Auschwitz Bulletin, 1963, nr. 05 Mei

nederlands auschwitz comité

maandblad

mei

5e jaargang no. 5 secr. r. cheval, volkerakstraat 26* amsterdam z., postgiro 2 9 3 0 8 7

Toen het mensdom direct na de oorlog gewaar werd welke vreselijke misdaden door de fascistische onmensen zijn begaan jegens de onbeschermde burgers van Oost-Europa, waren er heel wat mensen, die dit eenvoudig niet konden geloven. Geen wonder: hart en brein krimpen ineen bij de gedachte, dat in de twintigste eeuw een krankzinnige leider, besmet met de giftige waan, dat de Joden de vijand der mensheid zouden zijn, beval een heel volk uit te roeien.

Toch zijn er bewijzen en getuigen, zodat de mensheid de vreselijke waarheid wel moest aanvaarden. H a a r haat keerde zich tegen de moordenaars. Voor het eerst werden de militaire leiders van een agressief staatssysteem berecht als oorlogsmisdadigers.

Zo kwamen voor het Internationale T r i b u n a a l te Neurenberg de hoofdschuldigen op de beklaagdenbank te zitten. Helaas slechts een klein aantal. In werkelijkheid waren er duizenden, tientallen en honderdduizenden moordenaars. E e n van de plaatsen, waar de meeste moorden zijn begaan, is Auschwitz, een provinciestadje in Zuid-Polen, door de Hitler-bezetters hiertoe uitgezocht. Vier miljoen mensen zijn er omgekomen. Mensen van Joodse afkomst, door de Hitlerbeulen tot uitroeiing bestemd, maar niet alleen zij. D e eerste gevangenen van Auschwitz waren Poolse politieken. en verder uit geheel bezet Europa mensen, die zich verzetten tegen de fascistische schande, F r a n s e n , Russen, Belgen, Joegoslaven, Hollanders en Tsjechen, ook Duitse antifascisten.

Ook zij werden gedwongen tot dwangarbeid, gefolterd, uitgehongerd en doodgeslagen. Zo is Auschwitz een internationaal kamp geworden. Internationaal was ook de verzetsbeweging in Auschwitz, waaraan antifascisten van verschillende politieke overtuiging en nationaliteit, mannen en vrouwen deelnamen. Na de oorlog heeft de volksdemocratische regering van Pplen, op welker grondgebied de beulen de vernietigingskampen Auschwitz, T r e b l i n k a , Chelmno, Belzec, S o bibor enz. vestigden, uitlevering en berechting van de rechtstreeks verantwoordelijke moordenaars geëist. In de eerste tijd hebben de Westelijke geallieerden sommige moordenaars uitgeleverd. Voor het Hoogste Gerechtshof v a n P o l e n stond toen o.a. terecht de commandant van Auschwitz, Rudolf Hoess, die op bevel van E i c h m a n n de

1963

Het proces van Frankfort a/M tegen de oorlogsmisdagers van Auschwitz

gaskamers in het kamp inrichtte.

Hoess heeft in de Poolse gevangenis zijn herinneringen neergeschreven en zijn misdaden openhartig Weergegeven, onaanvechtbaar bewijsmateriaal van de te Auschwitz begane misdaden.

Hoess werd ter dood veroordeeld. Nog heden is op het kampterrein de galg bewaard, waar hij op 1 6 april 1 9 4 6 werd opgehangen.

Voor hetzelfde tribunaal stonden op 2 5 november 1 9 4 7 nog 4 0 S S - e r s van Auschwitz terecht, o.a. Arthur Liebeshenschel, Hoess' plaatsvervanger, Hans Aumeier, dito en Lagerführer, Grabner, leider van de politieke afdeling, de ontaarde S S - a r t s Johan K r e m e r en de schrik van het vrouwenlager, M a r i a Mandel . . .

E r werden 2 3 beklaagden ter dood en negen tot gevangenisstraf veroordeeld; een arts, Munch, die gevangenen heeft geholpen, is vrijgesproken.

• Vijftien jaar zijn verstreken. D e in Polen veroordeelden waren slechts enkelen der verantwoordelijken voor de moorden van Auschwitz. D e rest is ondergedoken, zoals de beruchte dr.

Mengele, of leeft rustig voort, vaak onder eigen naam en geheel legaal. In 1 9 5 7 ontstond echter het Int. Auschwitz Comité, dat zich tot taak stelde alle massa-moordenaars van Auschwitz te doen berechten. Het I.A.C. tracht de verblijfplaats der moordenaars op te sporen en zoveel mogelijk bewijzen van hun schuld te verzamelen om hen voor de rechter te brengen. Omdat velen hunner op W e s t duits gebied wonen en de eis tot uit-

levering aan Polen niet werd ingewilligd, heeft men van de justitie aldaar geëist een vervolging tegen hen in te stellen. Vele procureurs-generaal, in het bijzonder te Frankfort a/M en Ludwigsburg, hebben deze pogingen om de Hitler-moordenaars ter verantwoording te roepen, met het nodige begrip ontvangen. Enkele tientallen SS-moordenaars uit Auschwitz zijn gearresteerd en in staat van beschuldiging gesteld. Onder hen is R i c h a r d Baer, de laatste commandant van Auschwitz, die bevel gaf het kamp te evacueren, waardoor duizenden gevangenen zijn omgekomen.

Enkele andere beklaagden: R o b e r t M u l k a , adjudant van Hoess, Oswald Kadoek, „ R a p p o r t f ü h r e r " en schrik van het mannenlager, Friedrich B o ger, Pery Broad en K l a u s Dilewski, vertegenwoordigers van de politieke afdeling of Gestapo van het kamp, schuldig aan een onnoemelijk aantal moorden, die zij zelf begingen, zoals het fusilleren van gevangenen en hun aandeel in de selectie voor de gaskamers. Verder Hans Hoffmann, Lagerführer, medeplichtig aan fusillades in blok N 1 8 , moordenaar van R u s s i s c h e krijgsgevangenen en leider van selecties. E e n andere groep Auschwitzbeulen zijn de artsen K a p e s i u s , F r a n k , Schatz, Uhlenbrock en Luckas, die de mensen voor de gaskamers uitzochten.

Het Openbaar Ministerie te F r a n k fort, dat het proces voorbereidt, beschikt over een overvloed, van documenten en getuigenverklaringen. D e publieke opinie, in de eerste plaats onder oud-gevangenen van Auschwitz en andere Hitlerkampen, wacht met

(Vervolg

oppag.

4)

Dat recht geschiedde R e e d s in m e i 1 9 5 9 — t o e n wij het initiatief n a m e n tot o p r i c h t i n g v a n d e C . S . N . ( C o m missie Schadeloosstelling Nazi-slachtoffers) — b e g r e p e n wij w a t o n s b o v e n het hoofd hing. T o e n reeds g a v e n wij a a n h o e d e s c h a deloosstelling kon w o r d e n a f g e w i k k e l d e n d a n los v a n zakelijke t r a n s a c t i e s .

L a a t m e n o n s dus n i e t , n a vier j a a r , m e t de g r o t e smoes a a n k o m e n „ d a t het n i e t a n d e r s k o n . " Z o w e l K a m e r s a l s p e r s h e b b e n wij d o e n w e t e n h o e e r ons i n z i e n s e e n voor d e slachtoffers bevredigend resultaat kon w o r den bereikt. V e l e m a l e n hebben wij a a n g e boden o n z e m e n i n g te z e g g e n , m a a r telkens k r e g e n wij e e n beleefde brief t e r u g : „ w a n n e e r wij h e t n o d i g v i n d e n , zullen wij U r o e p e n . " N i e m a n d heeft het n o d i g g e v o n d e n o n s , s l a c h t o f f e r s , zelf t e h o r e n .

T o t s c h a n d e voor o n s gehele volk is het v e r d r a g t u s s e n N e d e r l a n d en W e s t - D u i t s l a n d in Eerste en Tweede K a m e r goedgekeurd. H o e wel d e k a m e r c o m m i s s i e e r geen goed w o o r d v o o r o v e r h a d , is het a c c o o r d g e t e k e n d . W i j

v r a g e n o n s af w a a r o m . U i t a n g s t v o o r „ d a s g r o s s e M a u l " ? O f zijn de b e l a n g e n der n a z i s l a c h t o f f e r s o p n i e u w a a n d e k a p s t o k v a n de koude oorlog o p g e h a n g e n ? D a n z o u d e n wij nogmaals oorlogsslachtoffers worden!

Nu West-Duitsland atoombewapening krijgt is deze a n g s t g e e n inbeelding. E r g e r nog, n u d e N e d e r l a n d s e r e g e r i n g m e e n t de D u i t s e h o r den m e t o p e n a r m e n te m o e t e n o n t v a n g e n , is c o n f r o n t a t i e m e t de s c h a d e a a n n a z i - s l a c h t offers v a n 4 0 — 4 5 v o o r h a a r e e n pijnlijke zaak.

D e o u d e n a z i ' s l a c h e n in h u n v u i s t j e en z u l len m e n i g potje bier d r i n k e n op h u n goede r e s u l t a t e n . H e r r G l o b k e e n zijn H e i l f r e u n d e zien h u n gewroet m e t s u c c e s bekroond. G e lukkig is d e strijd t e g e n de n a z i - b a n d i e t e n nog niet uit e n z o l a n g het Int. A u s c h w i t z C o m i t é zal b e s t a a n , g a a t hij door.

T w i n t i g j a a r h e b b e n wij g e w a c h t . M i l j a r d e n zijn e r g e s p e n d e e r d o m W e s t - D u i t s l a n d weer o p poten te h e l p e n . D e n a z i - s l a c h t o f f e r s e n h u n n a b e s t a a n d e n zijn i n m i d d e l s v a a k in d e grootste armoede gestorven. D e overgebleven e n w o r d e n m e t e e n a a l m o e s — of liever e e n fooi a f g e s c h e e p t .

E r w o r d t gezegd, d a t het o n s a a n g e d a n e leed niet m e t geld is goed t e m a k e n . H u i c h e l a r i j en m e e r niet; de d e u r wordt geopend voor grove willekeur met de dooddoener: „wij h e b b e n g e d a a n w a t mogelijk i s " . M a a r z o lang e r in W e s t - D u i t s l a n d n o g h o n d e r d e n m i l j o e n e n p e r j a a r , p e n s i o e n e n v a n 3 tot 4 0 0 0 m a r k p e r m a a n d e n 5 0 tot 1 0 0 . 0 0 0 m a r k i n eens, a a n o u d - n a z i ' s worden uitbetaald, z o l a n g is e r v o o r o n s „ m e e r m o g e l i j k " . Z o l a n g z u l l e n zij ook p r o t e s t e r e n tegen het v e r d r a g met B o n n .

H e t B E G — oorspronkelijk opgezet v o o r a l l e s l a c h t o f f e r s , ook b u i t e n D u i t s l a n d — is l a t e r a l l e e n v a n t o e p a s s i n g g e w o r d e n v o o r de D u i t s e s l a c h t o f f e r s . V a n meet af a a n h e b b e n

wij geijverd v o o r u i t b e t a l i n g o p b a s i s v a n het B E G . D a a r d o o r z o u de h u i d i g e s i t u a t i e v o o r k o m e n zijn. W i j zien niet in w a a r o m d e n i e t D u i t s e s l a c h t o f f e r s slechter b e h a n d e l d m o e t e n w o r d e n d a n d e D u i t s e , d i e al veel m i n d e r o n t v a n g e n d a n de o u d - n a z i ' s ) .

D e D u i t s e r s h e b b e n e r niet o m h e e n g e d r a a i d en m e t h u n b e k e n d e grofheid gezegd, dat zij h u n g r e n s s t r o k e n t e r u g willen e n a n d e r s niet (zie rapport k a m e r c o m m i s s i e ) .

V a n N e d e r l a n d s e zijde, m e n e n wij, heeft m e n z i c h e v e n m i n erg d r u k g e m a a k t over d e n a z i slachtoffers. D a t men onderhandelde zonder h u n juiste a a n t a l t e k e n n e n e n z o n d e r h e n t e h o r e n is v e e l z e g g e n d . D e e d m e n dat, o m dat D u i t s l a n d een g r o t e k l a n t i s ?

W i j e c h t e r h o u d e n v a s t a a n p u n t e n v a n de o p e n brief v a n m e i 1 9 5 9 : a. dat, o n g e a c h t e v e n t u e l e , a l of niet s u c c e s volle o n d e r h a n d e l i n g e n m e t d e r e g e r i n g v a n de D u i t s e B o n d s r e p u b l i e k , de N e d e r l a n d s e r e g e r i n g de a f w i k k e l i n g der s c h a d e loosstelling t e r h a n d dient te n e m e n . b. dat de afwikkeling tenminste moet w o r den gelijkgesteld a a n de regeling in d e Bondsrepubliek (Bundes Entschadigungs G e s e t z — B . E . G . — W e t tot r e g e l i n g d e r s c h a d e l o o s s t e l l i n g in de B o n d s r e p u b l i e k ) . c. d a t bij de a f w i k k e l i n g , o v e r e e n k o m s t i g d e r e g e l i n g e n v a n I. G . F a r b e n e n de s t i c h ting J o k o s , de b e l a n g h e b b e n d e n m e d e h u n invloed m o e t e n k u n n e n u i t o e f e n e n .

W i j v o e l e n o n s beledigd d o o r d e wijze w a a r op de Nederlandse vertegenwoordigers h e b ben gemeend onze belangen te moeten b e h a r t i g e n o v e r o n s en z o n d e r o n s .

W i j eisen, ondanks de overeenkomst met W e s t - D u i t s l a n d , d a t o n s r e c h t zal geschiede op b a s i s v a n h e t B . E . G .

Jos.

Slagter

Warschau herdenkt de getto-opstand

„Voor onze en uw vrijheid Verslag van de E e n verjaardag is geen verdienste. De tijd verstrijkt over goed en kwaad, vreugde en rampen. Hij wijst ook uit wat betekenis heeft: de rest verschrompelt tot as, tot iets alleen overleefds. Z o gezien heeft de getto-opstand van 1 9 4 3 nu duidelijk zijn grootheid in de geschiedenis gegrift: men kan de herdenking ervan het kernfeit van voorjaar van ' 6 3 noemen. Vier dagen lang was W a r s c h a u het middelpunt der wereld, toen daar duizenden bijeen waren uit alle windstreken en gezamenlijk en elk op eigen wijze een unieke en voorbeeldige gebeurtenis herdachten.

Elke straathoek, elke plek van de Poolse hoofdstad wees in die dagen naar die Paasdagen van het bloedige jaar 1 9 4 3 . E n dan staat daar R a p a ports monument: het beste, zegt men, in zijn weergave van tragische heldenmoed van alle bronzen groepen, waarmee Europa sinds ' 4 5 bezaaid is.

Nog staat er tegenover een gescheur-

de, gapende gevel, het paleis, dat de Gestapo tot hol diende. E e n enkel huis, als alles hier, een symbool: in de kronkelige kelders reikten de vrienden van de „ a r i s c h e " kant de opstanedlingen de wapens, die zij hadden kunnen bemachtigen. Nieuwe huizen staan wat verderop, met tuintjes en banken op een soort terp. M a a r die is van puin, eronder ligt misschien nog gebeente van gettostrijders Historie in melkblikken E e n bont beeld, het W a r s c h a u van n u . Niet alleen door de bezoekers, die op een zonnige dag het Joods Historisch Instituut omcirkelen. E e n doek glijdt van een dubbele gedenkplaat met de n a a m van dr. E m a n u e l R i n gelblum, ook hij een symbool: van een leven voor de wetenschap, van wetenschap voor het leven. Hij heeft hier gewerkt, zolang de hyena's het toelieten, voor zijn medeburgers. Met hen opgesloten heeft hij alle gegevens over leven en strijd in het getto verzameld

N.A.C.-afgevaardigde

en in melkblikken verstopt, opdat tenminste lateren zouden weten. Ook hij een held. Boven hangt zijn portret lussen dat van dichters en denkers, tussen de schetsen van schilders en beeldhouwers, naast dat van dr. K o r c zak, die vereeuwigd is door zijn daden en op het toneel. E e n S S - e r legde zijn blik vast n a a r de kinderen, die hij niet kon redden, maar tot het laatste, ten koste van eigen leven, bemoedigde en de trein, die allen naar de dood voerde.

Hier staat — in miniatuur — de bunker, waar de dapperen het gevecht leidden, tot zij zelf vielen. Het aangrijpendst zijn misschien wel de tekeningen van een Gela Sekstejn, gemaakt in het getto, eruit gekomen . . . ja h o e ?

D e tentoonstelling, een levende aanklacht, wordt gehouden in het Joods Historisch Instituut, naar men U hier verzekert, het enige in Europa. I n de hall liggen de publicaties over uitroeiing en vernietiging, maar ook hulp

verleend aan Joden. Hier is het archief, waar men zoveel mogelijk m a teriaal verzamelt, natuurlijk in de eerste plaats over de grote ramp.

E r is ook een kleine grijze vrouw, die n a a r Amsterdam gereisd is om meer te weten te komen over een kleine groep Portugese Joden, die in 1 6 2 0 naar het Poolse stadje Zamosc is vertrokken om daar op te gaan in de aanwezige. Joodse bevolking, totdat . . . .

Alles voert toch weer terug naar de ramp, de onvoorstelbare en toch werkelijke misdaad.

sen de begroeting van de burgemeester, van de Israëlische, de Cubaanse, de Oostduitse gasten. E e n oudere vrouw schrijft in snelle, Hebreeuwse tekens haar notities neer voor het J i d disje tijdschrift te Moskou Als men uit Holland komt en zich voorstelt, is er maar één reactie: uit de stad van A n n e F r a n k ? O p de verzamelplaats, die W a r s c h a u nu vormt, merkt men pas goed hoe wereldberoemd het kleine, meisje in het A m sterdamse achterhuis is geworden. Nog een symbool.

1 8 april in de Academie

D e wereld eert de helden

's Avonds hoort men in en om het enorme Cultuurpaleis letterlijk alle talen spreken. D e lichte ronde Academiezaal loopt eivol met genodigden van binnen en buiten Europa, met rouwenden uit de omtrek en met emigranten, die, soms voor het eerst na veertig jaar, bij deze gelegenheid Pohn terugzien. Burgemeester Zarzycki haalt de historie van de opstand op en Hersj Smolar, dichter en partisaan, brengt een hartverscheurend saluut a a n „onze gevallen broeders en zust e r s " , een hartekreet om gerechtigheid, om een wereld zonder getto's en doodskampen, zonder rassenwaan en oorlog. Als antwoord vullen koren het podium: een Joods, uit Lodz, zingt het Partisanenlied, dat van K r a k a u laat met orkest Handels Judas Maccabaeus klinken, ook dit een erezang voor Joodse revolutionairen.

O p het weidse plein, dat overbleef tussen Rapaports welsprekend monument en de gescheurde gevel, waarachter de Gestapo woedde, verzamelt zich in de namiddag van de 19de de hele wereld — en toch of juist daarom heeft het iets van een familiereünie door een gehavende, her en der gejaagde familie. Achter de Poolse ministers, F r a n s e oud-strijders, de Internationale Federatie van het Verzet, het Internationaal Auschwitz Comité, Amerikaanse, Tsjechische organisaties, de ambassade van Israël en groepen ernstig voortstappende Poolse kinderen, komen ook families uit de omgeving.

Londen-Tel

Aviv-Warschau

Langs de gettorand ligt de uitgestrekte, lommerrijke Joodse begraafplaats, bijna twee eeuwen oud, groter dan Père Lachaise, zo berichten de F r a n sen. Generaties W a r s c h a u s e Joden vonden er, na een vaak moeizaam leven, een rustplaats; een der meest illustere is Zamenhoff, de ontwerper van het Esperanto. In de straat, die zijn n a a m draagt, woedden de hevigste gevechten tegen de vijanden van elke internationale gedachte, van elke menselijkheid.

O p die begraafplaats sprak rabbijn S a u l Amias uit Londen het dodengebed uit, tegenover de ruïnes van het getto en voor een aantal overgeblevenen, nu her en der verspreid.

Diezelfde 19de april ontvangt de burgemeester van W a r s c h a u talloze gedelegeerden en bezoekers rondom welvoorziene tafels. Britse parlementsleden schenken Joegoslavische wijn in voor Amerikaanse afgevaardigden in het Poolse stadhuis. Berman, oudstrijder van het getto, nu uit T e l Aviv gekomen, houdt een vurig appèl tegen het fascisme, Poolse vrouwen zoeken buitenlandsen op. W i j hebben één taak, verzekert Cliffe, een Lagerhuislid. E r wordt getoast op de vrede, in het S p a a n s , in het D u i t s . E r volgt telkens een vertaling in het Pools. Adressen worden uitgewisseld, afspraken gemaakt. I j v e r i g noteren de persmen-

D e duizenden, die zijn samengestroomd om de dubbele erewacht, zwijgen. O p zachte trommelslagen draagt groep na groep zijn kransen aan en ontplooit de linten met F r a n s e , Poolse, Jiddisje opschriften. D e zon schijnt op de trotse, gewonde held tussen de grijze blokken, die Hitier eens besteld heeft voor zijn „ S i e g e s m a l " . Fel branden vandaag de menora's op het platform, dat meer en meer schuil zal gaan onder anjers en aronskelken. F e l schitteren de gouden letters: heldenmoed . . . eer . . . en ook ( i n het D u i t s ) : morele overwinnaars . . . D e delegaties staan dicht opeen; ook zo zal het meer dan een uur duren, voor allen met h u n hulde zijn gepasseerd.

D e menigte hoort het traditionele appèl tot de doden aan. D e commandant van het W a r s c h a u s e garnizoen richt zich als het ware tot de gevallenen „voor onze en U w vrijheid", zoals de treffende en heel oude Poolse leuze luidt. Generaal Orlinski eindigt met de woorden: „Nooit meer Auschwitz, Majdanek, Treblinka, Mauthausen, Buchenwald, B a b y J a r , Oradour en Lidice! Nooit meer oorlog!"

D a n begint het défilé, mensen en bloemen in een eindeloze r i j . O p zachte trommelslagen draagt elke groep krans na krans aan, tussen de brandende toortsen. Stars and stripes, blauwe, rode en zoveel andere vlaggetjes en bergen bloemen. E e n heel klein m e i s je brengt een bosje lelietjes van dalen. D e plechtigheid is voorbij.

weer in het propvolle zaaltje van de Joodse Sociaal-culturele vereniging, bij een maaltijd met gefillte F i s c h , kip en wodka, met matzes en het beroemde, fijne gallebrood. E r wordt gesproken, door de voorzitter D o m b , die van zijn organisatie vertelt, door admiraal K a h n , die juist k a n meedelen, dat de Parijse meeting 6 0 0 0 mensen heeft getrokken, door een Italiaan, die in moeizaam F r a n s het woord doet. Verder spreken allen, Gideon Hausner en Adolf B e r m a n uit Israël, een vurig en overtuigend redenaar, die voor alle progressieve Joodse organisaties der V . S . optreedt, de C u b a a n s e en de andere Zuidamerikaanse afgevaardigde, net als de gastheer D o m b , J i d d i s j . E r is nog een uitzondering: Stefan H e y m a n n , voormalig a m b a s sadeur der D D R in Polen. Hij zegt in het D u i t s : ik kwam toen niet voor het eerst in P o l e n : drie van mijn twaalf kampjaren zat ik in Auschwitz.

Ook hier, waar nu tijdelijk zovelen bijeen zijn vlak bij de plek waar hun wieg stond, lijken de doden aanwezig, de miljoenen achter de duizenden, die vertegenwoordigd zijn. 's Avonds is het niet anders. Het Poolse Theater, de eerste schouwburg des lands, herbergt ditmaal Ida K a minska en h a a r troep met de honderden genodigden. D e tragedie wordt n u ten tonele gebracht, maar de tragedie is te groot, zou dat nog zijn voor een antiek amfitheater, waar een hele stad in kan. Het stuk ( v a n B . M i r s k i ) heet „ D e afrekening". Het laat zien, hoe allen, de verrader van de „ J u d e n r a t " en zijn gelaarsde trawanten, zogoed als de weifelaars, de onschuldigen en onwetenden de helse dood tegemoet gingen. Alleen zij, die in het verzet gaan, kiezen hun eigen lot. Als zij sterven, dan met de wapens in de hand. Het stuk, uitstekend geënsceneerd door Ida K a m i n s k a , maakte diepe indruk. „Het moest door heel Engeland vertoond worden", zei een van de Britse gedelegeerden na afloop en dat geldt ook voor andere landen.

Tenslotte vertrok een lange rij bussen naar T r e b l i n k a , het station des doods, waar het overgrote deel van W a r schau's Joden werd vergast. D u i z e n den ruwe brokken steen herinneren daar dringender dan woorden a a n honderden malen zoveel zinloos verstikte levens. Het gedenkteken is geheel door vrijwillige bijdragen van Poolse burgers en organisaties, met medewerking v a n de regering tot stand gekomen. Het is voor ons allen een aansporing alle krachten in te spannen voor het monument te Auschwitz, dat een dergelijke vermaning wil zijn voor alle volken ter wereld en door de volken en hun regeringen, die hier mensenoffers achterlieten. Opdat wij geen getto, geen Treblinka en Auschwitz meer toelaten. Laten wij levenden dat zweren op wie wij verloren.

D e eed der levenden E e n dag later vinden enige honderden afgevaardigden en bezoekers elkaar

Eva Tas

(Vervolg van pag.

1) ongeduld op de processen te F r a n k fort. D e beklaagden, die verschillende onderdelen van de moordmachine van Auschwitz vormden, onthullen nog eens het gehele apparaat van het systeem van massale uitroeiing. Het proces zal lang duren, zodat het tot het menselijk brein k a n doordringen, dat Auschwitz inderdaad bestond.

Het feit, dat deze processen juist in W e s t - D u i t s l a n d plaats vinden, is niet zonder betekenis. N u kan de Duitse openbare mening uit de eerste hand inzicht krijgen in de onnoemelijke afmetingen van de begane misdaad. Als het proces volgens het recht verloopt, zal de sluier vallen . . .

E r bestaat een zekere vrees, omdat het recht jegens Hitiers oorlogsmisdadigers in de D u i t s e Bondsrepubliek vaak kromme wegen zoekt. Gevallen van vrijspraak, d.w.z. onschuldig verklaren, wekken reserve en onrust, b.v. de vrijspraak K u r t Leibbrand, die bevel gaf 2 2 Italiaanse soldaten dood te schieten, van M a r t i n Fellenz, die verantwoordelijk is voor de deportatie der Joden uit K l e i n - P o l e n enz. Deze uitspraken wekken grote verontwaardiging, niet alleen in het buitenland, maar ook in W e s t - D u i t s l a n d zelf. „Die W e l t " te Hamburg schreef ( 1 8 - l - ' 6 3 ) : „Het is zover gekomen, dat onze Joodse medeburgers vragen aan dergelijke processen een einde te maken, omdat zij alleen de schuldigen en met hen sympathiserenden genoegdoening schenken."

W i j willen blijven geloven, dat de pro • cessen tegen de beulen van Auschwicz een ander verloop nemen en beantwoorden aan het elementaire rechtsgevoel van oprechte mensen in de hekwereld.

Jerzy

a a n e n stond ook de opmerkelijke j o n g e v i o list D a n i ë l O t t e n f r a a i terzijde. P r o f . dr. S. D r e s d e n wees op de betekenis v a n deze a v o n d en het slotwoord h a d C h o p i n , vertolkt d o o r Smendzianka.

T e A m s t e r d a m droeg de g a z z e n B . M o s k o v i t s het gebed J i z k o r e n het P a r t i s a n e n l i e d voor; d a a r n a h o o r d e m e n de s t e m v a n E n n y M o l s de L e e u w e (zijzelf m o e s t die a v o n d s p e l e n ) in de r a d i o b o o d s c h a p der gettostrijders e n twee in het getto g e s c h r e v e n v e r z e n . H e t K u n s t m a a n d o r k e s t o.l.v. A n t o n K e r s j e s gaf e e n bezielde v e r t o l k i n g v a n S c h u b e r t s T r a g i sche S y m f o n i e . E r volgde een o v e r z i c h t v a n het gebeurde te W a r s c h a u in 1 9 4 3 e n e e n kort v e r s l a g v a n de p l e c h t i g h e d e n in die stad nu, twintig j a a r l a t e r door E v a T a s . N a d e p a u z e zette J a n K a s s i e s , s e c r e t a r i s v a n de R a a d v o o r de k u n s t , de betekenis uiteen v a n het h e r - d e n k e n ( e n d a a r m e e v o o r t z e t t e n ) v a n de strijd t e g e n het f a s c i s m e . R e g i n a S m e n d z i a n k a , ten tweede m a l e de w e l k o m e gast v a n het A u s c h w i t z C o m i t é , besloot de door d e v o o r z i t t e r , J . S l a g t e r , g e o p e n d e a v o n d met h a a r bloeiend e n tegelijk i n g e t o g e n p i a n o s p e l in vier w e r k e n v a n C h o p i n .

Ons geheim Mensen uit het organisatie- en verenigingswezen en autoriteiten vragen ons vaak: hoe is het mogelijk, dat U w comité zonder subsidie of ondersteuning zoveel werk kan verzetten?

D e n k eens, wat er nodig is om in korte tijd twee ereconcerten en een foto-tentoonstelling te organiseren — en met succes! E n dan nog onze krant . . .

Ons geheim is dan ook, dat dit gebeurt zonder één betaalde kracht. V a n het plakken van de adresstrookjes tot het ophalen van de advertenties en het versturen van onze krant gebeurt alles door ons zelf.

Hebt U daar wel eens aan gedacht? E n ook, dat papier en drukwerk toch betaald moeten worden, net als heel veel andere kosten? Gelukkig, velen denken daar wel aan, m a a r toch zijn er vrienden, die niet geloven, dat wij ook hun bijdrage nodig hebben.

W i j kunnen alleen bestaan door U w financiële ondersteuning. Stort daarom nog heden U w vergeten jaarlijkse bijdrage, nu wij U eraan hebben helpen herinneren.

Ons gironummer is nog steeds 2 9 3 0 8 7 .

I. S T I B B E ( p e n n i n g m e e s t e r ) N.B. nieuw adres en telefoonnummer: Koxhorn 19\ Buitenveldert, Amsterdam-Z., tel.

423362.

Rawicz

secretaris Int. Auschwitz

Comité

Ereconcerten voor gettohelden

H e t w a r e n onvergetelijke a v o n d e n voor a l l e n , die a a n w e z i g k o n d e n zijn e n dit is mogelijk g e m a a k t door de o n b a a t z u c h t i g e en t o e g e wijde h u l p v a n t a l l o z e n , die bij geen b e n a d e r i n g zijn op t e s o m m e n . T o c h w i l l e n w i j — z o n d e r i e m a n d t e kort t e d o e n — in het bijzonder d a n k e n hen, d i e h u n n a a m g a v e n voor het C o m i t é v a n a a n b e v e l i n g , hen, die o p t r a d e n , k u n s t e n a a r s e n sprekers, de heer J H u c k r i e d e , d i r e c t e u r v a n het K u n s t m a a n d orkest e n zijn m e d e w e r k e r s a c h t e r de s c h e r men, evenals hun H a a g s e kunstbroeders, a l len, die o n s bij z a a l - en v l e u g e l h u u r d r u k werk e n z . f a c i l i t e i t e n v e r l e e n d e n , de h e e r P . D o e b e l e , die het a f f i c h e voor het A m s t e r d a m s e c o n c e r t o n t w i e r p , het N e d e r l a n d s T h e a t e r C e n t r u m e n de H a a g s e K u n s t k r i n g , d i e h u l p b o d e n bij d e k a a r t v e r k o o p e n de velen, d i e door het p l a a t s e n v a n a f f i c h e s en a a n k o n d i g i n g e n b e k e n d h e i d g a v e n a a n de e r e c o n c e r t e n . D a n k zij a l l e r m e d e w e r k i n g — l a t e n wij o o k het J o o d s H i s t o r i s c h m u s e u m n o e m e n — is d e t w i n t i g s t e v e r j a a r d a g v a n de o p s t a n d in h e t W a r s c h a u s e getto, n i e t m i n der d a n in N e w Y o r k , P a r i j s e n L o n d e n , ook in N e d e r l a n d tot e e n g e b e u r t e n i s g e w o r d e n .

STORT UW JAARLIJKSE BIJDRAGE NOG postrekening N . A . C .

HEDEN!

29 30 87.

Enige wenken schadeloosstelling

nazi-slachtoffers

Naar wij vernemen zal binnen enige dagen een oproep in de pers verschijnen.

V u l daarvan de onderstaande strook duidelijk in en stuur deze naar het aangegeven adres.

D e vragenlijst wordt U daarna toegezonden.

D a n k zij de b e l a n g e l o z e m e d e w e r k i n g op de r u i m s t e s c h a a l z i j n de e r e c o n c e r t e n , die het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é te D e n H a a g en A m s t e r d a m heeft g e o r g a n i s e e r d , t e n volle g e s l a a g d . Volle z a l e n g e t u i g d e n d a a r v a n .

D e h e e r N i c o W i j n e n sprak in D e n H a a g een o p e n i n g s w o o r d , gevolgd door A l b e r t V o g e l , die o a. de r a d i o b o o d s c h a p uit het getto v o o r droeg Het S y m p h o n i s c h K a m e r o r k e s t deed, geleid d o o r D . B r o e k a r t s zijn n a a m alle e e r

Het Ned. Auschwitz Comité wilt U bij het invullen van U w vragenlijst behulpzaam zijn. a. door het maken van een goede voorlichtingscirculaire. b.

door persoonlijke hulp: Helpen bij het invullen.

Deel ons mede of U van onze hulp gebruik wilt maken. Sluit postzegel vobr antwoord in S . V . P . Niet telefoneren.

Voor het monument te Auschwitz

Secretaris, R . Cheval, Volkerakstraat 2 6 , Amsterdam-Z. 1

Voor het monument kon worden overgemaakt: Ereconcert D e n Haag 23/4 Ereconcert Amsterdam 25/4 Fototentoonstelling de W a a g Totaal:

ƒ ƒ ƒ

290,50 155,76 182,-

ƒ

628,26

I. Stibbe, penningmeester