=2>
m min Mfk
GO
.• i .-
Ajc * \
1
n
L I . '
O O
CO
z O
Q.
natuurlijk verkade chocolade, u proeft wel waarom!
Lil
U houdt een uitvoerig, m o o i d r u k w e r k in u w hand. U leest v a n e e n herdenking, v a n acties. D a t kost allemaal heel veel geld. H o e k o m e n wij daaraan? Door bijdragen, groot e n klein, misschien van u en heel veel a n d e r e n . Belangrijke b e d r a g e n ontving het N . A . C . van het ministerie v a n C R M , v a n d e g e meente Amsterdam, van de N.C.R.V., van de schrijver J a n W o l k e r s , v a n de firma's Albert H e y n en D e Bijenkorf. U behoeft niet achter t e blijven. Juist d e hulp uit alle kringen, uit alle streken v a n ons land en v a n onze vrienden in alle werelddelen m a a k t ons w e r k mogelijk. Elk bedrag is w e l k o m ! Bijdragen op postrekening 2 9 3 0 8 7 of A m sterdamse g e m e e n t e g i r o N 5 5 0 0 beide t.n.v. N . A . C , A m s t e r d a m . I. S t i b b e , penningmeester N . A . C .
PISA loopt voor op de s c h o e n e n m o d e van
morgen
Kalverstraat 14 Tel. 24 59 10 AMSTERDAM
Boetiek Trik m o d e voor j o n g e m e n s e n Kinkerstraat 111 Amsterdam T e l e f o o n 18 62 0 3
voor een lekker kopje koffie in een aangename sfeer naar
-Q贸pre贸贸o
Kalverstraat 142 Amsterdam
HERDENKINGSNUMMER
nederlands auschwitz comité
O p l a a g : 25.000 e x e m p l a r e n
2 0 e j a a r g a n g , nr. 1 , j a n . 1976 Secr.:
E.
Furth,
Diemerkade
43, D i e m e n ,
tel. na 10-2
905310 Bankrek.: A M P . 0 Bank, bijk. V a n Baerlestr., A m s t e r d a m - Z . G e m . Giro N 5 5 0 0 N . A . C . Redaktie: Amsteldijk
-
Postgiro nr. 293087
23, A m s t e r d a m - Z . ,
telefoon
795716
Administratie: telefoon 020-184159
HOE KON AUSCHWITZ BESTAAN?
'Gij
moogt
zweren.' Peter
niet
ijdel o p d e grote
Z o besloten
Viktor
Kien h u n 'Keizer
schreven
dit
Even
tegen getuige W i e s e n t h a l ' J u d a verrecke!'
reden geeft n i e m a n d beter d a n d e verzets-
w o r d e n g e r o e p e n zonder dat d e magistraat
auteur
een vin verroerde.
Parijs naar S a r a h Bernhardt's theater trekt.
v a n Atlantis'. Zij
opera-libretto
Theresienstadt.
naam
Ullmann en
later
Oostenrijkse
nazi-mis-
in
1943 in
dadigers s p o o r t deze helemaal
trof
hen d e
o p : die w o r d e n toch vrijgesproken.
grote d o o d v a n A u s c h w i t z . Het werk, hier
'Het
feit
dat i e m a n d
in
de
niet
meer
'Wij
Vercors,
dienen
mensen
buurt
van
stuk
o n s af
te
tussen
andere
zijn
aarde. W a n t
wiens
'Zoo'
vragen
niet z o lang
heel
w a t wij
soorten
geleden
op
stond
o n l a n g s uitgebracht d o o r d e Nederlandse
D a c h a u of Treblinka in garnizoen lag b e -
het gehele m e n s d o m o p het spel . . . H e t
Operastichting, is een i n d r u k w e k k e n d e g e -
wijst niet dat d e betreffende schuldig w a s
heeft weinig gescheeld
tuigenis tegen
aan
had d e wereld overspoeld en zijn wil o p -
het bederf
v a n het leven
volkerenmoord.'
Aldus
een
o n d e r d e dreiging v a n d e vernietiging.
Mark A r n o
Maar
w e e r w o o r d o p d e overeenkomst v a n P o t s -
niet alleen o p d e planken leven d e
in ' S v o n S p i o n ' .
zekere
Het is zijn
'Oorlogsmisdadigers
gelegd.
Het
of
beloofde
nazi-Duitsland
de
wereld
d u i z e n d jaar nieuwe orde w a a r i n
voor
Joden,
jaren v o o r t toen d e d o o d d o o r d e bruine
d a m (1945) die zegt:
pest regeerde.
en allen die deel h a d d e n aan het b e r a m e n
menschen,
In Frankfurt trad een Nederlandse getuige
of uitvoeren v a n nazi-misdaden die g r u w e -
Ariërs, d e enige echte m e n s e n h a d d e n te dienen. Is dat afgelopen? Is het ver w e g ?
D e H o n d o p , die vanuit het C a n a d a - c o m -
len of o o r l o g s m i s d a d e n ten g e v o l g e h a d -
m a n d o in A u s c h w i t z heeft gezien en g e -
den
h o o r d h o e d e S S - e r Sawatzki d e gillende
recht.'
zigeuners het gas instuurde. Uiterst
grote
blonde
en is die nachtmerrie
nu
beperkt
van?'
tot
kleine
twintig
Een blaadje in d e Elzas verdedigde het uit-
Düsseldorf
terecht.
heel veel mensenrassen bestaan, die sterk
m o o r d e n v a n O r a d o u r als een 'plicht t o t
O m g a n g m e t j o o d s e collega's n o e m d e n d e
v a n elkaar verschillen, maar dat m e n ze o p
neerslaan' v o o r
advocaten
geen
bestaanden v a n d e slachtoffers en verzets-
g e t u i g e - d e s k u n d i g e ! Enigen v a n die a d v o -
indelen. ' S o m m i g e d a d e n v a n het nazisme
m e n s e n in Frankrijk protesteerden.
caten zijn d a n ook nazi-bloedrechters
waren
Antisemitisme vertoont zich evenzeer ver
science
SS-ers
Majdanek. staat
nu
Een te
de
is d o o d
de
o u d e geschiedenis? Bent u daar z o zeker
Lief zijn v o o r d e nazi's blijft niet
overleefden
Hitier
als slaven
doods-
fabriek
weinigen
m o e t e n w o r d e n gearresteerd en b e -
Negers, S l a v e n en Latijnse v o l k e n , Unter-
'bevooroordeeldheid'
v a n een in
de
Duitse
'heimwee-naar-Hitler-golf.
d e Duitse officieren. N a -
Vercors wil vooral laten zien dat er w e l
enkel vlak geen
in hoger
halve
fiction
en lager m a g
eeuw
gerekend,'
geleden meent
tot
d e re-
Polen geweest. En dat m a g natuurlijk w e l .
buiten n a z i d o m en Duits taalgebied en o o k
D e rechtspraak tegen nazi-misdadigers in
gisseur en herinnert o n s aan het w o o r d
de n a - o o r l o g s e ontwikkeling w o r d t ervoor
de B o n d s r e p u b l i e k
van
a a n g e g r e p e n . In het blad D n i p r o g i n g T .
die er iets aan verbeteren.
verdoezelen het a f d o e n
m e t al zijn
en verdraaien
verdagen,
loopt
van hedendaagse
d o o r in
zaken. Zie
Kitsjko zich te Kiëw
met een helper te
Brecht: d e dingen
Het N . A . C ,
behoren
deel v a n het handjevol
levenden, acht het zijn plicht te g e t u i g e n , wakker te roepen en te h o u d e n o m iets te
recente Berufsverbot: z g . extremisten m o -
boek,
W a a g e n a a r , een foto-journalist v a n Neder-
nazi is d o o r die w e t getroffen. M a a r w e z e n
verbeteren
landse
waarin wij leven, waarin
verzetsstrijders
Hitier
Kinderen afkomst
van (zie
Israël,
van
Sam
N.R.C.-Handelsblad,
aan
de
gevaarlijke
wereld
Auschwitz be-
zijn wel
1 9 - 1 2 - 7 5 ) . Kitsjko is een recidivist: in 1964
g e w e e r d als kleuterleidster of v o o r stages.
stond
kon hij al een smerig boekje vol j o d e n h a a t
Allicht zijn zij net z o 'extremistisch' als
wereld zal aan d e mensheid
publiceren. O o k in Kiëw.
hun
horen. Telkens weer zal d e vraag klinken:
In o n s land v e r k o n d i g d e een zekere G l i m -
z o n d e r bloed aan h u n h a n d e n zitten w e l
hoe
merveen
achter slot, o m d a t zij v o o r h u n cliënten,
bijna z o n d e r a n t w o o r d .
w a a n z i n . Pas in hoger beroep w e r d hij ver-
b.v. d e Rote A r m e e Fraktion o p t r a d e n . En
oordeeld o p g r o n d v a n het nieuwe artikel
een rechter die actieve collega-juristen laat
in o n s W e t b o e k v a n Strafrecht.
gefusilleerde
tegen
over-
buiten aan antisemitische hetze n.a.v. een
gen g e e n baan. G e e n o u d - , ex- o f extravan
aan h e n
ouders.
Advocaten
regelrechte
fascistische
rassen-
opsluiten is natuurlijk niet b e v o o r o o r d e e l d .
Dit alles zien w e n u , naast nieuwe o o r l o g s -
Berecht w o r d t
de nazimoord
brandhaarden,
wel
weggepraat.
goed-
of
nauwelijks, Nog
steeds
fascistische
dictaturen,
apartheid en z o meer. Het N . A . C .
stelt in
circuleert het schendschrift Die A u s c h w i t z -
dit wijdverbreide n u m m e r 31 jaar na d e b e -
L ü g e , verspreid d o o r ene Roeder, o o k een
vrijding
a d v o c a a t en rustig in functie. W e l m o c h t
o p n i e u w en n o g steeds aan d e orde. D e
door
het Sowjetleger
Auschwitz
en nooit
meer
kon Auschwitz
m a g bestaan;
bestaan?
die
na o n s b e Een vraag
Laat dit blad een
vingerwijzing zijn.
Omslagtekening:
Truus
Menger
Lay-out en druk: Heiermann Amsterdam
8- Co. cv.
R U B I N S T E I N E L I S A B E T H
99
A R D E N
T E I D E M "
B.V.
S T E N D H A L DR.
P A Y O T
Import beenbekleding
L A N C Ö M E
voor dames-heren
O R L A N E A
en kinderen
Y E R
en alle bekende F r a n s e
Parfums
BLEYENBURG 4 D E N HAAG Tel. 64 69 20
Parfumerie Parisienne BEETHOVENSTRAAT TELEFOON
Ook
vanuit
(020)
5 A
hoek
Apollolaan,
AMSTERDAM
7 9 63 71
Amstelveen
N.V.
gemakkelijk
te
TBX
bereiken.
Cruqiusweg 89 A m s t e r d a m
Hartung
-
SIGNALE DURCH
DEN
TODESZAUN
Oldenburg-De Beethoven
Die S e l b s t b e f r e i u n g des KZ B u c h e n w a l d ist in der Geschichte o h n e Beispiel. 208 blz., g e b o n d e n f 12,20
Moscow/Stalingrad
C.
1941-1942
Recollections, Stories a n d Reports
young
RODALO
288 blz., g e b o n d e n f 15,05
fashion
Randy-Rachel
verkrijgbaar bij Pegasus, Leidsestraat 25, A m s t e r d a m .
IMPORT-EXPORT
D A T ZIT W E L
T e l e f o o n 231138. Konigin W i l h e l m i n a p l e i n Tel. 15 81 70 -
GOED
12—14
17 54 74
Amsterdam-1017
jSSl 0
0/
J
0
bv
BONEWIT IS E N B L J F T
HORLOGER-JUWELIER VAN
EIGEN
UURWERKEN ISARWEG 6
AMSTERDAM
AL BIJNA 5 0 JAAR!
DOOR
A m s t e r d a m - Sloterdijk
DÉ
60 %
IMPORT
VAN
EN J U W E L E N
VAAK
GOEDKOPER
Tel. 11 12 32
ALBERT CUYPSTRAAT TEL. 79 09 78
166
Auschwitz- herden ki ng 25 januari 1976 Hoe wij herdenken Ook in 1976 wordt Auschwitz herdacht. Als altijd komen wij met allen die ons na staan samen op de Nieuwe Oosterbegraafplaats, waar bloemen worden gelegd bij de urn met as uit Auschwitz. Op zondag 25 januari om 1 uur verzamelen wij ons bij de ingang Kruislaan te Amsterdam-O. (bereikbaar met lijn 9 en bus 8). Om 3 uur ontmoeten wij elkaar weer in het RAI-restaurant, Europaplein, voor een reünie. Zeer vele oud-kampgenoten, familie en bekenden, oude en nieuwe vrienden van ons comité zullen elkaar daar bij een kopje koffie treffen in een ongedwongen sfeer, ledereen is van harte welkom! Verschillende kunstenaars zullen daar voor ons optreden: de operazanger Willy Caron, begeleid door G. Franken, de begroeders Brouwer spelen trompet, Gert Hofman begeleidt hen. Wij mogen rekenen op de welwillende medewerking van het Trio Dave Swaab (viool), Peter Alberts (bas) en Ted Perron (piano). De jonge rabbijn A. L. Ralbagh zal een kort woord spreken — in het Nederlands. Ida Vos draagt voor. Er zal volop gelegenheid zijn elkaar te ontmoeten, een praatje te maken, oude banden weer aan te knopen en nieuwe contacten te leggen. Wanneer men de middag samen heeft doorgebracht, behoeft men tegen de avond niet weg te gaan. Er is gelegenheid in hetzelfde RAIrestaurant te dineren. Het diner zal worden opgeluisterd met zang van onze oud-kampgenoot Bob Scholte en door Wim Bosch aan de piano. Uiteraard is het voor eigen rekening. De kosten bedragen f22,50 per persoon. Er worden ook kosjere maaltijden geserveerd. Wie aan het diner wil deelnemen dient dit zo spoedig mogelijk op te geven aan mevr. Furth, Diemerkade 43, Diemen, tel. 020—358842 of aan de heer I. Stibbe, Velperweg 50, Arnhem, tel. 065—427477. Het bedrag storte men op postrek. 293087 of gem. giro Amsterdam N5500 t.n.v. N.A.C, Amsterdam met vermelding 'Diner'. De toegangskaarten voor de reünie zijn gratis bij dezelfde adressen te bestellen en 's middags aan de zaal verkrijgbaar. Komt allen! N.A.C.
HIJ ZAL HET ZICH HERINNEREN In d e z e tijd d e n k e n wij w e e r a a n o n z e bevrijding v a n d e n a z i - m o o r d e n a a r s e n b e u l e n . De bevrijding uit d e h a n d e n van o n z e onderdrukkers in A u s c h w i t z w a s e e n e n o r m belangrijke g e b e u r t e n i s en wij m o e t e n o n s d e z e als zodanig herinneren. Niettemin kan dit feit op zichzelf niet alleen s t a a n . Het m o e t g e p a a r d gaan m e t d e herinnering aan onze vaders en m o e d e r s , e c h t g e n o t e n , zusters en b r o e r s , z o n e n en d o c h t e r s , die zo b e e s t a c h t i g w e r d e n uitgeroeid. H o e w e l w e als verlamd zijn d o o r d e doortraptheid van d e gruwelen die j e g e n s o n s volk zijn b e g a a n , m o e t e n w e t o c h de b e t e k e n i s v a n d e z e s l a c h t i n g o n d e r o g e n zien. Wij m o e t e n o n s op zinvolle wijze herin-
neren w a t er e e n g e n e r a t i e g e l e d e n m e t o n s is g e b e u r d . Maar de vraag rijst: in w e l k e verhouding s t a a n wij t o t o n z e z e s millioen b r o e d e r s en zusters — g e z e g e n d zij hun n a g e d a c h t e n i s — die v e r g a s t , g e c r e m e e r d en levend verbrand zijn? Hoe r e a g e r e n wij d a a r o p ? S o m m i g e n b e w e r e n dat het w a a r is dat J o d e n v e r m o o r d zijn, m a a r het w a s hun eigen s c h u l d . D e z e uitleg kunnen wij m e t minachting b e s c h o u w e n ; het is de taal van d e g e m e n e a n t i s e m i e t . S o m m i g e n zijn c y n i s c h en z e g g e n dat als d e slachting kon plaats vinden 'les dien veles d a j o n ' — er is g e e n r e c h t e n er is g e e n rechter. Als wij dit d e n k e n , is de wereld ten d o d e o p g e s c h r e v e n . De reactie die men het v a a k s t hoort is dat d e m e n s e n niet a a n het
verleden herinnerd willen w o r d e n , zij z o u d e n liever willen v e r g e t e n . In f e i t e is d e herinnering iets w a a r v a n o n z e g e g e n w o o r d i g e g e n e r a t i e liever g e e n g e bruik zou willen m a k e n . De t e g e n w o o r d i g e g e n e r a t i e wil zich niet d e o o r l o g e n herinneren, d e tyrannie, d e uitroeiing van millioenen. V o l g e n s d e uitleg van d e p s y c h o l o g e n v e r g e t e n wij w a t o n s niet willen herinneren. M a a r al proberen wij het, o n z e herinneringen kunnen o n s niet verlaten. Zij zijn o n z e gids in het leven; als w e o n s g e e n dingen k o n d e n herinneren van het e n e ogenblik o p het a n d e r e , zou d e wereld voor o n s e e n niets z e g g e n d e l e e g t e zijn. Wij zien dit bij p e r s o n e n die lijden a a n a m n e s i e , g e h e u g e n v e r l i e s . Het lezen kan v o o r h e n g e e n b e t e k e n i s h e b b e n , w a n t o m er b e t e k e n i s in t e zien, m o e t e n wij o n s h e d e n herinneren w a t er gisteren is g e b e u r d en d e e n e g e b e u r t e n i s m e t d e a n d e r e in verbinding b r e n g e n . Dit alles is e v e n e e n s van t o e p a s s i n g o p o n s leven als leden van e e n g r o e p ; ieder m e n s m o e t t o t é é n of a n d e r e g r o e p b e h o r e n , of het nu e e n g e m e e n s c h a p , e e n natie of e e n s t a a t is. Niemand kan in volledige afzondering leven. Nu zijn er m e n s e n m e t w i e er, als individu, niets a a n d e hand is v o o r zo ver het hun herinn e r i n g s v e r m o g e n b e t r e f t , m a a r in hun relatie t o t d e g r o e p lijden zij a a n a m n e s i e . T o t hen in het bijzonder m o e t e n wij z e g g e n : 'Gij zult het u herinneren — Vergeet nooit!' Ik m o e t d e n k e n a a n e e n verhaal dat m e is verteld, dat e e n s t e r k e indruk o p m e m a a k t e en dat m e n o g levendig v o o r d e g e e s t s t a a t . Na de oorlog k w a m e n overlevenden a a n in é é n van d e d o o r g a n g s k a m p e n . U kunt zich d e aanblik v o o r s t e l len, armzalige, u i t g e m e r g e l d e l i c h a m e n , o u d e r s die hun kinderen h a d d e n verloren, kinderen die w e e s w a r e n g e w o r d e n — allen vluchtelingen na d e ontzettende gebeurtenissen. De o v e r l e v e n d e n zaten s a m e n in g r o e p j e s in é é n van d e d o n k e r e k a m e r s . Plotseling k w a m e e n man d e k a m e r binnen en zag e e n 'sjtreimel' o p d e grond — e e n bij p l e c h t i g h e d e n gebruikt h o o f d d e k s e l van b o n t , dat d o o r s o m m i g e J o d e n bij f e e s t e lijke g e l e g e n h e d e n w o r d t g e d r a g e n . Er n a a s t zat d e e i g e n a a r ervan, e e n o u d e , b r o o d m a g e r e en uitgeputte m a n . ' H e e f t u e n i g e a n d e r e b e z i t t i n g e n ? ' v r c e g hij h e m . Hij s c h u d d e het h o o f d . 'Is dat alles w a t u h e e f t kunnen b e w a r e n ? ' v r o e g hij. 'Alles w a t ik wilde b e w a r e n , ' w a s het antwoord. 'Hoezo?' Toen kwam de onvergetelijke uitleg: 'Alles w a t ik h e b g e h a d is van m e w e g g e n o m e n — mijn v r o u w , mijn kinderen, mijn huis, mijn b o e k e n . Alles w a t ik heb gehad is m e a f g e n o m e n . M a a r niet alles w a t ik ben geweest! En dit is e e n s y m b o o l van w a t ik e e n s b e n g e w e e s t . Het is het t e k e n van mijn v r o e g e r e s t a t u s . W a t ik ben geweest kan n i e m a n d van m e a f n e m e n e n w a t ik ben g e w e e s t zal ik e e n s w e e r zijn!' Dit dan m o e t e n wij o n s herinneren. Wij moeten o n s herinneren w a t wij zijn g e w e e s t — wij m o e t e n in leven blijven m e t d e T o r a h . Als wij dit d o e n zijn wij levende g e t u i g e n van het feit d a t d e o p z e t van d e v o l k e r e n m o o r d verijdeld w e r d . Rabbijn Aryeh L. Ralbag, M . A .
5
'SU/-
Wereld's grootste speciaalzaak N a p p a en suède Exclusieve modellen NIEUWENDIJK
voor
kleding
en
kleuren 133-143
+++++-f+4~f4-
HET D U M P P A L E I S
Hofleverancier
Nieuwendijk 153 - Nieuwendijk
71
AMSTERDAM
D e groofsfe en best gesorteerde
speciaalzaak
voor
vrijetijdskleding
H.H.
leaders in non-wovens
F I R E T bv POSTBUS 45 VEENENDAAL TELEFOON 08385-19148*
Emigranten 1 0 % korting
HANDELSOPLEIDING
Dinkgreve Boekhouden M.O. S.P.D. M.B.A. Marketing Praktijkdiploma's Boekhouden
Talen Typen Steno M iddenstandsdiploma Erkende opleiding
KANT.: WILLEMSPARKWEG 31, AMSTERDAM-Z.
761176 5
LES-ADRESSEN
• • • • •
ZUID WEST SLOTERMEER NOORD AMSTELVEEN
Lid van d e V.P.O. Vraagt p r o s p e c t u s
TWINTIG J A A R Begin s e p t e m b e r 1956 k w a m er e e n klein groepje o u d - A u s c h w i t z e r s bijeen in café 'De Roode Leeuw' te Amsterdam. A a n leiding daartoe w a s e e n verzoek v a n h e t Internationale A u s c h w i t z Comité, w a a r v a n het secretariaat destijds in W e n e n g e vestigd w a s , o m Nederlandse v r o u w e n , overlevenden v a n het beruchte e x p e r i m e n ten Block 10 t e A u s c h w i t z , t e laten g e tuigen in een k o m e n d proces t e g e n d e b e ruchte k a m p a r t s , prof. dr. Clauberg. Per advertentie in d e dagbladen w e r d e e n oproep g e d a a n o m e e n vergadering bij t e w o n e n in ' D i e Poorte v a n Cleve' t e Amsterdam. Honderden vrouwen èn mannen k w a m e n , d e zaal bleek veel t e klein. Z e k w a m e n niet allemaal o m t e g e t u i g e n , maar o m d e band die tussen d e o u d g e v a n g e n e n bestond a a n t e halen. M e n had het gevoel, na alles w a t m e n s a m e n had m e e g e m a a k t , bij elkaar t e horen. O p deze g e d e n k w a a r d i g e a v o n d is in feite h e t Nederlands A u s c h w i t z Comité g e b o r e n . Reeds in oktober van hetzelfde jaar ging er een delegatie v a n o n s comité als w a a r nemers naar H a m b u r g o m e e n juristenconferentie bij t e w o n e n . Processen t e g e n oorlogsmisdadigers en in het bijzonder t e g e n Clauberg w e r d e n uitvoerig besproken. H e t plan voor e e n m o n u m e n t t e A u s c h w i t z w e r d daar g e opperd e n o o k het idee o m v a n het k a m p Auschwitz-Birkenau een permanent m u s e u m t e m a k e n , m e t voor alle landen e e n zelf in t e richten barak. In 1956 w e r d e n , o o k door bemoeienissen v a n h e t Internationale comité, processen m e t succes gevoerd t e g e n d e I.G. Farben. Er w a r e n besprekingen m e t d e Claims C o n f e r e n c e I.G. Farben t e Frankfurt a m Main, waaraan ook werd deelgenomen door het N . A . C . In augustus 1957 stierf Clauberg in e e n ziekenhuis t e Kiel. H e t proces d a t d e w e r e l d d e afschuwelijke nazi-misdaden had m o e t e n t o n e n ging niet door. M a a r h e t N e d . A u s c h w i t z Comité bleef bestaan! Er bleken zovele problem e n voor d e o u d - g e v a n g e n e n t e bestaan dat er voor ons comité een grote taak w a s weggelegd.
MONUMENT
1956, ' 5 7 e n ' 5 8 w a r e n b e w o g e n jaren m e t ontelbare aktiviteiten. Er w a s t e g e n w e r king e n onbegrip, o o k bij d e autoriteiten, maar o o k sympathie m e t o n s streven e n onze doelstellingen. In januari ' 5 7 e n ' 5 8 k w a m e n er reünies, die door honderden o u d - k a m p g e n o t e n w e r d e n bezocht. In januari ' 5 7 ging er o o k een delegatie, bestaande uit secretaresse A n n i e Fels, d e b e e l d h o u w e r W e s s e l C o u zijn e n museumdirecteur, wijlen O t t o M e y e r naar A u s c h w i t z voor d o c u m e n t a t i e en uitwisseling v a n gedachten voor h e t plan ' M o n u m e n t ' . M e i ' 5 8 w e r d in A m s t e r d a m e e n internationale conferentie belegd. D e e l n e m e n d e landen w a r e n : België, Duitsland, E n g e l a n d , Frankrijk, Hongarije e n Polen. Hoeveel weerklank deze conferentie
NEDERLANDS A USCHWITZ COMITÉ had bleek uit d e wijze w a a r o p alle gasten door o n z e o u d - k a m p g e n o t e n o n t v a n g e n en verzorgd w e r d e n . Een besluit v a n d e conferentie: kunstenaars uit t e nodigen o m o n t w e r p e n in t e zenden voor e e n monument te Auschwitz-Birkenau. Uit Nederland k w a m e n er maar liefst 4 7 inzendingen. Er w e r d in Nederland e e n comité g e v o r m d o m het t o t s t a n d k o m e n van het m o n u m e n t daadwerkelijk t e ondersteunen. H e t w a s vooral d e N e d . Federatie v a n Kunstenaars, onder d e bezielende leiding van W i l l y d e Vries e n J a n Kassies, die zich daarvoor inspande. T a l v a n v o o r a a n staande Nederlanders gaven h u n n a a m aan een patronage comité. Door besprekingen m e t d e Claims C o n f e rence I. G . Farben t e Frankfurt k o n d e n w i j uiteindelijk in 1958 berichten d a t er vorderingen g e m a a k t w a r e n e n d e claims a f g e handeld z o u d e n w o r d e n . Ons comité heeft zeer aktief d e belanghebbenden g e h o l p e n . V o o r d e v r o u w e n v a n het e x p e r i m e n t e n Block slaagden w e in ' 5 9 , na talrijke verzoekschriften e n bezoeken a a n h e t desbetreffende ministerie in B o n n e e n extra uitkering t e verkrijgen. Eind januari ' 5 9 b e g o n n e n w i j m e t h e t organiseren v a n d e jaarlijkse herdenking e n . H e t p r o g r a m m a v a n 2 7 januari vermeldt d e m e d e w e r k i n g v a n d e kunstenaars Paolo Gorin, M a u r i c e v a n U z e r , Hans e n Mirjam Krieg, Enny d e L e e u w e e n Rosa Spier, ten/vijl prof. J . Presser voorlas uit zijn in w o r d i n g zijnde boek ' O n d e r g a n g ' . D e toespraak v a n J a n Kassies h a d tot onderwerp ' H e t Monument'. W i j zijn misschien w a t uitvoerig g e w e e s t over deze beginperiode, maar voor o n s w a s d a t d e basis w a a r o p w i j gestaag e n vastbesloten verder gingen o m o.a. d e slachtoffers zoveel mogelijk t e helpen e n ons parool ' N o o i t meer A u s c h w i t z ' w a a r te m a k e n . Al onze m e d e w e r k e r s , o p elk gebied, w e r k t e n belangeloos m e d e ; soms w a s er zelfs geen geld o m postzegels t e k o p e n e n w e r d e n d e kosten uit eigen p o r t e m o n n a i e betaald. Dank zij d e bijdragen die w e gelukkig o o k meer e n meer ontvingen, k o n d e n w e na enige tijd zelfs ons mededelingenblad laten d r u k k e n . L a n g z a m e r h a n d kregen w i j meer ervaring. M e i ' 5 9 w e r d in restaurant 'Atlantic' t e A m s t e r d a m e e n belangrijke vergadering g e h o u d e n , w a a r tal v a n kampcomités e n andere belangstellenden aan d e e l n a m e n . O n d e r w e r p w a s ' S c h a d e loosstelling a a n Nederlandse oorlogsslachtoffers o p basis v a n het Duitse Entschadigunggesetz.' Tevens ' d a t bij verkrijging v a n schadeloosstelling gestreefd m o e t w o r d e n naar contact m e t d e overheid'. J a , z o lang zijn wij al bezig m e t deze kwestie!
D e uitkeringen J o k o s e n Cadsu k w a m e n aan d e orde; onze comitéleden hielpen a v o n d na a v o n d d e b e l a n g h e b b e n d e n m e t het invullen v a n formulieren. Demonstraties è n e e n vergadering in 'Bellevue' t e A m s t e r d a m , w e r d e n in januari '60 georganiseerd t e g e n d e anti-semitische rellen in d e Bondsrepubliek. O p deze vergadering w e r d e e n motie a a n g e n o m e n t e g e n d e vrijlating van oorlogsmisdadigers, volgens d e notulen m e t slechts één s t e m tegen. D e Nederlandse regering v a n prof. dr. J . E. d e Q u a y w e i g e r d e in 1961 e e n bijdrage t e g e v e n voor h e t m o n u m e n t . D e reden: in analoge gevallen w a r e n er o o k g e e n bijdragen g e g e v e n . Alsof er analoge gevallen als A u s c h w i t z w a r e n ! D e verontwaardiging w a s groot! Parlementariërs stelden d a a r o m t r e n t v r a g e n aan d e minister-president, het a n t w o o r d bleef enkele jaren ' n e e n ' . T e n gunste van het m o n u m e n t organiseerde h e t comité in april ' 6 3 d e 20-jarige herdenking v a n d e W a r s c h a u e r Gettoopstand in h e t Tropeninstituut t e A m s t e r dam.
PROCESSEN
D e grote A u s c h w i t z - p r o c e s s e n t e g e n d e oorlogsmisdadigers t e Frankfurt a m M a i n vingen aan; een lid van ons comité trad als 'Nebenklagerin' op. In h e t J o o d s Historisch M u s e u m in D e W a a g t e A m s t e r d a m w e r d o.l.v. directeur H. Jaffé e n conservatrice m e v r o u w D e Vries—Robbé, e e n tentoonstelling ingericht betreffende het W a r s c h a u e r getto. O n z e leden leidden dagelijks middelbare scholieren rond e n g a v e n toelichting. Juli ' 6 3 . I n plaats v a n vakantie t e h o u d e n vertrokken 2 leden o m t e getuigen in Oost-Berlijn t e g e n Globke, d e m e d e - o n t w e r p e r v a n d e Neurenbergse rassenwett e n , die zulk e e n catastrofale gevolgen h a d d e n . Globke w a s o p d a t m o m e n t e e n topfunctionaris in d e W e s t d u i t s e regering, die h e m van alle blaam gezuiverd had. 1964 w e r d h e t jaar v a n d e v o o r t d u r e n d e A u s c h w i t z - p r o c e s s e n . D e uitbetalingen van d e Cadsu vingen a a n . In ons blad k w a m e n er gesprekken v a n o n z e m e d e werkster A n n i e Fels m e t m e v r o u w dr. S w e l h e i m — d e Boer over d e psychische gevolgen v a n onderduik e n vervolging bij kinderen. Z e w e r d e n in 1965 voortgezet. D e verjaring v a n oorlogsmisdaden k w a m in d e Bondsrepubliek a a n d e orde, w a a r t e g e n w i j fel protesteerden m e t d e m o n straties e n handtekeningenacties.
Vervolg op pagina
9
Amsterdam Hilton
376 deluxe rooms, new amsterdam grill, half moon bar. coffee-shop. fietsotheque discotheque. shopping arcade, canal boat rides. spacious parking area. amsterdam's finest hotel. Amsterdam Hilton Apollolaan 138, 020 - 73 06 22
Schiphol Airport Uil
fan
JiAAAA%PAK
over 200 sound-proofed guest rooms, popular dutch oven restaurant, delft sandwich shoppe for a quick luncheon. swimming and sauna, free 5huttle service to terminal building, amsterdam's newest hotel. Schiphol Airport Hilton P.O. Box 7685 Schiphol Centrum Tel. 020-5 11 59 11
B O E K E N EN
KONINKLIJKE
EMBALLAGE
KUNSTBOEKEN
INDUSTRIE
VAN LEER B.V.
Boekhandel
O o k U b e n t hartelijk w e l k o m in
ROBERT PREMSELA
V a n Baerlestraat 78 T e l e f o o n 72 42 66
Bar-Bodega Tl LEX W a a l s t r a a t 48, hoek
Merwedeplein
T e l e f o o n 72 70 56
HERGO
Beethovenstraat 49 Maasstraat 53 Buitenveldertselaan 40 Pretoriusstraat 53 U w adres v o o r 1e klas
Amsterdamseweg
206
Amstelveen Tel. 0 2 0 - 4 3 43 00
V L E E S EN
VLEESWAREN
Speciaal a a n b e v o l e n :
OSSE
KOOKWORST
Tel. 7 1 3 0 9 8
Dagelijks g e o p e n d 3 . 0 0 — 1 . 0 0
uur
Vrijdags en z a t e r d a g s 3.00 — 2.00 uur
Vervolg
1965.
van pagina
Twintig
7
her-
9 september zijn de 3 m a a n d e n verstreken
de drie in B r e d a ' luidde het hoofdartikel in
en
maar Lages denkt er niet aan o m naar zijn
ons septembernummer.
A m s t e r d a m . Het C o n c e r t g e b o u w w a s veel
cel terug te keren, hij leeft n o g 4 jaar g e -
Het
te klein o m
lukkig verder in zijn Heimat.
Het
Kamer en bij de regering v o o r
houdt
succesvolle
denkingen
bergen.
jaar
in
grootse Den
Haag
alle belangstellenden te
Geen
werden
bevrijd,
Rotterdam,
het
wonder!
her-
Hoogtepunten
Kunstmaandorkest
(tegen-
w o o r d i g A p h o ) o.l.v. A n t o n Kersjes en d e t o e n reeds b e r o e m d e
19-jarige
Russische
pianist J e w g e n i M o g i l e w s i . Zij brachten de zaal tot ovaties. Processen t e g e n oorlogsmisdadigers
gin-
op
18 september
protestdemonstratie
een
N.A.C.
met d u i z e n d e n
deel-
nemers.
Kamerlid J . J . V o o g d
De
25ste
herdenking
kenden: Hans
Helaas k u n n e n w e niet alle aktiviteiten ver-
Olof.
m e l d e n , het z o u een boek w o r d e n .
zetsliederen
Corper
g e v a n g e n i s . D e mannelijke getuige
Bram
de la Penha kan de b e h a n d e l i n g , d o o r nazi-verdedigers in
elkaar
niet verwerken,
van
publiceert
in
ons
psychomati-
onderdrukking
en
verzet'.
Hollands
Processen
tegen
weken
later.
slachtoffers
tegen
vriend
Nederland
oorlogsmisdadigers,
opereerden maakten,
Slottke, w e r d e n
en
die
duizenden
Harster,
Zöpf
besloten met zeer
en
milde
en
andere
goede
Nederlan-
ders succes. Er k w a m geen verjaring
van
oorlogsmisdaden. In april w o r d t d e eerste steen gelegd v o o r
heid v a n autoriteiten uit 23 landen en een
Uit
het
Hartefonds
w e d u w e n v a n d e I.G.
betaalt
men
bij. de
Farben-dwangarbei-
16 april
menigte
1967 w e r d
van
40.000,
kampgenoten,
het
in
tegenwoordig-
voornamelijk
monument
te
oud-
Ausch-
ders een v e r g o e d i n g . Natuurlijk hielpen wij
witz o n t h u l d . Een indrukwekkende en o n t -
de v r o u w e n zoveel mogelijk.
roerende plechtigheid. Uit Nederland k w a -
Er k o m t g e e n blad uit z o n d e r een artikel
m e n 23 deelnemers waaronder
ook
pers
v a n voorzitter J o s Slagter, waarin hij a a n -
en r a d i o m e n s e n . D e herdenking v a n
1968
dringt o p v e r g o e d i n g v a n d e regering v o o r
in het R A I - c o n g r e s c e n t r u m te A m s t e r d a m
d e j o o d s e slachtoffers. Gezien de slechte
w a s een zeer bijzondere met o.a. d e m e d e -
gezondheid
werking van
N.A.C.
van
velen
onzer
richt
het
zich tot verkrijging hiervan tot d e
In
december
Peter W e i s s
gaat in
'Het
Onderzoek'
Amsterdam
in
van
première.
T e n bate v a n ' H e t M o n u m e n t ' is er o p 16 februari 1966 in de S t a d s s c h o u w b u r g
een
voorstelling. De
oorlogsmisdadigers
terechtstonden,
die
worden
te
Frankfurt
wegens
slechte
g e z o n d h e i d bijna aHen na een half jaar cel vrijgelaten. In april w o r d t een f o r u m a v o n d in het A n n e
Frankhuis,
gehouden
oud-gevangenen
v o r m e n dit f o r u m . Zulke a v o n d e n zullen later n o g meermaals worden
georganiseerd,
in
samenwerking
met d e A n n e Frankstichting. O n s comité steunt het streven m o n u m e n t te W e s t e r b o r k . D e
naar
een
Nederland-
se regering-Cals geeft eindelijk d a n k zij d e i n s p a n n i n g e n v a n het m o n u m e n t e n - c o m i t é en
vele
Kamerleden
een
bijdrage
van
f 3 0 . 0 0 0 , — v o o r het m o n u m e n t . O p 28 mei (Pinksteren) k o m e n in het A n n e Frankhuis artsen en professoren bijeen uit België,
Frankrijk
en
natuurlijk
Nederland
o m g e d a c h t e n uit te wisselen over de late gevolgen
voor
Daniël W a y e n b e r g
de
gezondheid
van
ge-
v a n g e n i s - e n concentratiekampverblijf.
O p o n s verzoek
materiaal sprak Ed Hoornik o p wijze
over
de
tot
nu
toe
ons
grandioze
uitgebleven
schadeloosstelling aan oorlogsslachtoffers, een
zaak
waarvoor
wij
al
bijna
10
jaar
ijverden. Pers, radio e n T V k w a m e n in het geweer, de d o o r b r a a k w a s er! O o k in negatieve zin k w a m e n wij in
het
nieuws.
Een
TV-ver-
slaggever probeerde ons comité kapot te krijgen.
Van
wie
de
man
de
opdracht
kreeg en w a t h e m bezielde, is o n s ten
dage
nog
een
raadsel.
In
heden
elk
geval
lukte het h e m niet! ' W i j h e b b e n A u s c h w i t z overleefd en overleefden ook Dick Verkijks aanval. De
pensionering
kwam
aan
de
van orde
oorlogsslachtoffers in
het
parlement.
Eindelijk b e g o n m e n te begrijpen
waarom
het g i n g . Pensioen k w a m er n o g lang niet, maar in noodgevallen w e r d e n s p o e d i g uitkeringen verstrekt. Antisemitisme in de S o w j e t - U n i e en Polen. Het
N.A.C.
is diep
bondgenoten weigerde aan
een
en
teleurgesteld
bevrijders.
o n z e voorzitter internationale
in
Als
zijn
protest
deel te
nemen
conferentie
te
Warschau. protesten
tegen de belachelijk lichte straffen
LAGES VRIJ
de
oorlogsmisdadigers,
tegen
tegen
het
anti-
semitisme in verschillende landen.
3 juni. A l o m protesten tegen d e vrijlating
In de T w e e d e
van
Schaik
De
het
en met b e h u l p v a n
Het jaar 1969 verliep met o n z e
Lages!
met
K u n s t m a a n d o r k e s t en Liesbeth List in de ' M a u t h a u s e n c y c l u s ' van Theodorakis.
T w e e d e Kamer.
officiële
naam
is
straf-
o n d e r b r e k i n g ( w e g e n s ernstige ziekte). O p
voor
Kamer pleitte mr. T h vrijlating
te
Brussel avond, over-
koningin
de van
Juliana
Westerbork.
organiseert
De Tweede
Op
plechtigheid
uit
het
Op
N.A.C.
6
een
tocht naar W e s t e r b o r k .
ED HOORNIK SPRAK
Nederlanders
de
1970 onthult
gedenkteken
september
het M o n u m e n t te A u s c h w i t z - B i r k e n a u . 20 wonen
Wulfowicz
o.l.v.
geten raken.' O p 4 mei
zetsmensen
Orkest
A u s c h w i t z , Treblinka en S o b i b o r niet ver-
een
ver-
Max
ver-
Noord-
plicht rust te z o r g e n dat de m e n s e n
teerde.
ook
het
van
levenden w a a r d i g , o p wier s c h o u d e r s
talrijke
uiteraard
Griekse
n o e m d e het ' E e n g e d e n k w a a r d i g e
straffen, w a a r t e g e n het N . A . C . fel protes-
van
zong door
Philharmonisch
de d r e i g e n d e verjaring. Ditmaal h a d d e n de protesten
met koor
een i n d r u k w e k k e n d s c h o u w s p e l , d e
akties en v e r g a d e r i n g e n
enkele
Bastiaans
gevolgen
in
sterft
hij
de
sche
stort
en
Wederom
en
Lucas 5 jaar
J.
Cühne
begeleid
Onze
als R o
krijgt dr.
dr.
Bloemendal
Christina
over ' D e late psychische en
getuigen
ConcertMedewer-
A n t o n Krelage, het A p h o met violist T h e o
Henri A r e n d s .
Lien v a n d e H o e k
het
De 'Deutsche Soldatenzeitung' noemt ons
h e r d e n k i n g s n u m m e r v a n 1967 een artikel
toedoen van
de
'onmensen'!
Prof.
Door
in
g e b o u w w e r d g r o o t s opgezet.
het een deel v a n
gezondheid.
in
pensione-
ring v a n oorlogsslachtoffers.
gen v o o r t . O n z e m e n s e n getuigen, al kost hun
pleitte
van
de
Breda'. Er o n t s t o n d g r o o t tumult.
'Drie
Voogd
Kamer
voor
aanvaardt
pensionering
de
van
motieoorlogs-
slachtoffers. D e toenmalige staatssecretaris legt de motie naast zich neer. Wel
komen
o.a.
voor
er verbeteringen
de
in
het
in de
buitenland
wet,
levende
Nederlanders. Eind v a n het jaar 1971, de R . O . Bijstandswet.
Nog
geen
3 uit de
pensioen,
maar
wel een grote verbetering.
DE DRIE BLIJVEN IN BREDA Het jaar 1972 z o u er een w o r d e n met grote spanningen
en
opzienbarende
gebeurte-
nissen. O p de h e r d e n k i n g s a v o n d (30 januari in d e Bachzaal) krijgt iedere bezoeker een briefje w a a r o p hij of zij persoonlijk kan protesteren t e g e n de v o o r g e n o m e n de
Drie
in
Breda.
Reeds
vrijlating op
1
van
februari
brachten wij enkele h o n d e r d e n
handteke-
ningen
Daarmede
aan minister V a n A g t .
zetten wij de aktie tegen d e vrijlating ir,. Verzetsorganisaties
en
kampcomités
slo-
ten zich o p een historische v e r g a d e r i n g in de R A I aaneen, deze vergadering w e r d g e deeltelijk d o o r V A R A ' s A c h t e r het N i e u w s uitgezonden. D e g r o e p b e z o c h t gezamenlijk Kamerleden en gehele fracties in de T w e e d e Kamer e n v e r d e d i g d e n zijn s t a n d p u n t . O p 24 februari vond
er in de
vaste
Kamercommissie
Tweede
Kamer,
hoorzitting plaats. In emotionele dingen
vertelden
38
voor
v a n Justitie,
de een
bewoor-
vertegenwoordigers
v a n verzets- en kampcomités en een g r o o t aantal j o o d s e organisaties, over h u n ervaringen. D e Februaristaking-herdenking, een m a n i festatie waar wij elk jaar v o o r o p r o e p e n e n aan d e e l n e m e n , groeide uit tot een massa v a n 45.000 deelnemers. Dagelijks, s o m s meermalen per d a g , w a r e n er T V - p r o g r a m m a ' s over d e 'Drie'. D e pers
van in
'Houdt
Vervolg op pagina
11
ACCOUNTANTS-ADMINISTRATIEKANTOOR
J.
HAAN * Accountancy * Administraties * Belastingzaken Botenmakersstraat 78, Zaandam Tel. 0 7 5 - 1 6 8 5 5 1 Postbus 2 8 3
EXCLUSIEVE HERENMODE Ook voor u w aangiften inkomstenbelasting en vermogensbelasting.
L E I D S E S T R A A T 44 A M S T E R D A M
JUWELEN MET BRILLANT
PEPER JEWELS
RINGEN
P.V.B.A.
HORLOGES
DE E G M O N D E N S T R A A T 210 t e l e f o o n 36 36 97 AMSTERDAM
- BEGIN
cv. drukkerij heiermann+co. Elandsstraat 147, 169-173 Amsterdam Telefoon 0 2 0 - 2 2 72 67
BROCHES
P E L I K A A N S T R A A T 86 2000 A N T W E R P E N T E L E F O O N (031) 31 94 8 5 - 86 T E L E X 33786 P E P G E M .
CLEAVAGE
T O —
END
HANGERS ARMBANDEN
BR1LLIANCE
'T HONK Interieurverzorging Kunstnijverheid
BOEKDRUK OFFSET Alle illustratie, boek- en handelsdrukwerk Prima kwaliteit en service, snelle levering
FLOWER Alb. Cuypstraat
700
Middenweg 105-107-107a Telefoon (020) 35 12 22 Amsterdam (Oost)
RADIO VOS
57
Voor al uw bloemwerk AMSTERDAM(Z) tel. 020-720123
Radio en Elektrische Apparaten Elektrische en elektronische onderdelen. C E I N T U U R B A A N 137 - T E L . 7 3 6 1 5 4
FOTO- EN
FILMSTUDIO'S
HENK
bSms Utrechtsestraat
20, tel.
243210
Van Woustraat
242, tel.
720666
M e e r dan
A A N ONZE VRIENDEN
100%
service
BUITENLANDSE
D e uitgave van ons blad k o m t sneller in u w bezit. O m dit te realiseren is t o t luchtpost verzending o v e r g e g a a n . D a t dit extra kosten m e t zich m e e brengt hoeft g e e n b e t o o g . W i j verzoeken u d a a r o m in de t o e k o m s t een extra bijdrage t e willen o v e r m a k e n . N a m e n s het bestuur L.G.
Vervolg
van pagina
9
schreef over d e nazi-misdaden en de g e -
steeds
v o l g e n v o o r d e slachtoffers. Zaterdag
zijn d e p a r t e m e n t e n ons comité. Tal
26
een
goede
samenwerking
In deze tijd gaven
tussen van
al o n z e
medewerkers
h u n beste krachten e n h u n vrije tijd, ieder
februari z o n d de V A R A d e film 'Begrijpt u
verbeteringen in de W . U . V . k w a m e n er in
lid
nu w a a r o m ik huil' uit, die d e
die periode tot stand.
W i j g a v e n ontelbare malen interviews aan
psychische
werkte,
uiteraard
belangeloos
mede.
O p een w a r m e voorjaarsdag in mei heerste
pers, radio en T V , belegden v e r g a d e r i n g e n
gezin behandelt.
er een z o n n i g e s t e m m i n g in
en persconferenties,
27 jaar na de o o r l o g beleefde Nederland in
O p de 16de v a n die m a a n d w e r d
feite o p n i e u w bezetting en o o r l o g .
'45 d o o r koningin Juliana, in het bijzijn v a n
homoseksuelen
Prins
W.U.V.
problemen
Op
van
dinsdag
een
verzetsman
29 februari
zou
en
de
zijn
Tweede
Bernard,
ministers
Oegstgeest.
en
Centrum
autoriteiten
organiseerden
bij
het
verkrijgen
geopend.
Het m e d e d e l i n g e n b l a d w a s een
Eva Furth ( N . A . C . ) viel d e eer te beurt o m
communicatiemiddel,
parlementariërs v a n voorstander tot t e g e n -
n a m e n s verzet en j o o d s e slachtoffers
d o o r drs. Eva Tas.
stander v a n vrijlating g e w o r d e n .
d a n k r e d e te m o g e n
uitspreken.
'45
voor
Kamer
uitspraak
doen.
Onder
de
indruk
v a n d e grootste b e w e g i n g w a r e n er vele
In t e g e n w o o r d i g h e i d
van
honderden
be-
is
een
opvang
een
Centrum
lichamelijk
en
voor-
lichtingsavonden. W e hielpen zigeuners en
kundig
van
belangrijk gedirigeerd
Het verschijnt in een
oplage v a n 5.500, terwijl het herdenkingsblad zelfs in een
oplage v a n
maar
liefst
langstellenden in en o m het B i n n e n h o f e n
geestelijk zieke verzets- en oorlogsslacht-
25.000 verschijnt. W i j h a d d e n de steun en
v o o r miljoenen kijkers (de T V z o n d recht-
offers. Het w e r d
hulp v a n h o n d e r d e n !
streeks uit) k w a m o m 3 uur 's m o r g e n s de
ook spoedig te klein. M e n streeft ernaar
Doktoren,
s t e m m i n g . D e motie, o n d e r t e k e n d d o o r 6
om
journalisten,
Kamerleden
richten.
'geen
van
verschillende
collectieve
overweldigende
gratie'
fracties,
werd
meerderheid
met
een
door
de
Kamer a a n g e n o m e n .
CENTRAAL ORGAAN EN CENTRUM '45 18 verzetsorganisaties en de
Met
een begrip e n
nieuwe o p v a n g s m o g e l i j k h e d e n Centrum
'45 is het streven
voorzitter v a n
het C . O . V . V . S .
sloten
(C.O.V.V.S.). vervolgden
(W.U.V.)
k w a m tot stand en behelsde talrijke
ver-
beteringen. Baaren
(hoofdbe-
stuurder v a n d e N e d . V e r e n i g i n g v a n denking
gevangenen) van
1973 en
sprak
op
bewees
de
Exher-
daarmede
m e e n d e dank.
herdenkingen
daarvoor
onze
opluisterden.
hartelijke en
Bij
welge-
In 20 jaar zijn vele v r i e n d e n , b e r o e m d e en
geheugen
minder
ligt. W i j gingen gestaag
door,
verheugen
ons
over
de val v a n
het
bekende
medewerkers
ons
ont-
vallen. W i j blijven hen g e d e n k e n in d a n k bare herinnering.
fascisme in Griekenland en Portugal, over
W i j zijn o n s devies ' N o o i t meer A u s c h w i t z '
het einde v a n de V i e t n a m o o r l o g .
t r o u w gebleven. W i j d e d e n dit alles
M a a r ook verdriet en pijn over d e Allende
en
daarmee
ook
moord op
de
door
met
het
bestrijden
D e steeds bedreigde vrede in het M i d d e n -
met
Oosten
moeilijker vallen.
baarde
voortdurende
zorg.
Ons
het
klimmen
s t a n d p u n t is: Israël m o e t in vrede k u n n e n
Wij
leven. D e anti-zionistische resolutie v a n d e
spanningen
V.N.
is een g r o o t schandaal en
onrecht,
hebben
der
jaren
de v o l d o e n i n g
ons
dat
niet tevergeefs zijn
onze
In juli 1975 k w a m er een regeling tot stand de v r e e m d e , een zaak waar ook wij
k w a m er eindelijk i e m a n d met begrip v o o r
aan gewerkt h e b b e n .
onze problemen.
T w i n t i g jaar is een lange tijd!
vervolgden
in
hard
doordat
staatssecretaris
in
der
naam
koningin,
W. onze
Meijer, voorzitter
decoreerde v o o r zijn persoonlijk aandeel in het verzet, maar tevens o m het werk het
'Nederlands
Auschwitz
Comité'
van te
eren.
SPAANS TOURISME
Stekelige muren. Ruige korsten W a a r de m e n s e n dag een dag zich k w e t s e n , W o n d e en grafkuil, deze n a u w e holte.
' H e t g r o n d p l a n v a n z o ' n f o r t is a l s e e n s t e r . ' t K a n o n , d a t z i e t u w e l , is v e e l t e k l e i n voor ons m o d e r n begrip. B r i e f k a a r t e n a a n d e i n g a n g bij d i e o u d e v r o u w . U kijkt n a a r b o v e n : 't lijntoestel d a t o v e r v l i e g t is d a t v a n e l f u u r d e r t i g , d a t d e a a n v o e r o n d e r h o u d t
Hier verheimlijkt, bleef een levensvolle B o o m v a n m e n s e n h a r t e n ; in d i t v l e k k i g Schijnsel rode klavers. V e l e n dorren,
in-
geweest.
Centrale gevangenis
O n d e r m i j n d Castilië. T r a g e o n t z e t t i n g . K a t h e d r a a l , n a a r 't g r a f t e r n e e r g e d r o n g e n . M e t een huid van kankrig steen verborgen.
wat
Officieel erkend w e r d ons werk in april 1975
v a n het aloude antisemitisme. ex-landgenoten
van
onrecht.
Het schept de basis v o o r een nieuwe v o r m
onze
met
grote toewijding en overtuiging, wij g a a n fascisme en oorlog. A l zal dat misschien,
voor
nog
en
belangeloos
Dit is z o recent dat alles n o g vers in ieders
M e t staatssecretaris W . Meijer v a n C . R . M . en er is
geestelijken
werkten
naars uit b i n n e n - en buitenland, die o n z e
ven?
o n z e hechte s a m e n w e r k i n g .
Er k w a m
allen
mee. Niet in het minst de talrijke kunste-
deze
op
politieke
de
andere
zij
W a t w e over 1974 en 1975 m o e t e n schrij-
democratie in Chili.
O n z e vriend J o o p v a n
van
en
parlementsleden,
schrijvers,
stijlvolle
We
slachtoffers,
professoren,
verzetsmensen werkelijkheid g e w o r d e n .
O r g a a n V o o r m a l i g Verzet en Slachtoffers' uitkering
te
rabbijnen,
zich eenaan en z o o n t s t o n d ' H e t Centraal
wet
op
blijven v e c h t e n tegen herlevend fascisme.
v e r t e g e n w o o r d i g d d o o r het N . A . C .
De
daarmee
D e a a n v o e r , m a n , is m i j h e l a a s b e k e n d : van leugens, uniformen, sterren, dure heren. D i e o u d e v r o u w , die a a n d e i n g a n g zit e n ik, w i j w e t e n a l l e e n dit: w i j zijn te klein o m o n s h i e r t e g e n te v e r w e r e n .
V a l l e n b l o e d l o o s af, e n t o c h , h u n w o r t e l Breidt geleidlik m e t e e n glans v a n fosfor Uit elk graf e e n vlag, zich w i j d ontrollend. N o g in z o v e e l d u i s t r e s m a r t b e d o l v e n , is d e g l a n s v a n d e z e v l a g m i j n w o n d e r . Marcos Ana Vert.: Hendrik de Vries
J. A. Emmens, Een h o n d v a n Pavlov 1969 Van
Oorschot
Concentratiekamp H o n g e r , geile gesel, plettend steen wij k r a m p t e n , mergelden, v e r d w a a s d e n n o g niet g e s t o r v e n m u m m i e s , allen e v e n
oud
H e t lijden w a s te g r o o t v o o r m e d e l i j d e n l e v e n , in a l z i j n a r m z a l i g h e i d het uitgangspunt, de hoop, het doel D e ziel k l e m d e g e s c h r o m p e l d tussen het wijd geplooide vel en het verdunde bloed G e r e k t e tijd v e r s c h o o f d e h o o p in h a l f s l a a p d i e d e s l a a p v e r v i n g Wij zochten tevergeefs vervlogen stuifmeel d r o o m d e n v a n e e n t o e k o m s t vol gestapeld fruit k a u w d e n , s l i k t e n , s t i k t e n in o n s l e e d M a r g o t H. de
Hartog
Het is niet w a a r Ik w i l e r n o g z o g r a a g e e n s e v e n h e e n alleen m e t mijn g e d a c h t e n staan V e r g e t e n d w a t het mij h e e f t a a n g e d a a n w i l ik h e t l e e d n o g e e n s g e h e e l d o o r p r o e v e n o m n i e u w t e w e t e n h o e het mij b e r o e r d e S l e c h t s d a n z a l ik g e l o v e n i n het sterven van de w i n d e n zullen alle d o d e n e c h t g e s t o r v e n zijn N u z i j n zij s l e c h t s v e r d w e n e n en het verhaal der waarheid is n o g s t e e d s n i e t w a a r M a r g o t H. de
Hartog
Onderduiken
T o e n de k a m e r o p e n d e
In d e o m l i j s t i n g van het raam w a s e e n grijs v e l d er w a s g e e n b u i t e n
W i j h a d d e n het zo vaak gerepeteerd p e r s o o n s b e w i j z e n in d e h a n d valse identiteit geprojecteerd op het verbeeldend denkscherm van mogelijkheid en angst
Dwaalgestalten deelden onze te n a u w e kamer kreunden door onze verbruikte lucht doolden door ons doodsgevoelen
Maar toen de kamer opende als e e n d o o s m e t v e r e n d e k s e l en ze daar stonden m e t pistool gericht k o n ik s l e c h t s d e f u t i l i t e i t e r k e n n e n
Het glas zou scheuren w a n n e e r wij z o u d e n gillen
G e w e n d a a n slechts drie s t a p p e n — v a n de tafel naar het b e d — sijpelde b l o e d uit o n z e z a c h t e v o e t e n de hielen aan de k o u s e n klevend
H e t z o u in d u i z e n d d i a m a n t e n als b e v r i j d e n d e t r a n e n o v e r een onttoverd landschap Maar door angst l e e f d e n w i j 22
vallen L a n g z a a m liepen onze hersens leeg bij h e t k o r t e r w o r d e n v a n d e w e g
verlamd
D e w a a r h e i d v l a m d e pas hel o p d o o r het blikke dichtslaan v a n d e cel en d e b e k n e l d e m u f h e i d v a n het n i e u w verblijf
maanden
in s t o m h e i d e n v e r k a p t e
waanzin M a r g o t H. de
Hartog
M a r g o t H. de
Hartog
W a n n e e r jij 's m o r g e n s , z o o n v a n m i j , drie t u r v e n h o o g uit b e d g e d o k e n , je a r m e n n a a r mij u i t g e s t o k e n , mij s t r a l e n d t o e l a c h t , z o m a a r blij. . . D a n k i j k i k , a l s ik j o u z i e s t a a n de kinderen van Auschwitz aan.
V o o r anderhalf miljoen de d o o d , slechts honderdzestig bleven leven. Z i e ik d a t t r i e s t g e b e d g e s c h r e v e n , d a n w o r d t ik i n m i j n h a r t t o t j o o d . Ik h e b , m i j n z o o n , a l s ' k j o u o m a r m , e e n k i n d v a n A u s c h w i t z in m i j n a r m .
Eerste en laatste couplet van Les Enfants d ' A u s c h w i t z
(René-Lou/s
Lafforgue)
De kinderen van
Auschwitz
(vert. Ernst van
Altena)
In dankbaarheid o p g e d r a g e n aan allen die dit kinderleed h e b b e n v o o r k o m e n en aan hen die al het mogelijke g e d a a n
hebben
o m diegenen die concentratiekamp, onder duik
en verzet
overleefden,
weer
in
een
menselijk bestaan terug te leiden En alle anderen wil ik met dit werk o p het hart drukken
De kinderen van Auschwitz wandtapijt van C Laroo — Marinus
'Besef dat een systeem
schijnbaar
hoge
gebaseerd
op
mensheid,
leidt
idealen,
de
laagste
tot
instincten
sadistische
met en der
perversi-
teiten zoals aan de tweelingen van A u s c h witz in 1940-'45 is misdaan ' C
Moeder Niet langer een engel wel deftig — een dame G o d zegen de vergetelheid
appellerend
LAROO -
MARINUS
D e bevrijding K w a m m e t kleine s t a p p e n en droom aan gruzelementen de bevrijding m o e h e i d , nietslaap en werk gingen door
H a r e n niet grijzer dan de mijnen nu T o c h sluipt het gas nog stendig door mijn nachten en de duitsgelaarsde stap nog even hard en r
Keurige pakjes arriveerden het rode kruis dus t o c h suiker j a m en kaak M i j n n a a m n e t j e s in i n k t geen nummer meer
D e prijs In n a c h t m e r r i e n o g de kalkgeur van de het snoerbeeld van het knarsen van de
steeds dood de angst trein
Hongerpijn schroeit dicht allen d o o d w e e r levend muziek en paradepas
g
O o k één v o o r m i j n die niet langer
g m t. 'g Het leven steeds bewust gevoeld m a a r niet b e g r e p e n en angst de dood M a r g o t H. de
moeder
L a n g z a a m allebei g e g e t e n (te veel i n e e n s gevaarlijk na lang hongeren) Het k a m p nog steeds e n g e e n w e g uit
Hartog
M a r g o t H. de
Hartog
Het nijpend leed onhoudbaar, doet ontwaken in b e w u s t z i j n v a n d e w a a r h e i d D e a d e m blijkt e e n o n v e r d i e n d e prijs het leven een onbegrepen schuld nooit afgelost en leeg de h a n d e n
M a r g o t H. de
Hartog
HELEN ARUBINSTEIN NEDERLAND
KELTUM PLEET GOUD & ZILVER UURWERKEN OPTIEK
^TL^. >K
DRUKKERIJ NOORDSTER B.V.
D
E
Dir. H. V a n H e u v e l e n
Voor al uw
drukwerk
Handels
Drukker Sr Vaal MAASSTRAAT
115 - A M S T E R D A M
- TEL. 42 75 79
Kantoor Reklame Familie * S i n d s 1905
Atheneum Boekhandel een tuin in de wildernis
Amsterdam-O. Schollenbrugstraat 22 T e l e f o o n 020-35 52 01
cDeklantblijfit
"Kalief
bij Con&Verdonck
NIEUWSCENTRUM
C o n & V e r d o n c k heeft e e n uitstekende naam h o o g
Atheneum
boekhandel
te h o u d e n in d e P e r z i s c h e tapijtenwereld. Daarom, wat er o o k g e b e u r t , d e klant
S p u i 14-16, A m s t e r d a m , t e l e f o o n
020-233933/226248
blijft kalief. E n natuurlijk d o e n wij er alle m o e i t e v o o r o m u g o e d te a d v i s e r e n . H o e v e e l p e r z e n wilt u z i e n
9
T i e n , twintig, vijftig?^ Con & Verdonck D e g r o o t s t e b r u i d s - e n c o c k t a i l a f d e l i n g v i n d t u bij:
ziet u g r a a g komen.
Modehuis
De Vries B.V.
verder b r e n g e n wij v o o r u een ruime keus in j a p o n n e n , mantels, pakjes, broekpakken etc. A l s m e d e een uitgelezen bontcollectie.
Kalverstraat 3-5 - Tel. 66258-237634 (bij de Dam)
Amsterdam-Den
Haag-
Rotterdam- ArnhemEindhoven
Himmelfahrtransport MET DE D O O D OP DE TREEPLANK Pas
kort
onderweg,
kwamen
wij
vele
evacuees, v r o u w e n e n kinderen t e g e n . Zij kruisten
onze
spannen
hoognodige karren
richting.
spoedden
Angstig
zij
zich
o p sleden,
geladen,
en
voort.
kinderwagens
sleepten
zij
en
sneeuw,
als
inladen bleek
veel tijd
kegels b o v e n de schotten uit.
nam.
nachtelijk d o n k e r gereden z o u w o r d e n . D e
met afgetelde ploegen van h o n d e r d
zoldering
was
met
er
het
beslag
O o k d e dichte w a g o n s bleken vol te zijn
onze
messen
alleen
in
handen
Ik w e r d bij de telling v a n mijn makkers g e -
reiken.
op
scheiden. T o c h prees ik mij gelukkig, dat
v a n o n s er gaten in te b o r e n .
ik
het
te
probeerden
be-
enigen
Maar
het
b o v e n het h o o f d werken w a s niet lang vol
niet dat er medelijden bij ons te b e m e r k e n
dichte k w a m te staan. W i j maakten
aan-
te h o u d e n . V a n v e r m o e i d h e i d m o e s t e n wij
viel.
stalten in de beschutte donkerte te klim-
er
men.
resultaat nihil bleef.
'Laat die m o f f e n
bij
ons
ook
de
geloof
Met
dat
dat
in
ge-
man.
Later
zo
een
leefde
Ik
kou
voor
Eerder
oorlogsgeweld.
goederen
tegen
zich
m e d e . Een b e k e n d beeld v a n stakkers de vlucht v o o r
Lange uren verstreken, ik d a c h t
beschermd
Het en
met
h o o f d en h u n bovenlichaam staken zij, o n -
gedachte:
maar eens
voelen,
met
de
volgende
Deze w a g o n
mannen
bleek
echter
volgens
w a t het betekent, v a n have en g o e d
ver-
o n z e b e g r i p p e n z o vol, dat er geen
dreven
hun
meer bij k o n . W i j protesteerden d a n
eigen
te w o r d e n . ' tempo
en
Wel
doel
konden
zij
bepalen,
vluchten
mens ook
met luid g e m o p p e r .
het anders.
roepen
abrupt
nog
Opge-
werden
vaak m e t g e w e l d uit h u n huizen
zij
getrom-
m e l d , als ze geluk h a d d e n met b a g a g e tot een m a x i m u m buren,
van
15 kg. H o e
familieleden,
duizend heeft,
joodse
clowneske
onze
ruim
honderdgetroffen
en
vaak
pakken
de
het
Nederlanders
vrouwen
kinderen
gestoken,
van
in
dikke
gordijnstof vervaardigd, o m hen z o
goed
mogelijk t e g e n de Poolse kou te bescherm e n . O p w e g naar h u n laatste spel, een carnaval v a n d e d o o d , regelrecht de g a s kamers in. Hun
hees
déag. van
geroep
Wij hen
kinderen.
ten
afscheid
'Déég,
komen
terug.'
Praktisch
kwam
terug,
zeker
Nog
altijd
hoor
ik
geen
niet
hun
de
rauwe
8 PAARDEN OF 40 MENSEN
zochten
de
omdat
het
nationaliteiten
elkaar o p . W i j Hollanders k w a m e n aan een
oorlog van
de
joden).
n o g aan andere takken van sport.
c o m m a n d o v a n het transport v o e r d e .
W i j s t o n d e n tegen elkaar aangedrukt. W e l
De
belangstelling sprak duidelijk uit z ' n s t e m .
een verschil met vroeger t o e n er een veld
'Ik zal het p r o b e r e n ' , s c h r e e u w d e
en
v a n 110 meter tussen ons lag. Hij w a s zeer
rukte een lange lat v a n een der kratten, die
g e d e p r i m e e r d . Ik probeerde h e m w a t af te
n o g ingeladen moesten w o r d e n .
leiden
en
hielp
niets
De
plank
w a s slank
en
puntig
aan
kant. Daar greep hij h e m vast en de
hem
als
een
hij
hanteer-
reuzenslaghout.
hakte hij als een bomenveller
één
Woest
o p o n s in.
praatte w a t want
over
hij
die tijd.
steunde:
Het
'Dat
is
onmogelijk vol te h o u d e n . Hier k o m ik niet levend
uit'.
Zijn
voorspelling
kwam
uit,
w a n t hij w e r d een der eerste d o d e n .
wij
Het zal v o o r z o ver te bepalen laat in d e
gat
a v o n d zijn geweest toen de trein zich in
O p d e b u i t e n w a n d van de w a g o n s
stond
des te moeilijker w e r d het v o o r ons o p de
met
of
Om
d e slagen te ontwijken
ons
hals
over
kop
in
stortten
het
duistere
b e w e g i n g zette. H o e meer vaart hij kreeg,
achter de o p e n schuifdeur. krijt aangetekend: Het
bleek
8
paarden
dat er
minstens
40
m a n n e n in deze w a g o n g e s t o u w d w e r d e n .
opslagplaatsen
voor
Hij w a s een g o e d e doelverdediger en d e e d
Hun
in de
sportbeoefening
'Gaat het niet?' riep d e Scharführer die het
mensen.
kwam
ook
perk (tot het v e r b o d in het begin v a n
kreten, n o g altijd krimp ik er v a n in elkaar. bagage
Onwillekeurig
en
Een v a n hen kende ik uit mijn voetbaltijd-
O n z e mensen verging meer
stoppen
dozijntje minder of meer b e k e n d e n .
w a a r h e e n zij zelf wilden. en
mee
140
been te blijven. T e g e n elkaar leunen w a s uitgesloten, midden
te
hadden
benauwend.
Wij
het meeste te
in
het
verduren.
terecht, b e s t e m d v o o r de getroffen Duitse
Bijna 18 j o d e n v o o r één paard. Ik geloof
S t e u n p u n t e n w a r e n er niet en je zwiepte
gebieden.
niet dat o n z e
d o o r het s c h u d d e n heen en weer.
Slechts langzaam g i n g e n wij verder.
paard teveel in de w a g o n s geladen z o u d e n
p r o b e e r d e n wij te gaan zitten, maar
Een v r o u w
hebben.
sloegen de a n d e r e n over ons heen, o m d a t
bleef bij een onzer
bewakers
staan. O p g e w o n d e n vertelde ze h e m dicht
de
Russen
al g e n a d e r d
hoe
waren.
Ze
Ter
Duitse dierenvrienden
verontschuldiging
moet
een
ik wel
aan-
v o e r e n dat de m e n s e n v a n ons transport
n o e m d e een plaatsnaam, maar ik kon niet
n o o d g e d w o n g e n plaats moesten inruimen
v e r s t a a n welke. W e l zag ik o p een kruis-
voor
materiaal
p u n t een scheef gezakte wegwijzer.
door
het
Glei-
en
manschappen,
opdringen
der
welke
Sowjets,
blijk-
hun
benen
dan
onder
hen
Soms dan
vandaan
gedrukt w e r d e n .
PROMINENTEN
witz gaf hij aan. In een v a n de z . g . n e v e n -
baar hier t e r e c h t g e k o m e n w a r e n . In ieder
lagers w a s
geval m o e s t dit allemaal mee. V a n d a a r dat
Er g i n g e n zich groepjes v o r m e n . Z o
ook
er
een aantal min of meer p r o m i n e n t e n .
Dat
Daar
ik een
vandaan
half jaar
werd
diamantbewerkers Auschwitz
te
ik
'gehuisvest'.
met
nog
opgeroepen
komen
als
T e r u g in dit 'moederlager'
enige
om
naar
Facharbeiter. h e b ik het als
inschikkelijkheid
werd
verlangd,
de
achterste w a g o n w a s h o o g o p g e l a d e n met
w a r e n die d o o r relaties en v o o r a a n s t a a n d e
kuch. Erg b e m o e d i g e n d , d o c h wij moesten
functies
ervaren
andere opvallende h o e d a n i g h e d e n , in g u n -
dat dit b r o o d
niet v o o r
ons
be-
of
robuste
lichaamsbouw
specialist niet verder k u n n e n b r e n g e n d a n
s t e m d was.
klusjes
D e d e u r e n w e r d e n dichtgeschoven e n wij
k a m p e n . V a n deze v o o r r e c h t e n
bleven
zij
vaalt
doen, rijden
o.a. en
paardemest
wel
heel
naar
grove
de
stenen
sjouwen. We
naderden
een
station
dat
niet
meer
goederen-
vervoer.
Met
Hollandse
vrienden
sprak
mogelijk
bij
w a g o n te
enige
van
ik af:
elkaar
komen
mijn
'Laten
open
wachten.
blijven,
en ons
en
dichte
onkundig
van
het
buiten-
er
rookwolken
beerden
samen maar
konden
de
gebruik
en
zij
zijwand
had
de
wagon
2
luiken,
w a a r v a n slechts een open kon. M e t
deze
halve vierkante meter en een kleine o p e n
Zij h a d d e n zich voorin genesteld. v a n hen g i n g er zelfs bij liggen. Ik
tie g e n o e m d .
dieven v a n de ruimte v o o r ons
stond
blies o n s
te
dichte
Wij
pro-
dichte w a g o n
te
T o e n ik een weinig g e w e n d w a s
geraakt
aan de duisternis, probeerde ik een g o e d e plaats te bemachtigen.
Die w a s
er
een-
Enigen
g i n g e n zitten, strekten h u n b e n e n en een
een
gezamenlijk
zich
d a a r m e d e beter te v o e d e n en te kleden.
om
in
maakten
wisten
gleuf in het p l a f o n d heb ik de luchtcircula-
tegemoet.
in een
In
dankbaar
veel
wagons,
D e lokomotief
grauwe komen,
verder
wij zo
d o o r te b o k s e n . ' D e trein, een lange reeks van
stiger o m s t a n d i g h e d e n k o n d e n leven in de
gebeuren.
w a s d a n een klein perron v o o r
of
protesteerde
heftig
en
noemde
hen
allemaal.
Een kleine dikke n o g heel j o n g e Belg zette een grote m o n d o p . Hij z a g er zeer g o e d en d o o r v o e d
uit en
v o u d i g niet, o m d a t ik als toevoegsel al d e
v o e l d e zich kennelijk b e s c h e r m d
door
plaatsen
andere
was
hij
kinderen
die
die enige steun
konden
bieden
reeds o v e r - b e z e t v o n d .
prominenten.
wel een v a n
Misschien
die n o g
bijna
de
dit al meteen
ver-
Al
geten. D e o p e n w a g e n s , laadbakken
met
lucht zich flink gelden. Het leek er o p dat
troetelkind
het beetje dat b i n n e n s t r o o m d e
k a p o ' s seksueel misbruikt w e r d e n . Hij b e -
o p s t a a n d e kanten v a n ongeveer een halve meter
hoog
mannen
waren
al
volgeladen
die naast en tegen elkaar
g e p r o p t als lucifers in een volle d o o s .
met zaten Met
spoedig
deed
het
gebrek
aan
verse
tot v o c h t
gedistilleerd w e r d , w a n t het zweet parelde dik o p o n z e
gezichten
en
behalve als b o o d s c h a p p e n j o n g e n , vaak als
weerde
dat
van
een
hij wel
der meer
barakleiders van
en
dergelijke
verschillenden
k r e u n d e n en hijgden v a n zuurstofgebrek.
Vervolg o p p a g . 17
Voetklachten?
WIJ HELPEN
Ook levering van Papierwol en Dozen
U!
Cees Tak "VOETVERZORGING" D a m e s - , heren- en kinderspeciaalschoenen
Bilderdijkstraat 69 A m s t e r d a m Tel. 129465 - 124193
Vliegtuigstraat 8, Amsterdam Telefoon 155358 - 15 75 92
See
u
m o r r i s
bef ore you buy yourreal sheepskin coat.
Bekouw Mendes
Uitgebreide sortering dames- heren-en kinder suedenappa-en lamsvacht jassen.
makelaars in assurantiĂŤn
Wij willen u helpen nu en later, bij uw financiering en het treffen van de juiste voorzieningen voor de toekomst.
wettelijke aansprakelijkheid hypotheek, brand, inboedel, diefstal, ongeval, auto.
onze service houdt niet op na het sluiten van de polis.
Haarlem: Barteljorisstraat, Tel. ( 0 2 3 ) 3 1 2 6 5 5 Amsterdam: Leidsestraat, (bij Koningsplein), Tel. ( 0 2 0 ) 2 2 3 5 9 6
IMPEL-FIX
DENKT U WEL AAN ONZE
van 'I hofflaan 53 - tel. 92 4 8 7 3 amsterdam-oost
advies & installatie
ADVERTEERDERS?
bureau
zelfbouw centrale verwarming
iUodana i:.v. HANDSCHOENENGROOTHANDEL
1 Bekouw Mendes
SCHIPHOLWEG
1011
BOEGINGHELIEDE
Stadhouderskade 2 A m s t e r d a m 0 2 0 - 21 2 6 2 6
T E L . 02505-673
H e t is niet eenvoudig o m a n t w o o r d t e g e v e n o p d e vraag ' W a t is fascisme?'. H e t historische fascisme is e e n heel c o m p l e x v a n factoren. Fascisme is in ieder geval een gevaarlijke antidemocratische strom i n g , w a a r i n terreur b e w u s t verheerlijkt wordt. H e t fascisme gaat uit v a n e e n vulgair m e n s - e n w e r e l d b e e l d . In deze negatieve ideologie heerst onverbiddelijk het recht van d e sterkste. Bepaalde fascistische stromingen b e v a t t e n antisemitische elementen. H e t antisemitisme is overigens al heel o u d . D e j o d e n h a a t zal w e l o p g e w e k t zijn d o o r d a t joodse m i n d e r h e d e n hun identiteit w i l d e n b e w a r e n . H e t antisemitisme is versterkt m e t h e t o p k o m e n v a n h e t C h r i s t e n d o m d a t in h e t begin h e t J o d e n d o m als rivaal z a g . D e Christelijke kerk b e s c h o u w d e zich als het w a r e Israël. O p grond v a n e e n bepaalde uitleg v a n d e evangeliën kregen d e J o d e n d e schuld v a n de kruisiging v a n Jezus. D e Christelijke kerk ging e e n zeer slechte rol spelen bij J o d e n v e r v o l g i n g e n . Vooral tijdens d e kruistochten hebben d e J o d e n onder gruwelijke vervolgingen t e lijden g e h a d . D e afgrijselijke p o g r o m s in Rusland b.v. v a n 1 9 0 5 w e r d e n m e t hulp v a n d e kerk georganiseerd o m d e a a n d a c h t v a n politieke e n sociale problemen af t e leiden. M e t d e k o m s t v a n h e t nationaal-socialisme w e r d het antisemitisme verheven t o t e e n metafysische haat. D e nazi's zagen daarin
W A A K Z A A M ZIJN! het middel o m hun b e w e g i n g kracht t e verlenen. H e t Duitse nationaal-socialisme w a s d e misdadigste en radicaalste v o r m van fascisme. D e rassenwaan leidde t o t d e systematische vernietiging van zes miljoen J o d e n . A l s verslaggever h e b ik in 1965 e n 1966 het Sobibor-proces b i j g e w o o n d in het W e s t d u i t s e H a g e n . Daar stonden 12 S S - g a n g s t e r s terecht w e g e n s m o o r d o p 250.000 J o d e n in het Poolse vernietigingsk a m p Sobibor. Sobibor w a s e e n v a n d e totale en direkte vernietigingskampen w a a r 34.000 J o o d s Nederlanders, v e r m o o r d door h e t nazi-geboefte. Ook t o e n w e r d e n door d e oud-nazi's krankzinnige a r g u m e n t e n gehanteerd v a n : ' J e m o e t minstens nazi zijn g e w e e s t o m erover t e m o g e n oordelen.
Vergeten
is
schuld
H e t Nederlands A u s c h w i t z Comité m o e t blijven herdenken. T e r e c h t heeft d e filosoof Karl Jaspers gezegd: ' V e r g e t e n is schuld.' H e r d e n k e n is tevens w a a k z a a m zijn. D a a r o m m o e t het Auschwitz-comité, een onmisbaar comité van w a a k z a a m h e i d , voortbestaan. T e r e c h t heeft h e t comité d e resolutie v a n de V e r e n i g d e Naties inzake gelijkstelling van Zionisme e n racisme a f g e w e z e n . W a n t w a t als anti-zionisme w o r d t v o o r g e -
vervolg van p a g . 15 transporten had g e h o o r d , waarbij velen stierven v a n honger e n nog veel meer v a n d e dorst. M e t verheffing v a n s t e m riep hij: 'Ik zal er voor zorgen d a t ik deze t o c h t overleef.' T e n koste v a n alles z o u hij d e geleerde kamplessen o p v o l g e n , leder h e t zijne. Ik probeerde h e m er o p t e wijzen d a t w i j allen dezelfde slachtoffers w a r e n e n er o o k al enige jaren o p h a d d e n zitten, d a t w i j gelijke kansen m o e s t e n hebben. Hij lachte schamper. Hij wist d a t zijn collega's er n e t zo over d a c h t e n e n er later naar z o u d e n handelen. Zij stoorden zich a a n niemand anders buiten h u n kring. M e t slapen e n w a k e n wisselden ze elkaar af e n b e s c h e r m d e n h e t door h e n bezette gedeelte z o nodig m e t koppelriemen e n h u n beslagen laarzen. Een Tsjech, g o e d gekleed alsof hij gisteren uit h e t burgerbestaan g e k o m e n w a s , e e n b e s c h a a f d t y p e nochtans, had zich bij d e p r o m i n e n t e n g e v o e g d e n probeerde enigszins d e leiding in h a n d e n t e n e m e n . Enige autoriteit w a s h e m w e l t o e t e schrijven. Hij wilde d a t w i j v a n voor t o t achterin o n s in rijen v a n 6 opstelden. Zijn raad w e r d na enig gesputter e n g e w i r w a r o p g e v o l g d . Hij z o u t o t drie tellen en d a n m o e s t e n w i j tegelijk hurken. D e eerste poging w e r d e e n falikante mislukking. H e t ging niet gelijk e n w i j rolden door e n over elkaar heen. Er w e r d g e s c h r e e u w d e n gegild v a n je welste. W i j raakten bekneld e n krabbelden m o e i z a a m w e e r overeind. W e probeerden het o p nieuw. N u rij na rij. D e eerste rijen k w a m e n o p h u n zitvlak, maar n a m e n al zoveel plaats in d a t d e g e n e n die n o g s t o n d e n v a n d e been raakten e n over d e
zittende vielen. Gegil, protesten e n gekanker volgden natuurlijk. ' T o c h m o e t h e t lukken', riep d e Tsjech. ' W i j h e b b e n rust e n slaap hard nodig.' Laten w e onze jassen uittrekken e n er o p gaan zitten', stelde iemand voor. Verschillenden, waarbij o o k ik, trokken d e jassen uit. (Voor mij w e r d het m e t e e n e e n afscheid v o o r g o e d , w a n t ik z a g h e t voor mij z o kostbare kledingstuk niet meer terug.) W e probeerden het nog eens, maar o m d a t d e meesten hun jas aanhielden, mislukte o o k deze poging. Ik m o e t hierbij o p m e r k e n , d a t g e e n S S - e r of kapo m e t z w e e p of balk o n s hier o p o n z e g a t had gekregen. D e nacht k w a m en d e trein ging w e e r rijden. N i e u w e o n g e m a k k e n k w a m e n ons k w e l len. Bij velen zwollen d e b e n e n o p . D e randen van mijn t e nieuwe e n nu t e kleine vetleren schoenen knelden steeds erger. Ik kreeg er rode schrijnende vlekken v a n e n mijn t e n e n d e d e n g e m e e n pijn. In mijn liezen kreeg ik bulten die ook steeds meer zeer gingen d o e n . D e kleine Belg h a d e e n soort h a n g m a t van zijn deken g e m a a k t e n deinde b o v e n h e t geroezemoes in zijn schommelbed. Maar de volgende d a g moest hij zijn verheven plaats verlaten e n k w a m hij m e t hoogrode koortskleur naar beneden. D e nacht w a s voorbij. D e trein w e r d o p een verlaten rangeerterrein gezet. D e g e nen die bij h e t open luik stonden b e w e e r d e n d a t w i j z o goed als niets o p g e schoten w a r e n .
MEDEREIZIGSTERS V e r d e r w e g k w a m e e n andere trein t o t staan. H e t w a r e n meest open w a g o n s , e e n
steld is in feite antisemitisme e n d a t heeft geleid t o t het m o o r d d a d i g e racisme e n d e uitroeiing v a n zes miljoen J o d e n . 10 n o v e m b e r 1975, d e d a g w a a r o p d e V N m e t grote meerderheid, deze resolutie hebben aangekomen w a s een zwarte d a g in d e geschiedenis der volkeren. Natuurlijk zijn er in e n buiten Europa n o g vele fascistische e n antisemitische t e n d e n zen, die zich meestal niet o p e n e n bloot manifesteren. W a n n e e r ik echter lees d a t in Oostenrijk m e t zijn antisemitische traditie e n zijn vele oorlogsmisdadigers S i m o n W i e s e n t h a i voor e e n gangster w o r d t u i t g e m a a k t , d a n ervaar ik dat als een v o r m van misdadig fascisme. W i j m o e t e n o n s verzetten t e g e n elk politiek stelsel w a a r geen vrijheid v a n meningsuiting is. Perverse regiems, doordrenkt v a n g e w e l d e n v e r d a c h t m a k i n g , zonder behoorlijke rechtspraak, m o e t e n aan d e kaak gesteld w o r d e n . W e m o e t e n o p d e bres staan voor d e menselijke w a a r d i g h e i d , geen enkele discriminatie tolereren. D a a r o m is voorlichting een eerste vereiste, vooral v a n d e j e u g d . D a t is dankbaar w e r k . Z o h e b ik d e indruk dat d e Duitse jeugd geleerd heeft door informatie over het afschuwelijke jongste verleden. O n z e richtlijn is: w e e s w a a k z a a m ! Ds A . D. H . H u y s m a n N e d . Herv.predikant Purmer
v r o u w e n t r a n s p o r t , w a a r v a n d e reizigsters dicht t e g e n elkaar g e p r o p t zaten. D o o r d e t e grote afstand w a r e n d e a r m e m e d e slachtoffers niet t e herkennen. Langs d e treinen surveilleerden d e w a c h t posten. Gelukkig voor o n s verveelden zij zich e n w a r e n er enige v a n h e n t e b e w e g e n ons w a t s n e e u w t e g e v e n . W e lieten h e n o n z e hoofddeksels vullen. Een v a n o n z e Hollandse jongens toverde e e n etensblikje voor d e d a g . W i j w a r e n erg blij m e t dit stuk gerei. J a , onze M a x k w a m er zelfs bij d e p r o m i n e n t e n m e e in d e gratie. O n z e rantsoenen hadden w i j al m e t e e n in onze m a a g laten verdwijnen, daar w a s het 't veiligst g e b o r g e n . W e kregen maar m o n d j e s m a a t , ver o n v o l d o e n d e . W e w a r e n letterlijk uitgedroogd door gebrek e n koorts e n s n e e u w is niet bepaald dorstlessend. Daarbij lag ze t r o u w e n s al d a g e n , goorsmerig g e w o r d e n v a n kolengruis e n zand. Er w e r d e n gissingen g e m a a k t w a a r wij o n s b e v o n d e n . H e t bleven onopgeloste v r a g e n . N o g minder w a s het uit t e m a k e n w a a r d e reis o n s z o u heenleiden, a a n g e n o m e n d a t deze d o d e n t o c h t overlevingskansen b o o d . O m o n s t e ontlasten hesen w i j elkaar o p de rand v a n h e t luik o m er o p gezeten d e smeerlapperij z o veel mogelijk buiten t e h o u d e n . D a t gehijs vergde natuurlijk o o k w e e r veel mankracht. Een Hollandse semi-arts n a m h e t initiatief o m een klein hoekje als e e n a m b u l a n c e in te richten. H e t w e r d maar e e n heel klein plaatsje, w a a r g e w o n d e n e n vooral uitg e p u t t e ouderen even z o u d e n k u n n e n zitten. M e d i c a m e n t e n e n d e m e e s t primitieve verbandmiddelen ontbraken v o l vervolg o p pag. 19
Speciale koopjes oudste stoffenzaak AMSTERDAM
in de van
K A L V E R S T R A A T 146-150, hoek Spui A m s t e r d a m — T e l e f o o n 2 3 2 2 64
U koopt het beter en verser
bij
Galerie MIGNON SUPERMARKT
R e g u l i e r s b r e e s t r a a t 19 Nieuwendijk 175 AMSTERDAM
Dames, a l l e e n bij o n s k o o p t u h e t v o o r d e l i g s t V o o r al u w stoffen STOFFENHUIS Linnaeusstr. 34 Amsterdam T e l . 3 5 3 1 16
Een boeiend antwoord op een klassieke vraag: 'Wat leest u, heer?' (Polonius, vergelijk verder Shakespeare) Vrij Nederland bevat elke week véél woorden, rond 80.000 (handels- en personeelsadvertenties niet meegerekend). Veel woorden in VN. Niet elke lezer hoeft ze allemaal te lezen, maar ze zijn nodig. In deze tijd van steeds sterkere regionale kranten, van korte tv- en radiobulletins is Vrij Nederland het weekblad dat lange en langere stukken blijft brengen, omdat er ruimte moet zijn voor alle feiten en omstandigheden. Daarnaast ook korte
VRIJ
MARCUS
nieuwsverhalen, columns, rubrieken en interviews (van Bibeb bijvoorbeeld). E l k e week 80.000 w o o r d e n , dat is elke week een kloek boek. Maar voor ieder die wil en kan lezen geeft VN ook regelmatig informatie over boeken. Zeven keer per jaar verschijnt een (bewaar-)boekenbijlage op magazineformaat. Met besprekingen en signalementen van pas verschenen Nederlandse en buitenlandse literatuur. Voor alle lezers van Vrij Nederland.
Ver. Nachtveiligheidsdiensten B.V. Anno 1902
Hoofdkantoor:
Vossiusstraat 8
Amsterdam Tel. 020 - 7 1 2 7 1 1
Vestigingen:
R o t t e r d a m - Den B o s c h - Tilburg Nijmegen - E n s c h e d e Hengelo - Alkmaar
NEDERLAND
RAAMGRACHT 4 AMSTERDAM TEL. 020-62375
E X C L U S I E V E HERENKLEDING EN -MODE Kalverstraat, 1 4 1 4 4 5 ,
Amsterdam
P E N S I O N E R I N G BLIJFT
Attentie
O N S STREVEN T o e n mr. A . H . v a n N a m e n mij probeerde t e overtuigen d a t d e W U V voor o n s m e e r m o e t b e t e k e n e n d a n h e t o p n e m e n in d e Buitengewone Pensioenwet, argumenteerde hij dit o.a. als volgt: a) V o o r o n s , oorlogsslachtoffers, geldt g e e n m i n i m u m of m a x i m u m bij d e uitkering e n z . b) A l s je medisch als slachtoffer w o r d t b e s c h o u w d , g e l d e n d e wettelijke n o r m e n , die van.50% t o t 85% lopen (zie het t o e g e z o n d e n boekje). M a a r w a a r t o e leidt d e B u i t e n g e w o n e Pensioenwet? a) Zij die onder d e B u i t e n g e w o n e P e n s i o e n w e t vallen m o e t e n e e n m e d i s c h e keuring o n d e r g a a n die h e t percentage v a n hun uitkering bepaalt. b) Dit p e r c e n t a g e kan v a n 10 t o t 80 + 20% en zelfs v a n 100% plus 40% zijn. c) D e m e e s t e n vallen echter onder d e h o o g s t e percentages. D e a r g u m e n t a t i e v a n mr. V a n N a m e n is niet z o sterk als w e l lijkt. Daar k o m t n o g bij d a t d e m a x i m u m uitkering v a n d e W U V zeer verschilt v a n die volgens d e B . P . W . Er z o u e e n brochure nodig zijn o m die verschillen alle t e omschrijven. W a n n e e r w i j steeds o p n i e u w b e g i n n e n over d e pensionering, h o u d t d a t beslist niet in d a t w i j geen w a a r d e r i n g k u n n e n o p b r e n g e n voor d e W U V . Integendeel, w i j zijn er sterk o p v o o r u i t g e g a a n . V o o r o n s zit h e t in d e w a a r d e r i n g of h e t o n t b r e k e n d a a r v a n , in h e t onbegrip o o k na d e oorlog voor h e t handjevol m e n s e n d a t is t e r u g gekomen. D e regering v a n voor '40 heeft g e e n enkele maatregel g e t r o f f e n , zoals voorlichting b.v., o m onze joodse bevolkingsgroep voor o n d e r g a n g t e b e h o e d e n , h o e w e l d e bloedsporen v a n het nazisme t o t in onze straten merkbaar w a r e n . D e nazi's b e s c h o u w d e n ons als volksvijand nr. 1, o n g e a c h t of e e n aantal v a n onze m e n s e n a a n het verzet d e e l n a m . In zijn
Harmonisatie-rapport erkent mr.
V a n N a m e n o n s d a n o o k als bedreigde g r o e p , anders d a n verzetsmensen, militairen e n z e e v a r e n d e n . Eerder g e n o e m d rapport heeft t o t t h e m a het coördineren v a n d e talloze pensioenwetjes. D e z e w o r d e n onder één n o e m e r g e b r a c h t e n d a n gesplitst in d e t w e e zojuist a a n g e g e v e n h o o f d g r o e p e n . D i t k o m t neer o p s a m e n t r e k k e n v a n h e t a m b t e n a r e n - k o r p s , w a t naast snellere afw e r k i n g e e n vermindering v a n d e totale bezetting oplevert. Dit past mooi in h e t straatje v a n inkorting v a n overheidsuitg a v e n . Natuurlijk is over het rapport n o g niet alles gezegd: het staat n o g o p e n voor kritiek, z o w e l v a n regering e n p a r l e m e n t als v a n d e belangenorganisaties. V o o r o n z e vrouwelijke o u d - g e v a n g e n e n , ook die uit d e e x p e r i m e n t e n b l o k k e n e n die g e h u w d zijn, stelt h e t rapport e e n m a x i m u m v o o r v a n 20% invaliditeitstoeslag, hetzelfde w a t o o k voor d e a n d e r e slachtoffers geldt.
W i j h e b b e n nooit gestreefd naar e e n uitzonderlijke behandeling, o o k niet naar d e zg. v o o r d e l e n die d e W U V - s l a c h t o f f e r s b o v e n die v a n d e B P W z o u d e n stellen, althans volgens mr. V a n N a m e n . W i j v r a g e n o m e e n eerlijke e n objectieve beoordeling, uitgaande v a n d e w i j z e w a a r op w i j in d e oorlog door d e nazi's zijn b e handeld. G e e n overdreven s y m p a t h i e die alleen m a a r leidt t o t onjuiste gevolgtrekkingen, als u begrijpt w a t ik bedoel.
D R E I G T ER G E V A A R ? Ons bereiken regelmatig berichten d a t d e toelage voor huishoudelijke hulp v a n t w e e halve d a g e n t o t een halve d a g of g e e n z o u w o r d e n teruggebracht. D a t extra-vakantie plotseling niet meer w o r d t beschikbaar gesteld. D a t diverse aanvragen w o r d e n afg e w e z e n . Daarnaast d e klachten d a t extra voorzieningen z o lang op zich laten wachten. W o r d t d e kraan misschien al e e n tikkeltje dichtgedraaid? W i j zullen u niet v e r m o e i e n m e t getallen. D e aanmeldingen voor d e slachtoffers v a n d e J a p p e n k a m p e n h e b ben e e n grote o m v a n g a a n g e n o m e n . D e Nederlanders in het buitenland eisen veel w e r k , maar o o k h e t aantal a a n v r a g e n v a n de ex-Nederlanders w a r e n in n o v e m b e r al tot 4100 g e s t e g e n , w a a r v a n ongeveer 2400 uit Indonesië. Sinds juli 1968 zijn er grote v e r a n d e r i n g e n g e k o m e n , z o w e l in d e wettelijke bepalingen als door d e e n o r m e uitbreiding v a n personeel e n d e personeelsbezetting. W i j herinneren ons d e protestacties, vooral bij J . M . W . V e l e v a n deze m a a t s c h a p p e lijk werksters hebben plaats g e m a a k t v o o r a n d e r e n . O n s m e d e l e v e n geldt in het bijzonder h e n die zich zozeer v e r a n t w o o r d e lijk voelden e n z o dikwijls onder d e last v a n h u n taak ziek zijn g e w o r d e n , helaas maar al t e velen. O o k zijn d e mutaties bij d e diverse diensten v a n invloed o p de uitvoering v a n de w e t e n o p d e beoordeling v a n z a k e n . A r t s e n zijn gewisseld, part-timers erbij g e k o m e n . D e centrale v a n d e Stichting '40-'45 t e A m s t e r d a m telt ±200 m a n . Bij de artsen o p het Nassauplein w e r k t e e n tiental m e n s e n . Per 1 januari w e r d mr. Loonstijn secretaris van d e W U V . V e l e n die zich v a n het eerste uur af m e t hart e n ziel a a n h e t w e r k w i j d d e n zijn ziek of v e r d w e n e n . H e t apparaat v a n d e W U V is volledig bezet; t o c h blijft d e w a c h t t i j d lang e n w o r d e n d e beoordelingen anders. W i j m o e t e n er scherp o p letten d a t zich hier e e n a p p a r a a t ontwikkelt e n d e m o g e lijkheid bestaat d a t onze m e n s e n e e n n u m m e r w o r d e n , o o k al is er e e n psycholoog a a n het w e r k . In h e t begin h e b b e n w i j het al o p g e w o r p e n : e e n menselijke begeleiding die leeft en m e e l e e f t m e t onze p r o b l e m e n . M e n s e n over m e n s e n naast m e n s e n . JOS SLAGTER
O p 10 februari a.s. w o r d t h e t t e l e f o o n n u m m e r v a n het secretariaat (020) 905310. T o t d a n is m e v r o u w Furth bereikbaar onder n u m m e r 020 - 358842. D i e m e r k a d e 43, D i e m e n .
Oproep aan de buitenlandse vrienden U hebt g e m e r k t d a t ons blad per luchtpost verzonden wordt. Daarmede wordt aan de w e n s v a n velen t e g e m o e t g e k o m e n . Regelmatig o n t v a n g e n w i j bijdragen uit h e t buitenland e n voornamelijk v a n over z e e . W i j d o e n e e n beroep o p diegenen die d a t t o t hiertoe v e r z u i m d e n , gezien d e e n o r m e p o r t o k o s t e n , alsnog e e n bijdrage t e z e n d e n . Bij v o o r b a a t onze dank.
Vervolg v a n p a g . 17 k o m e n natuurlijk. Hoogstens s t o n d e n w i j e e n heel klein beetje s n e e u w af, o m zijn patiënten t e laven. H e t is die hulppost als e e n eendagsvlinder v e r g a a n , w a n t zijn inrichting eiste t e veel plaats o p e n d e dokter moest o o k a a n zich zelf g a a n d e n k e n . H e t klinkt p a r a d o x a a l , maar k a m p n o r m e n w a r e n moeilijk t e definiëren. Ik b e n er zeker v a n d a t d e brave m a n het transport niet doorstaan heeft. Niet m e e r bij m a c h t e zich s t a a n d e t e h o u d e n , z a k t e n enige m a n n e n onderuit. W i j probeerden hen weer op d e been te helpen e n s c h r e e u w d e n o m ze w a k k e r t e h o u d e n . O n z e hulp v e r m o c h t echter w e i n i g uit t e richten. Even w e e r overeind g e h o l p e n , tolden zij w e e r naar d e b o d e m , d r o n k e n v a n slaap e n uitputting. W i j p r o beerden het enige malen o p n i e u w , m a a r eigen z w a k t e , het w a s beestachtig z w a a r w e r k , e n d e machteloosheid d e r slachtoffers w a r e n oorzaak d a t w i j steeds verloren v a n d e d o o d . D e rampzaligen raakten onder d e voet, w a n t steeds w a s sr die sterke b e w e g i n g in d e kolkende k l u w e n m a n n e n , die aldoor o m e e n gunstiger plaats v o c h t e n . Zij die t e g e n d e w a n d e n geplakt s t o n d e n , lieten h u n plaats niet los e n m o e s t e n o p hun beurt als duivels k n o k k e n o m ze t e behouden. S o m s k w a m e n d e stakkers w e e r bij kennis, maar e e n m a a l gevallen w a r e n zij niet m e e r in staat zich o p t e richten. Zij j a m m e r d e n , huilden e n gilden t o t zij t e n slotte d e geest gaven. Een lange kerel w e r d krankzinnig. M e t w o e s t e kreten b o v e n alle laweit uit s t o r m d e hij als e e n w o e s t e stier o p o n s in. Even veroverde hij zich e e n w e i n i g ruimte, want wij wrongen w e g van h e m , o m s c h o p p e n e n slaan t e o n t g a a n . Later z o u blijken d a t hij n o g m e t e e n m e s g e s t o k e n had. D e trein k w a m w e e r t o t staan. D e achtste dag w a s aangebroken. J A C Q U E S I. F U R T H
werd in 1937 in Polen geboren. Hij beleefde als kind de nachtmerrie van getto en concentratiekamp. Ju rek Becker
In JAKOB DE LEUGENAAR beschrijft deze nu Oostduitse schrijver het dagelijks leven in een getto in een klein Pools stadje. En iedere keer weer roept hij bij de lezer een glimlach op, een vertedering over de humor, de levenswijze berusting van de Oosteuropese jood. Een glimlach die aan het einde van het boek op onze lippen besterft, om het einde van het verhaal dat wij allen kennen.
'Zelden heb ik op zo'n geraffineerd eenvoudige, maar juist daarom zo razendknappe manier het eeuwenoude joodse drama zien verbeelden als in deze 270pagina 's.' Ton Crijnen, De TIJD Gebonden f22,90 Paperback f 17,90
'INDISCHE' A A N V R A G E N V a n d e ruim 13.000 n i e u w e a a n v r a g e n , die in het kader v a n d e W e t Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1 9 4 0 - 1 9 4 5 ( W U V ) vanuit Nederland bij d e Uitkeringsraad in 1975 zijn b i n n e n g e k o m e n , w e r d circa 8 0 % ingediend door hen, die tijdens d e t w e e d e wereldoorlog in het voormalige Nederlands Indië door d e J a p a n s e bezetter w e r d e n vervolgd. Dit bracht ons ertoe eens nadere informaties in t e w i n n e n bij de heer W . C. Lemaire, die t o t medio 1974 secretaris is g e w e e s t v a n d e Uitkeringsraad e n thans directeur is van d e Stichting Pelita. H e t is immers voornamelijk deze stichting, die hier t e lande d e aanvragen v a n 'Indische' vervolgden begeleidt. V o o r d e heer Lemaire is h e t moeilijk aan t e g e v e n w a t precies d e oorzaak is, d a t g e d u r e n d e h e t laatste anderhalf jaar het aantal 'Indische' aanvragen zo e n o r m is t o e g e n o m e n . V a s t staat d a t bij e e n groot deel v a n d e vervolgden in het voormalige Nederlands Indië ziekten e n gebreken als gevolg v a n d e vervolging zich eerst o p latere leeftijd — tussen d e 5 0 e n 6 0 jaar — o p e n b a r e n d a n w e l zodanig verergeren, d a t e e n beroep o p d e W U V noodzakelijk gaat w o r d e n . * ) Daarnaast blijkt duidelijk dat d e voor vervolgings-slachtoffers b e staande wettelijke regelen, die in 1968 in d e Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtoffers H o o f d s t u k III ( R . O . III) voor het eerst g e stalte kregen e n thans in d e W U V m a n i fester zijn g e w o r d e n , pas na h e t inwerkingtreden v a n laatstgenoemde w e t o o k in 'Indische' vervolgingskringen algemene bekendheid kregen. H o e h e t echter o o k zij, d e duizenden a a n vragen van 'Indische' vervolgden liggen er thans e n d e Stichting Pelita stelt alles in
Voordeel in bejaardencentra V o o r d e bejaarden die e e n w a t hogere grondslag voor h u n W U V h e b b e n e n in een bejaardencentrum w o n e n of willen k o m e n : opgelet!. W a n n e e r in het over hen o p g e m a a k t e rapport staat d a t zij o p medische gronden m o e t e n w o r d e n of zijn o p g e n o m e n e n er verband ligt m e t d e oorlog (en dat geldt eigenlijk voor allemaal) vallen zij onder art. 2 0 v a n d e W U V e n is ook art. 14 van toepassing. Is m e n o p medisch advies in e e n bejaard e n c e n t r u m , d a n kan m e n o p grond v a n art. 2 0 d e verpleegkosten vergoed krijgen. W o r d t d e aanvraag v a n art. 2 0 , de verpleegkosten dus, t o e g e w e z e n , d a n treedt a u t o m a t i s c h o o k art. 14 in w e r k i n g e n krijgt een alleenstaande 1 2 % (en een echtpaar 2 0 % ) v a n het uitkeringsbedrag voor eigen gebruik t o e g e w e z e n . Bij e e n lage grondslag levert d a t geen voordeel o p . H e t verblijf in het bejaardenc e n t r u m w o r d t d a n betaald door d e bijstand. M e d i s c h e kosten e n ziekenfonds w o r d e n d a n o o k vergoed plus eventuele taxikosten voor het o n d e r h o u d e n v a n sociale c o n t a c t e n e n van het vervoer naar
het w e r k o m deze aanvragen z o snel e n a d e q u a a t mogelijk t e begeleiden. W a t d a t betreft is d e heer Lemaire bijzonder tevreden. ' T o e n ik hier in september 1974 als directeur a a n t r a d , w a s Pelita m e t betrekking t o t d e uitvoering v a n d e W U V n o g een betrekkelijk kleine organisatie, a f g e s t e m d o p d e behandeling van enkele h o n derden aanvragen per m a a n d . W i j h a d d e n daarvoor e e n buitendienst v a n e e n kleine 20 m e d e w e r k e r s en medewerksters, d e m e e s t e n daarvan afkomstig uit d e periode t o e n a d e q u a t e wettelijke regelingen n o g ontbraken en onze Stichting d e 'Indische' slachtoffers financieel steunde uit eigen middelen. Daarvoor w a s in 1947 door d e t o e n m a l i g e Nederlands-Indische regering een eenmalig bedrag v a n ruim f 7 miljoen beschikbaar gesteld e n d a a r m e e hielp Pelita in d e daarop volgende jaren d e slachtoffers van d e oorlog m e t J a p a n . T o e n in 1968 d e R.O. III k w a m , w a s er v a n dat bedrag na twintig jaar hulp (en inflatie) uiteraard niet z o veel meer over. M e n heeft zich t o e n o p verzoek v a n C R M gaarne beschikbaar gesteld o m d e a a n v r a g e n voor e e n wettelijke uitkering t e gaan begeleiden, hetgeen, zoals reeds is o p g e m e r k t , zich t o t medio 1974 beperkte tot enkele honderden aanvragen per maand. T h a n s , eind 1975, zijn het er ruim duizend per m a a n d , d e aanvullende aanvragen m e e g e r e k e n d , hetgeen betekende d a t w i j onze buitendienst e n o r m hebben m o e t e n uitbreiden. W e beschikken thans over 6 0 m e d e w e r kers e n medewerksters in de buitendienst, voor het merendeel part-timers, m e n s e n dus, die naast deze W U V - w e r k z a a m h e d e n
ziekenhuis e n dokter. Heeft m e n alleen A O W , d a n krijgt m e n toeslag uit d e bijstand t o t het inkomen t o t het g e w o n e bedrag is aangevuld. V o o r A O W - t r e k k e r s in e e n bejaardencentrum blijft 2 0 % v a n d e A O W vrij ter beschikking. N.A.C.
WIEN, WIEN H e t kleine Oostenrijk leverde na d e Anschluss bij h e t Grootduitse Reich e e n zeer groot deel v a n de nazi-misdadigers. W i j b e h o e v e n maar t e herinneren a a n Seyss-lnquardt, Rauter e n andere oppernazi's in Nederland. En die door d e bank niet d e strop of d e kogel kregen. I n t e g e n deel. Nergens zijn er z o weinig gestraft, zovelen, als zij ooit e e n rechter z a g e n , vrijgesproken. Alle bewijsmateriaal t e g e n t w e e b o u w e r s v a n crematie-ovens in A u s c h w i t z lag o p tafel, maar e e n W e e n s e jury sprak hen vrij. Onlangs is G o g l , e e n veelvuldig moordenaar v a n M a u t h a u s e n , door e e n jury vrijgesproken. H e t laatste geval deed W i e s e n t h a l b e sluiten niet meer t e proberen in Oostenrijk
nog andere werk-verplichtingen hebben. Ik denk hier aan d e vele sociale werksters in o n z e 'familie', die gezinnen h e b b e n e n dus maar e e n beperkte tijd a a n het b e geleiden v a n d e aanvragen k u n n e n b e steden. D e inzet is echter geweldig m e t als gevolg dat w i j m o m e n t e e l maandelijks e e n kleine duizend aanvragers per m a a n d persoonlijk k u n n e n b e z o e k e n e n derhalve e e n dito aantal sociale rapporten aan d e Uitkeringsraad ter verdere beoordeling e n beslissing k u n n e n voorleggen. O n d e r d e 'Indische' vervolgden bevinden zich merendeels Europeanen e n IndoEuropeanen, maar o o k d e destijds naar Nederland g e k o m e n inheemsen, zoals bijvoorbeeld e n i g e d u i z e n d e n A m b o n e zen. Tijdens d e J a p a n s e bezetting w e r d vrijheidsberoving voor e e n groot deel onderg a a n door opsluiting in internerings- c . q . w e r k k a m p e n , maar o o k door opsluiting in gevangenissen en in d e kazernes v a n d e K e m p e t a i , d e w r e d e J a p a n s e politie. Vooral in laatstgenoemde verblijfplaatsen is lichamelijk e n geestelijk vaak e x t r e e m geleden. Hoeveel aanvragen er n o g v a n 'Indische' vervolgden t e ven/vachten zijn, is moeilijk t e voorspellen. Alle t o t nu t o e opgestelde prognoses — o o k t e n aanzien van d e slachtoffers v a n d e Duitse bezetting — zijn t e laag gebleken. Onpeilbaar is h e t leed, d a t d e b e z e t t e n d e machten gedurende de tweede wereldoorlog d e door hen vervolgden h e b b e n a a n g e d a a n , vandaar d a t d e o p v a n g v a n dat leed in materiële zin n o g vele jaren h e t w e r k v a n d e Uitkeringsraad e n d e b e g e leide stichtingen zal bepalen'. *) V a n d e grote s t r o o m v a n a a n v r a g e n k o m t d a n o o k ruim 7 0 % uit die leeftijdsgroep.
nazi-misdadigers o p het spoor t e k o m e n : dit is letterlijk boter aan d e galg g e s m e e r d . Zoals b e k e n d leven h o g e S S - e r s o n g e stoord e n o n g e z o c h t in e n o m h e t W i e n e r w a l d : ze zitten er nooit in e e n c e l , w e l in h e t parlement. D e Vrijheidspartij in de B o n d s d a g w o r d t aangevoerd door d e o u d - S S - e r Peter die n o g in 1944 e e n c o m p a g n i e v a n d e beruchte tankdivisie Das Reich aanvoerde. D e regeringsleider Kreisky dekte zijn medestander e n keerde zich dreigend t e g e n W i e s e n t h a l . D e z e verplaatst nu letterlijk en figuurlijk zijn werkterrein. Hij gaat n u t o t A m e r i k a a n genaturaliseerde Baltische, Hongaarse, R o e m e e n s e e n Tsjechoslowaakse oorlogsmisdadigers 'hinderlijk v o l g e n ' . H e r m i n e Ryan-Braunsteiner, e e n v a n d e vijf v r o u w e n o p d e v e r d a c h t e n b a n k der M a j danek-beulen is indertijd o p W i e s e n t h a l s aanwijzing in d e V S geïdentificeerd (zij w a s m e t een A m e r i k a a n g e t r o u w d ) . Daarop is zij v a n haar A m e r i k a a n s staatsburgerschap ontdaan e n a a n W e s t - D u i t s land uitgeleverd. Ongetwijfeld v e r w a c h t e n d e m e n s e n die W i e s e n t h a l e n zijn bureau d e financiële middelen verschaffen d a t niet alleen overzee, maar ook in h u n H e i m a t z o w e l a a n D o n a u als Rijn de m a s s a m o o r d e n a a r s w o r d e n opgespoord. H e t publiek m o e t hun n a m e n e n w a n d a d e n k e n n e n .
In samenwerking met _AL. gaan wij zeker 3x per maand ISRAËL AIRLINES
\$ML
naar
Als u plannen hebt in die richting,kies dan o o k voor é é n van onze vrije groepsreizen. U kunt ons bellen of de bon invullen DAGELIJKS INDIVIDUELE
ITE-REIZEN
U kunt zelf uw reisdata bepalen met een minimum verblijf van één week en maxi-
maal één kalendermaand, terwijl u één-
maal mag onderbreken in Europa op de heenreis en éénmaal op de terugreis.
*
Transferkosten per privé auto of sherut op aanvraag. $ Vele mogelijkheden voor één- of meerdaagse tours door Israël. STUDENTEN- EN SCHOLIERENRETOURS (vraag onze speciale tarieven)
( KAN ONGEFRANKEERD IN OPEN ENVELOPPE WORDEN TOEGEZONDEN )
1< t f
*«•
&
if
Folders en inlichtingen bij:
NET WORLD TOURIST Rokin 9-15 Amsterdam
ORGANIZATION
Telefoon 020-243350*
Wij verzorgen al uw reizen over de gehele wereld.
SCHAAP
JUWELIER
B.V.
DIRECTIE: M SCHAAP & WM. C HOGERVORST Beëdigde makelaars en taxateurs
alleen en uitsluitend gevestigd in Den Haag Noordeinde 86 naast Koninklijk Paleis Telefoon 070-185044
Antieke ISSER OPERATIE HAREL EICHMANN
en
Moderne sieraden
BQEKENÜltGEVERtJ KUSiSG Isser Ha rel
OPERATIE EICHMANN
De AGO is een groot verzekeringsconcern. Met onbeperkte verzekeringsmogelijkheden. Tegen goede voorwaarden en gunstige premies. met te hoog. Niet te laag. Maar aangepast aan de speciale situatie van uw cliënt. Informeer eens.
Niet t e n onrechte besteedden televisie e n pers ruime a a n d a c h t aan deze uitgave. D e opsporing, arrestatie e n ontvoering v a n A d o l f Eichmann w o r d e n door Harel — — h o o f d v a n d e Israëlische inlichtingendienst — o p onnavolgbare wijze verteld. Informatie uit d e eerste h a n d , w a n t Harel leidde zelf d e 'operatie'. G e e n s p a n n e n d verhaal, maar a d e m b e n e m e n d e werkelijkheid. Formaat: 1 3 x 2 0 , 5 c m , 3 plattegronden. F O R M A A T : 13X20,5 C M , 3 P L A T T E G R O N D E N , 18 F O T O ' S , 3 0 8 B L Z . F o r m a a t : 13 x 2 0 , 5 c m , 3 p l a t t e g r o n d e n , 18 f o t o ' s , 3 0 8 b l z . Bestelbon O n d e r g e t e k e n d e bestelt: EXEMPLAREN V A N OPERATIE E I C H M A N N a f23,75 Naam: Adres: Plaats: Datum: Handtekening: B o n insturen a a n :
verzekeringen
BOEKENUITGEVERIJ KEESING BV POSTBUS 5 0 0 7 - A M S T E R D A M T E L . 020-723121 T e v e n s verkrijgbaar bij d e e r k e n d e boekhandel