Auschwitz Bulletin, 1973, nr. 01 Januari

erlands auschwitz comit

'het is langgeleden, de tijd heelt alle wonden.' het is nietwaar! de littekens van onze wonden blijven branden; en voor de doden is er geen tijd. ons hart blijft leeg, wij kunnen niet vergeten.

GREET VAN

AMSTEL

\

i li Tl il'lil Tftjl l ÂŤ ĂŠ f c f

Maple Leaf Elue De lang-frisse blauwe kauwgom

natuurlijk verkade chocolade, u proeft wel waarom!

PIZA loopt voor op d e s c h o e n e n m o d e van m o r g e n

Kalverstraat 14 Tel.

24 59 10

AMSTERDAM

VAN

VEEN'S

SLAGERIJEN

AMSTERDAM

11 filialen Hoofdkantoor

Jacob

tel.

v. Lennepstraat 280

14 37 28

D e slager m e t d e m e e s t e

bekroningen

voor een lekker kopje koffie in een aangename sfeer naar

-Q贸pre贸贸o

Kalverstraat 142 Amsterdam

HERDENKINGSNUMMER

nederlands auschwitz comité

Oplaag: 20.000 ex.

17e jaargang, nr. 1, jan. 1973 secr.:

victorieplein

bankrek.: gem.giro red.:

AMRO, N5500

amsteldljk

32',

amsterdam-z.,

bijk. van

postgiro

baerlestraat,

293087

amsterdam-z.

N.A.C. 23.

amsterdam-z.

NOOIT EN NERGENS MEER AUSCHWITZ! Vlak voor de hernieuwde verscherping van

lotgenoten

de

aevormd

oorlog

Freiherr

in

Vietnam

Rühle

von

is

Hans-Joachim

Lilienstern

in

Stutt-

27 jaar na de oorlog de

van

Nederland

er maar w e i n i g

gart b e n o e m d tot p r o f e s s o r in de leer van

Jeugdorganisaties,

de productiviteitsbevordering.

verenigingen

De

hoogleraar, nu 57 jaar, schreef 'Arisering

van

graanhandel

32 j o o d s e

nieuwe

een

firma's

boek in

in Zuid-Holland', een

de

uiterst

en

het geweer, en

geestelijken

het

hij zelf 'geariseerd', in de g o u d e n tijd toen

vang

diepgang

hij het S S - M a n n s c h a f t s h a u s

zelf deed denken.

want

die

firma's

heeft

in Leiden be-

stierde. Hij heeft het e r m e e tot S S - S t u r m bannführer en zelfs tot Bataillonführer de

in

SS-Freiwilligen-Panzergrenadierbrigade

Nederland

gebracht!

meesterstuk Leiden

zoals

gepromoveerd:

daar was ten

niet,

Maar

na

al op

de

hij

hij

de

is o p

voorgeeft

in

universiteit

al-

27 n o v e m b e r

protestrede

van

1940 gesloprof.

ringa tegen het ontslag van de jurist

zijn

Cleve-

beroemde

Meijers.

D e firmanten v a n d e d o o r d e

SS-Freiherr

geariseerde

vervolgens

zaken

werden

naar W e s t e r b o r k en dus meestal de dood in gestuurd referat.

door

Fischer van

Deze Fischer

het Juden-

is een van de drie

van Breda. U ziet w a a r o m wij met de vooropleiding

van een Zuidduitse

jaaroverzicht

begonnen:

de

docent

ons

actie o m

de

drie Duitse oorlogsmisdadigers achter slot te houden heeft begin '72 heel

Nederland

ten diepste beroerd. A l s

oud-gevangenen,

nazi-slachtoffers

wij

hebben

met

andere

land

en

In de

kwamen

in de

Februaristaking,

actie

aan

de

die

het

Verzet aantasting

men

de

Boers,

die wij hierbij,

tekenaars,

fotografen,

ters, interviewers telijk dank

evenals

Willy

de

schrijvers

andere

en

dich-

en geïnterviewden

har-

zeggen.

Een bijzonder

woord

van hulde aan

adverteerders,

die door

soms

achtereen

al jaren

een waardig

is van

een ruim

onze gebaar

de uitgave

herdenkingsnummer

van

mogelijk

maken.

N.A.C.

een de

v e r v o l g d e n ontkoppeld is van de bijstandssimpel

er is maar één instantie, één g r o e p ,

ageren en nu acht jaar lang onafgebroken

om-

staking

Orgaan ge-

hamerde

op

een

pensioenregeling Op

men, waar

Ed Hoornik

rede

uitsprak,

niet v o o r vrijlating van

de

verder

groot aandeel in de daaropvolgende

lang en

voor

doodgetelegram-

na vele herdenkingen, waaronder die

van Zo

onze

z w e g e n adressen, oproepen

tegen

belangen

zijn b e r o e m d

geworden

kwam er eindelijk

in

1969

een regeling, de R O III, die nu bij de w e t is verbeterd

en

uitgebreid. Dat

belangrijke schrede U

bent

ons

was

een

op onze w e g in 1972.

in het afgelopen jaar

voort-

hoor-

durend t e g e n g e k o m e n , als wij ook namens

zitting, die m e n door de media in de huis-

u protesteerden tegen vrijspraak van gas-

kamer kon meebeleven. M i n i s t e r van A g t s

kamerbouwers

voornemen —

meer dan welwillend

door

hulde

Bonn begroet, zo niet geïnspireerd —

leed

ons voor

schipbreuk. D e scheidslijn liep dwars d o o r de

toen

nog

bestaande

regeringscoatilie

niet alleen, maar ook door vele De

doorslag

ging van

tegen

gaf

de

enorme

begunstiging

fascistische

Het

volksbewevergoelijking

elementen;

kwaad in een periode tie daaraan te

of

partijen.

het

is

niet

van kabinetsforma-

herinneren.

jaar 1972 w e r d gekenmerkt door

massaal stellingnemen en zijn

tegenover

nasleep. Wij zien

gaan

het als een

plicht dat wij

het

het

na-

er

niet

naar

daarin

beeen

v o o r n a m e rol konden spelen. Even vrucht-

omslag

nog steeds niet, wel

h o e klein ook, die in d e jaren 50 b e g o n te

tie bezoeken. H e t C.O.V.V.S. n a m

prat op, maar

op de

is er

feit:

slachtoffers.

horen vervulde

tekening

nabe-

nieuwe wet, waarbij de regeling voor wet. Het lijkt IJdelheid, het is een

be-

drie geporteerde kamerleden ook per frac-

zidom

De

sionering

in

Slachtoffers

en

andere

in

grote

van

en

herden-

Centraal

en

oud-verzetsstrijders ging

weduwen

staanden, kortom voor een pensioen. Pen-

steden

s m e e d o m zich te w e e r te stellen duidelijke

in

gevangenen,

nazislachtoffers.

werd

Voormalig

buurt-

kwam

w e g i n g . A l l e s culmineerde de

werk,

gekend.

en zuid, grote

hele

king van

deskundig

heeft

zoals

verzetsstrijders,

noord

dorpen,

kern

een massa-beweging,

baar

is ons

optreden

gebleken

voor

het

herstel van de eenheid onder verzets- en kampmensen.

Wij

hebben

hiermee

g o e d e v r i e n d e n g e w o n n e n , neen vonden, hopen

tot

met

onze hen

grote

samen

terugge-

voldoening. nog

veel

vele Wij

te

be-

activiteit

zijn

reiken.

Op

een

in

in

Stekene

Oostenrijk,

tegen

en

of

zomeer

SS-

als

uw en onze belangen tot

wij

CRM

of de minister-president richtten. O n z e blik m o e s t w e e r op vele zaken gevestigd, onze activiteit veelzijdig zijn. Helaas, want

het

blijkt dat wij ons nog steeds niet tot onze directe eigen zaken kunnen beperken.

Nog

tijdens

het

redigeren

van

dit

num-

mer moesten wij ons w e n d e n tot de A m e rikaanse ambassade in D e n Haag m e t een scherp protest tegen de hernieuwde bardementen

op

Noord-Vietnam,

bom-

zo

kort

voor de herdenking van A u s c h w i t z en de ergste

mensenvernietiging

aller

tijden.

Enige voldoening schonk het dat de Tweede

Kamer niet alleen, maar ook de rege-

ring hiermee Verleden

jaar

eens

bleken.

bracht

mevrouw

Binh, mi-

nister van buitenlandse zaken van de voorlopige

revolutionaire

Vietnam een

regering

van

Zuid-

bezoek aan A u s c h w i t z .

tot haar heeft toen onze zinspreuk

Ook

'Nooit

meer Auschwitz' geklonken. Dat mag geen ander

gebied

van

aanfluiting w o r d e n . Het is nu zaak A u s c h -

wij dit jaar g e v o r d e r d : in onze jarenlange

witz

in Vietnam stop te

strijd voor een passende, periodieke scha-

mag

nooit

deloosstelling

zijn!

voor

onze

mensen,

oud-

en

nergens

zetten. W a n t meer

er

Auschwitz

19

Bij P e g a s u s — Import verkrijgbaar

TBIjDBM" n . v .

G. Zörner - FRAUEN KZ RAVENSBRUCK Een beschrijving van h e t o n t s t a a n en de g e s c h i e d e n i s van h e t v r o u w e n c o n c e n t r a t i e k a m p R a v e n s b r ü c k . Aan d e hand van talrijke d o c u m e n t e n en beschrijvingen van persoonlijke b e l e v e n i s s e n o n t s t a a t e e n indrukwekkend beeld van strijd en leed van v e l e a n t i - f a s c i s t e n .

232 blz., p a p e r b a c k , ƒ 3,35

Import

beenbekleding

voor dames-heren en kinderen

F. K. Kaul - NAZIMORDAKTION T 4

BLEYENBURG 4

Een verhandeling h o e voor de e e r s t e maal h e t Naziregiem m a s s a v e r n i e t i g i n g op 'industriële' wijze doorvoerde.

308 blz., paperback, ƒ 13,40 BOEKEN VAN P E G A S U S - IMPORT TE VERKRIJGEN LEIDSESTRAAT 25 TE AMSTERDAM EN BIJ UW BOEKHANDELAAR

D E N H A A G Tel. 6469 2 0

N.V.

T E X

C r u q i u s w e g 89 A m s t e r d a m

C.

R U B I N S T E 1 N E L I S A B E T H

A R D E N

S T E N D H A L DR.

P A Y O T

Oldenburg-De Beethoven

L A N C Ö M E O R L A N E A

Y E R

en alle b e k e n d e F r a n s e

Parfums

Parfumerie Parisienne BEETHOVENSTRAAT TELEFOON

(020)

5 A

hoek

Apollolaan,

AMSTERDAM

7 9 63 71

O o k vanuit A m s t e l v e e n

gemakkelijk

te

0

ess

IMPORT - EXPORT

Heren en Jongens Bonneterie Zelfbediening Groothandel Koningin Wilhelminaplein 12-14 Tel. 020 - 158170 - 175474 Amsterdam-1017

bereiken.

p

Firma RODALO

OV

BONEWIT IS EN BLJFT DÉ HORLOGER-JUWELIER VAN AMSTERDAM AL BIJNA 50 JAAR!

DOOR

EIGEN

UURWERKEN ISARWEG 6 Amsterdam - West

60%

IMPORT

VAN

EN J U W E L E N

GOEDKOPER

t e l . 11 49 59 ALBERT C U Y P S T R A A T TEL.

VAAK

79 09 78

166

Z O N D A G 28 JANUARI AUSCHWITZ-HERDENKING 1973

URN VAN AUSCHWITZ Op 26 januari 1 9 5 1 vond voor h e t e e r s t na de bevrijding e e n herdenking plaats in Auschwitz. 10 p e r s o n e n uit Nederland en alle a n d e r e landen, waaruit g e v a n g e n e n in Auschwitz h e b b e n g e z e t e n , zijn t o e n bijeen g e k o m e n , om onze doden t e gedenken. Ook ik w a s aanwezig. Wij waren daar op uitnodiging van de Poolse regering m e t 300 oud-gevangenen, terug in de hel. Ik hoef U niet t e vertellen hoe ik mij v o e l d e . Maar é é n ding deed mij toch goed, ik w a s op deze plek, heel dicht bij de rustplaats van mijn ouders, z u s j e en zovelen familieleden, vriendinnetjes en v r i e n d j e s Velen van U zullen daar niet heen WILLEN of KUNNEN. Daarom hebben wij e e n urn m e t a s , gevuld in Auschwitz, m e e g e n o m e n naar Holland. BIJ deze urn hebben wij toen m e t duizenden van U g e d e f i l e e r d . Later hebben wij hem ten grave gelegd, op de O o s t e r b e g r a a f p l a a t s .

En sindsdien gaan wij e e n m a a l per j a a r in januari, m e t b l o e m e n en kransen er heen, om hen die g e e n eigen graf m o c h t e n hebben t e g e d e n k e n . Als U in deze urn 'een s y m b o o l ' kunt zien voor de n a g e d a c h t e nis van de Uwen, komt U dan ook op 28 januari om 12 uur 30 en loop in stilte m e t o n s m e e naar de rustplaats van de urn m e t a s uit Auschwitz.

RODY

'«teel!'

foto.

Hans de

Mb

CORPER—BLIK

De jaarlijkse herdenking op een andere basis terwille van degenen die niet meer zo goed ter been zijn, die 's avonds ongaarne van huis gaan en ook terwille van de talrijke vrienden buiten Amsterdam.

De herdenking begint met de bloemlegging bij de urn met as uit het kamp Auschwitz-Birkenau op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam Oost.

Verzamelen en vertrek ingang Kruislaan om 12 uur 30 precies.

(Te bereiken met tramlijn 9 en bus 8).

Vandaar gaan wij met eigen vervoer of bus 8 naar het Joods Cultureel Centrum (paviljoen Buitenveldert) van der Boechorststraat 26, Amsterdam Buitenveldert.

(Ook te bereiken met bus 5) Wij stellen ons voor daar oud-kampgenoten en vrienden te ontmoeten en wat te praten, waar ruimschoots tijd voor is. Er wordt u door het comité een kopje koffie aangeboden en er is ook gelegenheid om iets te eten.

AANVANG PROGRAMMA

in de grote zaal: 3 uur.

Het Jizkor, het gebied voor de doden, zal worden gezegd door de voorzanger van de Liberale Joodse Gemeente, de heer Gorin. Voor onze vaste bezoekers is Paolo Gorin als operazanger geen onbekende, hij trad meermalen voor ons op en zal ook nu uit zijn repertoire voor ons zingen, begeleid door de pianist

Joppe Poolman Beusekom, Nap de Klijn (viool) en Paul Godwin (altviool) spelen

duetten.

De beroemde altviolist Paul Godwin vierde onlangs opnieuw triomfen samen met Yehudi Menuhin en het Amsterdams Philharmonisch Orkest.

Nap de Klijn is vooral befaamd als uitvoerder van kamermuziek.

Alle kunstenaars treden, zoals altijd, belangeloos op.

Spreker is Joop van Baaren, de bekende verzetsstrijder, o.a. hoofdbestuurder van de Expogé en de Stichting 4 0 — 4 5 . Hij heeft een grote rol gespeeld in de actie tegen de vrijlating van de drie van Breda.

Vrienden, houdt de 28ste januari vrij, wij verwachten u allen. Kaarten, voorzover nog beschikbaar, gratis aan de zaal.

Verdere inlichtingen en kaarten bij mevrouw E. Furth, Diemerkade 43 Diemen, tel. 020 - 35 88 42.

Wij wensen onze adverteerders en lezers b e l (020) 9144 00 voor e e n a b o n n e m e n t of proefabonnement

een voorspoedig 1973

HANDELSOPLEIDING

Dinkgreve Boekhouden M.O. S.P.D. M.B.A. Marketing Praktijkdiploma's Boekhouden

Talen Typen Steno Middenstandsdiploma Erkende opleiding

KANT.: WILLEMSPARKWEG 31, AMSTERDAM-Z.

761176 *

DE NIEUWE W E T TOEGELICHT 'De nieuwe w e t b r e n g t e e n aantal verbeteringen', v e r t e l t de h e e r L. S . Komkomm e r , h o o f d a m b t e n a a r voor Bijstandszaken, bij de S o c i a l e Dienst van A m s t e r d a m . De h e e r K o m k o m m e r : 'Bovenaan h e t rijtje dir e c t e v e r b e t e r i n g e n zou ik willen noemen dat de o m g e k e e r d e b e w i j s l a s t nu ook geldt voor vervolgden boven de 70 j a a r . Als e e n vervolgde niet in s t a a t is om door arbeid het inkomen t e v e r w e r v e n , dat hij zonder de vervolging m e t arbeid in zijn b e r o e p of bedrijf zou h e b b e n gehad, h e e f t hij r e c h t op e e n uitkering. Er is g e e n wachttijd m e e r nodig in verband m e t vermog e n : De w e t n e e m t z e s p r o c e n t aan als v a s t bedrag dat men g e a c h t wordt als inkomen van e e n v e r m o g e n t e trekken. Een bedrag van ƒ 5 0 0 , — wordt e c h t e r w e e r vrijgelaten. Een v o o r b e e l d : iemand bezit ƒ 2 5 . 0 0 0 , — , die wordt g e a c h t daarvan 6 % , dus ƒ 1 5 0 0 , — per j a a r aan inkomen t e genieten.

Dan wordt er ƒ 1500,— — ƒ 5 0 0 , — = ƒ 1 0 0 0 , — per j a a r op zijn uitkering in mindering g e b r a c h t . Bij e e n z e e r hoog inkomen uit v e r m o g e n ontvangt men g e e n uitkering.

De w e t m a a k t o n d e r s c h e i d t u s s e n uitkering, vergoeding en t e g e m o e t k o m i n g . De uitkering ontvangt men maandelijks. Integrale vergoeding vindt plaats van de kosten van m e d s i c h e voorzieningen, verzorging en verpleging, o n g e a h t de financiële positie van d e vervolgde. Men ontvangt e e n t e g e m o e t k o m i n g voor de bijzondere kosten voor m e d i s c h - s o c i a l e voorzieningen, dit m o e t e n dan wel aanwijsbare extra-kosten zijn. Laat ieder toch aanvragen waar hij r e c h t op h e e f t , maar niet voorzieningen die in g e e n enkel verband m e t de vervolging s t a a n . Dit zou niet zo bezwaarlijk zijn, als e r niet nog zovele aanvragen behandeld m o e s t e n worden. Elke aanvraag die g e e n verband houdt m e t de vervolging v e r t r a a g t de t o t a l e afwikkeling. Alle bij de behandeling van de aanvragen betrokken i n s t a n t i e s s t r e v e n er-

naar de afdoening zo snel mogelijk t e doen g e s c h i e d e n . Er is gevraagd om apart vakantiegeld: dat zit nu verrekend in de maandelijkse uitkeringen, n e t a l s b.v. in a m b t e n a r e n - p e n s i o e n e n . Ik zie nog e e n and e r e belangrijke v e r b e t e r i n g •— aldus de h e e r K o m k o m m e r — in de integrale vergoeding van m e d i s c h e behandeling en verpleging t e r voorkoming van ziekten en g e b r e k e n . 'In verband m e t deze voorzieningen b e h o e f t het kostenvraagstuk nimm e r e e n b e l e m m e r i n g t e vormen voor het inroepen en v e r l e n e n van de passende g e n e e s k u n d i g e hulp t e r zake van aan de vervolging t o e t e schrijven ziekten of gebreken.

Een verbetering is ook de afgifte van erkenning als vervolgde, iets wat t o t n u t o e niet b e s t o n d , dan m o e s t men al d i r e c t uitkering aanvragen. Nu kan men alvast, ong e a c h t o f men later uitkering o f v e r g o e ding wil aanvragen, als vervolgde worden erkend in e e n schriftelijke verklaring.

Een v e r b e t e r i n g is ook dat bij de vaststelling van de grondslag voor de vervolgde die door of in verband m e t het volgen van onderwijs nog niet h e e f t gewerkt, niet m e e r van de minimum-grondslag b e h o e f t t e worden uitgegaan. Een student die werd opgepakt, na zijn t e r u g k e e r niet is a f g e s t u d e e r d en niet aan de slag is g e k o m e n , kan nu naar b e h o r e n worden opgevangen.

Een belangrijke verbetering is h e t opnieuw v e r l e n e n van aanspraken op uitkering aan vrouwen die door e e n nieuw huwelijk hun aanspraken verloren, m a a r nu w e e r w e d u w e of g e s c h e i d e n zijn.

Voor vergoedingen voor m e d i s c h e kosten enz. komen de g e t r o u w d e vrouwen gewoon in aanmerking, het inkomen blijft hierbij nu g e h e e l buiten b e s c h o u w i n g . Een g e h u w d e vrouw kan ook e e n maandelijkse uitkering krijgen, maar dan alleen als haar man niet t o e k o m t aan het inkomen op minimum grondslag, zoals in de w e t be-

doeld en alleen als de vrouwen nog g e e n 65 j a a r is.

De uitkering aan e e n minderjarige volle w e e s wordt naar b e h o e f t e individueel bepaald, en kan zo nodig worden voortgezet tot uiterlijk 27 jaar, indien de betrokk e n e hetzij in verband m e t e e n dagstudie, hetzij in verband m e t a r b e i d s o n g e schiktheid, door het o n t b r e k e n van a n d e r e g e ë i g e n d e voorzieningen op die uitkering is a a n g e w e z e n . Er zijn nog wat s e c u n d a i re punten. Zo krijgt e e n e c h t p a a r dat op grond van de s o c i a l e v e r z e k e r i n g s w e t t e n verpleegd wordt 2 0 % van de grondslag waarnaar de uitkering wordt b e r e k e n d als zak- en kleedgeld t o e g e w e z e n , e e n alleens t a a n d e 1 2 % , uiteraard voorzover zij niet zelf over inkomsten b e s c h i k k e n .

De uitvoering van d e nieuwe w e t zal komen t e b e r u s t e n bij de Uitkeringsraad, waarin m e d e p e r s o n e n worden opgenomen uit kringen van vervolgden. Voor de voorbereiding en uitwerking van zijn bes l i s s i n g e n zal de Uitkeringsraad worden bijgestaan door e e n s e c r e t a r i a a t , tenmins t e é é n geneeskundig adviseur, de Stichting 1 9 4 0 — 4 5 en de Stichting Administrat i e I n d o n e s i s c h e P e n s i o e n e n . Op 1 januari 1973 m o e t de w e t in werking t r e d e n .

Zo snel kan onmogelijk e e n nieuw opparaat worden g e s c h a p e n . Daarom zullen tijdelijk de s o c i a l e d i e n s t e n van zeven gemeenten (Groningen, Arnhem, U t r e c h t , A m s t e r d a m , Den Haag, Rotterdam en Den B o s c h ) , die nu de Rijksgroepsregeling Vervolgingsslachtoffers 1940—1945 uitv o e r e n , worden b e l a s t m e t voorbereiding en uitvoering van de b e s l i s s i n g e n van de Uitvoeringsraad. Dat b e t e k e n t dat de goed i n g e w e r k t e a m b t e n a r e n die nu m e t deze zaken bezig zijn h i e r m e e doorgaan, in elk geval e e n j a a r en mogelijk z e l f s t w e e j a a r lang: in de w e t is dit al voorzien. Dat bet e k e n t dat er voor hen die nu hun aanvraag zien afwikkelen g e e n nieuwe gezichten komen. Laten de b e t r o k k e n e n rustig a f w a c h t e n . Er komen v e r b e t e r i n g e n voor s o m m i g e n , niemand zal erop a c h t e r uitgaan. Er is erg veel werk aan de winkel. G e e f t u de m e n s e n die aan uw zaak w e r k e n zoveel mogelijk de gelegenheid dit o n g e s t o o r d t e doen. Dan wordt u het vlugst g e h o l p e n . ' E. T.

In gesprek m e t de v o o r z i t t e r van de Stichting 4 0 - 4 5 Hoe zullen onze b e l a n g e n worden behartigd in 1973? Dan t r e e d t

(zoals wij in ons vorig nummer s c h r e v e n ) e e n o m s l a c h t i g e pro-

i m m e r s de nieuwe w e t in werking die s p r e e k t van t w e e instel-

c e d u r e v e r e i s e n . De Uitkeringsraad

lingen die voor o n s de zaak r e g e l e n , de Stichting

(de nieuwe naam voor wat

40—45

en

nu a d v i e s c o m m i s s i e

J o o d s Maatschappelijk Werk. M e t de landelijk d i r e c t e u r van

de

omdat de provinciale c o m m i s s i e s , hoe goed die het ook m e n e n

Stichting

4 0 — 4 5 mr. H. J . P. van de M e e r e n d o n c k , hadden wij

heet)

zal ook e f f i c i ë n t e r

en het besluit van de kroon komen t e

kunnen

werken,

vervallen.

hierover e e n g e s p r e k . Wij hebben al vaker gezegd dat wij bij de

Wij zijn hoopvol g e s t e m d , ook omdat u voorlopig niet v e e l nieuwe

Stichting

g e z i c h t e n zult zien, z o a l s wij h e t ook wilden. De S t i c h t i n g s t r e e f t

m o e t e n zijn, omdat deze instelling zolang zij

bestaat

al t e maken h e e f t m e t soortgelijke problemen als waar wij

mee

in grote trekken naar uniformiteit, maar gaat ieder geval op zijn

zitten. V e r d e r hopen en v e r w a c h t e n wij ook voor ons e e n s e e n

eigen m é r i t e s bekijken. Lange wachttijden dienen t o t het

p e n s i o e n r e g e l i n g op b a s i s van de B u i t e n g e w o n e

leden t e gaan behoren en wij v e r w a c h t e n dat hiertoe op s p e c i a -

Pensioenwet.

Waar s t r e e f t de Stichting naar? Om ook onze belangen zo effi-

listen en alle a n d e r e a r t s e n e e n ernstig

c i ë n t mogelijk t e b e h a r t i g e n . Daartoe zal de c o m p u t e r worden in-

daan.

g e s c h a k e l d , die alle g e g e v e n s van, over en voor ons r e g i s t r e e r t en wijzigingen in o n s voordeel snel kan afwikkelen. Nu wordt e r nog s t e e d s v e e l overbodig

handwerk gedaan, wat ondanks

de

e n o r m e inspanning van de e r m e e bezige a m b t e n a r e n z e e ë n van tijd kost. Dat kost ook de behandeling van b e z w a a r s c h r i f t e n , die

ver-

b e r o e p zal worden ge-

De Stichting, haar voorzitter en m e d e w e r k e r s zullen a l l e s doen om s l a c h t o f f e r s en

nabestaanden

zo g o e d en s n e l mogelijk

te

helpen. Gun hun de tijd om dit waar t e m a k e n !

J.S.

Amsterdam

H I L T O N - H O T B L Apollolaan

138-140

Rotterdam

H I L T O N - H O T B L Weena 10

KONINKLIJKE EMBALLAGE INDUSTRIE

VAN LEER B.V.

BOEKEN

De Waarheid

AFFICHES

Boekhandel

ROBERT PREMSELA

de e n i g e krant die ook n ü k o n s e k w e n t stelling tegen West-Duits

van B a e r l e s t r a a t 78 Telefoon 72 42 66

neemt

militarisme

en h e d e n d a a g s f a s c i s m e , een p r i n c i p i ë l e

krant,

onafhankelijk v a n de m o n o p o l i e s en grote

ondernemers

HERGO BEETHOVENSTRAAT 47

U w a d r e s voor 1e klas VLEES EN V L E E S W A R E N A m s t e r d a m s e w e g 206 Amstelveen Tel.

0 2 0 - 4 3 43 00

Speciaal aanbevolen: OSSE KOOKWORST Tel.

71 30 98

vraag een qratis p r o e f a b o n n e m e n t aan-

De Waarheid antwoordnr. 2 5 1 8 , Amsterdam (er boeft geen p o s t z e g e l

op)

OVER HET W E E R Z I N W E K K E N D E V A N MILITAIRE TECHNIEK De T w e e d e Wereldoorlog zal in de herinnering blijven door d e g a s k a m e r s en d e a t o o m b o m m e n , de toppunten en symbolen van zijn misdadigheid. Men zou e r door kunnen gaan denken, dat het hier ging om incidentele toevallige misdadigheid, t e wijten aan misdadig krankzinnige nazi's of s l e c h t s op e f f i c i e n c y kalkulerende Amerikanen. Daartegen krijgt de stelling s t e e d s m e e r g e w i c h t : De m o d e r n e oorlog is in w e z e n e e n gruwzame, onmenselijke zaak. De onmenselijkheid daarvan is g e e n toevallig erbij k o m e n d e eigens c h a p . De onmenselijkheid b e h o o r t tot het wezen van de m o d e r n e oorlog.

Zie Vietnam, de oorlog waar talrijke nieuw e w a p e n s worden b e p r o e f d , waar de militaire t e c h n i e k e e n hoogtepunt h e e f t bereikt, waar de onmenselijkheid vaak gekenmerkt wordt door de afstand in tijd en ruimte t u s s e n g e w e l d p l e g e r en slachto f f e r . B o m b a r d e m e n t e n van onzichtbaar hoog, b e s p r o e i i n g e n die pas over e e n tijdj e tot ontbladering leiden: het gaat om vormen waar de oog-in-oog relatie ontb r e e k t — die v r o e g e r s o m s tot k o m p a s s i e kon b r e n g e n . De wijze waarop de oorlog in Vietnam wordt gevoerd is dieptepunt van menselijk gedrag, is volledig in strijd m e t de normen die na de T w e e d e W e reldoorlog op de v e r s l a g e n D u i t s e r s en J a p a n n e r s werden t o e g e p a s t . Men leze daarover het indrukwekkende b o e k j e van prof. Telford Taylor, de hoofdaanklager in de A m e r i k a a n s e na-oorlogse p r o c e s s e n in Duitsland *) Oorlog is in wezen weerzinwekkend, b a r b a a r s e m e t h o d e . De m o d e r n e t e c h n i e k h e e f t de oorlog de glans ontnomen, die primitiever en persoonlijker w a p e n s wellicht konden g e v e n .

Men h e e f t g e t r a c h t de oorlog t e humanis e r e n , t e v e r z a c h t e n , minder gruwelijk t e maken. Henri Dunant, door toevallige o m s t a n d i g h e d e n op het slagveld van Solferino t e r e c h t g e k o m e n , en g e g r e p e n door de m a c h t e l o z e e l l e n d e van onverzorgd a c h t e r g e b l e v e n g e w o n d e n , z e t t e zich in voor m e d i s c h e hulpverlening. Zijn optreden leidde tot de oprichting van h e t Rode Kruis, dat op die w e g verder ging: initiatieven t o t het v e r b i e d e n van bepaalde wap e n s , t o t g e d r a g s r e g e l s ten aanzien van zieken, g e w o n d e n , krijgsgevangenen, burg e r s . Er zijn dan ook uitvoerige verdragen g e s l o t e n , de vier Rode Kruisverdragen van G e n è v e 1949, waarin afspraken g e m a a k t zijn t o t humanisering van de oorlog.

Zou het mogelijk zijn om de oorlog t e hum a n i s e r e n ? En zou het wenselijk zijn? Demokratie en t e c h n o l o g i e — m e t name dus bepaalde s o c i a l e strukturen en de wapentechniek — leidden tot de bereidheid s t e e d s gruwelijker w a p e n s t e gebruiken.

Zou al dat gepraat over humanisering van de oorlog en de r e s u l t a t e n die e r m e d e worden bereikt, alleen maar b e t e k e n e n dat het in f e i t e s t e e d s e r g e r worden van de oorlog wordt v e r d o e z e l d ? Zou het miss c h i e n b e t e r g e w e e s t zijn e r niets aan t e doen, om de oorlog t e laten verstikken in onverhulde kwaadaardigheid?

S o o r t g e l i j k e g e d a c h t e n g a n g b e s t a a t op het punt van h e t s t r e v e n t o t ontwapening.

Oorspronkelijk w a s dit bedoeld om geleidelijk de v r e d e e e n nieuwe en h e c h t e r grondslag t e g e v e n . Onze vrede is gebouwd op het ' e v e n w i c h t van de verschrikking', 'the b a l a n c e of terror', die daarin b e s t a a t dat ieder der blokken, indien het o n v e r w a c h t wordt aangevallen, voldoende o n k w e t s b a r e w a p e n s over h e e f t om daarm e d e de belangrijkste bevolkingscentra van de aanvaller t e vernietigen. Die prijs

DOOR PROF. MR. B. V. A. RÖLING p l a a t s e n . Oorlog is in onze tijd e e n s c h a a m t e v o l l e zaak g e w o r d e n . Men kan daar niet g e n o e g de nadruk op l e g g e n . Zolang de oorlog en het militaire bedrijf nog gezien kunnen worden als e e n e e r z a m e aktiviteit, zolang het diep-vulgaire a s p e k t blijft verdoezeld, zal e r altijd aantrekkingskracht van uitgaan " ) . En zal men geneigd blijven de opbouw van de militaire m a c h t t e zien a l s het middel bij u i t s t e k om de oorlog t e voorkomen. Het militaire werd t o t kwaad, zij het — voorlopig — tot noodzakelijk kwaad.

De nadruk op de misdadige en weerzinw e k k e n d e wijze waarop oorlog werd en wordt gevoerd, wordt hier niet gelegd m e t de bedoeling de oorlog in de t o e k o m s t minder misdadig t e maken. Maar om d e oorlog t e voorkomen.

De strijd t e g e n de ondraaglijke oorlogswijzen k e e r t zich t e g e n de oorlog zelf. Dat is ook de weg die Henri Dunant gegaan is. Hij zag 'l'avenir s a n g l a n t ' waarin de 'barbarie s c i e n t i f i q u e *"*) t o t s t e e d s grot e r onmenselijkheid zou leiden. Zijn strijd w a s geworden e e n strijd t e g e n de oorlog zelf, en t e g e n de w a a n g e d a c h t e dat de v r e d e duurzaam door w a p e n s kan worden v e r z e k e r d . De weerzinwekkendheid van de oorlog in het licht s t e l l e n , is deel van de strijd t e g e n de oorlog.

van v e r n i e t i g d e s t e d e n is voor e e n aanvaller t e h o o g : vandaar dat niet tot zo'n v e r r a s s i n g s a a n v a l zal worden o v e r g e g a a n .

En dat is dan onze v r e d e s b a s i s .

Het is begrijpelijk dat om allerlei r e d e n e n velen m e t deze stand van zaken g e e n vrede h e b b e n . Zij a c h t e n deze m e t h o d e van vredesverzorging niet alleen m e n s o n w a a r dig, maar ook onbetrouwbaar. Zij zoeken naar a n d e r e b a s i s , die gepaard kan gaan m e t ontwapening.

Maar de o n t w a p e n i n g s b e s p r e k i n g e n zijn voornamelijk geworden tot onderhandelingen over w a p e n b e h e e r s i n g : om t e komen tot afspraken die m o e t e n v e r z e k e r e n dat de wapenontwikkeling niet dis-funktioneel wordt. Afspraken m o e t e n verzekeren, dat de wapenontwikkeling de afschrikking niet a a n t a s t , m e t name niet e r t o e leidt dat é é n of beide partijen gaan b e s c h i k k e n over e e n 'disarming first strik e ' : de e e r s t e klap die alle s t r a t e g i s c h e w a p e n s van de a a n g e v a l l e n e vernietigt.

Ontwapeningsbesprekingen dienen dan niet om de wapenfunktie t e verminderen of t e v e r a n d e r e n , maar om die funktie in stand t e houden.

Zou het wellicht b e t e r zijn, om t e w e i g e ren daaraan m e d e t e w e r k e n ? Om zodoende de wapenwedloop ad absurdum t e voer e n ? Er zijn er, die e r zo over denken. Hun betoog i s : zowel h u m a n i s e r e n d e en wap e n b e h e e r s e n d e verdragen, dienen s l e c h t s om w a p e n s en oorlog mogelijk t e houden.

Zij dienen niet de verandering van het o o r l o g s s y s t e e m , maar de handhaving ervan.

Het is hier niet de plaats om op die disk u s s i e in t e gaan. Het probleem is gek o m p l i c e e r d e r , dan het hier vragenderwijs wordt g e s t e l d . T o e g e g e v e n kan worden dat de h u m a n i s e r e n d e afspraken, zowel als de w a p e n b e p e r k e n d e a f s p r a k e n , s l e c h t s e e n randfunktie vervullen. En de oorlog — o p g e z w e e p t door de t e c h n i s c h e ontwikkeling van de w a p e n s — e e n s t e e d s kwaadaardiger allure krijgt. Tot het wezen van de moderne oorlog behoort de m e n s onwaardige gruwzaamheid, door d e techn i s c h e ontwikkeling verworden tot e e n ont-menselijkte onmenselijkheid.

Het is goed dit t e l k e n s in het licht t e

*) Telford Taylor: Nuremberg and Vietnam. An American Tragedy. Bantam B o o k s , 1971. " ] O s c a r Wilde ging nog verder. Hij pon e e r d e , dat het misdadig karakter van de oorlogvoering de a a n t r e k k i n g s k r a c h t van de oorlog niet zou kunnen verhinderen.

'As long a s war is regarded a s wicked, it will always have its fascination. When it is looked a s vulgar, it will c e a s e to be popular'. ('Zolang oorlog als g o d d e l o o s wordt bes c h o u w d , zal hij altijd zijn aantrekkingskracht h e b b e n . W a n n e e r oorlog vulgair wordt gevonden, zal hij niet langer populair zijn.') " * ) Henri Dunant: Un souvenir de S o l f e rino, suivi de l'Avenir Sanglant, Institut Henri Dunant, G e n e v e 1969, blz. 191 v.v.

W a t m e n s e n zijn dat w e e t n i e m a n d , h e t is m e t g e e n pen t e b e s c h r i j v e n , zo hoog en zo d i e p , zo lief, zo d w a a s , en zo godslasterlijk, zo v e r b l i n d , niets o n m e n s e l i j k e r dan de m e n s , niets dodelijker dan het l e v e n , niets onwaarschijnlijker dan de

geschiedenis

die e c h t is g e b e u r d , in onze d a g e n , in onze b e s c h a v i n g , die wij m e t deze ogen hebben g e z i e n , m e t deze handen hebben g e d a a n , e e n h e l e oorlog van vijf jaar lang vijftien jaar later niet voorbij.

Na vijftien jaar II J. H. S c h u l t e Nordholt, uit Een lichaam van aarde en licht, Bert B a k k e r - D a a m e n n.v., D e n Haag

Moord op klaarlichte Vught, o k t o b e r

10

1943

Een van die zeldzaam m o o i e nazomerdagen vloeide w e g . Hoewel de b e r i c h t e n van de E n g e l s e zender dagelijks b e t e r en hoopgevender werden, w a t h e t gedrag van de o n s opdrijvende b e w a k e r s s t e r k beïnvloedde, w a s h e t opjagen voor vandaag sterk geluwd. De O b e r s c h a r f ü h r e r Huber, e e n o o r l o g s m i s d a d i g e r en a n t i s e m i t i s c h e k w e l g e e s t , de Kommandoführer van de Philipsbaukalende ( b u i t e n c o m m a n d o , wij deden e r o n t g i n n i n g s w e r k ) , door o n s in Philips bouwellende herdoopt, had nu g e e n s l a c h t o f f e r uitgezocht om in h o o g s t e i g e n p e r s o o n t e p e s t e n en m e t d o o d s c h i e t e n t e b e d r e i g e n , maar s c h e e n e e n middagdutje t e doen.

Wij stonden m e t e e n s c h o p in de hand in e e n driekwart m e t e r diepe kuil. S., de onttroonde L a g e r a l t e s t e van de j o o d s e afdeling van h e t kamp, voor zijn degradatie e e n k o l o s s a l e verschijning in geel leren j a s en jachtlaarzen w a s nu niet alleen door de s t a a n d e s t r e p e n van h e t gevangenpak s t e r k a f g e s l a n k t . Wolly, e e n van ons negental OD-ers, die o m g e k e g e l d worden en nu al maanden in h e t buitencommando werkten, p r o b e e r d e , al w a s het m e t e e n korstje brood, maar zelden m e t l e g e handen, zijn s t r u i s e vrouw t e o n t m o e t e n .

Er bleven altijd nog e n i g e m e t e r s niemandsland en de prikkeldraadversperring t u s s e n hen, zodat zij alleen m e t hun blikken en e e n elkaar t o e g e w o r p e n woord even konden staan vrijen.

T e n s l o t t e mijn onopvallende p e r s o o n , die alleen maar e e n m a g e r e briefwisseling kon voeren m e t mijn vrouw, die in W e s terbork m o e s t a f w a c h t e n w a t e r verder m e t o n s zou g e b e u r e n . Aan g e c e n s u r e e r de brieven op papier, om de paar maanden v e r s t r e k t door h e t huis, vertrouwden wij g e e n intimiteiten t o e , b e h o u d e n s de papieren kus w a a r m e e wij a f s l o t e n .

Het werk van o n s OD-ers hield in h e t 's n a c h t s b e w a k e n van h e t vrouwenkamp, opdat e r g e e n kapo's konden binnendringen. Gezien h e b b e n wij nooit i e t s , g e m e l d nog minder, tot groot m i s n o e g e n van Saathof, de b e v e l v o e r d e r van h e t j o o d s e kamp, o n s aller kwelduivel en nu na dertig j a a r nog altijd g e z o c h t om hem voor zijn misdaden t e v e r o o r d e l e n . W a n n e e r hij ons 's n a c h t s c o n t r o l e e r d e schold hij o n s s t e e d s uit voor S c h e i s s - O D - e r s .

Terug nu naar de kuil. Wij s t o n d e n schijnb e w e g i n g e n t e maken m e t onze s c h o p p e n .

Of mijn m a k k e r s de moed hadden om brandende p e u k j e s rond t e g e v e n w e e t ik niet m e e r , ik w a s nooit e e n roker. Wel herinner ik mij de heerlijke g e r e c h t e n die wij elkaar voor de g e e s t t o v e r d e n . V e r buiten g e v a n g e n s c h a p en bezetting gaven wij o n s over aan u i t s p a t t i n g e n : h e t verorberen van kostelijke maaltijden. W e hadden perioden van honger m e e g e m a a k t in Vught, de overgang van weinig buiten naar minder, maar vooral naar nog slecht e r , in het kamp en ook naar de pakketS p e r r e w a a r m e e wij van tijd tot tijd gestraft w e r d e n . Op de keper b e s c h o u w d w a s h e t oproepen van al die heerlijkheden het verlangen naar huiselijkheid in vrijheid. Alleen vrouwen h e b b e n wij niet ontkleed . . .

Plotseling werden wij door e e n harde knal uit onze meditatie g e s c h o t e n . Ik keek op en zag e e n der w a c h t p o s t e n e e n p a s buiten de kring maken. Er kwam e e n dikke g e e l r o d e vuurstraal uit zijn a a n g e l e g d e gew e e r en nog e n i g e knallen volgden. Vuur-

dag

straal en g e w e e r l o o p waren op iets als e e n bed van donkerbruin en rood kreupelhout g e r i c h t onder e e n hoek van ongev e e r dertig graden. Waarom had hij dat roodgouden eikenhout m e t lood doorboord? Had e e n konijn of fazant zich zo dicht bij hem g e w a a g d ?

W e merkten al gauw w a t e r aan de hand w a s . Een van de Haftlinge, e e n j o o d s e man uit de n i e t j o o d s e afdeling, waar e e n barak voor g e m e n g d gehuwden en strafgevallen stond, had t o e s t e m m i n g gevraagd om zijn b e h o e f t e n t e mogen doen.

Hij trad buiten de ring van w a c h t p o s t e n die op vijf m e t e r afstand van o n s t e l k e n s 7 of 8 m e t e r van elkaar rondom o n s waren o p g e s t e l d . Waarschijnlijk had de s c h u t t e r van dat verzoek aan zijn buurman niets g e m e r k t . De g e v a n g e n e zat in dat kreupelhout.

De w a c h t p o s t , misschien dromend van s c h i e t e n of het O o s t f r o n t , w a s w a k k e r g e r i t s e l d en s c h o o t op w a t hij daar half v e r s c h o l e n zag b e w e g e n .

Huber, in zijn slaap g e s t o o r d , kwam op het s c h i e t e n en op de plaats d e s onheils af. Wij waren t o e s c h o u w e r s op afstand en durfden o n s niet t e b e w e g e n . Het e e r s t e wat Huber deed w a s de kring van wacht-

p o s t e n nauwer maken door ze e e n z e s m e t e r naar binnen t e plaatsen en ook o n s g e v a n g e n e n terug t e dringen.

E e r s t v e e l later b e g r e e p ik deze manoeuv r e s . Het s c h i e t e n m o e s t gerechtvaardigd lijken. 'Op de vlucht d o o d g e s c h o t e n ' m o e s t de vermelding luiden. Nadat de kampcommandant zich op de h o o g t e had g e s t e l d kon de s c h e r p s c h u t t e r , e v e n a l s de t w e e hem f l a n k e r e n d e Hollandse S S - e r s t r o t s als e e n pauw a f m a r c h e r e n . Wij, de gevang e n e n , w i s s e l d e n g e e n enkel woord m e e r .

Wij hadden onze e e r s t e persoon-enkelvoudige a n g s t t e v e r w e r k e n . Dit had ieder van o n s kunnen o v e r k o m e n . Er werd — in onze verbeelding na uren — v e r z a m e l e n , o p s t e l l e n en a f m a r c h e r e n naar het kamp en appèl g e c o m m a n d e e r d . Een brancard op wielen m e t rubberbanden volgde geluidloos en zonder s c h o k k e n . Op appèl m o c h t g e e n lichaam o n t b r e k e n . Een wit laken b e d e k t e het s l a c h t o f f e r . Zijn afgetrapte grove linnen w e r k s c h o e n e n met houten zolen waren aan h e t v o e t e n e i n d g e z e t en stonden daar als door van Gogh u i t g e b e e l d . A l s de s j l e m i e l had willen vluchten w a s hij niet v e r g e k o m e n .

J . I. FURTH

Wat zal ik zeggen tegen de doden als zij vannacht rondom mij staan?

Alles vergeefs, de strijd en het offer, dat gij de hand hebt opgeheven, dat gij in 't donker vooruit zijt gegaan, dat gij uw medemens hebt geherbergd, dat gij het woord hebt vermenigvuldigd, alles vergeefs, dat gij zijt gestorven onder de hondse pijn van de honger, onder de slagen van uw beulen, onder het vuur van het peloton?

Na vijftien jaar VI Langzaam boven het verstilde duister, waar de doden liggen rijst de dag, opent zich zoals een hand de vlag, en het land ligt in het vernieuwde luister, vol belofte, vol vertedering, vrijheid als een zon in ieder ding.

Laatste s t r o f e van Bevrijding uit J . W. S c h u t l e Nordholt: Een lichaam van aarde en licht, Den Haag, Bert Bakker / Daamen n.v., 1960. M e t t o e s t e m m i n g van de uitgever.

MARGA Plotseling is ze e r . Het vriendinnetje uit mijn j e u g d . W e h e b b e n elkaar lang niet gezien. W a s het voor het laatst in negentien é é n en veertig, n e g e n t i e n t w e e en v e e r t i g ? Ik w e e t het niet m e e r .

zaten m e t jouw ouders en z u s j e s om de tafel heen en keken naar de d a n s e n d e v l a m m e t j e s . Het w a s net of jij é é n vlamm e t j e wilde pakken. J e kwam e r t e dicht bij, j e mooie v l e c h t viel naar voren.

W e zitten onwennig t e g e n o v e r elkaar. Zij s t r e e l t de hond, ik bijt zenuwachtig op mijn lip.

J e gilde en er zou iets beurd als j e vader j e sleurd en de vlammen j e voor dat jouw mooie zijn.'

'Denk maar niet dat die hond zo lief i s ' , bijt ik haar t o e . 'Hij is zelfs heel j a l o e r s .

W e denken e r over hem terug naar het asyl t e b r e n g e n . ' 'En dan' vraagt ze argwanend.

'Marga' zeg ik, 'waar kom j e vandaan en waarom heb j e nooit m e e r iets van j e laten h o r e n ? G e e n brief, g e e n kaart z e l f s . ' 'Dat m o c h t niet' z e g t ze.

'Ben j e g e t r o u w d ? ' vraag ik. Ze kijkt m e v e r b a a s d a^n 'Natuurlijk niet' zegt ze, terwijl ze droe 'ig glimlacht.

v r e s e l i j k s zijn geniet had w e g g e had gedoofd. Stel haar verbrand zou

'Ja, s t e l j e voor' zegt ze en s t a a r t dan w e e r voor zich uit. Plotseling s t a a t ze op en s c h r e e u w t : 'Ik ruik nog de stank van dat brandende h a a r ! ' De hond schrikt van haar felheid en likt haar linkerarm.

Ik kijk haar aan. Ze ziet e r jong uit Vroeg e r waren w e van dezelfde leeftijd. W a t ben ik oud g e w o r d e n .

' K o e s t ' roep ik en g e e f hem e e n tik. De hond wordt rustig, Marga ook

' J e krullen waar ik zo j a l o e r s op w a s , zijn nog net zo mooi als v r o e g e r ' , zeg ik en p r o b e e r op die manier e e n g e s p r e k aan t e knopen.

Ik kijk haar aan. M e t een s c h o k zie ik dat het haar aan de r e c h t e r k a n t nog ges c h r o e i d is. 'Ach ja, die c h a n o e k a h - k a a r s ' denk ik.

' J a ' zegt ze. 'Ze z e g g e n wel e e n s dat j e , w a n n e e r j e kaal bent g e w e e s t , mooier haar terug krijgt.'

Marga is nu é é n m e t de hond 'Zo w a s ze v r o e g e r m e t mij' denk ik verbitterd.

Ze h e e f t haar hoofd op de kop van de hond g e l e g d . Ze s t r e e l t hem zacht. Ik voel dat ze niet m e e r wil praten.

'Marga, w e e t j e nog. Die l a a t s t e c h a n o e kah-avond? Alle k a a r s j e s brandden. W e

Ik hoor nu duidelijk wat ze zegt. 'Heb j e eten gehad vandaag, hebben ze j e getrapt, ben j e g e s l a g e n ? ' Wat is dat toch voor v r e e m d s , vraag ik m e af. Ze is voor mij g e k o m e n en praat voortdurend m e t e e n b e e s t !

'Dan wordt hij a f g e m a a k t ' zeg ik.

'Hoe?' 'O' zeg ik kalm 'met gas.'

e e n spuitje of

met

' G a s ' s c h r e e u w t ze, w e t e n jullie wat dat b e t e k e n t ? Ze kijkt m e aan m e t grote angs t i g e ogen.

'Ze zullen hem m e t honderden in é é n hok s t o p p e n . Hij zal trappen, s l a a n . Hij zal zich v a s t grijpen aan d e g e n e n die n a a s t hem s t a a n , ledereen m e t hem zal stikken.

E e r s t wordt hard g e s c h r e e u w d , dan zacht e r . . . zachter en dan . . . stilte . . . doods e s t i l t e . Plotseling, e e n a l l e s verzengende hitte. O, die v r e s e l i j k e h i t t e ! ' Ze huilt. Haar hoofd ligt w e e r op de kop van de hond. Hun tranen v e r m e n g e n zich.

Ik wil haar t r o o s t e n . Zij is elf j a a r . Ik ben v o l w a s s e n . Ik wil haar m o e d e r zijn. Mijn hand op de verbrande krullen l e g g e n .

De kamer is leger dan ooit. Ik hoor het huilen van de hond Of ben ik het zelf?

IDA V O S — G U D E M A

11

r

Administratie-kantoor

ï ] HOEST V A N

EXCLUSI

J. Haan

Dames A l l e e n bij ons koopt U

D E R

het

Accountant

voordeligst

voor al U w stoffen

{ E,

Administraties Belastingzaken Verzekeringen

Stoffenhuis MARCUS

B o t e n m a k e r s s t r a a t 78 Zaandam, t e l . 02980 - 6 85 51

KUPPERS

LEI! E V E

HERENMODE

L i n n a e u s s t r a a t 34

V/H JAM

DSESTRAAT 4 4 AMSTERC

A R R O W s h irts

Amsterdam

Ook

voor

belasting

U w aangiften en

inkomsten-

vermogensbelasting.

RIJN-GARAGE N.V. ALLE MODELLEN UIT VOORRAAD LEVERBAAR

uw

/JjL^^ÜCA^ J y T 4fr ^HBÉf

;

f[ \M j M i r ^ ^ v

AUSTIN

en MORRIS

DEALER

VOOR AMSTERDAM, AMSTELVEEN EN OMSTREKEN Kantoren en Showroom: Werkplaatsen: Pieter Baststraat 5 C e i n t u u r b a a n 219-225 T e l e f o o n 79 75 8 2 T e l e f o o n 72 22 04 - 71 91 54 2 e Jan S t e e n s t r a a t 80-82 T e l e f o o n 73 09 29

Ruime keuze in alle merken occasions

cv, drukkejriheim r ann+co.'T Elandsstraat 147, 169-173 Amsterdam T e l e f o o n 0 2 0 - 22 72 67 BOEKDRUK

HONK Interieurverzorging Kunstnijverheid

OFFSET A l i e i l l u s t r a t i e , boek- e n handelsdrukwerk Prima kwaliteit en service, snelle levering

Middenweg 105-107-107a Telefoon (020) 35 12 22 Amsterdam (Oost)

FOTO- EN F I L M S T U D I O ' S HENK

BqMS Utrechtsestraat 20, tel. 243210 Van Woustraat 242, tel. 720666 M e e r dan 1 0 0 % s e r v i c e

Groothandel in heren- en jongensconfectie Keizersgracht 8 0 6 - 8 0 8 , telefoon

235337

e n C o n f e c t i e c e n t r u m , t o r e n II, 5 e e t a g e , t e l e f o o n

153542

Centrum ' 4 5 voor verzets- en kampvrienden Het zal zo t w e e jaren g e l e d e n zijn dat, tijdens e e n van de v e l e g e s p r e k k e n m e t mijn vriend Piet Maliepaard, hij mijn aandacht v e s t i g d e op de grote nood van onze v e r z e t s - en c o n c e n t r a t i e k a m p vrienden.

Piet, die al v e l e jaren vrijwel dagelijks werd g e c o n f r o n t e e r d m e t de s o c i a l e en g e e s t e l i j k e problemen van onze vrienden, deed e e n b e r o e p op mij om mij in t e zetten voor het tot stand komen van e e n eigen onderkomen voor onze j o n g e n s . Het b e t r e f f e n d e g e b o u w m o e s t zowel voorzien in e e n m e d i s c h e alswel huiselijke voorziening. Een en ander had Piet r e e d s tijden g e l e d e n m e t Prof. J . B a s t i a a n s besproken die e e n groot v o o r s t a n d e r w a s voor e e n dergelijke behuizing voor de verz e t s m e n s e n , doch g e e n mogelijkheid zag dit t e r e a l i s e r e n , hoewel hij e n i g e jaren g e l e d e n r e e d s pogingen hiervoor had gedaan.

Piet bracht mij in c o n t a c t m e t Prof. Bastiaans en uit onze g e s p r e k k e n bleek hoe nodig het w a s om onze j o n g e n s in e e n eigen omgeving onder t e b r e n g e n .

Nu brak e e n tijd aan van o n t e l b a r e besprekingen en werden d i v e r s e mensen a a n g e z o c h t om e e n b e s t u u r t e vormen en m o e t ik z e g g e n , dat alle gevraagden dir e c t bereid waren om e e n functie t e vervullen, e e n f u n c t i e , die later zou blijken, enorm veel tijd t e v e r g e n . Het doel w a s e c h t e r zo noodzakelijk en urgent dat men m e t liefde de v e l e uren gaf om b e s p r e kingen t e v o e r e n en vergaderingen t e bel e g g e n . Ongelooflijk snel werd e r gewerkt, zo snel zelfs dat wij voor dat wij het goed r e a l i s e e r d e n de noodzakelijke vergunningen m o e s t e n gaan aanvragen, o.a. de Rijksgarantie. Ik had zelf nooit stilg e s t a a n hoeveel i n s t a n t i e s aan ons plan hun fiat zouden m o e t e n geven, maar ik kan U zeggen dat het er heel veel waren.

A c h t e r a f is i e d e r e e n , die m e t dergelijke p r o c e d u r e s t e maken h e e f t , v e r b a a s d over het feit, dat alle vergunningen zowel van het Rijk als diverse g e m e e n t e n in e e n record tijd binnen waren. Zonder de hulp van de Koningin en onze ere-voorzitter Prins Bernhard, zou dit e c h t e r nooit mogelijk g e w e e s t zijn. De verbondenheid van de Koningin en Prins Bernhard m e t het v e r z e t werd w e e r e e n s heel duidelijk benadrukt.

Via mijn vriend A. S c h r e u d e r s , d i r e c t e u r van de N.V. Nederhorst, kregen wij de Olco als a a n n e m e r s w i e n s directeur de h e e r G. van der Heijden o n s op uitzonderlijke wijze behulpzaam is en op w i e n s advies wij als a r c h i t e c t in c o n t a c t kwamen m e t de h e e r W. Prent. Ook deze laat-

Na het kamp Een o v e r w e l d i g e n d e doodsdreiging heeft geleid tot het post-concentratiek a m p s y n d r o o m : dit behandelt dr. E. A . C o h e n , de voorzitter van de medische s u b c o m m i s s i e van de adviescommissie voor bijstand aan vervolgden in een artikel in het Ned. Tijdschrift voor G e n e e s k u n d e , 116, nr. 38, 1962. Dr. C o h e n wijst op de sinds 1965 t o e g e n o m e n aanmeldingen voor de Buitengewone Pensioenwet en zegt: 'Ook bij de Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtoffers 1 9 4 0 — 1945 ziet men een steeds t o e n e m e n d aantal aanvragen.' M e n vindt hier inleiding en slot van het artikel.

Naarmate de afstand van het heden tot de verschrikkingen van de T w e e d e W e reldoorlog g r o t e r wordt, blijkt s t e e d s m e e r dat de gevolgen bij de s l a c h t o f f e r s hiervan veel e r n s t i g e r zijn dan men zich h e e f t kunnen v o o r s t e l l e n . Het is waar dat TAS, zelf ex-vervolgde van het J u d e n a u s t a u s c h lager B e r g e n - B e l s e n , in 1946 waarschuwde dat deze gevolgen zich pas v e l e jaren later zouden kunnen voordoen. En in 1952 sprak schrijver d e z e s , de afschuwelijke e l l e n d e in de Duitse c o n c e n t r a t i e k a m p e n in aanmerking n e m e n d e , niet alleen zijn verbazing e r o v e r uit dat er nog overlevenden waren, maar hij noemde dit f e i t op grond van zijn eigen c o n c e n t r a t i e k a m p ervaringen z e l f s e e n wonder. Hij conclud e e r d e dan ook dat men hier uiteindelijk voor e e n raadsel stond en g e n o e g e n m o e s t nemen m e t de c o n s t a t e r i n g : het lichamelijke en g e e s t e l i j k e aanpassingsen uithoudingsvermogen van de m e n s is veel g r o t e r dan men voor mogelijk had gehouden.

De m e d i s c h e wereld kende het lijden in de Duitse c o n c e n t r a t i e k a m p e n niet; daardoor gaf zij de e x g e v a n g e n verkeerde adviezen op het g e b i e d van herstel der ondervoeding, r e c o n v a l e s c e n t i e en heraanpassing aan de n a o o r l o g s e maatschappij.

Men gaf de e x - g e v a n g e n e n de raad niet m e e r aan die tijd t e denken, vooruit t e kijken en w e e r aan het werk t e gaan.

Dit c o l l e c t i e v e ontkennen en verdringen werd, aldus BASTIAANS ( 1 9 7 0 ) , niet al-

leen t o e g e p a s t door hen die vrijwel niets van de oorlog hadden g e l e d e n of daar z e l f s voordeel van hadden gehad, maar ook door de ex-gevangenen zelf, die zich o n b e g r e p e n en niet thuis voelden in e e n wereld die niet beantwoordde aan de idealen waarvoor zij hadden g e s t r e d e n .

Naarmate d e jaren vergleden, werd het s t e e d s moeilijker het c a u s a l e verband tuss e n v e r z e t s w e r k en c o n c e n t r a t i e k a m p aan de e n e kant en z i e k t e v e r s c h i j n s e l e n aan de andere kant v a s t t e s t e l l e n . Daarom p a s t men in D e n e m a r k e n de o m g e k e e r d e b e w i j s l a s t t o e ; sinds 1957 voor de materiële en sinds 1966 voor de ziekelijke gevolgen. In 1968 a c c e p t e e r d e men in Noorw e g e n dat de e r n s t en d e duur van d e g e v a n g e n s c h a p en de m a t e van het lijden in de c o n c e n t r a t i e k a m p e n in den vervolge als o b j e c t i e v e criteria zullen gelden om als g r a a d m e t e r voor de d o o r s t a n e s t r e s s t e fungeren. Vanaf 1 oktober 1969 wordt e e n zelfde standpunt in Denemarken ingenomen; er is bepaald dat degenen die in voldoende m a t e aan deze criteria beantwoorden en e e n invaliditeit van m i n s t e n s 2 5 % h e b b e n , buitengewoon pensioen krijgen, tenzij het duidelijk is dat e r g e e n verband b e s t a a t t u s s e n de invaliditeit en de o o r l o g s s t r e s s Voor de Nederlandse a r t s e n gelden dezelfde bezwaren als voor hun Scandinav i s c h e c o l l e g a ' s : de niet-specifiek deskundigen kunnen bijna niet m e e r het on-

s t e h e e f t zijn werk niet alleen als ontw e r p e r van het Centrum '45 opgevat, maar ook hij h e e f t zich voor m e e r dan 1 0 0 % voor dit p r o j e c t ingezet, b e w o g e n als hij is m e t het lot van onze j o n g e n s .

M e t alle hulp en m e d e l e v e n kon het plan niet mislukken en zijn wij dan ook zover dat volgende maand het gebouw, waarvoor Prins Bernhard op 17 april j . l . , de e e r s t e paal in de grond s l o e g , opgeleverd kan worden.

Het is onder m e e r de bedoeling, dat allen die hiervoor in aanmerking komen, e e n volledig m e d i s c h onderzoek krijgen van dr. H. Hers, die aan o n s Centrum verbonden is als internist.

Hoe het Centrum p r e c i e s zal f u n c t i o n e r e n is het onderwerp van v e l e v e r g a d e r i n g e n en b e s p r e k i n g e n m e t ons b e s t u u r , de dir e c t e u r dr. W. L. Meijering en velen van onze j o n g e n s die van het Centrum gebruik zullen gaan maken. Ook mogelijk als e e n eigen o n t m o e t i n g s - c e n t r u m .

H. TEENGS

GERRITSEN

d e r s c h e i d maken t u s s e n de invaliditeit die veroorzaakt wordt door de late gevolgen van v e r z e t en deportatie, en de invaliditeit die het gevolg is van de h o g e r e leeftijd en later d o o r g e m a a k t e ziekten.

In Nederland si de w e t buitengewoon pensioen 1 9 4 0 — 1 9 4 5 m e t de w e t van 9 juli 1971 zodanig gewijzigd dat nu voor e e n invaliditeit van m i n s t e n s 6 0 % bij ex-verzetsmensen de o m g e k e e r d e bewijslast dient t e worden gebruikt. Dit b e t e k e n t dat in deze gevallen de keurende a r t s e n dienen t e bewijzen dat de invaliditeit duidelijk uit andere oorzaken dan het verzet is o n t s t a a n .

Om het beginsel van de o m g e k e e r d e bew i j s l a s t op de j u i s t e wijze t e kunnen toep a s s e n is het van belang dat d e Nederlandse medici vertrouwd raken m e t het post-concentratiekampsyndroom en met de p r o c e s s e n en syndromen die d a a r m e e gelijk t e stellen zijn.

6 JANUARI 25 FEBRUARI Het Nederlands Auschwitz Comité heeft uiteraard adhesie betuigd met de nationale demonstratie voor vrede in Vietnam op 6 januari 1973 te Utrecht.

Het N.A.C. maakt de lezers nu al attent op de komende herdenking van de Februaristaking en roept allen op voor het défilé langs de Dokwerker op zondag 25 februari om 1 u. 's middags.

N.A.C.

Helena Rubinstein

Voor Nederland: VAN ADELSBERG & DE VRIES N.V.

Amsterdam

~®KELTUM PLEET GOUD & ZILVER UURWERKEN OPTIEK

f*

Voor al uw

^

cMatómeer

bloemwerken o

JDloemenmagazyn

ór

Drukker MAASSTRAAT

£ Q

1 1 5 - A M S T E R D A M - TEL. 42 7 5 7 9

«s

®

Q ® ®

® ®

Vaal

®

Saenredamstraat 64 Amsterdam (Zuid) Tel. 72 01 23

s

®

®

f

® - ^ ® -o-®-** ® ^ ® ^ ® ^ ® - < a ^ ®

cDeklantblijfi

M. V e r d o n e r

cKaüef

van B a e r l e s t r a a t 84 Amsterdam tel. 722608

DAMESTASSEN,

HANDSCHOENEN

REISARTIKELEN, PARAPLU'S ALLE LUXE LEDERWAREN Koffers ook m e t i n g e b o u w d e w i e l t j e s .

Ook 's maandags de gehele dag geopend

Waar mode een lust voor het oog is MANTELS —

JAPONNEN

D E U X PIÈCES — SUEDE —

bij Con&Verdonck Con & Verdonck heeft een uitstekende naam hoog t e h o u d e n in d e P e r z i s c h e tapijtenwereld. Daarom, w a t e r o o k g e b e u r t , d e klant blijft kalief. En natuurlijk d o e n wij e r a l l e m o e i t e v o o r om u goed te adviseren. Hoeveel p e r z e n wilt u z i e n ?

T i e n , twintig, vijftig Con & Verdonck ziet u g r a a g komen.

NAPPA

MANTELCOSTUUMS

UITGEBREIDE

BONTCOLLECTIE

Speciale collectie Bruidstoiletten.

Modehuis

De Vries en Lampie K a l v e r s t r a a t 3 — 5 , bij de D a m , Tel.

020 — 23.76.34 A m s t e r d a m

Amsterdam-Den HaagRotterdam- ArnhemEindhoven

STELLING N E M E N N U m e e n t H a n B e n t z van den Berg G e o r g e Tabori, de zoon van e e n in 1945 in Auschwitz o m g e k o m e n Hongaarse jood, h e e f t van t w e e overlevenden gehoord w a t er aan de dood van zijn vader vooraf is gegaan . . . De zoon p r o b e e r t zijn v a d e r s gedrag, waarvan hij de grootheid erkent, maar de juistheid betwijfelt, t e begrijpen.

— Elke avond s t e l t hij zich voor dat de t w e e overlevenden bij hem langs komen om s a m e n m e t de n a b e s t a a n d e n e e n rec o n s t r u c t i e t e maken van w a t e r in h e t kamp is g e b e u r d ; eigenlijk m e e r een parallel dan een reconstructie.

Tabori s c h r e e f h e t stuk 'De kannibalen'. Toneelgroep Cenrtum gaf e r een h o o g s t verdienstelijke, indrukwekkende voorstelling van.

In h e t centrum van die voorstelling s t a a t de man die vader en zoon Tabori de e e n door de ander uitbeeldt en die zich in de zoon en in de vader volstrekt h e e f t ingel e e f d : Han Bentz van den Berg. Han Bentz van den Berg wilde wel t u s s e n een repetitie en zijn optreden in Haarlem m e t e n k e l e leden van o n s c o m i t é praten. Hij w e e t dat wij dit naar waarde s c h a t t e n .

'Het is g e e n 1945, het is 1972', zei e e n van o n s over h e t stuk. Han Bentz van den B e r g : 'Dat is h e t ook. En het is ook de n e e r s l a g van 25 j a a r lang e r m e e bezig zijn en v r a g e n : hoe is die man g e w e e s t ?

Hoe is dat kamp g e w e e s t ? Daar zit de schrijver m e e , zoals wij allemaal. Dit is het b o e i e n d e , hij is erbij betrokken en niet alleen doordat zijn vader e r is omgekomen. Of het nu is of toen, dat w e e t j e niet in h e t stuk.

Ik dacht dat de aantrekkingskracht g r o t e r zou zijn, de o n t v a n g s t door de pers w a s z e e r goed, h e t woord Auschwitz schrikt af. Nu s p r e e k t h e t zich door, er komen m e e r m e n s e n . Er gaat veel jeugd naar de voorstelling, zo in Groningen, daar is het prettig voor t h e a t e r , s t u d e n t e n bepalen er vaak d e a t m o s f e e r , er is daar fijn gereag e e r d : men nam afstand waar afstand genomen m o e t worden en waar men m e e m o e s t gaan ging men m e e .

Ik dacht dat deze vorm is gevonden vanuit een g e n e r a t i e die h e t niet h e e f t m e e g e m a a k t . Hier en daar werkt het bijna chaplinesk, h e t zou v e r h e l d e r e n d kunnen werken voor e e n g r o t e r aantal mensen dan h e t nu zien. Als er op m o m e n t e n , waar h e t niet bedoeld is g e l a c h e n wordt, dat vind ik niet erg, ze r e a g e r e n tenmins t e . V r o e g e r e r g e r d e ik m e dan. Nu zie ik: ze lachen om af t e r e a g e r e n , om eraf t e zijn. Als ze alleen zijn denken ze er a n d e r s aan terug. Het is de bedoeling van de schrijver t e l k e n s e e n ontspanning t e geven, om dan w e e r ingespannen t e laten zijn. M e n s e n in hun g e w o n e s c h a m e l e ellende zijn om t e lachen, dat is gewoon e e n waarheid. U zegt h e t zelf, er is g e l a c h e n ook in de v r e s e l i j k s t e situaties.

Tabori is van e e n e x t r e m e situatie uitgegaan om een aantal f a c e t t e n , zoals de gev a n g e n s c h a p , h e t g e i s o l e e r d zijn, zichtbaar t e maken. Ook h e t conflict t u s s e n hem en zijn vader, die e e n orthodoxe jood w a s en e r m e e volstond God aan t e roepen. De zoon vraagt zich af: hadden d e joden hoe dan ook iets kunnen doen? Hij laat de j o o d s e waardigheid overwinnen.

Ik heb h e t Oude T e s t a m e n t ervoor herlezen, M o z e s , h e t boek J o b , de klaagliederen ,de p s a l m e n . Hoe de j o n g e s p e l e r s , die de oorlog niet hebben m e e g e m a a k t het stuk e r v a r e n ? De m e e s t e n hadden al veel belangstelling voor de oorlog, zij had-

den al veel g e l e z e n j u i s t over de jodenvervolging en zijn bijzonder g e b o e i d door het stuk, ook om erin t e s p e l e n . Zij blijven er wel o n d e r s t e g e n o v e r staan dan wij die de oorlog b e w u s t h e b b e n m e e g e maakt.

Er is o p g e m e r k t dat b e h o e f t e aan s e x in de f a s e van de honger niet b e s t o n d . De schrijver h e e f t allerlei vormen van honger, ook de s e x - h o n g e r g e s t i l e e r d a a n g e g e v e n : als f a c e t van het kampleven h e e f t hij als het w a r a t w e e perioden s a m e n g e t r o k k e n .

Via Auschwitz g a a t het stuk v e r d e r ; e e n van die dingen is de droom van de oude

EEN SCHOOLMEESTER Klaas Toornstra w a s een eenvoudig man, het blijkt w e e r uit zijn m é m o i r e s die 'Van onderwijzer t o t b u r g e m e e s t e r ' heten en g e e n smeuig verhaal zijn geworden, maar wel e e n eerlijk verslag van e e n leven. Het leven van een F r i e s e jongen — zijn geb o o r t e s t a d j e Dokkum alleen komt in alle glans uit d e verf, een juweel n o e m t hij het in navolging van Henri Polak — die in h e t begin van onze e e u w onderwijzer wordt. Via de blauwe knoop, waar hij zijn vrouw, in de w a r e zin zijn levensgezellin vond, kwam hij in de a r b e i d e r s b e w e g i n g , in de S.D.A.P. en de A.J.C. t e r e c h t . Toornstra is daar voorzitter van g e w e e s t . In de A m s t e r d a m s e g e m e e n t e r a a d gekozen betrad hij in zijn korte broekje de raadszaal, e e n hele s e n s a t i e in die tijd, de crisistijd. De tijd ook van h e t o p k o m e n d e fascisme.

Toornstra uit zich s o b e r over zijn activiteiten in de oorlog, maar deze brachten hem in S a c h s e n h a u s e n . Na de bevrijding

Tabori over het kind m e t h e t u i t g e s c h o ten o o g . Dat doelt op nu, h e t is stelling n e m e n op dit ogenblik. Het is duidelijk g e s c h r e v e n vanuit h e t gezichtsveld van d e man van deze tijd die parallellen t r e k t vanuit Auschwitz. J u i s t w a t erin bindt aan d e z e tijd s p r e e k t j o n g e m e n s e n aan. A l s j e goed kijkt en luistert, begrijp j e in de g e s t i l e e r d e vorm van de 'Auschwitzvers c h i j n s e l e n ' b e t e r wat e r in deze tijd gebeurt: Vietnam.'

O p g e t e k e n d door E. T.

EN

BURGERVADER

van het kamp en zijn t e r u g k e e r h e e f t hij nog e e n s onderwijs g e o r g a n i s e e r d in Duindorp, een kamp voor politieke delinquenten- hij noemt h e t zijn e x p e r i m e n t e n in s o c i a a l - p e d a g o g i s c h e b e m o e i i n g . Hij werkt e er tot zijn b e n o e m i n g t o t b u r g e m e e s t e r van Hattem in 1948. Toornstra m o e t voor het b u r g e r v a d e r s c h a p van zo e e n oud s t a d j e (ook al e e n j u w e e l t j e ) in d e wieg zijn gelegd, als dat g e e n t e krom woordenspel i s . Zijn p e n s i o e n als b u r g e m e e s t e r b e s l o o t zijn activiteit, t e n m i n s t e in zijn boek. Wij w e t e n wel b e t e r . Toornstra diende nog lang als g e c o m m i t t e e r d e de onderwijzersopleiding; t o t zijn l a a t s t e dag b l e e f hij een steunpilaar van o n s werk. In het D r e e s h u i s beijverde hij zich m e t zijn vrouw voor m a t e r i ë l e en m o r e l e hulp aan het N.A.C. Zo lezen wij het slothoofdstuk van zijn boek boek en zo zal hij o n s bijblijven.

George Tabori over de Kannibalen Er is n i e m a n d die zijn onschuld b e w a a r t behalve d e lijken.

W a t na A u s c h w i t z onmogelijk g e w o r d e n is, is s e n t i m e n t a l i t e i t en piëteit.

H e t zou e e n belediging van de doden zijn om s y m p a t h i e voor hun lijden af t e s m e k e n . W a t er g e b e u r d is ligt aan g e n e zijde v a n het t r a n e n d a l . D a a r o m heb ik de k a m p b e w o n e r s a l l e e n m a a r kunnen laten zien vanuit h e t g e z i c h t s p u n t van hun zonen — zonen die proberen op t e roepen w a t er g e b e u r d is, niet d e n k e n d aan goed en k w a a d m e t de koele n i e u w s g i e r i g h e i d v a n m e n s e n die overtuigd zijn d a t hun vaders h e t er in de ogen v a n h e t nag e s l a c h t goed a f b r e n g e n .

A l l e e n de herinnering kan onze v e r l o s s i n g zijn.

Ouds joods g e z e g d e .

E. T.

De meest groep

vergeten

D e b l a u w e vogel van het g e l u k v l o o g hen voorbij 'Discriminatie aan alle kanten. En ook de j o n g e g e n e r a t i e ondervindt de w e e r s l a g van wat de ouderen h e b b e n m e e g e m a a k t .

Ook p s y c h i s c h . Het g e b e u r t wel dat zig e u n e r k i n d e r e n van s c h o o l g e w e e r d worden, schrijft u dat maar g e r u s t op, in S t e i n en M a s s b r a g t in Limburg g e b e u r t dat. Er gaan e r dan ook maar weinig naar s c h o o l . Wat goodwill en s o m s wat persoonlijke hulp van e e n enkeling, a n d e r s krijgen ze niet. Z e l f s o r g a n i s a t i e s van w o o n w a g e n b e w o n e r s s t e k e n g e e n hand uit. Dan zegt zo iemand door de t e l e f o o n : ze krijgen toch bijstand! Maar de zigeun e r s zijn allemaal door de nazi's vervolgd en als vervolgden h e b b e n ze recht op RO III. Alleen v e r t e l t niemand hun dat.

Een d o o d e n k e l e h e e f t e e n s e e n uitkering gehad van Duitse zijde. Van Cadsu g e e n spoor. Een vioolbouwer is in de oorlog al zijn materiaal kwijt g e r a a k t : g e r o o f d . Hij redde zijn leven, zag nooit i e t s van zijn spullen t e r u g . G e e n w o n d e r dat de mens e n wantrouwend zijn. Maar ondanks moeilijkheden geven wij het niet op. Deze m e n s e n horen t e krijgen waar zij recht op h e b b e n . ' Wij praten m e t Martin S c h r ö f e r en Corinne Mayenburg van het Z i g e u n e r c o m i t é .

Zij willen r e c h t voor de z i g e u n e r s die net als de joden door de nazi's tot verdel-

Herstelbetalingen Opnieuw g o n s t het van b e r i c h t e n dat er uitkeringen zijn t e v e r w a c h t e n uit OostDuitsland, nu de D.D.R. wordt erkend.

Miljardenbedragen worden g e n o e m d en i e d e r s hart klopt van v e r w a c h t i n g . W e s t Duitsland zou z o i e t s van t u s s e n de 4 5 en 60 miljard hebben b e t a a l d . Even adem s c h e p p e n en b e d e n k e n wat e e n miljard is. Dat is 1.000.000.000 gulden. Nederland kreeg aan h e r s t e l b e t a l i n g e n voorzover wij w e t e n 287 miljoen, dat is 2 8 7 . 0 0 0 000 gulden. Hiervan w a s voor de j o o d s e nazis l a c h t o f f e r s 125.000.000 gulden b e s t e m d .

D r e e s sr., de voorzitter van de c o m m i s s i e , m o e s t dat zo nodig verdelen ook onder de niet-joodse s l a c h t o f f e r s . Het h o o g s t uitbetaalde bedrag werd o n g e v e e r 4500 gulden. De w e g e n s ' r a s ' vervolgden kregen toen i m m e r s n i e t s ! Onze t o e n m a l i g e en langjarige minister van Buitenlandse Zaken Luns d r e e f een k c e h a n d e l t j e m e t de Bondsrespubliek ,van de lading dollars

ging waren b e s t e m d en die in groten get a l e in Auschwitz zijn uitgeroeid. De overlevenden en n a b e s t a a n d e n h e b b e n r e c h t op alle uitkeringen en vergoedingen die in de nieuwe w e t staan en ze behoren die t e krijgen ook. Om hoeveel m e n s e n het g a a t ? Er zijn 140 a 150 gezinnen van Nederlandse z i g e u n e r s . Zij wonen in Maasbragt, S t e i n , Helmond, Sittard, Gerwen en Zierikzee, e e n e n k e l e in Alkmaar, Beverwijk of Osdorp. In Helmond wonen vrouwen, wier o u d e r s in Auschwitz zijn verg a s t , m e t hun kinderen in krotten.

Een treurig en b e s c h a m e n d r e l a a s doen Corinne en Martin. B e s c h a m e n d niet voor hen. Zij h e b b e n van e n k e l e g o e d e musici — en die zijn er velen onder de zigeun e r s — een plaat u i t g e b r a c h t : de gitarist-componist H e n t s j e Rozenberg s p e e l t daarop negentien n u m m e r s m e t zijn ork e s t ' R o m a n e s j ' , dat ook al in de kleine zaal van het C o n c e r t g e b o u w is opgetreden. De plaat is t e b e s t e l l e n bij de h e e r M. S c h r ó f e r , Provincielaan 3, H e e m s t e d e en in e n k e l e platenwinkels in A m s t e r d a m , Haarlem, Delft en Rotterdam.

De j o n g e m e n s e n die s a m e n m e t zigeun e r s nu aan de slag zijn gegaan willen waarmaken dat deze e e n s in Nederland vervolgde m e n s e n eindelijk niet m e e r gediscrimineerd worden, maar dezelfde r e c h t e n g e n i e t e n die voor alle v r o e g e r vervolgden zo moeizaam zijn veroverd.

Het s p r e e k t vanzelf dat het Nederlands Auschwitz C o m i t é ten alle tijde klaar s t a a t voor alle vervolgden door het nazir e g i e m . Op de plaat 'Amaro Dzjipe' komt ook de Tsjerka, d e blauwe vogel van het geluk, voor. Wij w e n s e n onze g e t r o f f e n m u s i c e r e n d e en a n d e r e vrienden t o e dat zij snel verkrijgen wat hun t o e k o m t : dat die vogel hun niet m e e r voorbij, maar teg e m o e t vliegt.

E. T.

uit Amerika wilde weghalen.

hij daar

niet t e

veel

Nu er e e n b e e t j e ontspanning dreigt in Europa komen m e n s e n als L. de J o n g en W i e s e n t h a i bewijzen dat het O o s t e n nu maar e e n s flink over de brug m o e t kom e n . Er zit e e n luchtje aan: die miljarden zijn niet in de e e r s t e plaats of helemaal niet voor ons bedoeld. Het zal z e l f s d e vraag zijn of er ooit e e n dubbeltje van in onze handen t e r e c h t zou komen. De grot e c o n c e r n s zitten als de bok op de hav e r k i s t om t e halen wat er t e halen valt Zij zijn e c h t niet van plan ons voor het ons a a n g e d a n e leed aan s c h a d e l o o s s t e l ling t e helpen.

Wij zullen het verloop nauwlettend volgen en u op de hoogte houden. Wij advis e r e n u: maakt u g e e n illusies over wat komt. Op e e n officieel vredesverdrag waarbij onze zaken en die van de verzetsstrijders officieel geregeld zouden worden zal men wel heel erg lang moeten w a c h t e n , als het ooit komt.

J.S.

20.000 exemplaren gratis Daar kunt u wat aan doen. Maak een bedragje over NU! N.A.C. Amsterdam

N. 5500 Gem. Giro.

N.A.C. Amsterdam

Postgiro 293087.

N.A.C. Amsterdam Amro-Bank - v. Baerlestraat Amsterdam (Z.) Een postwissel is óók welkom.

I. Stibbe, penningmeester

VIJF J A A R NA DE REDE VAN ED HOORNIK

Gelukkig profiteren dit j a a r duizenden m e n s e n van de nieuwe w e t voor d e vervolgden. Wij vinden dat allemaal gewoon en dat b e h o o r d e het ook t e zijn. Maar slaat u e e n s e e n h e r d e n k i n g s n u m m e r van vijf j a a r g e l e d e n op: er w a s n i e t s . Alleen het Nederlands Auschwitz C o m i t é riep om e e n regeling, letterlijk als e e n r o e p e n d e in de w o e s t i j n . In 1968 sprak Ed Hoornik op de Auschwitz-herdenking in het RAIC o n g r e s c e n t r u m zijn g e v o e l e n s uit als mede-oud-gevangene uit Dachau. Hij bes l o o t zijn rede op o n s s p e c i a a l verzoek m e t e e n verwijzing naar de e r e s c h u l d van de Nederlandse overheid j e g e n s de nazis l a c h t o f f e r s . De AVRO zond de g e h e l e p a s s a g e over de radio uit. Hoornik werd daarop gevraagd voor de VARA-t.v. in drie minuten die zaak die hem zo na aan h e t hart lag t o e t e lichten. Ed Hoornik vroeg ons om al het b e s c h i k b a r e materiaal en hield e e n indringend b e t o o g , dat opnieuw duizenden m e n s e n trof. Er zijn parlement a r i ë r s die z e g g e n door Hoorniks s t e m t e zijn w a k k e r g e s c h u d , hoewel o n s a d r e s m e t d e z e l f d e a r g u m e n t e n toen al bijna drie j a a r in hun la lag.

Nog s t e e d s zijn e r nauw m e t de vervolgden verbonden organen die v o o r g e v e n niet t e w e t e n waar en uit wier naam Hoornik op die 2 9 s t e januari 1968 zijn h a r t e k r e e t s l a a k t e , die de onze w a s en zij z w e g e n , laten wij hopen uit s c h a a m t e dat zij het N.A.C. h e b b e n laten aanvallen, inplaats van het bij t e vallen.

Ook nu wij voorgoed d e aandacht van publieke opinie en p a r l e m e n t voor de vervolgden h e b b e n g e w e k t , kon de vorige r e g e r i n g s m e e r d e r h e i d het m e t trucwerk klaarspelen de t w e e m a a l aangenomen motie-Voogd door een motie-Baruch t e vervangen ,d.w.z. e e n door de Kamer al aanvaarde p e n s i o e n r e g e l i n g op de lange baan t e s c h u i v e n . Wij v e r g e t e n niet h o e z e e r a r t s e n als dr. de Haas en dr. de Wind, de oud-voorzitter van d e Stichting 4 0 — 4 5 , de h e e r J . R e n e s , kamerleden als de heren Voogd en Wolff zich h e b b e n ing e z e t voor de n a z i s l a c h t o f f e r s . In het bijzonder de onvolprezen en t e vroeg g e s t o r ven p s y c h i a t e r , Rienke S w e l h e i m - d e B o e r v e r m e l d e n wij m e t w e e m o e d . Wij gaan o v e r i g e n s door m e t o n s werk, al zou niemand o n s ooit m e e r n o e m e n , daar bent u al van overtuigd.

De t e c h n i s c h e uitvoering van de nieuwe w e t wordt uiteraard door anderen verricht; bij de voorbereiding zijn wij nog w e e r e e n s g e p a s s e e r d . Nu doet men in Den Haag of al het mogelijke al is bereikt, Dat is dan nog b e t e r dan toen de h e e r Egas als s t a a t s s e c r e t a r i s o n s g e e n enkele kans gaf . . .

Wij h e b b e n nooit g e d a c h t dat w e l k e opvang van de vervolgden dan ook zo maar uit de lucht zou komen vallen. Het is heus niet i e t s w e t m a t i g s dat er e e n p e n s i o e n komt: dat komt e r alleen, net als de jongs t e v e r b e t e r i n g e n of verfijningen, als wij allen, u die dit l e e s t en velen nog na u en ons ervoor en eraan w e r k e n . Wij, dat is, zoals s t e e d s , het N.A.C. en dat b e n t u die ons s t e u n t en zonder wie wij nooit i e t s zouden kunnen doen in het belang van ons allen.

J.S.

DENKT U WEL AAN ONZE ADVERTEERDERS?

Voetklachten?

Cees Tak "VOETVERZORGING" D a m e s - , heren- en k i n d e r speciaalschoenen

W I J HELPEN U!

Bilderdijkstraat 69 Amsterdam Tel. 129465 - 124193

See

m

morris

hef ore you huy yourreal sheepskin coat.

Uitgebreide sortering dames-heren-en kinder suedenappa-en lamsvacht jassen.

Bekouw Mendes makelaars in assurantiën

Haarlem: Barteljorisstraat, Tel. (023) 312655 Amsterdam: Leidsestraat, (bij Koningsplein), Tel. (020) 2 2 3 5 96

Wij willen u helpen nu en later, bij uw financiering en het treffen van de juiste voorzieningen voor de toekomst.

HERMAN Uw veilige

SCHIPPER

N.V.

weg voor goud, zilver en brillant

K e l t u m Plaid O m e g a D e a l e r

wettelijke aansprakelijkheid hypotheek, brand, inboedel, diefstal, ongeval, auto.

onze service houdt niet op na het sluiten van de polis.

Heiligeweg 3 Telefoon 23 65 72 Eigen

reparatie-inrichting

Alloilama

I.W.

HANDSCHOENENGROOTHANDEL

Bekouw Mendes Stadhouderskade 2 Amsterdam 0 2 0 - 21 2 6 2 6

N.Z. V O O R B U R G W A L AMSTERDAM

101—103

TELEFOON 222444

A.

PAIS Aj>

ZIJDEN- EN WOLLEN STOFFEN

Nieuw bij Bruna KALVERSTRAAT Amsterdam

146-150,

—

hoek

Telefoon

Spui

23 22 6 4

Martin Gray

Uit naam van al de mijnen

U koopt h e t b e t e r e n v e r s e r bij

Galerij

MIG N O N

M a r t i n G r a y v e r l o o r zijn m o e d e r en b r o e r s in R e g u l i e r s b r e e s t r a a t 19 Nieuwendijk 175 AMSTERDAM

Treblinka m a a r w i s t zelf uit h e t k a m p t e ontsnappen.

M a r t i n G r a y v e r l o o r zijn v a d e r bij de opstand van h e t g e t t o v a n W a r s c h a u , m a a r zag zelf kans naar d e b o s s e n t e o n t s n a p p e n .

M a r t i n G r a y w o r d t p a r t i s a a n , naast d e t e g e n w o o r d i g e g e n e r a a l M o c s a r en t r e k t als nog g e e n t w i n t i g j a r i g e k a p i t e i n v a n h e t Rode

Ver. Nachtveiligheidsdiensten B.V. Anno 1902

Leger Berlijn b i n n e n .

M a r t i n G r a y v e r t r e k t in '47 naar A m e r i k a

Hoofdkantoor:

w a a r hij in korte tijd f o r t u i n m a a k t .

In '59 o n t m o e t hij d e v r o u w v a n zijn l e v e n .

T r e k t zich uit z a k e n t e r u g en v e s t i g t zich in e e n landhuis in Zuid-Frankrijk. Hij w i j d t zich

Vossiusstraat 8 Amsterdam

Vestigingen:

Rotterdam - Den B o s c h - Tilburg O s s - Nijmegen - E n s c h e d e Hengelo - Alkmaar

volledig aan zijn g e z i n , d a t i n m i d d e l s is v e r r i j k t m e t vier k i n d e r e n .

In '70 k o m e n zijn v r o u w en alle k i n d e r e n o m bij e e n b o s b r a n d . M a r t i n G r a y is o p n i e u w alleen.

Uit naam van al de mijnen is e e n schokkend l e v e n s v e r h a a l d a t ondanks a l l e v e r s c h r i k k i n g een g e t u i g e n i s is v a n m o e d en hoop.

CarloModehuis

BETERE DAMES-CONFECTIE

Overtoom 524 Een uitgave v a n A . W . Bruna & Z o o n .

G e b o n d e n ƒ 22,50

Paperback ƒ 18,50

Nieuw bij Bruna

Juwelier

SCHAAP N.V. DEN HAAG, Noordeinde 86 Naast het Koninklijk-paleis

Antieke en

Moderne sieraden

*JUBIEUITIJBBR

• • • • • • • • • • • • • • O

Heenreis: Terugreis na: 2 weken 3 weken 23 jan 13 feb 20 feb 13 mar 6 mar 27 mar 20 mar 10 apr 27 mar 10 apr 28 mar 19 apr 10 apr 1 mei 25 apr 11 apr 9 mei 16 mei 25 apr 15 mei 1 mei 22 mei 29 mei 15 mei 19 jun 29 mei 3jui 17 jul 24 tuf 11 jul 18 jul 8 aug 8 aug 22'aug 29 aug 4 sep 18 sep 25 sep 11 sep 25 sep 9 okt 16 okt gokt 23 okt 30 okt 6 nov 20 nov 27 nov 18 dec 1 jan 8 jan 25 dec 8 jan 15 jan

Onder deze n a a m werkt een tiental maatschappijen samen o m u tegen redelijke premies gunstige verzekeringen te b i e d e n :

Ej

•

5 weken 10 apr

6 weken Q

•

25 apr 8 mei 23 mei

• •

U aug

IZl

31 jul 8 aug 9 okt 23 okt

• •

15 jan 6 nov

OVERWINTEREN

STUDENTEN-EN SCHOLIERENRETOURS

(vraag onze speciale tarieven)

Indien bovenstaande data u niet uitkomen ITE'S-INDIVIDUELE REIZEN kunt u zelf uw reisdata bepalen met een minimum verblijf van één week en maximaal é é n kalendermaand, terwijl u é é n maal mag onderbreken in Europa op de heenreis en éénmaal op de terugreis.

#

Transferkosten per privé auto of sherut op aanvraag.

4c Vele mogelijkheden voor één- of meerdaagse tours door Israel.

IN S A M E N W E R K I N G M E T [ = f l ISRAEL EH

AIRLINES

Folders en inlichtingen bij:

N E T W O R L D T O U R I S T ORGANIZATION

LJ Rokin 9-15 Amsterdam • Telefoon 020-243350* Wij verzorgen al uw reizen over de gehele wereld.

naam adres plaats

Ook inzake financieringen zijn wij gaarne bereid tot overleg.

HO

• • • •r-j •

• • • • • • • • • • • • • D

°

•

•

verzekeringen

J_J

a

O

^ isfe!"^ ^

Q

8 mei

in een zonnig klimaat: 6 maanden Israël!

Heenreis: 6 nov. Terug: 7 mei.

O

• • • • • • • • • • • • • •

4 weken

LD Q

«se f? i^H

V o o r s p o e d i g 1973 namens de Bijenkorf