nederlands auschwitz comité
mei
1965
secr. voorlopig: v. Walbeeckstraat 9hs, amsterdam-w., postgiro 2 9 3 0 8 7 bankrek.: amsterdamsche bank nr 1 0 6 5 4 0 , bijk.: van baerlestraat amsterdam z.
en
verdelging
dom
van
194011945",
het
Nederlandse
door prof.
H e t boek b e a n t w o o r d t één, m a a r
N a de meidagen
Joden-
dr. J .
Presser.
dan
lang-
lopende v r a a g : hoe ging de v e r s c h r i k k i n g zijn w e r k ? waarop
Het
het
doet
talloze
antwoord
wel
in
vragen
rijzen,
eens v a n
beslis-
sende betekenis v o o r de t o e k o m s t
kan
zijn.
H e t t o o n t , h o e een k r a n k z i n n i g e w a a n i d e e i n misdadige D e z e w e k e n heeft de bevrijding, die 2 0 a c h t e r ons ligt, Nederlandse vrije dagen
in h e t m i d d e l p u n t
openbare tot
leven
jaar
van
het
gestaan.
extra-nummers,
Van
school-ten-
toonstellingen tot t.v.-manifestaties, hoe
ook
o f o n n a d e n k e n d e h e l p e r s in a l l e o f f i c i ë l e g e l e d i n g e n een o n v o o r s t e l b a r e s l a c h t i n g t e w e e g
het
gekost
moet
hebben
om
deze
artistieke
is s p r i n g l e v e n d , m o e t en k a n d a t o o k blijven,
v a n die m o o r d d a a r te m a k e n en t e
omdat
den.
r e n d e z e h e b b e n a a n v a a r d , t o t iets v a n
hen-
documenten
Het
doening,
stemt
ons
uit
een
comité
bracht. dat
bladen, behou-
grote
d a t het er z o wezenlijk toe
dit
Het
vol-
gedweeë
heldhaftig
één
verzet,
procent
van
overweldigende boek
zichzelf (er w o r d t
succes
van
is
onderwerp
een
het
goed
al e e n d e r d e d r u k
kunnen bijdragen, d a t deze weerslag v a n g e -
b e r e i d ! ) ; wij kunnen ons niet herinneren
o p de u i t g a v e v a n eigen p l a k - en tekenboeken,
doemd
ons
e r o o i t a a n enig d r u k w e r k
met
l a n d s k w a m en o p
ge-
in d e g e h e l e p e r s is b e s t e e d . W i j z u l l e n
eigen o p s t e l l e n en g e d i c h t e n
lieren,
op
de
voorstelling
van
door
scholieren ( o n d e r leiding v a n een leraar)
van
een
groot
scho-
middelbare
aantal
toegewijde scènes
4
mei kon
worden
opend.
trachten
O p 4 mei
verscheen ook „Documenten
van
van
d e J o d e n v e r v o l g i n g in N e d e r l a n d 1 9 4 0 - 1 9 4 5 " ,
zoveel
dat
aandacht
dit verschijnsel te v e r k l a r e n ,
spreken slechts de h o o p uit, d a t dit rige,
op
voor-
z e l f g e m a a k t . W i j b e h o e v e n slechts t e w i j z e n
l e v e n b i n n e n d e o u d e w a l l e n in
de
kreeg.
aangekondigde
heeft
ondanks
nauwelijks
plaatsruimte
voorportaal
tot
En
echter
gedienstige,
be-
altijd wat
maar
met
Auschwitz
v e r m o o r d en m e n b e d e n k t m e t e e r b i e d ,
alleen
handen
r e s i e n s t a d t in d i e k a m p s t a d z e l f v o o r h e b b e n n e e r g e l e g d . A l l e n zijn in
van
machtige
hulp
g e s l a a g d , zij b e w e z e n één d i n g : d e v i j f d e m e i d e j e u g d , in h e t b i j z o n d e r d e k i n d e -
maar
n a a r s h u n e r v a r i n g e n en i n d r u k k e n v a n T h e -
niet maar
uitvoe-
verschrikkelijke boek, d a t conclusies a a n
B r e c h t s „ V r e e s en e l l e n d e v a n h e t d e r d e r i j k "
een b i j z o n d e r z o r g v u l d i g u i t g e z o c h t e en u i t -
de
in d e S t a d s s c h o u w b u r g .
gegeven v e r z a m e l i n g , die de s c h a n d e v a n h e t
schuldbetuigingen
D a t s t e r k e v o o r t l e v e n is m i s s c h i e n h e t m e e s t
n a z i d o m bij h e t v e r d e l g e n v a n d e j o o d s e b e -
zovele heeft kunnen lezen, m a a r o o k t o t het
lezer
overlaat,
deze
mag
niet
slechts
tot
leiden, zoals m e n
er
b e m o e d i g e n d v o o r o n s , d i e dagelijks h e r d e n -
volking v a n
ken
D e b u n d e l g a a t v e r uit b o v e n d e e e r s t e o p -
o f v r o u w . W a n t het geeft een c o m p l e e t beeld
zet, een catalogus v o o r de d o c u m e n t a t i e
v a n de wijdvertakte machinerie v a n het fas-
en z o n d e r
bevrijding
allang
niet
meer
v a n d e z e a a r d e z o u d e n zijn. E r is n a t u u r l i j k g e e n d e n k e n a a n h i e r o p reeks
van
plechtigheden,
uitgaven
s p r a k e n in t e g a a n , h o o g s t e n s t e dat
twee
Amsterdamse
en
de toe-
vermelden,
wijkcentra
op
de
N e d e r l a n d open en bloot
cistische m o o r d g r o o t b e d r i j f , t e beginnen de J
bij
van
p u b l i c a t i e s , d i e bij d e 2 0 s t e v e r j a a r d a g
van
l a n g e l k e w e e k d e as v a n d u i z e n d v e r m o o r d e
hebben
Nederlandse joden verspreidden . . . E e n goed
de schoorstenen v a n Birkenau, die t w e e
jaar
de
g e z i e n . D i e s t r o o m is z o b r e e d , d a t z e l f s h e t
geconstrueerd
s i g n a l e r e n o n d o e n l i j k is. W e l w i j z e n w i j h i e r
m o o r d e n a a r m a a r een h a n d l e b e h o e f d e
b u u r t o p een v r o u w e n b i j e e n k o m s t d e z i n v a n
o p d i e s t r o o m z e l f , d i e o p een b e h o e f t e d u i d t ,
te halen,
h e t h e r d e n k e n en in d e o u d e b i n n e n s t a d v o o r
w a a r a a n soms w e l , d a n niet, w e r d
t o t o n d e r de a m b t e n a r e n , t o t o n d e r d e s l a c h t -
schoolkinderen
I n d e e e r s t e p l a a t s d a n h e t eigenlijke m o n u -
o f f e r s t o e in b e w e g i n g t e z e t t e n . Z o
ment
opgezet
immers
geschre-
steeds m e t
oorlog
van
dit
blad
een
in
de
heeft
met
en eindigend
Admiralen-
redactrice
Zo
en een e n k e l o n t s l a g
man
H i e r m e e zijn w i j a l b e l a n d in d e s t r o o m
ons
gevraagd.
van
& van Gennep).
de bevrijding v a n ons land het licht
hebben
scherper inzicht v a n de gewaarschuwde
het Joods Historisch Museum, (uitgave Polak
v i e r d e m e i d e m e d e w e r k i n g v a n een l i d v a n comité
legt.
tentoonstelling
over
de
toegelicht.
Tentoonstellingen
zijn
er
op
vele
plaatsen
g e h o u d e n , in v e l e s c h o l e n , z o w e l
bijzondere
als o p e n b a r e ,
zelf
richt,
vaak
door
van
de
leerlingen
eigen
w e r k , een
belangrijk
senhausen,
van
is d e de
gewijd
rondreis
van
vriendenkring
aan
en
bezetting,
Auschwitz
tijdens
kampen
de
over
In
met
recordbezoek. d e h o o f d s t a d is bij d e 2 0 s t e
van het
de bevrijding Anne
druk
Frankhuis
herdenking
geëxposeerd:
(waar
het
zo
in
Nederlands
A u s c h w i t z C o m i t é in a p r i l w e e r e e n
forum-
a v o n d , v o o r a l bezocht d o o r belangstellenden uit het onderwijs, heeft gehouden): w e r k van een Israëlische schilderes. D e dienst v o o r s o ciale zaken
der gemeente
Amsterdam
bood
een v i e r t a l j o n g e k u n s t e n a a r s de gelegenheid hun visie o p de o o r l o g s j a r e n t e tonen. H e t t r e f f e n d s t en d o e l t r e f f e n d s t v a n d e m e i e x p o s i t i e s a c h t e n w i j d i e in d e W a a g , men
zien
kan
hoe
vier
ven monument
opgeleverd,
„Ondergang",
het de
En
over
handlangers, werkte
wij leven
nog
moordenaars.
vervolging
E.
T.
Tsjechische
Jiddisje schrijvers tot alle
joden:
Vertel het uw kinderen!
bevrij-
d i n g s w e e k in d e U t r e c h t s e B u u r k e r k — een
dagen
het nazisysteem.
de
opper-
de
Sach-
e n z . , d o o r o n s a a n g e v u l d m e t een deel deportatie
deze
de o v e r h e i d
kleineren,
de
getuigenis
centen. tentoonstelling
in
van
o m de
waar
inge-
o o k v a n d e loffelijke inspanning v a n de d o Bijzonder
en
in o p d r a c h t
voldaan.
raderwerk,
waar
kunste-
A l s lid v a n het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i té heb ik deelgenomen aan de 'pelgrimage', de t o c h t n a a r de vernietigingskampen A u s c h w i t z en M a j d a n e k , t e r g e l e g e n h e i d v a n d e 2 0 s t e v e r j a a r d a g v a n de bevrijding van A u s c h w i t z . D a a r is t o e n d e e e r s t e s t e e n v o o r het internationale monument gelegd. O p uitnodiging v a n de joods-maatschappelijke o r g a n i s a t i e e n d e r e d a c t i e v a n d e J i d disje k r a n t „ D i e V o l k s s t i m m e " h e b i k d e e l genomen a a n een s y m p o j i u m v a n jiddisj sprekende vertegenwoordigers v a n verschill e n d e l a n d e n : d a a r ik e e n P o o l s e j o d i n b e n , is h e t J i d d i s j m i j n m o e d e r t a a l . E r w e r d v a n g e d a c h t e n g e w i s s e l d o v e r hit v r a a g s t u k v a n de verjaring van oorlogsmisdadigers, de m o o r d e n a a r s v a n ons volk. D e z e gesprekken
zijn, o n d a n k s d e g r o t e v e r s c h e i d e n h e i d v a n p o l i t i e k e en m a a t s c h a p p e l i j k e opvattingen v a n d e a a n w e z i g e n in z e e r g o e d e e n k a m e raadschappelijke verstandhouding verlopen. A a n h e t s l o t w e r d een o p r o e p t o t a l l e j o d e n u i t a l l e l a n d e n en a l l e k r i n g e n o m z i c h t e v e r e n i g e n in d e strijd t e g e n e l k e v e r j a r i n g s termijn ten gunste v a n hen die schuldig staan a a n h e t o n n o e m e l i j k e l e e d en v e r l i e s a a n mensenlevens, d a t d o o r H i t l e r - D u i t s l a n d de o n d e r d r u k t e v o l k e n e n in h e t b i j z o n d e r d e j o d e n , is a a n g e d a a n H i e r o n d e r v o l g e n d e hoofdzaken van deze oproep. E . Korper Eisenstadt
(zie
pag.
2)