namaga zine4 24 UUR MET WILLEM
r introductie
namA gazine #4 De derde tentoonstelling van het Nationaal Archief staat volledig in het teken van koning Willem I. Ter gelegenheid van de viering van het 200-jarig bestaan van ons koninkrijk, stellen wij u vanaf 28 augustus 2015 tot en met 17 juli 2016 in staat om op audiĂŤntie te komen van de eerste en enige koning van Nederland en BelgiĂŤ. In de eerste plaats laten we in de tentoonstelling 24 uur met Willem een groot aantal topstukken uit onze eigen collectie zien. Maar dat is niet alles. We hebben de tentoonstelling samengesteld met het Koninklijk Huisarchief en het Algemeen Rijksarchief in Brussel. Daarom zijn er ook veel persoonlijke spullen van Willem I te bewonderen. Geen enkele reden dus om niet naar deze unieke tentoonstelling te komen! Dit magazine geeft u alvast een inkijk. Bovendien presenteren we een geweldige vondst die een van onze medewerkers onlangs heeft gedaan: een nog onbekende tekening van Hendrik Mesdag. We wensen u weer veel lees- en kijkplezier!
Coverbeeld: Detail van het portret van koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden door Joseph Paelinck, 1819. Rijksmuseum, Amsterdam
Klik hier voor de handleiding van het NA Magazine.
in houds op gave Over het maken van een tentoonstelling p.4
Aan het werk met koning Willem p.8
Europa opnieuw in kaart p.13
Vondst: onbekende Mesdag tussen de oude brieven p.16-17
Agenda p.18-19
Vrienden, colofon, verwacht p.20
� Prins Willem-Alexander brengt een toost uit samen met zijn voorvader prins Willem Frederik van Oranje tijdens de 175ste herdenking van de landing op Scheveningen van 30 november 1813, 26 november 1988. Foto: Rob Bogaerts Deze reconstructie van de landing vindt elke 25 jaar plaats op het Scheveningse strand. Bij de viering in 1988 deden meer dan 500 figuranten en ruim 30 paarden mee. De Koninklijke Marine stond voor de gelegenheid het fregat ‘Piet Hein’ af. Nationaal Archief/ collectie Anefo
Foto: Monique Göbbels
Over het maken van de tentoonstelling De twee jaar durende viering van 200 jaar koninkrijk konden wij als Nationaal Archief natuurlijk niet ongemerkt voorbij laten gaan.” Aan het woord is Eefje van der Weijden, projectleider van de tentoonstelling 24 uur met Willem. “Wel hebben we ons best gedaan om een eigen, originele invalshoek te bedenken. En daar hoefden we eerlijk gezegd niet eens zo lang naar te zoeken ... Een van de meest in het oog springende elementen als je kijkt naar koning Willem I, is zijn
NA
�
Magazine
n 24 UUR
MET WILLEM
Koning van Nederland en België
enorme werklust, of misschien beter: werkdrift, in combinatie met zijn nogal eigengereide manier van besturen. Willem was er namelijk niet echt van gediend dat anderen zich bemoeiden met zijn koninklijke werkzaamheden. ‘De koning beslist alleen’ is niet voor niets een van zijn meest bekende uitspraken. Het element van Willems arbeidsethos hebben we als uitgangspunt genomen. In onze tentoonstelling komt de bezoeker op audiëntie in de werkkamer van de koning.
Daar is Willem I bijna 24 uur per dag te vinden: lezend en schrijvend achter zijn bureau.” Het instrument van Willem I: de Staatssecretarie “Het mooie is dat het resultaat van alle arbeid van Willem I volledig is terug te vinden in de depots van het Nationaal Archief”, vult Arjan Poelwijk, onderzoeker voor de tentoonstelling, aan. “Namelijk in het archief van de Staatssecretarie, een van de grote archieven in onze collectie. Dat is eigenlijk het
NA
�
Magazine
preview 24 uur met Willem
de koning beslist alleen ambtelijke bureau van koning Willem I, de eerste koning van Nederland. En daarmee was de Staatssecretarie het belangrijkste middel dat de ‘besluitenkoning’ gebruikte om zijn koninkrijk te besturen. Alle koninklijke besluiten die Willem I in zijn regeerperiode heeft genomen, zijn terug te vinden in het archief van de Staatssecretarie. Maar er zit nog veel meer in! Ook alle rapporten, brieven, notities en wat niet al dat ten grondslag ligt aan een koninklijk besluit is bewaard in dit archief. Het is →
n
Foto: Monique Göbbels
Verschillende verhaallijnen ongelooflijk hoe veel informaEefje van der Weijden vertie er in dit archief verborgen telt verder over het concept zit dat ongeveer 900 strekachter de tentoonstelling: kende meter plankruimte in “De koninklijke werkkamer beslag neemt. Je kunt bijna vormt een centraal element in geen onderwerp bedenken onze tentoonstellingsruimte. of er is wel iets over terug te vinden in het Staatssecretarie- Daaromheen vertellen we het verhaal over hoe Willem op de archief. De hele geschiedeNederlandse troon terechtnis van Nederland en België gekomen is, en laten we zien van 1815 tot 1840 zit erin! hoe hij aan zijn bijnamen Deze tentoonstelling is een ‘koopman-koning’ en ‘kanamooie gelegenheid om dit len-koning’ komt. Uiteraard unieke en geweldige archief komt ook aan de orde hoe een keer heel specifiek Willems droom in duigen onder de aandacht van een valt, als het zuiden van zijn groot publiek te brengen. koninkrijk in opstand komt en Door een groot aantal bruikzich onafhankelijk verklaart. lenen uit de collectie van het Bij elk van deze verhaalKoninklijk Huisarchief kunnen lijnen hoort een personage we in de tentoonstelling naast uit de directe omgeving van onze eigen documenten ook de koning, zoals zijn moeder een aantal objecten laten zien Wilhelmina van Pruisen of die de figuur van de werkende Willem nog dichterbij brengen.” de ingenieur en cartograaf
NA
�
Magazine
Cornelis Kraijenhoff. Zij geven de bezoekers een persoonlijk inkijkje in de relatie die zij met Willem I hebben gehad. Deze historische personen hebben we gekoppeld aan een aantal bekende Nederlanders van nu, met een vergelijkbaar beroep. Op die manier willen we het verhaal van koning Willem als het ware naar het heden trekken om parellellen en verschillen te laten zien. Zo blikt vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner terug op Gijsbert Karel van Hogendorp, die de Nederlandse grondwet van 1814 en 1815 schreef, en confronteren we ontwerper en landschapskunstenaar Daan Roosegaarde met Willems belangrijkste kanalenbouwer Jan Blanken.”
Foto: Monique Göbbels
preview 24 uur met Willem
n
oopmank koning & kanalenkoning Interactief spel Ongeveer in dezelfde periode dat de tentoonstelling 24 uur met Willem in het Nationaal Archief te zien is, organiseert ook het Stadsmuseum in Gent (STAM) een expositie over koning Willem I, onder de titel Het verloren koninkrijk. Willem I & België. “Dat was een mooie aanleiding om naar een vorm van samenwerking met het STAM te zoeken”, zegt Van der Weijden. “We hebben samen een interactief spel laten ontwikkelen dat door de bezoekers in beide tentoonstellingen gespeeld kan worden. Op een speelse manier willen we hen daarmee laten nadenken over de verschillen en overeenkomsten tussen België en Nederland, en de identiteit van onze twee landen.” ^
Kom op audiëntie bij koning Willem I! Van 28 augustus 2015 tot en met 17 juli 2016 presenteert het Nationaal Archief de tentoonstelling 24 uur met Willem, koning van Nederland en België. Na Napoleons definitieve nederlaag in 1815, wordt Willem I koning van het Verenigd Koninkrijk. In de tentoonstelling ontdekt de bezoeker hoe Willem I met tomeloze energie investeert in het door oorlog verarmde land. Hij legt de basis voor het Nederland van nu. Workaholic Willem I stuwt als alleenheerser met zijn duizenden Koninklijke Besluiten het land voorwaarts. Kijk voor meer informatie op www.gahetna.nl/willem
n
NA
�
Magazine
Een van de eretitels die koning Willem I draagt is: de besluitenkoning. Deze titel draagt hij niet alleen omdat hij zoveel mogelijk zelf overal over wilde beslissen, maar ook om de enorme hoeveelheid besluiten die hij genomen heeft. Al die besluiten zijn terug te vinden in het archief van de Staatssecretarie in het Nationaal Archief. Het is de neerslag van de tomeloze energie van de koning en het uitgangspunt voor de tentoonstelling 24 uur met Willem.
Een land in armoede Bij het aantreden van koning Willem I staat zijn nieuwe land er niet rooskleurig voor. De Franse bezetting, de napoleontische oorlogen en vooral het Continentaal stelsel (het verbod van keizer Napoleon op alle handel van het Europese continent met GrootBrittannië) waren desastreus voor de welvaart van ons land. Maar de koning heeft grote ambities. De Nederlanden (Nederland, België en Luxemburg) moeten tot een hechte eenheid gesmeed worden en de economie moet gestimuleerd worden, zodat de gouden tijden van economische voorspoed uit de zeventiende eeuw kunnen herleven. Kansen zijn er volop: de noordelijke en de zuidelijke economie vullen elkaar prachtig aan.
Verlicht despoot Koning Willem is ervan overtuigd dat hij bij uitstek de geschikte persoon is om de Nederlanden er bovenop te helpen. Zijn ambitie en dadendrang zijn enorm. Daarbij duldt hij weinig tegenspraak. Willem is er niet van gediend dat ministers of leden van de Staten-Generaal zich al te veel met zijn beleid bemoeien. De koning gaat voortvarend aan de slag. Voor de oplossing van de financiële problemen in zijn koninkrijk creëert Willem I enkele nieuwe instituten. Zo moet de Nederlandsche Bank orde scheppen in de monetaire wanorde, want het zuiden gebruikt de Franse frank en de zilverstandaard, het noorden de gulden en de goudstandaard. Het gebruik van bankbiljetten is vrijwel
NA
�
Magazine
AAN HET WERK
onbekend en de munten zijn oud en versleten. Om het zuiden van krediet te voorzien wordt in 1822 de Algemeene Maatschappij ter begunstiging der volksvlijt te Brussel opgericht. De wens tot herstel van de handel op Indië is de basis voor de oprichting van de Nederlandsche HandelMaatschappij in 1824.
thema 24 uur met Willem \
MET Koning Willem I. Litho van Levèque, circa 1835. Nationaal Archief, archief Koninklijk Instituut van Ingenieurs
Voor de bestrijding van de armoede, vooral in de steden, omarmt de koning het plan van generaal Johannes van den Bosch voor een Maatschappij van Wel dadigheid. Deze maatschappij vestigt landbouwkolonies in het noorden van het land, waar de armen uit de steden dan aan de slag kunnen met de bewerking van woeste gronden tot vrucht bare landerijen. →
KONING WILLEM I NA
van woeste gronden tot vruchtbare landerijen. �
Magazine
thema 24 uur met Willem \
Aanhef van de Grondwet van 1814, 29 maart 1814. Nationaal Archief, Archief van de Staatssecretarie
Voor het slagen van de wel vaartspolitiek van de koning is de aanleg van nieuwe kanalen noodzakelijk. Ten eerste mag Amsterdam niet onbereikbaar worden door de verzanding van de Zuiderzee. Daarom geeft de koning in 1817 de opdracht voor het graven van een kanaal door Noord-Holland, geschikt voor zeeschepen. Een tweede grote kanaal wordt gegraven tussen ’s-Hertogenbosch en Maastricht in de jaren 18221826: de Zuid-Willemsvaart.
6.000 GULDEN VOOR 67.000 BLADZIJDEN
NA
��
Magazine
Tegelijkertijd wordt de verbete ring van de vaarwegen van en naar Amsterdam voortgezet. Rotterdam wordt beter bereik baar gemaakt door de route via het Hollands Diep en de Oude en Nieuwe Maas te bekorten. De havens van Middelburg, Brugge en Gent worden beter toegankelijk gemaakt door verwaarloosde kanalen op te knappen. In het oosten van het land krijgen Zwolle – met de Willemsvaart – en Apeldoorn - door het Griftkanaal – een verbinding met de IJssel.
Handtekening van koning Willem I onder de Grondwet van 1814, 29 maart 1814. Nationaal Archief, Archief van de Staatssecretarie
‘De aanzienlijksten van den lande’ Niet alleen de economie en de samenleving, ook de staat moet worden ingericht. Weliswaar is er de grondwet, maar verder wil de koning de handen toch zoveel mogelijk vrij hebben. Hij richt de staat in zoals hij denkt dat het goed is. ‘De Staten-Generaal vertegenwoordigen het geheele Nederlandsche volk’, aldus artikel 77 van de grondwet. Daarvoor moeten de vertegenwoordigers wel over een geestelijke rijpheid beschikken. De koning wil de Eerste Kamer gevuld zien met ‘de aanzienlijksten van den lande’. Voor een zetel komt men in aanmerking ‘door diensten aan den Staat bewezen, door hunnen geboorte of gegoedheid’. De
koning benoemt de leden van de Eerste Kamer dan ook persoonlijk. Maar ook in de Tweede Kamer wil hij slechts welwillende stemmen horen. De leden worden voor drie jaar aangewezen door de Statencolleges van de achttien provincies. Hoofadministrateur van het Koninkrijk Voor de uitvoering van zijn ambitieuze plannen moet Willem een goed geolied kantoor tot zijn beschikking hebben. Dat wordt de Staatssecretarie, die de koning in 1813 zelf in het leven roept. De Staatssecretarie bestaat tot 1840 naast het Kabinet van de Koning, een instelling die we nu nog steeds kennen. Als gevolg van de manier waarop Willem zijn koninkrijk
bestuurt, is de Staatssecretarie vrijwel vanaf het begin een soort besluitenfabriek. Daar komt de hele administratie van het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden samen. In 1824 telt de Staatssecretarie, naast de secretaris, 28 functionarissen. Het Kabinet heeft veel minder ambtenaren: er zijn twee secretarissen en een ambtenaar die tevens secretaris van de Koningin is. Het eigenlijke schrijf- en kopieerwerk wordt gedaan door bladschrijvers, die per geschreven bladzijde betaald worden. Berekeningen in 1823 laten zien dat voor 6.000 gulden wel 67.000 bladzijden over geschreven kunnen worden. →
Ontwerptekening voor een nieuwe façade voor het Koninklijk Paleis in Brussel, circa 1830. Nationaal Archief, Kaarten en tekeningen archief Staatssecretarie
NA
��
Magazine
thema 24 uur met Willem \
Voor Gijsbert Karel van Hogendorp, de man die de koning in 1813 als het ware op de troon zette, wordt de Staatssecretarie een steen des aanstoots. Hij schetst het kantoor van de koning enigszins spottend: ‘Bij deze albemoeijing des Konings, moest de Secretarij van Staat […] zich al meer en meer uitbreiden, en vormde zich onmiddellijk rondom den Koning een bureau, waarin als in een brandpunt de gehele administratie des Koninkrijks gecentraliseerd was.’ ^
Portretten van koning Willem I en zijn vrouw koningin Wilhelmina door Claudio graaf Linati, 1828. Nationaal Archief, Kaarten en tekeningen Staatssecretarie
NA
��
Magazine
achtergrond Congres van Wenen
Y
Y
EUROPA - opnieuw IN KAART Napoleon is in 1813 verslagen, de Europese mogendheden bezinnen zich op de toekomst. Daarvoor komen Pruisen, Oostenrijk, Rusland en het Verenigd Koninkrijk samen in Wenen. De topconferentie maakt weinig vorderingen, totdat Napoleon van zijn verbanningsoord Elba terugkeert om opnieuw keizer van Frankrijk te worden. Dan wordt er snel besloten.
→ Anonieme spotprent van de Franse keizer Napoleon, circa 1812-1815 Nationaal Archief, Archief van de familie Cremer
NA
��
Magazine
de contouren van het moderne Europa. Y
De slag bij Waterloo in 1815 is een keerpunt in de geschiedenis van Europa. Door een goede samenwerking van Nederlanders, Engelsen en Pruisen wordt Napoleon op 18 juni 1815 verslagen. Op 16 juni houdt het Nederlandse leger onder leiding van prins van Oranje, de latere Koning Willem II, dapper stand bij een belangrijk kruispunt van wegen, Quatre-Bras. Dit geeft de Engelse bevelhebber de hertog van Wellington de gelegenheid zich ten zuiden van het dorp Waterloo op te stellen voor de finaleslag.
Hoofdrolspelers bij het Congres van Wenen zijn de Engelse minister Castlereagh, de Franse minister Talleyrand en de Oostenrijkse diplomaat en congresvoorzitter Metternich. Namens de nieuwbakken koning van Nederland treedt Hans Christoph Ernst freiherr von Gagern aan op het
Congres. Op voorstel van de Engelsen gaan alle partijen akkoord met het in het leven roepen van een sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk: het Koninkrijk der Nederlanden, een samenvoeging van de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden. Dat is een mooi resultaat voor Von Gagern; koning Willem krijgt op die manier een aanzienlijke machtspositie in Europa.
De eerste jaren na het Verdrag van Wenen leiden, door grondruil en grenswijzigingen, tot veel staatkundige verwarring. Oude staten zijn verdwenen, nieuwe opgericht en talloze grenzen zijn veranderd. Ook in het koninkrijk van Willem I is behoefte aan overzicht in de vorm van een kaart. In dit ‘gat in de markt’ springt de aardrijkskundige Covens, telg van het grote Amsterdamse uitgevershuis Covens & Mortier, in 1818 met zijn Tooneel des Vredes, of Kaart van Europa. In zijn tijd is men lovend over het product: ‘Op deze kaart, zonder te groote snippering of verminking, alle die landen en voorname steden, gebergten en rivieren, en wel naar die vroegere en laatste indeelingen en grenzen, waaromtrent de Mogendheden, volgens de beslissingen van het laatste Weener Kongres, onderling zijn overeengekomen.’ Wie de kaart van 1818 goed bekijkt, ziet er de contouren van het moderne Europa. ^
NA
��
Magazine
achtergrond Congres van Wenen
Y
Spotprent waarop Napoleon wordt gegeseld door de geallieerde mogendh eden die hem hebben verslagen. Napoleon heeft geen armen of benen meer; die zijn al van zijn lichaam gescheiden. Rechts achteraan zit koning Willem I op een ton ‘Hollands’. In zijn hand heeft hij een van Napoleon’s benen, met daarop de tekst: Verenigde Nederlanden. De man links op de tekening is de Pruisische generaal Blücher. Rechts met het rode militaire tenue staat de Britse veldheer Wellington. In het midden staat de Russische tsaar Alexander. Met de hand ingekleurde ets door George Cruikshank, 1814. (Met dank aan dr. J. Gabriëls van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.) The British Museum, Londen
‘Toneel des Vredes’ Kaart van Europa na het Congres van Wenen, 1818. Nationaal Archief, Kaarten uit het archief van het ministerie van Binnenlandse Zaken
NA
��
Magazine
Onbekende Mesdag tussen de oude Ze brieven
kon haar ogen niet geloven. Tijdens onderzoek in het archief van Samuel van Houten ontdekte Emiliet Albers,
webredacteur van het Nationaal Archief, een heel klein aquarel. Op de achterzijde staat een gedicht met de naam Mesdag. Was dit een tot nu toe onbe-
kend werk van de schilder Hendrik Willem Mesdag? Unieke vondst Nader onderzoek leert dat Emiliet Albers een unieke vondst heeft gedaan. Het aquarel is een vroeg werk van Mesdag dat niet voorkomt in overzichten van zijn oeuvre en niet eerder is beschreven. Het aquarel toont een riviergezicht en is slechts 5,4 cm x 2,9 cm groot. Mesdag maakte het aquarel in juli 1854. Het gedicht op de achterzijde schreef Mesdag hoogstwaarschijnlijk voor zijn aanstaande bruid Sien van Houten, waarmee hij in 1856 trouwde. Naast het aquarel bevinden zich nog twee schetsen en een brief van Mesdag in het archief van Samuel van Houten, de broer van Sien. Vooruitblik op zijn latere werk Mayken Jonkman van het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis bevestigt dat het om een echte Mesdag gaat. Volgens haar is het aquarel bijzonder omdat het een vroeg riviergezicht is met Mesdags karakteristieke belichting van het water door de zon. Mesdag schildert en tekent in zijn vroege jaren vooral landschappen, stillevens, interieurs, portretten, straten en huisjes. Pas als hij in 1866 besluit schilder te worden, gaat hij zich toeleggen op het schilderen van boten op het strand of op de wijde Noordzee. Het aquarelletje is dan ook te beschouwen als een voorbode op zijn latere werk als zeeschilder. Het geeft als het ware een vooruitblik op
Potloodtekening van een schip door Hendrik W. Mesdag, circa 1854. Nationaal Archief, Archief van Samuel van Houten
zijn immense oeuvre aan zee- en strandgezichten.
NA
��
Magazine
vondst
Voor- en achterzijde van het aquarel met riviergezicht door Hendrik W. Mesdag, juli 1854. Nationaal Archief, Archief van Samuel van Houten
NA
��
Magazine
¡
agenda
c Foto: Martin Kers
Lezing Dr. Paul Rem Zo. 20 september 2015 13.00-14.00 uur
Willem I, paleizenbouwer van noord en zuid Willem I is maar korte tijd koning van het huidige Nederland en België geweest, van 1815 tot 1830. Hij mocht dan wel bekend
Bezoek de koninklijke wachtkamer
staan als zuinig, maar hij moest ook vorstelijk decorum uitdragen. In het noorden werd
Zo. 11 oktober en Zo. 15 november 2015 14.00 - 16.30 uur
gekozen voor het opwaarderen van oude, stadhouderlijke behuizingen. In het zuiden kon en moest meer glans tentoongespreid worden. Dat lukte maar ten dele.
Breng een bezoek aan de koninklijke wacht Het jaar 1830 maakte aan alle Oranje-staatsie
kamer op station Den Haag Hollands Spoor. Via
in Brussel een einde. Paul Rem zal deze bij-
het spoor reist u vervolgens naar het Nationaal
zondere periode toelichten. Dr. Paul Rem
Archief voor een koninklijke ontvangst met
is kunsthistoricus en conservator op Paleis
koffie en thee, waarna u een rondleiding krijgt
Het Loo en houdt zich bezig met historische
door de tentoonstelling 24 uur met Willem. De
onderwerpen zoals Oranjegeschiedenis, kerk
koninklijke wachtkamer op station Den Haag
interieur, antiek en etiquette. Daarnaast is hij
Hollands Spoor werd bij de feestelijke opening
bekend van het TV-programma Blauw Bloed.
op 5 oktober 1893 door prinses Wilhelmina en koningin-regentes Emma een ‘sieraad voor de residentie’ genoemd.
Aanmelden: events@nationaalarchief.nl Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
Het is prachtig om te zien hoe de talrijke versieringen in het interieur van het Koninklijk Paviljoen met hun drukke vormen tot in detail zijn bewerkt. De wachtkamer behoort tot de best bewaarde voorbeelden van de toen overheersende neo renaissance-architectuur. Deze rondleiding is een samenwerking tussen de Nederlandse Spoorwegen, Cultureel Organisatiebureau Artifex en het Nationaal Archief. Aanmelden: Artifex.nu/nationaalarchief Prijs p.p.: € 22,50 voor een gecombineerd bezoek
Koning Willem I opent de vergadering van de Staten-Generaal in het stadhuis in Brussel op 21 september 1815. Aquatint door Johan Nepomuk Gibèle naar Joseph Paelinck, 1815. Koninklijke Verzamelingen, Den Haag
aan de Koninklijke wachtkamer en de tentoonstelling 24 uur met Willem NA
��
Magazine
20 september 2015 — 3 januari 2016
17 t/m 25 oktober 2015 13.00 - 14.30 uur In de herfstvakantie organiseert het Nationaal Archief diverse workshops (van 8 tot 88 jaar), zoals waszegels maken of papier maken van geldsnippers.
Lezing Jeroen Koch
Foto: Suzanne Koch
Herfstvakantie
Zo. 1 november 2015 13.00 - 14.00 uur
Koning Willem I: Oranjevorst in tijden van revolutie en oorlog Stadhouder van de Nederlandse Republiek had hij moeten worden, koning der Neder-
Kijk op gahetna.nl/agenda voor meer
landen werd hij. Lange tijd zwierf hij door
informatie.
Europa, Willem Frederik, Oranjevorst in tijden van revolutie en oorlog. Wie was de man die in 1813 naar de Nederlanden terugkeerde en als Soeverein Vorst het bestuur kreeg
Kerstvakantie
aangeboden? Wat waren zijn plannen met
19 december 2015 t/m 3 januari 2016 13.00 - 14.30 uur
het Verenigd Koninkrijk van noord en zuid? En waarom viel zijn grote rijk nog tijdens zijn bewind uiteen in Nederland en België?
Ook tijdens de kerstperiode is er in het Nationaal Archief weer van alles te doen voor iedereen van 8 tot 88 jaar. Zo kun je je eigen kerstmenu vouwen of van geld papier maken.
Deze en andere vragen worden beantwoord in de lezing van Jeroen Koch, de biograaf van de eerste Nederlandse Oranjekoning. Jeroen Koch is historicus, verbonden aan de Universiteit Utrecht. In november 2013 verscheen
Kijk op gahetna.nl/agenda voor meer
zijn biografie van koning Willem I.
informatie. Aanmelden: events@nationaalarchief.nl Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
Rondleidingen 14.30 - 15.30 uur Iedere zondag zijn er rondleidingen, met verschillende thema’s. Kijk op gahetna.nl/agenda voor de thema’s en de data.
NA
��
Magazine
Ontwerp voor een rijkswapen voor het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, 1814. Nationaal Archief, Archief familie Falck
WORD VRIEND! Word Vriend en profiteer van de gratis entree voor tentoonstellingen, korting op activiteiten, winkelartikelen en meer! Als vriend heeft u altijd een streepje voor en ondersteunt u het werk van het Nationaal Archief. Lees meer over het Genootschap
COLOFON NA Magazine is een uitgave van het Nationaal Archief en het Genootschap voor het Nationaal Archief. Š 2015 Het Genootschap voor het Nationaal Archief Redactieadres: paul.brood@nationaalarchief.nl Nationaal Archief Redactie NA Magazine Postbus 90520 2509 LM Den Haag Vormgeving: Studio DUEL, Den Haag
NATIONA AL ARCHIEF OPENINGSTIJDEN
CONTACT ALGEMEEN
Het publiekscentrum is geopend op: Maandag 10:00 – 17:00 uur alleen voor schoolgroepen, op afspraak Dinsdag 10:00 - 21:00 uur Woensdag t/m vrijdag 10:00 - 17:00 uur Zaterdag en zondag 11:00 - 17:00 uur Let op: de studiezaal is in het weekend niet geopend.
algemeen e-mailadres: info@nationaalarchief.nl
Nationaal Archief Prins Willem-Alexanderhof 20 2595 BE Den Haag www.gahetna.nl
telefoon algemeen: (070) 331 54 00 vragen over de collectie: (070) 331 54 44
NA MAGAZINE#5 verwacht: december 2015
Willem I: Kanalen-koning, koopman- koning, besluitenkoning