Gaz 58

1

¹ 2 (58) 2014

¹2 (58) 2014 ð³ê

Співають птицями діброви, шумлять, хвилюються жита, і соняшник злотоголовий лице за сонцем поверта. В. Сосюра

2

¹ 2 (58) 2014

Ñöåíàðèé ëèòåðàòóðíîìóçûêàëüíîé êîìïîçèöèè ..................... 4 Ïîä³ëèòèñü äîáðîòîþ ç äèòèíîþ......................... 7 Ìàìà, òàòî ³ ðîçëó÷åííÿ ....................... 8 ijòè ³ áàòüêè ï³ñëÿ ðîçëó÷åííÿ ........ 10 Ñï³ëüíîòà ñèí³õ êîë³íåöü ......................... 12 Ïðèò÷à î ëþáâè è âëþáëåííîñòè........... 13 Світ Біблії

×îëîâ³ê òà æ³íêà: ïîìèëêà Áîãà, ÷è ïîâíîòà ùàñòÿ? ........... 14 ̳ôè ïðî õðåùåííÿ Ðóñ³ .................................. 16 Çà äðóãè ñâîÿ ................ 18 Відверта розмова

Õðèñòîñ ªâàíãåë³ÿ ÷è ³äîë "õîðîøèõ ëþäåé"? .......................... 21 Âîãíåííèé ïðîðîê ²ëëÿ .................................. 22 10 ôàêò³â ïðî ïðîðîêà ²ëëþ ................................. 24 Сімейне читання

Íà ²ëë³â äåíü ................ 25 Êòî ìîé áëèæíèé? ......26 Õðåñòè ï³äíîñÿòüñÿ äî íåáà ................................. 28

Äâåíàäöàòûé ãîä ïîäðÿä îðãàíèçàöèÿ «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâèòà» ïðîâîäèò â êîíöå ìàÿ – íà÷àëå èþíÿ áëàãîòâîðèòåëüíóþ àêöèþ «Ïðàçäíèê Áåëîãî Öâåòêà».  ýòîì ãîäó ñîîðãàíèçàòîðàìè àêöèè áûëè îòäåë ñåìüè Êèðîâîãðàä-ñêîé åïàðõèè è Êèðîâîãðàäñêèé ãîðîäñêîé öåíòð ñîöèàëüíûõ ñëóæá äëÿ ñåìüè, äåòåé è ìîëîä¸æè. Ïðîâåñòè ýòîò ïðàçäíèê äëÿ äåòåé íàñ ïðèãëàñèëè â äåòñêîå êàôå «ÑÊÀÇÊÀ».  ïðîãðàììå ïðàçäíèêà áûëè: – áëàãîòâîðèòåëüíûé ñïåêòàêëü îáëàñòíîãî òåàòðà êóêîë; – áëàãîòâîðèòåëüíûé êîíöåðò äëÿ äåòåé; – âðó÷åíèå äåòÿì ñëàäêèõ ïîäàðêîâ; – áëàãîòâîðèòåëüíàÿ ÿðìàðêà; – áåñïðîèãðûøíàÿ ëîòåðåÿ. Âñå äåíüãè, ñîáðàííûå â õîäå àêöèè, áóäóò íàïðàâëåíû íà íóæäû íåâðîëîãè÷åñêîãî îòäåëåíèÿ ãîðîäñêîé äåòñêîé áîëüíèöû «Äîáðóäæà», ãäå ïðîõîäÿò ëå÷åíèå è ðåàáèëèòàöèþ äåòè ñ îñîáûìè ïîòðåáíîñòÿìè.  áëàãîòâîðèòåëüíîé ÿðìàðêå ó÷àñòâîâàëè: – Ñâÿòî-Òðîèöêèé Èîíèíñêèé ìîíàñòûðü (ã. Êèåâ); – Ñêèò Ñâÿòî-Åëèñàâåòèíñêîãî ìîíàñòûðÿ ñ. Ñàçîíîâêà Êèðîâîãðàäñêîãî ðàéîíà;

– Õðàì Ïðåïîäîáíîãî Àôàíàñèÿ Àôîíñêîãî; – Âîñêðåñíàÿ øêîëà Ñïàñî-Ïðåîáðàæåíñêîãî ñîáîðà; – Âîñêðåñíàÿ øêîëà Ñâÿòî-Óñïåíñêîãî õðàìà; – ÐÎÏÒ «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâèòà»; – Ïèööåðèÿ «Ñòàðûé ãîðîä»; – ÒÎÎ «Òðè Ñòàð»; – Êèðîâîãðàäñêàÿ Òîðãîâî-ïðîìûøëåííàÿ Ïàëàòà; – îðãàíèçàöèÿ ìàòåðåé äåòåé-èíâàëèäîâ «Ñåðäöå ìàòåðè»; – Äîáðîâåëè÷êîâñêèé öåíòð äåòñêîãî òâîð÷åñòâà. Ïðàçäíèê íà÷àëñÿ ñïåêòàêëåì òåàòðà êóêîë, à â êîíöåðòå ó÷àñòâîâàëè ó÷àùèåñÿ ìóçûêàëüíîé øêîëû ¹1 èì. Ãåíðèõà Íåéãàóçà è ãèìíàçèè ¹9 Êèðîâîãðàäñêîãî ãîðîäñêîãî ñîâåòà. Âåäóùèìè êîíöåðòà áûëè ïðåäñòàâèòåëè ôèðìû ïî ïðîâåäåíèþ ïðàçäíèêîâ «Èìïðîâèçà». Óêðàñèëà òåððèòîðèþ è ñ ñàìîãî íà÷àëà ñîçäàëà õîðîøåå íàñòðîåíèå ôèðìà ïî îôîðìëåíèþ ïðàçäíèêîâ «Äèçàéí Ñåðâèñ». Ïå÷àòíóþ ïðîäóêöèþ äëÿ ïðàçäíèêà èçãîòîâèëè íà ôèðìå ÏÏ Êàëè÷.

3

¹ 2 (58) 2014

Èäó äîìîé ñ ðàáîòû, íèêîãî íå òðîãàþ… Ñìîòðþ – íà äâåðÿõ ïîäúåçäà êàêàÿ-òî íîâàÿ áóìàæêà ïîÿâèëàñü. Íàäî ïî÷èòàòü. Îáúÿâëåíèå. «Ïðèãëàøàåì âñåõ íà ïðàçäíèê «Äåíü Ñåìüè», êîòîðûé ñîñòîèòñÿ 5 èþëÿ 2014 ãîäà, â ñóááîòó, â êàôå «Ñêàçêà». Íà÷àëî â 10-00». Î-î-î!!! Êàôå «Ñêàçêà»! Òàê ýòî æå ñîâñåì ðÿäîì, åñëè ãëÿíóòü ñ áàëêîíà – âñÿ òåððèòîðèÿ êàê íà ëàäîíè. Âîò ñâåðõó è ïîãëÿäèì, ÷òî òàì áóäåò ïðîèñõîäèòü.  ñóááîòó ñ óòðà âîçëå êàôå íà÷àëîñü àêòèâíîå äâèæåíèå: ïîäâîçèëè è ðàçãðóæàëè ñòîëû, ñòóëüÿ, ëàâêè, êàêèåòî êîðîáêè. Íà÷èíàåì íàáëþäàòü… Íàáëþäàòü-òî íàáëþäàåì, íî èç-çà êðûøè êàôå íè÷åãî íå âèäíî. Ïðèøëîñü ñïóñòèòüñÿ âíèç. È, ïðèçíàòüñÿ, íå ïîæàëåëè.  îäíîì êðûëå âåðàíäû ñòîÿò ëàâêè è èä¸ò àêòèâíàÿ ïîäãîòîâêà êàêîãî-òî äåéñòâà. À â äðóãîì – ìàìà äîðîãàÿ! Ñòîÿò ñòîëû, çà íèìè ñèäÿò âçðîñëûå ëþäè, íà ñòîëàõ êàê ïåðåä äåòüìè ðàçëîæåíû êóñî÷êè ñîë¸íîãî òåñòà, êàêèå-òî çàãîòîâêè èç òêàíåé, áóìàãè, íèòîê. Âîêðóã íèõ ñèäÿò è ñòîÿò ïëîòíûì êîëüöîì ðåáÿòèøêè ÷òî íàçûâàåòñÿ «îò ìàëà äî âåëèêà». Ñíà÷àëà íàáëþäàþò, ÷òî äåëàþò âçðîñëûå, à ïîòîì, êàê ïî ùó÷üåìó âåëåíèþ, ó íèõ ñàìèõ âäðóã ïîëó÷àþòñÿ ñîëíûøêè, çàáàâíûå ðîæèöû, çâåðóøêè èç ñîë¸íîãî òåñòà, öâåòî÷êè èç áóìàãè è òêàíåé, ï¸ñòðûå êîâ¸ð÷èêè èç øåðñòÿíûõ íèòåé. À âîò çà ñòîëîì òâîðÿò ÷óäåñà èç êîñè÷åê ìàñòåðà-ïàðèêìàõåðû, ïðåâðàùàÿ äåâî÷åê è èõ ìàì â íàñòîÿùèõ ïèñàíûõ êðàñàâèö. È âñå ÷åì-òî çàíÿòû, è âñåì èíòåðåñíî. Ïîïðîáîâàëè è ìû ñî ñâîèì øåñòèëåòíèì ÷àäîì ñîòâîðèòü ÷óäî ñâîèìè ðóêàìè. Äåëàëè ìîðäî÷êó ëüâà. Ñíà÷àëà áûëî íå î÷åíü ïîõîæå. ïîòîì, êîãäà íàì ïîìîãëè ñäåëàòü åìó ãðèâó, ñòàëî áîëüøå ïîõîæå, îñîáåííî åñëè çàðàíåå ñêàçàòü, ÷òî ýòî ëåâ.  ìèêðîôîí âñåõ ïðèãëàñèëè ñàäèòüñÿ íà ëàâêè. Íà÷èíàëàñü ðàçâëåêàòåëüíàÿ ïðîãðàììà. Îòêðûë å¸ ðóêîâîäèòåëü îòäåëà ñåìüè Êèðîâîãðàäñêîé åïàðõèè, ñâÿùåííèê õðàìà Àôàíàñèÿ Àôîíñêîãî îòåö Ñåðãèé Òêà÷åíêî. Îí ðàññêàçàë, ÷òî îðãàíèçàòîðàìè äàííîãî ïðàçäíèêà ÿâëÿþòñÿ îòäåë ñåìüè Êèðîâîãðàäñêîé åïàðõèè è îáùåñòâåííàÿ îðãàíèçàöèÿ «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâèòà». Áàòþøêà ïîä÷åðêíóë, êàê âàæíû äëÿ ðåá¸íêà ëþáîâü è çàáîòà ðîäèòåëåé, êàê èíîãäà ðîäèòåëè ìîãóò îáèäåòü ðåá¸íêà íåîñòîðîæíûì ñëîâîì èëè ïîñòóïêîì, è ýòî ìîæåò çàïå÷àòëåòüñÿ ó íåãî â ïàìÿòè íà âñþ æèçíü. Çàòåì ìèêðîôîí ïåðåäàëè åù¸ îäíîìó îðãàíèçàòîðó ïðàçäíèêà – èñïîë-

íèòåëüíîìó äèðåêòîðó «Ïðàâîñëàâíîé ïðîñâèòû» Àíòîíèíå Ïàâëîâñêîé. Îíà íà ïðèìåðå æèòèÿ ñâÿòûõ Ïåòðà è Ôåâðîíèè, êîòîðûõ Ïðàâîñëàâíàÿ Öåðêîâü ïî÷èòàåò 8 èþëÿ êàê ïîêðîâèòåëåé ñåìüè, ðàññêàçàëà î ëþáâè è âåðíîñòè ìåæäó ñóïðóãàìè, ÷òî ñëóæèò çàëîãîì êðåïêîé ñåìüè. Èìåííî êî äíþ ïî÷èòàíèÿ ýòèõ ñâÿòûõ è ïðèóðî÷åí ïðàçäíèê. Ïîòîì âûñòóïèëà ðóêîâîäèòåëü îðãàíèçàöèè ìàòåðåé äåòåé-èíâàëèäîâ «Ñåðäöå ìàòåðè» Ëþäìèëà Øóêðóòà. Îíà ïîáëàãîäàðèëà îðãàíèçàòîðîâ ïðàçäíèêà çà òî, ÷òî îíè çàíèìàþòñÿ ïðîáëåìàìè äåòåé-èíâàëèäîâ, óäåëÿþò ìíîãî âíèìàíèÿ âîñïèòàíèþ äåòåé, âçàèìîîòíîøåíèþ ìåæäó ÷ëåíàìè ñåìüè. Îíà âðó÷èëà áëàãîäàðñòâåííûå ëèñòû îòöó Ñåðãèþ è Àíòîíèíå Àëåêñàíäðîâíå. Îíè íåìíîãî ñìóòèëèñü, íî áûëî âèäíî, ÷òî èì ïðèÿòíî. Ïîñëå Ëþäìèëû Øóêðóòû âûñòóïèëà Íàòàëüÿ Ñàëèìîâà, ñîöèàëüíûé ðàáîòíèê ãîðîäñêîé ñëóæáû ñåìüè. Îíà òîæå ïîáëàãîäàðèëà îðãàíèçàòîðîâ ïðàçäíèêà, ïîæåëàëà, ÷òîáû òàêèå ìåðîïðèÿòèÿ ïðîõîäèëè ïî÷àùå. Çàèãðàëà âåñ¸ëàÿ ìóçûêà, è ïåðåä äåòüìè ïîÿâèëàñü âåäóùàÿ â êîñòþìå âåñ¸ëîãî ìûøîíêà Ìèêêè Ìàóñà. Ïîòîì ïðèø¸ë åù¸ îäèí ñêàçî÷íûé ãåðîé – Ñìåøàðèê. Âîò îíè-òî è ïðîâîäèëè ñ äåòüìè è ðîäèòåëÿìè êîíêóðñû, èãðû è õîðîâîäû. Ìû îáðàòèëè âíèìàíèå íà òî, ÷òî ñðåäè äåòåé áûëî ìíîãî äåòåé-èíâàëèäîâ, è íå ïðîñòî èíâàëèäîâ, à êîëÿñî÷íèêîâ. Íî è îíè íå áûëè ëèøåíû âíèìàíèÿ âåäóùèõ: âìåñòå ñî âñåìè õëîïàëè, êðè÷àëè «êðè÷àëêè», äåëàëè äâèæåíèÿ ðóêàìè è ãîëîâîé. Ðåáÿòàì áûëî âåñåëî, îñîáåííî êîãäà â êðóã ïðèãëàøàëèñü íà ðàçëè÷íûå êîíêóðñû ìàìû è ïàïû. Ìàìû áåãàëè ïî êðóãó, ñîáèðàÿ ïîáîëüøå «ïðèâåòîâ», õëîïàÿ ïî ëàäîøêàì ìàëûøåé, à ïàïû ïîñëå òîãî, êàê ïàíòîìèìîé ðàññêàçàëè âñåì, êàê íàäî ïîìîãàòü ìàìå, ñòàëè íàñòîÿùèìè «ïàðîâîçàìè», êîòîðûå ïûõòåëè è ãóäåëè, à ñçàäè íèõ âûñòðîèëèñü äëèííûå âåðåíèöû «âàãîíîâ». È äåòè, è âçðîñëûå ïîëó÷àëè ïðèçû – õàëâó è ìÿãêèå èãðóøêè, êîòîðûìè çàðàíåå ùåäðî ñíàáäèëè âåäóùèõ îðãàíèçàòîðû.

È âîò ïîñëåäíèé õîðîâîä, è âñå âûñòðàèâàþòñÿ çà ïîäàðêàìè. Äåòè ïîëó÷àþò ñîê è êîíôåòó «Äæåê», à âçðîñëûå – ïîäáîðêó ãàçåò «Áëàãîâåñò», î÷åðåäíîé íîìåð ãàçåòû «Ðîäèòåëüñêèé êîìèòåò â Óêðàèíå», èêîíêó ñâÿòîãî Ñòèëèàíà Ïàôëàãîíÿíèíà, ïîêðîâèòåëÿ äåòåé. Âñå óñòàëè, íî óñòàëîñòü ýòà ðàäîñòíàÿ, ë¸ãêàÿ. Âñå äðóã äðóãó óëûáàþòñÿ, âñå êàê îäíà áîëüøàÿ ñåìüÿ. Òåì áîëåå ïðèÿòíî, ÷òî íà ýòîì ïðàçäíèêå ìû âñòðåòèëè ìíîãî çíàêîìûõ: ìàñòåðèöó ïîäåëîê èç ñîë¸íîãî òåñòà Óëüÿíó Áîáðèê (ìàòóøêó îòöà Àíäðåÿ Áîáðèêà, êëèðèêà Ñïàñî-Ïðåîáðàæåíñêîãî ñîáîðà), âîëøåáíèöó ïðè÷¸ñîê èç êîñè÷åê Åëåíó Êàïðèöó, ïðèõîæàíêó Óñïåíñêîãî õðàìà, ìàñòåðà ïî òàòóàæó Ñåðãåÿ Íèêèòèíà (ïðèõîæàíèíà Ñïàñî-Ïðåîáðàæåíñêîãî ñîáîðà), ìíîãî ïðèõîæàí õðàìà ñâÿòîãî Àôàíàñèÿ Àôîíñêîãî, à òàêæå ìíîãî ñîñåäåé ïî äîìó è ìèêðîðàéîíó, êîòîðûå òîæå ïðèøëè íà ïðàçäíèê ñ äåòüìè. Îò âñåõ ó÷àñòíèêîâ ïðàçäíèêà áëàãîäàðèì îðãàíèçàòîðîâ, æåëàåì, ÷òîáû Ãîñïîäü äàðîâàë èì âîçìîæíîñòè è ñèëû ïî÷àùå óñòðàèâàòü òàêèå ìåðîïðèÿòèÿ äëÿ äåòåé è ðîäèòåëåé, è íàäååìñÿ íà äàëüíåéøèå âñòðå÷è. Àíòîíèíà ÄÓÁÐÎÂÈÍÑÊÀß

4

¹ 2 (58) 2014

ÑÖÅÍÀÐÈÉ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÍÎ-ÌÓÇÛÊÀËÜÍÎÉ ÊÎÌÏÎÇÈÖÈÈ, ÏÎÑÂßÙ¨ÍÍÎÉ ÄÍÞ ÏÀÌßÒÈ ÑÂßÒÈÒÅËß ËÓÊÈ ÊÐÛÌÑÊÎÃÎ (ÂÎÉÍÎ-ßÑÅÍÅÖÊÎÃÎ), ÀÐÕÈÅÏÈÑÊÎÏÀ (äëÿ ó÷èòåëåé âîñêðåñíûõ øêîë è ïðåïîäàâàòåëåé õðèñòèàíñêîé ýòèêè îáùåîáðàçîâàòåëüíûõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèé) 1 âåäóùèé: 11 èþíÿ 2014 ãîäà èñïîëíèëîñü 53 ãîäà ñî äíÿ êîí÷èíû ñâÿòèòåëÿ Ëóêè (Âîéíî-ßñåíåöêîãî), àðõèåïèñêîïà Ñèìôåðîïîëüñüêîãî è Êðûìñêîãî – óäèâèòåëüíîãî ñâÿòîãî, æèçíü êîòîðîãî ÿâëÿåòñÿ íàãëÿäíûì ïðèìåðîì ãàðìîíè÷íîãî ñî÷åòàíèÿ íàóêè è ðåëèãèè, âåðû â ÷óäî è íàó÷íûé ïðîãðåññ.

2 âåäóùèé: Ñâÿòèòåëü Ëóêà (Âàëåíòèí Ôåëèêñîâè÷ Âîéíî-ßñåíåöêèé) ðîäèëñÿ 27 àïðåëÿ 1877 ãîäà â ãîðîäå Êåð÷è â ñåìüå àïòåêàðÿ.  äåòñòâå çàíèìàëñÿ ðèñîâàíèåì, íî õóäîæíèêîì íå ñòàë, ðåøèâ âûáðàòü äðóãóþ ïðîôåññèþ. Êîãäà â 1898 ãîäó Âàëåíòèí ïîñòóïèë â Êèåâñêèé óíèâåðñèòåò íà ìåäèöèíñêèé ôàêóëüòåò, èç âñåõ ó÷åáíûõ ïðåäìåòîâ îí ïðåäïî÷èòàë àíàòîìèþ. Ïîñëå îêîí÷àíèÿ ó÷¸áû áóäóùèé ñâÿòèòåëü ñîáèðàëñÿ ñòàòü ó÷àñòêîâûì çåìñêèì âðà÷îì, ÷òîáû ïîìîãàòü áåäíûì ëþäÿì. «ß èçó÷àë ìåäèöèíû ñ èñêëþ÷èòåëüíîé öåëüþ: áûòü âñþ æèçíü çåìñêèì, ìóæèöêèì âðà÷îì». Ðåçóëüòàòîì ìåäèöèíñêîé äåÿòåëüíîñòè ñòàëè ñîòíè ñëåïûõ, êîòîðûõ Âàëåíòèí Ôåëèêñîâè÷ ñäåëàë çðÿ÷èìè, òûñÿ÷è ïðîîïåðèðîâàííûõ è ñòàâøèõ ðàáîòîñïîñîáíûìè. Ïðè¸ìà â áîëüíèöå åìó êàçàëîñü íåäîñòàòî÷íî, è îí ÷àñòî ïðèâîäèë áîëüíûõ ê ñåáå äîìîé. Îíè ëåæàëè â êîìíàòàõ, êàê â ïàëàòàõ, Âîéíî-ßñåíåöêèé ëå÷èë èõ, à åãî ìàòü – êîðìèëà. Îäíàæäû ïîñëå îïåðàöèè ó íåãî ïðîçðåë ìîëîäîé íèùèé, ïîòåðÿâøèé çðåíèå åù¸ â ðàííåì äåòñòâå. Ìåñÿöà ÷åðåç äâà îí ñîáðàë ñëåïûõ ñî âñåé îêðóãè, è âñÿ ýòà äëèííàÿ âåðåíèöà ïðèøëà ê õèðóðãó, âåäÿ äðóã äðóãà çà ïàëêè. Ãåíèàëüíûé õèðóðã äåëàë â ãîä ïî òûñÿ÷å îïåðàöèé, âîçâðàùàÿ çäîðîâüå ëþäÿì.

1 âåäóùèé: Ïîçæå îí óñòðîèëñÿ ðàáîòàòü â Êèåâñêèé ìåäèöèíñêèé ãîñïèòàëü Êðàñíîãî Êðåñòà, â ñîñòàâå êîòîðîãî â 1904 ãîäó îòïðàâèëñÿ íà Ðóññêîßïîíñêóþ âîéíó. Ðàáîòàë â ýâàêóàöèîííîì ãîñïèòàëå â ×èòå, çàâåäîâàë õèðóðãè÷åñêèì îòäåëåíèåì è ïîëó÷èë áîëüøóþ ïðàêòèêó, äåëàÿ êðóïíûå îïåðàöèè, ïîìîãàÿ ëþäÿì.  ýòè äíè èñòî÷íèêîì ñèë ìîëîäîãî õèðóðãà ñëóæèëà ìîëèòâà: Ìîëèòâà âðà÷à Âñåâûøíèé Áîæå, ïåðåä íà÷àëîì ñâîåé ñâÿòîé ðàáîòû ïî èçëå÷åíèþ òâîðåíèé ðóê Òâîèõ ÿ âîçíîøó ìîëüáó ê Òðîíó Ñëàâû Òâîåé è ïðîøó äàòü ìíå ñèëó äóõà è íåóòîìèìîñòü âûïîëíÿòü ìîþ ðàáîòó â âåðå, è ÷òîáû ñòðåìëåíèå ê áîãàòñòâó èëè

Ñöåíàðèé ïðàçäíèêà

êîâü, âûñòóïàë íà ïðèõîäñêèõ âñòðå÷àõ. Îäíàæäû åïèñêîï Òàøêåíñòñêèé è Òóðêåñòàíñêèé Èííîêåíòèé (Ïóñòûíñêèé) ñêàçàë: «Äîêòîð, âàì íàäî áûòü ñâÿùåííèêîì!», è Âàëåíòèí Ôåëèêñîâè÷, íå ðàçäóìûâàÿ, îòâåòèë: «Õîðîøî, âëàäûêî! Áóäó ñâÿùåííèêîì, åñëè ýòî óãîäíî Áîãó!». Âðåìåíà áûëè ñìóòíûå, îäíàêî îòåö Âàëåíòèí óñïåøíî ñîâìåùàë ñâÿùåíñòâî ñ äåÿòåëüíîñòüþ ó÷¸íîãî è õèðóðãà. Âåðà – ñâåò íåóãàñèìûé, Âåðà – ïîìîùè ðóêà. Âåðà – ÿêîðü íåðóøèìûé, Âåðà – äàð íàì îò Õðèñòà. Íàäî âåðèòü áåç ñîìíåíüÿ, ×òî ïî âåðå äàñò íàì Áîã. Âîççîâè áåç ïðîìåäëåíüÿ Ê Áîãó æèçíè ñðåäü íåâçãîä. Ïîìîëèñü – è æäè îòâåòà, Òåðïåëèâî, ñ âåðîé æäè. Ïóñòü íàäåæäîþ ñîãðåòî Áóäåò ñåðäöå âî âñå äíè.

ê ñëàâå íå ëèøèëî ìîè ãëàçà ñïîñîáíîñòè âèäåòü èñòèíó. Óäîñòîé ìåíÿ ñïîñîáíîñòüþ ñìîòðåòü íà êàæäîãî ñòðàæäóùåãî, ïðèøåäøåãî êî ìíå ïðîñèòü ñîâåòà, ïðîñòî êàê íà ÷åëîâåêà, è íå ðàçäåëÿòü ìîèõ ïàöèåíòîâ íà áîãàòûõ è áåäíûõ, äðóçåé è âðàãîâ, ëþäåé õîðîøèõ è ïëîõèõ.  êàæäîì ïàöèåíòå äàé ìíå âèäåòü òîëüêî ñòðàäàþùåãî ÷åëîâåêà. Äà áóäåò âîëÿ Òâîÿ, ÷òîáû ìîÿ ëþáîâü ê âðà÷åáíîìó çíàíèþ óêðåïèëà ìîé äóõ, ÷òîáû òîëüêî ïðàâäà Òâîÿ áûëà áû ìíå ïóòåâîäíîé çâåçäîé, âåäü êàæäàÿ ìîÿ âðà÷åáíàÿ îøèáêà ìîæåò ïðèâåñòè ê òÿæêèì áîëåçíÿì è ñòðàäàíèÿì Òâîèõ òâîðåíèé. Ìîëþ Òåáÿ, Âñåâûøíèé, ìèëîñåðäíûé è ñîñòðàäàþùèé, óêðåïè ìåíÿ, äàé ìíå ñèëû òåëåñíûå è äóøåâíûå è äóõ öåëüíûé ïîìåñòè âî ìíå. Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå «Ìîÿ ìîëèòâà».

2 âåäóùèé: Ïîòîì áûëè íàó÷íûå èçûñêàíèÿ â Ìîñêâå, ïåðååçäû â ðàçíûå ãîðîäà è ñ¸ëà, ãäå ìîëîäîé õèðóðã ñîâìåùàë íàó÷íóþ äåÿòåëüíîñòü ñ âðà÷åáíîé ïðàêòèêîé.  1917 ãîäó èç-çà áîëåçíè æåíû áóäóùèé ñâÿòèòåëü âûíóæäåí áûë ñî ñâîåé ñåìü¸é ïåðååõàòü â Òàøêåíò. Âñêîðå åãî ñóïðóãà óìåðëà.

1 âåäóùèé: Ïîñëå å¸ ñìåðòè Âàëåíòèí Ôåëèêñîâè÷ ïîëíîñòüþ óøåë â ðàáîòó, íî ïðè ýòîì ïîñòîÿííî ïîñåùàë öåð-

Åñëè íåò ñåé÷àñ îòâåòà, – Çíà÷èò, âå÷åðîì ïðèä¸ò. Ìîæåò óòðîì òâîÿ âåðà Ñèëó Áîæüþ ïðèâëå÷¸ò. Æäè, ìîëèñü íåäåëþ, ìåñÿö… Ñåðäöåì âåðü, è Áîã – ñâåðøèò. Áîæüè ðóêè íå çàìåäëÿò Ïîìîãàòü, êòî âåðîé æèâ. Èèñóñ – åñòü íàø ôóíäàìåíò, Äàë íàì âåðó è ïîêîé, Äàë ëþáâè Ñâîåé îðíàìåíò: Âåðîé ïóòü ñâåðøàòü ñâÿòîé. Í.Äèêîâ÷åíêî Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Ìîëèòâà Àíãåëó Õðàíèòåëþ» Íàó÷è ìåíÿ ìîëèòüñÿ, Äîáðûé Àíãåë, íàó÷è! Óñò òâîèõ áëàãîóõàíüåì ×óâñòâà ÷åðñòâûå ñìÿã÷è! Äà âî ãëóáü äóøè ïðîíèêíóò Ñîëíöà âå÷íîãî ëó÷è, Äà â ãðóäè ìîåé çàáüþòñÿ Áëàãîäàòíûõ ñëåç êëþ÷è! Äàé ìîåé ìîëèòâå êðûëüÿ, Äàé ïîëåò ìíå â âûñîòó; Äàé ìíå âåðû áåçóñëîâíîé Âûñîòó è òåïëîòó! Íåïîâèííûõ, áåçîòâåòíûõ Äàé ìëàäåíöåâ ïðîñòîòó È âûñîêóþ, ñâÿòóþ Íèùèõ äóõîì ÷èñòîòó! Äàé ñòðÿõíóòü çåìíûå óçû Ñ ïðàõîì ñòðàííè÷åñêèõ íîã,

5

¹ 2 (58) 2014 Äàé âî ìíå óãàñíóòü øóìó Áèòâ æèòåéñêèõ è òðåâîã! Äà îòêðîåòñÿ òîáîþ Ìíå ìîëèòâåííûé ÷åðòîã, Äà â îäíó ñîëüþòñÿ äóìó Ñìåðòü, áåññìåðòèå è Áîã. Ï.À. Âÿçåìñêèé 2 âåäóùèé:  1923 ãîäó îòåö Âàëåíòèí ïðèíÿë ìîíàøåñòâî. Ïîñòðèã òàéíî ñîâåðøèë åïèñêîï Óôèìñêèé Àíäðåé (êíÿçü Óõòîìñêèé), íàçâàâ ñâÿòèòåëÿ èìåíåì àïîñòîëà, åâàíãåëèñòà è èêîíîïèñöà Ëóêè.  òîì æå ãîäó îòåö Ëóêà ñòàë àðõèåðååì. Ìîíàøåñêèé ïîäâèã – òàéíà. Íî âåäàþò òàéíó äåòè. Ïî ïåðâîé òðàâå, íà ðàññâåòå, ïðîõîäÿò èíîêè-âîèíû. Ìîëèòâà – îðóæèå âîèíîâ, ëþáîâü – èõ ñâÿòàÿ ñêðèæàëü. Èäóò îíè ê âûñøåé Îò÷èçíå, èõ ïîñòóïü âîçäóøíî-ëåãêà. Ñïàñàåò òûñÿ÷è æèçíåé ïîäâèã ïðàâîñëàâíîãî èíîêà, âîçëþáèâøåãî ñêîðáü Êðåñòà. Â.Ôèëèïüåâ 1 âåäóùèé: Áûòü ìîæåò, â ýòè äíè â ñåðäöå ñâÿòèòåëÿ è èñïîâåäíèêà çâó÷àëî ýòî ïðåêðàñíîå ïåðåëîæåíèå ìîëèòâû ñâÿòîãî Âàñèëèÿ Âåëèêîãî. Ìîëèòâà ïàñòûðÿ Êîãäà ñ ïå÷àëèþ ñåðäå÷íîé Ìîëþñü î ïàñòâû ÿ ãðåõàõ È ïåðåä Áëàãîñòèþ Âå÷íîé Ñòîþ ñ ñëåçàìè íà ãëàçàõ, – Êîãäà ñî ñòðàõîì ÿ âçèðàþ Íà Òåëî Ãîñïîäà è Êðîâü – Òîãäà ìîëþ è ïðèçûâàþ Õðèñòîâó ê ëþäÿì âñåì ëþáîâü: Ïîìÿíè «Ïëîäîíîñÿùèõ» – «Âî ñâÿòûõ Òâîèõ öåðêâàõ», È ëþäåé «äîáðîòâîðÿùèõ» Âñþäó, «â ïðîïàñòÿõ», «ãîðàõ», È «â ïóñòûíÿõ» æàðêèõ, çíîéíûõ, È «â âåðòåïàõ» äèêèõ ãîð, Ãäå íå ñëûøíî ïòàøåê âîëüíûõ, Ãäå ñâåðêàåò ëüâèíûé âçîð… Òåõ, êòî, Áîæå, Òåáÿ â äåòñòâå Âîçëþáèâøè, æèçíü âåäåò «Â ÷èñòîì æèòåëüñòâå» è «äåâñòâå», Ñìåðòè ñ ðàäîñòèþ æäåò… Ïîìÿíè «Öàðÿ», «Öàðèöó», Âåñü Èõ ñëàâíûé äðåâíèé ðîä, Èõ «âîçâûñü», Ãîñïîäü, «äåñíèöó», «Áðàíè» æàæäóùèé íàðîä «Ïîêîðè Èì»… Íàøå «öàðñòâî» «Â ìèðå», ñëàâå «óòâåðäè» È âñå «âîèíñòâî», «íà÷àëüñòâî» Òû «áëàãèìè» «ñîáëþäè». Ïîìÿíè è «ïðåäñòîÿùèõ», «Ðàäè áëàãîñëîâíûõ âèí» Ïî äîìàì Òåáÿ ìîëÿùèõ, Áëàãèé Áîæå, íå îòðèíü! È «ñóïðóæåñòâàì» çàêîííûì «Ìèð», ñîãëàñèå èçëåé; «Ñèëó ñòàðîñòè» ïðåêëîííîé Äàé ïî áëàãîñòè Ñâîåé…

Íå çàáóäü «ìëàäåíöåâ» ìàëûõ, «Þíûõ» íåìîùè ïîçíàé, È ïîä ñåíüþ öåðêâè ñëàáûõ, «Ìàëîäóøíûõ» «âîñïèòàé»; «Ñîáåðè» âñåõ «ðàñòî÷åííûõ», «Áåñíîâàòûõ» «ñâîáîäè». Äóõîì çëîáû… «Îáîëüùåííûõ» Ê Ñâîåé Öåðêâè ïðèâåäè. Ñóùèì «â ìîðå», «â ïóòü èäóùèì» «Âäîâàì», «ñèðûì» - êðåïîñòü äàé, Äàðóé â ãîðüêîì «ïëåíå» ñóùèì Òû ñâîáîäû ñâåòëûé ðàé. «Íåìîùíûõ» è âñåõ «áîëÿùèõ», «Â ðóäîêîïíÿõ» è «òðóäàõ», «Â çàòî÷åíèè» ñêîðáÿùèõ, «Â îçëîáëåíüè» è ñëåçàõ Êòî òàê äîëãî èçíûâàåò, Ïîìÿíè! Íà âñåõ ëþäåé Êòî ê Òåáå, Áîæå, âçûâàåò, Áëàãîñòü ùåäðóþ èçëåé… È êîãî ìîå «ïðîøåíüå» Òàê ëåãêî ìîãëî çàáûòü, – ß ìîëþ äîëãîòåðïåíüå Òâîå áëàãîñòíûì ê òåì áûòü. «Èìÿ» êàæäîãî, «ïîòðåáó» Ìîã ëè ÿ âîñïîìÿíóòü? Êòî âçûâàåò, Áîæå, ê íåáó, Äëÿ òåõ «Ñàì è âñå» Òû «áóäü». Èç «Äóøåñïàñèòåëüíîãî ÷òåíèÿ», ñåíòÿáðü, 1897ã. Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Ìîëèòâà» 2 âåäóùèé: Çà ñâîþ âåðó ñâÿòèòåëü ïðåòåðïåë òðè àðåñòà è, íàêîíåö, áûë îòïðàâëåí â ññûëêó. Íî è òàì îí íå ïðåêðàùàë ñâîåãî ñëóæåíèÿ – ïàñòûðñêîãî è âðà÷åáíîãî.  1934 ãîäó âûøåë â ñâåò åãî íàó÷íûé òðóä, àêòóàëüíûé è ñåãîäíÿ, «Î÷åðêè ãíîéíîé õèðóðãèè». Íà îáëîæêå êíèãè, íåñìîòðÿ íà áåçáîæíûå âðåìåíà, áûë óêàçàí ñàí àâòîðà. Òû ïîëþáèë ñòðàäàíüå, îò÷å, Âçÿâ èñïîâåäíè÷åñòâà êðåñò… Ïðîíåñ ñêâîçü óçû è ñêèòàíüÿ Ëþáâè Õðèñòîâîé áëàãîâåñò. Âî òüìå íåâåðèÿ è ñòðàõà Ñâå÷îé íåãàñíóùåþ ñòàë, È äóøè, çÿáêèå îò ìðàêà, Ñâÿòûì ãëàãîëîì ñîãðåâàë… Âðà÷ ìóäðûé, êðîòêèé è áåçìåçäíûé, Çåìíîå ïîïðèùå ñâåðøèâ, Òû, äóõîì êî Õðèñòó âîçíåñøèñü, Íà Íåáå ïðîäîëæàåøü æèòü! È íûíå, ÷ðåç äåñÿòèëåòüÿ, Ëþäñêîé ïîòîê ê òåáå òå÷åò, È Îò÷åå áëàãîñëîâåíüå Òâîåé ìîëèòâîé îáðåòåò! Ë.Ïàòè÷åíêî Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Íàó÷è ìåíÿ, Áîæå, ñêîðáåòü» 1 âåäóùèé: Íåñìîòðÿ íà ïûòêè è èçäåâàòåëüñòâà âî âðåìÿ òðåòüåãî àðåñòà â 1937 ãîäó, åïèñêîï Ëóêà ñðàçó ïîñëå íà÷àëà âîéíû ïî ïðîñüáå âëàñòåé ñòàë ãëàâíûì õèðóðãîì êðàñíîÿðñêîãî ýâàêóàöèîííîãî ãîñïèòàëÿ.

Ê òâîåé Ñâÿòûíå ÿ ïðèí¸ñ, Î, ìîé Ãîñïîäü, ìîè ñòðàäàíüÿ, Âî äíè áîðüáû è ïîêàÿíüÿ, Âî äíè òîìëåíèÿ è ñë¸ç. Ñ ìîëüáîé ê íîãàì Òâîèì ïðèïàë È ÿ, îáèæåííûé ñóäüáîþ. Òû çâàë ñòðàäàëüöåâ çà Ñîáîþ, Òû ìèð äóøå èõ îáåùàë.  Òåáå ïîêîé, â Òåáå îòðàäà! Î, ïóñòü äóøà ìîÿ ÷èñòà Ãîðèò, êàê áëåäíàÿ ëàìïàäà, Ó íîã ðàñïÿòîãî Õðèñòà… Íåèçâåñòíûé àâòîð ***

Âåðà è ìîëèòâà – Ïîáåæäàþò âñ¸. Áîæüå Ñëîâî äèâíî Ðàçðóøàåò çëî. Íå òåðÿéòå âðåìÿ  ñóåòå çåìíîé. Âñòàíüòå íà êîëåíè Äí¸ì è â ÷àñ íî÷íîé. Íå òåðÿéòå ñèëû –  Äóõå íàäî áûòü. ×òîá ìîëèòâà â ìèðå Æèçíü ìîãëà âåðøèòü. «Îò÷å íàø» - ìîëèòåñü, Ëèøíåãî – çäåñü íåò. Êòî îñëàá – ïîñòèòåñü, Áîã ïîøë¸ò îòâåò. Íåðàçðûâíî íàäî Æèòü â ëþáâè Õðèñòà. ×òîáû ñ âåðîé ñâÿòî Íàñ âåëà ìîëüáà. Áóäåì æå ìîëèòüñÿ, Ãîñïîäó ñëóæèòü, Áîäðñòâîâàòü, òðåçâèòüñÿ, Áîæüèì äîðîæèòü Í.Äèêîâ÷åíêî Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Ñëàâà Áîãó çà âñ¸» 2 âåäóùèé:  1942 ãîäó âëàäûêà áûë âîçâåä¸í â ñàí àðõèåïèñêîïà. Ñëóæåíèå íà êðàñíîÿðñêîé êàôåäðå îí ñîâìåùàë ñ íàïðÿæåííîé ðàáîòîé õèðóðãà è íàó÷íîé äåÿòåëüíîñòüþ. Ëþáè, êîãäà òåáÿ âñå ëþáÿò, Ëþáè, êîãäà òåáÿ êëÿíóò! Ïóñòü çà ëþáîâü òåáÿ ïîãóáÿò È îñìåÿíüþ ïðåäàäóò!.. Âñåõ, âñåõ ëþáè! – âðàãàì, êàê áðàòüÿì, Áëàãîñëîâåíüÿ ïîñûëàé; Êàê ñîëíöå òüìå – áóäü ÷óæä ïðîêëÿòüÿì: Ëþáÿ æèâè è óìèðàé! Ëþáè, ïóñòü áóäåò ñåðäöå ñâÿòî: Îíî çàâåùàíî Õðèñòîì, Ñ Íèì âìåñòå íà êðåñòå ðàñïÿòî È ñ Íèì âîñêðåñëî ñ òîðæåñòâîì! «Êîðì÷èé», ¹ 24, 1900ã.

6 1 âåäóùèé: Àðõèåïèñêîï Ëóêà âñþ æèçíü áûë ÷óòîê ê ÷óæèì áåäàì. Áîëüøóþ ÷àñòü ñâîåé Ñòàëèíñêîé ïðåìèè îí ïîæåðòâîâàë íà äåòåé, ïîñòðàäàâøèõ îò ïîñëåäñòâèé âîéíû; óñòðàèâàë îáåäû äëÿ áåäíûõ, åæåìåñÿ÷íî ðàññûëàë äåíåæíóþ ïîìîùü ãîíèìûì ñâÿùåííîñëóæèòåëÿì, ëèø¸ííûì âîçìîæíîñòè çàðàáàòûâàòü íà õëåá. Îäíàæäû îí óâèäåë íà ñòóïåíüêàõ áîëüíèöû äåâî÷êó-ïîäðîñòêà ñ ìàëåíüêèì ìàëü÷èêîì. Âûÿñíèëîñü, ÷òî èõ îòåö óìåð, à ìàòü íàäîëãî ïîëîæèëè â áîëüíèöó. Âëàäûêà ïîâ¸ë äåòåé ê ñåáå äîìîé, íàíÿë æåíùèíó, êîòîðàÿ ïðèãëÿäûâàëà çà íèìè, ïîêà íå âûçäîðîâåëà èõ ìàòü. «Ãëàâíîå â æèçíè – äåëàòü äîáðî. Åñëè íå ìîæåøü äåëàòü äëÿ ëþäåé äîáðî áîëüøîå, ïîñòàðàéñÿ ñîâåðøèòü õîòÿ áû ìàëîå», – ãîâîðèë Ëóêà.

2 âåäóùèé: Íà êðûìñêóþ çåìëþ àðõèåïèñêîï ïðèáûë â 1946 ãîäó. Çäåñü åãî âñòðåòèëè ðàçëè÷íûå ïðîáëåìû: ïîñëåâîåííàÿ ðàçðóõà, çàêðûòûå õðàìû, îòñóòñòâèå ñâÿùåííèêîâ. Ìíîãî ñèë ïðèëîæèë âëàäûêà, ÷òîáû íàâåñòè ïîðÿäîê â åïàðõèè: ïðåïÿòñòâîâàë çàêðûòèþ ñòàðûõ õðàìîâ, îòêðûâàë íîâûå, ìíîãî ñëóæèë è ïðîïîâåäîâàë. Ïðè ýòîì ñâÿòèòåëü íå îñòàâëÿë ìåäèöèíñêóþ ïðàêòèêó, êîíñóëüòèðóÿ è îïåðèðóÿ â Ñèìôåðîïîëüñêîì âîåííîì ãîñïèòàëå. Âî äíè ñîìíåíèÿ, è ëæè, è ñâÿòîòàòñòâà, Êîãäà áåçóìíûé ìèð êóïàåòñÿ â êðîâè, Îí ïðîïîâåäóåò ðàçíîïëåìåííûõ áðàòñòâî, È ðå÷ü åãî ïîëíà åâàíãåëüñêîé ëþáâè. Íå ñêëîííûé ê ïðåíèÿì òùåñëàâíûì è íåíóæíûì, Èäåò îí – ó÷åíèê Ðàñïÿòîãî Õðèñòà – Êî âñåì íàäëîìëåííûì, ñêîðáÿùèì è íåäóæíûì, Êî âñåì ñëàáåþùèì ïîä òÿæåñòüþ êðåñòà. È, ïðîíèêàÿ âãëóáü äóøè ïûòëèâûì îêîì, Ñêîðáèò ñ ïå÷àëüíûìè, ñïåøèò áîëüíûì ïîìî÷ü… Îí íàì ÿâëÿåòñÿ ïîäâèæíèêîì-ïðîðîêîì, Ñâåòÿùèì, êàê ìàÿê, â ãëóõóþ ýòó íî÷ü! Íåèçâåñòíûé àâòîð Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Íîâûé çàâåò» 1 âåäóùèé: Âëàäûêà ïðîñëóæèë íà Êðûìñêîé êàôåäðå äî ñàìîé ñìåðòè. Îí ïðåñòàâèëñÿ 11 èþíÿ 1961 ãîäà, â äåíü âñåõ ñâÿòûõ, â çåìëå ðîññèéñêîé ïðîñèÿâøèõ.  1996 ãîäó ñîñòîÿëîñü îáðåòåíèå ñâÿòûõ ìîùåé ñâÿòèòåëÿ Ëóêè, êîòîðûå â íàñòîÿùåå âðåìÿ ïî÷èâàþò â ÑâÿòîÒðîèöêîì êàôåäðàëüíîì ñîáîðå Ñèìôåðîïîëÿ.  2000 ãîäó ñâÿòèòåëü Ëóêà áûë êàíîíèçèðîâàí äëÿ îáùåöåðêîâíîãî ïî÷èòàíèÿ.

2 âåäóùèé: Ïðàâîñëàâíûå ãëóáîêî ïî÷èòàþò ñâÿòèòåëÿ è èñïîâåäíèêà Ëóêó Êðûìñêîãî, âûäàþùåãîñÿ ó÷¸íîãî è õèðóðãà ñ ìèðîâûì èìåíåì, ïðîôåññîðà

¹ 2 (58) 2014 ìåäèöèíû, äóõîâíîãî ïèñàòåëÿ, áîãîñëîâà, ìûñëèòåëÿ, àâòîðà 55-òè íàó÷íûõ òðóäîâ è 12-òè òîìîâ ïðîïîâåäåé. Îíè ëåæàò â ñâîèõ ãðîáíèöàõ, Ïîä ñâîäîì âåêîâûõ ãðîìàä,  êðóãó ïîãàøåííûõ ëàìïàä, À ìèìî íèõ áåçäóìíî ì÷èòñÿ Ìàðøðóòîì õðàìîâ è ïàëàò Ýêñêóðñèé òîðîïëèâûé ðÿä. Áåãóò òîëïû ñëåïûå äåòè, Íà ÷òî óêàæóò – ïîãëÿäÿò… Òîëïà æèâûõ – ëèøü ïðèçðàê òóò, À ïîãðåáåííûå æèâóò, È îáâåâàþò ýòè ñòåíû Äóõ íåïðåêëîííûé Ãåðìîãåíà, Ïåòðà, Ôèëèïïà è Èîíû, Îãîíü ìîëèòâû èõ áåññîííîé. Íå ñïÿò ñâÿòèòåëè, íå ñïÿò  êðóãó ïîãàøåííûõ ëàìïàä. Îíè öåëèòåëè ñâÿòûå Äóøè ñìóòèâøåéñÿ ñòðàíû, Îíè – çàâåò, îíè – çàëîã, ×òî íàø íàðîä íå èçíåìîã. È åñëè õî÷åøü óêðåïèòüñÿ Ó ðîäíèêà äóõîâíûõ ñèë, Ïðèäè, ÷òîá òàéíî ïîìîëèòüñÿ Ïåðåä ñâÿòûíåé èõ ìîãèë. À.Ñîëîäîâíèêîâ Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Êâ³òêà – äóøà» Ëþáÿò ïðèõîæàíå õðàì áîëüíè÷íûé ìåñòíûé – Îí îñâÿùåí áûë â ÷åñòü Ëóêè. Ñâÿòèòåëü Âîéíî-ßñåíåöêèé, Âî ñëàâó Êðûìñêèÿ çåìëè – Âåëèêèé ïàñòûðü, âðà÷åâàòåëü, Èì ïîêðîâèòåëü è ïîäàòåëü Îò Áîãà ëàñêè è ùåäðîò, Õðàíèò âî áðàòñòâå èõ ïðèõîä. Êàêèå ëèöà â èõíåì õðàìå! Ó ïàñòâû – êîãäà âñå ïîþò; Íà ëèòóðãèè, ïàíèõèäå, Êîãäà ê ïðè÷àñòèþ èäóò! Ëþáÿò îíè õðàì áîëüíè÷íûé ìåñòíûé, Óþòíûé áëàãîñòüþ íåáåñíîé: Íå óõîäèëè á èç íåãî – Ïðèþòà ñåðäöà èõíåãî. À.Ïëàòîíîâà Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Âîñêîâàÿ ñâå÷à» 1 âåäóùèé: Ñâÿòèòåëü Ëóêà Êðûìñêèé íèêîãäà íå îñòàâëÿåò ñâîþ ïàñòâó. Åãî ìîëèòâàìè ñîâåðøàþòñÿ ìíîãî÷èñëåííûå ÷óäåñíûå èñöåëåíèÿ. Ñëàâà Ñâÿòèòåëÿ Ëóêè âûøëà çà ïðåäåëû íàøåé ñòðàíû. Ïî åãî ìîëèòâàì ïðîèçîøëè, íàïðèìåð, ìíîãî÷èñëåííûé èñöåëåíèÿ â Ãðåöèè, ãäå îí î÷åíü ïî÷èòàåì. Ìàëü÷èê, ñûí ìýðà íåáîëüøîãî ãðå÷åñêîãî ãîðîäêà, èñöåëèëñÿ îò ñåðü¸çíîé

áîëåçíè, ïðîñòî ïîëîæèâ íà ãðóäü ïîä ðóáàøêó ôîòîãðàôèþ Ñâÿòèòåëÿ. Ïîòîì òî÷íî òàê æå èñöåëÿëèñü è äðóãèå ëþäè. Ëóêå Êðûìñêîìó Âñÿ æèçíü òâîÿ áûëà ñïëîøíûì áîãîñëóæåíüåì, Åëåé íå óãàñàë â ñâåòèëüíèêå òâîåì, È ïîäâèãîì ìîëèòâ, ëþáâè, êðåñòîíîøåíüÿ Òû âëåê ñåðäöà ëþäåé æèòü â Áîãå ñî Õðèñòîì! Ñëóæà ïðåä àëòàðåì, òû ñ ðåâíîñòüþ ïðîðîêà Îáÿçàííîñòè íåñ ñâÿùåííûå ñâîè, Òû ñòðîãî îáëè÷àë ñëåïûõ æðåöîâ ïîðîêà, À íåìîùíûõ îâåö â îáúÿòüÿ áðàë ëþáâè. È çíàëè èõ ñåðäöà, ÷òî äàæå â ÷àñ ïîëíî÷íûé, Êîãäà îêóòàí ìèð ìîë÷àíèåì è ñíîì, Òû áîäðñòâóåøü çà íèõ â ìîëèòâå íåóìîë÷íîé, Ðûäàåøü è ñêîðáèøü ïðåä ðàñïÿòûì Õðèñòîì! Êîãäà óäàðèë ÷àñ, è âå÷íîñòè ÷åðòîãà Òàèíñòâåííî âðàòà ðàñêðûëèñü ïðåä òîáîé, Ñâÿòîé àðõèåðåé è ðàá ñìèðåííûé Áîãà, Ðàññòàëñÿ òèõî òû ñ îáèòåëüþ çåìíîé. Íå âåðèëà ñòðàíà, ÷òî â ãîðíèå ñåëåíüÿ Çà ïàñòâó òû âîçíåñ ìîëèòâû ôèìèàì, È èìåíåì Õðèñòà ðîñó áëàãîñëîâåíüÿ Òû áóäåøü ïîñûëàòü èñòåðçàííûì ñåðäöàì! È âîò, äåñÿòêè ëåò øëè ïåñòðîé âåðåíèöåé, Áîðöîâ ñ äåðæàâîé çëà ñìåíÿë çà ñòðîåì ñòðîé, À â ñóìðà÷íîé òèøè, ó ïëèò òâîåé ãðîáíèöû Íå ðâåòñÿ ñâÿçü òâîÿ ñ íàðîäíîþ äóøîé. È ê ïàìÿòè ñâîåé õðàíÿ áëàãîñëîâåíüå, Ïðàïðàâíóêè òîáîé ëåëåÿííûõ äåòåé, Ìû ÷òèì òåïåðü òåáÿ â ñåðäå÷íîì óìèëåíüè, Íåñåì òåáå òîñêó áîëüíîé äóøè ñâîåé: Î, íå îñòàâè íàñ ìîëèòâîþ è íûíå! Íà ñòðàæå âñòàíü ñòðàíû, êàê ðàéñêèé õåðóâèì; Äà ñîõðàíèò Ãîñïîäü åå â Ñâîåé ñâÿòûíå È â âåðå óòâåðäèò ïðåäñòàòåëüñòâîì Òâîèì! À.Ïëàòîíîâà Ëàìïàäà òåïëèòñÿ, ëèøü ïîëíàÿ åëååì, Öâåòîê æèâ¸ò ëèøü ñîëíå÷íûì ëó÷îì: Íàø äóõ ðàñò¸ò, ñòàíîâèòñÿ ñâåòëåå Ëèøü â åäèíåíüè âå÷íîì ñî Õðèñòîì.

7

¹ 2 (58) 2014 Çà÷åì æå ìåäëèøü òû? Çà÷åì áåæèøü îò ñâåòà? Íàì íå÷åì æèòü ñðåäü ìèðà ñóåòû, Çàïðîñû äóõà òðåáóþò îòâåòà, Íåçäåøíåé ðàäîñòè, íåçäåøíåé êðàñîòû. «Ïðèäè êî Ìíå! – çîâ¸ò Ãîñïîäü è íûíå. –  Êðåñòå Ìî¸ì òû ìèð ñåáå íàéäè, Ñ ïóòè ãðåõà âåðíèñü ê Ìîåé Ñâÿòûíå, Èç òüìû ñêîðáåé íà áðà÷íûé ïèð ïðèäè!» Ðàáû ñòðàñòåé, ãîíÿñü çà äóõîì âåêà, Êàê ÷àñòî ìû íå ñëûøèì òåõ ðå÷åé; È Ëèê Ñòðàäàëüöà-Áîãî÷åëîâåêà Ñ ïå÷àëüþ êðîòêîé ñìîòðèò íà ëþäåé. À.Ïëàòîíîâà Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Î âñ¸ì áëàãîäàðèòå» Ñâÿòèòåëü Ëóêà «ß ïîëþáèë ñòðàäàíèÿ» â ïèñüìå îí íàïèñàë È âñåì êàçàëîñü, ÷òî òàêîå ñëèøêîì ñëîæíî; Âñþ ñâîþ âîëþ îí óçëîì åäèíûì çàâÿçàë, Âåäü â Áîãå ÷åëîâåêó âñ¸ âîçìîæíî. Ñâÿòîé Ëóêà, òåðïåòü íàñ íàó÷è È íå ðîïòàòü ïîä òÿæåñòüþ êðåñòà, Êîãäà ïîìî÷ü íå ìîãóò òåëó âñå âðà÷è, È äóøó óãíåòàåò ñåé æèçíè ñóåòà. Òû âðà÷åâàë è äóøè è òåëà, Òàê ïîìîëèñü î íàñ, ×òîá ìû âñå ñêîðáè è ñòðàäàíèÿ òåðïåëè, ×òîá âåðà íàøà ê Áîãó íàñ âåëà, ×òîá êðåñò ñâîé äî êîíöà ìû äîíåñòè ñóìåëè. Ñ.Ñàôðîíîâà 1 âåäóùèé: Ïîäâèã Ñâÿòèòåëÿ Ëóêè – ïîäâèã ðåâíîñòíîãî ñòîÿíèÿ â Ïðàâîñëàâíîé âåðå â ñìóòíóþ ýïîõó æèçíè íàøåé ñòðàíû. È ìíîãèå èç íàñ ñåãîäíÿ ñ íàäåæäîé è ëþáîâüþ ïðîèçíåñóò: «Ñâÿòèòåëþ îò÷å Ëóêî, ìîëè Áîãà î íàñ!». Áîã ìîëèòâàìè Ñâÿòèòåëÿ Ëóêè äà äàñò è íàì êðåïîñòè â íåñåíèè ñâîåãî êðåñòà è äîáðîì èñïîâåäàíèè Ñâÿòîé Ïðàâîñëàâíîé Âåðû. Äóõîâíîå ïåñíîïåíèå. «Âåëè÷àíèå» (Ìàòåðèàëû äëÿ äóõîâíûõ ïåñíîïåíèé âçÿòû èç ñáîðíèêîâ «Ñëîâî æèçíè» ïðîòîèåðåÿ Íèêîëàÿ (Ãóðüÿíîâà) è «Ïî÷àåâñêîãî Áîãîãëàñíèêà» (÷. 1) Íàäåæäà ÊÎÂÀËÅÍÊÎ, ó÷èòåëü ãèìíàçèè ¹ 9 ã. Êèðîâîãðàäà

Íà áàç³ òîâàðèñòâà «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà» âæå áàãàòî ðîê³â ïðàöþº ïðàâîñëàâíèé êëóá «Ïóòü îòöîâú». Îäèí ç íàïðÿìê³â éîãî ðîáîòè – öå ðîáîòà ç ä³òüìè. ×ëåíè êëóáó íåîäíîðàçîâî â³äâ³äóâàëè äèòÿ÷³ çàêëàäè, ó ÿêèõ óòðèìóþòüñÿ àáî íàâ÷àþòüñÿ ä³òè ç ð³çíèìè ô³çè÷íèìè òà ïñèõ³÷íèìè âàäàìè òà ä³òèñèðîòè. Âîíè ãîòóâàëè äëÿ ä³òåé êîíöåðòè, â³êòîðèíè, ð³çí³ ðîçâàãè, ïðèãîùàëè ìàëå÷ó ñîëîäîùàìè. ß òàêîæ º ÷ëåíîì öüîãî êëóáó. Ìåí³ äóæå ïîäîáàºòüñÿ ñï³ëêóâàòèñÿ ç ä³òüìè, ïðîâîäèòè ç íèìè áåñ³äè, ùîñü ìàéñòðóâàòè, àäæå âîíè òàê ïîòðåáóþòü íàøî¿ ìîðàëüíî¿ ï³äòðèìêè òà äîïîìîãè. Äîïîìàãàòè – öå çàâæäè äîáðå.  êîæíîãî ñâî¿ ìåòîäè, â êîæíîãî ñâî¿ ìîæëèâîñò³. Äî ä³òîê äèòÿ÷îãî áóäèíêó «Áàðâ³íîê» ìè (ÿ – ÿê ÷ëåí êëóáó «Ïóòü îòöîâú», òà Íàòàëÿ Ìèêîëà¿âíà – ïðàö³âíèê Êàôåäðàëüíîãî ñîáîðó гçäâà Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³) íàâ³äóºìîñÿ ìàéæå êîæíî¿ ñóáîòè. Íàøà äîïîìîãà ñêëàäàºòüñÿ â ñï³ëüí³é ïðàö³, ùèð³é áåñ³ä³, ï³äòðèìö³ òà ñï³ëüí³é ìîëèòâ³ çà âèõîâàíö³â öüîãî äèòÿ÷îãî áóäèíêó. Á³ëüø³ñòü âèõîâàòåë³â ó ñóáîòó òà íåä³ëþ âèõ³äí³, òîìó ïåðñîíàë íå ìîæå ïðèä³ëèòè áàãàòî óâàãè êîæí³é äèòèí³. Ìàëþêè çàâæäè çóñòð³÷àþòü íàñ ç ðàä³ñòþ. Àäæå ðàçîì ç íèìè ìè ïðîâîäèìî óðîêè õóäîæíüî¿ ïðàö³,

â÷èìî ¿õ ðîáèòè íåñêëàäí³ âèðîáè ç ïàïåðó, ìàëþºìî, âèð³çàºìî, êëå¿ìî. Êîæíå çàíÿòòÿ ïî÷èíàºòüñÿ ç ìîëèòâè. ϳä ÷àñ óðîêó ìè ðîçìîâëÿºìî ç ä³òüìè, âèñëóõîâóºìî ¿õ ïðîáëåìè òà íåãàðàçäè ³ çíàõîäèìî ð³øåííÿ ç òî÷êè çîðó ïðàâîñëàâíîãî â÷åííÿ, ðîçïîâ³äàºìî ïðî ïðàâîñëàâí³ ñâÿòà òà ö³ííîñò³. Ìè â÷èìî ¿õ âçàºìîïîâàãè òà âçàºìîäîïîìîãè. ϳä ÷àñ óðîêó ä³òè ñòàðàííî ðîáëÿòü ð³çí³ âèðîáè (ìàãí³òè ç ñîëîíîãî ò³ñòà, ëèñò³âêè ç êâ³ëë³íãó), à òàêîæ âèøèâàþòü á³ñåðîì òà ñòð³÷êàìè. Ãîòîâ³ âèðîáè ä³òè äàðóþòü ñâî¿ì íàéäîðîæ÷èì òà íàéð³äí³øèì âèõîâàòåëÿì òà â÷èòåëÿì. Ãîëîâíå, ùî ä³òêè íå òðèìàþòü îáðàçè íà ñâî¿õ ð³äíèõ. Âîíè ðîçóì³þòü íåïðîñòå æèòòÿ äîðîñëèõ ³ â³ðÿòü â õîðîøå ìàéáóòíº. Çàê³í÷óºòüñÿ íàøå çàíÿòòÿ òàêîæ ìîëèòâîþ. Êîæíîãî ðàçó, êîëè çàíÿòòÿ çàê³í÷óþòüñÿ, î÷åíÿòà ä³òåé ñòàþòü ñóìíèìè, àäæå ðàçîì òàê ö³êàâî! Àëå â êîæíîãî ç íàñ º ñâî¿ îñîáèñò³ òóðáîòè. ² âñå æ õî÷åòüñÿ ñïîä³âàòèñÿ, ùî ìîëîäü çíàéäå íåáàãàòî ÷àñó, ùîá õî÷ çð³äêà ïðîâ³äóâàòè ïîä³áí³ äèòÿ÷³ çàêëàäè. Ïîâ³ðòå, ³ ä³òè, ³ ïðàö³âíèêè öèõ çàêëàä³â äóæå ïîòðåáóþòü íàøî¿ óâàãè òà äîïîìîãè. Ìàðèíà ËÅÎÍÒܪÂÀ, ÷ëåí êëóáó «Ïóòü îòöîâú»

8

¹ 2 (58) 2014

Ïñèõîëîã íàìàãàºòüñÿ ì³í³ì³çóâàòè äèòÿ÷³ òðàâìè Äèòèíà ï³ä ÷àñ ðîçëó÷åííÿ áàòüê³â. Õòî âîíà: çàðó÷íèê ñèòóàö³¿, æåðòâà, ÷è òàêà æ ä³éîâà îñîáà, ÿê ³ äîðîñë³? ßê ïåðåæèòè ðîçïàä ñ³ì'¿ ç íàéìåíøîþ øêîäîþ äëÿ äóøåâíîãî ñòàíó äèòèíè, òà ³ ñàìèì çáåðåãòè ëþäñüêó ã³äí³ñòü? Îäíîçíà÷íèõ ðåöåïò³â íåìàº, àëå ìîæíà ïðèñëóõàòèñÿ äî ïîðàä ïñèõîëîãà. ÌÀÌÀ, ÒÀÒÎ ² ÐÎÇËÓ×ÅÍÍß Ó êîíñóëüòóþ÷îãî ïñèõîëîãà º òàêèé íàïðÿìîê ðîáîòè, ÿêèé ÿ íàçèâàþ «ðèòóàëüíèìè ïîñëóãàìè â ãàëóç³ øëþáó». Íåâåñåëå öå çàíÿòòÿ — çà íüîãî ³ áðàòèñÿ íå õî÷åòüñÿ, àëå â³ä÷óâàþ, ùî íå ìàþ ïðàâà â³äìîâèòèñÿ. Ìî¿ áàòüêè ïî÷àëè ðîçëó÷àòèñÿ, êîëè ìåí³ âèïîâíèëîñÿ ñ³ì ðîê³â, ³ ôàêòè÷íî ¿õ ðîçëó÷åííÿ çàéíÿëî íå îäèí ð³ê. Îòæå ³ ïî ñîá³, ³ ïî ëþäÿõ, ÿê³ ïðèõîäÿòü íà êîíñóëüòàö³¿, çíàþ, ùî äîïîìîãà ñ³ì'¿ (ìîæëèâî, ëèøå ³íôîðìàö³éíà) â ïåð³îä ðîçëó÷åííÿ áóâຠäóæå ïîòð³áíà. Íå çáèðàëàñÿ ïèñàòè ³íñòðóêö³é «ÿê ïðàâèëüíî ðîçâåñòèñÿ» àáî «ÿê ðîçïàäó ñ³ì'¿ óíèêíóòè», õîò³ëà ëèøå çóïèíèòèñÿ íà äåÿêèõ íþàíñàõ âçàºìèí ì³æ äîðîñëèìè ³ ä³òüìè ï³ä ÷àñ ðîçëó÷åííÿ — âîíè ëåæàòü íå íà ïîâåðõí³, ¿õ íåïðîñòî ïîì³òèòè çà áóðõëèâèìè ïåðåæèâàííÿìè, ïîâ’ÿçàíèìè ç ðîçëó÷åííÿì. ÐÎÇËÓ×ÅÍÍß «×ÅÐÅÇ»... Óìîâíî ìîæíà ãîâîðèòè ïðî «ãàðÿ÷èé» ³ «õîëîäíèé» òèïè ðîçëó÷åíü. Ó ïåðøîìó âèïàäêó ó ïîäðóææÿ ñïîñòåð³ãàþòüñÿ åìîö³¿, ùî çàøêàëþþòü ³ ñëàáî êîíòðîëþþòüñÿ, ïî â³äíîøåííþ äî òîãî, ùî â³äáóâàºòüñÿ, ³ îäèí äî îäíîãî, âîíè ðóéí³âí³ äëÿ ëþäèíè, ÿêà çàëèøàºòüñÿ, ³ äèòèíè. ßê ïðàâèëî, òàêå ðîçëó÷åííÿ â³äáóâàºòüñÿ íåñïîä³âàíî äëÿ îäíîãî ç ïîäðóææÿ ³, ìîæëèâî, ïðîòè éîãî çãîäè. Áóâàº, ùî ïîäðóææÿ, ÿêå ðîçëó÷àºòüñÿ, íå ïåðåæèâຠñèëüíèõ ïî÷óòò³â, ³ òàêå «õîëîäíå» ðîçëó÷åííÿ íåáåçïå÷íå òèì, ùî ìîæå áóòè ñïðèéíÿòå ä³òüìè ÿê íîðìà, ÿê çðàçîê äëÿ íàñë³äóâàííÿ. «Îí äèâèñÿ, òàòî ³ ìàìà ðîçëó÷àþòüñÿ, à ÿê³ ñïîê³éí³, íàâ³òü âåñåë³! — ìîæå äóìàòè äèòèíà. — Çíà÷èòü, äëÿ äîðîñëèõ öå íîðìàëüíî». ² ÷åðåç 15–25 ðîê³â ìîæå ïðîãðèì³òè ðîçëó÷åííÿ â íàñòóïíîìó ïîêîë³íí³. Àäæå ðîç³ðâàííÿ øëþáó ÿê âàð³àíò íîðìàëüíî¿ ïîâåä³íêè, ùî íå âèêëèêຠîñîáëèâèõ ïåðåæèâàíü, äèòèíîþ çàïàì’ÿòîâóºòüñÿ íàçàâæäè.

ßêèé æå òèï ðîçëó÷åííÿ ïðîñò³øå ïåðåíåñòè äèòèí³? Íåíà÷å áàòüêè ìîæóòü âèáèðàòè. Àëå âñå æ, ïðîàíàë³çóâàâøè ñèòóàö³þ, ìîæíà ñïðîáóâàòè çðîáèòè ¿¿ áåçïå÷í³øîþ äëÿ äèòèíè. ÄÎ ² ÁÅÇÏÎÑÅÐÅÄÍÜÎ ÏÅÐÅÄ Ïðî òå, ÿê ñ³ì'ÿ «ä³éøëà äî æèòòÿ òàêîãî», ìîæíà ïèñàòè êíèãó. Äàâàéòå â³çüìåìî çà ñòàðòîâó ðèñêó ñóìíèé ôàêò: ðîçëó÷åííÿ íåìèíó÷å ³ â³äáóäåòüñÿ. ²íêîëè äîðîñë³ ò³øàòü ñåáå íà䳺þ: «Âîíè ùå ìàëåíüê³, í³÷îãî íå ðîçóì³þòü». Öå îäèí ç ïîøèðåíèõ ì³ô³â ïðî ä³òåé. À ä³òè âñ³ì íóòðîì ñâî¿ì, øê³ðîþ â³ä÷óâàþòü: ùîñü â ñ³ì'¿ â³äáóâàºòüñÿ íåïðàâèëüíå ³ äóæå ñåðéîçíå. Ôðàíöóçüêà ïðèêàçêà «Ä³òè ³ äîìàøí³ ñîáàêè çíàþòü âñå» íàáàãàòî áëèæ÷à äî ä³éñíîãî ñòàíó ñïðàâ. ßêáè âè ïî÷óëè ðîçìîâè â äèòÿ÷³é ê³ìíàò³ ÷è ñåêðåòí³ ïåðåãîâîðè ç äðóãîì àáî ïîäðóæêîþ, áóëè á çäèâîâàí³ òèì, íàñê³ëüêè áàãàòî çíàþòü ³ ðîçóì³þòü ä³òè. Àëå äîðîñëèì íå ãîâîðÿòü. Âîíè äóìàþòü, ùî öå äîðîñë³ í³÷îãî íå ðîçóì³þòü. Òàê âèõîäèòü, ùî íàéáëèæ÷³ ëþäè (áàòüêî ³ äèòèíà) ïðîæèâàþòü äðàìàòè÷íó ñèòóàö³þ ðîçëó÷åííÿ ïîîäèíö³, ïîçà êîíòàêòîì îäèí ç îäíèì ³ áåç âçàºìîäîïîìîãè. À öå ëèøå âèñíàæóº ñèëè êîæíî¿ ³ç ñòîð³í. «²íôîðìàö³éíà áëîêàäà» â ñ³ì'¿, â ÿê³é ìຠâ³äáóòèñÿ ðîçëó÷åííÿ, — ÿâíà ïåðåøêîäà äëÿ òîãî, ùîá ä³òè ³ òîé áàòüêî, ÿêèé ³í³ö³àòîðîì ðîçëó÷åííÿ íå º, â³ä÷óâàëè ñåáå õî÷ ÿêîñü ïðèéíÿòíî. ×È ÇÀÂÆÄÈ ÐÎÇËÓ×ÅÍÍß — ÇËÎ ÄËß ÄÈÒÈÍÈ? Íå áóäó÷è ïðèá³÷íèêîì ðîçëó÷åíü, ÿ øâèäøå ¿õ ëþòèé ïðîòèâíèê. Àëå ò³ëüêè äëÿ òèõ âèïàäê³â, êîëè º ùî çáåð³ãàòè. Ñï³ëüíå æèòòÿ ìîæíà ïåðåòâîðèòè íà òàêèé êîøìàð äëÿ âñ³õ: ³ äëÿ äîðîñëèõ, ³ äëÿ ä³òåé, ùî ðîçëó÷åííÿ âèÿâèòüñÿ ïîçáàâëåííÿì. ²íêîëè äëÿ ä³òåé ðîçëó÷åííÿ áàòüê³â ìîæå áóòè êðàùå, í³æ æèòòÿ çà ñèòóàö³¿, êîëè, íàïðèêëàä, òàòî ðîêàìè ìຠç

³íøîþ æ³íêîþ ïàðàëåëüí³ ñòîñóíêè, à ìàìà çíຠöå, ìó÷èòüñÿ ³ òåðïèòü, íà÷åáòî çàðàäè ä³òåé. Ïîä³áíà ñèòóàö³ÿ ìîæå ïðèâåñòè äî ñåðéîçíèõ ïñèõ³÷íèõ çàõâîðþâàíü, â³äí³ìàþ÷è ó æ³íêè âñ³ æèòòºâ³ ñèëè. Àëå ÿê áè òàì íå áóëî, ðîçëó÷åííÿ — ãîðíèëî ñòðàæäàíü, ÷åðåç ÿêå ïðîéòè íå ïðîñòî. ßÊ ÑÊÀÇÀÒÈ ÄÈÒÈͲ Òèì ç äîðîñëèõ, êîìó äîâîäèëîñÿ ïîâ³äîìëÿòè äèòèí³ ïðî ìàéáóòíº ðîçëó÷åííÿ, â³äîìî, ùî ñàìå öåé ìîìåíò, øâèäøå çà âñå, çàïàì'ÿòàºòüñÿ éîìó íà âñå æèòòÿ. Ðîçóì³þ÷è, ùî ïåðåæèâàííÿ ³ âðàæåííÿ â³ä ïåðøî¿ ðåàêö³¿ äèòèíè ìîæóòü âèÿâèòèñÿ ñêëàäíî ïåðåíîñèìèìè, äîðîñë³ ìîâ÷àòü äîâøå, í³æ íàëåæèòü. Âîíè âñå â³äêëàäàþòü ³ â³äêëàäàþòü ïîâ³äîìëåííÿ ïðî ðîçëó÷åííÿ. Áóâàº, ùî áàòüêè âæå ðîçâåäåí³, à äèòèíà ïðî öå íå çíàº. Òîìó ùî ÿçèê í³ì³º, ³ íåìຠñèë ïîâ³äîìèòè ¿é òàêå, àäæå ôàêòè÷íî öå «ïîõîðîíêà» ñ³ì'¿. Àëå ÿê ³ ïðî ³íø³ íàéâàæëèâ³ø³ ïî䳿 æèòòÿ, ïðî öå äèòèíà ïîâèííà ä³çíàòèñü â³ä ñàìèõ áàòüê³â, ùî íàçèâàºòüñÿ, ç ïåðøèõ ðóê. ßêùî ¿é ðîçïîâ³ñòü õòîñü òðåò³é, íåõàé íàâ³òü ñàìèé áëàãîíàëàøòîâàíèé, ³íôîðìàö³ÿ ìîæå áóòè ïîäàíà çîâñ³ì íå òàê, ÿê õîò³ëîñÿ á âàì. Íå÷àñòî ðîçëó÷åííÿ â³äáóâàºòüñÿ ç îáîï³ëüíî¿ çãîäè ³ ñïîê³éíî: àäæå ÿêáè ëþäè óì³ëè äîìîâëÿòèñÿ, òî ¿ì ³ ðîçëó÷àòèñÿ áóëî á í³ äî ÷îãî. Çà-

9

¹ 2 (58) 2014 çâè÷àé õòîñü ç ïîäðóææÿ º ³í³ö³àòîðîì ðîç³ðâàííÿ øëþáó, íàâ³òü ÿêùî ðîçëó÷åííÿ â³äáóâàºòüñÿ çà «õîëîäíèì» ñöåíàð³ºì. ² ñïðàâåäëèâ³øå, ÿêùî ïîâ³äîìèòü ïðî ìàéáóòíþ ïîä³þ ñàìå òîé ç ïîäðóææÿ, õòî º éîãî ³í³ö³àòîðîì. Àëå ³íêîëè öå íåìîæëèâî, òîìó ùî íåìຠó íüîãî íà öå äîáðî¿ âîë³, àáî ³íøèé áàòüêî çîâñ³ì íå ãîòîâèé ñï³âðîá³òíè÷àòè. ÊÎËÈ ÍÀÐÈ ÐÎÇÊÐÈÒÈÉ Âàðòî ïîäóìàòè, çà ÿêèé æå ÷àñ äî ðîçëó÷åííÿ ñêàçàòè ïðî öå äèòèí³. Äóìàþ, ÷èì ìîëîäøà äèòèíà, òèì ìåíøå ìຠáóòè öåé ÷àñ. ²íàêøå âîíà âèìó÷èòüñÿ ñàìà ³ âèìó÷èòü âàñ. ßêùî ïîãëÿíóòè íà ðîçëó÷åííÿ î÷èìà ä³òåé, îñîáëèâî ÿêùî éäåòüñÿ ïðî äîøê³ëüíÿò, òî âè çðîçó쳺òå, ùî ¿ì çäàºòüñÿ, ùî äîðîñë³ ç'¿õàëè ç ãëóçäó, ÿêùî, çâè÷àéíî, ñòîñóíêè äî òîãî íå áóëè çîâñ³ì âæå æàõëèâèìè. ßêùî ì³æ áàòüêàìè â³äáóâàëèñÿ ÷àñò³ òà äîâã³ ñâàðêè ç êðèêàìè ³ ñëüîçàìè, äèòèíà, ÿêà íàâ³òü äóæå ëþáèòü îáîõ áàòüê³â, ïî÷èíຠäóìàòè: «Õàé áè øâèäøå âæå ðîçâåëèñÿ!» Àëå ÿêùî â ñ³ì'¿ ïàíóº íå êðèê, à õîëîä, äèòèíà, êîëè ¿é áóäå ïîâ³äîìëåíî ïðî ðîçëó÷åííÿ, ìîæå äîñèòü äîâãî ïðîòåñòóâàòè, áóäóþ÷è õèòð³ ³ ï³äñòóïí³ ïëàíè, ÿê áè áàòüêàì ïåðåøêîäèòè ðîçâåñòèñÿ. ÃÎÑÒÐÀ ÑÒÀÄ²ß – ÊÓÄÈ Ä²ÂÀÒÈ ÅÌÎÖ²¯  òîãî, õòî íå ³í³ö³þâàâ ðîçëó÷åííÿ, à âèÿâèâñÿ ñâîãî ðîäó çàðó÷íèêîì áàæàíü ³ âèáîð³â ³íøîãî, åìîö³é âèñòà÷ຠ÷åðåç êðàé. Öå íàñïðàâä³ ñïîñ³á ïðîòåñòó, ìîæëèâ³ñòü âèðàçèòè ñâîþ íåçãîäó ç òèì, ùî â³äáóâàºòüñÿ. Ñëîâà ïðèéäóòü ï³çí³øå, ³ ëþäèíà, ÿêà ïåðåæèâຠðîçëó÷åííÿ, âñå ñôîðìóëþº. Àëå íàéãîëîâí³øå, ùî ïîòð³áíî ðîçóì³òè: ñâàðÿ÷è, ïîëèâàþ÷è ãðÿçþêîþ, ïðîêëèíàþ÷è òîãî, õòî éäå ç ñ³ì’¿, ìè ðóéíóºìî âëàñíó äèòèíó. Àäæå äëÿ ä³òåé ³ òàòî, ³ ìàìà — öå ÷àñòèíà ¿õ ñàìèõ. ² çàñóäæóþ÷è îäíîãî, ³íøèé ç áàòüê³â í³áè ñïðîñòîâóº, ñòàâèòü ï³ä ñóìí³â ÷àñòèíó îñîáè, ³íäèâ³äóàëüíîñò³ äèòèíè. Âàæëèâî, àáè ðîçëó÷åííÿ íå ïåðåêðåñëþâàëî ò³ ñâ³òë³ äí³, ÿê³ áóëè â ñ³ì'¿. ÙÎ ÄÈÒÈͲ ÃÎÂÎÐÈÒÈ Ï²ÑËß ÐÎÇËÓ×ÅÍÍß? «Ñ³ì'¿ ó òåáå íåìົ? Àëå öå íåïðàâäà ³ ðóéí³âíî äëÿ âñ³õ. «Òåïåð ó íàñ ç òîáîþ ñ³ì'ÿ íåïîâíà» — òåæ íåäîáðå. «Íåïîâíà» çâó÷èòü ÿê «íåïîâíîö³ííà». Àäæå ä³òè äóæå ÷óéí³ äî ïîä³áíîãî ðîäó êîííîòàö³é. Äåêîëè íàâ³òü äîðîñëîìó ñåðéîçíî çäàºòüñÿ, ùî ³ æèòòÿ, ³ ñ³ì'ÿ òåïåð áóäóòü íåïîâíîö³ííèìè. ßê³ æ ñëîâà ï³ä³áðàòè äëÿ äèòèíè? Ïðîéäå ÷àñ, ìàëÿ ï³äðîñòå, åìîö³¿ óëÿæóòüñÿ, ³ ó òîãî ç áàòüê³â, ÿêèé çàëèøèâñÿ ç äèòèíîþ (ÿê ìè ðî-

çó쳺ìî, â íàø³é êðà¿í³ öå íàé÷àñò³øå ìàìà), òðàïèòüñÿ íàãîäà íàçâàòè øëþáîðîçëó÷í³ ïî䳿 ñâî¿ìè ³ìåíàìè. Ðîçëó÷åííÿ, ÿê ³ áóäü-ÿêà ³íøà çì³íà ñêëàäó ñ³ì'¿, ïîä³ÿ ïåðøîãî ïîðÿäêó ³ äëÿ ä³òåé, ³ äëÿ äîðîñëèõ. ² ïàì'ÿòü ïðî íüîãî æèâå ðîêàìè. Ðîêàìè àêòóàëüí³ ïåðåæèâàííÿ. Òîìó êðàùå íå êâàïèòèñÿ. Áàãàòî ñë³â, ñêàçàíèõ â ñåðöÿõ, êîëè ùå íå îïðàâèâñÿ â³ä ïåðâèííîãî øîêó, ìîæóòü âèÿâèòèñÿ äóæå ã³ðêèìè. Ç äèòÿ÷î¿ ïàì'ÿò³ âèäàëèòè ¿õ ìàéæå íåìîæëèâî, ³ åôåêò 䳿 òàêèõ ñë³â òðèâàòèìå ðîêàìè. Ó äðóãîãî ç áàòüê³â, ÿêèé æèâå òåïåð îêðåìî â³ä äèòèíè, òåæ º ïðàâî âèñëîâèòè ñâîþ òî÷êó çîðó, ñâîþ âåðñ³þ ïðè÷èí ðîçïàäó ñ³ì'¿. ßê ïðàâèëî, òî÷êè çîðó ìàìè ³ òàòà áóâàþòü òàêèìè, ùî êîíêóðóþòü. Òîìó âîíè ³ ðîçâåëèñÿ, ùî â îñíîâíîìó áóëè îäèí ç îäíèì íå çãîäí³. Çàðàäè áëàãà äèòèíè íåîáõ³äíî íå ñïåðå÷àòèñÿ, íå êîíêóðóâàòè, íå íàìàãàòèñÿ ñïðîñòóâàòè «ëåãåíäó» êîëèøíüîãî ÷îëîâ³êà. ßêùî âè ç íåþ êàòåãîðè÷íî íå çãîäí³, íå òðåáà ãîâîðèòè: «òàòî (ìàìà) íå ïðàâ(à)». Àëå ñâîþ ïîçèö³þ ïîòð³áíî âèðàçèòè ìàêñèìàëüíî ÿñíî. Ìîæíà òàêîæ ñêàçàòè ïðî òå, ùî â æèòò³ ÷àñòî îäíà ³ òà æ ñèòóàö³ÿ ð³çíèìè ¿¿ ó÷àñíèêàìè ñïðèéìàºòüñÿ ïî ð³çíîìó. Ó ä³òåé ³ ï³äë³òê³â çàãîñòðåíî åòè÷íå â³ä÷óòòÿ. ¯ì çîâñ³ì íå âñå îäíî, ÷îìó æ ðîçïàëàñÿ ñ³ì'ÿ áàòüê³â — éîãî ñ³ì'ÿ. Âîíè ç'ÿñîâóâàòèìóòü, õòî ïðàâ, à õòî âèíåí, ì³ñÿöÿìè, ðîêàìè, òî ñïîê³éíî ³ çîñåðåäæåíî, òî áîë³ñíî ³ íåðâîâî. Íà êîæí³é ñõîäèíö³ äîðîñë³øàííÿ âîíè ìîæóòü â äóìêàõ ïîâåðòàòèñÿ äî ³ñòî𳿠ðîçëó÷åííÿ, áóäóþ÷è âñå íîâ³ âåðñ³¿. Ïîêè äèòèíà ìàëà, âåðñ³¿ áóäóòü êàçêîâèìè, íàïðèêëàä, ïðî çëîãî ÷àð³âíèêà, ÿêèé çà÷àðóâàâ ìàìó àáî òàòà. ÀÄÅÊÂÀÒÍÈÕ Ó×ÀÑÍÈʲ ÍÅÌÀª Òîìó, õòî çàëèøàºòüñÿ, çàâàæຠîáðàçà, ñïóñòîøåí³ñòü, ï³ä³ðâàíà â³ðà â ñåáå. Òîìó, õòî éäå ç ñ³ì’¿, àäåêâàòíèì áóòè çàâàæຠäð³ìó÷å, ìàëî óñâ³äîìëþâàíå â³ä÷óòòÿ ïðîâèíè. Ïðàáàòüêè òåæ ìîæóòü áóòè äåçîð³ºíòîâàí³ ñèòóàö³ºþ, ùî ñêëàëàñÿ ó äîðîñëèõ ä³òåé. Ó òîìó ïîêîë³íí³ ðîçëó÷åííÿ íå áóëè ùå ÷èìîñü òàêèì áóäåííèì ³ íîðìàëüíèì, ÿê çàðàç.  ðåçóëüòàò³ í³õòî íå ìîæå ñïîê³éíî, ïîçèòèâíî ñï³ëêóâàòèñÿ í³ ì³æ ñîáîþ, í³ ç äèòèíîþ. ßÊ ÁÓÒÈ «Ï²ÑËß…» Áóëî á äîáðå, ÿêùî á òàá³ð òèõ, ùî çàëèøàþòüñÿ (â á³ëüøîñò³ âèïàäê³â â íüîãî âõîäÿòü îáèäâ³ ïàðè áàáóñüä³äóñ³â) âèðîáèâ ùîñü íà çðàçîê â³éñüêîâî¿ íàðàäè ³ ñôîðìóâàâ «ñòðàòåã³þ íà ïåðåõ³äíèé ïåð³îä». Ìîæíà áóëî á îáãîâîðèòè, õòî ³ ÿê ïëàíóº

äîïîìàãàòè ³ äèòèí³, ³ òîìó ç áàòüê³â, ç êèì äèòèíà çàëèøèëàñÿ. Âêðàé âàæëèâî óÿâëÿòè ñîá³, ÿê âèãëÿäàòèìå æèòòÿ ï³ñëÿ ðîçëó÷åííÿ. Çâ³äêè â³çüìóòüñÿ ãðîø³ íà æèòòÿ, îñâ³òó äèòèíè, íà ïî¿çäêè, îñîáèñò³ ïîòðåáè ³ ò. ³í.? Õòî çìîæå ïîñèä³òè ç äèòèíîþ âå÷îðàìè, àáè çáåðåãëàñÿ ÿêàñü ìîæëèâ³ñòü â³äëó÷èòèñÿ? ßê òåïåð áóäå îáëàøòîâàíèé ïîáóò? Íà ïðîÿñíåííÿ öèõ ïèòàíü, ÿê ïðàâèëî, ïîòð³áíèé ÷àñ. Ïðî âñå, ùî âè çðîçóì³ëè ³ ñôîðìóëþâàëè, äîáðå á ó â³äíîñíî íåéòðàëüí³é ³ áåçïå÷í³é ôîðì³ ïîâ³äîìëÿòè ä³òÿì. Àáè ³ âîíè áà÷èëè, ÿê³ ïåðåä âàìè ñòîÿòü çàâäàííÿ ³ ñêðóòà, òîä³ âè çìîæåòå ïåðåæèòè ðàçîì ç äèòèíîþ íåïðîñòèé ÷àñ ï³ñëÿ ðîçëó÷åííÿ. ×ÎÃÎ ÍÀÏÅÂÍÎ ÍÅ ÂÀÐÒÎ ÐÎÁÈÒÈ • ãîâîðèòè: «Òâ³é áàòüêî — ïîêèäüîê» (³ ³íø³ ïîä³áí³ ñëîâà); • ñïîíóêàòè äèòèíó ãîâîðèòè àáî ðîáèòè ùîñü, ùî ìîãëî á íàëàãîäèòè ñòîñóíêè; • íàëàøòîâóâàòè äèòèíó ïðîòè ðîäè÷³â ÷îëîâ³êà — ³í³ö³àòîðà ðîçëó÷åííÿ; • ãîâîðèòè ïðî ñõîæ³ñòü äèòèíè ç áàòüêîì, ÿêèé ï³øîâ, ³ éîãî ð³äíåþ; • ðîçïîâ³äàòè äèòèí³ ïðî âëàñí³ â³ä÷óòòÿ, ïåðåæèâàííÿ, ïîâ'ÿçàí³ ç ðîçëó÷åííÿì; • ðåãóëÿðíî ïëàêàòè ïðè äèòèí³; • ñòàâàòè åìîö³éíî íåäîñòóïíèì äëÿ äèòèíè, çàêðèâàòèñÿ â ñâîºìó ãîð³; • â³äïðàâëÿòè äèòèíó äî áàáóñ³ íà òðèâàëèé òåðì³í, ùîá â³äíîâèòèñÿ; • îáãîâîðþâàòè ïðè äèòèí³ äåòàë³ ñèòóàö³¿ ³ îñ³á, ÿê³ â í³é çàä³ÿí³. ×àñòî ëþäè ãîëîâîþ öå âñå ðîçóì³þòü, àëå â ò³ì òî ³ ïîëÿãຠîäíà ç îñíîâíèõ ñêëàäíîù³â ðîçëó÷íî¿ ñèòóàö³¿, ùî ëþäè ñõèëüí³ ïîâîäèòèñÿ ³ððàö³îíàëüíî. Òàêå «ñêèäàííÿ â íåëîã³÷íå» äîïîìàãຠâèæèâàòè. À çàíàäòî ïðàâèëüíà ïîâåä³íêà ìîæå ïðèâåñòè äî ñåðéîçíîãî íåðâîâîãî, ñîìàòè÷íîãî, ïñèõ³÷íîãî çáîþ. Òîìó, ÿêùî â ñèòóàö³¿ ðîçëó÷åííÿ òîé, õòî íå áóâ éîãî ³í³ö³àòîðîì, ñõèëüíèé «÷óäèòè» — õàé ÷óäèòü, àáè ò³ëüêè íå íàøêîäèòè äèòèí³! Íà æàëü, ñèòóàö³ÿ ðîçëó÷åííÿ — öå íå ñïðèíò, à ìàðàôîí: â á³ëüøîñò³ âèïàäê³â «åìîö³éíå» ðîçëó÷åííÿ òðèâຠâ³ä ï³âðîêó äî ðîêó. ÙÎ ÐÎÁÈÒÈ, ßÊÙÎ ÂÈ ÍÅ Â ÇÌÎDz ÍÅ ÐÎÁÈÒÈ ØʲÄËÈÂÈÕ ÐÅ×ÅÉ ßêùî âè ðîçó쳺òå, ùî ðåãóëÿðíî ðîáèòå ïðè äèòèí³ òå, ÷îãî ðîáèòè íå ñë³ä, ñïðîáóéòå ïîãîâîðèòè ç íåþ, êîëè áóäåòå ñïîê³éí³ø³. Âàðòî ñïðîáóâàòè ïîÿñíèòè ¿é ñâîþ ïîâåä³íêó. Ìîæíà öå ñóïðîâîäèòè ñëîâàìè: «²íêîëè ³ äîðîñë³ ïîâîäÿòüñÿ çîâñ³ì íå òàê, ÿê öüîãî õî÷óòü. ß äóæå ïåðåæèâàþ ÷åðåç ðîçëó÷åííÿ ³ òîìó ãîâîðþ ³

10

¹ 2 (58) 2014

ðîáëþ òå òî ³ òå òî. Àëå òàê áóäå íå çàâæäè. Ïðîñòî ìåí³ ïîòð³áíèé ÷àñ.» ßêùî âàø ñòàí ïðîäîâæóº çàëèøàòèñÿ íåñòàá³ëüíèì ³ íåìຠ«ïîçèòèâíî¿ äèíàì³êè», ñïðîáóéòå çàëó÷èòè íà äîïîìîãó ëþäèíó, ÿê³é âè äîâ³ðÿºòå, àëå êðàùå íå âëàñíó ìàìó, ÿêà ³ òàê âàì ñï³âïåðåæèâàº. Öå ìîæå áóòè áëèçüêà ïîäðóãà (äðóã), ðîäè÷ àáî õðåñíèé äèòèíè, à òî ³ ñóñ³äêà. Äåêîëè öþ ðîëü «á³ëüø âð³âíîâàæåíîãî äîðîñëîãî» ãðàþòü ìàëîçíàéîì³ ëþäè. Àëå êðàùå, ÿêùî öå áóäå õòîñü ç áëèçüêèõ, ç êèì ó äèòèíè ìîæå âèíèêíóòè õîðîøèé êîíòàêò. Äî òàêîãî äîðîñëîãî äèòèíà çìîæå çâåðòàòèñÿ çà ï³äòðèìêîþ ³ ðîç'ÿñíåííÿìè, ÿêùî ìàìà áóäå íåäîñòóïíà. ²íêîëè â ñèòóàö³¿ ðîçëó÷åííÿ ïîòð³áíà ì'ÿêà ìåäèêàìåíòîçíà àáî ãîìåîïàòè÷íà äîïîìîãà. ß íå ïðèá³÷íèê ïñèõîòðîïíèõ ïðåïàðàò³â, àëå ðîçëó÷åííÿ áóâຠíàñò³ëüêè íåãàðíèì, à åìîö³¿ — íàñò³ëüêè ñèëüíèìè, ùî ïñèõ³êà íå ñïðàâëÿºòüñÿ. Äîáðå çíàéòè ãðàìîòíîãî ôàõ³âöÿ, ÿêîìó ìîæíà äîâ³ðÿòè ùå â «ï³ä-ãîñòð³é» ñòà䳿 ðîçëó÷åííÿ, àáè íå êèäàòèñÿ ³ íå øóêàòè, êîëè òåðì³íîâî ïîòð³áíà áóäå äîïîìîãà âàì àáî äèòèí³. Âàæëèâî, àáè öåé ôàõ³âåöü íå áóâ ïåðåñòðàõóâàëüíèêîì, âîëîä³â äîñòàòí³ì äîñâ³äîì ³ éîãî ïðèçíà÷åííÿ íå áóëè çàéâèìè. ˳êàð, ÿêèé ïðè íåîáõ³äíîñò³ çíຠñèòóàö³þ, àáî çàñïîêî¿òü âàñ, àáî ï³äòâåðäèòü, ùî íàñòàâ ÷àñ ë³ê³â. Òå, ùî áóëî ïîòð³áíî âòðó÷àííÿ, — íå îçíàêà ïîðàçêè, à çíàê òîãî, ùî âè â çìîç³ ï³êëóâàòèñÿ ïðî ñåáå ³ äèòèíó. ×ÅÐÅÇ Ð²Ê Áàãàòüîì ëþäÿì, ÿê³ ïðîæèâàþòü ñèòóàö³þ ðîçëó÷åííÿ, âèÿâëÿëàñÿ êîðèñíîþ òàêà äóìêà: «×åðåç ð³ê (àáî ³íøèé ÷àñîâèé â³äð³çîê) âñå áóäå ïîçàäó!» Òàê àáî ³íàêøå, ÷è äîâãî, ÷è øâèäêî, àëå ÷àñ ïðîéäå. ² ÷àñòî ÷àñ — ºäèíèé ö³ëþùèé ÷èííèê. Çàçâè÷àé ÷åðåç ð³ê ³ äîðîñë³, ³ ä³òè íå ëèøå ïðèñòîñîâóþòüñÿ, àëå ³ ïî÷èíàþòü áà÷èòè äåÿê³ ïëþñè ö³º¿ ñèòóàö³¿. ÂÈÑÍÎÂÎÊ Âñå, òóò âèêëàäåíå, ï³äêàçàëè, ðîçïîâ³ëè, íàìàëþâàëè, íàïëàêàëè æèâ³ ëþäè, äîðîñë³ ³ ä³òè, ç ÿêèìè ìåí³ äîâîäèëîñÿ çóñòð³÷àòèñÿ â õîä³ êîíñóëüòàòèâíî¿ ðîáîòè. Êîæíà ³ñòîð³ÿ ïåðåæèâàííÿ ðîçëó÷åííÿ óí³êàëüíà, â êîæí³é ç íèõ ðîçêðèâàþòüñÿ äèâí³ ÿêîñò³ ñòðàæäàþ÷î¿ ëþäèíè: ëþáîâ äî æèòòÿ, â³ääàí³ñòü ä³òÿì, áàæàííÿ õî÷ áè ÿêîñü çàòâåðäèòè òå, ùî ñïðîñòîâóº, ïåðåâåðòຠðîçëó÷åííÿ. ß íå íàçèâàëà ³ìåíà ³ îáñòàâèíè, àëå áà÷èëà, íàñê³ëüêè â³ðóþ÷èì ëþäÿì ïðîñò³øå æèòè: ó íèõ º ìîæëèâ³ñòü ìîëèòèñÿ, ãîâîðèòè Áîãîâ³ ïðî ñåáå, ñâî¿õ áëèçüêèõ, ïðîæèâàþ÷èõ íåïðîñòó æèòòºâó ñèòóàö³þ.

Êàòåðèíà ÁÓÐ̲ÑÒÐÎÂÀ (æ-ë "Âèíîãðàä")

ßê ðîçìîâëÿòè ç äèòèíîþ ïðî ðîçëó÷åííÿ? ßê çáåðåãòè ¿¿ ñòîñóíêè ç áàòüêàìè, ÿêèì ç òèõ àáî ³íøèõ ïðè÷èí äîâåëîñÿ ðîçëó÷èòèñÿ? Ó ÷îìó çàâäàííÿ äóõ³âíèêà? Íà ö³ òà ³íø³ çàïèòàííÿ â³äïîâ³äຠïðîòðåé Îëåêñ³é Óì³íñüêèé.

— «Ùî Áîã ïîºäíàâ, òîãî ëþäèíà íåõàé íå ðîçëó÷àº.» (Ìàðê. 10:9.)

— Íåõàé íå ðîçëó÷àº. Ëþäèíà çðóéíóâàòè ìîæå âñå. Ëþäèíà íå ìຠïðàâà íà öå, àëå âñå îäíî ðîáèòü áåç æîäíîãî ïðàâà. Öå íå â ïðàâàõ ëþäèíè, àëå ìîæëèâ³ñòü º.

— Ùî ïîòð³áíî ãîâîðèòè ä³òÿì, êîëè â ñ³ì'¿ íàçð³ëî ðîçëó÷åííÿ?

— Çâè÷àéíî, ä³òÿì ïîòð³áíî ãîâîðèòè ïðàâäó. Àëå öÿ ïðàâäà ìîæå áóòè ñïîòâîðåíà îáðàçîþ, ÿêà íåìèíó÷å ïðèñóòíÿ ïðè ïîä³áíèõ ðîäèííèõ ïðîáëåìàõ.

— Ó ìàòåð³, íàâ³òü ÿêùî âîíà çìèðèëàñÿ, ùî â³ä íå¿ ï³øîâ ÷îëîâ³ê, çàëèøàºòüñÿ ïî÷óòòÿ îáðàçè çà ä³òåé ³ â³ä÷óòòÿ ïðîâèíè ïåðåä íèìè, ùî íå çìîãëà çáåðåãòè ñ³ì'þ.

— Áåç æîäíîãî ñóìí³âó, ö³ â³ä÷óòòÿ íåêîíñòðóêòèâí³, ðóéí³âí³. ³ä÷óòòÿ ïðîâèíè ìîæå ³ áóòè ïðèñóòí³ì, àëå íå ïîâèííî ïðèãí³÷óâàòè âñ³ ñòîñóíêè. Êîëè â³ä÷óòòÿ ïðîâèíè íàìàãàºòüñÿ êîìïåíñóâàòèñÿ íà äèòèí³ çà ðàõóíîê ÷îãîñü âàæëèâîãî, òî í³÷îãî õîðîøîãî íå áóäå.

—Ó ðóéíóâàíí³ ñ³ì'¿ íå ìîæå áóòè âèííà ëèøå îäíà ëþäèíà. Ïðè÷èíè ð³çí³ — íå ðîçãëåä³ëè â³äðàçó îäèí îäíîãî, íå íà òîìó áóäóâàëè ðîäèíí³ ñòîñóíêè. Âàæêî íàìàöàòè òó ãðàíü, àáè çíàéòè â ñîá³ ìóæí³ñòü íå âèð³øóâàòè ïèòàííÿ, ÿê³ òè âèð³øèòè íå â ñèëàõ. Íàïðèêëàä, ïèòàííÿ äëÿ ìàòåð³ — äîçâîëèòè ÷è íå äîçâîëèòè áàòüêó ñï³ëêóâàòèñÿ ç ä³òüìè. Ƴíö³ íåîáõ³äíî âîëîä³òè äîñèòü âèñîêîþ äóõîâíîþ çð³ë³ñòþ, àáè â³äð³çíèòè â ñîá³ â³ä÷óòòÿ ïîìñòè ³ îáðàçè â³ä ðåàëüíî¿ òóðáîòè ïðî ä³òåé.

— Áóâຠòàê, ùî íåâ³ðóþ÷èé áàòüêî â ïðîòèñòîÿííÿ â³ðóþ÷³é ìàòåð³ íàìàãàºòüñÿ ðóéíóâàòè äóõîâíèé ñâ³ò äèòèíè. Òóò âàæëèâî, ùîá äëÿ äèòèíè â öüîìó âèïàäêó ³ñíóâàâ ùå ÿêèéñü àâòîðèòåò. Çóñòð³÷àºòüñÿ, íàïðèêëàä, ï³äë³òîê ç áàòüêîì, ³ áàòüêî éîìó ãîâîðèòü: «Òà ãîä³ òîá³! Òà ïëþíü òè íà âñå! Ïîãëÿíü, ÿê ëþäè æèâóòü! Îñü òîá³ ãðîø³, êóïè ñîá³ òå, ùî õî÷åø! Áóäü êðóò³øèì!» Áàòüêî õî÷å áà÷èòè ñâîãî ñèíà â ðàìêàõ ñâî¿õ óÿâëåíü, ùî òàêå äîáðå, ³ ùî òàêå ïîãàíî. Ìàòè â³ä öüîãî â æàõó, àëå âîíà í³÷îãî íå ìîæå çðîáèòè, òîìó ùî áàòüêî ñèëüí³øèé. Äèòèíà, îñîáëèâî õëîï÷èê, òàê òÿãíåòüñÿ äî áàòüêà, ùî äëÿ íüîãî äóæå âàæëèâî îòðèìàòè â³ä áàòü-

êà ÿêåñü æèòòºâå ïîâ÷àííÿ. ² â³ä ðîçìîâ ç ìàò³ð'þ ó íüîãî âèíèêຠâ³ä÷óòòÿ, ùî éîãî ïîçáàâëÿþòü ïëàòôîðìè ï³ä íîãàìè, òîìó ùî â³ä áàòüêà â³í ÷óº çîâñ³ì ³íø³ ðå÷³, ³ ïîòð³áíå ï³äòâåðäæåííÿ âæå íå â³ä ìàòåð³, à ó ³íøîìó ì³ñö³, ùî æ âñå-òàêè ïðàâèëüíî? ² òóò äóõ³âíèê, ÿêùî â³í º, ÿêùî â³í — àâòîðèòåòíèé, òî, çâè÷àéíî, â³í öþ ïðîáëåìó áåðå íà ñåáå. ³í ñïîê³éíî, íå çàñóäæóþ÷è áàòüêà, ïîãîâîðèòü ç äèòèíîþ, íà â³äì³íó â³ä ìàòåð³, ÿêà íå çìîæå öüîãî çðîáèòè, íå âèïëåñíóâøè ñâ îáðàçè, ³ òèì ñàìèì ¿¿ ñëîâà òóò æå âòðàòÿòü âñÿêó ö³íí³ñòü ³ çíà÷óù³ñòü â î÷àõ äèòèíè. À áàòüêî ó ñâîþ ÷åðãó ìîæå çíèùóâàòè àâòîðèòåò ìàòåð³: «Òâîÿ ìàòè í³÷îãî íå ðîçó쳺! Âîíà òåáå ó÷èòü íå òîìó!» ² âñå! Òóò âêðàé âàæëèâî, àáè äëÿ äèòèíè áóâ àâòîðèòåò ñâÿùåíèêà — äîáðîãî, ì'ÿêîãî, ÿêèé çó쳺 òàê çðîáèòè, ùîá äèòèíà íå âòðàòèëà áàòüêà, íå ðîç÷àðóâàëàñÿ â íüîìó ³ íå â³ä÷óëà, ùî ¿¿ â³ä áàòüêà íàìàãàþòüñÿ â³äîêðåìèòè, ùî áàòüêà íàìàãàþòüñÿ â ¿¿ î÷àõ îá÷îðíèòè. Âîíà íå ïîâ³ðèòü, ¿é íåïðèºìíî áóäå ÷óòè, ùî, ìîâëÿâ, òâ³é áàòüêî ïîãàíèé, çëèé, òâ³é áàòüêî íà øëÿõó äî ïîãèáåë³. Ñâÿùåíèêîâ³ òðåáà íàìàãàòèñÿ ÿêîñü òàê òîíêî ïîãîâîðèòè, ùîá ³ áàòüêà íå çàñóäèòè, ³ äèòèíó çâ³ëüíèòè â³ä ö³º¿ ïîìèëêîâî¿ äîðîãè. Öå äóæå ñêëàäíî, àëå ëèøå òàê ìîæíà âèð³øèòè ïðîáëåìó äóõîâíîãî ðîçâèòêó äèòèíè.

— À ìîæëèâî êîëèøíüîìó ïîäðóææþ äîìîâèòèñÿ ïðî ºäèíå âèõîâàííÿ ä³òåé?

— ßêùî îäèí ç ïîäðóææÿ íåâ³ðóþ÷èé, òî öå ìîæå áóòè äîñèòü ñêëàäíî. ßêùî â ñòîñóíêàõ áàòüê³â çàêëàäåíèé êîíôë³êò, òî â³í òÿãíóòèìåòüñÿ, ³ ì³æ áàòüêàìè çàâæäè áóäå áåçïåðåðâíå çìàãàííÿ. Ñâ³äîìî àáî íåñâ³äîìî áàòüêî ðîáèòèìå ïðîòèëåæí³ ðå÷³ â³äíîñíî ìàòåð³, à ìàòè ï³äñâ³äîìî âñåëÿòèìå ñèíîâ³ äåÿêó íåøàíîáëèâó äóìêó ïðî áàòüêà. ² òóò ðîëü äóõ³âíèêà àáñîëþòíî íåîáõ³äíà. Ñàìå â³í çìîæå äàòè äèòèí³ ïðàâèëüíó îð³ºíòàö³þ â æèòò³, íàñòàâèòè ¿¿ íà ïðàâèëüíó õðèñòèÿíñüêó äîðîãó. Ñâÿùåíèê íå äàñòü çðóéíóâàòè ñòîñóíêè äèòèíè ç áàòüêîì ³ ñòîñóíêè ç ìàò³ð'þ. Çàçâè÷àé àáî ò³ ñòîñóíêè ðóøàòüñÿ, àáî ³íø³. À ÷àñòî ³ ò³, ³ ³íø³. ijòè íå äîâ³ðÿþòü í³ ìàòåð³, í³ áàòüêó. Ç îäíîãî áîêó ãîâîðÿòü îäíå, ç ³íøîãî — ³íøå, äèòèíà íå çíàº, êîìó â³ðèòè, ³ ó ðåçóëüòàò³ íå â³ðèòü í³êîìó.

11

¹ 2 (58) 2014

À º òàê³ ÷óäîâ³ ñâÿùåíèêè, â ÿêèõ á³ëüøå ñèë ³ äîñâ³äó, ÿê³ ðàçîì ç ä³òüìè âè¿æäæàþòü êóäèñü, òàáîðè âëàøòîâóþòü. Çàãàëüí³ ñïðàâè, ïî¿çäêè — öå âñå â³äðàçó íà ñâî¿ ì³ñöÿ ñòàâèòü. Ñâÿùåíèê âèõîäèòü çà ðàìêè õðàìó, ñòຠ³íøèì, äîñòóïí³øèì. Àëå ³ òóò òåæ âàæëèâî, ÿê äèòèíà ìîæå ñëóõàòè, ³ ÿê ñâÿùåíèê ìîæå äîíåñòè äî íå¿ ñâîº ñëîâî. Ùî ãîâîðÿòü ä³òè — ìàéæå íåâàæëèâî. Âîíè ãîâîðÿòü ïðèáëèçíî îäíå ³ òå æ. Òîìó âñ³ ä³òè îäíàêîâ³ íà ñïîâ³ä³ — õëîï÷èêè, ä³â÷àòêà.

Äëÿ ìàòåð³ ïîòð³áíà êîëîñàëüíà ìóæí³ñòü — íå âòðó÷àòèñÿ! Ñèí ïîâåðòàºòüñÿ ï³ñëÿ çóñòð³÷³ ç áàòüêîì ³ ïî÷èíàº: «À òàòî ìåí³ ñêàçàâ… À òàòî ââàæ຅» ² òóò â ìàòåð³ âñå ï³äí³ìàºòüñÿ çñåðåäèíè, ³ âîíà íàìàãàºòüñÿ â³äðàçó äîâåñòè, ùî âñå, ùî ñêàçàâ áàòüêî — æàõëèâî, ÷îðíî, ùî âñå öå áðåõíÿ, ïðîâîêàö³ÿ ³ ñàòàí³çì. Äëÿ íå¿ áóäå çðó÷íèì ïðèêðèòòÿì õðèñòèÿíñüêà äîáðî÷åñí³ñòü, ùî, ìîâëÿâ, öå çã³äíî ³ç çàêîíîì Áîæèì, àëå äèòèíó íå îáäóðèø, âîíà äîáðå â³ä÷óâàº, ùî çà òàêîþ ïîâåä³íêîþ ñòî¿òü çîâñ³ì íå õðèñòèÿíñüêà ìîòèâàö³ÿ. À îñü íå â³äïîâ³ñòè, ïðîìîâ÷àòè, íå âñòóïèòè â çàî÷íó áîðîòüáó ç áàòüêîì, íå ïî÷àòè ïåðåòÿãóâàòè äèòèíó íà ñâîþ ñòîðîíó, — öå äóæå âåëèêà ìóæí³ñòü. Ìàòåð³ íåîáõ³äíî íàëàãîäèòè ñòîñóíêè ç äóõ³âíèêîì, òèõåíüêî â³äïðàâèòè äî íüîãî ñèíà, íå âèð³øóþ÷è ïðîáëåìè ñàì³é: «Ó òåáå º äóõîâíèé áàòüêî, òè ç íèì ïîãîâîðè». Ìàòåð³ òðåáà ñàìå òàê ïîâîäèòèñÿ, òðåáà óì³òè ñåáå ñòðèìóâàòè, îñîáëèâî, ÿêùî öå äîðîñë³øàþ÷à äèòèíà, ÿêùî öå ï³äë³òîê.

— Îò÷å Îëåêñ³þ, õëîï÷èêè ³ ä³â÷àòêà â³ä ñàìîãî ïî÷àòêó â³äð³çíÿþòüñÿ ïî ö³ë³ñíîñò³ ³ ÷èñòîò³ ïðè äîðîñë³øàíí³? Öå ïîì³òíî íà ñïîâ³ä³?

— Íå ìîæó ñêàçàòè, ùî öå òàê. Âñ³ ä³òè ïî-ð³çíîìó äîðîñë³øàþòü. Åìîö³éíî õëîï÷èêè ³ ä³â÷àòêà ð³çí³. Ô³ç³îëîã³÷íèé ðîçâèòîê ä³â÷àòîê âèïåðåäæຠô³ç³îëîã³÷íèé ðîçâèòîê õëîï÷èê³â. Áàãàòî ùî çàëåæèòü ³ â³ä âèõîâàííÿ. Õëîï÷èêè ³ ä³â÷àòêà ïî-ð³çíîìó ñïðèéìàþòü ñâ³ò, ïî-ð³çíîìó íà íüîãî ðåàãóþòü. Ó íèõ ð³çí³ ïîòðåáè ³ áàæàííÿ ñàìîðåàë³çàö³¿. Öå âñå åìîö³é-

íå, öå òàì, äå ÍÅ öåðêâà. Ó öåðêâ³ ä³òè í³áè â ³íøîìó ñâ³ò³, ³ òîìó åìîö³éíîñò³ æèòåéñüêî¿ òðîõè ïîçáàâëÿþòüñÿ. Ïðîáëåìí³ñòü ñïîâ³ä³ ä³òåé, ¿¿ ñåðéîçí³ñòü íàñòຠâæå ìàéæå â äîðîñëîìó â³ö³. Òóò äóõ³âíèöòâî íå â òîìó, àáè äèòèíà çìîãëà ùîñü ñåðéîçíå ñêàçàòè, à ùîá äèòèíà çóì³ëà âèñëóõàòè. Çàçâè÷àé ä³òè íà â³äì³íó â³ä äîðîñëèõ ìàëî ùî óì³þòü ïðî ñåáå ñêàçàòè, âîíè íå óì³þòü ñåáå àíàë³çóâàòè. Öå ïðèðîäíî ³ ïðàâèëüíî. ijòè â öüîìó âèïàäêó êðàùå äîðîñëèõ, âîíè íå äóæå ñîáîþ çàõîïëåí³. ² çàçâè÷àé ¿õ ñïîâ³ä³ çâîäÿòüñÿ äî ôîðìàëüíèõ ïðîñòèõ ðå÷åé, î÷åâèäíèõ çîâí³øí³õ ñèòóàö³é. Âîíè ñïîâ³äàþòü íå ïîìèñëè, íå ðóõè äóø³, à â÷èíêè, ÿê³ äëÿ íèõ âî÷åâèäü ïîãàí³. À ïðè÷èí öèõ ïîãàíèõ â÷èíê³â âîíè íå áà÷àòü. Ïðè öüîìó âîíè ìîæóòü áóòè çäàòí³ ïðîñòî âèñëóõàòè â³ä ñâÿùåíèêà: «À ÿê òè ìîëèøñÿ? À ÷è íå áóâຠòàêîãî ó òåáå?» Êîëè ñâÿùåíèê íå ñëóõàº, à ãîâîðèòü, — â öüîìó ïîëÿãຠãîëîâíå ñï³ëêóâàííÿ äóõ³âíèêà ³ äèòèíè. ² òóò íå ìຠçíà÷åííÿ, º ó íå¿ òàòî ÷è í³, ïîâíà ó íå¿ ñ³ì'ÿ ÷è íåïîâíà. Áàãàòî çàëåæèòü â³ä òîãî, ÷è íàëàãîäæåíà äèòèíà ñëóõàòè. ßêùî âîíà íàëàãîäæåíà ñëóõàòè, òî ÿêåñü íàâ³òü ïðîñòå ñëîâî ñâÿùåíèêà ìîæå áóòè ¿é êîðèñíèì. À ùî ãîâîðÿòü ä³òè, öå ìàéæå íå ìຠçíà÷åííÿ, òîìó ùî âîíè áà÷àòü íå ñåáå, à â÷èíêè, ³ òî íå âñ³, à ëèøå äåÿê³. Ñàìå ñâÿùåíèê ìîæå íàëàãîäèòè äèòèíó íà äåÿê³ îñìèñëåííÿ: «À êîëè òîá³ îñòàíí³ì ÷àñîì áóëî ñîðîìíî? À ùî òåáå îñîáëèâî çàñìóòèëî?» ² òîä³ íà ¿¿ ñëîâà ùîñü ñêàçàòè. À ïðîñòî âèñëóõàòè, ùî ñêàçàëà äèòèíà, ³ íàä íåþ ïðî÷èòàòè ìîëèòâè — öå àáñîëþòíî í³÷îãî íå îçíà÷àº.

— Äóõ³âíèê ìຠáóòè îäèí ³ ó áàòüê³â, ³ ó ä³òåé?

— À ÿê ìîæå áóòè ïî-³íøîìó? ²íàêøå äóõ³âíèê íå áóäå â êóðñ³, ùî â³äáóâàºòüñÿ â ñ³ì'¿, íå çíàòèìå ¿õ ïðîáëåìè. Öå, íà ì³é ïîãëÿä, áóäå íå íà êîðèñòü áàòüêàì. Îêðåìèé äóõ³âíèê ìîæå ç'ÿâèòèñÿ, ÿêùî ìàòè íå õî÷å çàéìàòèñÿ äèòèíîþ. «Êîìó á ¿¿ ïåðåäàòè? ß âñüîãî áîþñÿ, ÿ í³÷îãî íå çíàþ! Áàòþøêà âñå çíàº! Õàé áàòþøêà íåþ ³ çàéìàºòüñÿ!» Çð³äíèòèñÿ ç äèòèíîþ íå òàê-òî ïðîñòî. Öå âñå â³äáóâàºòüñÿ ÷åðåç çàãàëüíèé êîíòåêñò ñ³ì'¿. Äóõ³âíèêà â ñ³ì'þ ââîäèòü ìàòè. Âîíà ïðèõîäèòü äî ñâÿùåíèêà ç³ ñâî¿ìè äóõîâíèìè ïðîáëåìàìè, ³ â³í ðàçîì ç ¿¿ ïðîáëåìàìè áåðå âñþ ñ³ì'þ íà ñåáå. Äèòèíà í³êîëè íå ðîçêðèºòüñÿ ïåðåä ÿêèìîñü äîðîñëèì íåçíàéîìèì äÿäüêîì.  äàíîìó âèïàäêó äóõ³âíèê ñ³ì'¿ íå òîé, ç êèì çóñòð³÷àþòüñÿ íà ñïîâ³ä³, à ÿêèé áóâຠâ îñåë³, ÿêîãî çàïðîøóþòü íà ñâÿòà ÷è ïðîñòî ÷àþ ïîïèòè. Öå ñåðéîçí³ ðå÷³. Äóõ³âíèê ðîçó쳺 àòìîñôåðó â ñ³ì'¿, êîëè â³í ïðèõîäèòü â ê³ìíàòó äèòèíè ³ áà÷èòü, ÿê³ ó íå¿ ³ãðàøêè, êíèãè, êîëè â³í ñï³ëêóºòüñÿ ç íåþ ïîçà õðàìîì.

— À ó Âàñ òàê âèõîäèòü?

— Âàæêî, çâè÷àéíî, àëå áåç öüîãî íåìîæëèâî. Âàæëèâî, ùîá äèòèíà ïîáà÷èëà äóõ³âíèêà íå â ñâÿùåíèöüêîìó âáðàíí³, íå ç õðåñòîì â ðóêàõ, à êîëè â³í ñèäèòü çà ñòîëîì, æàðòóº, ¿ñòü ñóï, ÿêèé ïðèãîòóâàëà ¿¿ ìàìà, ³ ãîâîðèòü, ÿê ïðåêðàñíî ¿¿ ìàìà ãîòóº. Ñâÿùåíèê ïî÷èíຠñï³ëêóâàòèñÿ ç äèòèíîþ ÿê ëþäèíà. Çâè÷àéíî, ñòàòóñ ñâÿùåíèêà âæå º, àëå â³í â³äîêðåìëåíèé â ñâ³äîìîñò³ äèòèíè â³ä ðåàëüíîñò³, â³í äåñü äàëåêîäàëåêî íà íåáåñàõ, à ìàëåíüêà äèòèíà âçàãàë³ ñâÿùåíèêà ÿê Áîãà ñïðèéìàº. À òóò âàæëèâî, ùîá ñâÿùåíèê ñòàâ çåìíèì, ùîá â³í ïðèéøîâ â îñåëþ, ïîæàðòóâàâ, ïîãðàâ, ïîö³êàâèâñÿ, ìóëüòô³ëüìè ïîäèâèâñÿ. Öå, ìîæëèâî, òðåáà áóäå çðîáèòè âñüîãî îäèí-äâà ðàçè, àëå ùîá öåé êîíòàêò âñòàíîâèâñÿ. À ïîò³ì, êîëè äèòèíà ïðèõîäèòü äî ñâÿùåíèêà â õðàì, òî âï³çíຠéîãî — ÿê çíàéîìîãî, äîìàøíüîãî, ó òîìó ÷èñë³, ³ àâòîðèòåòà. À ³íàêøå ÿê? ²íàêøå äèòèí³ íå ï³ä ñèëó. (pravmir.ru)

12

¹ 2 (58) 2014

Äèòÿ÷³ òðàâìè: ë³êíåï äëÿ áàòüê³â Âñ³ áàòüêè ñòèêàëèñÿ ç òèì, ùî äèòÿ îòðèìóº ð³çí³ òðàâìè. ³äðàçó êèäàòèñÿ äî ë³êàð³â, âèêëèêàòè «øâèäêó», ÷è ñêàçàòè: «Íå âàðòå óâàãè, ñàìî ïðîéäå, íå âîëàé»? Äëÿ òîãî, ùîá íå âäàòèñÿ äî öèõ êðàéíîù³â àáî äî ïàí³êè, à òâåðåçî îö³íèòè ñèòóàö³þ ³ äîïîìîãòè äèòèí³, ïîòð³áí³ ì³í³ìàëüí³ ìåäè÷í³ çíàííÿ, ÿêèìè ³ ïîä³ëÿòüñÿ ôàõ³âö³. ijòè — åíåðã³éí³ äîñë³äíèêè. Âîíè íå ïðîñòî âèâ÷àþòü, à àêòèâíî ï³çíàþòü ñâ³ò. Àëå îñê³ëüêè áàãàòî íåáåçïåê ìàëÿòàì ùå íåâ³äîì³, ä³òè íàáèâàþòü øèøêè ó ïðÿìîìó ðîçóì³íí³ ñëîâà. Òðàâìè â äèòÿ÷îìó â³ö³ íåìèíó÷³. Íå äèâëÿ÷èñü íà âñ³ õèòðóâàííÿ áàòüê³â çðîáèòè äîì³âêó áåçïå÷íîþ çà äîïîìîãîþ óñòàíîâêè õèòðîìóäðèõ çàìê³â íà ÿùèêè, çàãëóøîê íà ãîñòð³ êóòè ìåáë³â, ä³òè ïðèìóäðÿþòüñÿ îòðèìóâàòè «áîéîâ³ ïîðàíåííÿ». Íó, à êîëè äèòèíà ñòຠäîðîñë³øîþ, óíèêíóòè ïàä³íü ³ óäàð³â ³ çîâñ³ì íåìîæëèâî. óðêè, êàðóñåë³, âåëîñèïåäè, ñàìîêàòè òÿãíóòü çà ñîáîþ ñàäíà ³ ñèíö³. Íå âàðòî ïåðåæèâàòè ç ïðèâîäó êîæíî¿ ïîäðÿïèíè, ïðîòå çíàòè ïðî ïðàâèëà ïåðøî¿ äîïîìîãè ïðè ð³çíèõ âèäàõ òðàâì íåîáõ³äíî!

Ãóáè áàíòèêîì Îäíà ç íàéïîøèðåí³øèõ òðàâì — ïîøêîäæåííÿ ãóáè.  ðåçóëüòàò³ íåâäàëîãî ïàä³ííÿ àáî óäàðó óòâîðþºòüñÿ ãåìàòîìà, ãóáà ðîçïóõàº, áîëèòü, êðîâîòî÷èòü. Íåîáõ³äíî ÿêíàéøâèäøå ïðîìèòè ðàíó âåëèêîþ ê³ëüê³ñòþ âîäè, ïðèêëàñòè ë³ä äëÿ çóïèíêè êðîâîòå÷³ ³ íà äåê³ëüêà õâèëèí ïðèòèñíóòè äî ãóáè øìàòî÷îê ñòåðèëüíî¿ ìàðë³ ÷è áàâîâíÿíó õóñòêó. Êîëè ðàíà ñèëüíî êðîâîòî÷èòü, âàðòî íàêëàñòè 2-3 øàðè ìàðëåâèõ ñåðâåòîê, çàêð³ïèâøè ¿õ ïëàñòèðîì àáî åëàñòè÷íèì áèíòîì. Òàêèé êîìïðåñ çëåãêà äàâèòèìå íà ðàíêó ³ òèì ñàìèì äîïîìîæå çóïèíèòè êðîâîòå÷ó. Ïðîòÿãîì 3-4 äí³â ñë³ä îáðîáëÿòè ãóáó âàòÿíèì òàìïîíîì, çìî÷åíèì â ðîç÷èí³ ôóðàöèë³íó, ôóêîðöèíó ÷è â³äâàðîì ðîìàøêè ³ ñïðèñêóâàòè ìèðàìèñòèíîì äëÿ äåçèíôåêö³¿.  ðàç³ ñåðéîçíî¿ òðàâìè, êîëè ãóáà ñèëüíî ðîç³òíóòà, êðàùå â³äðàçó â³äâåçòè äèòèíó â ë³êàðíþ, äå õ³ðóðã îãëÿíå ìàëÿ ³ ïðè íåîáõ³äíîñò³ íàêëàäå øîâ. ²íàêøå ðàíêà çàæèâå, àëå íà ¿¿ ì³ñö³ óòâîðèòüñÿ íååñòåòè÷íå ïîòîâùåííÿ, óñóíóòè ÿêå áóäå ìîæëèâî ëèøå çà äîïîìîãîþ ïëàñòè÷íî¿ õ³ðóð㳿. Áåðåæ³òü ãîëîâó! Òðàâìè ãîëîâè áóâàþòü ÿê â³äêðèòèìè, òàê ³ çàêðèòèìè. Ïðè â³äêðèòèõ ðàíàõ óøêîäæóºòüñÿ ì'ÿêà òêàíèíà ³ ê³ñòêè ÷åðåïà, ùî ìîæå ïðèâåñòè äî çàïàëåííÿ â îáîëîíêàõ ³ â ðå÷îâèí³ ãîëîâíîãî ìîçêó. Ó ö³é ñèòóàö³¿ íåîáõ³äíî íåãàéíî âèêëèêàòè áðèãàäó «øâèäêî¿» ³ ãîñï³òàë³çóâàòè äèòèíó. Ïðè çàêðèòèõ òðàâìàõ ì'ÿê³ òêàíèíè ³ ê³ñòêè çàëèøàþòüñÿ ö³ëèìè (äð³áíå ñàäíî ³ ïîäðÿïèíè íå âðàõîâóþòüñÿ), àëå ç'ÿâëÿºòüñÿ ïðèïóõë³ñòü. Çíÿòè íàáðÿê ìîæíà, ïðèêëàâøè äî ì³ñöÿ óäàðó íà 5-10 õâèëèí ì³õóð ç ëüîäîì àáî ðóøíèê, çìî÷åíèé â õîëîäí³é âîä³. Òðèâîæí³ ñèìïòîìè, ÿê³ ïîâèíí³ íàñòîðîæèòè áàòüê³â, — ñîíëèâ³ñòü, âòîìà, â³äñóòí³ñòü àïåòèòó, íóäîòà, ãîëîâíèé á³ëü. ßê ïðàâèëî, öå îçíàêè âèíèêëèõ íåâðîëîã³÷íèõ ïðîáëåì, ùî ñâ³ä÷àòü ïðî ñòðóñ ìîçêó àáî êðîâîâèëèâ. Òîìó íàâ³òü ïðè íåçíà÷í³é òðàâì³ áàæàíî ïðîòÿãîì 24-48 ãîäèí ï³ñëÿ ïàä³ííÿ ïîêàçàòè ìàëÿ ôàõ³âöåâ³ ³ ïðîéòè ïîâíå îáñòåæåííÿ, ùî âêëþ÷ຠÓDz, ÌÐÒ (ìàãí³òíî-ðåçîíàíñíó òîìîãðàô³þ), ÊÒ (êîìï'þòåðíó òîìîãðàô³þ), ÿê³ äîçâîëÿòü âñòàíîâèòè ì³ðó ïîøêîäæåíü ³ ðîçðîáèòè àäåêâàòíó òàêòèêó ë³êóâàííÿ. Êîëè ìàëÿ ëèøå â÷èòüñÿ õîäèòè — âèêîðèñòîâóéòå ñïåö³àëüí³ äèòÿ÷³ øëåìè, ÿê³ çàõèñòÿòü êðèõ³òêó â³ä ñèëüíèõ óäàð³â ³ çàáèòòÿ.

Äî óâàãè áàòüê³â Íå ó îêî, à â áðîâó Ïðè ðîçòèí³ áðîâè áàòüêè ÷àñòåíüêî ëÿêàþòüñÿ ðÿñíèõ êðîâîòå÷, ùî ñóïðîâîäÿòüñÿ íàáðÿêîì ³ ãåìàòîìàìè. Çíÿòè íàáðÿê äîïîìîæå õîëîäíèé êîìïðåñ, à ðàíó ñë³ä ïðîìèòè ïåðåêèñîì âîäíþ, àáè âèêëþ÷èòè ðèçèê çàðàæåííÿ ³ çóïèíèòè êðîâîòå÷ó. Êîëè ïîð³ç íåâåëèêèé, ìîæíà îá³éòèñÿ çåëåíêîþ ³ áàêòåðèöèäíèì ïëàñòèðîì. Àëå â ðàç³ êðóïíîãî ñàäíà íåîáõ³äíà äîïîìîãà õ³ðóðãà äëÿ íàêëàäåííÿ øâà. Äî òîãî æ ïðè ñèëüíîìó çàáðóäíåíí³ ðàíè (íàïðèêëàä, ÿêùî áðîâà áóëà ðîç³òíóòà óäàðîì êàìåíÿ àáî óíàñë³äîê ïàä³ííÿ ç âåëîñèïåäà) íåîáõ³äíî âèçíà÷èòè, ÷è âàðòî ðîáèòè ùåïëåííÿ â³ä ïðàâöÿ. Êîëè ó äèòèíè äîâãî íå ïðîõîäÿòü ñèíö³ àáî ç'ÿâëÿþòüñÿ ñàì³ ñîáîþ áåç âèäèìèõ ïðè÷èí, íåîáõ³äíî ïðîéòè îáñòåæåííÿ. Ìîæëèâî, ó ìàëþêà º ïîðóøåííÿ ôóíêö³é òðîìáîöèò³â — öå çàõâîðþâàííÿ ÷àñòî ïåðåäàºòüñÿ ó ñïàäîê, ³ âèçíà÷èòè éîãî çìîæå ë³êàðãåíåòèê ïî àíàë³çó ÄÍÊ. Ãðåöüêèé ïðîô³ëü Äî 7-ð³÷íîãî â³êó õðÿù³ íîñà äóæå ì'ÿê³ ³ ïî-ñïðàâæíüîìó íå ëàìàþòüñÿ. Ç ðîêàìè íîñîâ³ ïåðåãîðîäêè ñòàþòü òâåðäèìè, ³ íàâ³òü ïðè íåâåëèêîìó óäàð³ ìîæëèâèé ïåðåëîì. Ëîáîâ³ äóãè ³ í³ñ — îáëàñò³, ÿê³ á³ëüø âñüîãî ðîçïóõàþòü ï³ñëÿ óäàðó, ç'ÿâëÿºòüñÿ íàáðÿê ³ ãåìàòîìè, òîìó íåîáõ³äíî â³äðàçó æ ïðèêëàñòè äî çàáèòîãî ì³ñöÿ ë³ä. Íàáðÿêè ³ ãåìàòîìè çáåð³ãàþòüñÿ äåê³ëüêà äí³â ³ çàâàæàþòü îö³íèòè ì³ðó òðàâìè ³ äåôîðìàö³¿. Äëÿ òîãî, ùîá óíèêíóòè íåïðàâèëüíîãî çðîùåííÿ ê³ñòîê, íåîäì³ííî ñë³ä ïîêàçàòè äèòèíó îòîðèíîëàðèíãîëîãó, ÿêèé ïðèçíà÷èòü ðåíòãåíîãðàô³þ ³ ïðîâåäå îãëÿä, âñòàíîâëþþ÷è òèï ïåðåëîìó (³ç çì³ùåííÿì, áåç çì³ùåííÿ) ³ âèðàæåí³ñòü íàáðÿêó. ϳñëÿ îáñòåæåííÿ ë³êàð ïîñòàâèòü òî÷íèé ä³àãíîç. Ìîæëèâî, äèòèí³ áóäå ïîòð³áíà îïåðàö³ÿ, ÿêó çðîáëÿòü ÷åðåç 5-7 äí³â, êîëè ñïàäå íàáðÿê. Âèáèðàþ÷è ñòàö³îíàð, ïîö³êàâòåñÿ, äå ðîáëÿòü îïåðàö³¿ ï³ä çàãàëüíèì íàðêîçîì. ßêùî â ë³êàðí³ ïðîâîäÿòü çàãàëüíó àíåñòåç³þ, çíà÷èòü, â øòàò³ ïðàöþº ñïåö³àëüíî ï³äãîòîâëåíèé àíåñòåç³îëîã, ³ ë³êàð³ çìîæóòü ïðîâåñòè îïåðàö³þ ÿê³ñíî ³ êîìôîðòíî äëÿ äèòèíè.

¹ 2 (58) 2014

13

Áîéîâ³ âòðàòè Ó îêðåìèõ âèïàäêàõ ïðè ñèëüíèõ óäàðàõ ìàëÿ ìîæå âòðàòèòè çóá. Êîëè âèáèòèé ìîëî÷íèé, ïîòð³áíî ïðîìèòè ðîò äèòèíè âîäîþ, ïðèêëàñòè õîëîäíèé êîìïðåñ ³ çâåðíóòèñÿ äî äèòÿ÷îãî ñòîìàòîëîãà. Ó òîìó æ âèïàäêó, êîëè âèëåò³â êîð³ííèé çóá, ñë³ä îáåðåæíî óçÿòè éîãî çà êîðîíêó (âåðõíÿ ÷àñòèíà çóáà, ÿêà âèäíî â ðîò³), ïðàãíó÷è íå äîòîðêàòèñÿ äî êîðåíÿ, àáè íå ïîøêîäèòè ñïîëó÷íó òêàíèíó, íåîáõ³äíó äëÿ çàãîºííÿ çóáà. Ïîò³ì àêóðàòíî îáìèòè ïðîõîëîäíîþ âîäîþ áåç ìèëà àáî ìèþ÷èõ çàñîá³â, óïàêóâàòè â ÷èñòèé êîíòåéíåð, íàïîâíåíèé ìîëîêîì, ï³äñîëåíîþ âîäîþ àáî ñëèíîþ, ³ ïîñï³øèòè â ñòîìàòîëîã³÷íó êë³í³êó — äëÿ ïðîâåäåííÿ ðå³ìïëàíòàö³¿. Ïàì'ÿòàéòå: çóá øâèäêî çíåâîäíþºòüñÿ, òîìó çâîë³êàòè íå ìîæíà. Ïðîãíîç «âèæèâàíîñò³» çóá³â òèì âèùå, ÷èì øâèäøå âè ïðèéäåòå äî ôàõ³âöÿ. Íàâ³òü ÿêùî çãîäîì ðå³ìïëàíòèðîâàíèé çóá ïî÷íå ÷îðí³òè, îïåðàö³ÿ êîðèñíà, îñê³ëüêè äîïîìàãຠóíèêíóòè àòðîô³ðóâàííÿ ê³ñòêîâî¿ òêàíèíè ùåëåïè, ùî äàñòü ìîæëèâ³ñòü ïîñòàâèòè ³ìïëàíòàíò â äîðîñëîìó â³ö³. Ïóõê³, ðóì'ÿí³ Ùîêè — îñîáëèâî óðàçëèâà ÷àñòèíà ò³ëà, ÷åðåç ÿêó ïðîõîäèòü áåçë³÷ êðîâîíîñíèõ ñóäèí ³ íåðâ³â. Ïðè ïîøêîäæåíí³ çîâí³øíüî¿ àáî âíóòð³øíüî¿ ñòîðîíè ùîêè ðåòåëüíî ïðîìèéòå ðàíêó âîäîþ (ïðè çîâí³øíüîìó ïîðàíåíí³ äîäàòêîâî îáðîá³òü ñòåðèëüíèì ìàðëåâèì òàìïîíîì, çìî÷åíèì â ïåðåêèñó âîäíþ) ³ ïðîòÿãîì 12 ãîäèí ïîêàæ³òü äèòèíó õ³ðóðãîâ³.  äåÿêèõ âèïàäêàõ áóäå ïîòð³áíà ãîñï³òàë³çàö³ÿ — äëÿ îáñòåæåííÿ ³ íàêëàäàííÿ øâà. Ïðè ëåãêèõ òðàâìàõ íåîáõ³äíî ïðîòÿãîì äåê³ëüêîõ äí³â ðåãóëÿðíî äåç³íô³êóâàòè ðàíó. Âíóòð³øí³ ïîð³çè — ïîëîñêàòè â³äâàðàìè àáî íàñòîÿìè øàâ볿, êâ³òîê ðîìàøêè, êàëåíäóëè, çâ³ðîáîþ. Õîðîøèé åôåêò äຠ³ òåïëèé íåñîëîäêèé ÷àé. ßêùî äèòÿ ùå íå ó쳺 ïîëîñêàòè ðîò, íàáåð³òü ðîç÷èí àíòèñåïòèêà â ãóìîâó ãðóøó àáî øïðèö áåç ãîëêè ³ óïîðñêóéòå ïîëîñêàííÿ â ðîò. Êð³ì òîãî, ïðîïîíóéòå ìàëþêó òåïëó (àëå íå ãàðÿ÷ó àáî õîëîäíó) ¿æó íàï³âð³äêî¿ êîíñèñòåíö³¿, íàïðèêëàä, ñóïè-ïþðå àáî ì'ÿê³ êîòëåòè ³ â³äâàðåí³ îâî÷³. Òèì÷àñîâî âèêëþ÷³òü ç ðàö³îíó ñîëîí³, êèñë³ ³ ñîëîäê³ ñòðàâè. Äóæå ãàðÿ÷å! Ùîðîêó ì³ëüéîíè ëþäåé îòðèìóþòü îï³êè, 20 % ç íèõ — ìàëåíüê³ ä³òè. Ïðè÷èí îï³ê³â äåê³ëüêà. Íàé÷àñò³øå âîíè âèíèêàþòü ïðè ç³òêíåíí³ ç âîãíåì, íåáåçïå÷íèìè õ³ì³÷íèìè ðå÷îâèíàìè ³ îêðîïîì. Ïðè îï³êàõ ïåðøîãî ñòóïåíÿ óøêîäæóºòüñÿ ëèøå ïîâåðõíåâèé øàð øê³ðè ³ çàçâè÷àé â³äáóâàºòüñÿ ïî÷åðâîí³ííÿ óðàæåíî¿ ä³ëÿíêè; ïðè îï³êàõ äðóãîãî ñòóïåíÿ òðàâìóþòüñÿ ãëèáîêî ëåæà÷³ øàðè øê³ðè ³ óòâîðþþòüñÿ ïóõèð³; ïðè îï³êàõ òðåòüîãî ñòóïåíÿ óøêîäæóþòüñÿ ñàì³ ãëèáîêî ðîçòàøîâàí³ øàðè øê³ðè, ÷àñòåíüêî ðàçîì ç íåðâàìè ³ êðîâîíîñíèìè ñóäèíàìè. Öå âàæê³ îï³êè, ùî âèìàãàþòü îïåðàö³é ïî ïåðåñàäö³ øê³ðè. ßêùî îï³ê ïåðøîãî àáî äðóãîãî ñòóïåíÿ çàéìຠìàëåíüêó ïîâåðõíþ ò³ëà, ìîæíà îá³éòèñÿ ³ áåç çâåðíåííÿ äî ë³êàðÿ. Àëå êîëè îï³ê ïîøèðèâñÿ íà âåëèêó ä³ëÿíêó — îáîâ'ÿçêîâî âèêëèêàéòå «øâèäêó». Ïîêè ¿äóòü ë³êàð³, ï³äñòàâòå îáïå÷åíå ì³ñöå ï³ä ñòðóì³íü õîëîäíî¿ âîäè, à ïîò³ì çàãîðí³òü òðàâìîâàíó ä³ëÿíêó ò³ëà â òêàíèíó, ïðîñî÷åíó õîëîäíîþ âîäîþ, ³ äàéòå äèòèí³ çíåáîëþþ÷å (íàïðèêëàä, àíàëüã³í). Àëå í³ â ÿêîìó ðàç³ íå ïðèêëàäàéòå ë³ä. Ïðè õ³ì³÷íèõ îï³êàõ âèð³øàëüíèìè º ïåðø³ 5-15 õâèëèí — ïîòð³áíî ïðîìèâàòè ðàíó ïðîòî÷íîþ ïðîõîëîäíîþ âîäîþ. Áàæàíî íàâ³òü ïðè ïåðåâåçåíí³ äèòèíè â ë³êàðíþ ïðîäîâæóâàòè ïðîìèâàòè ðàíó, íàïðèêëàä, âîäîþ ç ïëàñòèêîâèõ ïëÿøîê, ÿê³ ìîæíà âçÿòè ç ñîáîþ ç äîìó. ͳêîëè íå çìàùóéòå îï³êè ìàççþ, æèðîì, âåðøêîâèì ìàñëîì, êðåìîì àáî âàçåë³íîì — âîíè ìîæóòü ïîñèëèòè îï³ê. ² íå ïðîêîëþéòå ïóõèð³ — òàê âè ìîæåòå çàíåñòè ³íôåêö³þ. Óáåðåãòè ìàëÿ â³ä òðàâì, íà æàëü, óäàºòüñÿ íå çàâæäè. Àëå íàâèêè íàäàííÿ ïåðøî¿ äîïîìîãè äîçâîëÿòü áàòüêàì ïðàâèëüíî çðåàãóâàòè, íå ï³ääàòèñÿ ïàí³ö³ ³ çðîáèòè ïîòð³áí³ ä³¿, çáåð³ãøè çäîðîâ'ÿ ìàëþêà.

ÏÐÈÒ×À Î ËÞÁÂÈ È ÂËÞÁËÅÍÍÎÑÒÈ, ÈËÈ Â ×ÅÌ ÎÒËÈ×ÈÅ ÂËÞÁËÅÍÍÎÑÒÈ ÎÒ ËÞÁÂÈ Ìîëîäûå ïàðíè è äåâóøêè ÷àñòî, âïåðâûå èñïûòûâàÿ êàêèå-òî ñèëüíûå ÷óâñòâà, íå ìîãóò ïîíÿòü: ëþáîâü ýòî, èëè âëþáëåííîñòü. À âîò ëþäè áîëåå âçðîñëûå è áîëåå îïûòíûå òî÷íî çíàþò, ÷òî ëþáîâü è âëþáëåííîñòü – ðàçíûå âåùè. Ïîíÿòü, â ÷åì îòëè÷èå âëþáëåííîñòè îò ëþáâè ïîìîæåò «Ïðèò÷à î ëþáâè è âëþáëåííîñòè»: «Âëþáëåííîñòü âîñõèùåííî ïðîèçíåñëà – Ëþáîâü, êàê æå ÿ õîòåëà áûòü ïîõîæåé íà òåáÿ! Âåäü òû òàêàÿ ñèëüíàÿ, íå òî, ÷òî ÿ.

– À çíàåøü ëè òû, â ÷åì çàêëþ÷àåòñÿ ìîÿ ñèëà? – ïðîèçíåñëà åé â îòâåò Ëþáîâü.

– Äà, ïîòîìó, ÷òî òû äëÿ ëþäåé î÷åíü âàæíà!

– Íåò, òû îøèáàåøüñÿ, ñîâñåì íå ïîýòîìó, – âçäîõíóëà Ëþáîâü – äåëî â òîì, ÷òî ÿ óìåþ ïðîùàòü.

– È ÷òî, äàæå ïðåäàòåëüñòâî ñìîæåøü ïðîñòèòü? – óäèâëåííî ñïðîñèëà Âëþáëåííîñòü.

– Äà, êîíå÷íî, ìîãó, âåäü ïðåäàòåëüñòâî ÷àñòî èäåò íå îò çëîãî óìûñëà, à îò íåçíàíèÿ.

– À èçìåíó òû ìîæåøü ïðîñòèòü?

– È èçìåíó ìîãó ïðîñòèòü. Êîãäà ÷åëîâåê èçìåíèë è âåðíóëñÿ, âñåãî ëèøü çíà÷èò, ÷òî îí ñðàâíèë è âåðíóëñÿ, âûáðàâ äëÿ ñåáÿ ñàìîå ëó÷øåå.

– Òû ñìîæåøü ïðîñòèòü ëîæü? – Ïðîäîëæàëà çàäàâàòü âîïðîñû Âëþáëåííîñòü.

– Áåçóñëîâíî! Ëîæü, ýòî âîîáùå ìåíüøåå èç çîë, ãëóïåíüêàÿ, ëþäÿì ÷àñòî ïðèõîäèòñÿ ëãàòü îò áåçûñõîäíîñòè, èëè èç íåæåëàíèÿ ñäåëàòü äðóãîìó ÷åëîâåêó áîëüíî.

– À ÷òî åùå òû ñìîãëà áû ïðîñòèòü?

– ß ñìîãëà áû ïðîñòèòü ðåçêîñòü, âåäü îíà ñïóòíèöà îãîð÷åíèÿ, êîòîðîå íåâîçìîæíî ïðîêîíòðîëèðîâàòü è ïðåäóãàäàòü. Ñìîãëà áû ïðîñòèòü çëîñòü, òàê êàê òà âñåãäà êðàòêîâðåìåííà. Ñìîãëà áû ïðîñòèòü ðàçî÷àðîâàíèå, ïîòîìó ÷òî çà íèì âñåãäà ñëåäóåò ñòðàäàíèå, à îíî î÷èùàåò.

– Ëþáîâü, òû äåéñòâèòåëüíî ïðîñòî âîëøåáíà! Òû ñòîëüêî ìîæåøü ïðîñòèòü, à ÿ ãàñíó, êàê äîãîðåâøàÿ ñâå÷à, ïðè ïåðâîì æå èñïûòàíèè.

– Ìíå æàëü òåáÿ îãîð÷àòü, íî è ÿ íå ìîãó ïðîùàòü âñå, åñòü êîå-÷òî, ÷òî äàæå ÿ íå â ñèëàõ ïðîñòèòü – ýòî ðàâíîäóøèå. Ïîòîìó ÷òî îíî ðàçúåäàåò äóøó, óáèâàåò ÷óâñòâà è âåäåò ê ðàçðóøåíèþ è òîñêå. Îíî ñïîñîáíî ïðè÷èíèòü íàñòîëüêî ñèëüíóþ áîëü, ÷òî äàæå ÷óäî íå ìîæåò åå èçëå÷èòü. Ðàâíîäóøèå çàñòàâëÿåò óõîäèòü â ñåáÿ è îòïðàâëÿåò æèçíü îêðóæàþùèì. Îíî ñïîñîáíî ðàíèòü ñèëüíåå ïðåäàòåëüñòâà è èçìåíû!» Íàäååìñÿ, ÷òî ýòà ïðèò÷à î ëþáâè è âëþáëåííîñòè íàó÷èëà Âàñ òîìó, êàê ïîíÿòü ëþáîâü èëè âëþáëåííîñòü ïðîèñõîäèò ñ Âàìè. È Âû ïîíÿëè, ÷òî îòëè÷èå âëþáëåííîñòè îò ëþáâè â òîì, ÷òî ëþáîâü óìååò ïðîùàòü, à âëþáëåííîñòü òóò æå ãàñíåò îò òðóäíîñòåé. Òàêæå åñòü ìíåíèå, ÷òî âëþáëåííîñòü íàñòóïàåò ìãíîâåííî, à íàñòîÿùàÿ ëþáîâü ïðèõîäèò ñî âðåìåíåì. Ëþáÿò îáû÷íî îäíîãî ÷åëîâåêà, à âëþáëåííûì ìîæíî áûòü è îäíîâðåìåííî â íåñêîëüêèõ. Ïðè âëþáëåííîñòè ÷åëîâåê íå âèäèò ìèíóñû äðóãîãî, à ïðè ëþáâè âèäèò è ïðèíèìàåò èõ. Ïðîäîëæàòü ïåðå÷èñëÿòü îòëè÷èÿ ýòèõ äâóõ ÷óâñòâ ìîæíî äî áåñêîíå÷íîñòè, íî ñóòü îäíà: ëþáîâü è âëþáëåííîñòü – ðàçíûå âåùè, êîòîðûå ñòîèò ðàçëè÷àòü. Íàñòîÿùàÿ ëþáîâü ó áîëüøèíñòâà ëþäåé áûâàåò ëèøü îäíàæäû â æèçíè. Ïîýòîìó, åñëè Âû ÷óâñòâóåòå, ÷òî ó Âàñ èìåííî ëþáîâü, ïîñòàðàéòåñü ñîõðàíèòü ýòî ÷óâñòâî íàâñåãäà!

14

¹ 2 (58) 2014

Íàâ³ùî ÷îëîâ³êîâ³ ³ æ³íö³ áóòè ðàçîì? ×îìó, áóäó÷è ó ô³ç³îëîã³÷í³é ñâî¿é ïðèðîä³ òàêèìè ð³çíèìè, ÷îëîâ³ê ³ æ³íêà íåìèíó÷å òÿãíóòüñÿ îäèí äî îäíîãî? Çäàâàëîñÿ á, â³äïîâ³äü íà ïèòàííÿ ëåæèòü äåñü íà ïîâåðõí³. Àëå ÿêùî âîíà òàêà î÷åâèäíà ³ ÿñíà, òî ÷îìó, óêëàâøè øëþá, áàãàòî õòî íåçàáàðîì ðîçëó÷àºòüñÿ? Ìîæå, íàøà ð³çí³ñòü — ïîìèëêà Áîãà? Âò³ì, â³äïîâ³ä³ ä³éñíî áëèæ÷³, í³æ çäàºòüñÿ. Íåñïîä³âàí³ ³ äåêîëè íåâ³äîì³ ñó÷àñí³é ëþäèí³ â³äïîâ³ä³ ìè çóñòð³÷àºìî íà ñòîð³íêàõ Á³á볿. Ïðîïîíóºìî íàøîìó ÷èòà÷åâ³ ñòàòòþ, ïðèñâÿ÷åíó ö³é çàãàäö³.

Ñòâîðèìî ëþäèíó, ³ íåõàé âîëîäàðþþòü âîíè Ïðîáëåìà äâîõ ñòÀòåé õâèëþâàëà ëþäåé ç ïðàäàâí³õ ÷àñ³â. Íàä òàºìíè÷îþ â³äì³íí³ñòþ ì³æ ÷îëîâ³êîì ³ æ³íêîþ çàìèñëþâàëèñÿ ³ â åïîõó àíòè÷íîñò³, ³ â ñåðåäíüîâ³÷÷³, ³ ñüîãîäí³. Ùî íåäèâíî: íàâ³òü ñàìèé ïîâåðõíåâèé ïîãëÿä ïîêàçóº — ð³çíèöÿ â ïîâåä³íö³ ³ ïñèõîëî㳿 ÷îëîâ³ê³â ³ æ³íîê íàñò³ëüêè î÷åâèäíà, ùî ç äîëåþ ïîåòè÷íîãî ïåðåá³ëüøåííÿ ìîæíà ñêàçàòè — ìè ³ñòîòè ç ð³çíèõ ïëàíåò: «×îëîâ³êè ç Ìàðñà, æ³íêè ç Âåíåðè» (òàê, äî ðå÷³, íàçâàâ ñâîþ êíèãó ïîïóëÿðíèé àìåðèêàíñüêèé ïñèõîëîã Äæîí Ãðåé). Àëå ïèòàííÿ ïðî ñåíñ ³ñíóâàííÿ â ñâ³ò³ ÷îëîâ³ê³â ³ æ³íîê, ïðî ñåíñ ¿õ øëþáó ³, íàðåøò³, ïðî ñåíñ êîõàííÿ ì³æ íèìè íåìèíó÷å íàâîäèòü íà çàïèòàííÿ ïðî ñåíñ ñàìîãî æèòòÿ. Ìîæå, òîìó îäíèì ç ïåðøèõ íà òåìó êîõàííÿ ³ øëþáó âèñëîâèâñÿ àâòîð á³áëåéñüêî¿ êíèãè Áóòòÿ. ² ñêàçàâ Áîã: ñòâîðèìî ëþäèíó çà îáðàçîì Íàøèì ³ çà ïîäîáîþ Íàøîþ (Áóò. 1:26). ßê áà÷èìî, ðîçïîâ³äü ïðî òâîð³ííÿ homo sapiens âåäåòüñÿ â îäíèí³ — «ñòâîðèìî ëþäèíó». Òóò ùå íå éäåòüñÿ ïðî ÷îëîâ³êà ³ æ³íêó, àëå ïðî ºäèíó îñîáó, ÿêà ì³ñòèòü â ñîá³ ÷îëîâ³÷ó ³ æ³íî÷ó ïðèðîäó. Ïðîòå äàë³ â òåêñò³ îäíèíà íåñïîä³âàíî ïåðåòâîðþºòüñÿ íà ìíîæèíó: ³ íåõàé âîëîäàðþþòü âîíè. (Áóò. 1:26). Ùî öå çà íåóçãîäæåí³ñòü? Âèïàäêîâ³ñòü, ïîìèëêà â ïåðåêëàä³, íåîñâ³÷åí³ñòü àâòîðà? Ïèòàííÿ öå õâèëþâàëî áàãàòî òëóìà÷³â Á³á볿. Ùå êîíñòàíòèíîïîëüñüêèé àðõ³ºïèñêîï V ñòîë³òòÿ ñâÿòèé ²îàíí Çëàòîóñò, â³äîìèé ñâî¿ìè ðîçäóìàìè íà òåìó á³áë³éíèõ ñþæåò³â, äèâóâàâñÿ ç öüîãî ì³ñöÿ. Çëàòîóñò ââàæàâ, ùî ïåðåä íàìè í³áè ðîçâåðòàºòüñÿ êàðòèíà âðàæàþ÷îãî ºäíàííÿ â ïåðâîëþäèí³

òîãî, ùî íåçàáàðîì áóäå ðîçä³ëåíå ³ íàçâàíå ÷îëîâ³êîì ³ æ³íêîþ.

Á³áë³ÿ ³ ì³ô ïðî àíäðîã³íà Äàâíüîãðåöüêèé ô³ëîñîô Ïëàòîí ãîâîðèâ, çäàâàëîñÿ á, ùîñü ïîä³áíå ïðî ì³ôîëîã³÷íîãî àíäðîã³íà — ³äåàëüíó ³ñòîòó, â ÿê³é ñïîëó÷åíî äâ³ ñòàò³. Ô³çè÷íå ðîçä³ëåííÿ íà ÷îëîâ³ê³â ³ æ³íîê òðàêòóâàëîñÿ íèì ÿê òðàãåä³ÿ. Êîæíà ç ïîëîâèí ñòàëà ÷èìîñü íåäîñêîíàëèì. ×è íå ïðî öå ãîâîðèòü íàì ³ Á³áë³ÿ? ×è íå ñõîæà á³áë³éíà êàðòèíà òâîð³ííÿ ëþäèíè ç àíòè÷íèì ì³ôîì ïðî ³äåàëüíó ñòàòåâó ºäí³ñòü â àíäðîã³í³? Àäæå â á³áë³éíîìó òåêñò³ òåæ ñïî÷àòêó éäåòüñÿ ïðî ö³ë³ñíó ëþäèíó áåç ñòàòåâèõ îçíàê. Íàñïðàâä³ æ, ³äåÿ àíäðîã³íà â êîðåí³ ÷óæà á³áë³éíîìó óÿâëåííþ. «Ëþäèíà» ïåðøî¿ ãëàâè êíèãè Áóòòÿ — öå ³ ÷îëîâ³ê, ³ æ³íêà ÿê îäíå ö³ëå, îäíà

îñîáà, â ÿê³é îá’ºäíàí³, øâèäøå, ÷îëîâ³÷à ³ æ³íî÷à ïðèðîäà, àëå íå ñòàòü ó ô³ç³îëîã³÷íîìó ñåíñ³. Öå äóæå âàæëèâî, òîìó ùî äëÿ á³áë³éíîãî àâòîðà ïåðâèííà ÎÑÎÁÈÑÒ²ÑÒÜ. Ñòàòü ëèøå äîïîìàãຠ¿é óí³êàëüíî ïðîÿâèòè ñåáå. Àëå âîíà íå äèêòàòîð, íå ôðåéäèñòñüêà ïåðøîïðè÷èíà, äî ÿêî¿ çâîäèòüñÿ âñå â ëþäèí³. Ñòàòü äëÿ á³áë³éíî¿ òðàäèö³¿ — ëèøå «áîãîòêàíèé îäÿã», âàæëèâà ³ ãëèáîêà ÷àñòèíà íàøî¿ ïðèðîäè, ÿêà, ïðîòå, çí³ìàºòüñÿ ç ïðèõîäîì Öàðñòâà Íåáåñíîãî, äå âæå íåìàº í³ ÷îëîâ³÷î¿ ñòàò³, í³ æ³íî÷î¿ (Ãàë. 3:28). Ó àíòè÷íèõ àâòîð³â âñå ³íàêøå, àäæå ñàìå ñòàòü äëÿ íèõ — öå âñÿ ëþäèíà. Ñàìå òîìó Àðèñòîôàí íå ìîæå ñîá³ óÿâèòè àíäðîã³íà ç äâîìà íîãàìè ³ äâîìà ðóêàìè. Àäæå ÿêùî â àíäðîã³í³ äâ³ ñòàò³, çíà÷èòü, ó íüîãî ìàþòü áóòè ÷îòèðè ðóêè ³ ÷îòèðè íîãè: «Ò³ëî â àíäðîã³íà áóëî îêðóãëå, ñïèíà íå â³äð³çíÿëàñÿ â³ä ãðóäåé, ðóê áóëî ÷îòèðè, í³ã ñò³ëüêè æ, ñê³ëüêè ðóê, ³ â êîæíîãî íà êðóãë³é øè¿ äâà îáëè÷÷ÿ, àáñîëþòíî îäíàêîâèõ; ãîëîâà æ ó äâîõ öèõ îñ³á, ùî äèâèëèñÿ â ïðîòèëåæí³ ñòîðîíè, áóëà ñï³ëüíà, âóõ áóëè äâ³ ïàðè, ñîðîìíèõ ÷àñòèí äâ³, à ³íøå ìîæíà óÿâèòè ñîá³ ïî âñüîìó, ùî âæå ñêàçàíå. Ïåðåñóâàëàñÿ òàêà ëþäèíà àáî ïðÿìî, íà ïîâíèé çð³ñò, — òàê ñàìî, ÿê ìè òåïåð, àëå áóäü-ÿêîþ ç äâîõ ñòîð³í âïåðåä, àáî, ÿêùî êâàïèëàñÿ, éøëà êîëåñîì, çàíîñÿ÷è íîãè âãîðó ³ ïåðåêî÷óþ÷èñü íà âîñüìè ê³íö³âêàõ, ùî äîçâîëÿëî ¿é øâèäêî á³ãòè âïåðåä». Öÿ «ëþäèíà-êîëåñî» â àíòè÷íèõ äæåðåëàõ ìîãëà ç’ÿâèòèñÿ, ç îäíîãî áîêó, âíàñë³äîê ïîâíîãî îòîòîæíåííÿ ëþäèíè ç ¿¿ ô³çè÷íîþ ïðèðîäîþ, à ç ³íøîãî — ÷ðåç ñò³éêå ïðàãíåííÿ äî ö³ë³ñíîñò³. Á³áë³éíå æ îïîâ³äàííÿ ïðî ëþäèíó, ÿê ºäèíèé ïî÷àòîê, îçíà÷àº, ìà-

15

¹ 2 (58) 2014 áóòü, ùî âñ³ ëþäñüê³ îñîáëèâîñò³ îäíàêîâèì ÷èíîì ñòîñóþòüñÿ ÿê ÷îëîâ³êà, òàê ³ æ³íêè, ÿê³ ïîêè ùî íå ç’ÿâèëèñÿ îäèí ïåðåä îäíèì â ñâî¿é ñòàòåâ³é â³äì³ííîñò³. Çà òëóìà÷åííÿì õðèñòèÿíñüêîãî àâòîðà V ñòîë³òòÿ áëàæåííîãî Àâãóñòèíà, âèêîðèñòàííÿ îäíèíè â êíèç³ Áóòòÿ, êð³ì òîãî, âêàçóº íà ºäí³ñòü ìàéáóòíüîãî ñîþçó. Òàêèì ÷èíîì, ÷îëîâ³ê ³ æ³íêà «ÿê³ñíî ð³âí³ ì³æ ñîáîþ», âîíè îáîº ñòâîðåí³ çà îáðàçîì ³ ïîäîáîþ Áîãà. Öåé äðåâí³é á³áë³éíèé óðèâîê º ïåðøèì â ³ñòî𳿠ìàí³ôåñòîì, ùî ïîð³âíþº ïðàâà ÷îëîâ³ê³â ³ æ³íîê ùå çàäîâãî äî âèíèêíåííÿ ôåì³í³çìó. ³í ãîâîðèòü, ùî ³ Àäàì, ³ ªâà â ñâî¿é áîãîëþäñüê³é ñóò³ îäíàêîâ³. Âîíè îáîº — äîñêîíàë³ ³ñòîòè, ³ äîñêîíàë³ñòü öÿ ïîëÿãຠ⠿õ áîãîïîä³áíîñò³.

Ïðàâî íà ÷óéí³ñòü Ó äðóã³é ãëàâ³ êíèãè Áóòòÿ ÷èòàºìî, ÿê Áîã çàïðîøóº ÷îëîâ³êà äàòè ³ìåíà âñüîìó æèâîìó â ñâ³ò³. ² ñêàçàâ Ãîñïîäü Áîã: íå äîáðå áóòè ÷îëîâ³êîâ³ îäíîìó; ñòâîðèìî éîìó ïîì³÷íèêà, ïîä³áíîãî äî íüîãî. Ãîñïîäü Áîã óòâîðèâ ³ç çåìë³ âñ³õ òâàðèí ïîëüîâèõ ³ âñ³õ ïòàõ³â íåáåñíèõ, ³ ïðèâ³â ¿õ äî ÷îëîâ³êà, ùîá áà÷èòè, ÿê â³í íàçâå ¿õ, ³ ùîá, ÿê íàçâå ÷îëîâ³ê âñÿêó äóøó æèâó, òàê ³ áóëî ³ì’ÿ ¿é. ² íàð³ê ÷îëîâ³ê ³ìåíà âñ³é õóäîá³, ³ ïòàõàì íåáåñíèì, ³ âñ³ì çâ³ðàì ïîëüîâèì; àëå äëÿ ÷îëîâ³êà íå çíàéøëîñÿ ïîì³÷íèêà, ïîä³áíîãî äî íüîãî (Áóò 2:18-20). Ùî ìè áà÷èìî? Áîã îáåðòຠâåñü ñâ³ò äî ÷îëîâ³êà ³ ÷åêàº: ùî ÷îëîâ³ê çðîáèòü ç öèì ñâ³òîì, ÿê íàçâå éîãî? Âäóìàºìîñÿ, ÿê äèâíî: ñâ³ò, ÿêèé çã³äíî Á³á볿 ñòâîðåíèé Òâîðöåì Éîãî ºäèíèì: Íåõàé áóäå…, ïîòðåáóº ùå ³ ñëîâà ÷îëîâ³êà, ÿêèé, ó ñâîþ ÷åðãó, ñòຠíå ëèøå ñï³âïðàö³âíèêîì ó ïîøóêó ñåíñó, àëå ³ â³ëüíèì ö³íèòåëåì êðàñè âñüîãî ñòâîðåíîãî. Àëå Áîã Á³á볿 äàëåêèé â³ä äèêòàòó — Â³í äຠ÷îëîâ³êó ïðàâî íà òå, ùî â ðåë³ã³éíîìó äîñâ³ä³ íàçèâàºòüñÿ «ñèíåðã³ÿ» — íà â³ëüíó âçàºìîä³þ, ñï³âïðàöþ. Òîáòî â ê³íöåâîìó ñåíñ³ — ïðàâî íà òâîð÷³ñòü ³ îñîáèñòó ÷óéí³ñòü. Íàðåøò³ íàñòຠìîìåíò, êîëè ëþäñüêèé äîñâ³ä ï³çíຠÁîæåñòâåííèé çàäóì. Ó âñüîãî, ùî çóñòð³â ÷îëîâ³ê íà öüîìó ïåðâîçäàííîìó ñâ³ò³, çíàõîäèòüñÿ ïàðà, îêð³ì ñàìîãî ÷îëîâ³êà, ÿêèé íåñïîä³âàíî íå ëèøå â³ä÷óâຠïîâíó ñàìîòó, àëå ³ ðîçó쳺 íåîáõ³äí³ñòü ùå êîãîñü. ² ëèøå òîä³, êîëè öÿ ïîòðåáà óñâ³äîìëþºòüñÿ äîñâ³äîì ÷îëîâ³êà, Áîã äຠçáóòèñÿ éîãî äóìö³. ²îàíí Çëàòîóñò ãîâîðèòü, ùî ñïî÷àòêó â ÷îëîâ³êîâ³ áóëè çàêëàäåí³ âñ³ âëàñòèâîñò³, àëå ïîñòóïîâî, ó ì³ðó

äîçð³âàííÿ, â íüîìó ïî÷àëè âèÿâëÿòèñÿ íåñóì³ñí³ â îäí³é ³ñòîò³ ³ ÷îëîâ³÷³, ³ æ³íî÷³ ÿêîñò³. Êîëè â³í, íàðåøò³, äîñÿã çð³ëîñò³, Áîã ðîçä³ëèâ éîãî: Àäàì â³ä÷óâ, ùî â³í îäèí — ³ ïåðåä íèì ç’ÿâèëàñÿ ªâà.

ßêèì ñíîì ñïàâ Àäàì? Àëå öåé àêò ïîÿâè «³íøîãî» íå áóâ çâè÷àéíîþ åâîëþö³ºþ, òðèâ³àëüíèì ðîçâèòêîì. Á³áë³ÿ îïîâ³äຠïðî öå òàê: ² íàâ³â Ãîñïîäü Áîã íà ÷îëîâ³êà ì³öíèé ñîí (Áóò. 2:21). Òîáòî, çã³äíî á³áë³éíîìó îïîâ³äàííþ, àáè ñòâîðèòè æ³íêó, Áîã ââîäèòü ÷îëîâ³êà â íåçâè÷àéíèé ñòàí, äëÿ ïîçíà÷åííÿ ÿêîãî â ñòàðîºâðåéñüê³é ìîâ³ ³ñíóâàëî ñëîâî «òàðäåìà». «Òàðäåìà» — öå á³ëüøå, í³æ ì³öíèé ñîí. Öå ñòàí, êîëè ëþäèíà í³áè âòðà÷ຠñåáå. Ãðåöüêèé ïåðåêëàä ïðîïîíóº íàì ñëîâî «ekstasis» — áóêâàëüíî åêñòàç, âèõ³ä ç ñåáå, êîëè ëþäèíà âæå íå çàìêíóòà îñîáà, à ðîçêðèòà, ñïðèéíÿòëèâà äî âïëèâó ççîâí³. Ó ñëîâ’ÿíñüêîìó ïåðåêëàä³ öüîìó ïîíÿòòþ áëèçüêå ñëîâî «íåñàìîâèò³ñòü». ²íàêøå êàæó÷è, â êíèç³ Áóòòÿ íå éäåòüñÿ ïðî òå, ùî Àäàì çàñíóâ «ãëèáîêèì ñíîì», à Áîã õ³ðóðã³÷íî âèð³çóâàâ ó íüîãî ðåáðî ³ «äîë³ïèâ» äî îáðàçó äðóæèíè. Ëþäèíà, çíàõîäÿ÷èñü â «òàðäåì³», âèðóøàþ÷è â ñâî¿ ãëèáèíè, ðîçêðèâàºòüñÿ ³ ñòຠ÷èìîñü á³ëüøèì, í³æ áóëà äî òîãî. Á³áë³ÿ ùå ðàç ï³äêðåñëþº, ùî í³ ó Àäàìà, í³ ó ªâè íåìຠïðàâà ïåðøîñò³ ïåðåä Áîãîì, àëå º ºäí³ñòü ïðèðîäè ÷îëîâ³êà ³ æ³íêè. Òîáòî áëàãîäàòü Áîæà ëåæèòü íà îáîõ. Âîíè ìàþòü îäíàêîâó ëþäñüêó ã³äí³ñòü. Àäàì íå äåãðàäóâàâ, íàðîäèâøè ªâó, ³ ªâà íå ñòàëà âèùèì ð³âíåì åâîëþö³¿, áóäó÷è ñòâîðåíîþ â³ä Àäàìà. Äàë³ ÷èòàºìî, ÿê Àäàì, ïîáà÷èâøè ªâó, âèãóêóº: öå ê³ñòêà â³ä ê³ñòêè ì ³ ïëîòü â³ä ïëîò³ ì; âîíà íàçèâàòèìåòüñÿ æ³íêîþ: áî óçÿòà â³ä ìóæà (Áóò 2:23).

óìí êîõàííÿ Àáñîëþòíî íåçðîçóì³ëî, ÷îìó öå «ðåáðî» Àäàìà ìຠáóòè íàçâàíå «æîíîþ»? Ó öüîìó ñåíñ³ ñëîâ’ÿíñüêå ñëîâî «æîíà» íå íåñå îñîáëèâîãî ñìèñëîâîãî íàâàíòàæåííÿ, îêð³ì òîãî, ùî æîíà í³áè «ïîæàòà», «ïîæåíàòà ç ìóæà». Âò³ì, æîäåí ³íøèé ïåðåêëàä òàêîæ íå çì³ã ïåðåäàòè ³äåéíî¿ íàïîâíåíîñò³ òåðì³íó. Ó ºâðåéñüêîìó îðèã³íàë³ ìè âèÿâëÿºìî: «äðóæèíà» íàçèâàòèìåòüñÿ «³øa», áî óçÿòà â³ä «ìóæà», ÿêèé ºâðåéñüêîþ çâó÷èòü ÿê «³ø». Äèâíà ãðà ñë³â! Ñòàðîºâðåéñüêå ñëîâî âèêîðèñòàíå òóò â³äðàçó â äâîõ ñòàòÿõ, â ÷îëîâ³÷³é ³ æ³íî÷³é, ³ ìຠíà óâàç³ îäíó ëþäñüêó ³ñòîòó, àëå äâ³ ñòîðîíè îäíîãî ³ òîãî æ ÿâèùà.

Òóò ìè âïåðøå ñòèêàºìîñÿ ç ïðîÿâîì ïîåòè÷íî¿ òâîð÷îñò³ â æèòò³ ëþäèíè. Öå ïåðøèé ã³ìí Êîõàííÿ. Àäàì îñï³âóº ªâó ³ ò³ ñòîñóíêè, ÿê³ ñêëàäàþòüñÿ ì³æ íèìè, îñï³âóº äèâî ñï³ëêóâàííÿ íà ð³âíèõ, ÿêå ïîäàðóº éîìó äðóæèíà. Àäàì ïîãëÿíóâ íà äðóæèíó ³ ïîáà÷èâ, ùî âîíà ìຠñàìîáóòí³ñòü, âîíà ³ñòîòà ïîâíîö³ííà, äî ê³íöÿ âèçíà÷åíà, ³ ïîâ’ÿçàíà ç æèâèì Áîãîì íåïîâòîðíèì ÷èíîì, ÿê ³ â³í ñàì. Àäàì áà÷èòü ³ óñâ³äîìëþº, ùî ªâà — öå í³áè â³í â æ³íî÷îìó ðîä³, à ªâà áà÷èòü â Àäàì³, ùî öå âîíà, àëå â ÷îëîâ³÷îìó «âèêîíàíí³». Òàêèì ÷èíîì, ï³ñëÿ ïîÿâè ªâè ÷îëîâ³÷à ³ æ³íî÷à ïðèðîäà ïî÷èíàþòü âèÿâëÿòèñÿ ÿê ñòàòåâà ïîëÿðí³ñòü. Çâ³äñè âèò³êàº, ùî ñàìà ñòàòü äàëåêî íå ôóíêö³ÿ ëþäñüêîãî îðãàí³çìó. Ñòàòü — öå âëàñòèâ³ñòü âñ³º¿ ëþäèíè, êîæíî¿ êë³òèíêè ¿¿ ò³ëà; âëàñòèâ³ñòü, àëå íå ñóòü. ×åðåç ô³ç³îëîã³÷íó â³äì³íí³ñòü Àäàì ³ ªâà ñòàþòü íå³äåíòè÷íèìè îäèí îäíîìó. Ó íèõ ç’ÿâëÿºòüñÿ íå ëèøå îñîáîâà ð³çíèöÿ, àëå ³íø³ñòü. Âîíè í³áè ä³éñíî ç’ÿâëÿþòüñÿ ç ð³çíèõ ïëàíåò: «ç Ìàðñà ³ Âåíåðè», çàëèøàþ÷èñü ïðè öüîìó ä³òüìè îäí³º¿ «ñîíÿ÷íî¿ ñèñòåìè». ²íàêøå êàæó÷è, ñèíè Àäàìà ³ äî÷êè ªâè íå äâ³ öèâ³ë³çàö³¿ (íà ð³âí³ ëþäñüêî¿ ïðèðîäè ³ ëþäñüêî¿ ã³äíîñò³ — ÷îëîâ³ê ³ æ³íêà — öå äâ³ àáñîëþòíî îäíàêîâ³ ³ñòîòè), àëå âîíè äâà ð³çí³ îáðàçè ³ñíóâàííÿ. Ñòàòåâà â³äì³íí³ñòü äëÿ íèõ íå ñòຠáîëåì. Animus ³ anima, ÷îëîâ³÷èé ³ æ³íî÷èé âèì³ð áóòòÿ äຠ¿ì îáîì ìîæëèâ³ñòü óñâ³äîìèòè ñåáå âñåö³ëîþ ëþäèíîþ, íå îáêðàäຠ¿õ, à íàä³ëÿº ìîæëèâ³ñòþ ùå ñèëüí³øå ³ ãëèáøå â³ä÷óâàòè ñâ³ò ³ îäèí îäíîãî, ùå ãëèáøå ðîçóì³òè ñåáå. Òóò ìè âïåðøå â á³áë³éíîìó òåêñò³ çóñòð³÷àºìîñÿ ç äóìêîþ, ùî ëèøå ðàçîì Àäàì ³ ªâà ñêëàäàþòü ïîâíîòó ëþäñüêîãî ùàñòÿ.

Çàì³ñòü âèñíîâêó Îòæå, íàøà ãîðåçâ³ñíà ïðèðîäíà â³äì³íí³ñòü äàëåêî íå ïîìèëêà, çîâñ³ì íå ïðèìõà ³, íàâ³òü, íå ÷óäàñ³ÿ. Öÿ ð³çí³ñòü, ÿê ïîêàçàíî â Á³á볿, íå ùî ³íøå, ÿê ïîòðåáà áóòòÿ, óñâ³äîìëåíà äîñâ³äîì ïåðøî¿ ëþäèíè. ² Àäàì, ³ ªâà, ñòâîðåí³ ÷åðåç ëþáîâ Áîãà, áóëè ïîêëèêàí³ äî â³÷íîãî âäîñêîíàëåííÿ, äî çàïîâíåííÿ îäíèì òîãî, ùî áðàêóº ³íøîìó. Êîæåí ç íèõ âîëîä³â óí³êàëüíîþ ïðèðîäîþ ³ ³íäèâ³äóàëüíèìè ÿêîñòÿìè. Ïðè öüîìó ¿õ ïðèðîäà â³äîáðàæàëàñÿ ³ íà ò³ëåñíîìó æèòò³, òîìó ùî çâ’ÿçîê ì³æ äóøåþ ³ ò³ëîì íå çîâí³øí³é ìåõàí³÷íèé, à âíóòð³øí³é. Àäàì âîëîä³â ÷îëîâ³÷îþ, à ªâà æ³íî÷îþ ñòàòòþ. ×åðåç öþ ð³çíèöþ âîíè çáàãà÷óâàëè ñâîº îñîáèñòå áóòòÿ. ²ãîð ÏÅÒÐÎÂÑÜÊÈÉ

16

¹ 2 (58) 2014

Ïðî õðåùåííÿ Ðóñ³ íàïèñàí³ ñîòí³ êíèã, òèñÿ÷³ ñòàòåé. Îêð³ì ñóòî íàóêîâèõ, ñåðåä íèõ — áåçë³÷ ïîïóëÿðíèõ, ïóáë³öèñòè÷íèõ, æóðíàë³ñòñüêèõ. Ñàìå ó öüîìó ñåðåäîâèù³ íàðîäèëàñÿ ³ ðîçâèâàºòüñÿ âåëèêà ê³ëüê³ñòü ì³ô³â. ¯õ ñòâîðþâàëè ³äåîëîãè âñ³õ ñîðò³â, äîçâ³ëüí³ ôàíòàçåðè, à ðàçîì ç íèìè ³ ïðÿì³ âîðîãè õðèñòèÿíñòâà. Ó ñó÷àñíèõ ìàñ-ìåä³à âîíè íàáóëè øèðîêîãî ðîçãîëîñó. Äîêòîð ³ñòîðè÷íèõ íàóê, àâòîð á³îãðàô³÷íî¿ êíèãè ïðî õðåñòèòåëÿ Ðóñ³ Ñâÿòîãî êíÿçÿ Âîëîäèìèðà Ñåðã³é ³êòîðîâè÷ Àëåêñººâ êîìåíòóº çì³ñò íàéïîøèðåí³øèõ ëåãåíä ïîä³áíîãî ðîäó.

̳ô 1: Ðóñü õðåñòèëè íàñèëüíèöüêèì ÷èíîì, «âîãíåì ³ ìå÷åì» Óÿâëåííÿ ïðî íàñèëüíèöüêå Õðåùåííÿ Ðóñ³ ñêëàëîñÿ â ³ñòîðè÷í³é íàóö³ ðàäÿíñüêîãî ÷àñó, ç íå¿ ïåðåéøëî â ïîïóëÿðíó ë³òåðàòóðó — ³ òàê ïåðåòâîðèëîñÿ íà «çàãàëüíå ì³ñöå». Öå îäèí ç òèõ âèïàäê³â, êîëè ïîä³áí³ «çàãàëüí³ ì³ñöÿ» âèíèêàþòü ÿêùî íå íà ïîðîæíüîìó ì³ñö³, òî ç ì³í³ìóìîì ï³äñòàâ. Ðóñü Õ ñòîë³òòÿ ëèøå ñòàâàëà ºäèíîþ äåðæàâîþ. Öå ñóñï³ëüñòâî çàãàëüíîãî îçáðîºííÿ íàðîäó, àâòîíîìíèõ ïëåìåí ³ ïëåì³ííèõ ñîþç³â. Âîëîäèìèð ïðîñòî íå ìàâ â ñâîºìó ðîçïîðÿäæåíí³ àïàðàòó ïðèäóøåííÿ, íåîáõ³äíîãî äëÿ õðåùåííÿ íàñèëüíèöüêèì øëÿõîì. Öå íå ÕÕ ñòîë³òòÿ — ³ íàâ³òü, íàïðèêëàä, íå Ñàêñîí³ÿ ðàííüîãî Ñåðåäíüîâ³÷÷ÿ, äå ðîçð³çíåí³ ïëåìåíí³ ãåðöîãñòâà ìàëè ñïðàâó ç ïîòóæí³ñòþ Ôðàíêñüêî¿ ³ìïåð³¿, ÿê íàáàãàòî ïåðåâåðøóº ¿õ. Àëå êíÿçü áóâ äëÿ ñëîâ'ÿí-ÿçè÷íèê³â âèùèì äóõîâíèì àâòîðèòåòîì. Ñàìå öåé àâòîðèòåò êíÿæî¿ âëàäè ³ ñïðàöþâàâ — ïðèëþäíîãî îñîðîìëåííÿ ÿçè÷íèöüêèõ ³äîë³â ³ çàãðîçè ñòàòè «âîðîãîì» êíÿçåâ³, ÿêèé âèáðàâ íîâó â³ðó, âèÿâèëîñÿ äîñòàòíüî äëÿ êèÿí ³ æèòåë³â á³ëüøîñò³ ³íøèõ ì³ñò Ðóñ³. ²íøå ïèòàííÿ — íàñê³ëüêè ñâ³äîìèì ³ ùèðèì áóëî òàêå íàâåðíåííÿ. Æîäíå ðàííº äæåðåëî, íàïèñàíå ïðîòÿãîì ñòîë³òòÿ-ï³âòîðà ï³ñëÿ ïîä³é, ïðî íàñèëüíèöüêå õðåùåííÿ íå ãîâîðèòü. Íàâïàêè, ñó÷àñíèêè áóëè ïðèãîëîìøåí³ â³äñóòí³ñòþ â³äêðèòîãî îïîðó — ùî áóëî á âåëüìè äèâíî, ÿêáè «íàñïðàâä³» âîíî áóëî ìàñîâèì. «Âîãîíü ³ ìå÷» íàì â³äîì³ âèêëþ÷íî ç îäíîãî òåêñòó — ùî íàâîäèòüñÿ ³ñòîðèêîì XVIII (!) ñòîë³òòÿ Â. Í. Òàò³ùåâèì ²îàêèìîâñüêîãî ë³òîïèñó. Çâàæàþ÷è íà ìîâó ³ çì³ñò, öå ïàì'ÿòêà äóæå ï³çíÿ; äî íàñ âîíà ä³éøëà ëèøå â «Ðîñ³éñüê³é ³ñòî𳿻 Òàò³ùåâà. Ïîïåðøå, ²îàêèìîâñüêèé ë³òîïèñ ñàì ï³äêðåñëþº, ùî ñïðàâà ñòîñóâàëàñÿ ëèøå Íîâãîðîäà — «ëþäè ïîíîñèëè íîâãîðîäö³â», ùî ¿õ îäíèõ õðåñòèëè «âîãíåì ³ ìå÷åì». Ïî-äðóãå, ²îàêèìîâñüêèé

ë³òîïèñ — äæåðåëî íå ëèøå ï³çíüîãî, àëå ³ âåëüìè ñóìí³âíîãî ïîõîäæåííÿ. Îäí³ â÷åí³ ââàæàþòü, ùî öå òâîð³ííÿ ñàìîãî Òàò³ùåâà, ³íø³ — ùî «ë³òîïèñ» ñòâîðåíèé áåç éîãî â³äîìà, àáè çàäîâîëüíèòè éîãî íàóêîâèé ³íòåðåñ, à ïîò³ì íèì â³äðåäàãîâàíèé. Ìîæëèâî, â íüîìó âèêîðèñòîâóâàâñÿ ÿêèéñü äðåâí³é òåêñò, ìîæëèâî — í³. Àðõåîëîãè çíàõîäÿòü ï³äòâåðäæåííÿ ïîæåæ³ â ì³ñò³ â ê³íö³ Õ ñòîë³òòÿ, àëå ç ÷èì âîíà ïîâ'ÿçàíà ³ íàñê³ëüêè òî÷íî «ë³òîïèñ» ïåðåäຠïî䳿, òàê ³ çàëèøàºòüñÿ íåâ³äîìèì. «Ïîíîñíà» ïðèìîâêà ïðî òå, ùî íîâãîðîäö³â «Ïóòÿòà õðåñòèâ ìå÷åì, à Äîáðèíÿ âîãíåì» — ºäèíå ³ äîñèòü õèòêå ñâ³äîöòâî, ùî â Íîâãîðîä³ â ïîðó õðåùåííÿ ñòàâñÿ ÿêèéñü êîíôë³êò. Êîíôë³êò íàñò³ëüêè ëîêàëüíèé, ùî â³í ñòîë³òòÿìè çàëèøàâñÿ ïðåäìåòîì ëèøå óñíîãî ïåðåäàííÿ. Òàì, äå õðåùåííþ ä³éñíî îïèðàëèñÿ, ÿê â Ðîñòîâ³ àáî â Ìóðîì³, Âîëîäèìèð â³äêëàäàâ éîãî äî êðàùèõ ÷àñ³â, à íå ïîñèëàâ äðóæèííèê³â øòóðìóâàòè íåïîê³ðí³ ì³ñòà. Ñë³ä ïàì'ÿòàòè ùå ³ òå, ùî õðèñòèÿíñòâî äî 988 ðîêó âæå íå áóëî ÷óæèì äëÿ Ðóñ³. Õðèñòèÿí áóëî íåìàëî â êíÿæ³é äðóæèí³, ñåðåä êóïåöòâà. Íà Ðóñ³ ä³ÿëè õðèñòèÿíñüê³ ì³ñ³¿, ³ñíóâàëè õðàìè. Äåê³ëüêà êíÿç³â ç ê³íöÿ VIII ïî X ñòîë³òòÿ ïðèéìàëè õðåùåííÿ. Çì³íà â³ðè Âîëîäèìèðîì áóëà â äîñòàòí³é ì³ð³ ï³äãîòîâëåíà ³ íå ñòàëà øîêîì äëÿ éîãî ï³ääàíèõ. Æèòåë³ ì³ñò íå ìîãëè íå çàìèñëþâàòèñÿ ïðî ðåë³ã³éí³ ïèòàííÿ, íå ìîãëè çàëèøàòèñÿ ñë³ïèìè ïðèá³÷íèêàìè ÿçè÷íèöòâà, êîëè âîíî âòðàòèëî ï³äòðèìêó âëàäè.

̳ô 2: Ðóñü áóëà îõðåùåíà Çàõ³äíîþ, à íå Ñõ³äíîþ Öåðêâîþ Ïðî õðåùåííÿ Ðóñ³ ç ³çàíò³¿, â³ä «ãðåê³â», íåäâîçíà÷íî ³ äåòàëüíî ïîâ³äîìëÿþòü íå ëèøå íàø³ äæåðåëà — âñ³ îäíîãîëîñíî, — àëå ³ ñó÷àñíèêè ïîä³é. Öå ³ àðàáñüêèé õðèñòèÿíñüêèé ³ñòîðèê ßõ'ÿ Àíòèîõ³éñüêèé, ³ — ùî îñîáëèâî

Âèòîêè Õðèñòèÿíñòâà âàæëèâå — í³ìåöüêèé õðîí³ñò Ò³òìàð. Çâè÷àéíî, öå íå îçíà÷àº, ùî Çàõ³äíà öåðêâà íå âåëà ïðîïîâ³ä³ íà Ðóñ³, àáî ùî â ÿê³ñü ïåð³îäè öÿ ïðîïîâ³äü íå áóëà íàâ³òü àêòèâí³øîþ, í³æ ó â³çàíò³éö³â. Êíÿãèíÿ Îëüãà, ÿêà ïåðøîþ ñåðåä Ðþð³êîâè÷³â ïðèéíÿëà õðåùåííÿ, — â Êîíñòàíòèíîïîë³! — ï³ñëÿ îõîëîäæóâàííÿ ñòîñóíê³â ç ³çàíò³ºþ çâåðòàëàñÿ çà ºïèñêîïîì äî í³ìåöüêîãî êîðîëÿ Îòòîíà. Âò³ì, öåé ºïèñêîï íà Ðóñ³ íå çàòðèìàâñÿ. ϳçí³øå, ïðè ßðîïîëêó ³ Âîëîäèìèð³, â Êèºâ³ ïðàöþâàëè ì³ñ³îíåðè, éìîâ³ðíî ³òàë³éñüê³. Ïðîòå âîíè íå äîñÿãëè óñï³õó, ùî â³äáèëîñÿ ³ â ë³òîïèñí³é ðîçïîâ³ä³ ïðî «âèá³ð â³ðè». Ïðèéíÿòòÿ õðåùåííÿ â³ä Ñõ³äíî¿ Öåðêâè äîçâîëÿëî ðóñàì ñëóõàòè ñëîâî â³ðè â õðàì³ ñëîâ'ÿíñüêîþ ìîâîþ — âàæëèâà îáñòàâèíà â òó ïîðó, êîëè ëàòèíñüêå äóõ³âíèöòâî âèíèùóâàëî ñëîâ'ÿíñüêó ïèñåìí³ñòü â ×åõ³¿, ÿêà ï³äêîðÿëàñÿ Çàõîäó.

̳ô 3: Ïðè Õðåùåíí³ Ðóñ³ çàãèíóëà âèñîêà ÿçè÷íèöüêà êóëüòóðà, çíèêëà äîõðèñòèÿíñüêà ïèñåìí³ñòü Êóëüòóðó ÿçè÷íèöüêî¿ Ðóñ³ íå âàðòî í³ ïðèíèæóâàòè, í³ ðîìàíòèçóâàòè. Âîíà áóëà íå «âèùà» ³ íå «íèæ÷à», í³æ äîõðèñòèÿíñüêà êóëüòóðà ãåðìàíö³â, êåëüò³â àáî áàëò³â, — ïðàâäà, íàâðÿä ÷è íàø³ öèâ³ë³çîâàí³ ñó÷àñíèêè âèçíàëè á áóäü-ÿêó ç íèõ âèñîêîþ, ïîãëÿíóâøè íà íå¿ çáëèçüêà. Âäàâàòèñÿ äî ðîìàíòè÷íèõ ìàðåíü çàâæäè êðàùå íà â³äñòàí³... Çàðàç, êîëè ³ñòîð³ºþ çàéìàþòüñÿ ãåîìåòðè ³ ã³äðàâë³êè, ô³ëîñîôè ³ ñàòèðèêè, â îáëàñò³ äðåâí³õ êóëüòóð çðîáëåíî íåìàëî «â³äêðèòò³â äèâ-

17

¹ 2 (58) 2014 ìåíà» ïîâ'ÿçóº ¿õ ïîÿâó ç õðèñòèÿíñüêîþ ïðîïîâ³ääþ — «ïèñüìåíà» ç'ÿâèëèñÿ â Êðèìó, â ñåðåäîâèù³ «ðîìåéñüêèõ ðóñ³â»-õðèñòèàí, ÿê³ æèëè òóò äîâãèé ÷àñ. Íåáàãàòî íå÷èòàíèõ «ðóíîîáðàçíèõ» íàïèñ³â, âèÿâëåíèõ àðõåîëîãàìè, âñ³ â³äíîñÿòüñÿ äî Õ-Õ² ñòîë³òü. ×è ïèñàí³ âîíè òèìè ñàìèìè «ðóñüêèìè ïèñüìåíàìè», îäíà öå ñèñòåìà ÷è äåê³ëüêà ëîêàëüíèõ — íåâ³äîìî. Çíà÷íà ÷àñòèíà ó÷åíèõ âçàãàë³ ñóìí³âàºòüñÿ, ùî éäåòüñÿ ïðî ÿêåñü îñîáëèâå ïèñüìî, áà÷èâøè â öèõ — ïîâòîðþ — ä³éñíî îäèíè÷íèõ ïàì'ÿòíèêàõ òàéíîïèñ àáî ìàã³÷í³ çíà÷êè. Òåìà ö³êàâà, àëå äî «çàãèáåë³ ÿçè÷íèöüêî¿ êóëüòóðè» â³äíîøåííÿ, ñõîæå, íå ìàº. Æîäíà êóëüòóðà íå ìîæå çàãèíóòè íàñò³ëüêè áåçñë³äíî, àáè ñó÷àñí³é íàóö³ íå óäàâàëîñÿ âèÿâèòè àí³íàéìåíøèõ ¿¿ ñë³ä³â. À ðåàëüíà êóëüòóðà ÿçè÷íèöüêî¿ Ðóñ³ íå çàãèíóëà, áàãàòî â ÷îìó äîâãî çàëèøàëàñÿ íåçì³ííîþ — ³ áóëà óñïàäêîâàíà, ïåðåðîáëåíà, âêëþ÷åíà â ñåáå Ðóññþ õðèñòèÿíñüêîþ.

íèõ» — àëå öå âæå îêðåìà ³ âåëüìè ñóìíà òåìà. Íàóö³ äîñòàòíüî â³äîìî ïðî êóëüòóðó ³ ïîáóò äðåâí³õ ñëîâ'ÿí, ³ âñ³õ çàö³êàâëåíèõ ìîæíà â³ä³ñëàòè äî ðîá³ò ôàõ³âö³â-àðõåîëîã³â. Ùî ñòîñóºòüñÿ ïèñåìíîñò³, òî â ñóïåðå÷êàõ äî õðèïîòè äîâêîëà «äîêèðèëè÷íîãî ïèñüìà» ïðèñóòíº äåÿêå íåðîçóì³ííÿ. Ò³, õòî ñïðèéìຠïèñåìí³ñòü ÿê «ïðåäìåò íàö³îíàëüíî¿ ãîðäîñò³» ³ ââàæàº, ùî âîíà «ìàëà áóòè», ïðîñòî íå ðîçóì³þòü, ÷îìó ç'ÿâëÿºòüñÿ öÿ ä³éñíî õàðàêòåðíà îçíàêà öèâ³ë³çàö³¿. À ç'ÿâëÿºòüñÿ âîíà ïî îäí³é ç äâîõ ïðè÷èí. Àáî ç âèíèêíåííÿì áþðîêðàò³¿ ³ ãðîøîâèõ ñòîñóíê³â, êîëè ëþäè ïåðåñòàþòü â³ðèòè îäèí îäíîìó «íà ñëîâî», à ïðàâèòåë³ õî÷óòü óâ³÷íèòè ñâî¿ ä³ÿííÿ, àáî æ ï³ä êóëüòóðíîþ 䳺þ ççîâí³. Íàïðèêëàä, ç ïîÿâîþ ðåë³ã³éíèõ ó÷åíü, äëÿ ÿêèõ ñâÿùåííèì º ïèñàíå ñëîâî, Ïèñàííÿ. Ó ³íäó¿çì³, íàïðèêëàä, ñâÿùåííèì º ñëîâî óñíå — ³ íàâ³òü çà íàÿâíîñò³ ïèñüìà ñâÿùåíí³ òåêñòè íå çàïèñóâàëèñÿ äî äóæå ï³çíüîãî ÷àñó. Àëå íàø³ âèãàäíèêè ðåë³ã³¿ «âåäè÷íî¿ ðåë³ã³¿ ñëîâ'ÿí» ÷îìóñü ââàæàþòü, ùî âîíà ìຠáóòè «ïèñüìåíí³øå» ³íäîàð³éñüêî¿. Ó ðåàëüíîñò³ ó ñëîâ'ÿí, ÿê ³ ó áàãàòüîõ íàðîä³â, áóëî ìàëüîâàíå «ïðîòîïèñüìî», «ðèñè ³ ðåçè» — ñèìâîë³÷í³, êàëåíäàðí³ ³ ðàõóíêîâ³ çíàêè. Âîíè íå «çàãèíóëè», à áëàãîïîëó÷íî äîæèëè â íàðîäí³é ñåëÿíñüê³é êóëüòóð³ äî Íîâîãî ÷àñó, êîëè âèêîðèñòîâóâàëèñÿ íà ðàõóíêîâèõ áèðêàõ, ïðè ñòâîðåíí³ ð³çüáëåíèõ êàëåíäàð³â, ³íêîëè çàì³ñòü ï³äïèñ³â. Ðÿä ó÷åíèõ íàâîäèòü ñâ³ä÷åííÿ íà êîðèñòü òîãî, ùî ó ñõ³äíèõ ñëîâ'ÿí ç IX ñòîë³òòÿ ³ñíóâàëà íåêèðèë³÷íà ïèñåìí³ñòü, ùî íàãàäóâàëà í³ìåöüê³ ðóíè. Ïðîòå âñÿ íåâåëèêà ê³ëüê³ñòü ñâ³ä÷åííÿ ïðî ö³ «ðîñ³éñüê³ ïèñü-

êèõ êíÿæèõ äâîðàõ. Ëèøå íà ïî÷àòêó XII ñòîë³òòÿ õðèñòèÿíñòâî îñòàòî÷íî çàòâåðäèëîñÿ â Ðîñòîâ³, à â çåìë³ âÿòè÷³â íà Îê³ â ò³ æ ÷àñè çàãèíóâ â³ä ðóê ÿçè÷íèê³â ïðåïîäîáíèé Êóêøà, ÿêèé ïðîïîâ³äóâàâ òàì. Íà ñåë³ ïðîäîâæóâàëè õîâàòè ïîìåðëèõ â êóðãàíàõ, ñïðàâëÿòè ÿçè÷íèöüê³ ñâÿòà. Ïîäåêóäè âñå ùå ñòîÿëè êàïèùà ç ³äîëàìè, ³ ¿ì ïðèíîñèëè æåðòâè. Íàâ³òü ó ì³ñòàõ õðèñòèÿíñüêà êóëüòóðà ³ îñâ³òà íå çàâæäè ³ íå ó âñüîìó â³äðàçó ïðîáèâàëè ñîá³ äîðîãó. Îñòàòî÷íà ïåðåìîãà õðèñòèÿíñòâà ñòàëàñÿ â XIII–XIV ñòîë³òòÿõ, êîëè õðèñòèÿíñüêà â³ðà ñòàëà êîíñîë³äóþ÷îþ ³ íàäèõàþ÷îþ îñíîâîþ íàðîäó â éîãî ïðîòèñòîÿíí³ îðäèíñüêîìó ãíîáëåííÿ.

̳ô 5: Êíÿçü Âîëîäèìèð, ÿêèé õðåñòèâ Ðóñü, áóâ âåëèêèì ðîçïóñíèêîì Õðèñòèÿíñòâî ó÷èòü, ùî ìîæëèâå ïîêàÿííÿ â ãð³õàõ ³ ¿õ ïðîùåííÿ ïî ìèëîñò³ Áîæ³é. Íå âñ³ì öå â³äîìî, éìîâ³ðíî, àëå ñåðåäíüîâ³÷íèì òâîðöÿì ë³òîïèñ³â ³ æèò³é êíÿçÿ Âîëîäèìèðà â³äîìî áóëî. ¯ì, ìàáóòü, âàæêî áóëî óÿâèòè, ùî æîíîëþáñòâî êíÿçÿ â ÿçè÷íèöüêîìó éîãî æèòò³, ç ÿêèì â³í áîðîâñÿ ï³ñëÿ ïðèéíÿòòÿ Õðèñòà, ÿêå ïðàãíóâ âèêóïàòè ïîêàÿííÿì ³ ìèëîñåðäÿì äî áëèæí³õ, ñòàíå äëÿ êîãîñü àðãóìåíòîì ïðîòè éîãî ñâÿòîñò³. Õðèñòèÿíè ââàæàþòü, ùî ñâÿò³ íå áåçãð³øí³, à òàê³, ùî ïåðåìîãëè ãð³õ. À ïðî òå, ÿê Âîëîäèìèð äîëàâ ñåáå çàâäÿêè íîâ³é â³ð³, ïèøóòü íå ëèøå ðóñüê³ ë³òîïèñö³, ³ êîëèøíº ìàëî ì³ñöå — àëå ³ äóøåâíà çì³íà êíÿçÿ íå º áëàãî÷åñòèâîþ âèãàäêîþ.

̳ô 6: Êîëè Ðóñü õðåñòèëàñÿ, ¿¿ ïðàâèòåëü ïåðåñòàâ ñòðà÷óâàòè ðîçá³éíèê³â, áîÿ÷èñü ãð³õà. ³ä öüîãî êðèì³íàë ðîçöâ³â ïî âñ³é êðà¿í³ ̳ô 4: Õî÷à Ðóñü ³ õðåñòèëè, àëå ÿçè÷íèöòâî ïðîäîâæóâàëî ïàíóâàòè ßê ÿ âæå ãîâîðèâ, ãîðîäÿíè, ÿê³ íàâ³òü õðåñòèëèñÿ â 988–989 ðîêàõ, íàâðÿä ÷è óñâ³äîìëþâàëè, íàñê³ëüêè íîâà â³ðà ïîêëèêàíà ïåðåáóäóâàòè âñå æèòòÿ Ðóñ³, âåñü óñòð³é æèòòÿ. Òèì á³ëüøå ÷óæå áóëî öå óÿâëåííÿ äëÿ âåëè÷åçíî¿ ñ³ëüñüêî¿ ìàñè, ÿêà ñêëàäàëà á³ëüø³ñòü íàñåëåííÿ. Îòæå ÿçè÷íèöòâî ä³éñíî æèëî ùå âïðîäîâæ ñòîë³òü, ³ çáåðåãëèñÿ äåñÿòêè òâîð³â, â ÿêèõ äóõîâí³ îñîáè áàòîæàòü «äâîºâ³ð³â». Áóâàëè ³ ïðÿì³ ç³òêíåííÿ. Íå ó ìîìåíò, à ÷åðåç áàãàòî ðîê³â ï³ñëÿ Õðåùåííÿ Ðóñ³ Âîëîäèìèðîì ÿçè÷íèöüê³ âîëõâè ï³äí³ìàëè ñìóòó â ð³çíèõ ì³ñöåâîñòÿõ. Ç ³íøîãî áîêó, ùå â XI ñòîë³òò³ âîíè ïðèâ³ëüíî â³ä÷óâàëè ñåáå ïðè äåÿ-

Êîëè Ðóñü õðåñòèëàñÿ, ¿¿ ïðàâèòåëü ïåðåñòàâ ñòðà÷óâàòè ðîçá³éíèê³â, áîÿ÷èñü ãð³õà. ³ä öüîãî êðèì³íàë ðîçöâ³â ïî âñ³é êðà¿í³. ×è ïðàâäà öå? Âîëîäèìèð â÷èâñÿ õðèñòèÿíñòâó ðàçîì ç³ ñâî¿ì íàðîäîì. ³í æèâî ðåàãóâàâ íà ïðî÷èòàí³ éîìó ðÿäêè Ïèñàííÿ, ³ ÷àñòî íå â³äðàçó ðîçóì³â, â ÷îìó éîãî ñïðàâæí³é îáîâ’ÿçîê. Ó Ñâÿùåííîìó Ïèñàíí³ ñêàçàíî: «Íå óáèé». Êè¿âñüêèé ïðàâèòåëü âèð³øèâ ïîâí³ñòþ â³äìîâèòèñÿ â³ä ñòðàò, à ó â³äïîâ³äü íà ïèòàííÿ äóõ³âíèöòâà, ÷îìó â³í òàê ÷èíèòü, ñê àçàâ: «Áîþñÿ ãð³õà!» Àëå «ðîçêâ³ò êðèì³íàëó» áóâ ÿâíî íåäîâãèì — âæå äóæå ñêîðî õðèñòèÿíñüê³ ºïèñêîïè ïîÿñíèëè êíÿçåâ³, äëÿ ÷îãî äàíà éîìó âëàäà, ùî «íåäàðåìíî â³í íîñèòü ìå÷» ³ ùî «äîçâîëåíî éîìó êàçíèòè ðîçá³éíèêà, àëå ç âèïðîáóâàííÿì», òîáòî ðîçñë³äóâàííÿì ñïðàâè. ² Âîëîäèìèð âïîðàâñÿ ç ðîçáîÿìè.

18

¹ 2 (58) 2014

̳ô 7: Õðåùåííÿ Ðóñ³ íàçàâæäè ïîñâàðèëî ¿¿ ç êî÷îâèìè íàðîäàìè Âàæêî çðîçóì³òè, çâ³äêè âçÿâñÿ òàêèé âèñíîâîê. Ñòîñóíêè Ðóñ³ ç êî÷³âíèêàìè âçàãàë³ â³ä ðåë³ã³éíîãî âèáîðó ìàëî çàëåæàëè. Âïðîäîâæ ñòîë³òü ñõ³äíà ã³ëêà ñëîâ'ÿí ñêëàäíî âçàºìîä³ÿëà ç êî÷îâèì ñâ³òîì — òî ï³ääàþ÷èñü, òî ³äó÷è ó íàñòóï, òî îá'ºäíóþ÷èñü ïðîòè ÿêèõîñü âîðîã³â, òî â³äáèâàþ÷èñü â³ä íàá³ã³â. Ç ÷àñ³â âòîðãíåííÿ äî ªâðîïè ãóí³â â IV ñòîë³òò³ ³ äî ïî÷àòêó ñêëàäàííÿ Ðóñ³ ñõ³äí³ ñëîâ'ÿíè ÷àñòî îïèíÿëèñÿ â çàëåæíîñò³ â³ä çãóðòîâàí³øèõ ³ àãðåñèâí³øèõ êî÷îâèõ äåðæàâ. Öåé «ñèìá³îç» ì³ã áóòè ³ ïðèìóñîâèì, ³ äîáðîâ³ëüíèì. ³í çàëèøèâ ïåâí³ ñë³äè â ³ñòî𳿠³ êóëüòóð³ ñëîâ'ÿíñüêèõ íàðîä³â. Ó IX ñòîë³òò³ ç'ÿâëÿºòüñÿ äåðæàâà Ðóñü, ³ ï³äëåãë³ ¿é ñëîâ'ÿíñüê³ ïëåìåíà áîðþòüñÿ çà ñâîþ ºäí³ñòü ³ íåçàëåæí³ñòü ç ñèëüíîþ äåðæàâîþ ºâðîïåéñüêèõ ñòåï³â — Õàçàðñüêèì êàãàíàòîì. Ç ³íøèõ êî÷îâèõ ñóñ³ä³â Ðóñ³ â äåÿêèõ éøëî ñòàíîâëåííÿ ñâ äåðæàâè, ³íø³ çáåð³ãàëè ïëåì³ííèé óñòð³é. Ðóñü òî âñòóïàëà ç íèìè â ñîþçè, òî çàõèùàëà ñâî¿ ðóáåæ³ â³ä ¿õ ïîñÿãàíü. Ó IX-X ñòîë³òòÿõ íå ðàç âîþâàëè ç ïðèàçîâñüêèìè «÷îðíèìè» áîëãàðàìè. Áëèçüêî 895 ðîêó ÷åðåç òåðèòîð³þ Ðóñ³ íà çàõ³ä ïðîðâàëèñÿ ç áîÿìè óãîðö³. Ïðèáëèçíî â öåé æå ÷àñ ç'ÿâèëèñÿ á³ëÿ êîðäîí³â Ðóñ³ ïå÷åí³ãè, ÿê³ ïðîãíàëè óãîðö³â. ³äîìî, ùî ¿õ íå ðàç íàâîäèëà íà ðóñüê³ ðóáåæ³ â ñâî¿õ ïîë³òè÷íèõ ³íòåðåñàõ, íà æàëü, õðèñòèÿíñüêà ³çàíò³ÿ. Íàéá³ëüøèé ç òàêèõ íàá³ã³â ñòàâñÿ â 968 ðîö³, êîëè ïå÷åí³ãè îáñòóïèëè Êè¿â, ³ êíÿçåâ³-ÿçè÷íèêîâ³ Ñâÿòîñëàâó äîâåëîñÿ çàëèøèòè ñâî¿ çàâîþâàííÿ â äàëåêèõ êðàÿõ, àáè ïîâåðíóòèñÿ äîäîìó ³ â³ä³ãíàòè ¿õ. Ïðîòå ï³ñëÿ öüîãî Ðóñü óêëàëà ç ïå÷åí³ãàìè ñîþç — ³ â 969-971 ðîö³ âîíè âîþâàëè ç áîëãàðàìè ³ â³çàíò³éöÿìè íà ñòîðîí³ Ñâÿòîñëàâà. À â 972 ðîö³ íà äí³ïðîâñüêèõ ïîðîãàõ óáèëè êíÿçÿ, ÿêèé ïîâåðòàâñÿ äî Êèºâà. Âîëîäèìèðó äîâåëîñÿ â³äáèâàòè ïå÷åí³çüê³ íàá³ãè â³äðàçó ï³ñëÿ çàõâàòó âëàäè, ùå â ÿçè÷íèöüêó ïîðó. Öå áóëà íàéçàòÿæí³øà â³éíà âñüîãî éîãî ïðàâë³ííÿ. Ïðèéíÿòòÿ õðèñòèÿíñòâà, íàâïàêè, ïðèíåñëî òóò ïåðåäèõ — â 1008 ðîö³ çà ïîñåðåäíèöòâà í³ìåöüêîãî õðèñòèÿíñüêîãî ì³ñ³îíåðà Áðóíî Êâåðôóðòñüêîãî ç ÷àñòèíîþ ïå÷åí³ã³â áóâ çàêëþ÷åíèé ìèð. ³í ä³ÿâ äî 1013 ðîêó, êîëè ïå÷åí³ã³â íàâ³â íà Ðóñü õðèñòèÿíñüêèé æå ïðàâèòåëü — ïîëüñüêèé êîðîëü Áîëåñëàâ..., ÿêèé íà òîé ÷àñ çíàõîäèâñÿ ç íåþ â ñîþç³. À îñü ç ïëåìåíàìè ãóç³â àáî òîðê³â ³ Ñâÿòîñëàâ, ³ Âîëîäèìèð ï³äòðèìóâàëè ëèøå ñîþç — âîíè æèëè äàë³ â³ä êîðäîí³â Ðóñ³ ³ ìàëè ç íåþ ñï³ëüíèõ âîðîã³â. Îòæå õðåùåííÿ íà ñòîñóíêè ç êî÷³âíèêàìè í³ÿê ïðèíöèïîâî íå âïëèíóëî. ßçè÷íèöüê³ â îñíîâí³é ìàñ³ òþðêñüê³ ïëåìåíà ïå÷åí³ã³â ³ òîðê³â, â³äîì³ ÿê «÷îðí³ êëîáóêè», ïåðåéøëè íà ñëóæáó Ðóñ³ â XII ñòîë³òò³ ³ ñëóæèëè â îñíîâíîìó â³ääàíî. Ïîëîâö³, ÿê³ îñåëèëèñÿ íà òîé ÷àñ íà ðóñüêèõ ðóáåæàõ, òî âîþâàëè, òî ìèðèëèñÿ, òî çì³øóâàëèñÿ ç ðóñàìè — ³ ðåë³ã³ÿ òóò ïåðåøêîäæàëà ìàëî. Ïîëîâö³ äîñèòü ëåãêî (³íøà ñïðàâà, íàñê³ëüêè ùèðî) ïðèéìàëè õðèñòèÿíñòâî, ³ äî 1223 ðîêó äâîº ñèëüíèõ õàí³â ºâðîïåéñüêîãî Ñòåïó áóëè õðèñòèÿíàìè. Âñ³ â³äîì³ íàì äèíàñòè÷í³ øëþáè ì³æ Ðóññþ ³ Ñòåïîì (ÿê ïîëîâåöüêèì, òàê ³ îðäèíñüêèì) áóëè çàêëþ÷åí³ â õðèñòèÿíñüêó åïîõó. Òå, ùî â Ìîíãîëüñüê³é ³ìïå𳿠³ â Çîëîò³é Îðä³ õðèñòèÿíñòâî (ïðàâäà, íå ïðàâîñëàâíå, à íåñòîðèàíñüêå) ìîãëî ñòàòè äåðæàâíîþ ðåë³ã³ºþ, — â³äîìèé ôàêò. Îòæå çîâñ³ì íå ðåë³ã³éíèìè ïðè÷èíàìè îáóìîâëåí³ êîíôë³êòè Ðóñ³ ç êî÷îâèìè íàðîäàìè, õî÷à, áóäü ïðîïîâ³äü õðèñòèÿíñòâà ç Ðóñ³ óñï³øí³øîþ, öå ñïðèÿëî á íàáàãàòî á³ëüøîìó ¿õ çáëèæåííþ. Ñåðã³é ÀËÅÊѪªÂ (foma.ru)

ßê ïîëþáèâ Ìåíå Îòåöü, ³ ß ïîëþáèâ âàñ; ïðåáóäüòå â ëþáîâ³ Ìî¿é. ßêùî çàïîâ³ä³ Ìî¿ äîòðèìàºòå, ïðåáóäåòå â ëþáîâ³ Ìî¿é, ÿê ³ ß äîòðèìàâ çàïîâ³ä³ Îòöÿ Ìîãî ³ ïåðåáóâàþ â Éîãî ëþáîâ³. Öå ñêàçàâ ß âàì, íåõàé æå ðàä³ñòü Ìîÿ ó âàñ ïðåáóäå ³ ðàä³ñòü âàøà áóäå äîñêîíàëà. Öå º çàïîâ³äü Ìîÿ, ëþá³òü æå îäèí îäíîãî, ÿê ß ïîëþáèâ âàñ. Íåìຠá³ëüøå ò³º¿ ëþáîâ³, í³æ ÿêùî õòî äóøó ñâîþ ïîêëàäå çà äðóãè ñâîÿ. ªâàíãå볺 â³ä ²îàííà Ïàðèæ. ʳíåöü 1935 ðîêó. Åïîõà âåëèêèõ ïîâ³òðÿíèõ ðåéä³â. 150 òèñÿ÷ ôðàíê³â ÷åêàþòü ëüîò÷èêà, ÿêèé äî íîâîð³÷íî¿ ï³âíî÷³ çðîáèòü ïåðåë³ò äî Ñàéãîíó ìåíøå, í³æ çà 87 ãîäèí. Ñåðåä ñì³ëèâö³â, ÿê³ áàæàþòü äî Â’ºòíàìó, 35-ð³÷íèé ñï³âðîá³òíèê «Åð Ôðàíñ» ç îñîáëèâèõ äîðó÷åíü, ïèñüìåííèê ³ æóðíàë³ñò, Àíòóàí äå Ñåíò-Åêçþïåð³. Ïðåì³ÿ íàäèõຠéîãî íå ìåíøå, í³æ ïåðñïåêòèâà ñàìîãî ðåêîðäó: õî÷ íà äåÿêèé ÷àñ âîíà ìîæå ïîçáàâèòè ìàòåð³àëüíèõ òðóäíîù³â ³ äàñòü ìîæëèâ³ñòü ï³òè â ë³òåðàòóðó. Àëå âíóòð³øíº â³ä÷óòòÿ ï³äêàçóº, ùî ïîë³ò áóäå íåçâè÷àéíèì. Àíòóàí çáèðຠâñ³ ñâî¿ ãîíîðàðè çà ðåïîðòàæ³ ç ÑÐÑÐ, çà ëåêö³¿, çà êíèãè ³ çà äîïîìîãîþ äðóç³â êóïóº íîâåíüêèé øâèäêîõ³äíèé ë³òàê ô³ðìè «Êîäðîí» ç äâèãóíîì «Ðåíî» â 240 ê³íñüêèõ ñèë. Çàì³ñòü âàæêî¿ ðàä³îàïàðàòóðè â³í áåðå ìåõàí³êà, ìîñüº Ïðåâî, ³ 29 ãðóäíÿ âèë³òຠç ëå Áóðæå. «Ï³ñëÿ 4 ãîäèí 15 õâèëèí ïîëüîòó ÿ ïîäóìàâ, ùî âæå ïåðåñ³ê ͳë. ², îòæå, íå ì³ã ïðîäîâæóâàòè ïîë³ò ïî ïðÿì³é, îñê³ëüêè ðèçèêíóâ íàòðàïèòè íà ñõèëè ã³ð Ñèíàéñüêèõ. ß âèð³øèâ ïîâåðíóòè íà ï³âí³÷ ³ ñïóñòèòèñÿ íèæ÷å õìàð, àáè â ë³âå ñêëî ìåí³ óäàðèëè âîãí³ ì³ñòà, ÿê³, ÿê ÿ ââàæàâ, çàëèøèëèñÿ ïîçàäó. ϳä ÷àñ öüîãî ìàíåâðó, íà âèñîò³ 300 ìåòð³â ÿ ³ âð³çàâñÿ â ´ðóíò. Ïðèáëèçíî ø³ñòü ñåêóíä ìåíå ç æàõëèâîþ ñèëîþ áåçïåðåðâíî òðÿñëî. ß äóìàâ íàä òèì, ÿê òëóìà÷èòè öå ÿâèùå, êîëè â³ä÷óâ çàâåðøàëüíèé ñòðóñ ³ ïîáà÷èâ, ùî ïðàâå êðèëî ðîçëåò³ëîñÿ íà øìàòêè». Ïîáîþþ÷èñü ïîæåæ³, âîíè ç Ïðåâî âèñêî÷èëè ³ ÷åðåç äåÿêèé ÷àñ ïåðåêîíàëèñÿ, ùî âð³çàëèñÿ â ïóñòåëþ, ì³ñöå ðîçòàøóâàííÿ â

ÿê³é âîíè ìîãëè âèçíà÷èòè ëèøå ïðèáëèçíî, ç ð³çíèöåþ â òðèñòà ê³ëîìåòð³â. Âñ³ çàïàñè, îêð³ì áàíêè ç êàâîþ, áóëè çíèùåí³. Âîäè íå áóëî. Çâ’ÿçêó òåæ… Òàê áóâ ïîêëàäåíèé ïî÷àòîê îäíîìó ç íàéñâ³òë³øèõ òâîð³â äâàäöÿòîãî ñòîë³òòÿ – ã³ìíó õðèñòèÿíñüêî¿ Ëþáîâ³ ï³ä íàçâîþ «Ìàëåíüêèé ïðèíö». Îòæå, â ïåðøèé âå÷³ð ÿ çàñíóâ íà ï³ñêó â ïóñòåë³, äå íà òèñÿ÷³ ìèëü äîâêîëà íå áóëî æîäíîãî æèòëà. Ëþäèíà, ÿêà ïîòåðï³ëà êîðàáåëüíó àâàð³þ ³ çàãóáèëàñÿ íà ïëîòó ïîñåðåä îêåàíó, ³ òà áóëà á íå òàêà ñàìîòíÿ. Óÿâ³òü æå ìîº çäèâóâàííÿ, êîëè óäîñâ³òà ìåíå ðîçáóäèâ ÷èéñü òîíåíüêèé ãîëîñîê. ³í ñêàçàâ: – Áóäü ëàñêà. íàìàëþé ìåí³ áàðàí÷èêà!

– Ùî-î-î?..

– Íàìàëþé ìåí³ áàðàí÷èêà. Öå áóâ Ìàëåíüêèé ïðèíö – íåçâè÷àéíå ìàëÿ ³ç çîëîòèì âîëîññÿì, ç ïëàíåòêè, âåëè÷èíîþ òðîõè á³ëüøå éîãî ñàìîãî, ÿêîìó äóæå íå âèñòà÷àëî äðóãà, òîìó ùî â³í ïîñâàðèâñÿ ç³ ñâîºþ êâ³òêîþ. ³í â³äêèíóâ âñ³ âàð³àíòè áàðàí÷èê³â ³ ëèøå êîëè, âòðàòèâøè òåðï³ííÿ, ëüîò÷èê íàìàëþâàâ éîìó ÿùèê, â³í íåñïîä³âàíî âèãóêíóâ: «Îñü òàêîãî ìåí³ ³ òðåáà! ßê òè äóìàºø, áàãàòî â³í ¿ñòü òðàâè?» Ãîòóþ÷èñü äî âåëüìè â³ðîã³äíî¿ ñìåðò³, Åêçþïåð³ âïåðøå ñåðéîçíî çàäóìàâñÿ íàä òèì, ÿêå, ïî ñóò³, åôåìåðíå âñå, íà ùî ìè âèòðà÷àºìî æèòòÿ. Ïîäîðîæóþ÷è ïî ïëàíåòàõ, éîãî ìàëåíüêèé ãåðîé íàòèêàºòüñÿ íà ïåðñîíàæ³â, ÿê³ çëèâàþòüñÿ â îäèí çáèðàëüíèé îáðàç ñàìîãî Àíòóàíà: íà áåçãëóçäîãî, çàðîçóì³ëîãî êîðîëÿ, ÿêèé îáîæíþº ïðàâèòè; íà ï’ÿíèöþ; íà ä³ëêà; íà ÷åñòîëþáöÿ ³ íà ó÷åíîãî, ÿêèé íå áà÷èòü äàë³ çà ñâ³é í³ñ. ² ëèøå

19

¹ 2 (58) 2014 øíóðê³â. ³í ïðèãàäàâ, ùî îòðèìàâ ïîâ³ñòêó äî ñóäó çà ïåðåâèùåííÿ øâèäêîñò³, àëå çàáóâ òóäè ç’ÿâèòèñÿ. Âðàíö³ éîãî âèïóñòèëè, àëå íåïðèºìíå âðàæåííÿ â³ä ñï³ëêóâàííÿ ç âëàñòÿìè çàëèøèëîñÿ íàçàâæäè. Íåçàáàðîì â³í äîìîâëÿºòüñÿ ç îäí³ºþ ç öåíòðàëüíèõ ãàçåò ³ âèðóøຠäî ²ñïàí³¿ â ñàìèé ðîçïàë ãðîìàäÿíñüêî¿ â³éíè.

ë³õòàðíèê, ÿêèé çàéìàºòüñÿ áåçãëóçäîþ ³ äóæå óòîìëèâîþ ïðàöåþ, âèêëèêຠñèìïàò³þ: «Â³í îäèí, ïî-ìîºìó, íå ñì³øíèé, – ãîâîðèòü ïðèíö, – òîìó, ùî â³í äóìຠíå ëèøå ïðî ñåáå». «Ó ïåðøèé äåíü ìè âèòðàòèëè íàø³ äåê³ëüêà êîâòê³â êàâè. Íà çîð³ äðóãîãî – ç³áðàëè íà îáøèâö³ ðîçáèòîãî ë³òàêà òðîõè ðîñè, çì³øàíî¿ ç ôàðáîþ ³ ìàñëîì. Öÿ âîëîãà íå ïðèíåñëà íàì âåëèêîãî ïîëåãøåííÿ. Ó òðåòþ í³÷ ìè ðîçðàõîâóâàëè ç³áðàòè ðîñó ç ðîçêëàäåíîãî íà çåìë³ ïàðàøóòà. Äî íåùàñòÿ, ÷è òî íåâ³äîìèé ñêëàä, ÿêèì áóâ ïðîñî÷åíèé ïàðàøóò, ÷è òî ñîë³, ùî îñ³ëè íà ñò³íêàõ áåíçèíîâîãî áàêà, â ÿêèé ìè âè÷àâèëè âîëîãèé ïàðàøóò, çìóñèëè íàñ ðîçïëàòèòèñÿ ï³âãîäèííîþ æîðñòîêîþ áëþâîòîþ çà äåê³ëüêà êðàïåëü âèïèòî¿ âîäè». Çóïèíÿþ÷èñü êîæí³ äâ³ñò³ ìåòð³â, âñå ùå ìó÷åí³ íóäîòîþ, öüîãî äíÿ âîíè ïðîéøëè 85 ê³ëîìåòð³â, ïîêè íå íàòêðàïèëè íà êàðàâàííó äîðîãó, äå ¿õ ï³ä³áðàëè àðàáè. Öå áóëî 1 ñ³÷íÿ 1936-ãî – ìàáóòü, íàéùàñëèâ³øèé â ¿õ æèòò³ Íîâèé ð³ê. «Âîäà! Âîäà, ó òåáå íåìàº í³ ñìàêó, í³ êîëüîðó, í³ çàïàõó, òåáå íåìîæëèâî îïèñàòè, òîáîþ íàñîëîäæóþòüñÿ, íå â³äàþ÷è, ùî òè òàêå! Íå ìîæíà ñêàçàòè, ùî òè íåîáõ³äíà äëÿ æèòòÿ: òè – ñàìå æèòòÿ!» Çàì³ñòü ïîëåãøåííÿ ìàòåð³àëüíîãî ñòàíó ïåðåë³ò Ïàðèæ – Ñàéãîí ïðèí³ñ Åêçþïåð³ îäí³ áîðãè ³ íåïðèºìíîñò³. Ó «Åð Ôðàíñ» â³í íå ïîâåðíóâñÿ. ѳëü íà ðàíè ïîñèïàëà áóëüâàðíà ïðåñà, ÿêà ïèñàëà, ùî æîäíî¿ êàòàñòðîôè íå áóëî, à Ñåíò-Åêñ ñàì âñå ï³äñòðî¿â, àáè ïðîñëàâèòèñÿ. Ëüîò÷èê çàïèâ. Îäíîãî äíÿ â éîãî äâåð³ ïîäçâîíèëè äâà æàíäàðìè: – Ñåíò-Åêçþïåð³ Àíòóàí?

– ³í ñàìèé.

– Âè ïîâèíí³ ïðîéòè ó â³ää³ëåííÿ. ͳ÷ â³í ïðîâ³â â íàï³âòåìí³é êàìåð³ ç êàðíèìè çëî÷èíöÿìè, áåç êðàâàòêè ³

Íà÷àëüíèêîâ³ õîðó. Ïñàëîì Äàâèäà. (ϳä ÷àñ ñóì’ÿòòÿ): Íà Òåáå, Ãîñïîäè, ñïîä³âàþñÿ, òà íå ïîñîðîìëþñÿ äîâ³êó; ïî ïðàâä³ Òâî¿é ïîçáàâ ìåíå; ïðèõèëè äî ìåíå âóõî Òâîº, ïîñï³øè ïîçáàâèòè ìåíå. Áóäü ìåí³ êàì’ÿíîþ òâåðäèíåþ, áóäèíêîì ïðèòóëêó, àáè âðÿòóâàòè ìåíå, áî Òè êàì’ÿíà ãîðà ìîÿ ³ îãîðîæà ìîÿ; çàðàäè ³ìåí³ Òâîãî âîäè ìåíå ³ óïðàâëÿé ìíîþ. Âèâåäè ìåíå ç ñ³òêè, ÿêó òàºìíî ïîñòàâèëè ìåí³, áî Òè ôîðòåöÿ ìîÿ. Ó Òâîþ ðóêó â³ääàþ äóõ ì³é. Öèìè ñëîâàìè Õðèñòîñ ìîëèâñÿ, âìèðàþ÷è íà Õðåñò³ çà äðóãè Ñâîÿ. Ñëîâîì «Ôîðòåöÿ», ó ôðàíöóçüêîìó ïåðåêëàä³ Á³á볿 – «Öèòàäåëü», Åêçþ-

ïåð³ íàçâàâ ñâîþ íîâó êíèãó, ÿêó ïî÷àâ ïèñàòè íà â³éí³. ³í õîò³â ïîáóäóâàòè Ôîðòåöþ â ëþäñüêîìó ñåðö³. ³í ãîâîðèâ, ùî öå éîãî «ïîñìåðòíèé òâ³ð», «â ïîð³âíÿíí³ ç íèì âñ³ ³íø³ ìî¿ êíèæå÷êè çäàþòüñÿ âñüîãî ëèøå ï³äãîòîâ÷èìè âïðàâàìè». Ñó÷àñíà ë³òåðàòóðà òàêèõ ðå÷åé, ä³éñíî, íå çíàº. Çà æàíðîì âîíà íàãàäóº ïîâ÷àëüí³ êíèãè Ñòàðîãî Çàïîâ³òó, çá³ðêè ìóäðîñò³. Ö³ ïðèò÷³ ñòâîðþâàëèñÿ ñòîë³òòÿìè. Çáåð³ãàþ÷è äóõîâíó òðàäèö³þ öàðÿ Ñîëîìîíà ³ âèñòóïàþ÷è í³áè â³ä éîãî îñîáè, ¿õ àâòîðè çàâæäè ïðàãíóëè ñêàçàòè ñó÷àñíèêàì ùîñü íîâå. «Ïîâ³ëüíèìè êðîêàìè éøîâ ÿ óâå÷åð³ ñåðåä ëþäåé ìîãî íàðîäó, âêðèâàþ÷è ¿õ ñâîºþ ìîâ÷àçíîþ ëþáîâ’þ. ß òðèâîæèâñÿ ëèøå çà òèõ, êîãî òîìèâ áåçïë³äíèé âîãîíü, à çíà÷èòü, ³ òóãà. ²

çðîçóì³â: âîíè âèë³êóþòüñÿ, ÿêùî ÿ ïîäàðóþ ¿ì òå, ùî çìóñèòü ¿õ âèáèðàòè, æåðòâóâàòè ñîáîþ ³ çàáóâàòè ïðî âåñü Âñåñâ³ò. Óëþáëåíà êâ³òêà – öå, ïåðø çà âñå, â³äìîâà â³ä âñ³õ ³íøèõ êâ³ò³â. ²íàêøå âîíà íå çäàñòüñÿ íàéïðåêðàñí³øîþ. Òå æ ñàìå ³ ç³ ñïðàâîþ, íà ÿêó âèòðà÷àºø æèòòÿ. ß íå ëþáëþ ëþäåé ³ç çìåðòâ³ëèì ñåðöåì. Òîé, õòî íå âèòðà÷ຠñåáå, ñòຠïîðîæí³ì ì³ñöåì…» («Öèòàäåëü») Íüþ-Éîðê, ñ³÷åíü 1938-ãî. Ïàðîïëàâ «²ëü äå Ôðàíñ» âèâàíòàæóº íà ï³ðñ âåëè÷åçíèé ÿùèê ç ë³òàêîì ô³ðìè «Êîäðîí». Âàíòàæ ïðèéìàþòü äâîº ëþäåé, ÿê³ ïðèïëèâëè òèì æå ðåéñîì: ìåõàí³ê Ïðåâî ³ ï³ëîò Åêçþïåð³. ¯õ ìåòà: âñòàíîâèòè àâ³àçâ’ÿçîê ç Âîãíåííîþ Çåìëåþ. Íà àåðîäðîì³ Ãâàòåìàëè ¿ì ïîìèëêîâî çàëèâàþòü ïîâíèé áàê. Äëÿ ìàëåíüêî¿ çë³òíî¿ ñìóãè ë³òàê ñòຠäóæå âàæêèì. Æàí Ïðåâî â³äáóâñÿ ïåðåëîìîì íîãè. Ó Àíòóàíà ñòðóñ ìîçêó, çëàìàíà ùåëåïà, êëþ÷èöÿ, â äåê³ëüêîõ ì³ñöÿõ ïðîëàìàíèé ÷åðåï, ³ éîìó çàãðîæóº çàðàæåííÿ êðîâ³. Ñëîâîì, éîãî ïîâåðíåííÿ äî æèòòÿ ë³êàð³ äðóæíî îãîëîñèëè äèâîì. Ñàì Ñåíò-Åêñ ðàä³â êàòàñòðîô³ ÿê äèòèíà: ó í³é ðîçáèëàñÿ éîãî òóãà. ³í ñåðéîçíî áåðåòüñÿ çà ïåðî, ÿêå íå ñêëàäå âæå äî ê³íöÿ æèòòÿ. ³äðàçó æ ï³ñëÿ Ìþíõåíñüêèõ óãîä, ó âåðåñí³ 38-ãî â³í ïèøå öèêë ñòàòåé ï³ä çàãàëüíîþ íàçâîþ «Â³éíà ÷è ìèð». Îäíà ç íèõ, ï³ä íàçâîþ «Ñåíñ æèòòÿ», òóò æå ïåðåðîñòຠâ êíèãó «Çåìëÿ ëþäåé». «ß ç ãàðÿ÷èì çàõîïëåííÿì ïðàöþâàâ íàä íåþ, àáè ñêàçàòè ìîºìó ïîêîë³ííþ: âè – ìåøêàíö³ îäí³º¿ ïëàíåòè, ïàñàæèðè îäíîãî êîðàáëÿ. ª ëèøå îäíà ñïðàâæíÿ ö³íí³ñòü – öå çâ’ÿçîê ëþäèíè ç ëþäèíîþ. ×îãî ðàäè íàì íåíàâèä³òè îäèí îäíîãî?» Ñåíñ æèòòÿ äëÿ Åêçþïåð³ – öå âñå òå, çàðàäè ÷îãî éîãî ìîæíà ç ðàä³ñòþ â³ääàòè. Ðîìàí ïðèíîñèòü ëüîò÷èê îâ³ ñïðàâæíº âèçíàííÿ. Ôðàíöóçüêà Àêàäåì³ÿ ïðèñóäæóº éîìó «Âåëèêó ïðåì³þ». Âèäàâö³ ïðîïîíóþòü íàéâèã³äí³ø³ êîíòðàêòè. ² ëèøå îäíà ëþäèíà âèñëîâëþº íåçàäîâîëåí³ñòü. «Íàâ³ùî òè çàëèøèâ îñòàííþ ôðàçó: «² ëèøå Äóõ, òîðêíóâøèñü ãëèíè, ïåðåòâîðþº ¿¿ íà ëþäèíó»? Ó ÷èòà÷à ñòâîðèòüñÿ âðàæåííÿ, ùî ëþäåé ñòâîðèâ Áîã». Öå áóâ äóæå áëèçüêèé Åêçþïåð³ æóðíàë³ñò ³ êðèòèê Ëåîí Âåðò. Ç éîãî àòå¿çìîì Àíòóàí áîðîâñÿ çàâæäè, ñê³ëüêè âîíè áóëè çíàéîì³. Àëå öüîãî ðàçó â³í áóâ ñåðéîçíî çà÷åïëåíèé: äðóã í³÷îãî íå çðîçóì³â, à õîò³ëîñÿ ïðèâåñòè äî Áîãà ñàìå òàêèõ, ÿê â³í. ß ïðîáóäæóþ ëþáîâ íå äî ñåáå, Ãîñïîäè, ìåí³ íå âàæëèâî, áàéäóæ³ âîíè äî ìåíå, ÷è íåíàâèäÿòü, ÷è

20 ëþáëÿòü, âîíè ïîâèíí³ ìåíå øàíóâàòè, àáè ïðèéòè äî Òåáå, áî ÿ ïðîáóäæóþ ëþáîâ ëèøå äî Òåáå, Ãîñïîäè, ³ âîíè, ³ ÿ æèâèìîñü ö³ºþ ëþáîâ’þ, ³ Òîá³ ÿ ïåðåäàþ ¿¿, ÿê ïåðåäàþ ïðåêëîí³ííÿ êîë³í äîçîðíîãî ñâîºìó öàðñòâó, áî ÿ íå ñò³íà, îá ÿêó á’þòüñÿ, ÿ – íàñ³ííÿ, ùî âèòÿãóº ³ç çåìë³ ëèñòÿ. «Öèòàäåëü» Ó î÷àõ îòî÷óþ÷èõ Ñåíò-Åêñ áóâ âåëèêîþ äèòèíîþ: âåëè÷åçíèé, íåçãðàáíèé, âåñü ÷àñ óñì³õíåíèé, áàëàêó÷èé, â³í ëþáèâ ¿ñòè, ïèòè, ñï³âàòè, ïðèâåðòàòè äî ñåáå óâàãó, çâåðòàòè íà ñåáå óâàãó ïàííî÷îê ³ ïîêàçóâàòè êàðòêîâ³ ôîêóñè. Ïîñì³øêà ³ ñïðàâä³ áóëà éîãî çáðîºþ: ó ²ñïàí³¿ âîíà çâîðóøèëà àíàðõ³ñò³â, ÿê³ óçÿëè éîãî â ïîëîí, ³ âðÿòóâàëà â³ä ðîçñòð³ëó. ³í ïîñì³õàâñÿ ðÿòóâàëüíèêàì â Ñàõàð³, â³í ïîñì³õàâñÿ, êîëè ðÿòóâàâ êîãîíåáóäü ñàì. ² öå çîâñ³ì íå áóëî ãðîþ – ëþáèòè ³ ðàäóâàòè ëþäåé – áóëî éîãî ô³ëîñîô³ºþ. Ïîñì³øêà ïîºäíóº íàñ íàïåðåê³ð â³äì³ííîñòÿì ìîâ, êàñò ³ ïàðò³é. Òî õ³áà öå íå íàéäîðîãîö³íí³øèé ïë³ä íàøî¿ êóëüòóðè? Ìàòåð³àëüí³ íàø³ ïîòðåáè ìîãëà á çàäîâîëüíèòè ³ òîòàë³òàðíà òèðàí³ÿ. Àëå ìè íå õóäîáà, ÿêó òðåáà â³äãîäîâóâàòè. Íàä óñå ìè ö³íóºìî ïðîñò³ ëþäñüê³ çóñòð³÷³. Îñíîâà âñÿêî¿ êóëüòóðè – â ñàì³é ëþäèí³. Ïåðø çà âñå, öå – âëàñòèâå ëþäèí³ ñë³ïå, íåçáîðèìå æàäàííÿ òåïëà. Àíòóàí Åêçþïåð³ – Ëåîíó Âåðòó 26 ñåðïíÿ 1939 ðîêó, ðîçáèðàþ÷è ïîøòó, ùî íàêîïè÷èëàñÿ, Ñåíò-Åêñ çíàõîäèòü îô³ö³éíèé áëàíê: «Êàï³òàíîâ³ çàïàñó Àíòóàíó äå Ñåíò-Åêçþïåð³ íàëåæèòü ç’ÿâèòèñÿ 4 âåðåñíÿ íà â³éñüêîâèé àåðîäðîì». Ïåðøèé æå ìåäîãëÿä çàê³í÷óºòüñÿ øòàìïîì: äåìîá³ë³çóâàòè! Ëèøå ö³íîþ íåéìîâ³ðíèõ ñêàíäàë³â ³ äîïîìîãè äðóç³â éîìó óäàºòüñÿ ïîòðàïèòè íà ôðîíò, àëå íå ó âèíèùóâà÷³, ÿê â³í õîò³â, à â äàëåêó ðîçâ³äóâàëüíó àâ³àö³þ. ³éñüêîâ³ ëüîò÷èêè äèâëÿòüñÿ íà íüîãî çâåðõíüî: «Ï³ëîòîâ³ öèâ³ëüíèõ ë³í³é ùå áàãàòî ÷îìó ïîòð³áíî íàâ÷èòèñÿ.» Àëå ïðîõîäèòü çîâñ³ì ìàëî ÷àñó, ³ éîãî êîìàíäèð ³ç çàõîïëåííÿì äîïîâ³äຠíà÷àëüñòâó ïðî ïîâåä³íêó ñâ «çíàìåíèòîñò³»: «Â³í íå óõèëÿºòüñÿ í³ â³ä ÿêîãî ðèçèêó. Çàâæäè ïîïåðåäó. Çàâæäè ãîòîâèé íà âñå. ² ðîáèòü âñå ìîæëèâå, àáè ïîëåãøèòè ³ çàáåçïå÷èòè ïðàöþ ñâî¿õ òîâàðèø³â». Ó ñåë³, äå ðîçêâàðòèðîâàíà ÷àñòèíà, æèâå ìàëåíüêà Ñåñ³ëü. Îäíîãî äíÿ, ï³ñëÿ íåä³ëüíî¿ ìåñè, Ñåñ³ëü ç ìàìîþ ïîòðàïèëè ï³ä äîù, ³ âîíà ñòàëà ã³ðêî ïëàêàòè ÷åðåç òå, ùî ó íå¿ íåìຠñâ ïàðàñîëüêè. Íàñòóïíîãî äíÿ Åêçþïåð³ ïðèáóâ íà ôåðìó ç äèòÿ÷îþ ïàðàñîëüêîþ â ðóêàõ. Äå â³í ¿¿ ðîçäîáóâ, çàëèøèëîñÿ çàãàäêîþ.

¹ 2 (58) 2014 À â «Öèòàäåë³» ç’ÿâèëèñÿ òàê³ ðÿäêè: «Ìàëåíüêà ä³â÷èíêà â ñëüîçàõ. Ìåíå îáäàëî ¿¿ ãîðåì. ßêùî ÿ çàëèøóñÿ áàéäóæèì, ÿ çìåíøó ñâ³é ñâ³ò. Öå äèòÿ òðåáà óò³øèòè – òîä³ â ñâ³ò³ ïîðÿäîê!» Ó ÷åðâí³ 40-ãî Ïàðèæ îãîëîøóþòü â³äêðèòèì ì³ñòîì, ³ 14 ÷èñëà í³ìö³ ìàðøèðóþòü ïî ªë³ñåéñüêèõ Ïîëÿõ. ×åðåç òðè äí³ ðîçâ³äóâàëüíó åñêàäðèëüþ ïåðåêèäàþòü äî Àëæèðó. Ðîçóì³þ÷è, ùî áåç àìåðèêàíö³â í³ ïðî ÿêèé ñåðéîçíèé îï³ð íå ìîæå éòè ìîâà, Ñåíò-Åêñ âè¿æäæຠäî Íüþ-Éîðêà. Âåñü ñâ³é ïèñüìåííèöü-

êèé ³ æóðíàë³ñòñüêèé òàëàíò â³í íàö³ëþº íà ï³äéîì ôðàíöóçüêîãî ïàòð³îòèçìó. «Êîæåí â³äïîâ³äàëüíèé çà âñ³õ. Êîæåí â³äïîâ³äàëüíèé ñàì. Êîæåí â³äïîâ³äàëüíèé ñàì çà âñ³õ. Âïåðøå ìåí³ ñòຠçðîçóì³ëî îäíå ç òà¿íñòâ ðåë³ã³¿, äî ÿêî¿ ÿ çàòâåðäæóþ ñâîþ ïðèíàëåæí³ñòü: «Íåñòè íà ñîá³ ãð³õè ëþäåé». «Ìåí³ çäàëîñÿ, – ïèøå Åêçþïåð³ â «Öèòàäåë³», – ùî ëþäè ÷àñòî ïîìèëÿþòüñÿ, âèìàãàþ÷è ïîøàíè äî ñâî¿õ ïðàâ, ÿ çàêëîïîòàíèé ïðàâàìè Ãîñïîäà â ëþäèí³». Éîãî ïîãëÿäè íà ñâ³ò, â³éíó ³ ìàéáóòíº Ôðàíö³¿ ð³çêî ðîçõîäÿòüñÿ ç³ ñâ³òîãëÿäîì òîòàë³òàðíî íàëàãîäæåíèõ ïðèá³÷íèê³â äå Ãîëëÿ. Ïèñüìåííèêà îáëèâàþòü ãðÿçþêîþ, íàçèâàþòü ôàøèñòñüêèì àãåíòîì ³ áîÿãóçîì. Àëå Àíòóàí íåïîõèòíèé: «Ó ïîä³áíèé ìîìåíò, – ãîâîðèòü â³í ïî ðàä³î, – ìîæíà çâåðòàòèñÿ äî ëþäåé ëèøå â òîìó âèïàäêó, ÿêùî çáèðàºøñÿ ïðèíåñòè ¿ì â äàð Á³áë³þ!» Ç Àìåðèêè â³í ïèøå çíàìåíèòèé «Ëèñò çàðó÷íèêîâ³» – Ëåîíó Âåðòó, ºâðåºâ³, ÿêèé îïèíèâñÿ â îêóïîâàí³é Ôðàíö³¿. ³í ñõèëÿºòüñÿ ïåðåä ñòðàæäàííÿìè òèõ, õòî çàëèøèâñÿ ï³ä ï’ÿòîþ, ³ íàçèâຠ¿õ ñâÿòèìè. Ðîçóì³þ÷è, ùî éîãî äðóã íå îñèëèòü «Öèòàäåë³», Åêçþïåð³ â³äâàæóºòüñÿ íà â³ä÷àéäóøíèé êðîê: â³í âîëຠäî íàéäîðîæ÷îãî, ùî áóëî ó Ëåîíà, äî éîãî äèòÿ÷î¿ äóø³. Öå

â³äîçâà ³ íàçèâàºòüñÿ «Ìàëåíüêèé ïðèíö». ϳñíÿ ïðî Õëîï÷èêà, ÿêèé â³ääàâ ñâîº æèòòÿ ðàäè Ëþáîâ³, âèð³øèâ ñåáå óáèòè çàðàäè óëþáëåíî¿ òðîÿíäè, òîìó ùî âîíà òàêà ñëàáêà: ó íå¿ ëèøå ÷îòèðè æàëþã³äíèõ Øèïè, ÿê³ íå ìîæóòü çàõèñòèòè ¿¿ â³ä ñâ³òó. «Ìàëåíüêèé ïðèíö» íàðîäæóâàâñÿ â Íüþ-Éîðêó. Íî÷àìè. Ó äèìó íåãàñíó÷èõ ñèãàðåò ³ çàïàõó îäíàêîâî ì³öíèõ ÷àþ ³ êàâè. Ïðî ñåáå â³í çàáóâ: «ª ëèøå îäíà ïðîáëåìà, îäíà-ºäèíà â ñâ³ò³, – ïîâåðíóòè ëþäÿì äóõîâíèé âì³ñò, äóõîâí³ òóðáîòè».  ê³íö³ 42-ãî çíàìåíèòà êàçêà ç’ÿâèëàñÿ íà ñâ³ò. Êîëè íà ïî÷àòêó íàñòóïíîãî ðîêó âîíà áóäå ïåðåêëàäåíà àíãë³éñüêîþ ³ ïî÷íå çàâîéîâóâàòè âåñü ÷èòàþ÷èé ö³ºþ ìîâîþ ñâ³ò, Åêçþïåð³ âæå áóäå â ϳâí³÷í³é Àôðèö³, äå âèñàäèëèñÿ ñîþçíèêè. Éîãî çàïèñóþòü â òèëîâó ÷àñòèíó. Ñåíò-Åêñ äåìîíñòðàòèâíî ðîçðèâຠïðèçíà÷åííÿ íà êëàïòèêè: «ß íå ëþáëþ â³éíè. Àëå ÿ íå ìîæó ñèä³òè â òèëó. Íàä âñ³ì, ùî ÿ ëþáëþ, íàâèñíóëà çàãðîçà. Ó Ïðîâàíñ³, êîëè ïàëຠë³ñ, âñÿêèé, õòî íå íåã³äíèê, áåðå â³äðî àáî çàñòóï. ß õî÷ó âçÿòè ó÷àñòü ó â³éí³, â ³ì’ÿ ëþáîâ³ äî ëþäåé». Øâèäêîõ³äíèé «Ëàéò³íã», ÿêèì àìåðèêàíö³ îñíàñòèëè éîãî ðîçâ³ä÷àñòèíó, áóâ ðîçðàõîâàíèé íà ìîëîäèõ. Éîìó äàëè ëèøå ï’ÿòü ïîëüîò³â. ³í äîáèâñÿ äîçâîëó ùå íà òðè. Îñòàíí³é ïðèïàâ íà 31 ëèïíÿ 1944. ³í çëåò³â î 8.30 ³ óçÿâ êóðñ íà óçáåðåææÿ îêóïîâàíî¿ Ôðàíö³¿. Ó 13.30 éîãî âñå ùå íå áóëî. Òîâàðèø³, ç³áðàâøèñü â îô³öåðñüê³é ¿äàëüí³, ùîõâèëèíè äèâèëèñÿ íà ãîäèííèê. Ïàëüíîãî çàëèøàëîñÿ íà ø³ñòäåñÿò õâèëèí. Î 14.30 íàñòàëà ãðîáîâà òèøà. Ïîò³ì êîìàíäèð ñêàçàâ îäíîìó ç ëüîò÷èê³â: «Âèêîíàºòå çàâäàííÿ, äîðó÷åíå ìàéîðîâ³ äå Ñåíò-Åêçþïåð³». Ìàéæå â öåé æå ñàìèé ÷àñ ë³ã ñìåðòþ õîðîáðèõ êàï³òàí Æàí Ïðåâî. À ÷åðåç äåê³ëüêà äí³â áóâ çâ³ëüíåíèé Ïàðèæ. Ëåîí Âåðò ïîâåðíóâñÿ äîäîìó ³, îáëèâàþ÷èñü ñëüîçàìè, ïðî÷èòàâ ïðèñâÿ÷åíó éîìó ïîåìó.

– Ïðîùàâàé, – ñêàçàâ Ëèñ. – Îñü ì³é ñåêðåò, â³í äóæå ïðîñòèé: ãîñòðîçîðå îäíå ëèøå ñåðöå. Íàéãîëîâí³øîãî î÷èìà íå ïîáà÷èø.

– Íàéãîëîâí³øîãî î÷èìà íå ïîáà÷èø, – ïîâòîðèâ Ìàëåíüêèé ïðèíö, àáè êðàùå çàïàì’ÿòàòè.

– Òâîÿ òðîÿíäà òàê äîðîãà òîá³ òîìó, ùî òè â³ääàâàâ ¿é âñ³ ñâî¿ äí³.

– Òîìó ùî ÿ â³ääàâàâ ¿é âñ³ ñâî¿ äí³.

– ïîâòîðèâ Ìàëåíüêèé ïðèíö, àáè êðàùå çàïàì’ÿòàòè.

– Ëþäè çàáóëè öþ ³ñòèíó, – ñêàçàâ Ëèñ, – àëå òè íå çàáóâàé: òè íàçàâæäè â³äïîâ³äàºø çà âñ³õ, êîãî ïðèðó÷èâ. (neofit.ru)

21

¹ 2 (58) 2014

Ó äèñêóñ³ÿõ ç íåâ³ðóþ÷èìè, ùî ðîçãîð³ëèñÿ íåùîäàâíî, áàãàòî ïðàâîñëàâíèõ, ÿê âæå äàâíî ïîâåëîñÿ â ªâðîï³, âèïðàâäîâóþòüñÿ. Íå òàê³ âæå ìè, ìîâëÿâ, æàõëèâ³. ² ïåêëî ðîçó쳺ìî íå áóêâàëüíî, ³ â ðàé ãîòîâ³ âñ³õ âïóñòèòè, ³ â àïîêàòàñòàñèñ íå òå, ùîá â³ðèìî, àëå âæå, â óñÿêîìó ðàç³, çàïåðå÷óâàòè éîãî íå íàâàæóºìîñÿ. Îáðàç Õðèñòà, íàâ'ÿçàíèé ïî÷èíàþ÷è ç 1960-õ ìàñîâîþ êóëüòóðîþ, ïðàêòè÷íî ïðèéìàºìî. Íå ñïåðå÷àºìîñÿ ç òèì, ùî Â³í – í³áèòî ðÿäîâèé áðîäÿ÷èé ïðîïîâ³äíèê, íåð³çêèé ³ íåâèìîãëèâèé, ÿêèé í³êîãî íå îáðàæຠ³ í³÷îãî íå çàñóäæóº. ×è òî ïåðøèé õ³ïï³, ÷è òî ñòèõ³éíèé ñîö³àë³ñò, ÷è òî áîðåöü ç ðåë³ã³éíèì ³ñòåáë³øìåíòîì. Ñëîâà ªâàíãåë³ÿ, ùî â³äêðèâàþòü íàì çîâñ³ì ³íøîãî Õðèñòà, ìè ïàì'ÿòàºìî, àëå íàìàãàºìîñÿ çàéâèé ðàç íå íàãàäóâàòè ³íøèì. ²íàêøå ³ äî 282-î¿ ñòàòò³ íåäàëåêî. «Äî ïåêëà îïóñòèøñÿ» (Ìò. 11. 23), «ïîðîäæåííÿ ºõèäíèíè» (Ìò. 12. 34) – âñå öå ³í ãîâîðèâ, àëå ÷è òðåáà ïîâòîðþâàòè òàê³ íåïîë³òêîðåêòíîñò³! ×è íå êðàùå ïðîìîâ÷àòè ïðè òèõ, õòî ââàæàº: ªâàíãå볺 ï³äïðàâèëè äèê³ öåðêîâíèêè, àëå Õðèñòîñ, Õðèñòîñ… Íó íå ì³ã ³í (â³í) òàê áè ìîâèòè. ³í õîðîøèé, äîáðèé – ³ ãå¿â ïîæà볺, ³ àòå¿ñò³â íå çàñóäèòü íàâ³êè, ³ àáîðòìàõåð³â ÿêîñü â ðàé ââåäå. Ïîêðèº âñå çà ãðîáîì Ñâîºþ ëþáîâ’þ, à âæå ÿê ñàìå – íå íàì ñóäèòè. Ïðîòå Íîâèé Çàïîâ³ò, ÿêùî âñå æ éîìó â³ðèòè, ãîâîðèòü ïðî Õðèñòà ³íàêøå. Òàê, ³í ìèëóº ãð³øíèöþ ³ íå äຠêèíóòè â íå¿ êàì³íü, çàêëèêàþ÷è (³ óñï³øíî) ¿¿ äî ïîêàÿííÿ. Àëå ³í îá³öÿº â³÷í³ ìóêè (Ìò. 25, 46) òèì, õòî íå âèêîíàâ Éîãî çàïîâ³ä³. ³í ïðîïîíóº ëþäÿì ñâîáîäó, àëå ïðî òèõ, ùî ñòàëè ðàáàìè ãð³õà, ãîâîðèòü: «Ïîøëå Ñèí Ëþäñüêèé Àíãåë³â Ñâî¿õ, ³ çáåðóòü ç Öàðñòâà Éîãî âñ³ ñïîêóñè ³ òèõ, ùî ðîáëÿòü áåççàêîííÿ, ³ óâåðãíóòü ¿õ â ï³÷ âîãíåííó; òàì áóäå ïëà÷ ³ ñêðåã³ò çóá³â» (Ìò. 13, 41-42). Ãîñïîäü ëþáèòü ³ êàðàº. ÊàðຠÑàì – ³ â öüîìó æèòò³, ³ òèì á³ëüøå çà ãðîáîì, ïðè÷îìó îñòàííº ïîêàðàííÿ áóâຠíàáàãàòî ã³ðøå ïåðøîãî, áî òðèâຠâ³÷íî. Òàê ìèñëèòü ïðî Áîãà ïðàêòè÷íî âñÿ ïðàâîñëàâíà òðàäèö³ÿ, ÿêùî íå ïðîñ³þâàòè ¿¿ ÷åðåç ñèòî ìèñëåííÿ ÕÕ-XXI ñòîë³òü. ² âèêëþ÷åííÿ ëèøå ï³äòâåðäæóþòü ïðàâèëî. Ìè ìîæåìî ñê³ëüêè çàâãîäíî ãîâîðèòè ïðî òå, ùî ñòàðîçàâ³òíà êàðà Áîæà çàëèøèëàñÿ ó äàëåêîìó ìèíóëîìó. Íîâèé Çàïîâ³ò òåæ ãîâîðèòü ïðî ïîêàðàííÿ, ïðîñòèðàþ÷è ¿õ, íà â³äì³íó â³ä Ñòàðîãî, ó â³÷í³ñòü. Òà ³ íåâæå Áîã Ñòàðîãî Çàïîâ³òó – öå ÿêèéñü «³íøèé Áîã»? À Áîã ÕÕ ñòîë³òòÿ – «òðåò³é»? ×è íå «âèõîâàâñÿ» îñòàíí³é ó ì³ðó ïîÿâè ïîë³òêîðåêòíîñò³, ãóìàí³çìó ³ ëþäñüêîãî ïðàãíåííÿ íå áóäèòè çàéâèé ðàç âëàñíó ñîâ³ñòü?

Ñïðîáà ïåðåðîáèòè Áîãà ï³ä ñåáå, ï³ä ñâîþ ðîçñëàáëåíó äóøó – ñïðàâà â ³ñòî𳿠íå íîâà. Òà ³ õ³áà ìàëî ïîðÿä ç íàìè ëþäåé, ÿê³ ëåë³þòü «áîãà â äóø³», ÿêèé âñå ñõâàëþº ³ ç³ âñ³ì ïîãîäæóºòüñÿ? ×è òèõ, õòî ñòâîðèâ ïîñòõðèñòèÿíñüê³ «êîíôåñ³¿» – ì³ñöÿ íåâèìóøåíî¿, í³ äî ÷îãî íå çîáîâ'ÿçàóþ÷î¿ ðåëàêñàö³¿? Àëå ùî â íèí³øíüîìó äèñêóðñ³ íîâå – öå ñïðîáà äåÿêèõ ïðàâîñëàâíèõ ãîâîðèòè ò³ºþ æ ìîâîþ ³ ç òèõ æå ïîçèö³é. ×è òî ç âíóòð³øíüî¿ çãîäè ç «Õðèñòîì» Áóëãàêîâà ³ Åíäðþ Ëëîéäà Óåááåðà, ÷è òî ç íåáàæàííÿ îáðàçèòè ñåêóëÿðíèõ ³ êâàç³ñåêóëÿðíèõ ãóìàí³ñò³â. ª ³ ùå îäèí ìîòèâ. «Ùî ñòàëî ç ìî¿ì äÿäüêîì, ÿêèé ïîìåð íåâ³ðóþ÷èì? Íåâæå ³ â³í, òàêèé õîðîøèé, â öàðñòâî Áîæå íå

óâ³éøîâ»? Íàðåøò³, à ÿê æå Ëåâ Òîëñòîé? Àäæå ãåí³é, ³ êðàùå á äëÿ Öåðêâè ââàæàòè éîãî íå â ïðîòèâíèêàõ, à â ñîþçíèêàõ! ² Ñàõàðîâ – òî õ³áà íå õðèñòèÿíèí áåç Õðèñòà? Òàê, ìè íå çíàºìî, ÷è âèãîëîñèëè ö³ ëþäè îñòàíí³ ïîêàÿííÿ ³ ÷è íå ïåðåáóâàþòü çàðàç â Îò÷èõ îá³éìàõ. Àëå ³ çàðàõîâóâàòè ¿õ óïåâíåíî äî Öàðñòâà Áîæîãî íå ìîæåìî. Ó äåÿêèõ æå âèïàäêàõ, íà æàëü, áàãàòî ùî çðîçóì³ëå. ß ìàþ íåìàëî ï³äñòàâ ñòâåðäæóâàòè, ùî áàãàòî ìî¿õ íàéáëèæ÷èõ ðîäè÷³â â Öàðñòâ³ Áîæîìó íå ïðèñóòí³. ² íå ëèøå òîìó, ùî äåÿê³ ç íèõ çðîáèëè íàïîêàç, â ïîìñòó ³íøèì ÷ëåíàì ñ³ì'¿, ñàìîãóáñòâî. Ñïðàâà ùå ³ â òîìó, ùî âîíè æèëè ëèøå äëÿ çåìíèõ ñïðàâ. ² áóëè óïåâíåí³ â ïðàâîò³ òàêîãî æèòòºâîãî ìàòåð³àë³çìó, à â «ã³ïîòåç³ Áîãà» äî îñòàíí³õ äí³â íå ìàëè ïîòðåáè.  þíîñò³ ÿ çàïèòàâ îäíîãî ñâÿùåíèêà, ÿê Öåðêâà ñòàâèòüñÿ äî Ïóøê³íà, ³ îòðèìàâ â³äïîâ³äü: «ßê äî õðèñòèÿíèíà, ÿêèé çíà-

õîäèòüñÿ â ïåêë³». Ñêàçàíî, ìîæëèâî, çàíàäòî ð³øó÷å, àëå òî õ³áà ìè íå ìîæåìî òàêîãî íàâ³òü ïåðåäáà÷èòè? Ëþáîâ Õðèñòà íàïðàâëåíà ïåðø çà âñå íà òå, àáè ëþäè ìîãëè äîñÿãòè â³÷íî¿ ðàäîñò³. ² ³íêîëè øëÿõ äî íå¿ Áîã ïðîêëàäຠ÷åðåç íàïîóìëåííÿ ³ ñòðàæäàííÿ, ÿêå ïî-ëþäñüêè áà÷èòüñÿ áåçíåâèííèì ³ âæå í³ÿê íå â'ÿæåòüñÿ ç íèí³øí³ì ðîçóì³ííÿì ãóìàí³çìó. Çö³ëåíèé Ãîñïîäîì ñë³ïîíàðîäæåíèé ñòðàæäàâ àáñîëþòíî áåçâèííî. ² êîëè ó÷í³ çàïèòàëè ²ñóñà, õòî ïîãð³øèâ – öÿ ëþäèíà ÷è áàòüêè ¿¿, – Õðèñòîñ, çâåðí³òü óâàãó, íå ñêàçàâ ¿ì, ùî ïîêàðàííÿ çà ãð³õ íå áóâàº, àëå â³äïîâ³â: «Íå ïîãð³øèâ í³ â³í, í³ áàòüêè éîãî, àëå öå äëÿ òîãî, ùîá íà íüîìó ïðîÿâèëèñÿ ñïðàâè Áîæ³» (²í. 9, 3). Áàãàòî õòî ñüîãîäí³ çäèâóºòüñÿ: ÿêà íåãóìàíí³ñòü! Áåçíåâèííå ñòðàæäàííÿ – ðàäè «ì³ñ³îíåðñüêèõ ö³ëåé»! Àëå ñàìå öÿ ìåòà – ïðîáóäæåííÿ ëþäåé äëÿ ïîðÿòóíêó – ðîáèòü ñòðàæäàííÿ âèïðàâäàíèì ³ áëàãèì. ßê âîíà æ íàïðàâëÿº äî êîðèñò³ íàøó ñêîðáîòó ³ õâîðîáè, ÿêùî âîíè ñëóæàòü ïîêàÿííþ ³ âèïðàâëåííþ æèòòÿ. Õðèñòîñ – äîáðèé Ïàñòèð. ² ³í æå – ãð³çíèé, ñïðàâåäëèâèé Ñóä³ÿ. ³í ìàíäðóâàâ ñâ³òîì, ÷àñòî íå ìàþ÷è «äå ïðèõèëèòè ãîëîâó» (Ìò. 8, 20). Àëå ³í íå â³äêèíóâ öàðñüêèõ ïî÷åñòåé, êîëè âõîäèâ äî ªðóñàëèìó, õî÷à çíàâ, ùî ëþäè ÷åêàëè â³ä Íüîãî çîâñ³ì íå ä³éñíîãî, íå â³÷íîãî öàðñòâà. Êîëèñü êîæåí ç íàñ ïîáà÷èòü Éîãî â ñëàâ³, «îäÿãíóòîãî ó äîâãèé îäÿã ïåðâîñâÿùåííèê³â ³ ï³äïåðåçàíîãî ïî ãðóäÿõ çîëîòèì ïîÿñîì» (Îòêð. 1, 13). Öåðêâà – öå Õðèñòîñ. Âîíà – ñàìå Éîãî ò³ëî. ² âîíà ÿâëÿº ñâ³òó âñ³ Éîãî îáðàçè – ³ îáðàç ãíàíîãî ìàíäð³âíèêà, ³ îáðàç Öàðÿ öàðþþ÷èõ, ³ îáðàç ìèëîñòèâîãî Áàòüêà, ³ îáðàç ñïðàâåäëèâîãî Ñó䳿 ³ Ìçäîâîçäàÿòåëÿ. Ïîêàçóþ÷è ëèøå îäèí ç öèõ îáðàç³â ³ çàáóâøè ³íø³, âîíà âòðàòèòü ñèëó ñâ³òëà ³ ñîë³, çðàäèòü Ñâîºìó ãëàâ³. Ïðàâîñëàâíå, ºâàíãåëüñüêå ïîñëàííÿ Öåðêâè í³êîëè íå ïîäîáàëîñÿ âñ³ì ³ äàë³ íå ïîäîáàòèìåòüñÿ áàãàòüîì – ³ ÷èñëî òàêèõ áàãàòüîõ ïðèìíîæóâàòèìåòüñÿ. ² íå ðàç ìè çíîâó çðîçó쳺ìî ïðàâîòó ñë³â Õðèñòà: «Íå äóìàéòå, ùî ÿ ïðèéøîâ ïðèíåñòè ìèð íà çåìëþ; íå ìèð ïðèéøîâ ÿ ïðèíåñòè, àëå ìå÷» (Ìò. 10, 34). Íå áóäåìî æ áîÿòèñÿ öüîãî ìå÷à, ùî â³ää³ëÿº ³ñòèíó â³ä íåïðàâäè, Áîãà â³ä ïðèºìíèõ ³äîë³â, ñòâîðåíèõ «õîðîøèìè ëþäüìè» ñòîë³òòÿ öüîãî. À òèì õðèñòèÿíàì, õòî áàæຠäîãîäèòè äâîì ïàíàì, âàðòî çàäóìàòèñÿ: à ÷è ïðàâèëüíî âîíè âèáðàëè ñïîâ³äàííÿ? ßêùî í³ – ùî æ, çàëèøèòüñÿ ïîøêîäóâàòè. Öàðñòâî Áîæå â³ä öüîãî íåïîâíèì íå ñòàíå. Ïðîòðåé Âñåâîëîä ×ÀÏ˲Í

22

¹ 2 (58) 2014

Á²Á˲ÉͲ ÎÑÎÁÈÑÒÎÑÒ² Êàæó÷è ïðî ñòàðîçàâ³òíèõ ïðîðîê³â, ìè çàçâè÷àé ìàºìî íà óâàç³ òèõ ç íèõ, õòî çàëèøèâ ï³ñëÿ ñåáå ö³ë³ êíèãè, — öå ²ñà³ÿ, ²ºðåì³ÿ, ²ºçåê³³ëü, Äàíè³ë òà ³íø³. Àëå ñâîãî ðîäó çàñíîâíèêîì ö³º¿ òðàäèö³¿ áóëà ³íøà ëþäèíà, ÿêà çîâñ³ì í³÷îãî íå ïèñàëà ³ äóæå ìàëî ãîâîðèëà, àëå ä³ÿëà òàê, ùî çàïàì’ÿòàëàñÿ ëþäÿì íàçàâæäè. ²ì’ÿ ö³º¿ ëþäèíè — ²ëëÿ, âîíî îçíà÷ຠ«ì³é Áîã — Ãîñïîäü», ³ öå ³ì’ÿ äóæå òî÷íî îïèñóº éîãî ì³ñ³þ. Ïðîðîê ñïîâ³ùຠëþäÿì âîëþ Áîæó. Àëå ïåðø í³æ ãîâîðèòè ïðî âèñîêå áîãîñëîâ’ÿ, ïðîðîêàì íàëåæàëî íàãàäàòè ³çðà¿ëüòÿíàì, ùî ¿õ Áîã — íå îäíå ç áåçë³÷³ ÿçè÷íèöüêèõ áîæåñòâ, ÿê ó íàâêîëèøí³õ íàðîä³â, àëå ªäèíèé Áîã, òâîðåöü Íåáà ³ çåìë³. Ìè âïåðøå çóñòð³÷àºìî ²ëëþ â ð³ê ñòðàøíî¿ çàñóõè. Çâè÷àéíî, âîíà ñïðèéìàëàñÿ ÿê ïîêàðàííÿ â³ä Áîãà çà ³äîëîïîêëîíñòâî, àëå ²ëëÿ íå êâàïèòüñÿ âèãîëîøóâàòè ïðîïîâ³äü. ³í ïðîñòî õîâàºòüñÿ â ïóñòåë³, á³ëÿ ñòðóìî÷êà, ùî çáåð³ãñÿ, ³ òóäè, ÿê îïèñóº Á³áë³ÿ, «âîðîíè ïðèíîñèëè éîìó õë³á ³ ì’ÿñî êîæíîãî ðàíêó, ³ õë³á ³ ì’ÿñî êîæíîãî âå÷îðà». Ïåðø í³æ ó÷èòè ³íøèõ, â³í ñàì ïîâèíåí íàâ÷èòèñÿ áåçìåæíî äîâ³ðÿòè ñâîºìó Áîãîâ³. Àëå, íàðåøò³, ïåðåñèõຠ³ öåé ïîò³ê, ³ ²ëëÿ âèðóøຠäî ëþäåé. ³í éäå íå â ïàëàöè, äå ùå ìîãëà çàëèøàòèñÿ çàéâà ¿æà, à äî á³äíî¿ âäîâè, ó ÿêî¿ ¿¿ íàïåâíî íå áóëî, — ³ ïðîñèòü ó íå¿ ¿æ³. Âîíà â³äïîâ³äàº: «Ó ìåíå ëèøå º æìåíÿ áîðîøíà â ä³æ³ ³ òðîõè î볿 â ãëåêó; ³ îñü, ÿ ï³äó, ³ ïðèãîòóþ öå äëÿ ñåáå ³ äëÿ ñèíà ìîãî; ç’¿ìî öå ³ ïîìðåìî». Àëå ²ëëÿ âëàäíî íàêàçóº ¿é ñïî÷àòêó íàãîäóâàòè éîãî ñàìîãî, à ïðî ïîäàëüøå íå ï³êëóâàòèñÿ: «Òàê ãîâîðèòü Ãîñïîäü, Áîã ²çðà³ëÿ: áîðîøíî â ä³æ³ íå çàê³í÷èòüñÿ, ³ îë³ÿ â ãëåêó íå óáóäå äî òîãî äíÿ, êîëè Ãîñïîäü äàñòü äîù íà çåìëþ». ³ä áåçâèõîä³, àáî â³ä íåñïîä³âàíêè, àáî âñå æ çàâäÿêè ñâî¿é â³ð³ — âäîâà ïîñëóõàëàñÿ ïðîðîêà ³ â³ääàëà îñòàííº, ùî ìàëà, — ³ òàê âðÿòóâàëà ³ ñåáå, ³ ñèíà. ³ðà ìîæå çàæàäàòè â³ä ëþäèíè ðèçèêó ïîâíî¿ ñàìîâ³ääà÷³ — àëå ³ âèíàãîðîäà òîä³ áóäå ïîâíîþ. ³äíèí³ áîðîøíî â ä³æ³ ³ îë³ÿ â ãëåêó íå çàê³í÷óâàëèñÿ, òîæ ñ³ì’ÿ áóëà âðÿòîâàíà â³ä ãîëîäó. Äîáðå, êîëè ñâÿòà ëþäèíà âõîäèòü â òâ³é áóäèíîê! Äîáðå — àëå ³

ñòðàøíî. Íåçàáàðîì ï³ñëÿ öüîãî ñèí âäîâè çàõâîð³â ³ ïîìåð. ² òîä³ âîíà, ïî ñóò³, çâèíóâàòèëà ïðîðîêà â éîãî ñìåðò³: «Òè ïðèéøîâ äî ìåíå íàãàäàòè ãð³õè ìî¿ ³ óáèòè ñèíà ìîãî». Öå áóëî àáñîëþòíî íåñïðàâåäëèâî, àäæå õëîï÷èêà áåç ²ëë³ ÷åêàëà á ùå øâèäøà ³ áîë³ñí³øà ñìåðòü â³ä ãîëîäó! Àëå âäîâà äóæå äîáðå ðîçóì³ëà îäíó ð³÷: êîëè òè æèâåø ñàì ïî ñîá³, âñå ñ³ðå, íå âèäíî í³ ãð³õà, í³ ÷åñíîò. Àëå êîëè â òâîº æèòòÿ âðèâàºòüñÿ äèâî, ïðîðîêóâàííÿ, çâ³ñòêà ïðî Áîãà — âñ³ òâî¿ ãð³õè ëåæàòü ó òåáå ÿê íà äîëîí³, ³ íåùàñòÿ, ÿê³ â³äáóâàþòüñÿ, çàëèøàºòüñÿ ëèøå ïîâ’ÿçàòè ç öèìè ãð³õàìè. Íàïåâíî, âäîâ³ áóëî á ëåãêî äóìàòè, ùî ñèí ïîìåð â³ä ïðèðîäíèõ ïðè÷èí, í³æ ìó÷èòèñÿ ñâ³äîì³ñòþ ñâ ïðîâèíè. Àëå ²ëëÿ íå ì³ã çìèðèòèñÿ ç òàêîþ àðèôìåòèêîþ: ñìåðòü ñèíà çà ãð³õè æ³íêè. «Ãîñïîäè, íåâæå Òè ³ âäîâ³, â ÿêî¿ ÿ ïåðåáóâàþ, çðîáèø çëî?» — çâåðíóâñÿ â³í äî Áîãà, ³ öå çâó÷àëî á³ëüøå ÿê âèìîãà, í³æ ÿê ïðîõàííÿ. ßêùî òðåáà ðÿòóâàòè ³íøèõ — ïðîðîê ìîæå áóòè äóæå â³äâàæíèì. Òàê äèòèíà ïîâåðíóëàñÿ äî æèòòÿ. Ïðîðîê âðÿòóâàâ öþ ñ³ì’þ — ³ ì³ã òåïåð éòè äî âñüîãî ³çðà¿ëüñüêîãî íàðîäó.  ò³ ðîêè â ²çðà¿ë³ ïðàâèëè öàð Àõàâ ³ öàðèöÿ ²ºçàâåëü, çà ïîõîäæåííÿì ôèíèêèÿíêà. ßçè÷íèöüê³ êóëüòè ³ ðàí³øå ïðàêòèêóâàëèñÿ ñåðåä äðåâí³õ ³çðà¿ëüòÿí, àëå ïðè ö³é ïàð³ âîíè ñòàëè, ïî ñóò³, íîâîþ äåðæàâíîþ ðåë³ã³ºþ. ² òîä³ ²ëëÿ ïðèéøîâ äî Àõàâà, àáè êèíóòè âèêëèê. ³í çàïðîïîíóâàâ öàðåâ³ ç³áðàòè íà ãîðó Êàðì³ë ÷îòèðèñòà ï’ÿòäåñÿò ïðîðîê³â ÿçè÷íèöüêîãî áîæåñòâà Âààëà, àáè òàì âñòóïèòè ç íèìè â çìàãàííÿ. Öàð ïîãîäèâñÿ.

Ó ïðèçíà÷åíèé äåíü ²ëëÿ çâåðíóâñÿ äî íàðîäó ç òàêîþ ïðîìîâîþ: «×è äîâãî âàì êóëüãàòè íà îáèäâà êîë³íà? ßêùî Ãîñïîäü º Áîã, òî ïîñë³äóéòå Éîìó; à ÿêùî Âààë, òî éîìó ïîñë³äóéòå». Àëå íàðîä ìîâ÷àâ, âè÷³êóþ÷è, ÷èì çàê³í÷èòüñÿ ïîºäèíîê. ²ëëÿ çàïðîïîíóâàâ ïðèãîòóâàòè äâà æåðòîâíèêè — Ãîñïîäåâ³ ³ Âààëó, — ïîêëàñòè íà êîæåí ç íèõ ïî çàð³çàíîìó ò³ëüöþ, àëå íå çàïàëþâàòè âîãíþ ï³ä äðîâàìè. Ñëóæèòåë³ ñïðàâæíüîãî Áîãà, ïîçà ñóìí³âîì, ïîâèíí³ çâåñòè âîãîíü ç íåáà ³ çàïàëèòè ñâîþ æåðòâó. Ïðîðîêè Âààëà ö³ëèé äåíü òàíöþâàëè ïåðåä ñâî¿ì æåðòîâíèêîì. Á³áë³ÿ íàâ³òü äîíåñëà äî íàñ çíóùàëüí³ ñëîâà ²ëë¿: «Êðè÷³òü ãó÷íèì ãîëîñîì, áî â³í áîã; ìîæëèâî, â³í çàäóìàâñÿ, àáî çàéíÿòèé ÷èì-íåáóäü, àáî â äîðîç³, à ìîæå áóòè, ³ ñïèòü, òàê â³í ïðîêèíåòüñÿ!» Àëå í³÷îãî íå âèõîäèëî, ³ òîä³ ²ëëÿ ïðèñòóïèâ äî ñâ æåðòâè. ³í âñå ïðèãîòóâàâ, çâåë³â ðÿñíî ïîëèòè ¿¿ âîäîþ, ³ ï³ñëÿ éîãî ìîëèòâè áëèñêàâêà ç íåáà ñïàëèëà æåðòâó â îäíó ìèòü. Ñóïåðå÷êà áóëà âèð³øåíà, ³ äîëÿ ïðîðîê³â Âààëà âèÿâèëàñÿ íåçàâèäíîþ — âñ³ âîíè áóëè óáèò³, àáñîëþòíî ó äóñ³ òîãî ÷àñó, êîëè çà ³ñòèíó íå íàëåæàëî ùàäèòè í³ ñâîº, í³ ÷óæå æèòòÿ. Ïðîòå íà ãîðèçîíò³ ç’ÿâèëàñÿ äîâãî÷³êóâàíà õìàðêà, ÿêà ñêîðî ïåðåòâîðèëàñÿ íà âåëè÷åçíó õìàðó, ùî íåñå äîù çåìë³, ÿêà íàñòðàæäàëàñÿ.

23

¹ 2 (58) 2014 Íå çâàæàþ÷è íà âñ³ ö³ ÷óäåñà, ²ëë¿ íåïðîñòî áóëî æèòè ñåðåä ñâî¿õ îäíîïëåì³ííèê³â — òî÷í³øå êàæó÷è, âåëèêó ÷àñòèíó ÷àñó éîìó äîâîäèëîñÿ õîâàòèñÿ â³ä íèõ àáî éòè íà â³äêðèòå ïðîòèáîðñòâî. Àäæå öå â³í âèêðèâ Àõàâà, êîëè òîé â³ä³áðàâ âèíîãðàäíèê ó ïðîñòî¿ ëþäèíè íà ³ì’ÿ Íàâóôåé — äëÿ öüîãî éîãî äîâåëîñÿ áðåõëèâî çâèíóâàòèòè ³ ñòðàòèòè. ²ëëÿ ïåðåäáà÷èâ éîãî ñìåðòü. ³í ïîñò³éíî âèêðèâàâ Àõàâà ³ éîãî äðóæèíó ²ºçàâåëü, òîæ íå ðàç éîìó çàãðîæóâàëà çàãèáåëü â³ä öàðñüêî¿ ïàðè, ³ éîìó äîâîäèëîñÿ á³ãòè â³ä íèõ â ïóñòåë³ ³ ãîðè. Îäíîãî äíÿ öàð ïîñëàâ çà íèì çàã³í â ï’ÿòäåñÿò âî¿í³â (íà éîãî äóìêó çààðåøòóâàòè ïðîðîêà ì³ã ëèøå âçâîä ñïåöíàçó). Àëå ÿêùî âæå ìîâà çàéøëà ïðî äåìîíñòðàö³þ ñèëè, òðåáà áóëî ïîêàçàòè, íà ÷è¿é ñòîðîí³ ñïðàâæíÿ Ñèëà. Êîìàíäèð çàãîíó çâåðíóâñÿ äî ïðîðîêà ç òàêèìè ñëîâàìè: «Ëþäèíà Áîæà! öàð ãîâîðèòü: ç³éäè». ³äïîâ³äü ïðîðîêà áóëà ïðîñòà: «ßêùî ÿ ëþäèíà Áîæà, òî õàé ç³éäå âîãîíü ç íåáà ³ ïîïàëèòü òåáå ³ òâ³é ï’ÿòäåñÿòîê». Òàê âîíî ³ ñòàëîñÿ. Ïîò³ì ³ñòîð³ÿ ïîâòîðèëàñÿ ç ³íøèì çàãîíîì. ² ëèøå íà òðåò³é ðàç ïîñëàíèé öàðåì êîìàíäèð çíàéøîâ â³ðí³ ñëîâà: «Ëþäèíà Áîæà! Íåõàé æå íå áóäå ïðåçðåíà äóøà ìîÿ ³ äóøà öèõ ï’ÿòäåñÿòè ïåðåä î÷èìà òâî¿ìè!» ² òîä³ Àíãåë ïîâåë³â ²ëë³ â³äïðàâèòèñÿ ç íèì äî öàðÿ — ëèøå äëÿ òîãî, àáè ñïîâ³ñòèòè ³ éîìó ïðî ãðÿäóùó ñìåðòü: «Çà òå, ùî òè ïîñèëàâ ïîñë³â çàïèòóâàòè Âåºëüçåâóëà, áîæåñòâî Àêêàðîíñüêå, íåíà÷å â ²çðà¿ë³ íåìຠÁîãà, — ç ë³æêà, íà ÿêå òè ë³ã, íå ç³éäåø ç íüîãî, àëå ïîìðåø». Âò³ì, öàðÿì ²ëëÿ íå ëèøå çàãðîæóâàâ — ìè âæå áà÷èëè, ÿê â³í âèìîëþâàâ â Ãîñïîäà äîù â çàñóõó, à ³íøèì ðàçîì â³í ïðîâ³ùàâ öàðÿì ïåðåìîãó íàä ³íîïëåì³ííèêàìè. Àäæå â³í áîðîâñÿ çîâñ³ì íå ç öàðñüêîþ âëàäîþ ³ íå ç îêðåìèìè îñîáàìè, à ç ïîðîêàìè ³ ãð³õàìè áîãîîáðàíîãî íàðîäó, ç éîãî ïîñò³éíèìè óõèëåííÿìè â ÿçè÷íèöòâî, ïî÷èíàþ÷è ñàìå ç öàðÿ. Äëÿ ²ëë³ âñå âèð³øóâàëîñÿ òóò ³ çàðàç, ³ äðóãî¿ ñïðîáè çðîáèòè ïðàâèëüíèé âèá³ð â³í í³êîìó íå ïðîïîíóâàâ. Îäíîãî äíÿ â³í ïðîõîäèâ ïîâç ëþäèíó, ÿêà îðàëà íà ñâî¿é ä³ëÿíö³ ïîëÿ. ²ëëÿ, íå êàæó÷è í³ ñëîâà, êèíóâ íà íüîãî ñâ³é ïëàù — ³ öå îçíà÷àëî, ùî â³í áåðå éîãî â ó÷í³. Ïðîðîêóâàííÿ óâ³ðâàëîñÿ ïðÿìî â ïîâñÿêäåíí³ñòü, ³ îðà÷ çàêîëîâ ñâî¿õ âîë³â ³ ïðèí³ñ ¿õ â æåðòâó — à

ñàì ï³øîâ çà ²ëëºþ. Éîãî çâàëè ªëèñåé, ³ éîìó íàëåæàëî ñòàòè ó÷íåì ³ íàñòóïíèêîì ²ëë³. ßê ïðîõîäèëî öå íàâ÷àííÿ, ìè òî÷íî íå çíàºìî. Á³áë³ÿ íåîäíîðàçîâî çãàäóº «ñèí³â ïðîðî÷èõ» — ñâîãî ðîäó ï³äìàéñòåðê³â ïðè ìàéñòðàõ-ïðîðîêàõ. ϳçí³øå, êàæó÷è ïðî ó÷í³â ªëèñåÿ, îïîâ³äà÷ ðîçïîâ³ñòü íàì ïðî ö³ëó ïðîðî÷ó øêîëó, íàñò³ëüêè áàãàòîëþäíó, ùî â ÿêèéñü ìîìåíò ¿¿ ó÷íÿì ñòàëî ò³ñíî â ¿õ ñòàðîìó «ãóðòîæèòêó», ³ äîâåëîñÿ ¿ì çàéíÿòèñÿ ñïîðóäæåííÿì íîâèõ ïðèì³ùåíü. Àëå ó ñàìîãî ªëèñåÿ, ìàáóòü, âñå áóëî êóäè ìåíø ôîðìàëüíî: â³í ïðîñòî ìàíäðóâàâ ç³ ñâî¿ì â÷èòåëåì, ïåðåéìàþ÷è éîãî äîñâ³ä ³, ãîëîâíå, éîãî ïîëóì’ÿíó â³ðó ³ áåçìåæíó äîâ³ðó Ãîñïîäåâ³ — àäæå ñàìå öüîìó ïðîðîê ³ ïîâèíåí áóâ íàâ÷èòè âñ³õ ³çðà¿ëüòÿí. ªëèñåé ñòàâ ó÷íåì ³ ïðîäîâæóâà÷åì ñïðàâè ²ëë³. Öå áóâ, ïî ñóò³, ïåðøèé ïðèêëàä òàêîãî ñïàäêîºìñòâà ñåðåä ïðîðîê³â: äî öüîãî ÷àñó êîæåí ç íèõ áóâ ñàì ïî ñîá³. Àëå æ ïðîðî÷å ñëóæ³ííÿ, ÿê ³ âèáðàí³ñòü ïàòð³àðõ³â, òåæ ðîçêðèâàëîñÿ â ³ñòîð³¿: êîæíå íîâå ïîêîë³ííÿ, êîæíà íîâà îñîáà ðîçêðèâàëè ÿê³ñü íîâ³ ãðàí³ Áîæåñòâåííîãî îäêðîâåííÿ, ïðîäîâæóþ÷è ³ñòîð³þ òîãî æ ñàìîãî Çàïîâ³òó. ×àñ ³øîâ, ³ òåïåð óæå ³ ñàì ²ëëÿ, ³ éîãî îòî÷åííÿ (ïåðø çà âñå, éîãî ó÷åíü ³ ïðîäîâæóâà÷ ªëèñåé) óñâ³äîìëþâàëè, ùî éîãî çåìíå æèòòÿ äîá³ãຠê³íöÿ. Àëå ñàì öåé ê³íåöü áóâ äóæå íå ñõîæèé íà ñìåðòü ³íøèõ ëþäåé. Îò ÿê îïèñóº éîãî Á³áë³ÿ: «Êîëè âîíè ïåðåéøëè, ²ëëÿ ñêàçàâ ªëèñåþ: “Ïðîñè, ùî çðîáèòè òîá³, ðàí³øå, í³æ ÿ áóäó âçÿòèé â³ä òåáå”. ² ñêàçàâ ªëèñåé: “Äóõ, ÿêèé â òîá³, õàé áóäå íà ìåí³ óäâ³÷³”. ² ñêàçàâ â³í: “Âàæêîãî òè ïðîñèø. ßêùî ïîáà÷èø, ÿê ÿ áóäó óçÿòèé â³ä òåáå, òî áóäå òîá³ òàê, à ÿêùî íå ïîáà÷èø, íå áóäå”. Êîëè âîíè éøëè ³ äîðîãîþ ðîçìîâëÿëè, ðàïòîì ç’ÿâèëàñÿ êîë³ñíèöÿ âîãíåííà ³ êîí³ âîãíåíí³, ³ ðîçëó÷èëè ¿õ îáîõ, ³ ïîí³ññÿ ²ëëÿ â âèõîð³ íà íåáî. ªëèñåé æå äèâèâñÿ ³ âèãóêíóâ: “Áàòüêî ì³é, áàòüêî ì³é, êîë³ñíèöÿ ²çðà¿ëþ ³ ê³ííîòà éîãî!” ² íå áà÷èâ éîãî á³ëüøå». Ñàìå öÿ ³ñòîð³ÿ äàâàëà íàøèì ïðåäêàì ïðèâ³ä äóìàòè, ùî ïðîðîê ²ëëÿ ðîç’¿æäæຠï³ä ÷àñ ãðîçè íà âîãíåíí³é êîë³ñíèö³ ïî íåáó, ìå÷å ãðîìè ³ áëèñêàâêè. Àëå íàñïðàâä³ âñå êóäè ö³êàâ³øå. Îñòàííÿ ç êíèã ìàëèõ ïðîðîê³â, êíèãà Ìàëàõ³¿, çàê³í-

÷óºòüñÿ çàãàäêîâîþ Áîæîþ îá³öÿíêîþ: «Îñü, ß ïîøëþ äî âàñ ²ëëþ ïðîðîêà ïåðåä íàñòàííÿì äíÿ Ãîñïîäíÿ, âåëèêîãî ³ ñòðàøíîãî. ² â³í îáåðíå ñåðöÿ áàòüê³â äî ä³òåé ³ ñåðöÿ ä³òåé äî áàòüê³â ¿õ, àáè ß, ïðèéøîâøè, íå óðàçèâ çåìë³ ïðîêëüîíîì». Êîëè ï³çí³øå â Ïàëåñòèí³ âèéøîâ íà ïðîïîâ³äü ²îàíí Õðåñòèòåëü, ëþäè òàê ³ çðîçóì³ëè: äî íèõ ïðèéøëà ëþäèíà «â äóñ³ ³ ñèë³ ²ëë³». ×è îçíà÷ຠöå, ùî á³ëüøå â³í âæå íå ïðèéäå? Àáî, íàâïàêè, ïåðåä ê³íöåì ñâ³òó ñë³ä ÷åêàòè ïðèøåñòÿ öüîãî íå âìèðàþ÷îãî ïðîðîêà? ͳõòî íå çíຠòî÷íî. Éîãî òàºìíè÷à ô³ãóðà òàê ³ çàëèøàºòüñÿ íà êîðäîí³ Ñòàðîãî ³ Íîâîãî Çàïîâ³ò³â, àäæå íå äàðìà â öüîìó ïðîðîêóâàíí³ ãîâîðèòüñÿ, ùî â³í ç’ºäíຠñåðöÿ áàòüê³â ³ ä³òåé. Íàïåâíî, ó âñ³é ³ñòî𳿠²çðà¿ëþ íå áóëî íàñò³ëüêè ãð³çíîãî, âîãíåííîãî ³ áëèñêàâè÷íîãî (â áóêâàëüíîìó ðîçóì³íí³ ñëîâà) ïðîðîêà, ÿê ²ëëÿ. Àëå ðîçïîâ³äü ïðî íüîãî ì³ñòèòü îäèí äèâíèé åï³çîä, ÿêèé ÿñíî ïîêàçóº íàì: ñèëà ³ ïîòóæí³ñòü òóò — íå ãîëîâíå. Îäíîãî äíÿ, õîâàþ÷èñü â³ä Àõàâà, ²ëëÿ çâåðíóâñÿ äî Áîãà ç ïðîõàííÿì — â³í çàõîò³â ïîáà÷èòè Éîãî. Äóæå ñì³ëèâå ïðîõàííÿ äëÿ ëþäèíè òîãî ÷àñó, êîëè ëþäè òâåðäî çíàëè: íåìîæëèâî ëþäèí³ ïîáà÷èòè Áîãà ³ çàëèøèòèñÿ â æèâèõ. Àëå â òîé ìîìåíò, êîëè ìàéæå âåñü ²çðà¿ëü ðîçáåñòèâñÿ â ³äîëîïîêëîíñòâ³, êîëè öàð øóêàâ ñìåðò³ ïðîðîêà — ²ëë³ áóëî òàê ïîòð³áíî ïåðåêîíàòèñÿ â ðåàëüíîñò³ Áîãà, ÷åðåç ßêîãî éîìó äîâîäèëîñÿ ñò³ëüêè çàçíàòè! ² Ãîñïîäü â³äïîâ³â éîìó: «Âèéäè ³ ñòàíü íà ãîð³, ³ îñü, ïðîéäå â³òåð, ùî ðîçäèðຠãîðè ³ ùî êðóøèòü ñêåë³, àëå íå â â³òð³ Ãîñïîäü; ï³ñëÿ â³òðó çåìëåòðóñ, àëå íå â çåìëåòðóñ³ Ãîñïîäü; ï³ñëÿ çåìëåòðóñó âîãîíü, àëå íå ó âîãí³ Ãîñïîäü; ï³ñëÿ âîãíþ â³ÿííÿ òèõîãî â³òðó, ³ òàì Ãîñïîäü». Òàê ³ õðèñòèÿíè ï³ñëÿ ãð³çíèõ ³ ñòðàøíèõ ñòîð³íîê Ñòàðîãî Çàïîâ³òó çâåðòàþòüñÿ äî òèõî¿ ³ íåïðèì³òíî¿ ³ñòî𳿠ïðî Íåìîâëÿ, ßêå ëåæèòü ó â³ôëåºìñüêîìó õë³âó, ³ â³ðÿòü, ùî íå ó âîãí³ ³ áóð³, à ñàìå òàì, «ó â³ÿíí³ òèõîãî â³òðó», ç³éøîâ íà íàøó çåìëþ Ãîñïîäü. Àëå, ìîæëèâî, àáè Éîãî ïî÷óòè ³ â³ä÷óòè, ëþäÿì ä³éñíî áóëî ïîòð³áíî ñïî÷àòêó ïåðåæèòè ãðîìè ³ áëèñêàâêè, ÿê³ çâîäèâ ç íåáà ²ëëÿ? Àíäð³é ÄÅÑÍÈÖÜÊÈÉ (æ-ë "Îòðîê.ua")

24

¹ 2 (58) 2014

íèö³ çà ïîõîäæåííÿì — ïîä³áíî òîìó, ÿê Õðèñòîñ ïðèéøîâ äî íàðîäó ²çðà¿ëþ, ùî ïðîïàäàº, àëå, áóäó÷è â³äêèíóòèì, áóâ ïðèéíÿòèé ÿçè÷íèêàìè. Ó áóäèíêó âäîâè ²ëëÿ âîñêðåñèâ ¿¿ ºäèíîãî ñèíà, ÿêèé âìåð â³ä õâîðîáè — ÿê Õðèñòîñ áóäå âîñêðåøàòè ìåðòâèõ ó çåìíîìó Ñâîºìó æèòò³. Ùå îäíå ÷óäî â áóäèíêó âäîâè — ïîêè â íüîìó ïåðåáóâàâ ïðîðîê, íå âèñèõàëî ìàñëî â ãëå÷èêó é íå çàê³í÷óâàëîñÿ áîðîøíî — ïåðåäáà÷ຠ÷óäî ïðî õë³áè é ðèá, ÿêèìè Ãîñïîäü íàñè÷óâàâ Éîãî ñëóõà÷³â.

1. Íåâ³äîìå ³ì'ÿ ïðîðîêà ²ëë³ Ìè í³÷îãî íå çíàºìî ïðî ïîõîäæåííÿ ïðîðîêà ²ëë³, ïðî éîãî ðîäîâ³ä, ³ íàâ³òü éîãî ³ì'ÿ, ìîæëèâî, íå ÿâëÿºòüñÿ âëàñíèì ³ì'ÿì. «Åë³éàõó» äàâíüîºâðåéñüêîþ ìîâîþ çíà÷èòü «ßõâå — ì³é Áîã». ²ñíóº äóìêà, ùî öå ³ì'ÿ ïðîðîê âçÿâ ñîá³ ï³ä ÷àñ ïðîòèñòîÿííÿ ç æåðöÿìè Âààëà.

2. Ïðîïîâ³äíèê ªäèíîãî Áîãà Ñó÷àñíèé ²ëë³ öàð ²çðà¿ëþ Àõàâ ³ éîãî äðóæèíà ²ºçàâåëü áóëè ³äîëîïîêëîííèêàìè: âîíè ïðèíîñèëè æåðòâè ÿçè÷íèöüêîìó áîæåñòâó Âààëó (²ºçàâåëü ïîõîäèëà ç ô³í³ê³éö³â, ÿê³ ïîêëîíÿëèñÿ éîìó, ³ ñàìà áóëà æðèöåþ) ³ ñõèëÿëè äî öüîãî íàðîä. ²ëëÿ â³äêðèòî âèêðèâàâ öàðÿ é öàðèöþ, çäîáóâøè òèì ñàìèì íåíàâèñòü îñòàííüî¿. Ó ïîêàðàííÿ çà âïåðò³ñòü öàðÿ â ³äîëîïîêëîíñòâ³ Ãîñïîäü ïîñèëຠíà êðà¿íó ñïåêó. Òðè ðîêè íå áóëî ç íåáà í³ äîùó, í³ ðîñè. Ïîñóõà ïðèïèíèëàñÿ ò³ëüêè ï³ñëÿ ìîëèòâè ²ëë³, ùî ïîñîðîìèëà æåðö³â Âààëà. ³äáóëîñÿ öå ïðè íàñòóïíèõ îáñòàâèíàõ. ²ëëÿ ç³áðàâ íà ãîð³ Êàðì³ë íàðîä ²çðà¿ëþ é æåðö³â Âààëà ³ çàïðîïîíóâàâ çáóäóâàòè äâà æåðòîâíèêè — Áîãîâ³ é Âààëó — ³ ïðèíåñòè íà íèõ æåðòâè, àëå íå ï³äïàëþâàòè ¿õ. ßêùî Âààë ïîïàëèòü ñâîþ æåðòâó âîãíåì ç íåáà, òî â³í ³ º ³ñòèííèé Áîã. ßêùî Ãîñïîäü — ³ñòèííèé Áîã ³í. Âààë, çðîçóì³ëî, ñâ æåðòâè «íå ïðèéíÿâ». Áîã ïîïàëèâ íå ò³ëüêè æåðòâó, àëå é äðîâà, êàì'ÿíèé æåðòîâíèê ³, íàâ³òü, ð³â ç âîäîþ, ÿêèé çà íàêàçîì ²ëë³ îòî÷óâàâ æåðòîâíèê. Íàðîä ²çðà¿ëþ ïîêàÿâñÿ é ïðîñëàâèâ Áîãà, à ²ëëÿ âëàñíîðó÷ óáèâ óñ³õ æåðö³â Âààëà ÿê òèõ, õòî ñïîêóøàâ ëþäåé. ϳñëÿ öüîãî â³í çâåðíóâñÿ äî Ãîñïîäà ç ìîëèòâîþ ïðî ïðîõàííÿ äîùó, ³ Ãîñïîäü â³äïîâ³â íà éîãî ìîëèòâó.

3. Æèâèé íà íåá³ Çã³äíî ç³ Ñâÿùåííèì Ïåðåäàííÿì, â ³ñòî𳿠ëþäñòâà º âñüîãî òðè ëþäèíè, óçÿòèõ íà íåáî æèâèìè: àïîñòîë ²îàíí, ªíîõ ³ ²ëëÿ. Ïðè÷îìó ÿêùî ïðî ªíîõà ìîæëèâ³ ð³çí³ òëóìà÷åííÿ (â 5 ãëàâ³ êíèãè Áóòòÿ ïðî éîãî â³äõ³ä ³ç çåìíîãî æèòòÿ ñêàçàíî òóìàííî: «íå ñòàëî éîãî, òîìó ùî Áîã âçÿâ éîãî»), à ïðî ²îàííà ìè çíàºìî ò³ëüêè ç Ïåðåäàííÿ, òî ïðî ïðîðîêà ²ëëþ êîíêðåòíî ñêàçàíî â Á³á볿: «ðàïòîì ç'ÿâèëàñÿ êîë³ñíèöÿ âîãíåííà é êîí³ âîãíåíí³, ³ ðîçëó÷èëè ¿õ îáîõ, ³ ïîí³ññÿ ²ëëÿ ó âèõîð³ íà Íåáî» (4 Öàð.2:11).

5. ²ëëÿ — ñï³âðîçìîâíèê Õðèñòà Ïðî òå, ùî ²ëëÿ — íàéá³ëüøèé ³ç ïðîðîê³â, ªâàíãå볺 ñâ³ä÷èòü òèì ôàêòîì, ùî ëèøå â³í ³ Ìîéñåé óäîñòî¿ëèñÿ áåñ³äè ³ç Õðèñòîì ï³ä ÷àñ Éîãî Ïðåîáðàæåííÿ íà Ôàâîð³. ª ð³çí³ ïîÿñíåííÿ, ÷îìó ñàìå öèõ äâîõ ïðîðîê³â îáèðຠäëÿ áåñ³äè Õðèñòîñ. Ïî-ïåðøå, ²ëëÿ, ÿê ³ Ìîéñåé, ìàâ äîñâ³ä áåçïîñåðåäíüîãî áîãîñï³ëêóâàííÿ: Ìîéñåé îòðèìàâ â³ä Áîãà çàêîí, à òàêîæ ñï³ëêóâàâñÿ ³ç Âñåâèøí³ì íàñò³ëüêè áëèçüêî, íàñê³ëüêè ìîæëèâî äëÿ ëþäèíè — áà÷èâ «çàäíÿ Áîãà» (Âèõ., 33). ²ëëÿ æ ñòîÿâ â³÷-íà-â³÷ ïåðåä Áîãîì çà Éîãî çàêëèêîì, «çàêðèâøè îáëè÷÷ÿ ñâîº ìèëîòòþ ñâîºþ» (3 Öàð., 19). Ñâÿòèòåëü ²îàíí Çëàòîóñò âèêëàäຠ³íøó äóìêó: «îäèí ïîìåðëèé òà ³íøèé, ÿêèé ùå íå çàçíàâ ñìåðò³», ñòàëè ïåðåä Õðèñòîì äëÿ òîãî, ùîá ïîêàçàòè, ùî Â³í «ìຠâëàäó íàä æèòòÿì ³ ñìåðòþ, âîëîäàðþº íàä íåáîì ³ çåìëåþ».

6. ²ëëÿ â ³óäà¿çì³ 4. ²ëëÿ — ïðåäòå÷à Õðèñòà Çã³äíî ³ç öåðêîâíèì ïåðåêàçîì, çàñíîâàíèì íà ïðîðîöòâ³ Ìàëàõ³¿: «Îñü, ß ïîøëþ äî âàñ ²ëëþ ïðîðîêà ïåðåä íàñòàííÿì äíÿ Ãîñïîäíüîãî, âåëèêîãî é ñòðàøíîãî» (Ìàë.4:5), ïðîðîê ²ëëÿ ñòàíå ïðåäòå÷åþ Äðóãîãî Ïðèøåñòÿ Õðèñòà íà çåìëþ ³ áóäå âáèòèé çà ïðîïîâ³äü Õðèñòà, ïîâòîðèâøè òèì ñàìèì äîëþ ²îàííà Õðåñòèòåëÿ, ÿêèé ïðèéøîâ «ó äóñ³ é ñèë³ ²ëë³» ó ÿêîñò³ Ïðåäòå÷³ Ñïàñèòåëÿ («²ëëÿ ïîâèíåí ïðèéòè êîëèñü ³ âëàøòóâàòè âñå; àëå êàæó âàì, ùî ²ëëÿ âæå ïðèéøîâ, ³ íå âï³çíàëè éîãî, à çðîáèëè ç íèì, ÿê õîò³ëè; òàê ³ Ñèí Ëþäñüêèé ïîñòðàæäຠâ³ä íèõ» (Ìò.17:11-12), — ãîâîðèòü Õðèñòîñ). Ïðî òå, ùî ²ëëÿ ÿâëÿºòüñÿ îäíèì ³ç ïðîâ³ñíèê³â Õðèñòà, ñâ³ä÷àòü éîãî ÷óäåñà. ϳä ÷àñ çàñóõè, ùî ñòàëàñÿ çà ãð³õè öàðÿ Àõàâà é íàðîäó ²çðà¿ëþ, â³í îñåëèâñÿ â áóäèíêó âäîâè ³ç Ñàðåïòè ѳäîíñüêî¿, ÿçè÷-

Ïåðåêàç ïðî ïðîðîêà Åë³ÿõó ÿê ïðåäòå÷³ Ìàø³àõà (Ìåñ³¿) ³ñíóâàâ ó ñòàðîäàâíüîìó, ùå äîõðèñòèÿíñüêîìó ³óäà¿çì³, çáåð³ãàºòüñÿ â³í é çàðàç. Á³ëüøå òîãî: ââàæàºòüñÿ, ùî ²ëëÿ íå ïðîñòî ïîâåðíåòüñÿ íà çåìëþ ïåðåä ïðèõîäîì Ìåñ³¿, àëå é ïîìàæå éîãî íà öàðñòâî (îñê³ëüêè ³íøî¿ âêàç³âêè, êð³ì ÿê áåçïîñåðåäíüî Áîãîì ÷åðåç ïðîðîêà íà ëåã³òèìíîãî öàðÿ ï³ñëÿ áàãàòîâ³êîâî¿ ïåðåðâè â äèíàñò³ÿõ áóòè íå ìîæå). ²óäåéñüêà òðàäèö³ÿ òàêîæ ñòâåðäæóº, ùî Åë³ÿõó â³äâ³äóº ä³ì êîæíî¿ ðîäèíè, ùî çóñòð³÷ຠÏåñàõ (ñïîãàä ïðî âèõ³ä ç ªãèïòó) — òîìó ï³ä ÷àñ ðèòóàëüíî¿ âåëèêîäíüî¿ òðàïåçè íà ñòîë³ çàëèøàþòü êåëèõ äëÿ ïðîðîêà.

7. ²ëëÿ â ³ñëàì³ Ïðîðîêà ²ëëþ â ³ñëàìñüê³é òðàäèö³¿ çâóòü ³ì'ÿì ²ëüÿñ. Éîãî æèòòºïèñ êîðîòåíüêî ïîâòîðþº á³áë³éíó á³îãðàô³þ ïðîðîêà: â÷èâ ïîêëîíÿòèñÿ ªäèíîìó Áîãîâ³, ïîêàðàâ çà ïîêëîí³ííÿ ³äîëó Âààëó.

25

¹ 2 (58) 2014 Äåÿê³ òëóìà÷³ Êîðàíó é ³ñëàìñüê³ áîãîñëîâè ââàæàþòü, ùî ²äðèñ (ªíîõ), Õ³äð (ïðîðîê — ó÷èòåëü Ìîéñåÿ, òàêîæ áåçñìåðòíèé; ó Á³á볿 àíàëîãà íåìàº) — ³íø³ ³ìåíà ²ëüÿñà. Åñõàòîëîã³÷íîãî çì³ñòó, ÿêèé âêëàäàºòüñÿ ó ô³ãóðó ²ëë³ â õðèñòèÿíñòâ³ é ³óäà¿çì³, â ³ñëàì³ íåìàº. Àëå â³ðà â òå, ùî â³í óçÿòèé íà íåáî æèâèì, º ³ â ³ñëàì³ — ââàæàºòüñÿ, ùî â³í ïîäîðîæóº ïî ñâ³òó ðàçîì ç Õ³äðîì. Ó á³ëüø ï³çí³é ³ñëàìñüê³é ë³òåðàòóð³ é ëåãåíäàõ ²ëüÿñ âçàãàë³ ñòຠíàï³â-ëþäèíîþ, íàï³â-àíãåëîì.

8. ²ëëÿ ó ôîëüêëîð³ Çàâäÿêè òîìó, ùî çà ïðîðîöòâîì ²ëë³ ïðîòÿãîì òðüîõ ðîê³â áóëè çàìêíåí³ íåáåñà é çà éîãî æ ìîëèòâîþ íà çåìëþ ïðîëèâñÿ äîù, ²ëëÿ ÷àñòî àñîö³þºòüñÿ ç äîõðèñòèÿíñüêèìè íåáåñíèìè áîæåñòâàìè. Íå îñòàííþ ðîëü ó öèõ àñîö³àö³ÿõ ç³ãðàâ îáðàç ïðîðîêà, ÿêèé éäå íà íåáåñà, — íà âîãíåíí³é êîë³ñíèö³. Óæå â õðèñòèÿíñüêó åïîõó, ó ï'ÿòîìó ñòîë³òò³ ïîåò Ñåäóë³óñ ³ç ³ì'ÿì ²ëë³ ïîâ'ÿçóâàâ ãðåöüêîãî áîãà ñîíöÿ — Ãåë³îñà — òèì á³ëüøå, ùî îáèäâà ö³ ³ìåí³ äóæå áëèçüê³ çà çâó÷àííÿì (³ì'ÿ «²ëëÿ» ó ãðåöüê³é òðàíñêðèïö³¿ çâó÷èòü ÿê «Åë³àñ»). Ó ñëîâ'ÿíñüê³é òðàäèö³¿ íà ô³ãóðó ²ëë³ ïðîðîêà áóëè ïåðåíåñåí³ äåÿê³ ôóíêö³¿ ÿçè÷íèöüêîãî áîãà-ãðîìîâåðæöÿ Ïåðóíà. À íàðîä êîì³ é çîâñ³ì óâ³â ²ëëþ â ïàíòåîí ñâî¿õ áîã³â: ²ëëÿ ïðîðîê ââàæàºòüñÿ ïîì³÷íèêîì îäíîãî ç áîæåñòâ-äåì³óðã³â. Éîãî àòðèáóòè — êðåñàëî é êðåì³íü, ÿêèìè â³í âèñ³êຠãð³ì ³ áëèñêàâêó.

9. Øàíóâàííÿ ïðîðîêà ²ëë³ íà ïðàâîñëàâí³é Ðóñ³ Øàíóâàííÿ ïðîðîêà ²ëë³ íà Ðóñ³ áóëî ïîøèðåíî ùå äî ¿¿ Õðåùåííÿ êíÿçåì Âîëîäèìèðîì. Ïåðøèé õðàì, ïîáóäîâàíèé ó Êèºâ³ ï³ä ÷àñ ïðàâë³ííÿ êíÿçÿ ²ãîðÿ, áóâ ïðèñâÿ÷åíèé ïðîðîêó ²ëë³. Ñâÿòà ð³âíîàïîñòîëüíà êíÿãèíÿ Îëüãà ï³ñëÿ ñâîãî õðåùåííÿ ïîáóäóâàëà õðàì, òàêîæ ïðèñâÿ÷åíèé ïðîðîêó ²ëë³, ó ñâîºìó ð³äíîìó ñåë³ Âèáóòè (Ïñêîâñüêà îáëàñòü).

10. ×èé çàñòóïíèê ïðîðîê ²ëëÿ?

2 ñåðïíÿ — «Äåíü Ïîâ³òðÿíî-äåñàíòíèõ â³éñüê». Âî¿íè â áëàêèòíèõ áåðåòàõ â³äçíà÷àþòü ñâîº ñâÿòî øèðîêî, à ò³ ç íèõ, õòî ñïîâ³äóþòü ñåáå ïðàâîñëàâíèìè, íå áåç ãîðäîñò³ çãàäóþòü, ùî â öåé æå äåíü Öåðêâà âøàíîâóº ïðîðîêà ²ëëþ. Òîìó îñòàíí³ì ÷àñîì ïðîðîêà ²ëëþ âñå ÷àñò³øå íàçèâàþòü çàñòóïíèêîì ïîâ³òðÿíîäåñàíòíèõ â³éñüê. Íåìຠí³÷îãî ïîãàíîãî â òàêîìó êàëåíäàðíîìó ñèìâîë³çì³, òèì á³ëüøå, ùî áàãàòî ÷óäåñ ïðîðîêà áóëè ïî-ñòàðîçàâ³òíîìó âîéîâíè÷èìè. Âàæëèâî ðàçîì ç òèì íå çàáóâàòè ãîëîâíîãî: ïðîðîê ²ëëÿ — çàñòóïíèê â³ðíèõ Ãîñïîäó, òîìó ùî ñàì áóâ â³ðíèé Éîìó âñóïåðå÷ óñ³ì îáñòàâèíàì, â³í æå — íàñòàâíèê çàáëóêàâøèõ, òîìó ùî ñâî¿ìè ÷óäåñàìè íàïîóìèâ çàáëóêàâøèé íàðîä, â³í æå — çðàçîê öíîòëèâîãî æèòòÿ, òîìó ùî æèâ ó ÷èñòîò³, íå ïåðåáóâàþ÷è â øëþá³… Êîæíîìó â³í áëèçüêèé ïî-ñâîºìó. Òîìó ïðîðîê ²ëëÿ, â³ä ÿêîãî íàñ â³äîêðåìëþþòü òèñÿ÷îë³òòÿ, — îäèí ³ç ñàìèõ óëþáëåíèõ ó íàðîäó ñâÿòèõ. Ìàð³ÿ ÑÅÍÜ×ÓÊÎÂÀ

Íà ²ëëþ ïðîðîêà äåíü âèäàâñÿ ÿñíèé ³ ñïîê³éíèé, ëèøå ç ðàíêó äîâãèìè ãóðêîòàìè ïðîãðèì³â ãð³ì. ³äðàçó æ çãàäàëàñÿ áàáóñÿ, Ìàð³ÿ ²âàí³âíà. Çà÷óâøè öüîãî äíÿ ãðîìîâ³ ãóðêîòè, âîíà õðåñòèëàñÿ ³ ãîâîðèëà íàì, õëîï'ÿòàì: – ×óºòå, öå ²ëëÿ ïðîðîê íà êîë³ñíèö³ ïî íåáó ïðî¿æäæຠòà ïîïåðåäæàº, àáè ñïðàâàìè ñüîãîäí³ íå óòðóäíÿëèñÿ, à ïîìîëèëèñÿ òà â³äïî÷èâàëè. Îñü ³ âè ïî¿ëè òà é â³äïî÷èâàéòå, à çàâòðà çà äâà ïðàöþâàòè áóäåìî. Á³æ³òü íà âóëèöþ, ãðàéòå. Äâ³÷³ ïîâòîðþâàòè íàì áóëî íå òðåáà. Ìè ðàä³ñí³ êóëåþ âèë³òàëè íà âóëèöþ. Ö³ëèé â³ëüíèé äåíü âë³òêó äëÿ ñ³ëüñüêî¿ ä³òâîðè – ðîçê³ø íåìîæëèâà. Ïðî öå íàâ³òü ìð³ÿòè áóëî íå ìîæíà. ² îñü ÷åðåç áàãàòî ðîê³â ìè çíîâó â ñåë³. Íà ïðèçüáàõ ñèäÿòü çíàéîì³ ñåëÿíè. Ñåðåä íèõ ³ ä³äóñü Ãë³á. Ç ðîêàìè ä³äóñü Ãë³á ìàéæå íå ì³íÿºòüñÿ. Ìè ³ ñüîãîäí³ áà÷èìî ä³äóñÿ, ÿêèé ñèäèòü íà ëàâö³ ïîðÿä ç ñóñ³äêîþ áàáîþ Ãàííîþ. Âîíà ùîñü ãîëîñíî ãîâîðèòü éîìó, à â³í ç ì'ÿêîþ ³ äîáðîþ ïîñì³øêîþ òèõåíüêî â³äïîâ³äàº. ³í âñå òàêèé æå, ç àêóðàòíîþ áîð³äêîþ, òèõèì ãîëîñîì ³ ÷èñòèì ñâ³òëèì ïîãëÿäîì. Çóïèíÿºìîñÿ, â³òàºìîñÿ. ijäóñü ïèëüíî äèâèòüñÿ, íå âï³çíàº, âèïðàâäîâóºòüñÿ: – Î÷³ çîâñ³ì ïîãàíî áà÷èòè ñòàë³, íå ðîçäèâëþñÿ, ÷è¿ âè áóäåòå. Áàáà Ãàííà ãîëîñíî ïîÿñíþº: – Òà Ãóñò³íè âîíè, ìîëîäøèé Ãóñò³í, à ³íøèé – ñèí Âîëîäüêèí, îíóê Ãóñò³í, – ³, çâåðòàþ÷èñü äî íàñ, ö³êàâèòüñÿ: – ×è äàëåêî ïðÿìóºòå?

– Ñåðåã³þ, áðàòîâ³, äîïîìîãòè òðåáà. Â÷îðà åëåêòðîïðîâîäêó íå âñòèãëè â áóäèíêó äîðîáèòè, à çàâòðà âè¿æäæàòè òðåáà – â³äïóñòêà çàê³í÷èëàñÿ.

– Êðàùå á ïîâåðíóëèñÿ âè íàçàä. ²ëë³â äåíü ñüîãîäí³, ñâÿòî âåëèêå. À ²ëëÿ íå ëþáèòü, êîëè öüîãî äíÿ ùîñü âåëèêå ðîáëÿòü, ñóâîðèé â³í äóæå. Îò ³ ìè ç ä³äîì ï³âäíÿ íà ëàâö³ ñèäèìî òà ïðî âñÿêå çãàäóºìî. Çà æèòòÿ áàãàòî âñüîãî ñòàëîñÿ, îñü ³ ïåðåáèðàºìî, íå ðîáèìî í³÷îãî. ² âè ïîñëóõàéòåñÿ ìåíå, ñòàðó, ïîâåðí³òüñÿ íàçàä. Òà ³ Ãóñòÿ æ âàñ ÿê â³äïóñòèëà?

– Òåæ íå â³äïóñêàëà, àëå ðîáîòó çàê³í÷èòè òðåáà. Âè¿äåìî çàâòðà âðàíö³, õòî äîðîáèòü? À ²ëëÿ, ìîæëèâî, ³ íå ïîì³òèòü, – ïîæàðòóâàëè ìè, ïðîùàþ÷èñü ç îäíîñåëüöÿìè. Ïðèáóâøè íà ì³ñöå, çàéøëè â áóäèíîê, ïîïèëè ÷àéêó ³ øâèäåíüêî ïðèñòóïèëè äî ðîáîòè. Íà äðóæíèé ñòóê ìîëîòê³â òóò æå ç'ÿâèëàñÿ ö³êàâà ñóñ³äêà ò³òêà ³ðà ³ ç ïîðîãó ï³øëà íà íàñ â àòàêó: – Âè ùî, îøàëåí³ëè çîâñ³ì?! Ó ²ëë³â äåíü ìîëîòêàìè ìîëîòÿòü!.. Çàðàç æå â³äñòóïèòüñÿ â³ä ðîáîòè. ×àé ñèä³òü ïèéòå àáî áðàãó ïðèíåñó. Áðàãà ó ìåíå ç õð³íîì, ñèëüíà.

ѳìåéíå ÷èòàííÿ Ñèëüíî¿ áðàãè ç õð³íîì íàì íå õîò³ëîñÿ, à ÷àé ìè âæå ïèëè, òà ³ ðîáîòè çàëèøàëîñÿ çîâñ³ì í³÷îãî. Òîìó, íå âñòóïàþ÷è í³ â ÿê³ ïåðåãîâîðè ç³ âñå çíàþ÷îþ ò³òêîþ ³ðîþ, ìè ùå çàâçÿò³øå âçÿëèñÿ çà ñïðàâó. Îáðàæåíà íàøîþ íåóâàãîþ, ñóñ³äêà õëîïíóëà äâåðèìà ³ âæå ç âóëèö³ ó â³äêðèòå â³êíî ïðåäðåêëà: – Îñü ïîäèâèòåñü: íå çàê³í÷èòüñÿ äîáðîì âàø åíòóç³àçì, – ³, çàäîâîëåíà âäàëîþ ôðàçîþ, ñõîâàëàñÿ çà ñâîºþ õâ³ðòêîþ. Ìè æ, ïîëåãøåíî ç³òõíóâøè, øâèäêî çàê³í÷èëè ðîáîòó, ïåðåâ³ðèëè ùå ðàç, ÷è âñå ïðàâèëüíî çðîáèëè, âêëþ÷èëè àâòîìàòè. Âñå ïðàöþâàëî áåçäîãàííî ÷³òêî ³ ïðàâèëüíî. Çàäîâîëåí³ ðåçóëüòàòîì ñâ ïðàö³, øâèäêî ç³áðàëè ³íñòðóìåíòè ³ ðóøèëè äî âèõîäó. Ïîãëÿä ì³é âèïàäêîâî íàòêíóâñÿ íà öâÿõ, ùî ñòèð÷èòü ï³ä ñòåëåþ. ß âçÿâ îáöåíüêè, â³äâàæíî çàñòðèáíóâ íà ìàñèâíèé, ùå ä³äîì ñïðàöüîâàíèé ñò³ë ³, ñõîïèâøè öâÿõ, ïîòÿãíóâ éîãî íà ñåáå. Îïðèòîìí³â íà ï³äëîç³. Íàä³ ìíîþ ñõèëèëîñÿ áë³äå, ïåðåëÿêàíå îáëè÷÷ÿ ïëåì³ííèêà ³ çëîðàäíî-òîðæåñòâóþ÷å îáëè÷÷ÿ ò³òêè ³ðè. Ïî îáëè÷÷þ ìîºìó ö³âêîþ òåêëà êðîâ, â ðîò³ áóëî ëèïêî ³ ñîëîíî. Ìàñèâíèé ä³ä³â ñò³ë, íà ÿêîìó ìè ïðàöþâàëè äâà äí³, ÷îìóñü ïåðåêèíóâñÿ, à ÿ ïðè ïàä³íí³ ñèëüíî ïîðàíèâ îáëè÷÷ÿ ãîñòðèì ê³íöåì îáöåíüê³â. Åíòóç³àçì íàø, ÿê ³ ïåðåäð³êàëà ñóñ³äêà, äîáðîì íå çàê³í÷èâñÿ, à ñâÿòèé ²ëëÿ ïðîðîê, ³ ñïðàâä³, âèÿâèâñÿ äóæå ñóâîðèì, õî÷à ïî õîäó ïîäàëüøèõ ïîä³é ³ çëàã³äí³â. Ó ì³ñüê³é ë³êàðí³, êóäè ìåíå äîñòàâèëè, ë³êàð ó â³ää³ëåíí³ øâèäêî¿ äîïîìîãè ç æàëåì ñêàçàëà, ùî ÷åðãîâèé òðàâìàòîëîã äóæå íåäîñâ³ä÷åíèé ³ øâè íàêëàäå ïîãàíî, àëå ³íøîãî, íà æàëü ³ äî ìîãî íåùàñòÿ, íåìàº. Ó îïåðàö³éí³é ìåòóøèâñÿ ìîëîäèé òðàâìàòîëîã ³ ñïîê³éíî ãîòóâàëà ³íñòðóìåíòè äî îïåðàö³¿ ë³òíÿ ìåäñåñòðà. Íàøâèäêó ïîãëÿíóâøè íà ìîþ ðàíó, âîíà ñóâîðî ñêîìàíäóâàëà ë³êàðåâ³, àáè â³í í³÷îãî íå ðîáèâ, ³ øâèäêî ï³øëà. Õâèëèí ÷åðåç ï'ÿòü ïîâåðíóëàñÿ ç ñîë³äíèì, óïåâíåíèì ³ òåæ ìîëîäèì ë³êàðåì, ÿêèé, òåïåð óæå íà ìîº ùàñòÿ, âèÿâèâñÿ çàâ³äóþ÷èì òðàâìàòîëîã³÷íèì â³ää³ëåííÿì ì³ñüêî¿ ë³êàðí³, ÿêèé ò³ëüêè-íî ïîâåðíóâñÿ ç â³äðÿäæåííÿ. ³ðíèé ñâîºìó ë³êàðñüêîìó îáîâ’ÿçêó, â³í ïðÿìî ç âîêçàëó çà¿õàâ ó ë³êàðíþ. Â³í ³ çàøèâ ðàíó íà ìîºìó îáëè÷÷³, òà òàê ìàéñòåðíî, ùî ÷åðåç ïàðó ì³ñÿö³â â³ä íå¿ ³ ñë³äó íå çàëèøèëîñÿ. Íó, à ïðî ñóâîð³ñòü ñâÿòîãî óãîäíèêà Áîæîãî ²ëë³ ÿ ïàì'ÿòàþ ³ íà ²ëë³â äåíü ñïðàâ âåëèêèõ ç òîãî ÷àñó í³êîëè íå ïëàíóþ. Ëåîí³ä ÃÀÐÊÎÒ²Í

26

¹ 2 (58) 2014

Ïîñâÿùàåòñÿ ìîåé ïîäðóãå Òàòüÿíå Êèïðóøåâîé-Êàí Ñòó÷àò… Òàê ãðîìêî ñòó÷àò. Êòî ñòó÷èò, çà÷åì? Òàíÿ ñ òðóäîì îòêðûëà ãëàçà, âûêàðàáêèâàÿñü èç òÿæåëîãî, áåñïîêîéíîãî ñíà. Ñòó÷àëè â äâåðü: – Âñòàâàéòå! Âñòàâàéòå, âûõîäèòå! Òàíÿ ïîäâèíóëà Íàäþøêó, êîòîðàÿ ïåðåáðàëàñü ê íåé íî÷üþ íà ïîñòåëü, âçÿëà ñî ñòîëà ñîòîâûé: ïîëîâèíà âòîðîãî.

– Îäåâàéòåñü, áåðèòå äîêóìåíòû, äåíüãè, öåííûå âåùè, âûõîäèòå: âîäà ïîäíèìàåòñÿ! Ëþäè, ðàçáóäèâøèå åå, ïîøëè äàëüøå, ñëûøíî áûëî, êàê îíè ñòó÷àëè â ñîñåäñêèå äâåðè. Òàíÿ âñòðÿõíóëà ãîëîâîé, ïðîãîíÿÿ ñîí. Ñîí íå æåëàë óõîäèòü – ìîæåò, ýòîò ñòóê â äâåðü åé ïðîñòî ïðèñíèëñÿ? À íà÷èíàëîñü âñ¸ òàê õîðîøî! Îíè äîëãî åõàëè íà ïîåçäå. Ïî äîðîãå, êîãäà äî÷êà ñïàëà, Òàíÿ îòêðûâàëà ëþáèìîãî Ïàóñòîâñêîãî, «×åðíîå ìîðå», è ÷èòàëà ìåäëåííî: «Íàä ãîëûì õðåáòîì ïîêàçûâàþòñÿ áåëûå êëî÷üÿ îáëàêîâ. Îíè ïîõîæè íà ðâàíóþ âàòó. Îáëàêà ïåðåâàëèâàþò ÷åðåç õðåáåò è ïàäàþò ê ìîðþ, íî íèêîãäà äî íåãî íå äîõîäÿò. Íà ïîëîâèíå ãîðíîãî ñêëîíà îíè ðàñòâîðÿþòñÿ â âîçäóõå. Ïåðâûå ïîðûâû âåòðà áüþò ïî ïàëóáàì êîðàáëåé.  ìîðå âçâèâàþòñÿ ñìåð÷è. Âåòåð áûñòðî íàáèðàåò ïîëíóþ ñèëó, è ÷åðåç äâà-òðè ÷àñà æåñòîêèé óðàãàí óæå õëåùåò ñ ãîð íà áóõòó è ãîðîä. Îí ïîäûìàåò âîäó â çàëèâå è íåñåò åå ëèâíÿìè íà äîìà. Ìîðå êëîêî÷åò, êàê áû ïûòàÿñü âçîðâàòüñÿ». Ïðî÷èòàâ ñòðàíèöó, Òàíÿ îòêëàäûâàëà êíèãó, ñìîòðåëà íà ñïÿùóþ äî÷êó, ñëåäèëà çà ñîëíå÷íûì çàé÷èêîì, ïëÿøóùèì ïî òåïëîìó áîêó âàãîíà, âçäûõàëà ñ îáëåã÷åíèåì: êàê õîðîøî, ÷òî îíè åäóò íà ìîðå â àâãóñòå – íèêàêèõ óðàãàíîâ! Òóðáàçà, ìîðå, ñîëíöå. Èõ ñ Íàäþøêîé ïîñåëèëè â êîðïóñ ñ íàçâàíèåì «Îðåõîâàÿ ðîùà». Ýòî ïîòîìó, ÷òî ðÿäîì ñ êîðïóñîì áûëà òåíèñòàÿ àëëåÿ èç îðåõîâûõ äåðåâüåâ, ôóíäóê ðîñ ïðÿìî íàä ãîëîâîé, ïàäàë íà çåìëþ.  òåíè äåðåâüåâ íà óëèöå – ñòîë, âîêðóã öâåòû – ðîçû. Çà ñòîëîì ïîòîì åëè ñëàäêèå, ñàõàðíûå àðáóçû. Êîìíàòà â äîìèêå òîæå óþòíàÿ, âåøàëêà íà äâåðè â ôîðìå ñêðèïè÷íîãî êëþ÷à – òàêîé ñêàçî÷íûé äîìèê, â îêíà êîòîðîãî ñòó÷àëèñü âåòêè îðåõîâûõ äåðåâüåâ.

 ðîäíîé Âîðêóòå òàêîãî íå óâèäèøü! È ìîðå – ñîâñåì ðÿäîì. Âîäà êðàñèâàÿ, ÷èñòàÿ, ãîëóáàÿ, ïîä âå÷åð ñèíÿÿ. Âîçäóõ ñâåæèé, ìîðñêîé, èíîãäà – ðîçîâûé. À åùå îíè åçäèëè â äåíäðàðèé, ãóëÿëè ó âîäîïàäîâ! Åëè îò äóøè ôðóêòû. Ïîäêàðìëèâàëè ëàñêîâóþ ñåðóþ êîøêó ñî ñìåøíûìè êîòÿòàìè, ïðîçâàëè åå Ìóñüêîé. Êîòÿòà áûëè ñëèøêîì ìàëû è ïðîçâèù ïîëó÷èòü íå óñïåëè. Îíè ãîâîðèëè ñ ëåãêèì, ïî÷òè íåçàìåòíûì àêöåíòîì: ãðóçèíû, äàãåñòàíöû, îñåòèíû? ×óæàêè. Íåïîíÿòíûå ÷óæàêè.

 ñòîëîâîé ñîñåäÿìè îêàçàëèñü áîéêàÿ ðûæàÿ ðàçâåäåíêà Ñâåòà ñ ïÿòèëåòíåé äî÷êîé Äàøåé, âûñîêèé êðóïíûé ìóæ÷èíà ñ òàêèì æå êðóïíûì ñûíîì ëåò ñåìíàäöàòè – ñåðüåçíûå, âåæëèâûå. Íåìíîãî ïîðòèëè âïå÷àòëåíèå îò îòäûõà äâà ìîëîäûõ ÷åëîâåêà, êîòîðûõ Òàíÿ ïðî ñåáÿ íàçûâàëà «ãîðÿ÷èå êàâêàçñêèå ïàðíè». Îíè ãîâîðèëè ñ ëåãêèì, ïî÷òè íåçàìåòíûì àêöåíòîì, è ñîâåðøåííî íåëüçÿ áûëî îïðåäåëèòü èõ íàöèîíàëüíîñòü: ãðóçèíû, äàãåñòàíöû, îñåòèíû? ×óæàêè. Íåïîíÿòíûå ÷óæàêè. Êðåïêèå, øóìíûå, îíè ñðàçó æå íà÷àëè óëûáàòüñÿ Òàíå è Ñâåòêå, ïîäìèãèâàòü, óãîùàòü äåòåé øîêîëàäîì. Òàíÿ çíàëà, ÷òî çíàêîìèòüñÿ ñ íèìè íåëüçÿ: è ìàìà äîìà ïðåäóïðåæäàëà íå ñâÿçûâàòüñÿ ñ ëèöàìè «êàâêàçñêîé íàöèîíàëüíîñòè», è ñàìà çíàëà, ÷òî ëó÷øå äåðæàòüñÿ îò íèõ ïîäàëüøå. Ñâåòêà îäíîìó èç íèõ, ïîìîëîæå, ñêàçàëà ÷òî-òî ðåçêîå, è îíè åé áîëüøå íå óëûáàëèñü, à Òàíÿ íå óìåëà ãðóáèòü è òàê è òåðïåëà âñå ýòè óëûáêè è êîìïëèìåíòû, è äàæå ñëàäîñòè, íåçàìåòíî îêàçûâàâøèåñÿ ó Íàäþøêè â ðóêàõ. Äàëüøå êîìïëèìåíòîâ, ïðàâäà, äåëî, ñëàâà Áîãó, íå øëî, è Òàíÿ ïîñòåïåííî óñïîêîèëàñü – ÷òî äåëàòü, âèäíî, ó íèõ òàêîé ñòèëü îáùåíèÿ…

Åé áûëî ïðèÿòíî îáùàòüñÿ ñ âûñîêèì ìóæ÷èíîé, Âëàäèìèðîì Èâàíîâè÷åì, è åãî ñûíîì Ñàâåëèåì, îòâå÷àòü íà èõ íåòîðîïëèâûå ðåïëèêè î ïîãîäå, î ìåñòíûõ äîñòîïðèìå÷àòåëüíîñòÿõ. Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ áûë ñâîé, ïîíÿòíûé, ìîæíî ñêàçàòü, ðîäíîé. È âñ¸, ÷òî îí ãîâîðèë, òîæå áûëî ïîíÿòíî è áëèçêî: ÷òî êóïèë, êàêèå ñóâåíèðû, ÷òî çäåñü äîðîãî, à ÷òî äåøåâëå, ÷åì â èõ ñåâåðíûõ êðàÿõ.  äâåðü ñíîâà ïîñòó÷àëè: – Áûñòðåå! Ñîáèðàéòåñü, âûõîäèòå! Òàíÿ îïîìíèëàñü, ãëÿíóëà íà ñîñåäíþþ êîéêó: òàì ñïàëà Äàøà. Ñâåòêà óæå íåñêîëüêî ðàç ïî âå÷åðàì îòïðàøèâàëàñü ó Òàíè íà òàíöû, ïðîñèëà ïðèñìîòðåòü çà ñâîåé äî÷êîé. Äàøà ó íåå áûëà êðóïíîé, òîëñòåíüêîé è ñïîêîéíîé, ñïàëà î÷åíü êðåïêî, áåñïîêîéñòâ íå äîñòàâëÿëà, à òðåõëåòíÿÿ Íàäþøêà âñ¸ ðàâíî ÷àñòî ïåðåáèðàëàñü ñïàòü ê ìàìå è óþòíî ñîïåëà ðÿäîì… Íó âîò… Ðàçáóäèëè, èñïóãàëè… Íó, âîäà ïîäíèìàåòñÿ – è ÷òî? Çåìëÿ âñÿ ñóõàÿ, âîäà ïðîñòî óéäåò â çåìëþ, è íè÷åãî íå áóäåò. Òàê ñêàçàë òàêñèñò äíåì, êîãäà îíè ñ Íàäþøêîé åçäèëè íà ýêñêóðñèþ. Îí ïîêàçàë íà ñòîëá â ìîðå: ñìåð÷ – è óñìåõíóëñÿ: – Âàøà òóðáàçà âåäü «Òîðíàäî» íàçûâàåòñÿ? Âîò âàì è òîðíàäî. Ãäå âû åùå òàêîå óâèäèòå? Ñìîòðèòå è ëþáóéòåñü!

– À ýòî íå îïàñíî?

– ×åãî òóò îïàñíîãî?! Âñþ æèçíü òóò æèâåì! Òàíÿ ïîâòîðèëà ñàìà ñåáå òèõîíüêî: «×åãî òóò îïàñíîãî?!», îäåëàñü, ïðèãîòîâèëà îäåæäó Íàäþøêå, Äàøå. Âçÿëà ðàñ÷åñêó, ïðè÷åñàëàñü, çàêðåïèëà çàêîëêîé ãóñòûå êàøòàíîâûå âîëîñû, êîòîðûå òàê è íîðîâèëè ðàññûïàòüñÿ òÿæåëûìè ïðÿäÿìè. Ïîäóìàëà: ÷òî âçÿòü? Ñîáðàëà â ñóìêó äîêóìåíòû, äåíüãè, ñîòîâûé. Âçÿòü ôîòîàïïàðàò èëè íåò? À ÷åìîäàí? À ïîäàðêè? Îíà êóïèëà ìíîãî ïîäàðêîâ: ìàìå, ïîäðóãå. Ñóâåíèðû. Êóïèëà î÷åíü âêóñíîå êèçèëîâîå âàðåíüå, äåøåâûå ÿáëîêè, ïîìèäîðû, ïðîäóêòû â äîðîãó: äâóõíåäåëüíûé îòïóñê ó ìîðÿ óæå ïðèáëèæàëñÿ ê êîíöó.  äâåðü ïîñòó÷àëè â òðåòèé ðàç: – ×òî æå âû íå âûõîäèòå?! Ñêîðåå! Ðûíîê íà òîì áåðåãó óæå ñìûëî! Ãîëîñ áûë î÷åíü òðåâîæíûé, è Òàíÿ âäðóã ïî÷óâñòâîâàëà ñòðàõ. Îí ïîäñòóïèë ìãíîâåííî, ïîøåë ñíèçó è îêàòèë

27

¹ 2 (58) 2014 âñþ – äî ñàìîé ìàêóøêè. Ñòàëî õîëîäíî íîãàì, ãëÿíóëà âíèç è àõíóëà: íà ïîëó ïîÿâèëàñü âîäà – îíà çàëèâàëà ãðÿçíûìè ÿçûêàìè ïîë è íåïðèÿòíî ëèçàëà áîñûå ñòóïíè. Ðóêè ñòàëè ìãíîâåííî ëåäÿíûìè, ìåëêî çàäðîæàëè. Î ÷åì ýòî îíà – êàêèå ïîìèäîðû, êàêîå âàðåíüå?! Âîäà ïîäíÿëàñü åùå íåìíîãî è áûëà óæå âûøå ùèêîëîòîê – õîëîäíàÿ, ãðÿçíàÿ, îáâèâàëà íîãè, ìåøàëà èäòè. Òàíÿ ñòàëà áóäèòü äåòåé. Íàäþøêà ïðîñíóëàñü ñðàçó, ñåëà íà êðîâàòè, ïîñëóøíî ïîäàâàëà ðó÷êè è íîæêè äëÿ îäåæäû, è ñ íåé Òàíÿ ñïðàâèëàñü áûñòðî. Íî íà ïîëó âîäà áûëà óæå ïî ùèêîëîòêè, è Íàäþøêà íàîòðåç îòêàçûâàëàñü èäòè ñàìà. Äàøà íèêàê íå õîòåëà ïðîñûïàòüñÿ, à êîãäà Òàíÿ âñå-òàêè ðàçáóäèëà åå, çàðåâåëà áàñîì, îáõâàòèëà øåþ, ìåøàÿ îäåâàòü åå. Êîãäà Òàíÿ íàêîíåö ñïðàâèëàñü ñ äåòüìè è âûøëà íà óëèöó, âîäà ïîäíÿëàñü åùå íåìíîãî è áûëà óæå âûøå ùèêîëîòîê – õîëîäíàÿ, ãðÿçíàÿ, îáâèâàëà íîãè, ìåøàëà èäòè. Òàíÿ ñòîÿëà ó çàáîðà è íèêàê íå ìîãëà ïîíÿòü: ÷òî äåëàòü äàëüøå? Êóäà íóæíî èäòè? Âîò ãëóïàÿ, ïî÷åìó îíà òàê äîëãî ðàçäóìûâàëà, ñîáèðàëàñü?! Íî âåäü íèêòî íå ïðåäóïðåæäàë, íèêòî íå ãîâîðèë îá îïàñíîñòè! Èäòè, ÷åñòíî ãîâîðÿ, îíà îñîáî è íå ìîãëà: èñïóãàííàÿ Íàäþøêà íå æåëàëà ñëåçàòü ñ ðóê, îáâèëà ðó÷îíêàìè øåþ, ìåøàëà ñìîòðåòü, äàæå äûøàòü ñòàëî òÿæåëî, à Äàøà ìåðòâîé õâàòêîé âöåïèëàñü â ïðàâóþ íîãó, íå äàâàÿ äâèíóòüñÿ ñ ìåñòà. Òàíÿ ïîïûòàëàñü ïîäíÿòü íà ðóêè è Äàøó, íî íå ñìîãëà: äåâî÷êà áûëà î÷åíü òÿæåëîé, è íåñòè äâóõ äåòåé íà ðóêàõ ñèë ÿâíî íå õâàòàëî. Íèêòî íè÷åãî íå îáúÿâëÿë, íèêóäà íå çâàë, ìèìî â òåìíîòå â ðàçíûå ñòîðîíû äâèãàëèñü ëþäè, ãðîìêî êðè÷àëè ÷òî-òî äðóã äðóãó, øóìåëà âîäà, äóë ñèëüíûé âåòåð, çàãëóøàÿ èõ êðèêè. Âñå ýòè ëþäè áûëè çàíÿòû ñîáîé è ïðîõîäèëè ìèìî, íèêòî íå îáðàùàë âíèìàíèÿ íà Òàíþ ñ äåòüìè. Íèêîìó íå áûëî äî íèõ íèêàêîãî äåëà, ñîâñåì íèêàêîãî… Îíè ñòîÿëè ó çàáîðà, è Òàíÿ äóìàëà ñ îò÷àÿíèåì: «Çà÷åì, çà÷åì îíà âçÿëà ïóòåâêè â ýòîò çëîñ÷àñòíûé “Òîðíàäî” ñ òàêèì ãîâîðÿùèì íàçâàíèåì?! Ïî÷åìó ðåøèëà ïðîäëèòü ïóòåâêó íà äâà äíÿ? Ïðîäëÿòü íå õîòåëè, à îíà òàê íàñòàèâàëà… Åñëè áû óåõàëà íà äâà äíÿ ðàíüøå, íè÷åãî áû íå ñëó÷èëîñü… Âîò è íå âåðü ïîñëå ýòîãî çíàêàì è ïðåäóïðåæäåíèÿì, ïîñûëàåìûì ñâûøå!» Âäðóã Òàíÿ óâèäåëà Âëàäèìèðà Èâàíîâè÷à ñ ñûíîì è ïðèîáîäðèëàñü, çàìàõàëà ñâîáîäíîé ðóêîé, ïûòàÿñü ïðèâëå÷ü âíèìàíèå çíàêîìîãî, äà ÷òî òàì, ïî÷òè äðóãà – çåìëÿêà. Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ øàãàë ïî ðàçëèâàþùåéñÿ âîäå òÿæåëî, â ðóêàõ áîëüøîé êîæàíûé ÷åìîäàí è òàêàÿ æå áîëüøàÿ ñóìêà, ïîä ìûøêîé áîëüøîé ïàêåò, Ñàâåëèé òîæå íåñ ñóìêè. Ïðî-

õîäÿ ìèìî, Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ ÷òî-òî ïðîêðè÷àë, èç-çà øóìà âîäû Òàíÿ íè÷åãî íå óñëûøàëà. Îí êðèêíóë åùå: – Äîãîíÿéòå! Ñóìêè òÿæåëûå, à òî á ïîìîãëè! Òàíÿ ñìîòðåëà â ñïèíó óõîäÿùèõ ìóæ÷èí è ÷óâñòâîâàëà, êàê ïîòèõîíüêó çàêàïàëè ñëåçû – åùå íåìíîãî, è îíà çàðûäàåò â ãîëîñ, êàê Äàøà, âöåïèâøàÿñÿ â þáêó. Âíåçàïíî êòî-òî òðîíóë åå çà ïëå÷î, ïî÷òè â óõî ñêàçàëè: – Íóæíî ïîäíèìàòüñÿ íà ãîðó, â ñòîëîâóþ íà ãîðå. Òàíÿ îáåðíóëàñü: «ãîðÿ÷èé êàâêàçñêèé ïàðåíü». Îíà ðàñòåðÿëàñü, ïûòàÿñü ñîîáðàçèòü, ìîæíî ëè äîâåðèòüñÿ åìó. À îí, êàçàëîñü, ïîíÿë åå ñîìíåíèÿ è ïðîêðè÷àë ñêâîçü øóì âåòðà è âîäû: «Ñåñòðà, íå áîéñÿ, íóæíî èäòè, ïîéäåì!» Ýòî ëàñêîâîå «ñåñòðà» îáîðâàëî ÷òî-òî âíóòðè, íàòÿíóòîå êàê ñòðóíà… è îíà çàïëàêàëà. Ïàðåíü îòîðâàë Äàøó îò Òàíèíîé þáêè, ëåãêî ïîäíÿë, ïîòÿíóë ñâîáîäíîé ðóêîé Òàíþ, ïîâåë çà ñîáîé. À ìóòíàÿ âîäà ðåâåëà, íàáèðàÿ ñèëó, èäòè áûëî âñ¸ òðóäíåå, è åñëè áû íå ýòà êðåïêàÿ ðóêà, îíà íå ñìîãëà áû óäåðæàòü ðàâíîâåñèÿ. Ïàõëî òèíîé, ãðÿçüþ, ñûðîñòüþ, ãëèíîé – ýòîò çàïàõ íàâîäíåíèÿ ïîòîì äîëãî ñòîÿë â íîñó, çàñòàâëÿÿ ïåðåäåðãèâàòüñÿ îò îòâðàùåíèÿ, îòáèâàÿ àïïåòèò. Îíè ïî÷òè ïîäíÿëèñü íà ãîðó, êîãäà ñáîêó ïîäáåæàëà Ñâåòêà, íàïóãàííàÿ, ðàñòðåïàííàÿ, çàðåâàííàÿ. Íà ãîðå, â ñòîëîâîé ñèäåëè äî óòðà, ñ òåððàñû áûëî âèäíî, êàê ñòðåìèòåëüíî ïðèáûâàëà âîäà, ïåðåìàõèâàëà ÷åðåç òðåõìåòðîâûé çàáîð, áûñòðî ñêðûâàëà ôîíòàí, êëóìáó, äåðåâüÿ. Ìàøèíû ïîä íàâåñîì øâûðÿëî èç ñòîðîíû â ñòîðîíó, îíè áèëèñü, óõîäèëè ïîä âîäó. Ïîòîì óæå íè÷åãî íå âèäíî. Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ ñ ñûíîì ñèäåëè â ñòîëîâîé â îêðóæåíèè ñóìîê è ÷åìîäàíîâ. Óâèäåâ Òàíþ, ïðèâåòñòâåííî ïîìàõàëè ðóêàìè. Ëþäåé áûëî ìíîãî, êòî-òî ñ âåùàìè, êòî-òî â ôóòáîëêå è øîðòàõ, êòî-òî ïîëóðàçäåòûé: êàê ñïàëè â êðîâàòÿõ, òàê è âûñêî÷èëè. Âàõòàíã, ñïàñèòåëü Òàíè, è åãî äðóã Äàòî, êàê îêàçàëîñü, îáîøëè âñå äîìèêè òóðáàçû: áóäèëè ñïÿùèõ, ïîìîãàëè ïîäíÿòüñÿ â ãîðó. Îíè ïðî÷åñûâàëè òåððèòîðèþ áàçû äî ïîñëåäíåãî, ÷òîáû íèêîãî íå çàáûòü. Èìåííî îíè, êàê âûÿñíèëîñü, è ðàçáóäèëè Òàíþ. Âàõòàíã îòêóäà-òî ïðèíåñ îäåÿëî, ïîòîì áóòûëêó ìèíåðàëüíîé âîäû. Òàíÿ ñïðîñèëà: – À âû? Âû ïèòü íå õîòèòå?

– Íåò, ñïàñèáî, ïåéòå, äàéòå äåòÿì.

– Óñòàëè? ß õîòåëà ñêàçàòü, õîòåëà ïîáëàãîäàðèòü… Îí óäèâèëñÿ: «Çà ÷òî áëàãîäàðèòü? ß ìóæ÷èíà, äåëàë òî, ÷òî ïîëîæåíî ìóæ÷èíå»

Äåòè, õîòü è áûëè èñïóãàíû, îäíàêî áûñòðî óñíóëè íà îäåÿëå; Òàíÿ äóìàëà, ÷òî íå ñìîæåò ñîìêíóòü ãëàç, íî òîæå îòêëþ÷èëàñü, êàê áóäòî ùåëêíóë òåëåñíûé ïðåäîõðàíèòåëü, îáåðåãàÿ ïîòðÿñåííóþ äóøó. Ïîñëåäíåå, ÷òî óâèäåëà, çàñûïàÿ: Äàòî ïðèíåñ ñåðóþ êîøêó Ìóñüêó è òðåõ êîòÿò, ìîêðûõ, ïèùàùèõ, òóò æå ïðèñòðîèâøèõñÿ ê ìîêðîìó áîêó ìàòåðè. Òàíÿ õîòåëà ñêàçàòü: «À êîòÿò áûëî ÷åòâåðî…», íî íå óñïåëà – óñíóëà. Íàóòðî âîäà óøëà, è îíè ñïóñòèëèñü ê äîìèêàì, íî äîìèêîâ áîëüøå íå áûëî: íàâîäíåíèå ñìûëî èõ. Âîêðóã ÷àâêàëà æèäêàÿ ãðÿçü, íåïðèÿòíî ïàõëî òèíîé, ñûðîñòüþ è ãëèíîé, è ëþäè íàäåâàëè íà íîãè ïîëèýòèëåíîâûå ïàêåòû, èñêàëè âåùè. Òàíÿ íå íàøëà íè÷åãî, ñìîãëà óçíàòü òîëüêî ïëàâàþùóþ â âîäå äâåðü ñâîåãî íîìåðà ñ âåøàëêîé â ôîðìå ñêðèïè÷íîãî êëþ÷à. Äî îòúåçäà ïðåäñòîÿëî æèòü â ãîñòèíèöå, íà ïîõîäíûõ óñëîâèÿõ – áåç âîäîïðîâîäà, áåç ãîðÿ÷åãî îáåäà. Ñëàâà Áîãó – æèâû, çäîðîâû, è äåòè âðîäå áû íå î÷åíü èñïóãàëèñü. Çàìåòèëà ìàëåíüêîå ñåðîå òåëüöå óòîíóâøåãî êîòåíêà, êîòîðûé òàê è íå óñïåë ïîëó÷èòü ïðîçâèùå, óñëûøàëà ïî ðàäèî íîâîñòè: ïîãèáøèõ â íàâîäíåíèè – ÷åòûðå ÷åëîâåêà. Ïðî Âàõòàíãà è Äàòî Ñâåòêà ðàçóçíàëà: âðà÷è, ðîäîì èç Ãðóçèè. Òàíÿ èñêàëà Âàõòàíãà, õîòåëà åùå ðàç ïîáëàãîäàðèòü, íî åãî íèãäå íå áûëî. Óâèäåëà Äàòî è ðàäîñòíî çàêðè÷àëà: – Äàòî, çäðàâñòâóéòå, êàê âû? Äàòî óëûáíóëñÿ: – Ñïàñèáî, âñ¸ â ïîðÿäêå. ß-òî ñ áàðñåòêîé õîäèë – äåíüãè, äîêóìåíòû îñòàëèñü. À âîò Âàõòàíã – áåç âñåãî: íè äåíåã, íè âîäèòåëüñêèõ ïðàâ – íè÷åãî! Ðóáàøêà è øîðòû! Ëàäíî, ïàñïîðò åãî ó ìåíÿ, ñ ìîèìè äîêóìåíòàìè âìåñòå. Âîí – èäåò. Âàõòàíã, áðàò, íàøåë ÷òîíèáóäü? Ïîäîøåë Âàõòàíã, òîæå óëûáíóëñÿ: – Íåò, íè÷åãî. Çäðàâñòâóéòå, Òàíÿ. Òàíÿ î÷åíü ðàññòðîèëàñü: – Êàê æå òàê?! Âû âñåõ ñïàñàëè, à ñàìè… Ïîñëóøàéòå… – îíà ñòàëà ðûòüñÿ â ñóìî÷êå â ïîèñêàõ êîøåëüêà. Âàõòàíã íàõìóðèëñÿ: – Çà÷åì îáèæàåøü, Òàíÿ?! Äåíüãè – ýòî… ýòî ïðîñòî – äåíüãè! Êàê íàì Ãîñïîäü çàïîâåäàë? Íå ñîáèðàéòå ñåáå ñîêðîâèù íà çåìëå… Ñëàâà Áîãó, âñå æèâû-çäîðîâû! Âîí Äàòî äàæå êîòà ñïàñ!

– Íå êîòà, à êîøêó ñ êîòÿòàìè! – âîçðàçèë âåñåëî Äàòî. È îíè ðàññìåÿëèñü âñå òðîå è ïîøëè âìåñòå â ãîñòèíèöó. Ñâåòèëî ñîëíöå, è òîëüêî ãðÿçíàÿ âîäà ïîä íîãàìè íàïîìèíàëà î ïðîøåäøåì íàâîäíåíèè. Îëüãà ÐÎÆͨÂÀ

28

¹ 2 (58) 2014

Îñâÿ÷åííÿ òà âñòàíîâëåííÿ õðåñò³â íà íîâîçáóäîâàíîìó Áëàãîâ³ùåíñüêîìó ñîáîð³ ʳðîâîãðàäà â³äáóëîñÿ ó äåíü âåëèêîãî ïðàâîñëàâíîãî ñâÿòà Áëàãîâ³ùåííÿ Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³. «Â³í áóäå ñâ³ä÷èòè ñîáîþ òà õðåñòàìè, ñïîðóäæåíèìè íà íüîìó, ùî íàøå ì³ñòî º ïðàâîñëàâíèì, ÿêå ñâÿòî áåðåæå â³ðó, òðàäèö³¿ òà ³ñòîðè÷íó ïàì’ÿòü íàøîãî íàðîäó, ÿêèé ïîíàä òèñÿ÷ó ðîê³â ñïîâ³äóº ïðàâîñëàâíó â³ðó», – ñêàçàâ íà óðî÷èñòîñòÿõ ó ñâîºìó ïðèâ³òàëüíîìó ñëîâ³ àðõ³ºïèñêîï ʳðîâîãðàäñüêèé ³ Íîâîìèðãîðîäñüêèé ²îàñàô. ³í âèñëîâèâ ïîäÿêó áëàãîä³éíèêó ³ ìåöåíàòó, çàâäÿêè ÿêîìó áóâ çáóäîâàíèé õðàì, êåð³âíèêó âåëèêîãî ï³äïðèºìñòâà «Ðàä³é» ªâãåí³þ Áàõìà÷ó. «Îô³ö³éíî õðàì áóäå â³äêðèòèé ó âåðåñí³, ñêîð³øå çà âñå, íà гçäâî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ òà 260-ð³÷÷ÿ çàñíóâàííÿ ì³ñòà. Äî ëèïíÿ ìè çàê³í÷èìî îçäîáëåííÿ õðàìó. Âíóòð³øíº ïðèêðàøåííÿ ë³ïíèíîþ, âèêîíàíå äèçàéíåðîì Òåòÿíîþ Ô³ë³ïïîâîþ, â³äîìîþ ñâîºþ ðîáîòîþ â òåàòð³ Êðîïèâíèöüêîãî, áóäå äóæå ãàðíå. Ñâîãî ÷àñó, íà 250-òó ð³÷íèöþ ìè ïîäàðóâàëè ì³ñòó ñòàòóþ Àíãåëà-îõîðîíöÿ ³ ïëàíóâàëè çáóäóâàòè òóò íåâåëèêó êàïëè÷êó. Àëå ïîò³ì âèð³øèëè, ùî êðàùå çâåñòè õðàì. Ïðîâåëè êîíêóðñ íà êðàùèé ïðîåêò. Ïåðåì³ã ëüâ³âñüêèé àðõ³òåêòîð. Öåé ñîáîð ó ñòèë³ óêðà¿íñüêîãî

ì. ʳðîâîãðàä /ªëèñàâåòãðàä/

Çàñíîâíèê ³ âèäàâåöü – ðåã³îíàëüíå ãðîìàäñüêîïðîñâ³òíèöüêå òîâàðèñòâî

“Православна просвіта”

ãîëîâà òîâàðèñòâà –

ªâãåí³é Áàõìà÷ Ñâ³äîöòâî ïðî äåðæàâíó ðåºñòðàö³þ ñå𳿠Êà ¹ 0211– Ó â³ä 14.12.1998 Набір і верст а видавничо о центр това– риства “Православна просвіта”. Надр – овано приватним підприємцем О.Калічем. На лад 3000 прим.

ÆÈÒÒß ÁËÀÃβÙÅÍÑÜÊÎÃÎ ÕÐÀÌÓ

ÐÅÄÀÊÖ²ÉÍÀ ÊÎËÅÃ²ß До с лад ред оле ії входять педпрацівнии, священи и УПЦ, а тивісти ромадсь их ор анізацій. Всі члени ред оле ії працюють безоштовно (на ромадсь их засадах).

³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê – Àíòîí³íà Ïàâëîâñüêà Ëèñòóâàííÿ ç ÷èòà÷àìè – ëèøå íà ñòîð³íêàõ ãàçåòè. Ïîãëÿäè àâòîð³â íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç ïîãëÿäàìè ðåäàêö³¿. Ïðè âèêîðèñòàíí³ ìàòåð³àë³â ãàçåòè â ³íøèõ âèäàííÿõ ïðîñèìî ïîñèëàòèñÿ íà íå¿.

áàðîêî áóäå îäíèì ³ç íàéêðàùèõ íàâ³òü íå ʳðîâîãðàäà, à Óêðà¿íè», – çàïåâíèâ áëàãî÷èííèê. Àðõ³ºïèñêîï ²îàñàô ³ç äóõîâåíñòâîì ì³ñòà îñâÿòèâ íàäêóïîëüí³ õðåñòè ³ íà î÷àõ ó âñ³õ ïðèñóòí³õ áóëî âñòàíîâëåíî íàéá³ëüøèé õðåñò íà öåíòðàëüíîìó êóïîë³ õðàìó. ²ç ñâÿòêîâèìè ïðèâ³òàííÿìè â³ä äåïóòàò³â îáëàñíî¿ ðàäè çâåðíóâñÿ äî ãðîìàäè ãîëîâà îáëðàäè Îëåêñàíäð ×îðíî³âàíåíêî: «Ìè ç³áðàëèñÿ íà âåëèêå ïðàâîñëàâíå ñâÿòî ³ ïîâèíí³ áóòè ðàçîì äóõîâíî, æèòè â ºäíîñò³, äðóæá³ é ëþáîâ³». Ïðåäñòàâíèêè òîâàðèñòâà «Ïðàâîñëàâíà ïðîñâ³òà» âñ³õ ïðèãîñòèëè ïå÷åíèìè æàéâîðîíêàìè ³ ïîäàðóâàëè ÷àñîïèñè «Áëàãîâ³ñò», à ä³òè ³ ìîëîäü âèïóñòèëè ó íåáî ïîâ³òðÿí³ êóëüêè ³ ãîëóá³â. ³êòîð³ÿ ÑÅÐòªÍÊÎ

Ïîøòîâà àäðåñà: 25006, ì. ʳðîâîãðàä-06, à/ñ 1/20 òåë.: (0522) 24-37-82 (ç 10 äî 17 ãîä.)

E-mail: prosvitap@homenet.kr.ua www.pravoslavna-prosvita.org.ua Øàíîâíèé ÷èòà÷ó! Ïðîñèìî íå âèêîðèñòîâóâàòè íàø ÷àñîïèñ äëÿ ïîáóòîâèõ ïîòðåá. ßêùî Âè âæå éîãî ïðî÷èòàëè, ïåðåäàéòå, áóäü ëàñêà, éîãî âàøèì ðîäè÷àì àáî ñóñ³äàì. Çàçäàëåã³äü âäÿ÷í³ Âàì!