Vragen aan Frans

Vragen

aan Frans

Frans van Natuurmonumenten werkt al jaren als redacteur voor Puur Natuur en kent bijna alle natuur gebieden. Als hij het antwoord op je vraag niet weet, klopt hij aan bij onze boswachters.

1 Waarom stranden walvissen?

Met enige regelmaat strandden er walvissen op onze kust. En niet alleen op onze kust. Wereldwijd spoelen jaarlijks duizenden walvissen, maar ook dolfijnen en andere zeezoogdieren aan op een strand. Alleen of in groepen. Een eenduidige verklaring voor die strandingen is er niet. Het zijn niet alleen zieke of gewonde dieren die aanspoelen, ook gezonde dieren eindigen nogal eens op het strand. Britse wetenschappers hebben 12.000 strandingen doorgenomen en kwamen een reeks van factoren tegen die een rol kunnen spelen: ze kunnen tijdens een jacht in ondiep water terechtkomen, overbevissing (en dus voedselgebrek), aanvaringen met schepen, vervuiling door chemische stoffen en plastic, en lawaai onder water. Dat laatste leidt nog wel eens tot gehoorschade bij walvissen. In ieder geval belemmert het de onderlinge communicatie. Ook krijgen ze problemen met hun oriëntatie. Soms schrikken ze zo hevig dat ze ongewild naar ondiep water zwemmen. Moet je vogels nou wel of niet voeren? Ingrid Okken ziet heel tegenstrijdige adviezen langskomen. De een zegt dat je het hele jaar moet voeren, de ander dat je dat alleen in het najaar en de winter moet doen en weer een ander dat je ze nooit moet voeren. Echt nodig is het niet om vogels te voeren. Ook als het vriest, vinden ze altijd wel wat te eten. Maar je helpt ze er wel mee. En dat kan het hele jaar. In de winter kunnen ze het goed gebruiken om op temperatuur te blijven, in het voorjaar om te broeden, in de zomer om te ruien en in de herfst om een geschikte plek te vinden voor de winter. Op nm.nl/ vogelsvoeren geeft boswachter Mathiska tips over welke soorten voer je kunt geven.

2 Vogels voeren. Hoe zit het nou?

WAT IS DIT?

Joep Teurlings zag op een dode boom in het Onderstebos in ZuidLimburg een paddenstoel hangen bedekt met druppels. “Wat is dit voor een schitterend juweeltje, deze edelsteenachtige zwam?”, wilde hij weten. Het is een houtzwam, waarvan er meerdere soorten zijn.. En ook al is het al dagen droog, houtzwammen kunnen vol zitten met druppels. De zwammen persen die druppels uit alsof het zweet is. Het gaat om vocht dat ze tijdens de groei van het vruchtlichaam, de paddenstoel, hebben opgezogen. Guttatie, wordt dat verschijnsel genoemd. Het komt vooral bij houtzwammen voor omdat die een houtige structuur hebben. De druppels kunnen allerlei kleuren hebben, van doorzichtig, zoals op de foto van Joep, tot bloedrood.

3

Waarom lopen vogels schokkerig?

Het houdt Harry Roos uit Hillegom al jaren bezig: waarom maken vogels als ze lopen een schokkerige beweging met hun kop? Anders dan wij zitten de ogen van vogels niet in oogkassen. Ze kunnen hun ogen daarom niet bewegen. Maar ze moeten wel voortdurend de omgeving in de gaten houden, want overal kan een vijand zitten. Wat er dan gebeurt bij het lopen, is dat het lijf vooruitgaat, maar dat de kop nog even op dezelfde positie blijft om de omgeving te scannen. Is dat gebeurd, dan trekt de vogel in een snelle beweging z’n kop weer boven z’n romp.

Ook een vraag?

Stuur die naar natuurvraag@natuurmonumenten.nl. Je krijgt altijd antwoord (ook al duurt het soms even). De leukste vragen krijgen een plek in deze rubriek.

Even bellen met Jan Gerbens

plantenziektekundige, vaargids Vogeleiland en fan van knotwilgen

Vanwaar die fascinatie voor knotwilgen? “Ze zijn zo’n kenmerkend onderdeel van ons landschap, zo typisch Nederlands. En het gaat me aan het hart dat ze verdwijnen, ook omdat ze verkeerd gesnoeid worden.”

Wat gaat er mis? “Het is tegenwoordig praktijk om een keer in de drie jaar alle takken eraf te zagen. Dan gaat het in een nat voorjaar helemaal mis. De boom gaat weer water naar boven transporteren. Omdat de wortels in het water staan, gaat hij over op een noodademhaling, waarbij alcohol ontstaat. Maar als er geen levend materiaal op de boom aanwezig is om de alcohol af te breken, gaat de wilg kapot aan alcoholvergiftiging.”

Deden ze dat vroeger anders? “Ja, toen gingen ze elk jaar langs de bomen. Dat deden ze met drie man. Een met een beitel, een met een houten hamer en een om de takken te sorteren – alle takken hadden een eigen bestemming. Wat cruciaal is, is dat ze een aantal takken lieten staan. Kijk maar eens op oude schilderijen met knotbomen. Er staan altijd nog takken op. Die takken voorkomen de alcoholvergiftiging.”

Waarom wordt er niet meer op die manier geknot? “De takken hebben geen bestemming meer en dan is het gemakkelijker om een keer in de drie jaar alle takken eraf te halen. Na een tijdje weet niemand meer hoe het moet. Ik heb collega-vrijwilligers en boswachters in De Wieden erover verteld en die pakken de ouderwetse manier van knotten weer op. Langs fietspaden in het gebied kun je dat nu ook zien.“