³éíèé ï³ñò (òîáòî, ïîâíå óòðèìàííÿ â³ä ¿æ³ Òîìó ò³, õòî õî÷å ïðàâèëüíî, çà ñòàòóÓ íàøèõ ðåàë³ÿõ â õðàì³ íå ïîñïèø, ³ âîäè) â òàêîìó ðàç³ ñêëàäຠ6 ãîäèí. Àëå òîì, çà ïðèêëàäîì íàøèõ ïðåäê³â – àëå â öüîìó ³ íåìຠíåîáõ³äíîñò³. Íà öå í³äå ïðÿìî íå ñôîðìóëüîâàíî, ³ íåìຠäðåâí³õ õðèñòèÿí, ñâÿòèõ, çóñòð³òè гçäâî Àôîí³ âñ³ ñëóæáè ïî÷èíàþòüñÿ âíî÷³ – î ÷³òêèõ âêàç³âîê â ñòàòóò³, ñê³ëüêè ãîäèí äî Õðèñòîâå, ìຠáóòè, ÿêùî äîçâîëÿº ðî2-é, 3-é àáî 4-é ãîäèí³. À â íàøèõ õðàìàõ ïðè÷àùàííÿ íå ìîæíà ¿ñòè. áîòà, íàïåðåäîäí³ Ð³çäâà, 6 ñ³÷íÿ, íà ðàñëóæáè íå ùîäåíí³, ë³òóð㳿 âíî÷³ – âçàãàë³ Ó çâè÷àéíèé íåä³ëüíèé äåíü, êîëè í³øíüîìó áîãîñëóæ³íí³. Ó ñàìå гçäâî ð³äê³ñòü. Òîìó äî òîãî, àáè âèéòè íà í³÷íó ëþäèíà ãîòóºòüñÿ äî Ïðè÷àñòÿ, òî ïðèéñë³ä ïðèéòè íà Âåëèêå ïîâå÷³ð'ÿ ³ óòðåíþ ìîëèòâó, ìîæíà ï³äãîòóâàòèñÿ àáñîëþòíî íÿòî íå âæèâàòè ¿æó ï³ñëÿ ï³âíî÷³. Àëå ³, çâè÷àéíî æ, íà Áîæåñòâåííó ë³òóðã³þ. çâè÷àéíèìè æèòòºâèìè ñïîñîáàìè. ÿêùî âè çáèðàºòåñÿ ïðè÷àùàòèñÿ íà Íàïðèêëàä, îáîâ'ÿçêîâî ïîñïàòè íà2. Ãîòóþ÷èñü ï³òè íà í³÷íó ˳òóðí³÷í³é гçäâÿí³é ñëóæá³, òî ïðàâèëüíî ïåðåäîäí³ ïåðåä ñëóæáîþ. Ïîêè äîçâîã³þ, ïîòóðáóéòåñÿ çàçäàëåã³äü ïðî òå, áóäå íå âæèâàòè ¿æó äåñü ï³ñëÿ 21.00. ëÿº ºâõàðèñò³éíèé ï³ñò, âèïèòè êàâó. Ðàç àáè íå òàê ñèëüíî õîò³ëîñÿ ñïàòè.  áóäü-ÿêîìó ðàç³, öå ïèòàííÿ êðàùå Ãîñïîäü äàâ íàì òàê³ ïëîäè, ÿê³ áàäüîÓ àôîíñüêèõ ìîíàñòèðÿõ, çîêðåìà, â ïîãîäæóâàòè ç äóõ³âíèêîì. ðÿòü, òî ïîòð³áíî íèìè êîðèñòóâàòèñÿ. Äîõ³àð³, ³ãóìåí ìîíàñòèðÿ Äîõ³àð àðõ³ìàíäÀëå ÿêùî ï³ä ÷àñ í³÷íî¿ ñëóæáè ïî÷è4. Ïðî äàòó ³ ÷àñ ñïîâ³ä³ ä³çíàéòåðèò Ãðèãîð³é çàâæäè ãîâîðèòü, ùî êðàùå íຠäîëàòè ñîí, äóìàþ, ïðàâèëüí³øå ñÿ ³ äîìîâòåñÿ çàçäàëåã³äü, àáè íå ïðîíåíàäîâãî ñòóëèòè î÷³ â õðàì³, ÿêùî çîâñ³ì áóäå âèéòè, äåê³ëüêà ðàç³â îá³éòè äîâêîâåñòè â ÷åðç³ âñþ ñâÿòêîâó ñëóæáó. çìîðèâ ñîí, í³æ éòè äëÿ â³äïî÷èíêó â êåë³þ, ëà õðàìó ç ²ñóñîâîþ ìîëèòâîþ. Öÿ íåâåïîêèäàþ÷è, òàêèì ÷èíîì, áîãîñëóæ³ííÿ. Ïèòàííÿ ñïîâ³ä³ íà ð³çäâÿí³é ñëóæá³ ëèêà ïðîãóëÿíêà îáîâ'ÿçêîâî îñâ³æèòü ³ Âè çíàºòå, ùî â õðàìàõ íà Ñâÿò³é ãîð³ ñóòî ³íäèâ³äóàëüíå, òîìó ùî â êîæíîìó äàñòü ñèëè ³ äàë³ çíàõîäèòèñÿ â óâàç³. ðîçñòàâëåí³ ñïåö³àëüí³ äåðåâ'ÿí³ ñò³ëüö³ õðàì³ º ñâî¿ çâè÷à¿, òðàäèö³¿. Ëåãêî ãîâîç ï³äëîê³òíèêàìè – ñòàñè䳿, íà ÿêèõ ìîæðèòè ïðî ñïîâ³äü â ìîíàñòèðÿõ àáî òèõ 3. Ïîñò³òüñÿ ïðàâèëüíî. «Äî ïåðíà ñèä³òè àáî ñòîÿòè, â³äêèíóâøè ñèä³íõðàìàõ, äå âåëèêà ê³ëüê³ñòü ñâÿùåíèê³â, øî¿ ç³ðêè» îçíà÷ຠíå ãîëîäóâàòè, à

15

¹ 3 (59) 2014

Ïðàâîñëàâíå æèòòÿ ÿê³ ñëóæàòü. Àëå ÿêùî â öåðêâ³ ñëóæèòü îäèí áàòþøêà, à òàêèõ á³ëüø³ñòü, òî êðàùå âñüîãî, çâè÷àéíî, äîìîâèòèñÿ ç³ ñâÿùåíèêîì çàçäàëåã³äü, êîëè éîìó áóäå çðó÷íî âàñ ñïîâ³äàòè. Êðàùå ñïîâ³äàòèñÿ íàïåðåäîäí³ Ð³çäâÿíîãî áîãîñëóæ³ííÿ, àáè íà ñëóæá³ äóìàòè íå ïðî òå, âñòèãíåòå ÷è íå âñòèãíåòå ïîñïîâ³äàòèñÿ, à ïðî òå, ÿê ä³éñíî ã³äíî çóñòð³òè ïðèøåñòÿ â ñâ³ò Õðèñòà Ñïàñèòåëÿ.

5. Íå ïðîì³íÿéòå áîãîñëóæ³ííÿ ³ ìîëèòâó íà 12 ï³ñíèõ ñòðàâ. Öå òðàäèö³ÿ íå ºâàíãåëüñüêà ³ íå ë³òóðã³éíà. Ìåíå ÷àñòî çàïèòóþòü ïðî òå, ÿê çâ'ÿçàòè ïðèñóòí³ñòü íà ñëóæáàõ â Ñâÿòâå÷³ð ³ гçäâî ç òðàäèö³ºþ ãóëÿííÿ â Íàâå÷³ð’ÿ гçäâà, êîëè ñïåö³àëüíî ãîòóºòüñÿ 12 ï³ñíèõ ñòðàâ. Ñêàæó â³äðàçó, ùî òðàäèö³ÿ «12 ñòðàâ» äëÿ ìåíå äåùî çàãàäêîâà. гçäâÿíèé, ÿê ³ Âîäîõðåñíèé Ñâÿòâå÷³ð, º âäåíü ï³ñíèì, ïðè÷îìó, â äåíü ñóâîðîãî ïîñòó. Çà ñòàòóòîì öüîãî äíÿ âèçíà÷åíà âàðåíà ¿æà áåç î볿 ³ âèíî. ßêèì ÷èíîì ìîæíà ïðèãîòóâàòè 12 âñ³ëÿêèõ ï³ñíèõ ñòðàâ áåç âèêîðèñòàííÿ î볿 – äëÿ ìåíå çàãàäêà. Íà ìîþ äóìêó, «12 ñòðàâ» – öå íàðîäíèé çâè÷àé, ÿêèé íå ìຠí³÷îãî ñï³ëüíîãî í³ ç ªâàíãå볺ì, í³ ç áîãîñëóæåáíèì ñòàòóòîì, í³ ç ë³òóðã³éíîþ òðàäèö³ºþ Ïðàâîñëàâíî¿ Öåðêâè. Íà æàëü, â Ç̲ íàïåðåäîäí³ Ð³çäâà ó âåëèê³é ê³ëüêîñò³ ç'ÿâëÿþòüñÿ ìàòåð³àëè, â ÿêèõ óâàãà êîíöåíòðóºòüñÿ íà ÿêèõîñü ñóìí³âíèõ ïåðåäð³çäâÿíèõ ³ ï³ñëÿð³çäâÿíèõ òðàäèö³ÿõ, âæèâàíí³ òèõ ÷è ³íøèõ ñòðàâ, âîðîæ³íí³, ãóëÿííÿõ, êîëÿäóâàíí³ ³ òàêå ³íøå – âñüîìó òîìó ëóøïèííþ, ÿêå ÷àñòåíüêî äóæå äàëåêå â³ä ä³éñíîãî çíà÷åííÿ âåëèêîãî ñâÿòà ïðèøåñòÿ â ñâ³ò íàøîãî Ñïàñèòåëÿ. Ìåíå çàâæäè äóæå ðàíèòü ïðîôàíàö³ÿ ñâÿò, êîëè ¿õ ñåíñ ³ çíà÷åííÿ çâîäÿòüñÿ äî òèõ àáî ³íøèõ îáðÿä³â, ùî ñêëàëèñÿ â ò³é ÷è ³íø³é ì³ñöåâîñò³. Äîâîäèòüñÿ ÷óòè, ùî òàê³ ðå÷³, ÿê òðàäèö³¿, ïîòð³áí³ äëÿ ëþäåé ïîêè ùî íå îñîáëèâî âîöåðêîâëåíèõ, àáè ¿õ ÿêîñü çàö³êàâèòè. Àëå çíàºòå, â õðèñòèÿíñòâ³ âñå æ êðàùå ëþäÿì äàâàòè â³äðàçó äîáðîÿê³ñíó ¿æó, à íå ôàñò-ôóä. Âñå æ êðàùå, àáè ëþäèíà ï³çíàâàëà õðèñòèÿíñòâî â³äðàçó ç ºâàíãåëüñüêî¿, ç òðàäèö³éíî¿ ñâÿòîîòå÷åñüêî¿ ïðàâîñëàâíî¿ ïîçèö³¿, í³æ ïî ÿêèõîñü «êîì³êñàõ», íåõàé íàâ³òü îñâÿ÷åíèõ íàðîäíèìè çâè÷àÿìè. Íà ìîþ äóìêó, áàãàòî íàðîäíèõ îáðÿä³â, ïîâ'ÿçàíèõ ç òèì ÷è ³íøèì ñâÿòîì, öå ³ º êîì³êñè íà òåìó Ïðàâîñëàâ'ÿ. ͳ äî ñåíñó ñâÿòà, í³ äî ºâàíãåëüñüêî¿ ïî䳿 âîíè ïðàêòè÷íî æîäíîãî â³äíîøåííÿ íå ìàþòü.

6. Íå ïåðåòâîðþéòå гçäâî íà êóë³íàðíå ñâÿòî. Öåé äåíü – ïåðø çà âñå, äóõîâíà ðàä³ñòü. ² äëÿ çäîðîâ'ÿ íåêîðèñíî âèõîäèòè ç ïîñòó áàãàòèì çàñò³ëëÿì. Çíîâó-òàêè, âñÿ ñïðàâà â ïð³îðèòåòàõ. ßêùî äëÿ êîãîñü ïð³îðèòåòíî ïîñèä³òè çà áàãàòèì ñòîëîì, òî âåñü äåíü íàïåðå-

äîäí³ ñâÿòà, ó òîìó ÷èñë³, ³ êîëè âæå çä³éñíþºòüñÿ ñâÿòêîâà âå÷³ðíÿ, ëþäèíà çàéìàºòüñÿ ïðèãîòóâàííÿì ð³çíèõ ì’ÿñ, ñàëàò³â îë³â'º òà ³íøèõ ïèøíèõ ñòðàâ. ßêùî äëÿ ëþäèíè ïð³îðèòåòí³øå çóñòð³òè Õðèñòà, ßêèé íàðîäèâñÿ, òî âîíà, ïåðø çà âñå, éäå íà áîãîñëóæ³ííÿ, à âæå ó â³ëüíèé ÷àñ ãîòóº òå, íà ùî ó íå¿ âèñòà÷èòü ÷àñó. Âçàãàë³ äèâíî, ùî ââàæàºòüñÿ îáîâ'ÿçêîâèì â äåíü ñâÿòà ñèä³òè ³ ïîãëèíàòè âñ³ëÿê³ ðÿñí³ ñòðàâè. Öå í³ ç ìåäè÷íî¿ òî÷êè çîðó íåêîðèñíî, í³ ç äóõîâíî¿. Âèõîäèòü, ìè âåñü ï³ñò ïîñòèëè, ïðîïóñòèëè гçäâÿíó âå÷³ðíþ ³ ˳òóðã³þ Âàñèëÿ Âåëèêîãî – ³ âñå öå çàðàäè òîãî, àáè ïðîñòî ñ³ñòè ³ íà¿ñòèñÿ. Àäæå öå ìîæíà çðîáèòè â áóäü-ÿêèé ³íøèé ÷àñ. Ñêàæó, ÿê ãîòóºòüñÿ ñâÿòêîâà òðàïåçà â íàøîìó ìîíàñòèð³. Çàçâè÷àé ï³ñëÿ çàê³í÷åííÿ í³÷íèõ ñëóæá (íà Ïàñêó ³ íà гçäâî) áðàò³¿ ïðîïîíóºòüñÿ íåâåëèêå ðîçãîâ³ííÿ. ßê ïðàâèëî, öå êèñëîìîëî÷íèé ñèð, òâåðäèé ñèð, ãàðÿ÷å ìîëîêî. Òîáòî, òå, ùî íå âèìàãຠîñîáëèâèõ çóñèëü ïðè ïðèãîòóâàíí³. À âæå âäåíü ãîòóºòüñÿ òðàïåçà ñâÿòêîâ³øà.

7. Ñï³âàéòå Áîãîâ³ ðîçóìíî. ϳäãîòóéòåñÿ äî áîãîñëóæ³ííÿ – ïî÷èòàéòå ïðî íüîãî, çíàéä³òü ïåðåêëàä, òåêñòè ïñàëì³â. ª òàêèé âèðàç: çíàííÿ – ñèëà. ², ä³éñíî, çíàííÿ äîäຠñèëè íå ëèøå â ìîðàëüíî-åòè÷íîìó â³äíîøåíí³, àëå ³ áóêâàëüíî – ó ô³çè÷íîìó. ßêùî ëþäèíà ñâîãî ÷àñó ïîïðàöþâàëà íàä òèì, àáè âèâ÷èòè ïðàâîñëàâíå áîãîñëóæ³ííÿ, âíèêíóòè â éîãî ñóòü, ÿêùî âîíà çíàº, ùî â äàíèé ìîìåíò â³äáóâàºòüñÿ â õðàì³, òî äëÿ íå¿ ïèòàííÿ òðèâàëîãî ñòîÿííÿ, âòîìè íå ñòî¿òü. Âîíà æèâå äóõîì áîãîñëóæ³ííÿ, çíàº, ùî çà ÷èì ñë³äóº. Äëÿ íå¿ ñëóæáà íå ðîçä³ëÿºòüñÿ íà äâ³ ÷àñòèíè, ÿê öå áóâàº: «Ùî çàðàç íà ñëóæá³?» – «Íó, ñï³âàþòü». – «À çàðàç?» – «Íó, ÷èòàþòü». Ó á³ëüøîñò³ ëþäåé, íà æàëü, ñëóæáà ä³ëèòüñÿ íà äâ³ ÷àñòèíè: êîëè ñï³âàþòü ³ êîëè ÷èòàþòü. Çíàííÿ ñëóæáè äຠðîçóì³ííÿ, ùî â ïåâíèé ìîìåíò áîãîñëóæ³ííÿ ìîæíà ñ³ñòè ³ ñèäÿ÷è ñëóõàòè òå, ùî ñï³âàºòüñÿ ³ ÷èòàºòüñÿ. Áîãîñëóæåáíèé ñòàòóò â äåÿêèõ âèïàäêàõ äîçâîëÿº, à â äåÿêèõ íàâ³òü íàêàçóº ñèä³òè. Öå, çîêðåìà, ÷àñ ÷èòàííÿ ïñàëì³â, ãîäèí, êàô³çì, ñòèõèðè íà «Ãîñïîäè, âîççâàõ». Òîáòî, áàãàòî ìîìåíò³â ñëóæáè, êîëè ñèä³òè ìîæíà. À, çà âèðàçîì îäíîãî ñâÿòèòåëÿ, êðàùå ñèäÿ÷è äóìàòè ïðî Áîãà, í³æ ñòîÿ÷è – ïðî íîãè. Áàãàòî â³ðóþ÷èõ ïîñòóïàþòü äóæå ïðàêòè÷íî, áåðó÷è ç ñîáîþ ëåãåíüê³ ðîçêëàäí³ ëàâêè. ijéñíî, àáè â ïîòð³áíèé ìîìåíò íå êèäàòèñÿ äî ëàâîê çàéìàòè ì³ñöÿ, àáî íå «îêóïîâóâàòè» ñèäÿ÷³ ì³ñöÿ, ñòîÿ÷è á³ëÿ íèõ âñþ ñëóæáó, êðàùå áóäå óçÿòè ç ñîáîþ ñïåö³àëüíó ëàâêó ³ â ïîòð³áíèé ìîìåíò íà íå¿ ñ³äàòè.

Íå âàðòî áåíòåæèòèñÿ ÷åðåç ñèä³ííÿ ï³ä ÷àñ ñëóæáè. Ñóáîòà äëÿ ëþäèíè, à íå ëþäèíà äëÿ ñóáîòè. Âñå æ â ÿê³ñü ìîìåíòè êðàùå ñ³ñòè, îñîáëèâî, ÿêùî áîëÿòü íîãè, ³ ñèäÿ÷è óâàæíî ñëóõàòè áîãîñëóæ³ííÿ, í³æ ñòðàæäàòè, ìó÷èòèñÿ ³ äèâèòèñÿ íà ãîäèííèê, êîëè æ âñå öå çàê³í÷èòüñÿ. Îêð³ì òóðáîòè ïðî íîãè, ïîêëîïî÷³òüñÿ çàçäàëåã³äü ïðî ïîæèâó äëÿ ðîçóìó. Ìîæíà êóïèòè ñïåö³àëüí³ êíèæêè àáî â ³íòåðíåò³ çíàéòè ³ ðîçäðóêóâàòè ìàòåð³àëè ïðî ñâÿòêîâå áîãîñëóæ³ííÿ – òëóìà÷åííÿ ³ òåêñòè ç ïåðåêëàäàìè. Îáîâ'ÿçêîâî ðåêîìåíäóþ òàêîæ çíàéòè Ïñàëòèð â ïåðåêëàä³ âàøîþ ð³äíîþ ìîâîþ. ×èòàííÿ ïñàëì³â º íåâ³ä'ºìíîþ ÷àñòèíîþ áóäü-ÿêîãî ïðàâîñëàâíîãî áîãîñëóæ³ííÿ, à ïñàëìè äóæå êðàñèâ³ ÿê ìåëîäè÷íî, òàê ³ ñòèë³ñòè÷íî. Ó õðàì³ âîíè ÷èòàþòüñÿ öåðêîâíîñëàâÿíñüêîþ ìîâîþ, àëå íàâ³òü âîöåðêîâëåí³é ëþäèí³ ñêëàäíî íà ñëóõ ñïðèéíÿòè âñþ ¿õ êðàñó. Òîìó àáè ðîçóì³òè, ïðî ùî ñï³âàºòüñÿ â äàíèé ìîìåíò, ìîæíà çàçäàëåã³äü, äî ñëóæáè, ä³çíàòèñü, ÿê³ ïñàëìè ÷èòàòèìóòüñÿ ï³ä ÷àñ öüîãî áîãîñëóæ³ííÿ. Öå ä³éñíî ïîòð³áíî ðîáèòè, àáè «ñï³âàòè Áîãîâ³ ðîçóìíî», àáè â³ä÷óòè âñþ êðàñó ïñàëìîñï³â³â. Áàãàòî õòî ââàæàº, ùî íå ìîæíà â õðàì³ ñòåæèòè çà ˳òóð㳺þ ïî êíèæö³ – ïîòð³áíî ìîëèòèñÿ ðàçîì ç³ âñ³ìà. Àëå îäíå íå âèêëþ÷ຠ³íøîãî: ñòåæèòè ïî êíèæö³ ³ ìîëèòèñÿ, íà ì³é ïîãëÿä, öå îäíå ³ òå æ. Òîìó íå áåíòåæòåñÿ áðàòè ç ñîáîþ ë³òåðàòóðó íà ñëóæáó. Ìîæíà çàçäàëåã³äü óçÿòè íà öå áëàãîñëîâåííÿ ó ñâÿùåíèêà, àáè â³äñ³êòè íåïîòð³áí³ çàïèòàííÿ ³ çàóâàæåííÿ. Âèêà÷àéòå â PDF-ôîðìàò³ òåêñò ñëóæáè: «Íàâå÷³ð’ÿ гçäâà Õðèñòîâîãî: Öàðñüê³ ãîäèíè ³ Âå÷³ðíÿ ç ˳òóð㳺þ».

8. Ó ñâÿòà õðàìè ïåðåïîâíåí³. Ïîæàë³éòå áëèæíüîãî – ïîñòàâòå ñâ³÷êè àáî ïðèêëàä³òüñÿ äî ³êîíè ³íøèì ðàçîì. Áàãàòî õòî, ïðèéøîâøè â õðàì, ââàæàº, ùî ïîñòàâèòè ñâ³÷êó – öå îáîâ'ÿçîê êîæíîãî õðèñòèÿíèíà, òà æåðòâà Áîãîâ³, ÿêó îáîâ'ÿçêîâî ïîòð³áíî ïðèíåñòè. Àëå îñê³ëüêè гçäâÿíå áîãîñëóæ³ííÿ íàáàãàòî áàãàòîëþäí³øå, í³æ çâè÷àéíà ñëóæáà, òî ç ïîñòàíîâêîþ ñâ³÷îê âèíèêàþòü äåÿê³ ïðîáëåìè, ó òîìó ÷èñë³ òîìó, ùî ï³äñâ³÷íèêè ïåðåïîâíåí³. Òðàäèö³ÿ ïðèíåñåííÿ â õðàì ñâ³÷îê ìຠäðåâíº êîð³ííÿ. Ðàí³øå, ÿê ìè çíàºìî, âñå íåîáõ³äíå äëÿ ˳òóð㳿 õðèñòèÿíè áðàëè ç äîìó ç ñîáîþ: õë³á, âèíî, ñâ³÷êè äëÿ îñâ³òëåííÿ õðàìó. ² öå, ä³éñíî, áóëî ¿õ ïîñèëüíîþ æåðòâîþ. Çàðàç ñèòóàö³ÿ çì³íèëàñÿ ³ ïîñòàíîâêà ñâ³÷îê âòðàòèëà ñâîº ïåðâèííå çíà÷åííÿ. Äëÿ íàñ öå á³ëüøå íàãàäóâàííÿ ïðî ïåðø³ ñòîë³òòÿ õðèñòèÿíñòâà. Ñâ³÷êà – öå íàøà âèäèìà æåðòâà Áîãîâ³. Ó íå¿ º ñèìâîë³÷íå çíà÷åííÿ: ìè ïîâèíí³ ïåðåä Áîãîì, ÿê îñü öÿ ñâ³÷êà, ãîð³òè ð³âíèì, ÿñêðàâèì, áåçäèìíèì ïîëóì'ÿì.

16 Öå òàêîæ ³ íàøà æåðòâà íà õðàì, òîìó ùî ìè çíàºìî ³ç Ñòàðîãî Çàïîâ³òó, ùî ëþäè â äðåâí³ ÷àñè îáîâ'ÿçêîâî âíîñèëè äåñÿòèíó íà ï³äòðèìêó Õðàìó ³ ñâÿùåíèê³â, ÿê³ ñëóæàòü ïðè íüîìó. ² â íîâîçàâ³òí³é Öåðêâ³ öÿ òðàäèö³ÿ áóëà ïðîäîâæåíà. Ìè çíàºìî ñëîâà àïîñòîëà, ùî ò³, õòî ñëóæèòü á³ëÿ â³âòàðÿ, â³ä â³âòàðÿ ³ õàð÷óþòüñÿ. ² ò³ ãðîø³, ÿê³ ìè çàëèøàºìî, êóïóþ÷è ñâ³÷êè, öå ³ º íàøà æåðòâà. Àëå â òàêèõ âèïàäêàõ, êîëè õðàìè ïåðåïîâíåí³, êîëè íà ï³äñâ³÷íèêàõ ãîðÿòü ö³ë³ ôàêåëè ñâ³÷îê, à ¿õ âñå ïåðåäàþòü ³ ïåðåäàþòü, ìîæëèâî, ïðàâèëüí³øå áóäå òó ñóìó, ÿêó âè õîò³ëè âèòðàòèòè íà ñâ³÷êè, ïîêëàñòè â ÿùèê äëÿ ïîæåðòâóâàíü, í³æ óòðóäíÿòè ìàí³ïóëÿö³ÿìè ç³ ñâ³÷êàìè áðàò³â ³ ñåñòåð, ÿê³ ìîëÿòüñÿ ïîðó÷.

9. Ïðèâîäÿ÷è íà í³÷íó ñëóæáó ä³òåé, îáîâ'ÿçêîâî çàïèòàéòå ó íèõ, ÷è õî÷óòü âîíè áóòè çàðàç â õðàì³. ßêùî ó âàñ ìàëåíüê³ ä³òè àáî ñòàðåíüê³ ðîäè÷³, ï³ä³òü ç íèìè íà ˳òóðã³þ âðàíö³. Ó íàøîìó ìîíàñòèð³ ñêëàëàñÿ òàêà ïðàêòèêà. Âíî÷³ â 23:00 ïî÷èíàºòüñÿ Âåëèêå ïîâå÷³ð'ÿ, çà íèì óòðåíÿ, ÿêà ïåðåõîäèòü â ˳òóðã³þ. ˳òóðã³ÿ çàê³í÷óºòüñÿ äåñü äî ïîëîâèíè ï'ÿòîãî ðàíêó – òàêèì ÷èíîì, ñëóæáà òðèâຠáëèçüêî ï'ÿòè ç ïîëîâèíîþ ãîäèí. Öå íå òàê áàãàòî – çâè÷àéíå âñåíîùíå áîãîñëóæ³ííÿ ùîñóáîòè ïðîäîâæóºòüñÿ 4 ãîäèíè – ç 16.00 äî 20.00. ² íàø³ ïðèõîæàíè, ÿê³ ìàþòü ìàëåíüêèõ ä³òåé àáî ñòàðåíüêèõ ðîäè÷³â, ìîëÿòüñÿ âíî÷³ íà ïîâå÷³ð'¿ ³ íà óòðåí³, ï³ñëÿ óòðåí³ ðîç'¿æäæàþòüñÿ äîäîìó, â³äïî÷èâàþòü, ñïëÿòü, à âðàíö³ ïðèõîäÿòü íà ˳òóðã³þ äî 9.00 ç ìàëåíüêèìè ä³òüìè àáî ç òèìè ëþäüìè, ÿê³ çà ñòàíîì çäîðîâ'ÿ íå ìîãëè áóòè ïðèñóòí³ìè íà í³÷í³é ñëóæá³. ßêùî æ âè âèð³øèëè ïðèâåñòè ä³òåé â õðàì âíî÷³, òî, ÿê ìåí³ çäàºòüñÿ, ãîëîâíèì êðèòåð³ºì â³äâ³äèí òàêèõ òðèâàëèõ ñëóæá ìຠáóòè áàæàííÿ ñàìèõ ä³òåé ïðèéòè íà öþ ñëóæáó. Íåäîïóñòèìî æîäíå íàñèëüñòâî ³ ïðèìóñ! Çíàºòå, º äëÿ äèòèíè ðå÷³ ñòàòóñí³, ÿê³ º äëÿ íå¿ êðèòåð³ÿìè äîðîñëîñò³. Òàê³, íàïðèêëàä, ÿê ïåðøà ñïîâ³äü, ïåðø³ â³äâ³äèíè í³÷íîãî áîãîñëóæ³ííÿ. ßêùî äèòèíà äóæå ïðîñèòü, àáè äîðîñë³ óçÿëè ¿¿ ç ñîáîþ, òî â äàíîìó âèïàäêó öå ïîòð³áíî çðîáèòè. Çðîçóì³ëî, ùî äèòÿ âñþ ñëóæáó óâàæíî ïðîñòîÿòè íå çìîæå. Äëÿ öüîãî â³çüì³òü äëÿ íå¿ ÿêóñü ì'ÿêó ï³äñòèëî÷êó, àáè, êîëè âîíà âòîìèòüñÿ, ìîæíà áóëî ïîêëàñòè ¿¿ â êóòî÷îê ïîñïàòè ³ ðîçáóäèòè âæå ïåðåä ïðè÷àñòÿì. Àëå ùîá äèòÿ íå áóëî ïîçáàâëåíå ö³º¿ ðàäîñò³ í³÷íî¿ ñëóæáè. Äóæå çâîðóøëèâî áà÷èòè, êîëè ä³òè ïðèõîäÿòü ç áàòüêàìè íà ñëóæáó, ñòîÿòü ðàä³ñí³, ç âèáëèñêóþ÷èìè î÷èìà, àäæå í³÷íà ñëóæáà äëÿ íèõ – öå äóæå çíà÷èìî ³ íåçâè÷íî. Ïîò³ì ïîñòóïîâî âîíè ñòèõàþòü, ñêèñàþòü. ² îñü âæå ïðîõîäÿ÷è ÷åðåç á³÷íó ïðèáóäîâó, áà÷èø ëåæà÷èõ ïîêîòîì ä³òåé, çàíóðåíèõ â òàê çâàíèé «ë³òóðã³éíèé» ñîí. Ñê³ëüêè äèòÿ âèòðèìຠ– ñò³ëüêè âèòðèìàº. Àëå ïîçáàâëÿòè éîãî òàêî¿ ðàäîñò³

¹ 3 (59) 2014 íå âàðòî. Ïðîòå, ïîâòîðþ ùå ðàç, ïîòðàïèòè íà öþ ñëóæáó ìຠáóòè áàæàííÿì ñàìî¿ äèòèíè. Àáè гçäâî áóëî ïîâ'ÿçàíå äëÿ íå¿ ëèøå ç ëþáîâ’þ, ëèøå ç ðàä³ñòþ ïðî Ìàëÿòêà Õðèñòà, ßêèé íàðîäèâñÿ.

10. Ïðè÷àñò³òüñÿ îáîâ'ÿçêîâî! Ïðèõîäÿ÷è â õðàì, ìè ÷àñòî ïåðåæèâàºìî, ùî íå âñòèãëè ñâ³÷êè ïîñòàâèòè àáî äî ³êîíè ÿêî¿ñü íå ïðèêëàëèñÿ. Àëå íå ïðî öå ïîòð³áíî äóìàòè. Ïåðåæèâàòè ïîòð³áíî ïðî òå, ÷è ÷àñòî ìè ïîºäíóºìîñÿ ç Õðèñòîì. Íàø îáîâ'ÿçîê íà áîãîñëóæ³íí³ – óâàæíî ìîëèòèñÿ ³ ìàêñèìàëüíî ÷àñòî, íàñê³ëüêè öå ìîæëèâî, ïðè÷àùàòèñÿ Ñâÿòèõ Õðèñòîâèõ Òà¿í. Õðàì, â ïåðøó ÷åðãó, – öå ì³ñöå, äå ìè ïðè÷àùàºìîñÿ Ò³ëà ³ Êðîâ³ Õðèñòîâî¿. Öå ìè çîáîâ'ÿçàí³ ðîáèòè. ² ä³éñíî, â³äâ³äèíè ˳òóð㳿 áåç ïðè÷àùàííÿ ïîçáàâëåí³ ñåíñó. Õðèñòîñ çàêëèêàº: «Ïðèéì³òü, ÿä³òü», à ìè â³äâåðòàºìîñÿ ³ éäåìî. Ãîñïîäü ãîâîðèòü: «Ïèéòå â³ä ×àø³ Æèòòÿ âñ³», ³ ìè íå õî÷åìî. Àëå æ õ³áà ó ñëîâà «âñ³» º ³íøå çíà÷åííÿ? Ãîñïîäü íå ãîâîðèòü: ïèéòå â³ä ìåíå 10%, – ò³, ÿê³ ãîòóâàëèñÿ. ³í ãîâîðèòü: ïèéòå â³ä ìåíå âñ³! ßêùî ìè ïðèõîäèìî íà ˳òóðã³þ ³ íå ïðè÷àùàºìîñÿ, òî öå º ë³òóðã³éíèì ïîðóøåííÿì. *** ÇÀ̲ÑÒÜ Ï²ÑËßÌÎÂÈ. ßêà îñíîâíà óìîâà íåîáõ³äíà, àáè â³ä÷óòè ðàä³ñòü äîâãî¿ ö³ëîí³÷íî¿ ñëóæáè? Íåîáõ³äíî óñâ³äîìëþâàòè, ÙÎ áàãàòî ðîê³â òîìó ñòàëîñÿ öüîãî äíÿ. Ùî «Ñëîâî ñòàëî ïëîòòþ ³ ìåøêàëî ç íàìè, ïîâíå áëàãîäàò³ òà ³ñòèíè». Ùî «Áîãà íå áà÷èâ í³õòî í³êîëè; ªäèíîðîäíèé Ñèí, ñóùèé â íåäð³ Îò÷îìó, ³í ÿâèâ». Ùî ñòàëàñÿ ïîä³ÿ òàêîãî êîñì³÷íîãî ìàñøòàáó, ÿêî¿ íå áóëî í³ äî öüîãî, ³ íå áóäå ï³ñëÿ. Áîã, Òâîðåöü âñåñâ³òó, Òâîðåöü áåçê³íå÷íîãî êîñìîñó, Òâîðåöü íàøî¿ çåìë³, Òâîðåöü ëþäèíè ÿê äîñêîíàëîãî ñòâîð³ííÿ, Âñåìîãóòí³é, êåðóþ÷èé ðóõîì ïëàíåò, âñ³º¿ êîñì³÷íî¿ ñèñòåìè, ³ñíóâàííÿì æèòòÿ íà çåìë³, ßêîãî í³õòî í³êîëè íå áà÷èâ, ³ ëèøå äåÿê³ çà âñþ ³ñòîð³þ ëþäñòâà ñïîäîáèëèñÿ ñïîãëÿäàòè ëèøå ÷àñòèíó ïðîÿâó Éîãî ÿêî¿ñü ñèëè. ² îñü öåé Áîã ñòàâ ëþäèíîþ, íåìîâëÿì, àáñîëþòíî áåççàõèñíèì, ìàëåíüêèì, ï³äâëàäíèì âñüîìó, ó òîìó ÷èñë³, ³ ìîæëèâîñò³ âáèâñòâà. ² öå âñå – äëÿ íàñ, äëÿ êîæíîãî ç íàñ. ª ÷óäîâèé âèñë³â: Áîã ñòàâ ëþäèíîþ, àáè ìè ñòàëè áîãàìè. ßêùî öå ðîçóì³òè – öå, ùî êîæåí ç íàñ ä³ñòàâ ìîæëèâ³ñòü ñòàòè áîãîì ïî áëàãîäàò³, – òîä³ â³äêðèºòüñÿ íàì ³ ñåíñ öüîãî ñâÿòà. ßêùî ìè óñâ³äîìëþâàòèìåìî, ÿêîãî ìàñøòàáó ïîä³þ ìè ñâÿòêóºìî, ùî ñòàëîñÿ öüîãî äíÿ, òî âñ³ êóë³íàðí³ âèøóêóâàííÿ, êîëÿäóâàííÿ, õîðîâîäè, íàðÿäæàííÿ ³ âîðîæ³ííÿ çäàäóòüñÿ íàì äð³áíèöåþ ³ ëóøïèííÿì, àáñîëþòíî íå âàðòèì íàøî¿ óâàãè. Ìè áóäåìî ïîãëèíåí³ ñïîãëÿäàííÿì Áîãà, Òâîðöÿ âñåñâ³òó, ßêèé ëåæèòü â ÿñëàõ ïîðÿä ç òâàðèíàìè â ïðîñòîìó õë³âó. Îñü öå ïåðåâèùóâàòèìå âñå. Þë³ÿ ÊÎ̲ÍÊÎ

Ï îåòè÷íà

êîëîíêà

 íåáå çâ¸çäî÷êà ñâåòèëàñü, Îñâåùàÿ ïóòü ê Õðèñòó, Ðÿäîì Àíãåëû êðóæèëèñü, Âîçíîñÿ Åìó õâàëó. Íàä Ìëàäåíöåì Ìàòü ñêëîíèëàñü, Ðåá¸íêà íà ðóêè âçÿëà, Ñ ëþáîâüþ òèõî óëûáíóëàñü È íåæíî, íåæíî îáíÿëà. Âîò è ïðèøëî ñïàñåíüå ìèðó, Äóøå ïîêîé è áëàãîäàòü, Âñ¸, ÷åì æèâ¸ì è â ÷òî ìû âåðèì, Ó íàñ âîâåêè íå îòíÿòü. Ñûí Áîæèé íàñ Ñâîåþ æèçíüþ Ó÷èë òåðïåíüþ è ëþáâè, ×òîá ìû, âñå Áîæèè òâîðåíüÿ, Ê ïðåñòîëó Âûøíåãî âçîøëè. Ãîñïîäü âåä¸ò íàñ ê ïîêàÿíüþ, È ê èñïðàâëåíüþ êàæäûé ÷àñ, È ìû ñ ëþáîâèþ âçûâàåì: – Ãîñïîäè, ïîìèëóé íàñ! Òàòüÿíà ÐÎÌÀÍÎÂÀ

Ñâÿòâå÷³ð Íà ñòîë³ – ñâÿòà âå÷åðÿ. Âñÿ ðîäèíà – çà ñòîëîì. ³ä÷èíÿº àíãåë äâåð³ Ïîçîëî÷åíèì êðèëîì. Áëàãó â³ñòü íàì ñïîâ³ùຠÏðî íàðîäæåííÿ Õðèñòà.  õàò³ ñâÿòî ðîçöâ³òàº, Ã𳺠äóøó äîáðîòà. Ïàõíå ñ³íîì ³ êóòåþ. Ñÿº ç³ðêà. Ñí³ã ñêðèïèòü. ² êîëÿäêà íàä çåìëåþ Ç á³ëèì àíãåëîì ëåòèòü Í. ÃÓÌÅÍÞÊ

17

¹ 3 (59) 2014

² ÿê õî÷åòå, àáè ç âàìè ÷èíèëè ëþäè, òàê ³ âè ÷èí³òü ç íèìè. ² ÿêùî ëþáèòå òèõ, õòî ëþáèòü âàñ, ÿêà âàì çà òå âäÿ÷í³ñòü? áî ³ ãð³øíèêè ëþáëÿòü òèõ, õòî ¿õ ëþáèòü. ² ÿêùî ðîáèòå äîáðî òèì, õòî ðîáèòü äîáðî, ÿêà âàì çà òå âäÿ÷í³ñòü? áî ³ ãð³øíèêè òå æ ðîáëÿòü. ² ÿêùî ó ïîçèêó äàºòå òèì, â³ä êîãî ñïîä³âàºòåñÿ îòðèìàòè íàçàä, ÿêà âàì çà òå âäÿ÷í³ñòü? áî ³ ãð³øíèêè äàþòü ó ïîçèêó ãð³øíèêàì, àáè îòðèìàòè íàçàä ñò³ëüêè æ. Àëå âè ëþá³òü âîðîã³â âàøèõ, ³ áëàãîä³éòå, ³ ó ïîçèêó äàâàéòå, íå ÷åêàþ÷è í³÷îãî; ³ áóäå âàì âèíàãîðîäà âåëèêà, ³ áóäåòå ñèíàìè Âñåâèøíüîãî; áî ³í áëàã ³ äî íåâäÿ÷íèõ ³ çëèõ. Îòæå, áóäüòå ìèëîñåðäí³, ÿê ³ Îòåöü âàø ìèëîñåðä. ªâàíãå볺 â³ä Ëóêè 6: 31-36

×è ï³ä ñèëó ïðîñò³é ëþäèí³ âèñîòà, çàäàíà ñüîãîäí³øí³ì ÐÎÇÓ̲ªÌÎ ªÂÀÍÃÅ˲ª ªâàíãåëüñüêèì ÷èòàííÿì? ßê ïðîáà÷èòè ñâîºìó âîðîãó, ÿê óïîä³áíèòèñÿ Áîãîâ³ â Éîãî ìèëîñåðä³? Öå òàê âàæêî, ùî çäàºòüñÿ íåìîæëèâèì. Àëå ÷è ïîêëàäå Áîã íà ëþäèíó íåçä³éñíåííó çàïîâ³äü? Ïðàêòè÷íîìó ñïîñîáó, ÿê ïîëþáèòè ñâî¿õ âîðîã³â, ó÷èòü ñâÿùåíèê Êîñòÿíòèí ÊÎÁÅËÜÎÂ, íàñòîÿòåëü õðàìó Ïîêðîâó Áîæî¿ Ìàòåð³ â Áóòèðñüê³é â’ÿçíèö³. ÅÒÀÏ ÏÅÐØÈÉ: íå çàâåäè ñîá³ âîðîãà Êîæåí çíàº, ùî âåëèê³ çàâäàííÿ êðàùå âèð³øóâàòè ïîåòàïíî. Ñïðîáóºìî ³ âåëèêå çàâäàííÿ ïðîùåííÿ âîðîã³â ðîçä³ëèòè íà åòàïè. Íàéïðàâèëüí³øèé ñïîñ³á ïîâåä³íêè ç âîðîãàìè – ¿õ íå ìàòè. ² òîìó ïîòð³áíî óíèêàòè ñèòóàö³é, êîëè ëþäè ñòàþòü òàêèìè. Íàé÷àñò³øå âîðîæíå÷ó ì³æ ëþäüìè ñòâîðþº ãð³õ. Íàâ³òü ÿêùî ëþäè ÷åðåç ãð³õ ñï³ëüíî äîñÿãàþòü âçàºìîâèã³äíî¿ ìåòè – ðàíî ÷è ï³çíî âîíè ïî÷íóòü âîðîãóâàòè. Ãîëîâíå çëî, ùî ðîáèòü ç ëþäåé âîðîã³â, – öå ãîðäèíÿ. Àäæå ïðè ñâàðö³ ùî â ïåðøó ÷åðãó â íàñ çà÷³ïàºòüñÿ? – ãîðäèíÿ, ìàòè âñ³õ ïîðîê³â. Òîìó ñïî÷àòêó íàéâàæëèâ³øå çàñïîêî¿òèñÿ, ñòåðï³òè, â³äõèëèòèñÿ â³ä çëà.

ÅÒÀÏ ÄÐÓÃÈÉ: êîíôë³êò ðîçãîð³âñÿ Àëå íå âèñòà÷èëî ñèë óòðèìàòèñÿ â³ä çëà, êîíôë³êò ñòàâñÿ. Êîíôë³êòè ç ëþäüìè âèíèêàëè íàâ³òü â Ãîñïîäà ²ñóñà Õðèñòà. Äåêîëè áåç ïðÿìîãî êîíôë³êòó íåìîæëèâî ïðîæèòè, çáåð³ãøè ñâî¿ ïåðåêîíàííÿ, ñâîþ äóøó. ª ñèòóàö³¿, êîëè ïîòð³áíî â³äêðèòî ïîñòîÿòè çà ïðàâäó. Àëå ïðè öüîìó ïîòð³áíî áîðîòèñÿ íå ç ëþäèíîþ, à ç ¿¿ ãð³õîì. Áà÷èòè, ùî ä³ÿìè ³íøîãî ìîæå óïðàâëÿòè âîðîã ðîäó ëþäñüêîãî – ³ íàïðàâëÿòè ñâîþ áîðîòüáó ïðîòè äèÿâîëà, ïðîòè çëà. Ðîç’ºäíàòè ãð³õ ³ ñâîãî îïîíåíòà, íå ïåðåõîäèòè íà îñîáèñòîñò³.

ÅÒÀÏ ÒÐÅÒ²É: êîíôë³êò ìèíóâ, âîðîæíå÷à çàëèøèëàñÿ Ñâàðêà íå çàâæäè çàê³í÷óºòüñÿ ìèðîì. Âèíèêຠîáðàçà, â íàñ ãîðèòü ñïðà-

ãà ïîìñòè – áàæàííÿ óçÿòè ðåâàíø, ïîêàðàòè. Òóò âàæëèâî – íå áîðîòèñü «çà ñïðàâåäëèâ³ñòü», à ïåðåäàòè êðèâäíèêà â ðóêè Áîæ³. ßêùî â³í ã³äíèé ïîêàðàííÿ – õàé éîãî ïîêàðຠÁîã. À ìè ïðè öüîìó íå çàáóäåìî, «ïîêàðàííÿì» Áîã íàâ÷àº, à íå ïðîñòî êàðàº.

ÅÒÀÏ ×ÅÒÂÅÐÒÈÉ: ïîáà÷èòè ó âîðîç³ äîáðå Àëå ÷àñ éäå, à ìè âñå íå ìîæåìî ïðîáà÷èòè. Âîðîæíå÷à ñòàëà õðîí³÷íîþ. Òóò êðàùå íå âèìó÷óâàòè ïðîáà÷åííÿ, à íàìàãàòèñÿ â³äñòîðîíèòèñÿ â³ä êðèâäíèêà, ïåðåñòàòè ïðî íüîãî äóìàòè. Óÿâ³òü, ùî âè øâèäêî ¿äåòå â ìàøèí³ ïî ïðÿì³é äîðîç³. ² ðàïòîì âèð³øóºòå ð³çêî ïî¿õàòè íàçàä. ßêùî âè ïðîñòî íà ïîâíîìó õîäó ïåðåìêíåòåñÿ íà çàäíþ ïåðåäà÷ó – òî íå ëèøå íå ïî¿äåòå íàçàä, âè ìàøèíó óãðîáèòå. Ñïî÷àòêó òðåáà çàãàëüìóâàòè, çóïèíèòèñÿ, ³ ò³ëüêè ïîò³ì ðóøàòè çàäí³ì õîäîì. Îñü öåé ãàëüì³âíèé øëÿõ ³ çóïèíêà ³ º äîðîãîþ â³ä ãí³âó ³ íåíàâèñò³ äî ïðîùåííÿ. Íàì îáîâ’ÿçêîâî ïîòð³áíî çàñïîêî¿òèñÿ ³ íàâ³òü ïðîéòè äåÿêèé åòàï áàéäóæîñò³ äî êðèâäíèêà. Óì³ííÿ ïðîùàòè íå äàºòüñÿ ïðîñòî òàê – éîãî ñë³ä â ñîá³ ðîçâèâàòè. Äëÿ öüîãî ñïðîáóéòå ïîãëÿíóòè íà ëþäèíó øèðøå, í³æ âè çâèêëè. ×àñòî, ÿêùî ìè çàðàõîâóºìî êîãîñü äî âîðîã³â, íå ñèìïàòèçóºìî éîìó, òî áà÷èìî â íüîìó îäíó ÿêóñü ãðàíü, ÿêà íàñ äðàòóº. Àëå ëþäè æ áàãàòîâèì³ðí³! Ïîòð³áíî ðîçóì³òè, ùî çëî, ñòâîðåíå ëþäèíîþ, íå â³äîáðàæຠ¿¿ ºñòâî, âîíî – íå âñÿ ëþäèíà! ² íàéâàæëèâ³øå ç óì³íü – áà÷èòè â êîæíîìó ùîñü äîáðå, îáðàç Áîæèé. Óÿâ³òü, ÿê ïðîùຠíàñ Áîã, áà÷à÷è çà áåçë³÷÷þ ãð³õ³â äîáðèé ïî÷àòîê.

ÅÒÀÏ Ï’ßÒÈÉ: ìîëèòâà çà âîðîãà Áåçóìîâíî, ìîëèòâà ìຠáóòè ³ç ñàìîãî ïî÷àòêó. ² ï³ä ÷àñ êîíôë³êòó ïîòð³áíî íå çàïàëüíî â³äïîâ³äàòè ñï³âáåñ³äíèêîâ³, à ñïî÷àòêó õî÷ áè êîðîòêî ïîìîëèòèñÿ, ïðîñòî ñêàçàòè: Ïðåñâÿòà Áîãîðîäèöÿ, äîïîìîæè, ïðèìèðè! Áëàãî÷åñòèâ³ ñòàð³ ëþäè ó÷èëè, ùî ó ñâàðö³ òðåáà õî÷ äåñÿòü ðàç³â â äóìêàõ ïðî÷èòàòè «Áîãîðîäèöþ», à ïîò³ì âæå ãîâîðèòè. ßêùî ìè çìîæåìî ïðîìîâ÷àòè, ïðèñâÿòèâøè öåé ÷àñ ìîëèòâ³, òî êîíôë³êò ìຠøàíñ çàãàñíóòè, íå ðîçãîð³âøèñü. Àëå íà öüîìó åòàï³ ìîëèòâà ñòຠìåòîþ. Ñàìå ìîëèòâà, ÿê îñîáèñòà, òàê ³ öåðêîâíà, – íàéãîëîâí³øèé ïðîÿâ ëþáîâ³ äî âîðîãà. Ñåðéîçíî, ùèðî ïðîáà÷èòè íàñò³ëüêè, àáè â³ä÷óâàòè, ùî òîá³ òâ³é êðèâäíèê äîðîãèé, ìàëî êîìó ï³ä ñèëó. À îñü ìîëèòâà çà âîðîãà, â ÿê³é ìè ÷åðåç âëàñíå «íå õî÷ó ³ íå ìîæó» áàæàºìî éîìó ìèðó ³ ìèëîñò³ Áîæî¿, íàì ï³ä ñèëó.

ÅÒÀÏ ØÎÑÒÈÉ: â³äõèëèñÿ â³ä çëà, ñòâîðè áëàãî Ìîæå, öå ïðîçâó÷èòü íåñïîä³âàíî, àëå âîðîã â íàøèõ äîáðèõ ñïðàâàõ ìຠïîòðåáó á³ëüøå, í³æ äðóã. Çâè÷àéíî, äðóçÿì òðåáà äîïîìàãàòè, àëå äðóç³ ³ òàê íàñ ëþáëÿòü. «² ÿêùî ó ïîçèêó äàºòå òèì, â³ä êîãî ñïîä³âàºòåñÿ îòðèìàòè íàçàä, ÿêà âàì çà òå âäÿ÷í³ñòü?». À òâîð³ííÿ äîáðà âîðîãîâ³ ìຠâåëè÷åçíèé ñåíñ ÿê äëÿ íàøî¿ âëàñíî¿ äóø³, òàê ³ äëÿ ñòîñóíê³â ç êðèâäíèêîì. Ìîæëèâî, íàøà äîáðà ïîâåä³íêà ïîñëóæèòü éîìó ïîøòîâõîì äëÿ òîãî, ùîá ç íàìè ïðèìèðèòèñÿ. (æ-ë "Íåñêó÷íèé ñàä")

18

¹ 3 (59) 2014

Êîëè çàïèòóºø ïðî çàïîâ³ä³, çàçâè÷àé âñ³ çãàäóþòü «íå óáèé», «íå âêðàäè», òîáòî ñòàðîçàâ³òí³ çàïîâ³ä³. Àëå æ ìè ïîâèíí³ ïåðåîñìèñëèòè ¿õ àáñîëþòíî â ³íøîìó ñâ³òë³. Äëÿ öüîãî íàì áóëè äàí³ çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà, áåç ÿêèõ íå ìîæíà âï³çíàòè Õðèñòà. Ðîçïîâ³äຠºïèñêîï Ñìîëåíñüêèé ³ Âÿçåìñüêèé ÏÀÍÒÅ˪¯ÌÎÍ.

Ïàì’ÿòü ïðî ñâîþ âåëè÷ Çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà — öå ñõîäèíêè, ÿêèìè ëþäèíà ìîæå ï³äíÿòèñÿ â Öàðñòâî Íåáåñíå. Àëå, íà æàëü, á³ëüøîñò³ òèõ, õòî íàçèâຠñåáå ïðàâîñëàâíèìè, âîíè íåâ³äîì³. Ñï³â çàïîâ³äåé áëàæåíñòâà ïî÷èíàºòüñÿ íà ë³òóð㳿 ï³ä ÷àñ ìàëîãî âõîäó ³ç ñïîãàäó ïðî ìîëèòâó ðîçñóäëèâîãî ðîçá³éíèêà. Òîãî ðîçá³éíèêà, ÿêèé áóâ ðîç³ï’ÿòèé ïîðÿä ç Õðèñòîì. ³í ñòàâ ìîëèòèñÿ Òîìó, Êîãî âñ³ õóëÿòü, íà êîãî ïëþþòü, êîãî çàñóäèëè íà ñìåðòü áîë³ñíó ³ ñòðàøíó. ³í çâåðíóâñÿ äî Òîãî, Êîìó çàëèøèëîñÿ æèòè íà çåìë³ äåê³ëüêà ãîäèí, ³ ïîïðîñèâ Éîãî — çãàäàòè ïðî íüîãî, êîëè ³í ïðèéäå ÿê Öàð. Ìè ïî÷èíàºìî ñï³â çàïîâ³äåé, äàíèõ íàì Áîãîì äëÿ áëàæåíñòâà, ç òèõ ñë³â, ÿê³ ñêàçàâ ðîçá³éíèê: «Â Öàðñòâ³ Òâîºìó çãàäàé, íàñ Ãîñïîäè, êîëè ïðèéäåø â Öàðñòâ³ Òâîºìó». ϳñëÿ íèõ ïî÷èíàºòüñÿ ñï³â ñàìèõ çàïîâ³äåé, ÿê³ äîáðå á ñï³âàòè ðàçîì ç õîðîì, àáè ïåðåâ³ðÿòè ñåáå êîæíîãî ðàçó — âèêîíóþ ÿ öå, ÷è í³? «Áëàæåíí³ æåáðàêè äóõîì», — ãîâîðèòü íàì Ãîñïîäü. Ùî öå îçíà÷àº? Öÿ çàïîâ³äü íàéíåçðîçóì³ë³øà ³ íàéçàãàäêîâ³øà ç óñ³õ. ª ð³çí³ ïîÿñíåííÿ òîãî, ùî îçíà÷àþòü ö³ ñëîâà. Íàéïðîñò³øå ïîÿñíåííÿ: æåáðàêè äóõîì îçíà÷ຠïîê³ðëèâ³, ò³, ÿê³, óñâ³äîìëþþ÷è ñâî¿ ãð³õè, ðîçóì³þ÷è ñâîþ íåã³äí³ñòü, ââàæàþòü ñåáå äóõîâíèìè æåáðàêàìè. Öÿ çàïîâ³äü ï³äáàäüîðþº ¿õ. Ãîâîðèòü, ùî, ÿêùî òè áà÷èø ñâî¿ ãð³õè, ÿê ï³ñîê ìîðñüêèé (òàê ãîâîðèëè ñâÿò³ â ïàòåðèêàõ), òîä³ òè ïîêëàâ ïî÷àòîê ñâîºìó ïîðÿòóíêó. Äîðîãà äî äîñêîíàëîñò³ ïî÷èíàºòüñÿ ç óñâ³äîìëåííÿ ñâ íåçíà÷óùîñò³, äð³áíîñò³, ç óñâ³äîìëåííÿ ñâ ãð³õîâíîñò³. Öå óñâ³äîìëåííÿ îáîâ’ÿçêîâå äëÿ ëþäèíè. Ñàìå òîìó, ìîæëèâî, çàðàç òàê ìàëî ëþäåé õîäÿòü â õðàì. Òîìó ùî ëþäè ââàæàþòü ñåáå õîðîøèìè, ñàìîäîñòàòí³ìè, ¿ì íå ïîòð³áíå Öàðñòâî Íåáåñíå. Ó íèõ âæå º âñå íà ö³é çåìë³. Íàøå ïñåâäîáëàãîïîëó÷íå ñòîë³òòÿ ñòâîðþº ³ëþç³þ, ùî ìîæíà æèòè, ìîæíà æèòè äîáðå, ìîæíà æèòè ùå êðàùå. Ìîæíà ñïîä³âàòèñÿ íà òå, ùî òè çðîáèø ñîá³ êàð’ºðó, íàêîïèø ãðîøåé íà ñòàð³ñòü, ùî òè â³äïî÷èíåø, ïîìàíäðóºø, ùî òè îòðèìàºø çàäîâîëåííÿ â³ä ¿æ³, ïèòòÿ, ñï³ëêóâàííÿ ç ïðîòèëåæíîþ ñòàòòþ, ïåðåãëÿíåø ö³êàâ³ ô³ëüìè, ïîãðàºø â ö³êàâ³ ³ãðè. Çåìíå æèòòÿ íàïîâíþºòüñÿ ð³çíèìè ïðèºìíîñòÿìè, çàäîâîëåííÿìè. Îñü öå çâàáëþâàííÿ áàãàòñòâîì, çâàáëþâàííÿ óÿâíèì áëàãîïîëó÷÷ÿì, âîíî çàâàæຠáà÷èòè ñâî¿ ãð³õè. Á³ëüø-ìåíø âëàøòîâàíå æèòòÿ ñòຠí³áè ìåðåæèâîì, ùî íàêðèâຠëþäåé, ³ âîíè íå áà÷àòü çà íèì ñâ ç³ïñîâàíîñò³, íå áà÷àòü òîãî, çàðàäè ÷îãî âîíè áóëè ñòâîðåí³. ßê ÷óäîâà ÷àøà, ïðèêðàøåíà êàì³ííÿì, ïîçîëî÷åíà, ñòâîðåíà äëÿ òîãî, ùîá áóòè öàðñüêèì êóáêîì, âèêîðèñòîâóºòüñÿ â ï³ñî÷íèö³, àáè ðîáèòè ïàñêè ç ï³ñêó. Àáî ìîæå áóòè äëÿ ùå íèæ÷èõ ïîòðåá. Öÿ ÷àøà çàáóëà, äëÿ ÷îãî ñòâîðåíà. ¯é, ìîæëèâî, äîáðå ³ òåïëî â ï³ñî÷êó. ² âîíà çàáóëà öàðñüêèé áåíêåò, éîãî âåñåë³ñòü ³ ðàä³ñòü. Òàê ³ ëþäèíà âòðàòèëà ïàì’ÿòü ïðî ñâîþ âåëè÷, ÿêà âêëàäåíà â íå¿ Áîãîì. ¯é íåìຠç ÷èì ñåáå ïîð³âíþâàòè. Çàáóò³ ñâÿò³, ïðî íèõ íå ãîâîðÿòü. Çàáóò³ ÷óäåñà, ÿê³ çä³éñíþâàâ Ãîñïîäü. Íàâ³ùî âîíè íàì, êîëè º ñó÷àñíà ìåäèöèíà, ÿêà òåæ çä³éñíþº ÷óäåñà çö³ëåíü: ìîæíà ïåðåñàäæóâàòè îðãàíè, ìîæíà âèë³êîâóâàòè âàæê³ õâîðîáè, àáè æèòè ÿêîñü äàë³. Öàðñòâî Íåáåñíå â³äêðèâàºòüñÿ òèì, êîìó íåçàòèøíî íà çåìë³, êîìó íå õî÷åòüñÿ ðîáèòè ïàñêè â ï³ñêó, õòî õî÷å æèòòÿ ç Áîãîì. Äîðîãà äî Áîãà ïî÷èíàºòüñÿ ç óñâ³äîìëåííÿ ñâ âñåö³ëî¿ íåäîñòàòíîñò³ ³ ãð³õîâíîñò³.

ОСНОВИ ПРАВОСЛАВ’Я Ùå öÿ çàïîâ³äü îçíà÷àº, ùî áëàæåííèé òîé, õòî øóêຠÄóõà, ïðîñèòü éîãî ó Áîãà. Öå ìîº òëóìà÷åííÿ, íå çíàþ, íàñê³ëüêè âîíî â³ðíå. Öå íå ïðîñòî á³äíà äóõîì ëþäèíà, öå æåáðàê äóõîì. Æåáðàê — òîé, õòî ïðîñèòü âåñü ÷àñ. Æåáðàêàìè ìè íàçèâàºìî òèõ, õòî ïðîñÿòü ïîäàÿííÿ. Íå ïðîñòî á³äóþòü, àëå ïðîñÿòü. Òà ëþäèíà, ÿêà ïðîñèòü ó Áîãà, òîé, õòî øóêຠÁîãà, õòî çâåðíåíèé äî Áîãà, â³í áëàæåííèé, òîìó ùî éîìó â³äêðèâàºòüñÿ Öàðñòâî Íåáåñíå. Ñâÿò³ îòö³ äàþòü ùå îäíå òëóìà÷åííÿ ñëîâîñïîëó÷åííÿ «æåáðàêè äóõîì»: òà ëþäèíà, ÿêà í³ äî ÷îãî íå ïðèâ’ÿçàíà íà çåìë³, äóõ ÿêî¿ â³ëüíèé â³ä âñÿêèõ ïðèõèëüíîñòåé — â³ä áàãàòñòâà, â³ä çàäîâîëåíü, â³ä óñâ³äîìëåííÿ ñâ çíà÷óùîñò³. Ç öüîãî ïî÷èíàºòüñÿ äîðîãà áëàæåíñòâà. ² çâè÷àéíî, êîëè ëþäèíà óñâ³äîìëþº ñåáå òàê — âîíà ïëà÷å. Òîìó áëàæåíí³ ò³, ùî ïëà÷óòü. Õî÷à ñëîâî «ïëà÷å» íå çîâñ³ì ïðàâèëüíî ïåðåêëàäåíå. ß ÷èòàâ, ùî òóò ñòî¿òü ãðåöüêå ñëîâî, ÿêå ïåðåêëàäàºòüñÿ ÿê «òóæèòü, çàñìó÷óºòüñÿ». Êîëè ìè ãîâîðèìî «ïëà÷å», ìè ìàºìî íà óâàç³ ïëà÷å ñëüîçàìè, çâîëîæóþòüñÿ î÷³. Àëå öå íå çàâæäè â³äáóâàºòüñÿ, êîëè ëþäèíà òóæèòü, çàñìó÷óºòüñÿ ïðî ñâ³é ñòàí. ² ãîëîâíå — âîíà íå çàãëóøຠâ ñîá³ öþ ñêîðáîòó, íå óò³øຠñåáå ðîçâàãàìè, ñìà÷íîþ ¿æåþ, à ïðîäîâæóº çàñìó÷óâàòèñÿ. Òàêó ëþäèíó óò³øຠñàì Áîã. ² âò³õà, ÿêó äຠÁîã, íåçð³âíÿíà ç òèìè âò³õàìè, ÿê³ ìè ñàì³ äëÿ ñåáå ïðèäóìóºìî.

Ïîê³ðëèâ³ Äàë³ ãîâîðèòüñÿ äèâíà ³ íåçðîçóì³ëà äëÿ íàñ ð³÷: áëàæåíí³ ïîê³ðëèâ³. Öå àáñîëþòíî ïðîòèëåæíî äóõó íàøîãî ÷àñó. Ïîê³ðëèâà ëþäèíà ó íàñ àñîö³þºòüñÿ ç ëþäèíîþ çàáèòîþ. Ç ëþäèíîþ, ÿêà íå ó쳺 çà ñåáå ïîñòîÿòè. Ç ëþäèíîþ, ÿêà áîÿçêî õîâàºòüñÿ â³ä á³ä, íåáåçïåê, íå ïðîòèñòî¿òü ¿ì. Àëå ïîê³ðëèâ³ñòü — öå çîâñ³ì ³íøå ñëîâî. Ó XIX ñòîë³òò³ ïðî öþ äîáðî÷åñí³ñòü çíàëè ðîñ³éñüê³ ëþäè. Ïðî íå¿ ïèñàâ Äîñòîºâñüêèé. Àëå ó íàø ÷àñ ëàã³äí³ñòü — öå ùîñü àáñîëþòíî òàºìíè÷å ³ íåçðîçóì³ëå äëÿ ëþäåé. «Õòî ñì³ëèâèé, òîé äâà ç’¿â», «ïðè êîæí³é íåâäà÷³ äàâàéòå çäà÷³» — ³ âçàãàë³, ÿêùî íå â³äïîâ³äàòè, òî âîíè æ âñ³ ðîçïóñòÿòüñÿ, ïîòð³áíî óì³òè ïîñòîÿòè çà ñåáå. À ïîê³ðëèâ³ñòü — öå íàä³ÿ íà Áîãà, öå çáåðåæåííÿ ìèðíîãî óñòðîþ äóø³, òèøà ñåðöÿ, í³æí³ñòü, çãîäà ç ³íøîþ âîëåþ (íå çëîþ, çâè÷àéíî, âîëåþ, íå äèÿâîëüñüêîþ, íå ìîæíà áóòè ïîê³ðëèâèì ç äèÿâîëîì!), íà䳺þ íà Áîãà, ùî ³í çàõèñòèòü â³ä çëà. Îñü öÿ ïîê³ðëèâ³ñòü — äîðîãîö³ííà ÿê³ñòü äóø³. Ñàì Ãîñïîäü íàçèâຠñåáå ïîê³ðëèâèì. ª íàâ³òü òàêå òëóìà÷åííÿ, ùî çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà — öå ïîðòðåò Ãîñïîäà íà-

19

¹ 3 (59) 2014

Çàïîâ³ä³ áëàæåíñòâà (Ìô. 5: 3-12) 1. Áëàæåíí³ á³äí³ äóõîì, áî ¿õíº Öàðñòâî Íåáåñíå.

2. Áëàæåíí³ ò³, ùî ïëà÷óòü, áî âîíè áóäóòü óò³øåí³.

3. Áëàæåíí³ ëàã³äí³, áî âîíè óñïàäêóþòü çåìëþ.

4. Áëàæåíí³ ãîëîäí³ òà ñïðàãë³ ïðàâäè, áî âîíè íàãîäîâàí³ áóäóòü.

5. Áëàæåíí³ ìèëîñòèâ³, áî âîíè ïîìèëóâàí³ áóäóòü.

6. Áëàæåíí³ ÷èñò³ ñåðöåì, áî âîíè ïîáà÷àòü Áîãà.

7. Áëàæåíí³ ìèðîòâîðö³, áî âîíè áóäóòü íàçâàí³ ñèíàìè Áîæèìè.

8. Áëàæåíí³ âèãíàí³ çà ïðàâäó, áî ¿õíº Öàðñòâî Íåáåñíå.

9. Áëàæåíí³ âè, êîëè ãàíüáèòè òà ãíàòè âàñ áóäóòü, ³ áóäóòü îáëóäíî íà âàñ íàãîâîðþâàòè âñÿêå ñëîâî ëèõå ðàäè Ìåíå. Ðàä³éòå òà âåñåë³òüñÿ, áî íàãîðîäà âàøà âåëèêà íà íåáåñàõ: áî òàê ãíàëè é ïðîðîê³â, ÿê³ áóëè ïåðåä âàìè.

øîãî ²ñóñà Õðèñòà, îïèñ Éîãî äóø³. ² ìè ç âàìè ìàºìî áóòè ïîä³áí³ äî Íüîãî, ÿêùî õî÷åìî â Öàðñòâî Íåáåñíå. Ñàìå ïîê³ðëèâ³ óñïàäêîâóþòü çåìëþ. ª äâà òëóìà÷åííÿ öèõ ñë³â. Ïîê³ðëèâ³ñòü ÿê ñïàäêîºìñòâî íîâî¿ çåìë³, Öàðñòâà Íåáåñíîãî, ³ ëàã³äí³ñòü ÿê âîëîä³ííÿ ñîáîþ. Ëèøå ïîê³ðëèâèé ó쳺 âîëîä³òè ñîáîþ. Ãí³âëèâèé, äðàò³âëèâèé ñîáîþ íå âîëî䳺. Íèì âîëî䳺 ãí³â. Íèì âîëîäàðþº ðîçäðàòóâàííÿ. À ïîê³ðëèâèé âîëîäàðþº ñîáîþ, â³í óñïàäêîâóº çåìëþ. Çåìëÿ — öå ìè. Ìè æ óçÿò³ ³ç çåìë³. Çâè÷àéíî, öå òðîõè äèâíî ³ íåçðîçóì³ëî — ÿê ç ÷îðíî¿ çåìë³ ìîæå âèðîñòè ÷åðâîíèé ïîì³äîð àáî çåëåíèé îã³ðîê. ßê ³ç çåìë³ ìîæóòü ç’ÿâèòèñÿ áëàêèòí³ î÷³ àáî ëëÿíå âîëîññÿ, øê³ðà, ñåðöå, êðîâ. Àëå íàøå ò³ëî óçÿòå ³ç çåìë³ ³ â çåìëþ ïîâèííî â³ä³éòè. Ìè ïîâèíí³ îáðîáëÿòè íàøó ïðèðîäó. ² ëèøå ïîê³ðëèâèé ìຠòàêó âëàäó.

Òèõ, õòî ìèëîñòèâèé, ìèëóº Áîã Êîëè ëþäèíà íàâ÷èëàñÿ âîëîä³òè ñîáîþ, íàâ÷èëàñÿ ïîê³ðëèâîñò³, âîíà çâåðòàºòüñÿ äî íåáà. ² õî÷å ï³çíàòè Áîãà. Õî÷å ï³çíàòè ²ñòèíó. Ëþäèíà, ÿêà æàäຠöüîãî òàê, ÿê ãîëîäíèé õî÷å ¿ñòè, ÿê ñïðàãëèé õî÷å ïèòè, ëèøå òàêà æàäàþ÷à ëþäèíà íàñè÷óºòüñÿ Áîãîì. Áîã íå äຠñâî¿ ³ñòèíè òèì, õòî õî÷å ï³çíàòè ¿õ ç ö³êàâîñò³ àáî ïðîñòî äëÿ ðîçâàãè. Áîã â³äêðèâຠÑâî¿ ³ñòèíè, Ñâîþ ïðàâäó òîìó, õòî õâîðèé íà ñïðàãó, õòî õî÷å æèòè â ö³é ³ñòèí³, çà öèìè ïðàâèëàìè. Òîìó Ãîñïîäü ãîâîðèòü, ùî áëàæåíí³ æàäàþ÷³ ³ ñïðàãë³ ïðàâäè. À êîëè ëþäèíà ï³çíຠ³ñòèíó, ÿêà ïîëÿãຠâ òîìó, ùî Áîã º Ëþáîâ, âîíà ñòຠìèëîñòèâîþ. Ìè çàñòàâëÿºìî ñåáå áóòè ìèëîñòèâèìè, àëå ó íàñ öå íå âèõîäèòü. ßê áóòè ìèëîñòèâèì äî ÿêîãîñü ìåðçîòíèêà ³ ðîçá³éíèêà? Äî òîãî, õòî ´âàëòóº ä³òåé, âëàøòîâóº òåðàêòè? Àëå ëþäèíà, ÿêà ï³çíຠ³ñòèíó ïðî Ëþáîâ Áîæó, âîíà ñòຠìèëîñòèâîþ äî âñ³õ. Öå òàºìíèöÿ. Àëå âîíà â³äêðèâàºòüñÿ òèì, õòî ¿¿ øóêàº. Òèõ, õòî ìèëîñòèâèé, ìèëóº Áîã. Òàêèì Ãîñïîäü ïðîùຠãð³õè, áåççàêîííÿ, ÿêå âîíè òâîðèëè, ïîêðèâຠâñþ íåïðàâäó. ² êîëè Áîã ìèëóº ¿õ, òîä³ ñòຠ÷èñòèì ¿õ ñåðöå. Àäæå ëþäè çîâñ³ì íå ï³êëóþòüñÿ ïðî ÷èñòîòó ñåðäå÷íó. Âîíè ï³êëóþòüñÿ ëèøå ïðî çîâí³øíþ ÷èñòîòó. Ñó÷àñí³ ëþäè äóæå ãèäëèâ³. Âîíè ÷èñòüîõè, äóø ïðèéìàþòü ïî äåñÿòü ðàç³â íà äåíü. Âèíàõîäÿòü øàìïóí³, êîíäèö³îíåðè äëÿ âîëîññÿ, ëîñüéîíè. ×àñòî ì³íÿþòü îäÿã, íîñÿòü á³ë³ ñîðî÷êè — ÷èñòîòà çâåäåíà ó ñó÷àñíîìó ñâ³ò³ â ïðèíöèï. À ñåðöå? Ñê³ëüêè áðóäó â ìîºìó ñåðö³, õî÷à ÿ àðõ³ºðåé ³ ïîâèíåí ïðî íüîãî ï³êëóâàòèñÿ îñîáëèâî ðå-

òåëüíî. Ñê³ëüêè áðóäó ëþäè ÷åðïàþòü êîâøàìè, íàâ³òü íå ëîïàòàìè, â ³íòåðíåò³ — ïëîòñüêî¿ ãðÿçþêè, íå÷èñòîòè, äóìîê áðóäíèõ. Î÷³ ¿õ â³äêðèò³ íåïîòð³áíèì âèäîâèùàì, âóõà íàïîâíåí³ çâóêàìè, ÿê³ ïîðóøóþòü ñïîê³é ñåðöÿ. ² â ö³é çàïîâ³ä³ ãîâîðèòüñÿ, ùî ëþäèíà, ÿêó ìèëóº Áîã, âæå íå õî÷å öüîãî áðóäó â ñâîºìó ñåðö³, ³ òîä³ ¿é â³äêðèâàºòüñÿ áà÷åííÿ Áîãà. Áåç ÷èñòîòè ñåðäå÷íî¿ ëþäèíà íå ìîæå ïîáà÷èòè Áîãà. Òàê ñàìî ÿê î÷èìà, çàë³ïëåíèìè ãðÿçþêîþ, íå ìîæíà ïîáà÷èòè ñîíÿ÷íå ñâ³òëî. Ìîæíà òàê ñïîòâîðèòè ñâ³é ç³ð, ùî íå áà÷èòè âçàãàë³ í³÷îãî.

³éíà ïðîòè âñ³õ À êîëè ëþäè áà÷àòü Áîãà, âîíè áà÷àòü, ÿê ìèð ïðèíåñòè íà çåìëþ. Àäæå ìè çíàõîäèìîñÿ â ïîñò³éí³é âîðîæíå÷³: ç ñàìèìè ñîáîþ, ç Áîãîì, ç äðóçÿìè, ç äðóæèíàìè, ç ÷îëîâ³êàìè, ç ä³òüìè, ç áàòüêàìè, ³ç ñï³âðîá³òíèêàìè, ç íà÷àëüíèêàìè, ç ³íøèìè ïàðò³ÿìè, ç ³íøèìè íàö³îíàëüíîñòÿìè, ç ³íøèìè äåðæàâàìè. ³éíà âñ³õ ïðîòè âñ³õ — ÿê ¿¿ çàñïîêî¿òè? Îñü òà ëþäèíà, ÿêà áà÷èòü Áîãà, òà ³ ñòຠìèðîòâîðöåì. Âîíà çàëó÷àºòüñÿ Áîãîâ³ ³ íàçèâàºòüñÿ ñèíîì Áîæèì. Äàë³ ïî÷èíàºòüñÿ ö³êàâèé ðîçâèòîê öèõ çàïîâ³äåé áëàæåíñòâà. Äî öüîãî ÷àñó ï³çíàííÿ äîáðî÷åñíîñò³ ùîñü äàâàëî íàì. Áóëî çàäîâîëåíî íàøå æàäàííÿ ³ñòèíè, ìè áóëè ïîìèëóâàí³ Áîãîì, ìè Áîãà ïîáà÷èëè, ìè íàâ÷èëèñÿ áóòè ìèðîòâîðöÿìè. ² ðàïòîì äàë³ ãîâîðèòüñÿ àáñîëþòíî äèâíà ð³÷ — áëàæåíí³ âèãíàí³ çàðàäè ïðàâäè, òîìó ùî ¿õ º Öàðñòâî Íåáåñíå. Ìè ï³äí³ìàëèñÿ â ãîðó, íàáóâàëè òèõ ÷è ³íøèõ ïîçèòèâíèõ ÿêîñòåé, ³ ðàïòîì íà òîá³ — âèãíàí³ çàðàäè ïðàâäè. Ñïðàâà ó òîìó, ùî ìè íå ðîçó쳺ìî, çâ³äêè âèãíàí³. À âèãíàí³ ìè ç³ ñâ³òó, äå öàðþº ãð³õ. Êîëè ñâÿòèõ âèãàíÿëè ç³ ñâ³òó, êîëè âîíè âìèðàëè, êîëè ¿õ ïîçáàâëÿëè ïî÷åñòåé, ÷èí³â, êîëè ¿ì íå äàâàëè ìîæëèâîñò³ çä³éñíþâàòè ¿õ ñëóæ³ííÿ íà öüîìó ñâ³ò³ — âîíè ðàä³ëè. Òîìó ùî æèòè íà öüîìó ñâ³ò³ òÿæêî ³ âàæêî. «Áëàæåíí³, êîëè ïîíîñÿòü âàñ, êîëè âàñ âèæåíóòü, êîëè ãîâîðèòèìóòü âñÿêå çëî íà âàñ, ðàä³éòå ³ âåñåë³òüñÿ, òîìó ùî âåëèêà âàøà âèíàãîðîäà íà íåáåñàõ» — ãîâîðèâ Ãîñïîäü. Öèìè ñëîâàìè çàê³í÷óþòüñÿ ö³ çàïîâ³ä³. Âîíè çàê³í÷óþòüñÿ âèõîäîì ç³ ñâ³òó ³ âõîäîì â Öàðñòâî Íåáåñíå. Ïðè ñï³â³ öèõ ñë³â íà ë³òóð㳿 çä³éñíþºòüñÿ âõ³ä ç ªâàíãå볺ì ó â³âòàð. Ñâÿùåíèê àáî äèÿêîí, ÿêùî â³í íåñå ªâàíãå볺, âèãîëîøóº: «Ïðåìóäð³ñòü, ïðÎñòè!», ³íêîëè çä³éñíþº õðåñíå çíàìåííÿ ªâàíãå볺ì òèõ, õòî ìîëèòüñÿ, ³ âõîäèòü ó â³âòàð. ͳáè âõîäèòü â Öàðñòâî Íåáåñíå.

³÷íà íîâèíà Íà ë³òóð㳿 ìè çãàäóºìî â³÷í³ ³ñòèíè, ÿêèìè ìè íå æèâåìî. Ìè çâèêëèñÿ æèòè ÷èìîñü òèì÷àñîâèì. Íàì çäàºòüñÿ, ùî öå òèì÷àñîâå ö³êàâ³øå, ïðèâàáëèâ³øå, çì³ñòîâí³øå, í³æ â³÷íå. Ìè æåíåìîñÿ çà íîâèçíîþ ³ çíàõîäèìîñÿ â ïîñò³éí³é ìåòóøí³. ˳òóðã³ÿ çâåðòຠíàøó óâàãó äî òîãî, ùî ïåðåáóâຠâ³÷íî, º â³÷íîþ ðàä³ñòþ, â³÷íîþ íîâèíîþ. ª â³÷íèì æèòòÿì. Àëå ³íêîëè íàâ³òü â³÷íå æèòòÿ çäàºòüñÿ íàì ÿêîþñü çàñòàð³ëîþ ôîðìóëîþ, çäàºòüñÿ äëÿ íàñ çàáóòèì ÿâèùåì, ÿêå áóëî êîëèñü. Íàñïðàâä³ öå — çàëó÷åííÿ äî â³÷íîãî æèòòÿ. Äî æèòòÿ â Áîç³. ² òå, ùî çäàºòüñÿ íàì ìåðòâèì, íàñïðàâä³ ìîæå îæèòè, ÿêùî ìè ïðàãíóòèìåìî ìîëèòèñÿ Áîãîâ³, ÿêùî áà÷èòèìåìî çà ö³ºþ çîâí³øíüîþ ôîðìîþ âíóòð³øí³é âì³ñò. Íå ìîæíà çóïèíÿòèñÿ ïðîñòî íà âèìîâëÿíí³ ñë³â. Íå ìîæíà çóïèíÿòèñÿ íà òîìó, ùî ìè ðîçóì³ëè â öèõ ñëîâàõ â÷îðà àáî íà ìèíóë³é ë³òóð㳿. Ïîòð³áíî ðîçóì³òè, ùî êîæíîãî ðàçó çà öèìè ñëîâàìè ìîæå â³äêðèòè ñåáå íàì æèâèé Áîã. ³äêðèòè íàì íîâèé çì³ñò, â³äêðèòè íîâó ³ñòèíó, â³äêðèòè íîâå áà÷åííÿ. Çâåñòè íàñ íà íîâèé ð³âåíü ðîçóì³ííÿ òîãî, ùî îçíà÷àþòü ö³ ñëîâà. Òîìó ïðè çä³éñíåíí³ ë³òóð㳿 ïîòð³áíî çä³éñíþâàòè ïîñò³éíó ðîáîòó. Ñâ³äîì³ñòü, â³ä÷óòòÿ íàø³, ñåðöå, äóøà íàøà ïîâèíí³ âåñü ÷àñ ïðàöþâàòè — ïðîñëàâëÿòè Áîãà, êàÿòèñÿ. ² ìè ïîâèíí³ âíóòð³øíüî çâåðòàòèñÿ äî ñåáå ³ âíóòð³øíüî âåñü ÷àñ ïðàöþâàòè íà ë³òóð㳿. Íà æàëü, ìè òàê ïðàöþâàòè íå ó쳺ìî. Ìè çâèêëè æèòè áåçëàäíî. Çâèêëè ñë³äóâàòè çà òèì, íà ùî çâåðòຠóâàãó íàø ðîçóì. ³í êðóòèòüñÿ, ì³íÿþòüñÿ êàðòèíè, îáðàçè. Ìè íå ó쳺ìî æèòè óñâ³äîìëåíî, íå ó쳺ìî æèòè ö³ëåñïðÿìîâàíî. À öüîìó òåæ ó÷èòü ë³òóðã³ÿ.

20

¹ 3 (59) 2014

Çì³ñò çàïîâ³äåé ëåãøå çðîçóì³òè íà ïðèêëàäàõ ç æèòòÿ ñâÿòèõ

ÏÐÅÏÎÄÎÁÍÈÉ ÌÀÊÀÐ²É ªÃÈÏÅÒÑÜÊÈÉ «...Áîæå, î÷èñòè ìåíå, ãð³øíîãî, òîìó ùî ÿ í³êîëè íå ðîáèâ äîáðîãî ïåðåä Òîáîþ», — öèìè ñëîâàìè ïî÷èíàºòüñÿ îäíà ç ðàíêîâèõ ìîëèòîâ â ïðàâîñëàâíîìó ìîëèòâîñëîâ³. ² íå áóëî á â íèõ í³÷îãî íåçâè÷àéíîãî, ÿêáè ¿õ àâòîð áóâ ÿêèìîñü ëèõî䳺ì, ÿêèé ðîçêàÿâñÿ. Àëå òå é äèâíî, ùî öèìè ñëîâàìè çâåðòàâñÿ äî Áîãà îäèí ç íàéá³ëüøèõ õðèñòèÿíñüêèõ ïîäâèæíèê³â — Ìàêàð³é ªãèïåòñüêèé, ÿêîãî ùå çà æèòòÿ ³íø³ ÷åíö³ íàçèâàëè íå ³íàêøå, ÿê çåìíèì áîãîì. ³í áóâ íàñò³ëüêè ïðàâåäíèé, ùî ìîëèòâîþ ì³ã çö³ëÿòè áåçíàä³éíî õâîðèõ ³, íàâ³òü, âîñêðåøàòè ìåðòâèõ. Âñå ñâîº æèòòÿ â³í ïðèñâÿòèâ âèêîíàííþ çàïîâ³äåé ªâàíãåë³ÿ. ² ðàïòîì — «...í³êîëè íå ðîáèâ äîáðîãî ïåðåä Òîáîþ»! ßê öå ìîæíà çðîçóì³òè? Ó æèò³¿ ñâÿòîãî Ìàêàð³ÿ Âåëèêîãî º îäèí åï³çîä, â ÿêîìó ìîæíà ïîáà÷èòè ïîÿñíåííÿ öüîìó ïàðàäîêñó. Îäíîãî äíÿ, ï³ñëÿ áàãàòüîõ ðîê³â æèòòÿ â ïóñòåë³, ï³ä ÷àñ ìîëèòâè Ìàêàð³é ïî÷óâ ãîëîñ: «Ìàêàð³é, òè íå äîñÿã ùå òàêî¿ äîñêîíàëîñò³, ÿê äâ³ æ³íêè, ÿê³ æèâóòü ó ì³ñò³». Ïîäâèæíèê, óçÿâøè ñâîþ ïàëèöþ, ï³øîâ â ì³ñòî ³ çíàéøîâ òàì áóäèíîê, äå æèëè ö³ æ³íêè. Ò³ ïðèéíÿëè éîãî ç ðàä³ñòþ, à ïðåïîäîáíèé ñêàçàâ: «Ðàäè âàñ ÿ ïðèéøîâ ç äàëåêî¿ ïóñòåë³ ³ õî÷ó çíàòè ïðî âàø³ äîáð³ ñïðàâè, ðîçêàæ³òü ìåí³ ïðî íèõ, í³÷îãî íå ïðèõîâóþ÷è». Ƴíêè ³ç çäèâóâàííÿì â³äïîâ³ëè: «Ìè æèâåìî ç³ ñâî¿ìè ÷îëîâ³êàìè, ó íàñ íåìຠæîäíèõ äîáðî÷åñíîñòåé». Ïðîòå ñâÿòèé ïðîäîâæóâàâ íàïîëÿãàòè, ³ òîä³ æ³íêè ðîçïîâ³ëè éîìó: «Ìè âèéøëè çàì³æ çà ð³äíèõ áðàò³â. Çà âåñü ÷àñ ñï³ëüíîãî æèòòÿ ìè íå ñêàçàëè îäíà îäí³é æîäíîãî çëîãî àáî îáðàçëèâîãî ñëîâà ³ í³êîëè íå ñâàðèëèñÿ ì³æ ñîáîþ. Ìè ïðîñèëè ñâî¿õ ÷îëîâ³ê³â

â³äïóñòèòè íàñ â æ³íî÷èé ìîíàñòèð, àëå âîíè íå ïîãîäæóþòüñÿ, ³ ìè äàëè îá³òíèöþ íå âèìîâëÿòè æîäíîãî çëîãî ñëîâà äî ñìåðò³». Òîä³ Ìàêàð³é ïîäÿêóâàâ Áîãîâ³ çà öåé óðîê ³ ñêàçàâ: «Âî³ñòèíó Ãîñïîäü íå øóêຠä³âó àáî çàì³æíþ, í³ ÷åíöÿ, í³ ìèðÿíèíà, àëå ö³íóº â³ëüíèé íàì³ð ëþäèíè ³ íà äîáðîâ³ëüíå ¿¿ âîëåâèÿâëåííÿ ïîñèëຠáëàãîäàòü Ñâÿòîãî Äóõó, ÿêà 䳺 ³ óïðàâëÿº æèòòÿì êîæíî¿ ëþäèíè, ïðàãíó÷î¿ âðÿòóâàòèñÿ». Çâè÷àéíî æ, áåçãëóçäî áóëî á ââàæàòè, í³áè æèò³º öèõ äâîõ æ³íîê áóëî âèùå çà æèò³º Ìàêàð³ÿ Âåëèêîãî. Òîé, õòî ìàâ âëàäó íàä äåìîíàìè ³ ì³ã âîñêðåøàòè ìåðòâèõ, âæå íàïåâíî íàâ÷èâñÿ çà ðîêè ïîäâèæíèöüêîãî æèòòÿ ïðèáîðêóâàòè ³ ñâ³é ÿçèê. Óðîê, ÿêèé Ãîñïîäü âèêëàâ éîìó ÷åðåç öåé âèïàäîê, ïîëÿãàâ çîâñ³ì â ³íøîìó. Ƴíêè ùèðî ñêàçàëè ïðî ñåáå, ùî íå ìàþòü æîäíèõ äîáðî÷åñíîñòåé, ïîâí³ñòþ â³äíîñÿ÷è ñâîº ïðàâåäíå æèòòÿ äî 䳿 áëàãîäàò³ Áîæî¿, à íå äî âëàñíèõ çóñèëü. Íå äîáðî÷åñíîñò³, à óïîêîðþâàííþ íàâ÷èâñÿ ó æ³íîê âåëèêèé ïîäâèæíèê ³ ÷óäîòâîðåöü. Ñòàí, êîëè ëþäèíà ñâî¿ì «òâîð³ííÿì» ââàæຠëèøå âëàñí³ ãð³õè, à âñå äîáðå â ñîá³ óñâ³äîìëþº ÿê äåÿêèé äàð, îòðèìàíèé â³ä Áîãà, â ïðàâîñëàâ'¿ íàçèâàºòüñÿ óáîã³ñòþ äóõó.

ÑÂßÒÈÉ ÖÀÐ ² ÏÐÎÐÎÊ ÄÀÂÈÄ Îäíîãî äíÿ ³çðà¿ëüñüêèé öàð Äàâèä ïðîãóëþâàâñÿ ïî ïîêð³âë³ ñâîãî ïàëàöó ³ ïîáà÷èâ âíèçó æ³íêó, ÿêà ê óïàºòüñÿ. Öå áóëà ³ðñàâ³ÿ, äðóæèíà õåòòà Ó𳿠— êîìàíäèðà íàéìàíö³â, ÿê³ áèëèñÿ â öåé ÷àñ íà ñòîðîí³ ²çðà¿ëþ ïðîòè àììîíèòÿí. Äàâèä, çàõîïëåíèé êðàñîþ æ³íêè, âåë³â ïðèâåñòè ¿¿ â ïàëàö ³ âñòóïèâ ç íåþ â ëþáîâíèé çâ'ÿçîê. Êîëè ³ðñàâ³ÿ çàâàã³òí³ëà, öàð ðîçïîðÿäèâñÿ ïîñëàòè Óð³þ íà íàéíåáåçïå÷í³øó ä³ëÿíêó áîéîâèõ ä³é, ðîçðàõîâóþ÷è íà éîãî øâèäêó çàãèáåëü. Óð³ÿ áóâ óáèòèé â áîþ. À Äàâèä óçÿâ ³ðñàâ³þ ñîá³ â äðóæèíè. Íåçàáàðîì ï³ñëÿ öüîãî äî öàðÿ ïðèéøîâ ïðîðîê Íàôàí ³ ðîçïîâ³â éîìó ïðèò÷ó:

¹ 3 (59) 2014 — Ó îäíîìó ì³ñò³ áóëè äâîº ÷îëîâ³ê³â, îäèí áàãàòèé, à ³íøèé á³äíèé.  áàãàòîãî áóëî äóæå áàãàòî äð³áíî¿ ³ âåëèêî¿ õóäîáè, à â á³äíîãî í³÷îãî, îêð³ì îäí³º¿ îâå÷êè, ÿêó â³í êóïèâ ìàëåíüêó ³ âèãîäóâàâ. Âîíà âèðîñëà ó íüîãî ðàçîì ç ä³òüìè éîãî; â³ä õë³áà éîãî âîíà ¿ëà ³ ç éîãî ÷àø³ ïèëà, ³ íà ãðóäÿõ ó íüîãî ñïàëà, ³ áóëà äëÿ íüîãî, ÿê äî÷êà. Êîëè äî áàãàòîãî ÷îëîâ³êà ïðèéøîâ ã³ñòü, ãîñïîäàð ïîñêóïèâñÿ ³ íå ñòàâ äëÿ òðàïåçè ð³çàòè ñâîþ õóäîáó. ³í óçÿâ ºäèíó îâå÷êó á³äíÿêà, çàð³çàâ ¿¿ ³ çðîáèâ ç íå¿ ïðèãîùàííÿ. ßê òè äóìàºø, ÷è äîáðå â³í çðîáèâ? Äàâèä ñèëüíî ðîçãí³âàâñÿ ³ â³äïîâ³â: — óäíèé ñìåðò³ ÷îëîâ³ê, ÿêèé çðîáèâ öå ³ íå ìàâ ñï³â÷óòòÿ. Òîä³ ïðîðîê Íàôàí ñêàçàâ: — Öÿ ëþäèíà — òè. Óð³þ òè óáèâ ÷óæèì ìå÷åì, à äðóæèíó éîãî óçÿâ ñîá³. Óðàæåíèé ìåðçåíí³ñòþ âëàñíîãî â÷èíêó, ùî â³äêðèëàñÿ éîìó, Äàâèä íàïèñàâ ïñàëîì, ÿêèé Öåðêâà ³ äî öüîãî äíÿ íàçèâຠïñàëîìîì êàÿòòÿ: «Ïîìèëóé ìåíå, Áîæå, ïî âåëèê³é ìèëîñò³ Òâî¿é, ³ ïî áåçë³÷³ ùåäðîò Òâî¿õ î÷èñòè áåççàêîííÿ ìî¿». Çãîäîì â³í îïëàêóâàâ ñâ³é çëî÷èí â ³íøèõ â³ðøàõ: «...êîæíó í³÷ îìèâàþ ëîæå ìîº, ñëüîçàìè ìî¿ìè îìî÷àþ ë³æêî ì. Õòîñü, ìàáóòü, çàïèòàº: ÿêå æ áëàæåíñòâî â ïîä³áíîìó ïëà÷³? Ñïðàâà ó òîìó, ùî êîæåí çðîáëåíèé íàìè ãð³õ íàíîñèòü íàø³é äóø³ ðåàëüíó ðàíó, ÿêà çàïîä³þº á³ëü, íèº, âèìàãຠçö³ëåííÿ. Ïðîòå ÿêùî ìè íå çâåðòàºìî óâàãè íà öåé á³ëü, òî ïîòèõåíüêó â³í ìèíàº, àëå çîâñ³ì íå òîìó, ùî ðàíà çàãî¿ëàñÿ. Àäæå ÿêùî õâîðèé çóá ë³êóâàòè àíàëüãåòèêàìè, â³í ä³éñíî ïåðåñòàíå áîë³òè, àëå âðåøò³-ðåøò ïîìðå, ïîãíèº ³ ðîçâàëèòüñÿ. Òàê ³ äóøó ìîæíà äîâåñòè äî ñòàíó, êîëè âîíà ïåðåñòຠõâîð³òè íå òîìó, ùî çäîðîâà, à òîìó, ùî òàì âæå ³ õâîð³òè íåìà ÷îìó. Äóøà Äàâèäà áóëà òàêîþ, ùî îìåðòâ³ëà â³ä ãð³õà íàñò³ëüêè, ùî â ïðèò÷³ ïðî îâå÷êó á³äíÿêà â³í íå çì³ã âï³çíàòè ñåáå. Àëå ñëüîçè ïîêàÿííÿ çäàòí³ çö³ëÿòè äóøó, ÿêà îìåðòâ³ëà â³ä ãð³õà. ² öå ìîæå ï³äòâåðäèòè êîæåí, êîìó õî÷ ðàç äîâåëîñÿ îïëàêóâàòè ñâî¿ ãð³õè íà ñïîâ³ä³.

ÏÐÅÏÎÄÎÁÍÈÉ ÑÅÐÀÔÈÌ ÑÀÐÎÂÑÜÊÈÉ Ñâÿòîãî Ñåðàôèìà Ñàðîâñüêîãî íà ³êîíàõ çàçâè÷àé çìàëüîâóþòü ç³ãíóòèì ñòàðèêîì, ÿêèé ñïèðàºòüñÿ íà ïàëèöþ àáî ñîêèðêó. Àëå â ìîëîä³ ðîêè öå áóâ âèñîêèé ñòàòíèé ÷îëîâ³ê, ÿêèé âîëîä³â âåëèêîþ ô³çè÷íîþ ñèëîþ. ²íâàë³äîì ³ç ç³ãíóòîþ ñïèíîþ â³í ñòàâ ï³ñëÿ òðàã³÷íîãî âèïàäêó, ùî ñòàâñÿ ç íèì ó â³ö³ 45 ðîê³â. Ïðåïîäîáíèé Ñåðàôèì æèâ òîä³ â îêðåì³é êå볿 — õàòèíö³, ùî ñòîÿëà ñåðåä ë³ñó â ï'ÿòè ê³ëîìåòðàõ â³ä ìîíàñòèðÿ. Îäíîãî äíÿ, êîëè â³í êîëîâ ó äâîð³ äðîâà, äî íüîãî ïðèéøëè òðîº ðîçá³éíèê³â ³ çàæàäàëè ãðîøåé. Ñâÿòèé ñêàçàâ, ùî ãðîøåé ó íüîãî íåìàº. Áàíäèòè íå ïîâ³ðèëè éîìó. Îäèí ç íèõ ñïðîáóâàâ çâàëèòè éîãî ç í³ã, àëå íå çóì³â çðîáèòè öüîãî ³ ñàì âïàâ. Íàïàäàþ÷³ ðîçãóáèëèñÿ: âîíè ïðèéøëè ãðàáóâàòè ñòàðöÿ-ï³ñíèêà, à ïåðåä íèìè ñòîÿâ ì³öíèé ÷îëîâ³ê, òà ùå ç ñîêèðîþ â ðóêàõ. Ïðåïîäîáíèé ëåãêî ì³ã â³äáèòèñÿ â³ä íåïðîõàíèõ ãîñ-

21 òåé, àëå çàì³ñòü öüîãî â³í ðàïòîì êèíóâ ñîêèðó íà çåìëþ ³ ñêàçàâ: «Ðîá³òü, ùî âàì ïîòð³áíî». Òîä³ ðîçá³éíèêè çáèëè éîãî ç í³ã ³ ïîáèëè äî íàï³âñìåðò³. Îáóõîì ñîêèðè éîìó ïðîëîìèëè ãîëîâó, çëàìàëè äåê³ëüêà ðåáåð, ïðîëîìèëè ãðóäíó êë³òêó, âèáèëè çóáè. ͳ÷îãî íå çíàéøîâøè â éîãî êðèõ³òí³é õàòèíö³, îêð³ì äåê³ëüêîõ êàðòîïëèí ³ ³êîíè, áàíäèòè çâ'ÿçàëè ïîêàë³÷åíó íèìè ëþäèíó ³ êèíóëè ¿¿ íàïðèçâîëÿùå. Ñâÿòèé ïðèéøîâ äî òÿìè ëèøå íàñòóïíîãî äíÿ, çóì³â ðîçâ'ÿçàòè â³ðüîâêè ³ àáèÿê ä³ñòàâñÿ äî ìîíàñòèðÿ. Òàì ñêðèâàâëåíîìó, ïîáèòîìó ïîäâèæíèêîâ³ áóëà íàäàíà äîïîìîãà, àëå â³ñ³ì äí³â â³í çíàõîäèâñÿ íà ìåæ³ æèòòÿ ³ ñìåðò³. Ðîçá³éíèê³â, ÿê³ íàïàëè íà íüîãî, çíàéøëè äîñèòü øâèäêî. Öå âèÿâèëèñÿ ñåëÿíè îäíîãî ç íàâêîëèøí³õ ñ³ë. ¯õ ïîâèíí³ áóëè ñóäèòè ³ â³äïðàâèòè íà êàòîðãó. Àëå ïðåïîäîáíèé Ñåðàôèì çàæàäàâ, àáè ¿õ â³äïóñòèëè. Ïðîòå âèïàäîê ç íàïàäîì íà ñâÿòîãî îáóðèâ âñþ îêðóãó, ³ ñóäèòè çëî÷èíö³â õîò³ëè íåîäì³ííî. Òîä³ Ñåðàôèì Ñàðîâñüêèé ñêàçàâ, ùî ÿêùî ëþäè, ÿê³ íàïàëè íà íüîãî, áóäóòü çàñóäæåí³, â³í íàçàâæäè ï³äå ç öèõ ì³ñöü. ² ðîçá³éíèêè çàëèøèëèñÿ íà âîë³, ðàä³þ÷è íà¿âíîñò³ ñâ æåðòâè. ×åðåç äåÿêèé ÷àñ â ãðîçó â ¿õ ñåë³ ñòàëàñÿ ïîæåæà. Áëèñêàâêà ñïàëèëà áóäèíêè íàïàäàþ÷èõ, íå ÷³ïàþ÷è á³ëüøå í³÷èº æèòëî. Ïåðåëÿêàí³ ïîãîð³ëüö³ ïðèá³ãëè äî ïðåïîäîáíîãî Ñåðàôèìà ïðîñèòè âèáà÷åííÿ. Ñâÿòèé ïðèéíÿâ ¿õ ç ëþáîâ’þ, çàïðîñèâ â êåë³þ ³ äîâãî ç íèìè ðîçìîâëÿâ. ϳñëÿ öüîãî æîäåí ç íèõ í³êîëè á³ëüøå íå çàéìàâñÿ ðîçáîºì. À Ñåðàôèì Ñàðîâñüêèé ç òîãî ÷àñó íàçàâæäè çàëèøèâñÿ ç³ãíóòèì ³ ì³ã õîäèòè, ëèøå ñïèðàþ÷èñü íà ïàëè÷êó. Ö³íîþ âëàñíîãî çäîðîâ'ÿ â³í âèïðàâèâ æèòòÿ òðüîõ çëî÷èíö³â.

ÏÐÅÏÎÄÎÁÍÈÉ ÀÌÌÎÍ «...Ïðàãíóòè ³ æàäàòè ïðàâäè Áîæî¿, — íå ïîðîæíüî¿, ëþäñüêî¿. Ïðàâäà Áîæåñòâåííà ç'ÿâèëàñÿ ëþäñòâó â Áîæåñòâåííîìó ìèëîñåðä³ ³ çâåë³ëà íàì óïîä³áíèòèñÿ Áîãîâ³ äîñêîíàëèì ìèëîñåðäÿì, à íå ÿêîþñü ³íøîþ ÷åñíîòîþ», — ãîâîðèâ ñâÿòèòåëü ²ãíàò³é (Áðÿí÷àí³íîâ). Ïåðåêîíëèâèé ïðèêëàä òàêî¿ â³äì³ííîñò³ ì³æ ïðàâäîþ Áîæîþ ³ ëþäñüêèìè óÿâëåííÿìè ïðî íå¿ ìîæíà ïîáà÷èòè â îäíîìó ç åï³çîä³â æèò³ÿ ïðåïîäîáíîãî Àììîíà, ºãèïåòñüêîãî ÷åíöÿ-ïîäâèæíèêà, ÿêèé æèâ ó IV ñòîë³òò³. Îäíîãî ðàçó àââà Àììîí ï³ä ÷àñ ïîäîðîæ³ çóïèíèâñÿ â îäíîìó ìîíàñòèð³ íà íî÷³âëþ. Ó ïóñòåë³ â³í áóâ â³äîìèé ÿê ëþäèíà ñâÿòîãî æèòòÿ, òîìó ÷åíö³ ïðèéíÿëè éîãî ç ðàä³ñòþ. Àëå ÿêðàç òîãî äíÿ ñòàâñÿ â îáèòåë³ ñêàíäàë: ðàïòîì ç'ÿñóâàëîñÿ, ùî îäèí ç íàñåëüíèê³â ìîíàñòèðÿ ïîòàé ïðèâ³â äî ñåáå â êåë³þ áëóäíèöþ. Îáóðåí³ ÷åíö³ õîò³ëè ñàì³ ïîêàðàòè áåøêåòíèêà, àëå ïîò³ì âèð³øèëè, ùî êðàùå áóäå çâåðíóòèñÿ äî àââè Àììîíà ³ â³ääàòè öþ áðóäíó ñïðàâó íà éîãî ðîçñóä. Ñâÿòèé ïîãîäèâñÿ ï³òè ç íèìè. Ïåðåëÿêàíèé ÷åðíåöü-ãð³õîâîäíèê çàõîâàâ ñâîþ ãîñòþ ï³ä ïîðîæíþ ä³æêó. Êîëè àââà Àììîí óâ³éøîâ äî êå볿, â³í îäðàçó çðîçóì³â, äå õîâàºòüñÿ æ³íêà. Àëå çàì³ñòü òîãî, àáè âèêðèòè ðîçïóñíèêà, àââà ñ³â íà öþ ä³æêó ³ âåë³â áðàò³ÿì ðåòåëüíî îáøóêà-

22 òè êåë³þ. Çâè÷àéíî, îáøóê í³÷îãî íå äàâ. Òîä³ àââà Àììîí çàïèòàâ: « Òî ÷îãî æ âè ìåíå ñþäè ïðèâåëè?» Çáåíòåæåí³ ÷åíö³ ïîïðîñèëè ó ãîñïîäàðÿ êå볿 ïðîáà÷åííÿ ³ â³ääàëèëèñÿ. À ïðåïîäîáíèé Àììîí óçÿâ éîãî çà ðóêó ³ ñêàçàâ, âêàçóþ÷è íà ä³æêó: «Ïîäóìàé ïðî ñâîþ äóøó, áðàò». ϳñëÿ ÷îãî òåæ ï³øîâ, ïðè÷èíèâøè çà ñîáîþ äâåð³ êå볿. Ëþäñüêî¿ ïðàâäè â ö³é ³ñòîð³¿, ïðÿìî ñêàæåìî, íåáàãàòî. Ïðîòå ïðàâäà Áîæà, ÿêó ïîêàçàâ â ñâî¿é ëþáîâ³ äî çàíåïàëîãî áðàòà àââà Àììîí, äáàéëèâî çáåð³ãàºòüñÿ â ïåðåäàíí³ Öåðêâè îñü âæå á³ëüøå ÿê ï³âòîðà òèñÿ÷îë³òÿ.

ÑÂßÒÈÒÅËÜ ÏÀÂËÈÍ ÌÈËÎÑÒÈÂÈÉ Íà ïî÷àòêó V ñòîë³òòÿ íà ²òàë³þ îáðóøèëèñÿ ïîë÷èùà âàíäàë³â. Ñïàëþþ÷è ³ ðóéíóþ÷è âñå íà ñâîºìó øëÿõó, âîíè íåùàäíî âáèâàëè ì³ñöåâèõ æèòåë³â, à òèõ, õòî óö³ë³â, çàáèðàëè â ðàáñòâî. ªïèñêîïîì îäí³º¿ ³ç çàõîïëåíèõ âàíäàëàìè îáëàñòåé áóâ ó òîé ÷àñ ÷îëîâ³ê íà ³ì'ÿ Ïàâëèí. Âñ³ ãðîø³ ³ ìàéíî, ÿê³ çíàõîäèëèñÿ â éîãî ðîçïîðÿäæåíí³, ºïèñêîï ñòàâ â³ääàâàòè íà âèêóï ïîëîíåíèõ ³ íà ïðîæèòîê ëþäÿì, ÿê³ çóáîæ³ëè â³ä íàâàëè. Íàðåøò³ â³í ðîçäàâ âñå, ùî ìàâ. Îäíîãî äíÿ ïðèéøëà äî íüîãî îäíà á³äíà âäîâà: — Ñèí ì³é óçÿòèé â ïîëîí, ³ ÿ ä³çíàëàñÿ, äå â³í çíàõîäèòüñÿ. Ïðîøó òåáå: äàé ìåí³ ãðîøåé íà âèêóï. ªïèñêîï Ïàâëèí ³ç ñóìîì ïîãëÿíóâ äîâêîëà ñåáå: âñå, ùî ìîæíà áóëî ïðîäàòè, â³í âæå ïðîäàâ ðàí³øå. Òîä³ â³í ñêàçàâ: — Ó ìåíå íå çàëèøèëîñÿ í³÷îãî, îêð³ì ñàìîãî ñåáå. ³çüìè ìåíå, ïðîäàé ³ âèêóïè ñâîãî ñèíà, àáî â³ääàé ìåíå â ðàáñòâî â îáì³í íà íüîãî. Ƴíêà ñïî÷àòêó íå ïîâ³ðèëà, ùî ºïèñêîï ãîâîðèòü öå ñåðéîçíî. Àëå ñâÿòèé Ïàâëèí ïåðåêîíàâ ¿¿, àáè âîíà ïîâ³ðèëà, ³ íå áîÿëàñÿ ïðîäàòè ºïèñêîïà â ðàáñòâî ðàäè çâ³ëüíåííÿ ñâîãî ñèíà. Ðàçîì âîíè â³äïðàâèëèñÿ äî âàíäàë³â. Âäîâà îòðèìàëà íàçàä ñâîãî ñèíà, à ºïèñêîï Ïàâëèí çàëèøèâñÿ â ðàáñòâ³ çàì³ñòü íüîãî. ²íêîëè ìîæíà ïî÷óòè, ùî ìèëîñòèíþ çäàòíèé òâîðèòè ëèøå òîé, ó êîãî º ìàòåð³àëüíà ìîæëèâ³ñòü. Ïðîòå, öå çîâñ³ì íå òàê. Çâè÷àéíî, â³ääàòè ñåáå â ðàáñòâî çà àáñîëþòíî íåçíàéîìó ëþäèíó çäàòíèé äàëåêî íå êîæåí. Àëå êîæåí, íàâ³òü â ñàìèõ ñêðóòíèõ îáñòàâèíàõ, ìîæå äîïîìîãòè áëèæíüîìó, ÿêèé ïîòðåáóº äîïîìîãè. Ïðè÷îìó íå îáîâ'ÿçêîâî ãðîøèìà. Ìèëîñòèíåþ ìîæå áóòè ÿêàñü ïîñëóãà, äîáðà ïîðàäà, íàðåøò³ ïðîñòî ñëîâî ñï³â÷óòòÿ. Ãîëîâíå — íå çàëèøàòèñÿ áàéäóæèì äî ÷óæîãî ãîðÿ, ïðîÿâèòè ä³ÿëüíó ëþáîâ äî ëþäèíè, ÿê³é çàðàç ïîãàíî. À âæå ÿêèì ÷èíîì öå êðàùå çðîáèòè — êîæåí äëÿ ñåáå âèð³øóº ñàì.

ÑÂßÒÈÒÅËÜ ²ÃÍÀÒ²É (ÁÐßÍ×ÀͲÍÎÂ) Ó ñâÿòèòåëÿ ²ãíàò³ÿ â ìîíàñòèð³ áóâ íàì³ñíèê, âèäíèé îáëè÷÷ÿì ³ çðîñòîì, ä³ÿëüíèé, òàëàíîâèòèé â ð³çíèõ ãàëóçÿõ, óëþáëåíåöü áàãàòüîõ. Âèõ³äåöü ç ñåëÿí, â³í äóæå äîðîæèâ âèñîêèì ñòàíîâèùåì, ÿêîãî äîñÿã â ìîíàñòèð³. Îäíîãî äíÿ ïðè¿õàâ äî íüîãî ð³äíèé áðàò, ïðîñòèé ñ³ëüñüêèé ìóæèê â ñ³ðîìó êàïòàí³. Càìîëþáèâîìó íàì³ñíèêîâ³ ñîðîìíî ñòàëî ïðèéíÿòè òàêîãî áðàòà: â³í â³äìîâèâñÿ â³ä íüîãî ³ âè-

¹ 3 (59) 2014 ñëàâ ãåòü. Òîé äóæå çàñìóòèâñÿ ³ ðîçïîâ³â ïðî ñâîþ á³äó êîìóñü ç ÷åíö³â. ijéøëà öÿ ³ñòîð³ÿ ³ äî ñâÿòèòåëÿ ²ãíàò³ÿ. Òîé íåãàéíî íàêàçàâ ïðèâåñòè ìóæèêà äî ñåáå, ïðèéíÿâ éîãî ó â³òàëüí³, ïðèâ³òàâ, ïîñàäèâ, çâåë³â ïîäàòè ÷àþ ³ â òîé æå ÷àñ ïîñëàâ çà íàì³ñíèêîì. Êîëè â³í óâ³éøîâ, ñâÿòèòåëü ²ãíàò³é, çâåðòàþ÷èñü äî íüîãî, ñêàçàâ: «Îñü, ãîëóá÷èêó, äî òåáå áðàòèê ïðè¿õàâ, ïðèâ³òàéñÿ ç íèì. ³í îá³äຠó ìåíå, ³ òè ç íàìè ñ³äàé îá³äàòè». Îòåöü àðõ³ìàíäðèò íàãîäóâàâ, íàïî¿â ìóæèêà ³ äàâ éîìó ãðîøåé íà äîðîãó. À êîëè ïðîâîäèâ ãîñòÿ, çðîáèâ íàñòàâëÿííÿ ñâîºìó «ñîðîìëèâîìó» íàì³ñíèêîâ³. ²íøèì ðàçîì ÷åðíåöü, ÿêèé íàâ÷àâ ñ³ëüñüêèõ õëîï÷èê³â àðèôìåòèö³, ãðàìàòèö³, ïðàâîïèñó, óäàðèâ íà óðîö³ îäíîãî ç õëîïö³â. Ïîò³ì, òîìó ùî éîãî ìó÷èëà ñîâ³ñòü, ï³øîâ ³ ðîçïîâ³â ïðî öå ñâÿòèòåëåâ³ ²ãíàò³þ. Òîé âèñëóõàâ ãîðå-â÷èòåëÿ ³ ñêàçàâ: «Óäàð ìåíå». Òîé â³äïîâ³â, ùî öüîãî çðîáèòè íå ìîæå. Òîä³ ñâÿòèòåëü ²ãíàò³é çàïèòàâ: «À ÿêùî òè ìåíå íå ìîæåø óäàðèòè, ÿê æå òè óäàðèâ õëîï÷èêà, ÿêèé òàê ñàìî, ÿê ³ ÿ, ñòâîðåíèé ïî îáðàçó Áîæîìó?» ×èñòèì ñåðöåì, çäàòíèì áà÷èòè Áîãà, ñâÿòèòåëü ²ãíàò³é ââàæàâ ñåðöå, â ÿêîìó ðóõàºòüñÿ îäíå äîáðî: «...ñåðäöå, ÿêå çà ïîä³áí³ñòþ äî Áîæåñòâà ðóõàºòüñÿ áåçì³ðíèì â³ä÷óòòÿì ìèëîñò³ äî âñ³õ ñòâîð³íü». Ïðî òå æ, ÿê ìîæíà äîáèòèñÿ òàêî¿ ÷èñòîòè, â³í ãîâîðèâ àáñîëþòíî ÿñíî: «Âèêîíóé çàïîâ³ä³ Ãîñïîäà — ³ äèâíèì ÷èíîì ïîáà÷èø Ãîñïîäà â ñîá³, â ñâî¿õ âëàñòèâîñòÿõ».

ÑÂßÒ² ÑÒÐÀÑÒÎÒÅÐÏÖ² ÁÎÐÈÑ ² Ã˲Á Ñâÿò³ Áîðèñ ³ Ãë³á áóëè ìîëîäøèìè ñèíàìè Êè¿âñüêîãî êíÿçÿ Âîëîäèìèðà ×åðâîíå Ñîíöå. Áðàòè, ÿê³ íàðîäèëèñÿ íåçàäîâãî äî Õðåùåííÿ Ðóñ³, íàëåæàëè äî íàéïåðøîãî ïîêîë³ííÿ ðîñ³éñüêèõ ëþäåé, âèõîâàíèõ â õðèñòèÿíñüê³é â³ð³. Êîëè âîíè äîñÿãëè ïîâíîë³òòÿ, áàòüêî ïîñòàâèâ Áîðèñà êíÿçåì äî Ðîñòîâà, à Ãë³áà — äî Ìóðîìà. Îäíîãî äíÿ ðîçâ³äíèêè äîíåñëè Âîëîäèìèðó ïðî òå, ùî íà Ðóñü éäóòü ïå÷åí³ãè. Âåëèêèé êíÿçü áóâ â òó ïîðó âàæêî õâîðèé. Ðîçóì³þ÷è, ùî ñàì â³í íå çìîæå âñòàòè íà ÷îë³ â³éñüêà, Âîëîäèìèð âèêëèêàâ ç Ðîñòîâà Áîðèñà, äàâ éîìó â ï³äïîðÿäêóâàííÿ ñâîþ äðóæèíó ³ â³äïðàâèâ ó ïîõ³ä ïðîòè ñòåïîâèõ êî÷³âíèê³â. Íåçàáàðîì Âîëîäèìèð ïîìåð.  öåé ÷àñ â Êèºâ³ çíàõîäèâñÿ Ñâÿòîïîëê, ñòàðøèé áðàò Áîðèñà ³ Ãë³áà. Ñêîðèñòàâøèñü ñèòóàö³ºþ, â³í òóò æå îãîëîñèâ ñåáå âåëèêèì êíÿçåì Êè¿âñüêèì. Êîëè Áîðèñ ç â³éñüêîì ïîâåðòàâñÿ ç ïîõîäó, éîìó ïîâ³äîìèëè ïðî ñìåðòü áàòüêà ³ ïðî òå, ùî ñòàëîñÿ â Êèºâ³

¹ 3 (59) 2014

çà ÷àñ éîãî â³äñóòíîñò³. Âîºâîäè òóò æå ñòàëè óìîâëÿòè éîãî ï³òè íà Ñâÿòîïîëêà ³ çàéíÿòè áàòüê³âñüêèé ïðåñòîë, îñê³ëüêè ó ðîçïîðÿäæåíí³ Áîðèñà áóëà âñÿ êè¿âñüêà äðóæèíà. Àëå ñâÿòèé êíÿçü íå õîò³â ì³æóñîáíî¿ ð³çàíèíè ³ ðîçïóñòèâ áàòüê³âñüêèõ âî¿í³â ³ç ñëîâàìè: «Íå ï³äí³ìó ðóêè íà áðàòà ñâîãî, òà ùå íà ñòàðøîãî çà ìåíå, ÿêîãî ìåí³ ñë³ä ââàæàòè çà áàòüêà!» Ïðîòå Ñâÿòîïîëê íå ïîâ³ðèâ ùèðîñò³ Áîðèñà. Ïðàãíó÷è çàõèñòèòè ñåáå â³ä ìîæëèâîãî ñóïåðíèöòâà áðàòà, íà ñòîðîí³ ÿêîãî áóëè ñèìïàò³¿ íàðîäó ³ äðóæèíè, â³í ïîñëàâ äî íüîãî íàéìàíèõ âáèâöü. ϳñëÿ öüîãî Ñâÿòîïîëê íàñò³ëüêè æ â³ðîëîìíî óáèâ Ãë³áà. Ìîæíà ïî-ð³çíîìó îö³íþâàòè â÷èíîê êíÿç³â Áîðèñà ³ Ãë³áà. Àëå º â ö³é ³ñòî𳿠îäíà âàæëèâà îáñòàâèíà, ÿêó íàì ñüîãîäí³ âàæêî çðîçóì³òè áåç äîäàòêîâèõ ïîÿñíåíü. Ñïðàâà ó òîìó, ùî ïðè äèíàñò³éíîìó ñïàäêîºìñòâ³ âëàäè â ò³ äàëåê³ ÷àñè íàâ³òü âáèâñòâî íàéáëèæ÷èõ ðîäè÷³â íå ââàæàëîñÿ ÷èìîñü íåãîæèì. À ïîâíîòó ïðàâ íà óñïàäêîâàíèé ïðåñòîë çàáåçïå÷óâàëà â³éñüêîâà ñèëà, íà ÿêó ñïèðàâñÿ ïðåòåíäåíò. ² îñü Áîðèñ, ìàþ÷è ó ñåáå ï³ä êåð³âíèöòâîì âñþ êè¿âñüêó äðóæèíó, ðàïòîì â³äìîâëÿºòüñÿ â³ä ïðèõîäó äî âëàäè, òîìó ùî äëÿ öüîãî éîìó äîâåëîñÿ á óáèòè ñòàðøîãî áðàòà. Ñë³äîì çà íèì ç òèõ æå ì³ðêóâàíü â³äìîâëÿºòüñÿ â³ä âëàäè ³ Ãë³á. Ö³íîþ âëàñíîãî æèòòÿ âîíè óòâåðäæóþòü ñåðåä ðîñ³éñüêî¿ àðèñòîêðàò³¿ àáñîëþòíî íîâèé, íåáà÷åíèé ðàí³øå ³äåàë ñòîñóíê³â. ϳñëÿ æåðòîâíîãî ïîäâèãó Áîðèñà ³ Ãë³áà âæå í³õòî ç ðîñ³éñüêèõ êíÿç³â íå ì³ã çàñïîêî¿òè ñâîþ ñîâ³ñòü òèì, ùî â áîðîòüá³ çà âëàäó âñ³ çàñîáè õîðîø³.

ÑÂßÒÈÒÅËÜ ²ÎÀÍÍ ÇËÀÒÎÓÑÒ Êîëè ²îàíí Çëàòîóñò áóâ ïîñòàâëåíèé àðõ³ºïèñêîïîì íà Êîíñòàíòèíîïîëüñüêó êàôåäðó, â³í ïðîäàâ íà êîðèñòü á³äíèõ äîðîãîö³ííèé öåðêîâíèé ïîñóä, çàì³íèâøè éîãî ìåíø äîðîãèì, ïðîäàâ øîâêîâ³ ³ çîëîò³ ïðèêðàñè â³âòàð³â, êèëèìè,

23 áàãàòþù³ öåðêîâí³ ðèçè. Òàêîæ íèì áóâ ïðîäàíèé ç àóêö³îíó ð³äêèé äîðîãèé ìàðìóð, ï³äãîòîâëåíèé äëÿ îáðîáêè öåðêâè ñâÿòî¿ Àíàñòàñ³¿ ³ ö³ë³ ìàðìóðîâ³ êîëîíè, ùî ëåæàëè íà çåìë³ â î÷³êóâàíí³ àðõ³òåêòîðà. Íà âèðó÷åí³ ãðîø³ ñâÿòèòåëü ôóíäèðóâàâ äëÿ æåáðàê³â ³ çíåäîëåíèõ æèòåë³â Êîíñòàíòèíîïîëÿ áîãàä³ëüí³ ³ ë³êàðí³. Òàêà àêòèâíà ñîö³àëüíà ä³ÿëüí³ñòü Çëàòîóñòà íå ïðèïàëà äî ñìàêó ñòîëè÷íèì âåëüìîæàì ³ êë³ðó. Ó àðèñòîêðàòè÷íîìó ñåðåäîâèù³ Êîíñòàíòèíîïîëÿ ó íüîãî ç'ÿâèëàñÿ áåçë³÷ âîðîã³â, ÿê³ ïëåëè ïðîòè íüîãî ð³çí³ ³íòðèãè âïðîäîâæ äåê³ëüêîõ ðîê³â. Ïðîòå öÿ âîðîæíå÷à íå ìîãëà ³ñòîòíî ïîøêîäèòè ëþáèìîìó íàðîäîì àðõ³ºïèñêîïîâ³, ïîêè â³í íå âñòóïèâ ó â³äêðèòèé êîíôë³êò ç ñàìîþ ³ìïåðàòðèöåþ ªâäîêñ³ºþ. Çëàòîóñò ð³çêî âèêðèâàâ ¿¿ çà ðîçãóëüíå æèòòÿ ³ óòèñê ìàëî³ìóùèõ æèòåë³â ì³ñòà. Çàê³í÷èëîñÿ öå ïðîòèñòîÿííÿ ç öàðèöåþ òèì, ùî ñâÿòèòåëü ÷åðåç íåïðàâäèâ³ çâèíóâà÷åííÿ áóâ íåñïðàâåäëèâî çàñóäæåíèé ³ â³äïðàâëåíèé äî çàñëàííÿ. Éîãî çàñëàëè â Êóêóç, ãëóõå ñåëèùå â ìåæàõ íèí³øíüîãî Çàêàâêàççÿ. Äîðîãà òóäè òðèâàëà 70 äí³â. Íàä ãîëîâîþ ïåêó÷å ñîíöå, ï³ä íîãàìè ãàðÿ÷à ïèëþêà. ͳ â³òðó, í³ äåðåâà, àáè â³äïî÷èòè â ò³í³. Êîíâîþ áóëî íàêàçàíî óíèêàòè ì³ñò ³ çóïèíÿòèñÿ ëèøå â ñåëèùàõ, äå ìîæíà áóëî çíàéòè ëèøå ñóõèé, öâ³ëèé õë³á ³ ñîëîíîâàòó âîäó ç ãëèáîêèõ êîëîäÿç³â. Ñâÿòèòåëü ²îàíí â äîðîç³ ñèëüíî ñòðàæäàâ â³ä ëèõîìàíêè ³ áîëþ â øëóíêó. Êë³ìàò â Êóêóç³ áóâ äëÿ íüîãî äóæå ñóâîðèì. ³í âïåðøå â æèòò³ ïîáà÷èâ ñí³ã íà íàâêîëèøí³õ ãîðàõ ³ ëåäâå ïåðåæèâ íåçâè÷íî õîëîäíó çèìó. Àëå âîðîãàì Çëàòîóñòà öèõ ñòðàæäàíü çäàëîñÿ ìàëî, ³ âîíè äîìîãëèñÿ äîçâîëó ³ìïåðàòîðà çàñëàòè ²îàííà â ϳò³óíò (íèí³ Ï³öóíäà), íàéâ³ääàëåí³øå ì³ñöå ²ìïåð³¿. Êîíâîþ áóëî íàêàçàíî ïîâîäèòèñÿ ³ç çàñëàíöåì áåç âñÿêî¿ æàëîñò³. Ñëàáêîãî, õâîðîãî ñâÿòèòåëÿ çíîâ ïîãíàëè ïî áåçäîð³ææþ. Âåëèêó ÷àñòèíó äîðîãè â³í éøîâ ï³øêè. Íåäàëåêî â³ä ñåëèùà Êîìàíè ²îàíí âïàâ ç í³ã — ñèëè éîìó çðàäèëè. Éîãî çàíåñëè â íàéáëèæ÷èé õðàì ³ ïîêëàëè â îäí³é ç áóäîâ. Íàñòóïíîãî äíÿ â³í ïîìåð. Îñòàíí³ éîãî ñëîâà áóëè: «Ñëàâà áîãó çà âñå».

24

¹ 3 (59) 2014

КАЛЕНДАР ПОСТІВ

ì. ʳðîâîãðàä /ªëèñàâåòãðàä/

Çàñíîâíèê ³ âèäàâåöü – ðåã³îíàëüíå ãðîìàäñüêî– ïðîñâ³òíèöüêå òîâàðèñòâî

“Православна просвіта”

ãîëîâà òîâàðèñòâà –

ªâãåí³é Áàõìà÷ Ñâ³äîöòâî ïðî äåðæàâíó ðåºñòðàö³þ ñå𳿠Êà ¹ 0211– Ó â³ä 14.12.1998 Набір і верст а видавничо о центр това– риства “Православна просвіта”. Надр – овано приватним підприємцем О.Калічем. На лад 3000 прим.

ÐÅÄÀÊÖ²ÉÍÀ ÊÎËÅÃ²ß До с лад ред оле ії входять педпрацівнии, священи и УПЦ, а тивісти ромадсь их ор анізацій. Всі члени ред оле ії працюють безоштовно (на ромадсь их засадах).

³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê – Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà Ëèñòóâàííÿ ç ÷èòà÷àìè – ëèøå íà ñòîð³íêàõ ãàçåòè. Ïîãëÿäè àâòîð³â íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç ïîãëÿäàìè ðåäàêö³¿. Ïðè âèêîðèñòàíí³ ìàòåð³àë³â ãàçåòè â ³íøèõ âèäàííÿõ ïðîñèìî ïîñèëàòèñÿ íà íå¿.

Ïîøòîâà àäðåñà: 25006, ì. ʳðîâîãðàä-06, à/ñ 1/20 òåë.: (0522) 24-37-82 (ç 10 äî 17 ãîä.)

E-mail: prosvitap@homenet.kr.ua www.pravoslavna-prosvita.org.ua Øàíîâíèé ÷èòà÷ó! Ïðîñèìî íå âèêîðèñòîâóâàòè íàø ÷àñîïèñ äëÿ ïîáóòîâèõ ïîòðåá. ßêùî Âè âæå éîãî ïðî÷èòàëè, ïåðåäàéòå, áóäü ëàñêà, éîãî âàøèì ðîäè÷àì àáî ñóñ³äàì. Çàçäàëåã³äü âäÿ÷í³ Âàì!