Auschwitz Bulletin, 1965, nr. 11 November

nederlands auschwitz comité r

november 1965 secr. voorlopig: v. Walbeeckstraat 9 hs, amsterdam-w., postgiro 29 30 87 bankrek.: A M R O nr 106540 bijk.: van baerlestraat amsterdam z.

HERDENKING 1966

U wilt er toch bij zijn N i e t alleen z a l R e g i n a S m e n d z i a n k a , de v e r m a a r d e P o o l s e pianiste o p d e herdenkingen weer v o o r ons spelen, m a a r e r staat ons n o g een unieke manifestatie te wachten. K e l l y Christophorides, soliste en c h o r e o g r a f e v a n het G r i e k s e N a t i o n a l e T h e a t e r t e A t h e n e k o m t speciaal v o o r o n z e h e r denkingen n a a r N e d e r l a n d en z a l dan h a a r w e r k „ R o m e o , J u l i a en de duisternis", d a t een episode v a n de grote tragedie verbeeldt, uitvoeren m . m . v . leden v a n h e t N e d e r l a n d s e N a t i o n a l e B a l l e t o.l.v. S o n j a G a s k e l .

O n d a n k s h e t uitzonderlijke k a r a k t e r v a n de a v o n d e n z a l h e t a a n t a l p l a a t sen t e A m s t e r d a m veel kleiner zijn dan vorig j a a r .

W i j willen o n z e vrienden, die w a a r de hechten a a n o n z e herdenkingen,

Regina Smendzianka

Vragen en antwoorden W i e ons b l a d niet k e n t h e e f t stellig toch v a n h e t A u s c h w i t z - c o m i t é geh o o r d . D a t h e e f t n . l . iedereen die een N e d e r l a n d s e k r a n t leest o f de r a d i o h o o r t . D e gehele pers, geschreven, gesproken o f „ v e r b e e l d " h e e f t gereageerd o p ons protest tegen de SS-wapenschouw te Rendsburg, vele N e d e r l a n d s e verslaggevers w a r e n tegenwoordig, die anders die bewuste z o n d a g o p h u n bureau o f a a n de b e r m hadden gezeten.

O o k Rendsburgs Oberbürgermeister h e e f t zich niet onbetuigd gelaten.

H i j z o n d ons o p 1 9 o k t . een beleefde a n t w o o r d b r i e f en sloot een b e sluit v a n de gemeenteraad ( v a n 18 o k t . ) o v e r de S S - k w e s t i e in. W i j w i l len de h o o f d z a k e n d a a r v a n onze lezers niet o n t h o u d e n . D e raad h a d n a v o o r a f g a a n d e weigering „ z o n d e r enige d r u k " de N o r d m a r k h a l l e toch ter beschikking v a n de H I A G gesteld, aangezien deze bij h e t A m t s gericht K i e l s t a a t ingeschreven. „ D e N o r d m a r k h a l l e is nog n o o i t a a n een toegestane vereniging o n t z e g d ; de

Alledaags,

r a a d k o n er niet toe besluiten tegenover de H I A G een ander s t a n d p u n t in t e nemen. . . . T o t n u t o e hebben staatsinstanties geen stappen gedaan o m de activiteit der H I A G t e b e letten. D e bevoegde b o n d s - en landsministeries hebben t o t o p heden de HIAG niet verboden. Bovendien hebben de sprekers v a n de politieke partijen in de B o n d s d a g bij v o o r gaande Nordmark - Treffen in R e n d s b u r g herhaaldelijk begroetingen gehouden en daarbij n o o i t de rechtmatigheid v a n de H I A G en v a n zijn streven in twijfel getrokken."

S l o t s o m : h e t stadsbestuur is t o t h e t verbieden v a n de S S - r e ü n i e „niet b e v o e g d " en, zoals blijkt, al evenmin geneigd. W i j ontvingen n o g een v a n 2 0 o k t . gedateerde b r i e f v a n de R e gierungsassessor van Rendsburg, w a a r i n deze weigert de bijeenkomst v a n de W a f f e n - S S t e verbieden, o m d a t . . . „volgens a r t . 8 v a n de g r o n d w e t alle Duitsers h e t recht hebben zonder kennisgeving of verlof v r e e d z a a m en z o n d e r wapens bijeen

in de gelegenheid stellen N U reeds plaatsen t e bestellen.

De Auschwitz-herdenking vindt plaats o p : 23 jan.

Haag; 25 jan. sterdam; 27 jan. terdam.

1966

in

Diligentia

te

Den

1966 in de Bachzaal

te

Am-

1966 in het Rijnhotel

te

Rot-

W i l t u zeker zijn v a n u w plaatsen, v u l t d a n nu al de bestelstrook o p pag. 4 i n ; m a a k t u minimum f 5.50 o v e r , dan o n t v a n g t u twee u i t n o d i gingen, v o o r de a v o n d in d e p l a a t s , die u hebt aangegeven. A l s u de strook nu inzendt en gireert, k u n n e n wij u u w plaatsen g a r a n d e r e n .

U w i l t er immers b i j zijn? U b e h o o r t erbij te zijn!

te k o m e n . " Voorwaarden vereist v o o r een v e r b o d , w e e r in een a n d e r artikel opgesomd „zijn hier niet a a n wezig."

A l s wij n a a r een m o t i v e r i n g v o o r ons optreden in deze o f v o o r andere a c ties zochten, k o n d e n w i j ons verdere moeite sparen. H i e r u i t k a n ieder a f lezen h o e broodnodig ons w e r k is.

T e r w i j l duizenden s l a c h t o f f e r s v a n H i t i e r s geweld o m ons heen zijn gestorven zonder ooit een m a t e r i ë l e vergoeding, h o e klein o o k , t e hebben gezien, terwijl anderen h u n leven voortslepen, m a a r z w a a r zijn gehav e n d n a a r l i c h a a m en ziel en n o o i t t e g e m o e t k o m i n g v o o r d i t specifieke lijden hebben verkregen, zetten de m o o r d e n a a r s z e l f de z a a k rustig v o o r t , natuurlijk aangepast a a n de omstandigheden.

(De Waffen-SS heet nu een H i l f s g e m e i n s c h a f t , geruggesteund d o o r de A r b e i t s g e m e i n s c h a f t der K r i e g s o p f e r - u n d K r i e g s teilnehmerverbande Schleswig-Holsteins; u i t e r a a r d is H i t i e r s a d j u d a n t S e p p D i e t r i c h een K r i e g s o p f e r . ) E n de h o o f d z a a k : h u l p , bescherming en v a a k aanmoediging krijgen de heren

maar nodig: stort uw bijdrage nu op postrekening 293087,

Doorlezen

op pag. 2

t.n.v. N.A.C., Amsterdam

Adres aan de Tweede Kamer der StatenGeneraal

Het Nederlandse Auschwitz Comité, gevestigd te Amsterdam, ziet zich genoopt uw aandacht te vestigen op een vergeten categorie, mensen die nog steeds en in toenemende mate als oorlogsen nazi-slachtoffers zijn te beschouwen en wel op hen die, door de bezetters vervolgd volgens de beginselen van de Neurenberger wetten of anderszins op grond van hun afkomst, geloof of wereldbeschouwing, in een kamp of elders aan levensgevaar, mishandeling en honger hebben blootgestaan of als ondergedokenen in levensgevaarlijke en mensonwaardige omstandigheden hebben moeten leven.

Wij richten ons tot u, omdat ons bekend is dat vooral vele destijds om hun afkomst ver-

DE H O O G S T E TIJD J a r e n l a n g hebben wij in het openb a a r , o o k in ons b l a d , gehamerd, o p het schandaal, d a t in ons l a n d m e n sen die a a n de vernietigingskampen zijn o n t k o m e n v a a k een ellendig bestaan r e k k e n z o n d e r d a t er enigerlei rekening w o r d t gehouden met hun toestand, die t o c h , zoals m e n nu w e l weet, op allerlei wijzen nadelig is b e invloed door hun k a m p v e r b l i j f .

Iets dergelijks geldt v o o r die door de bezetters v e r v o l g d e n , die d o o r onder t e duiken het leven e r a f b r a c h ten, m a a r eveneens z w a a r t e lijden hebben gehad, v a a k o o k psychisch.

E e n groot deel v a n deze mensen is sinds de bevrijding overleden, m a a r vele w e d u w e n hebben nog met hun bijzondere moeilijkheden te k a m p e n .

I n h o o f d z a a k b e t r e f t het de slachto f f e r s v a n H i t i e r , E i c h m a n n en R a j a k o w i t s c h : zij die de J o d e n v e r v o l gingen overleefden, en n a a r w i e v e r der n i e m a n d h e e f t o m g e k e k e n . M a a r h e t z e l f d e geldt v o o r zigeuners, v o o r als zodanig o p g e p a k t e vrijmetselaars o f anderen, die de nazi's niet welgevallig w a r e n en die zij t r a c h t t e n uit te roeien.

H e t a a n t a l uit de k a m p e n teruggekeerde J o d e n is o p z i c h z e l f al k l e i n ; het deel v a n hen d a t dringend de door ons bedoelde u i t k e r i n g b e h o e f t is u i t e r a a r d nog geringer. H e t is een schande d a t zij feitelijk a a n hun lot zijn overgelaten. D a a r a a n v e r a n d e r e n o o k v e r b e t e r d e sociale voorzieningen in het algemeen niets.

N o d i g is het recht o p geregelde uitkering v o o r deze mensen, zoals dat elders v a n meet a f a a n b e s t o n d en w a a r i n alle N e d e r l a n d s e regeringen sinds de bevrijding verstek hebben l a t e n g a a n . W i j r i c h t e n o n s nu t o t de T w e e d e K a m e r m e t h e t hierbij a f g e drukte adres. H e t is de hoogste tijd.

Vervolg

van

volgde Joodse Nederlanders in zeer slechte gezondheid en moeilijke financiéele omstandigheden verkeren, doordat zij niet in staat zijn zich in de maatschappij staande te houden.

In vele gevallen worden de gevolgen van het oorlogsleed, in het bijzonder kampverblijf, pas de laatste jaren merkbaar; anderen zijn al sinds 1945 zwaar gehandicapt, herhaaldelijk ziek of doorlopend bedlegerig.

Er moet iets worden gedaan en niet op incidentele wijze.

Nodig is een algemene financiële regeling voor deze gehele categorie, zodanig, dat deze mensen overeenkomstig hun levenspeil kunnen bestaan en niet tegen medisch advies in behoeven te gaan werken en ook zonder

pag.

1

v a n de autoriteiten v a n het „nieuwe D u i t s l a n d " , althans dat w a t op het naziregiem volgde en pretendeert verantwoording voor het gehele v o o r m a l i g e D u i t s e grondgebied te moeten dragen. E e n duidelijker v e r maning dan O b e r b ü r g e r m e i s t e r en S e n a t v a n R e n d s b u r g ons gaven k u n nen wij niet bedenken.

W i j w a a r s c h u w e n niet enkel tegen de gevaren over, m a a r dicht bij o n ze grenzen. O n s v e r z o e k om uitlevering te vragen v a n de aartsmisdadiger R a j a k o w i t s c h w e r d eveneens onder de gehele o p e n b a r e mening verbreid en m e t kennelijke instemming. M e n h e e f t ons er vriendelijk op gewezen dat het uitleveringsverdrag tussen N e d e r l a n d en O o s t e n r i j k geen b e t r e k k i n g heeft op wederzijdse burgers. O o s t e n r i j k is misschien niet n a a r de letter v e r p l i c h t dr. E r i c h R a j a k o w i t s c h uit te l e v e r e n ; zou het echter niet de moeite lonen als de regering stappen onderneemt om hem hier v o o r de rechter te brengen o p grond v a n de zeer z w a r e beschuldiging: het organiseren v a n de Z e n tralstelle f ü r jüdische Auswanderung, d.i. v a n de m o o r d op 1 0 0 . 0 0 0 J o o d s e N e d e r l a n d e r s ? E e n beschuldiging, w a a r v o o r hij zich n o o i t h e e f t behoeven te v e r a n t w o o r d e n .

H e t is w e l gebleken d a t het gif v a n het antisemitisme o o k in N e d e r l a n d en o o k nu w e l hier en d a a r a a n w e z i g is, getuige de uitlatingen v a n de p a s t o o r v a n L e e n d e . E n wel is er v a n N e d e r l a n d s e zijde gestreefd oeroude aantijgingen a a n het adres v a n de J o d e n uit de R o o m s - K a t h o l i e k e k e r k leer geschrapt te krijgen, m a a r v o l gens de V o l k s k r a n t hingen zoveel concilie-deelnemers de oude formules aan, die al t o t zoveel k w a a d hebben

dat zij eventueel spaargeld behoeven in te teren. De betrokkenen hebben al deze jaren op een dergelijke regeling gerekend en het uitblijven hiervan heeft tot diepe teleurstelling en zelfs verbittering geleid.

Wij verzoeken u daarom bij de minister van maatschappelijk werk te willen aandringen op het toekennen aan de bedoelde nazi-slachtoffers of hun weduwen van een uitkering met overeenkomstige toepassing van dt Buitengewone Pensioenwet 1940—45, ook wat betreft een instantie die hen met raad tn daad bijstaat.

Nederlands Auschwitz

Comité

J . Slagter, voorzitter; S. de Z w a r t e , secretaris.

bijgedragen, d a t er geen regelrechte v e r o o r d e l i n g v a n w a t godsdiensthaat en inquisitie o n d e r de j o d e n hebben aangericht" van kwam.

O n s o p t r e d e n v i n d t i n s t e m m i n g ; de a f s c h u w v a n h t t fascisme, die diep leeft in het N e d e r l a n d s e v o l k , w o r d t er telkens d o o r verlevendigd, evenals de s y m p a t h i e m e t de s l a c h t o f f e r s .

V a n de laatste w o r d t echter een ongepast gebruik g e m a a k t , wanneer men bestuurders d e r verschillende Joodse kerkgenootschappen gaat bet r e k k e n in de v o n A m s b e r g - z a a k . D i t o n g e t w i j f e l d niet in hun k w a l i t e i t v a n religieuze leiders, m a a r als een soort representanten v a n de hevigst en v o o r altijd g e t r o f f e n s l a c h t o f f e r s v a n net n a z i d o m . T e r e c h t schrijft de heer M . H . G a n s v o o r t s ( N . I . W . , 5-ll-'65): „Het a r g u m e n t dat er meer A m s t e r d a m s e dan H a a g s e j o den door de landgenoten v a n de heer v o n A m s b e r g zijn v e r m o o r d , m a a k t o n b e d o e l d de j o d e n v e r v o l g i n g tot iets w a t alleen de A m s t e r d a m m e r s aangaat.

D e andere pogingen om een t o e k o m stige p r i n s - g e m a a l m e t b e h u l p v a n J o d e n v a n n a z i - s m e t t e n te o n t d o e n v a l l e n al even averechts uit. N i e t alleen o p „ J o o d s e " a d v o c a t e n k a n t o r e n , m a a r o p de regeringsburo's v o o r uitkeringen a a n J o o d s e n a z i - s l a c h t o f fers w e r k e n in W e s t - D u i t s l a n d nazi's en S S - e r s , zoals ons b l a d m e e r m a l e n moest melden. S c h ü l e , c h e f - s p e u r d e r n a a r nazi-misdadigers is z e l f „ e x " n a z i . W a t zegt z u l k een w e r k k r i n g ?

E v e n f r a a i is de „ a a n b e v e l i n g " , d a t v o n A m s b e r g best de posten v a n zijn chefs P a u l s (als B o n d s a m b a s s a d e u r in Israël m e t vele demonstraties o p g e w a c h t ) en v a n T ö r ö k h a d willen h e b ben. D e laatste bestrijdt d a t hij in H o n g a r i j e Pijlkruiser, d.i. fascistisch

VERSLAG VAN AUSCHWITZ „ E e n actueel toneelstuk, d a t tien j a a r t e l a a t in p r e m i è r e ging; o p de dag v a n o p v o e r i n g is het al uit de t i j d . " Z o k a r a k t e r i s e e r d e een D u i t s e j o u r nalist het A u s c h w i t z - p r o c e s tegen t w i n t i g „ a m b t e n a r e n en f u n c t i o n a rissen v a n de massadood . . . kleine a m b t e n a r e n uit het grote rijk v a n Eichmann."

M e n v i n d t h e m geciteerd door twee N e d e r l a n d s e collega's, H a n s J a c o b s en B e r t S t o o p , die hun „ b e r i c h t over de levenden en de d o d e n " v o o r het N e d e r l a n d s e p u b l i e k zojuist in het licht gaven.

I e d e r die slechts g l o b a a l met de misd a a d v a n A u s c h w i t z en het proces te F r a n k f o r t b e k e n d is k a n zien d a t zij een niet alleen nuttige, m a a r v a a k e e r b i e d w e k k e n d e j o u r n a l i s t i e k e prest a t i e hebben geleverd.

H e t b o e k , vrijwel geheel g e t r o k k e n uit (slechts) een t i e n t a l b l a d e n b e s t a a t v o o r ruim de h e l f t uit het h o o f d stuk „de getuigen". M a a r het g a a t o v e r de v e r d a c h t e n , hoe zij m o o r d den en m a r t e l d e n — m e t m o o r d t o t besluit: de rest deed er in de rechtsz a a l immers niet toe, alleen m o o r d w a s tijdens het proces nog niet v e r jaard.

V e l e n v a n ons k e n n e n die verhalen, die m e n v o o r o n d e n k b a a r h a d gehouden, m a a r al te goed. V o o r tal v a n lezers zullen zij ondragelijk zijn, n i e m a n d k a n dit nog altijd b e k n o p t e relaas geheel doorlezen. E r zullen j o n g e mensen v a n w a k k e r liggen en zich a f v r a g e n o f zij dit kunnen, m o gen geloven.

M e n k a n zich n a lezing en o v e r w e ging v a n de v o o r i n a f g e d r u k t e v o n nissen een oordeel v o r m e n o v e r de r e c h t s p r a a k en rechters in dit D u i t s l a n d v a n nu en enigszins o v e r de v r a gen die niet w e r d e n toegestaan. E n m e n stelt dan z e l f nieuwe vragen.

D e goedgekozen s a m e n v a t t i n g v a n r o n d 1 8 0 zittingen (natuurlijk k a n m e n als steeds w e l eens een iets a n d e re keuze wensen) l a a t zien h o e het in de k a m p e n A u s c h w i t z en B i r k e n a u toeging, het l o t v a n één o p elke tien mensen, die eens o p h e t perron zijn uitgeladen. D e a n d e r e negen v a n al die honderdduizenden tientallen, m i l j o e n e n mensen w e r d e n dezelfde dag tot as.

W a t A u s c h w i t z eigenlijk is geweest zegt het proces o o k , m a a r als het ware terloops.

H e t ging d a a r t w i n t i g m a a n d e n lang (een rechter v e r s p r a k zich en zei t w i n t i g j a a r ) o m h e t constateren v a n m o o r d d o o r één b e p a a l d persoon b e g a a n en d o o r a n d e r e n , die n u nog l e ven, w a a r g e n o m e n : zogezegd een e x traatje. H e t massa-verdelgingsmiddel, het gas, eenmaal in bedrijf, h e e f t

geen „ S o n d e r b e h a n d e l t e " o v e r l e e f d , alleen S S - e r s hebben de kristallen gestrooid o f zien a f w e r p e n . D e reeksen getuigen v a n doodschieten o f -spuiten zijn zorgvuldig o p g e r u i m d . W a t de resterende getuigen v e r k l a a r d e n d a t zij de beulen hebben zien doen is in A u t s c h w i t z z e l f geverifieerd.

A l s een belangrijke getuige een reeks gewelddaden m e t eigen ogen h e e f t zien bedrijven d o o r een v e r d a c h t e in een leren j a s en hij weet n a twee, drie en t w i n t i g j a a r d a a r v a n de k l e u r niet meer, dan is het moorden niet b e w e zen. D a t leest men althans a f uit de vonnissen. M a a r w a a r het op a a n k o m t , o o k bij de uiterlijke c o r r e c t e kampfunctionarissen, is „dat zij b l i j k b a a r a l l e m a a l a k k o o r d zijn gegaan met het feit d a t A u s c h w i t z er w a s en geen gewetensbezwaren h e b ben gehad om mensen in het gas te s t u r e n " , zoals een getuige zei.

O o k v a n de a c h t e r g r o n d v a n het p r o ces t o n e n de vonnissen iets. D e arts en de drie tandartsen op de b e k l a a g d e n b a n k hebben niet alleen m i s d a dige bevelen uitgevoerd o f m i s d a d i ge initiatieven genomen in een misdadig v e r b a n d , zij deden dit b o v e n dien in f l a g r a n t e strijd met de eed w a a r m e e alle medici hun l o o p b a a n beginnen. H u n meer dan gewoon inzicht in hun schuld s t a a t vast, m a a r geen kreeg meer dan negen j a a r .

E v e n z o bleven de drie kampleiders, verantwoordelijke moordenaars-pert e l e f o o n bij uitstek, v e r beneden de m a x i m u m s t r a f . Is dit misschien het doel v a n het proces geweest? E e n h a n d v o l uitvoerders s t r a f f e n ( v a n de 6 0 0 0 ) , de uitdenkers en leiders sparen d o o r hen steeds n a a r H i t i e r en a n dere doden te laten verwijzen? E n d a t twintig j a a r na Neurenberg?

J u i s t de precieze omschrijving v a n eindeloze gruweldaden doet al k l e m m e n d e r de v r a a g rijzen: h o e w a s dit mogelijk? E n meteen d a a r o p de v o l g e n d e : is dit o o k v e r d e r mogelijk?

O f a n d e r s : krijgen zij die dit m o g e lijk m a a k t e n o o k verder een kans?

H e t proces, aldus de president, w o r d t gevoerd tegen M u l k a en anderen. D e r e c h t b a n k k e n t geen A u s c h w i t z - p r o ces en moest politieke, m o r e l e en ethische schuld buiten beschouwing laten. M a a r met deze berechting v a n k a m p b e u l e n wegens c o m m u n e delicten is het eigenlijke A u s c h w i t z - p r o ces pas geopend. O p de dag d a t twee N e d e r l a n d s e v r o u w e n , leden v a n het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é , getuigden, traden nog twee andere getuigen o p , A m b r o s en B e s t , t w e e o o r logsmisdadigers, de een uit de d i r e c tie der I . G . - F a r b e n en te N e u r e n b e r g t o t een k o r t e s t r a f veroordeeld, de a n d e r eens rijkscommissaris in D e n e m a r k e n met een b l a n c o strafregis-

t e r . . . Z i j staan w e e r hoog in a a n zien en bekleden hoge en l u c r a t i e v e functies, niet m i n d e r dan hun even schuldige collega's. „ B i j n a even erg als de misdaden in Auschwitz k o m t ons het pseudo-burgerlijke respect voor, dat nazi-oorlogsmisdadigers in brede kringen v a n de b e v o l k i n g deelachtig w o r d e n " , schrijft de Süddeutsche Zeitung. D i e k r i n g e n zijn niet alleen breed, m a a r o o k hoog.

G e e n post in de B o n d s r e p u b l i e k is ontoegankelijk v o o r w i e hoe z w a a r o o k m e t het n a z i d o m is belast en gecompromitteerd. O f voor wie toen niet de kans h a d , m a a r deze nu in dezelfde geest w i l grijpen.

D a t is de werkelijke h o o f d a a n k l a c h t in het A u s c h w i t z - p r o c e s 1 9 6 5 . T e F r a n k f o r t o n t b r e e k t de generatie die erbij w a s , m e r k t e de in de a a n h e f b e doelde joruanlist, H o r s t K r ü g e r , o p .

E n hij v e r z u c h t t e a a n het s l o t : „ D e z e H i t i e r , denk i k , b l i j f t levenslang bij o n s . " V a n H i t i e r z e l f rest slechts de schim, m a a r zijn H i n t e r m a n n e r , zijn machtige begunstigers zitten nog w a a r zij z a t e n . E r w o r d t w e e r o m r e v a n c h e , o m nieuwe en wel a t o o m m a c h t geroepen a a n de R i j n . M e n leze dit boek o v e r het A u s c h w i t z proces en men zij op zijn hoede.

E. T. Hans Jacobs en Bert Stoop, Het Auschwitz-proces, N.V. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1965.

Prijs f 7.50.

SOBIBOR

W i e kan bewijzen (bv.. door e e n Rode Kruis-bericht) verwanten in S o b i b o r t e h e b b e n verloren kan dit ( e v . in h e t Ned e r l a n d s ) opgeven aan dr. J o s e f Neuberger, Rechtsanwalt, Hüttenstrasse 3 7 t e Düsseldorf. Dr. N e u b e r g e r t r e e d t op a l s mede-aanklager n a m e n s s l a c h t o f f e r s in h e t S o b i b o r p r o c e s t e Hagen en h e e f t dit ook in h e t Treblinka-proces gedaan.

Procedure-kosten worden betaald door d e Joint.

Vervolg

van

pag.

2.

v o o r v e c h t e r , m a a r niet d a t hij tijdens de u i t m o o r d i n g der H o n g a a r s e J o d e n H o n g a a r s vertegenwoordiger te B e r lijn was . . .

W i j spreken v o o r de s l a c h t o f f e r s als enkelen v a n de weinigen die a a n de m o o r d o n t k w a m e n en in n a a m v a n de velen die v o o r altijd zwijgen.

M a a r w i j richten ons t o t iedereen o m te wijzen c p de gevaren die nog dreigen. D e J o d e n die d o o r de H i t i e r b e n d e n zijn vernietigd en zij die o v e r b l e v e n klagen het fascisme a a n .

H e n misbruiken o m D u i t s e a m b t e naren schoon te wassen is o n w a a r d i g v o o r w i e het o n d e r g a a t , m i n d e r w a a r dig v o o r w i e h e t o n d e r n e e m t .

Het onderzoek 'Die Ermittlung'

Er valt nog veel te leren

Als v o o r z i t t e r v a n ons N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é w e r d i k d o o r de „ A k a d e m i e der K ü n s t e zu B e r l i n " uitgenodigd o m in de V o l k s k a m m e r de première, eigenlijk de eerste openbare voorlezing van „ D i e Ermittl u n g " v a n P e t e r Weiss bij t e w o n e n .

H e t w a s n.1. niet een uitvoering v a n dit o r a t o r i u m d o o r een gezelschap v a n acteurs, zoals e r n u in vele D u i t se steden p l a a t s v i n d e n , m a a r d o o r vooraanstaande persoonlijkheden, naast acteurs, schrijvers, politici, o r ganisators, allen destijds d o o r H i t i e r vervolgd.

H e t is mijn t a a k niet en het ligt o o k niet o p mijn weg een v a k k u n d i g o o r deel o v e r dit historische t o n e e l w e r k uit te spreken. I k heb in F r a n k f o r t a.d. M a i n tijdens h e t proces P e t e r Weiss a a n het w e r k gezien en n u in Berlijn tegenover h e m mijn b i j z o n d e re erkentelijkheid uitgesproken hoezeer hij m e t dit grote en grootse w e r k het doel h e e f t g e r a a k t .

I n N e d e r l a n d zullen z e k e r drie t o neelgezelschappen het w e r k gaan o p voeren. H e t is te h o p e n d a t duizenden en n o g eens duizenden mensen het zullen gaan zien.

P e t e r Weiss h e e f t d o o r deze b e h a n deling v a n het proces in één greep bijna de gehele tragedie van A u s c h w i t z weten samen te v a t t e n . W a t mij echter het meest h e e f t g e t r o f f e n is d a t hij ( w a t niet in de procesvoering tot u i t d r u k k i n g k w a m ) de a c h t e r g r o n den h e e f t geschilderd, w a a r d o o r de w a a r d e v o o r de generaties v a n v r o e ger, nu en v a n de t o e k o m s t blijvend zal zijn.

Jos

Slagter

Z a k e n d o e n per advertentie H e t z a l u, zakenlieden o n d e r onze vrienden, opgevallen zijn d a t ons m a a n d b l a d zeer l e z e n s w a a r d i g is.

H e t w o r d t dan o o k veel en goed gelezen. O n s c o m i t é n e e m t regelmatig in betekenis t o e ; d a t b l i j k t w e l uit de

20 JAAR

NEUENGAMME

7 november 1 9 6 5 . T e Neuengamme bij H a m b u r g iwerd een m o n u m e n t ter nagedachtenis van de bijna 5 6 . 0 0 0 vermoorden onthuld. A a n wezig w a r e n bijna 8 0 0 Fransen, 5 0 0 D e n e n , 3 0 0 Belgen, 2 0 0 N e d e r l a n ders en vele h o n d e r d e n anderen u i t vele landen v a n O o s t - en W e s t - E u r o p a . O f f i c i e e l w a r e n er drie regeringsvertegenwoordigers en wel u i t Frankrijk, Denemarken en België.

O n z e N e d e r l a n d s e consul w e r d , h o e wel a a n w e z i g , niet genoemd, w a a r schijnlijk o m d a t o o k v o o r het t o t s t a n d k o m e n v a n dit m o n u m e n t de N e d e r l a n d s e regering geen cent h e e f t bijgedragen. M a a r vele N e d e r l a n d s e verzetsmensen, een 7 0 0 0 lieten hier het leven. E r w a r e n 6 0 0 P u t t e n a r e n bij.

I k z a l u het v e r h a a l v a n dit k a m p besparen, alleen d i t : o m de S S - w a n daden uit te wissen h a d m e n de l a a t ste 7 5 0 0 uitgemergelde gevangenen op drie schepen gezet m e t de bedoeling deze o p zee t o t zinken te b r e n gen. D a a r echter deze schepen de D u i t s e vlag voerden en de R A F - v l i e gers meenden m e t een D u i t s t r o e p e n t r a n s p o r t te m a k e n te hebben, b o m bardeerden zij ze, m e t het gevolg dat slechts weinigen er het leven a f b r a c h ten. Z i j die zich nog z w e m m e n d t r a c h t t e n te redden werden v a n a f het s t r a n d door de S S - b a n d i e t e n beschoten. E e n tragedie, die in de annalen v a n de geschiedenis staat opgetekend als een v a n de smerigste daden v a n het fascisme.

Als u nu meent dat dit in de redevoeringen w e l t o t uiting z a l zijn geberichtgeving in p r a k t i s c h de gehele N e d e r l a n d s e pers in stad en l a n d en o v e r de r a d i o .

O n s lezerstal stijgt v o o r t d u r e n d . H e t h e r d e n k i n g s n u m m e r 1 9 6 5 h a d een gepubliceerde en w e r k e l i j k e oplage van 2 0 . 0 0 0 exemplaren.

H e l p ons in ons belang, m a a r o o k in het u w e d o o r het plaatsen v a n een advertentie. B e l t u even n u m m e r 0 2 0 — 8 3 6 6 8 en u krijgt alle inlichtingen die u wenst.

Prijzen bij éénmaal plaatsen:

k o m e n , d a n h e e f t u het mis. M o o i e w o o r d e n , gevoelvolle w o o r d e n , gesproken d o o r de burgemeester v a n H a m b u r g en anderen, w a r e n niet v a n de l u c h t . M a a r w a a r h e t o m ging k r e e g m e n niet t e horen. H o e w e l de senaat v a n H a m b u r g gratis bussen t e r b e s c h i k k i n g h a d "gesteld, w a r e n er volgens m i j niet m e e r d a n ongev e r 5 0 0 0 mensen in t o t a a l , dus m e t inbegrip v a n de al opgesomde buitenlanders en D u i t s e o u d - g e v a n g e nen. E n d a t w i l w e e r zeggen treurig weinig belangstellende en niet direct betrokken omwonende of andere Duitsers.

H e t is b e d r o e v e n d d a t er, terwijl o n dergetekende het Internationaal Auschwitz Comité vertegenwoordigd, met geen w o o r d is gerept v a n de m o o r d o p v i e r miljoen mensen in A u s c h w i t z . H e t w o o r d fascisme en neo-fascisme w e r d slechts éénmaal genoemd — en wel door een F r a n s e spreker. B e d r o e v e n d is o o k d a t de bijna twee m i l j o e n inwoners v a n H a m b u r g in massa's d o o r de straten w a n d e l d e n , m a a r de weg n a a r de o n t h u l l i n g v a n h e t — overigens t r e f f e n d e — m o n u m e n t niet wisten te v i n d e n . D e pers h e e f t z e k e r niet aan het b e k e n d m a k i n g v a n de plechtigheid m e e g e w e r k t en nagelaten de b e v o l k i n g o p te roepen. Z o d a t i k m a a r zeggen w i l , m e t respect v o o r de e n o r me inspanning die veel goede D u i t sers, o n d e r w i e de beeldhouwster zich hebben getroost, d a t er v o o r de m i l j o e n e n Duitsers n o g veel te leren valt.

Jos

Slagter

1/12 p a g i n a ( o n g . 4 0 c m ƒ 25 1/6 „ ƒ 45 1/3 „ ƒ 90 1/2 „ ƒ 130 1 „ ƒ 250 V o o r d e l i g e r condities bij a b o n n e m e n t : g a a r n e mededeling o p a a n vraag.

M o g e n w i j o p u rekenen? B e l dan even o p !

Mevr. L. van der Hoek—de Vries van Speijkstraat 92 hs.

Amsterdam W. tel.

020—83668 2

Hierlangs afknippen

BESTELSTROOK Hierbij deel t.n.v. N.A.C.

ik u mee dat ik een bedrag Ik verzoek u om toezending

Den Haag Amsterdam Rotterdam Doorhalen

op 23 januari op 25 januari op 27 januari

wat niet verlangd

wordt.

van f van twee 1966.

1966.

1966.

heb overgemaakt met „Herdenking" plaatsen voor de Auschwitz-her denking

op te

postrek.

29 30

87