Canon: eerste

Pim,

hoe zit dat?

Als natuurliefhebber vind ik het fantastisch dat de wolf is teruggekeerd en ik hoop er een in de natuur tegen te komen. De wolvenpopulatie blijft in Nederland toenemen, waardoor ze ook steeds vaker in de ‘bewoonde wereld’ terechtkomen. Wanneer komt het moment dat de populatie actief beheerd gaat worden? Heiko Locher, Loenen

“Als natuurbeschermer ben ik net als jij blij met de terugkeer van de wolf. Maar in een druk land als Nederland brengt zijn terugkeer ook dilemma’s met zich mee. Daar weet onze directeur natuurbeheer Teo Wams veel meer van, dus ik heb met hem even ruggenspraak gehad.

Het is wettelijk verboden om wolven opzettelijk te doden, vangen of verstoren. Naast deze bescherming zijn ook het voorkomen van schade en veiligheid belangrijk. Alleen als een wolf problemen veroorzaakt, bijvoorbeeld als hij z’n schuwheid kwijtraakt – zoals gebeurde met de jonge wolf op de

Hoge Veluwe – en de veiligheid in het geding is, kan de overheid besluiten om in te grijpen.

Ook als er grote economische schade is, is ingrijpen een optie. Maar pas dan als er een gezonde wolvenpopulatie is in ons deel van Europa én maatregelen om schade te voorkomen niet werken. Vee kun je goed beschermen, bijvoorbeeld door het plaatsen van een goed hek en met het inzetten van kuddebeschermingshonden. Beide methoden zijn in andere landen in Europa al lang gemeengoed en werken doorgaans goed. Zou je om vee te beschermen kiezen voor afschot van de wolf, dan zal een volgende wolf vroeg of laat het territorium innemen en hetzelfde doen. Daarmee los je niets op.

In het wolvenplan van provincies en natuurorganisaties staat meer informatie over beschermingsmogelijkheden. Je vindt het plan op bij12.nl/wolf.”

Directeur Pim van der Feltz gaat in elke Puur Natuur in op een vraag van een lezer. Heb je ook een vraag? Stuur ‘m naar puurnatuur@natuurmonumenten.nl Xxxx

Xxxx

kort

A N C ON VAN NATUURMO N U MENTEN

Veluwezoom eerste nationale park

De geschiedenis van Natuurmonumenten samengevat in vijftig historische momenten, personen en gebeurtenissen. Aflevering 4: het eerste nationale park.

Veluwezoom stond al vroeg in de belangstelling van Natuurmonumenten. Al in 1911 kocht de vereniging de bossen van Hagenau aan, die met kap werden bedreigd. Met deze 381 hectare werd de basis gelegd voor het latere nationale park. Sinds deze eerste Veluwse aankoop breidde Natuurmonumenten haar bezittingen op de Veluwe uit om boskap en ontginning te voorkomen. Na toevoeging van Beekhuizen, Herikhuizen en de Rheder- en Worthrhederheide werd Veluwezoom in 1930 het eerste nationale park van Nederland. ‘Een grootsche daad is voor onze Vereeniging weggelegd: het stichten van een Nationaal Park in het midden van ons land, ten behoeve van alle Nederlanders’, zo schreef Natuurmonumenten in een folder om fondsen voor deze aankopen bijeen te krijgen.

De acceptgiro verdwijnt

Vanaf juni 2023 verdwijnt de papieren acceptgiro als betaalmiddel. De acceptgiro’s worden dan niet meer door de bank verwerkt. Dit betekent dat we vanaf april 2023 geen acceptgiro’s meer zullen versturen. Maak je nog gebruik van de acceptgiro? Voor het zover is, zullen we een passende alternatieve betaalmethode aanbieden. Hierover word je nader geïnformeerd.

Overal in het land herstellen onze boswachters de natuur. Het geld voor deze kostbare projecten komt van overheden, bedrijven en van jullie, onze leden.

‘Op Marker Wadden gaat je hart open’

Zes jaar geleden begon de aanleg van Marker Wadden. Heel snel veroverden planten en dieren de archipel in het Markermeer. Maar nog belangrijker: de liefde voor het gebied is terug, zegt Roel Posthoorn, bedenker en uitvoerder.

TEKST: Frans Bosscher

Als we voet aan wal hebben gezet, neemt Roel Posthoorn, adviseur gebiedsontwikkeling bij Natuurmonumenten, me meteen mee naar het strand. Hier ligt wat hem betreft de sleutel van Marker Wadden. “Als je hier staat, waar golven op het strand rollen, in een enorme ruimte midden in Nederland, gaat je hart open. Het Markermeer kampte met een combinatie van problemen: de natuur stond er slecht voor, de waterkwaliteit was beroerd, de oevers zijn van stortstenen én er was een groot gebrek aan liefde. Maar hier op het strand bloeit de liefde op.”

Geld zoeken

Het is nu ruim vijf jaar geleden dat baggerschepen begonnen met opspuiten van slib voor wat het eerste eiland van Marker Wadden moest worden. Maar de betrokkenheid van Roel begon al eerder. Hij zag plan na plan verschijnen over de oplossing van de problemen van het Markermeer, ooit deel van de Zuiderzee en een schakel tussen rivieren en de Waddenzee. “Ik ben eens gaan uitrekenen hoeveel de onderzoeken, plannenmakerijen en discussies hadden gekost en kwam uit op een bedrag van tientallen miljoenen euro’s. Maar met dat geld kun je ook iets heel praktisch doen, bedacht ik. Daar ben ik mee aan de slag gegaan. Ik was eerder bezig geweest met de omvorming van Tiengemeten tot een natuureiland. Een eiland maken, dat leek me wel wat.” Als programmadirecteur bracht hij het idee vervolgens tot uitvoering. Om te beginnen moest er geld op tafel komen. Roel: “Daarbij waren de bijdragen van de Nationale Postcode Loterij uit het Droomfonds doorslaggevend. We konden aan de slag. We moesten partners zoeken, want een eilandengroep aanleggen, dat kunnen we niet alleen. Het idee moest bovendien technisch verder worden uitgewerkt. Daar zijn grote aannemers voor nodig. Het vinden van voldoende geld was het spannendst. Tot twee keer toe is een aanvraag voor een Europese subsidie afgewezen, maar via andere wegen is het toch gelukt. Hier heb ik wel eens wakker van gelegen.”

Zeearend komt langs

Van slapeloosheid is geen sprake meer. Vijf eilanden zijn inmiddels klaar, de inrichting van het zesde en zevende is bijna afgerond. Marker Wadden zijn een feit. Als we in het torentje van het havengebouw staan, hebben we een geweldig uitzicht over het

eilandenrijk. Terwijl Roel vertelt, komt er ineens een zeearend langs. Met machtige vleugelslagen vliegt de imposante vogel pal tegen de wind in. “Bijna dagelijks komt er wel een zeearend voorbij. Soms landen ze op een duintopje”, aldus Roel. Het is een van de attracties. Maar de zeearend staat misschien ook wel symbool voor de geweldige ontwikkeling die de natuur heeft doorgemaakt. Het moest een vogelparadijs worden, in de dromen van Roel. “Dat is meer dan uitgekomen. Vooral in het voorjaar is het een groot feest met al die vogels die hier broeden. Intussen kwam de begroeiing van riet en wilgen op gang, waardoor er ook ‘s winters meer en meer vogels zijn.”

Lachstern geeft hoop

Heel bijzonder was de lachstern, die in 2020 op het eiland broedde. “Deze vogelsoort is door menselijk ingrijpen uit ons land verdwenen. In de jaren vijftig broedde er nog een kolonie op vogeleiland De Beer bij Rotterdam, dat op de schop ging voor de aanleg van Europoort. In dit deel van Europa is de lachstern heel zeldzaam. En dat ie dan hier komt broeden, was een verpletterende ervaring. We kunnen de natuur stuk maken, daar is iedereen het over eens, maar dat we de natuur ook heel kunnen maken, wekt nog wel eens twijfel. De lachstern geeft hoop dat het wel degelijk kan.” Wat betreft de verbetering van de waterkwaliteit in het Markermeer is er ook vooruitgang geboekt, zij het nog niet in de mate die Roel voor ogen heeft. “Op de luwe plekken in Marker Wadden komt veel slib terecht. Op rustige dagen zie je op satellietbeelden dan ook zones met helder water rondom de eilanden. We wilden in het Markermeer delen met helder en met troebel water realiseren. Beide hebben hun eigen vissoorten. De omvang van het heldere water is me nog wel wat te klein.”

Om die waterdoelstelling helemaal te realiseren is er volgens Roel nog een stap nodig. “We zijn begonnen met de ambitie om in het noordoostelijk deel van het Markermeer een archipel van 10.000 hectare (land en water) te creëren. Rijkswaterstaat is bij Enkhuizen klaar. Om het hier af te maken, zijn nog twee natuureilanden en een schiereiland nodig. Die laatste is dan ook weer een plek waar mensen naartoe kunnen komen. Daarmee komen we dan aan de gedroomde oppervlakte.”

Stiltekapel

Dat in het Markermeer in een paar jaar tijd een archipel is aangelegd, gaat niet ongemerkt voorbij. De belangstelling voor het nieuwe stukje Nederland is groot. Bij media, maar ook bij het publiek. Sinds de opening in 2018 komen er jaarlijks steeds meer mensen. Hoe voorkom je dat de natuur dan het onderspit delft? “Het prettige van een eiland is dat mensen op één punt aankomen. Daardoor kun je rustige en minder rustige delen goed zoneren. Omdat het eiland groot is, zijn de paden ook zo aangelegd dat ertussen voldoende rust is voor vogels.” Aan een zijpad, wat afgelegen ligt, nog een favoriete plek van Roel: vogelkijkhut Duikeend. Voor de hut ligt een schelpenstrandje waar in het voorjaar visdiefjes, kokmeeuwen, kleine en bonte plevieren broeden. Door een glazen wand kun je zien wat er onder water leeft. Baarsjes en voorntjes zwemmen voortdurend voor het glas, het is alsof je ze kunt aanraken. “Dit blijkt voor veel mensen een plek van rust te zijn”, aldus Roel. “Ook als het druk is, is het hier stil. Het werkt als een kapel, mensen zitten hier soms wel een uur in stilte te kijken. Hartverwarmend.”

Natuur op nieuwe eilanden explodeert

Marker Wadden is in korte tijd uitgegroeid tot een waar vogelparadijs.

Al meteen in het eerste jaar broedden er 1.750 paren visdiefjes. De jaren erna is het aantal broedvogels alleen maar toegenomen. Behalve visdiefjes, zijn dwergsterns, kluten, bontbekplevieren, kleine plevieren, strandplevieren, kokmeeuwen en zwartkopmeeuwen op Marker Wadden gaan broeden. Maar ook zeldzame vogels streken neer, zoals kwartelkoning, ijseend (het eerste broedgeval in Nederland) en lachstern (een nieuw broedgeval na tientallen jaren afwezigheid). De laatste jaren neemt ook het aantal moerasvogels toe, zoals baardmannetjes, waterrallen, rietzangers, rietgorzen, kleine karekieten, blauwborsten, snorren en gele kwikstaarten. Vele tienduizenden trekvogels komen er in voor- en najaar rusten en eten, zoals oeverzwaluwen, slobeenden, grutto’s en kemphanen. Vrijwel dagelijks komen er zeearenden langs. Het succes van de vogelvestiging staat niet op zichzelf. Ook voor vissen is Marker Wadden aantrekkelijk. 28 soorten zijn er inmiddels gesignaleerd, waaronder winde, paling, pos, voorn, baars, snoek en kleine modderkruiper. Het zijn soorten van verschillende leefmilieus, die er komen omdat ze er voldoende voedsel en geschikte paaiplekken vinden. Heel snel raakten de eilanden ook begroeid. Aanvankelijk vooral met moerasandijvie en rode ganzenvoet, inmiddels beginnen andere planten het over te nemen. De groei van riet is, mede dankzij het uitstrooien van maaisel en het beschermen van het riet tegen ganzenvraat, goed op gang gekomen. Onder water groeien fonteinkruiden en kranswieren. Onderzoekers die vanaf het begin de ontwikkelingen van flora en fauna op de voet volgden, zijn erg te spreken over wat ze aantreffen. De dynamische natuur van de Zuiderzee is niet te herstellen, maar het blijkt wel degelijk mogelijk, zo constateren ze, om weer ruimte te maken voor natuurlijke processen, die de biodiversiteit doen opleven.