namaga zine5 LANGS KONINKLIJKE WEG
r introductie
namA gazine #5 De tentoonstelling 24 uur met Willem trekt veel bezoekers die nader willen kennismaken met onze eerste Oranjevorst. Daarom besteedt dit NA Magazine aandacht aan koning Willem I, en dan in het bijzonder aan zijn inzet om de welvaart te bevorderen door de aanleg en verbetering van kanalen en spoorwegen. Dit NA Magazine is het laatste in deze digitale vorm. Maar de verhalen uit de rijke collecties van het Nationaal Archief blijven we vertellen, via zoveel mogelijk media. Want de archieven zijn een onuitputtelijke bron van onze geschiedenis. Blijf ons volgen via www.gahetna.nl en bezoek onze tentoonstellingen!
Coverbeeld: Tentoonstelling 24 uur met Willem. Koning van Nederland en BelgiĂŤ in het Nationaal Archief. Foto: Anne Reitsma
Klik hier voor de handleiding van het NA Magazine.
in houds op gave Een kanaal door Nicaragua p.4
Werken aan de infrastructuur van Nederland toen & nu p.13
The game is on: Nederland versus België p.16-17
Van Amsterdam naar Keulen p.8
Uniek dagboek van een ooggetuige p.14-15
Agenda p.18-19 Colofon – Vrienden p.20
← Miniatuurportret van prins Willem Frederik door Louis-Marie Autissier, ca. 1814. Koninklijke Verzamelingen, Den Haag
↑K aart van een van de geplande tracés voor een kanaal door Midden-Amerika, in augustus 1827 opgesteld door P.A.J.L. de Stuers, consul-generaal der Nederlanden in Colombia. Het lijkt erop dat De Stuers met deze kaarten de aandacht op een alternatieve loop van het kanaal heeft willen vestigen, 12 maart 1828. Nationaal Archief, archief Staatssecretarie NA
�
Magazine
EEN KANAAL DOOR NICARAGUA
thema kanaal nicaragua
n
Een rijke Chinese zakenman heeft onlangs het plan opgevat om een kanaal dwars door Nicaragua te laten graven.
H
et Panamakanaal zou dan niet langer de enige verbinding tussen de Grote en de Atlantische Oceaan zijn. Het lijkt een revolutionair plan. Maar koning Willem I wilde 190 jaar geleden al precies hetzelfde. Kanalen-koning Koning Willem I heeft zijn bijnaam van ‘kanalen-koning’ te danken aan het grote aantal nieuwe kanalen dat onder zijn bewind tot stand is gekomen in Nederland en België. Voor koning Willem I
zijn deze nieuwe waterwegen essentieel om de economie te stimuleren. Maar ook om het noorden en het zuiden van het Verenigd Koninkrijk tot één land aaneen te smeden. Niet voor niets doorkruizen enkele nieuw aangelegde kanalen daadwerkelijk de huidige grens tussen Nederland en België. Het bekendste voorbeeld daarvan is het kanaal van Gent naar Terneuzen.
D
e voorliefde van koning Willem I voor kanalen stopt niet bij de grenzen van zijn land. In de jaren 20
NA
�
Magazine
van de 19e eeuw laat hij ook zijn oog vallen op Centraal Amerika. Een kanaal dwars door dit gebied zou de internationale handel een groot plezier doen. Schepen hoeven dan immers niet meer helemaal om Zuid-Amerika heen om van de Grote Oceaan naar de Atlantische Oceaan te varen. Curaçao als handelscentrum Om de Nederlandse overzeese handel te stimuleren, richt koning Willem I in 1824 de Nederlandse HandelMaatschappij (NHM) op. →
thema kanaal nicaragua
n ‘ K analen-koning’ ook in midden-Amerika
D
e NHM concentreert zich in eerste instantie vooral op de koloniën in Azië. Maar al snel ziet de koning ook mogelijkheden in West-Indië. Het eiland Curaçao moet daar tot een internationaal handelscentrum uitgroeien. Daarom zijn Nederlandse diplomaten vanaf 1825 druk bezig in Zuid- en Midden-Amerika met wat we nu handelsmissies zouden noemen. Tijdens die activiteiten komen hen plannen ter ore voor het graven van een kanaal van oost naar west door Midden-Amerika. Het huidige Nicaragua lijkt de meest geschikte plek. De koning is enthousiast Koning Willem I is wel te porren voor dit idee. Hij laat zich niet weerhouden door de geruchten dat een Amerikaanse maatschappij al een contract voor het aanleggen van dit kanaal heeft ondertekend met de Federale Republiek van
Centraal-Amerika. (Dit historische land bestond van 1823-1839 en werd gevormd door de staten: Guatemala, El Salvador, Honduras, Nicaragua en Costa Rica.) Willem maakt het kanaalproject onderdeel van de onderhandelingen over handelsbetrekkingen met de Centraal-Amerikaanse Republiek. Kolonel Jan Verveer krijgt persoonlijk van de koning de opdracht om de kanaal-missie tot een goed einde te brengen. Deze Verveer (1775-1838) is een bekende van de koning. Op 8 juli 1815 is hij als een van de eersten benoemd tot ridder in de Militaire Willemsorde, die dan net door Willem I in het leven is geroepen. Als kolonel vervult hij verschillende militaire opdrachten. En uiteindelijk gaat hij in 1825 als adjudant mee met inspecteur-generaal der fortificatiën (vestingwerken) Cornelis Kraijenhoff op reis naar Curaçao. WestIndië is dus zeker geen onbekend gebied voor hem.
NA
�
Magazine
K
oning Willem I is er van overtuigd dat een kanaal door Midden-Amerika heel gunstig zal uitpakken voor de economie van Curaçao. Het eiland ligt zo gunstig dat het -als het kanaal in gebruik is genomen- kan uitgroeien tot een belangrijk centrum van de Noord- en Zuid-Amerikaanse handel. Een zeer problematisch project Maar al vrij snel blijkt het kanaalproject toch wat problematischer dan gedacht. Om de Nederlandse economie ervan te laten profiteren, moet het project worden ingebed in een handelsovereenkomst. En het sluiten van zo’n contract blijkt heel erg lastig. En daarbij komt nog: hoe moet het kapitaal voor de aanleg van het kanaal bij elkaar gebracht worden? Nederlandse investeerders staan niet direct te trappelen om hun geld in zo’n ingewikkeld en onzeker project te steken. En hoe
preview 24 uur met Willem
Meer lezen? P.W.M. van Rooij, Het Nicaraguakanaal en het
n
‘politieke systema’ van koning Willem I (Masterscriptie Universiteit Leiden, 2015) Th.P.M. de Jong, De krimpende horizon van de Hollandse kooplieden. Hollands welvaren in het Caraibisch Zeegebied 1780-1830 (Assen 1966).
reageren de Verenigde Staten van Amerika op deze Europese inmenging op hun continent? Toch geen kanaal Hoe groot de problemen ook lijken te zijn, de koning blijft lang volharden in zijn enthousiasme. Maar de tegenstand onder de meest betrokken ministers, met name de minister van Buitenlandse Zaken Verstolk van Soelen, neemt toe. Ook de pogingen van Verveer om een handelsovereenkomst en een contract voor het kanaal af te sluiten, lopen langzaam spaak.
U
iteindelijk sterven de Nederlandse plannen dan ook een stille dood. Na 1835 wordt met geen woord meer over een Nicaraguakanaal gerept. Wel vaart bijna 80 jaar later, op 15 augustus 1914, het eerste schip over een kanaal door Midden-Amerika. Alleen is het dan het Panamakanaal… ^
↑ O p verzoek van koning Willem I wordt in 1827 op papier gezet wat er tot dan toe is gebeurd met de plannen voor een rivier door midden-Amerika, 10 december 1827. Nationaal Archief, archief Staatssecretarie
NA
�
Magazine
thema amsterdam keulen \
VAN AMSTERDAM NAAR KEULEN Over vaarten, grachten en rivieren
Kaart van de hoofdrivieren en kanalen in de provincien Holland, Utrecht en Gelderland, mitsgaders der groote wegen voor de binnenlandse gemeenschap der scheepvaart en transporten per as, opgesteld door Jan Blanken, 1822. Nationaal Archief, Kaarten en tekeningen uit het archief van hetMagazine ministerie van Waterstaat NA
ďż˝
Een verbinding tussen twee belangrijke handelssteden: Amsterdam en Keulen. Koning Willem I was ervan overtuigd dat zijn Verenigd Koninkrijk der Nederlanden daar groot economisch voordeel van zou hebben. En uiteindelijk werd zijn wens vervuld: eerst over het water, daarna via het spoor. Maar dat ging niet zonder slag of stoot …
O
p 16 april 1821 besluit koning Willem I om de vaarweg naar Keulen te verbeteren. Grote Rijnschepen moeten van Amsterdam naar Vreeswijk kunnen varen, bruggen en sluizen krijgen een breedte van 26 voet (8,16 m), de minimale diepte wordt 6 voet (1,88 m). Zowel het Rijk als de steden Amsterdam en Utrecht leveren een financiële bijdrage.
W
aarom is Keulen zo belangrijk voor koning Willem I? De zeer gunstige ligging aan de Rijn heeft van deze Duitse een centrum voor handel en nijverheid gemaakt. Vanuit Amsterdam, de grootste Nederlandse handelsstad, is de Rijn moeilijk te bereiken. De vaarweg (want het vervoer gaat dan nog voornamelijk over water) bestaat uit een aaneenschakeling van vaarten, grachten en rivieren. Grote schepen varen vanaf de Amstel naar de Zuiderzee, dan door de sluis bij Muiden, over de Vecht naar Utrecht; van daaruit via de Stadsbuitengracht naar de Vaartse Rijn en vervolgens naar Vreeswijk. →
NA
�
Magazine
thema amsterdam keulen \
↓ P ortret van inspecteur-generaal van Waterstaat Jan Blanken door Jean Augustin Daiwaille, 1820-1838. Rijksmuseum, Amsterdam
Zoals ook nu vallen de kosten hoger uit dan geraamd Via de Lek kunnen de schepen dan de Rijn bereiken. Kleinere schepen kunnen het eerste deel van de reis ook vanaf de Amstel via de Weespertrekvaart naar Weesp varen, en dan verder over de Vecht. Aan het begin van de negentiende eeuw zijn echter enkele hindernissen voor het verkeer ontstaan: de sluizen bij Muiden en Vreeswijk zijn sterk vervallen, de sluis bij Weesp en vele bruggen zijn te smal en ook de breedte van de vaarwegen laat op talloze plaatsen te wensen over. De adviseur van de koning, waterstaatsingenieur Jan Blanken, heeft zijn verbeteringsplan dan ook al klaar. De Keulse vaart Zonder problemen en tegenslagen gaat de uitvoering van het project niet. In Vreeswijk verzakken de huizen bij de sluis en in Amsterdam moet de vaarroute worden aangepast. Zoals nu bij grote infrastructurele projecten nog steeds niet ongebruikelijk is, vallen ook
NA
��
Magazine
hier de kosten hoger uit dan geraamd. En natuurlijk heeft de eigenzinnige Jan Blanken regelmatig verschil van mening met zijn hoofdingenieur Mentz en met provinciale en stedelijke bestuurders. Maar op 1 mei 1824 kan het Rijnschip Minerva als eerste door de nieuwe sluis bij Vreeswijk varen. Daarmee is de Keulse vaart – de waterverbinding tussen Amsterdam en de Lek - aangepast aan de eisen van de nieuwe tijd. Zederikkanaal Al in 1817 maakt Blanken een plan voor een verbinding tussen de Lek en de Merwede. De Lek en de Beneden-Rijn hebben regelmatig met lage waterstand te maken en dat hindert de scheepvaart. Door een nieuw kanaal tussen de Lek bij Vianen en de BovenMerwede bij Gorinchem moet hieraan een eind komen. De Merwede en de Waal zijn namelijk dieper en dus makkelijker bevaarbaar. Blanken
slaagt erin koning Willem I van het nut van dit plan te overtuigen. Op 26 januari 1824 geeft Willem I zijn fiat. Drie jaar later is het project voltooid.
D
e Keulse vaart en het Zederikkanaal vormen zo tientallen jaren de verbinding over water tussen Amsterdam en het Duitse achterland. Pas aan het eind van de negentiende eeuw wordt de verbinding opnieuw verbeterd door het graven van het Merwedekanaal en in de twintigste eeuw door de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal. De Rhijnspoorweg Ook al is de verbinding met de Rijn over water gemoderniseerd, de tijd en de techniek
staan niet stil. De ‘ijzeren weg’ verovert steeds grotere delen van Europa en koning Willem I is onder de indruk. Zijn koninkrijk moet mee in de vaart der volkeren. Maar niet iedereen is meteen overtuigd. Scepsis In Engeland rijdt de eerste spoortrein in 1830 tussen Liverpool en Manchester. Koning Willem I is erg enthousiast over dit moderne vervoersmiddel. Dat moet toch in Nederland ook kunnen? De koning geeft daarom in 1832 aan waterstaatsingenieur Bernardus Hermannus Goudriaan de opdracht een plan voor de aanleg van een spoorlijn van Amsterdam naar Keulen uit te werken.
Goudriaan schrijft een uitgebreid rapport over deze kwestie. Omdat hij de financiële vooruitzichten van dit project somber inziet, geeft hij de koning een negatief advies. Het is beter nu (nog) niet te beginnen met de aanleg van een spoorlijn naar Keulen.
M
aar in 1834 publiceert artillerieofficier W.A. Bake een nieuw, uitgewerkt voorstel. Daarin pleit hij juist wel voor de aanleg van een spoorweg vanuit Amsterdam, via Utrecht over Arnhem naar Keulen. Nu stribbelen de meest betrokken ministers tegen.Zij zien weinig in de plannen. Het vervoer over de weg en het water is voor een klein land als Nederland het hoogst haalbare. →
De opening van de Rijnspoorweg in Arnhem op 16 mei 1845.
NA
��
Magazine
thema amsterdam keulen \
→ En zo lijken de plannen dus in de bureaula te verdwijnen. Maar koning Willem I is als altijd eigenzinnig. Hij besluit in 1838 zonder goedkeuring van het parlement de aanleg van de Rhijnspoorweg toch door te zetten. Hij stelt zich persoonlijk garant voor de eventuele verliezen. Ingenieurs van Waterstaat krijgen de taak om de aanleg en exploitatie van de spoorlijn te organiseren. Overigens heeft een particuliere maatschappij al twee jaar eerder de concessie gekregen voor de aanleg van de spoorlijn AmsterdamHaarlem. Op 20 september 1839 rijdt de eerste trein op Nederlandse bodem over dit traject. De koning krijgt zijn zin De Rhijnspoorweg bereikt in 1845 Arnhem. In datzelfde jaar wordt het beheer overgedragen aan een particuliere maatschappij: de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij. Pas tien jaar later vindt de aansluiting op het Duitse spoorwegnet plaats.
De ‘ijzeren weg’ verovert Europa steeds meer
K
oning Willem I heeft deze mijlpaal zelf niet meer mee kunnen maken. In oktober 1840 doet hij afstand van de troon en in december 1843 overlijdt hij in Berlijn. De verbinding tussen de Nederlandse en Duitse spoorwegen gebeurt pas als zijn kleinzoon Willem III koning is. Maar het is duidelijk dat die spoorlijn er zonder Willem I misschien wel nooit geweest zou zijn. Met zijn dwarse doorzettingsvermogen heeft hij een onuitwisbare bijdrage geleverd heeft aan de handelsroute tussen Amsterdam en Keulen. ^
Meer lezen? ▶ Rudolf Filarski, Kanalen van de koningkoopman. Z.pl. 1995 ▶ P.C. Jansen (red.), De physique existentie dezes lands : Jan Blanken, inspecteur-generaal van de waterstaat : (1755-1838). Beetsterzwaag 1987
NA
��
Magazine
infrastructuur Nederland Toen & Nu
Y
Y
WERKEN AAN DE INFRASTRUCTUUR VAN NEDERLAND TOEN & NU Ingenieur van waterstaat Jan Blanken en landschapskunstenaar Daan Roosegaarde
I
n de tentoonstelling 24 uur met Willem. Koning van Nederland en België in het Nationaal Archief komen 8 adviseurs van de koning aan het woord, onder wie: Willems moeder, de politicus Gijsbert Karel van Hogendorp en de kanalen bouwer Jan Blanken. Deze strategische pionnen vertellen een persoonlijke verhaal over hun relatie met Willem I.
Wat is er veranderd in 200 jaar? Hoe kijken hedendaagse Nederlanders terug naar hun voorgangers in vergelijkbare posities? In vijf gevallen is het gelukt om een beroemde landgenoot te vinden die we hebben gekoppeld aan een van de historische personages. Zo vertelt de vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner over Van Hogendorp en de astronaut André Kuipers over de kaartenmaker Cornelis Kraijenhoff.
Bekijk hier het interview met Daan Roosegaarde over zijn voorganger Jan Blanken. Credits: Studio Roosegaarde
Kunstenaar Daan Roosegaarde hebben we gekoppeld aan ingenieur Jan Blanken, de grote man achter veel van de kanalen die koning Willem heeft laten aanleggen. Roosengaarde heeft de afgelopen jaren ook een aantal infrastructurele projecten bedacht en
NA
��
Magazine
gerealiseerd, soms in samenwerking met Rijkswaterstaat. In Nuenen, de geboorteplaats van Vincent van Gogh, heeft Roosegaarde een fietspad ontwikkeld dat licht geeft in het donker. Verder is hij de man die de Smart Highway heeft bedacht: interactieve snelwegen, die ook duurzaam zijn. ^
‘ Hebt u enig idee wat dit is?’, vroeg de heer B.C. Fock in 2005 aan Hein Jongbloed.
HIJ De drie boekjes waarin Jacobus Hojel zijn herinneringen heeft opgeschreven. Foto: Jan Zweerts Nationaal Archief, Archief familie Fock
UNIEK DAGBOEK VAN EEN OOGGETUIGE De ‘steek’ (bicorne) van majoor Jacobus Hojel, gemaakt door Willem Pauwels & Zoon, circa 1830-1832. Rijksmuseum, Amsterdam
was bij hem op bezoek vanwege wat archiefmateriaal dat hij wilde toevoegen aan het familiearchief Fock bij het Nationaal Archief. Fock haalde drie bandjes uit de kast en legde die op tafel. Drie identieke bandjes, een twintig centimeter lang bij goed een decimeter breed en een paar centimeter dik. Bindrug aan de smalle kant. Oud. Kartonnen platten, metalen sluiting. Geen titelblad of aanduiding van oorsprong of schrijver. Binnenwerk dicht beschreven in regelmatig handschrift, zo te zien steeds hetzelfde, globaal eerste helft negentiende eeuw. In het Engels, af en toe wat Nederlands. Hein Jongbloed bladert wat, leest hier en daar een paar woorden. Dagboekachtige tekst.
Jacobus Hojel Al snel komt hij erachter dat sprake is van een unieke vondst. Het zijn de in het Engels geschreven levensherinneringen over de jaren 1813-1857 van de Hagenaar Jacobus Hojel (17791858). Eén historisch moment heeft Hojel bekendheid
NA
��
Magazine
y uitgelicht
Schilderij van de Slag bij Boutersem op 12 augustus 1831 tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Anonieme kopie naar het origineel van Cornelis Kruseman, circa 1890. Foto: Hein Jongbloed Particuliere collectie
gegeven: ‘De Prins van Oranje bestijgt tijdens de slag bij Boutersem, 12 Aug. 1831, het paard van de majoor J. Hojel’. De prins kreeg Hojels paard te leen, omdat zijn eigen rijdier Alice door een kanonskogel van een voorbeen was beroofd, weet de vaderlandse geschiedenis. Bij de koningen thuis Het levensverhaal van Jacobus Hojel biedt een verrassende inkijkje bij de koningen Willem I en Willem II thuis. Van 1813 tot 1857 schreef Hojel zelf een verslag van zijn belevenissen sinds hij op 6 december 1813 Ierland
had achtergelaten om te helpen bij de bevrijding van zijn vaderland, Nederland. Hojel was aanwezig bij talrijke belangrijke gebeurtenissen van ons koninkrijk: de inhuldiging van Willem I in de Nieuwe Kerk, de Belgische opstand in Brussel in 1830 en - op 12 augustus 1831 - de slag bij Boutersem tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Het dagboek van Jacobus Hojel geeft een ongeëvenaard beeld van gewone en ongewone zaken in de eerste decennia van ons koninkrijk. Hij beschrijft zijn reizen door het land, de mensen die hij tegenkomt en de evenementen
NA
��
Magazine
die hij meemaakt. Ongegeneerd verklapt hij ‘wie het met wie doet’ in de Haagse high society. Regelmatig dineert hij aan het hof, de ontmoetingen met koning en kroonprins beschrijft hij tot in detail. De herinneringen van Jacobus Hojel zijn verschenen als boek met de titel Majoor van Oranje. Ooggetuige van de eerste jaren van ons koninkrijk. ^
' Wie het met wie doet in de Haagse high society'
tentoonstelling Lage Landen Quiz
Y
THE GAME IS ON: NEDERLAND VERSUS BELGIË
Foto: Martine Bartels
NA
��
Magazine
Foto: Anne Reitsma
Twee landen, twee tentoonstellingen, één spel. Nederlanders en Belgen kunnen tegen elkaar strijden in de Lage Landen Quiz.
W
at zijn de belangrijkste Belgische nationale feestdagen? Hoeveel Nederlandse muziekfestivals ken je? Wat zijn typisch Belgische gerechten? En de meest gebruikte Nederlandse jongensnamen?
Al deze vragen komen aan de orde in een flitsend interactief spel dat het Nationaal Archief
en het STAM Stadsmuseum Gent samen hebben ontwikkeld. Niet alleen in Den Haag (24 uur met Willem), ook in Gent is namelijk de komende maanden een tentoonstelling over koning Willem I te zien, onder de titel Het verloren koninkrijk. Willem I & België. In de Lage Landen Quiz komen aan de hand van een aantal vragen verschillen en overeenkomsten tussen Belgen
NA
��
Magazine
en Nederlanders vandaag de dag aan bod. Bezoekers kunnen zowel in het STAM in Gent als in het Nationaal Archief in Den Haag aan het spel deelnemen. Uiteraard ontbreekt het competitieve element niet: de eindscores in Nederland en België worden tegenover elkaar gezet. Wie heeft de meeste kennis over deze landen? De Nederlanders of de Belgen? ^
c Lezing Beatrice de Graaf Foto: Foodtube
Lezing Lizet Kruyff & Cees Holtkamp Zo. 31 januari 2016 13.00-14.30 uur
Zo. 7 februari 2016 13.00 – 14.30 uur
Willem I en zijn radicalen Hoe de kok van koning Willem I een kookboek een nieuwe identiteit gaf
Koning Willem I wordt vanaf het eerste begin
Een kersverse koning gaf natuurlijk regelmatig
dicalen. Hoe ging hij daarmee om? We zien
een uitgebreid diner. Maar wie bereidde dat? Wat
hoe dat in de praktijk uitpakte, en dat er nog
werd er gemaakt en hoe smaakte het? Wat valt
een groot verschil bestaat tussen de politie-
er allemaal te vertellen over de favoriete taart
staat op papier en de zuinigheid op straat.
van Prinses Beatrix op haar verjaardag? Over dit
Beatrice A. de Graaf is hoogleraar History of
alles vertellen culinair historicus Lizet Kruyff en
International Relations & Global Governance
meester- banketbakker Cees Holtkamp, naar
aan de Universiteit Utrecht.
van het koninkrijk geconfronteerd met ra-
aanleiding van hun onderzoek naar de keuken van de Oranjes, gebaseerd op onder meer de
Aanmelden: events@nationaalarchief.nl
boekhouding van de Hofmaarschalk. Valt er wat
Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
te proeven? Natuurlijk! Aanmelden: events@nationaalarchief.nl Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
Kerstvakantie 19 december 2015 t/m 3 januari 2016 &
Rondleidingen
Voorjaarsvakantie
14.30 - 15.30 uur
22 t/m 26 februari 2016 13.00 - 14.30 uur
Iedere zondag zijn er rondleidingen, met verschillende thema’s.
Zowel in de Kerst- als in de Voorjaarsvakantie organiseert het Nationaal Archief diverse workshops (van 8 tot 88 jaar), zoals papier maken van geldsnippers, waszegels maken of het vouwen van je eigen kerstmenu.
Kijk op gahetna.nl/agenda voor de thema’s en de data.
Kijk op gahetna.nl/agenda voor meer informatie.
De koninklijke trein in station Den Haag HS. Foto: Anne Reitsma
NA
��
Magazine
Foto: Susanne Keesman
agenda
19 december 2015 — 17 april 2016
Lezing Dr. Paul Rem
Combi bezoek
Zo. 6 maart 2016 13.00-14.00 uur
Zo. 27 maart en Zo. 17 april 2016 14.00 - 16.30 uur
(Koninklijke wachtkamer en 24 uur met Willem)
Willem I, paleizenbouwer van noord en zuid Willem I had meerdere paleizen, hij moest tenslotte een vorstelijke decorum uitdragen. Het jaar 1830 maakte aan alle Oranje-staatsie in Brussel een einde. Paul Rem ligt deze bijFoto: Martin Kers
zondere periode toelichten. Dr. Paul Rem is kunsthistoricus en conservator op Paleis Het Loo. Daarnaast is hij bekend van het TV-programma Blauw Bloed. Aanmelden: events@nationaalarchief.nl
Bezoek de koninklijke wachtkamer
Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
Breng een bezoek aan de koninklijke wachtkamer op station Den Haag Hollands Spoor. Via het spoor reist u vervolgens naar het Nationaal
Zo. 20 maart 2016 13.00 - 14.00 uur
Foto: Suzanne Koch
Lezing Jeroen Koch
Archief voor een koninklijke ontvangst met koffie en thee, waarna u een rondleiding krijgt door de tentoonstelling 24 uur met Willem. Deze rondleiding is een samenwerking tussen de Nederlandse Spoorwegen, Cultureel Organisatiebureau Artifex en het Nationaal Archief.
Koning Willem I: Oranjevorst in tijden van
Aanmelden: Artifex.nu/nationaalarchief
revolutie en oorlog
Prijs p.p.: € 22,50 voor een gecombineerd bezoek
Wie was de man die in 1813 naar de Neder-
aan de Koninklijke wachtkamer en de tentoonstelling
landen terugkeerde en als Soeverein Vorst
24 uur met Willem
het bestuur kreeg aangeboden? Wat waren zijn plannen en waarom viel zijn grote rijk uiteen in Nederland en België? Jeroen Koch, de biograaf van de eerste Nederlandse Oranjekoning, geeft antwoord. Jeroen Koch is historicus, verbonden aan de Universiteit Utrecht. In november 2013 verscheen zijn biografie van koning Willem I. Aanmelden: events@nationaalarchief.nl Prijs p.p.: €10,- (incl. entree 24 uur met Willem en koffie/thee)
NA
��
Magazine
Britse militairen toosten aan het front in Frankrijk op hun vrienden thuis, 1918. Foto: Associated Illustration Agencies Nationaal Archief, Fotocollectie Eerste Wereldoorlog
WORD VRIEND! Word Vriend en profiteer van de gratis entree voor tentoonstellingen, korting op activiteiten, winkelartikelen en meer! Als vriend heeft u altijd een streepje voor en ondersteunt u het werk van het Nationaal Archief. Lees meer over het Genootschap
COLOFON NA Magazine is een uitgave van het Nationaal Archief en het Genootschap voor het Nationaal Archief. Š 2015 Het Genootschap voor het Nationaal Archief Redactieadres: paul.brood@nationaalarchief.nl Nationaal Archief Redactie NA Magazine Postbus 90520 2509 LM Den Haag Vormgeving: Studio DUEL, Den Haag
NATIONA AL ARCHIEF OPENINGSTIJDEN
CONTACT ALGEMEEN
Het publiekscentrum is geopend op: Maandag 10:00 – 17:00 uur alleen voor schoolgroepen, op afspraak Dinsdag 10:00 - 21:00 uur Woensdag t/m vrijdag 10:00 - 17:00 uur Zaterdag en zondag 11:00 - 17:00 uur Let op: de studiezaal is in het weekend niet geopend.
algemeen e-mailadres: info@nationaalarchief.nl
Nationaal Archief Prins Willem-Alexanderhof 20 2595 BE Den Haag www.gahetna.nl
telefoon algemeen: (070) 331 54 00 vragen over de collectie: (070) 331 54 44
NA MAGAZINE(S) Bekijk alle edities van het digitale NA Magazine online op ons issuu kanaal: http://issuu.com/nationaalarchief