Auschwitz Bulletin, 1977, nr. 03/04/05 Maart April Mei

nederlands auschwitz comité

2 1 e jaargang n r . 3 - 4 - 5 , m e i 1 9 7 7

Secr.: E. Furth, Diemerkade 43/ Diemen, tel. 020-905310 Bankrek.: AMRO Bank, bijk. Van Baerlestr., Amsterdam-Z. Gemeente Giro N 5500 N.A.C. Postgiro nr. 293087 Redaktie: E. Tas, Amsteldijk 23, Amsterdam-Z, tel. 795716 Administratie: telefoon 020—18 41 59

ONMISBARE MEIDAGEN Er was eens een nationale snipperdag.

W e e t u het nog? D e regering vond het toen, het was in 1 9 5 4 , niet nodig de bevrijding te h e r d e n k e n . Hele bevolkingsgroepen, uitgevers, scholen, kwamen in het geweer. D e 5de m e i b l e e f leven en h e t Centraal Orgaan van Verzets- en Vervolgingsslachtoffers h e e f t nog onlangs een waardige en nationale viering in zijn vaandel geschreven. D e Landelijke K o n t a k t groep Verzetsgepensioneerden g a f een affiche en nevenstaande sticker u i t : bij duizenden zijn ze verspreid.

D e snipperaars zijn er nog. Maar zij zingen enige toontjes lager, gezien o f geroken de stinkende brokken onverwerkt verleden die geregeld op ons n e e r k o m e n . W i e d e n k t hier niet aan de z a a k - M e n t e n , die eigenlijk nu pas b e g i n t , maar die al m e e r dan één geschiedenis h e e f t . N i e t eens op het eerste proces, m e e r dan een kwart eeuw geleden en het bezwarende materiaal dat t o e n p r o m p t is weg-

HERDENKT L.DE4 MEI E

VIERT 1 DE 5FMEI

g e m o f f e l d in justitieladen, doelen wij. W a t er toen g e b e u r d e , wie de kunstkenner waar protegeerden en hoe dat maar kon, het zal m o e t e n blijken uit de thans eindelijk lopende onderzoeken.

N e e n , wij verwijzen alleen naar de t r a m m e l a n t o m welke eerste o f tweede verdediger het voor de heer van Sopot en Blaricum o p zal n e m e n , over het kort geding tegen een journalistauteur en diens uitgevers, uiteraard ook al in hoger beroep en tweemaal verloren, maar toch.

Natuurlijk is dat allemaal bijwerk n u we constateren h o e f o u t e n en schuldige nalatigheid in het geval-Menten een rol spelen in de onlangs uitgebroken kabinetscrisis. Als o m de m e n s e n die ons nooit willen geloven wakker te schudden. D e nazimisdaad kan nog steeds niet op de boekenplank worden geschoven en daar gelaten. W a t heeft zich ook al niet na de beide K a m e r d e b a t t e n in deze voorgedaan: b o e k d e l e n vol scheldwoorden van de tenslotte gepakte b e klaagde, gesecondeerd door zijn echtgenote die, h o e treft hij het zo, g e e n getuige kan zijn en na de i n z a m e l i n g van materiaal in de Sowjet-Unie en Polen zowaar weer een lek van f o r m a a t : grote delen van het al m a a r aangroeiende dossier-Menten. E n dat is niet alles. Maar wel genoeg o m ons in dit schrale voorjaar niet alleen m a a r ouder gewoonte m e t b l o e m e n naar de gedenkplaatsen te drijven.

April in Warschau Mei is de m a a n d van de bevrijding — al is het tevens de m a a n d van de overval o p ons land in 1 9 4 0 . April is de m a a n d van h e t opgestane getto van Warschau in 1 9 4 3 en van de bevrijde k a m p e n B u c h e n w a l d , Ra-

Op 4 mei naar de Dam Zoals elk jaar trekken wij o p 4 m e i 's avonds in stilte naar de D a m o m daar ter herdenking van de d o d e n uit de T w e e d e W e r e l d o o r l o g bloem e n neer te leggen bij het nationale m o n u m e n t .

W i j vertrekken weer van de Nassaukade bij de B o s b o o m Toussaintstraat o m 1 8 . 4 5 uur. H e t gaat dan via de Marnixstraat, Weteringschans, Vijzelstraat e n R o k i n naar de D a m . W i e het te ver vindt kan rechtstreeks naar de D a m gaan o m daar o m 8 uur de twee m i n u t e n stilte in acht te n e m e n .

K o m t allen en gaat m e e ! K o m t m e t uw kinderen en uw vrienden en wekt anderen o p .

T o t ziens o p 4 m e i !

vensbrück e . a . , twee jaar later. B u chenwald h a d d e n vele geëvacueerde overlevenden van Auschwitz nog z e l f leren k e n n e n .

O o k wij waren 16 april o p de N .

Oosterbegraafplaats voor de slachtoffers en tussen onze vrienden.

O o k de grote daad van de J o d e n van Warschau is ons dit jaar m e e r dan ooit nabij gebracht door de processen tegen Nederlandse oorlogsmisdadigers, die allang weer rustig in ons m i d d e n leefden. W a t M e n t e n b e t r e f t , in de grootste weelde en brutaal als de beul. Een van zin m e t de b e u l e n m e t wie h i j , hoe dan ook, h a n d j e p l a k h e e f t gespeeld. H e t is dat S S - b e d r i j f , Vervolg op pag.

2

Slachtoffer gaat voor Soms blijkt onze actie vrucht te dragen. K o t a l l a , eens de beul van Amersfoort en evenals zijn geestverwant M e n t e n brutaal als de b e u l , heeft in 1975 het levenslang vasth o u d e n door de Nederlandse justitie ' o n r e c h t m a t i g ' g e n o e m d en in een kort geding tegen de Nederlandse staat zijn vrijlating geëist. D e eis werd afgewezen, de afwijzing bevestigd door het Haagse gerechtshof.

Nu heeft de H o g e Raad o p 16 maart h e t cassatieberoep verworpen. G e e n bepaling van h e t verdrag van R o m e , aldus de H o g e Raad, geeft steun aan K o t a l l a ' s stelling dat een levenslange gevangenisstraf niet tot het overlijden van de veroordeelde ten uitvoer m a g worden gelegd, wanneer de gevangene na de veroordeling geruime tijd in de gevangenis h e e f t doorgebracht. O o k geen enkele regel van het Nederlandse recht verbiedt dit. K o t a l l a b e h o o r t tot de personen die door de bijzondere rechtspleging ter d o o d zijn veroordeeld ( n . l . op 14 d e c e m b e r 1 9 4 8 - r e d .

N A C ) en nadien in dier voege gratie h e b b e n gekregen dat h u n straf is verwisseld in levenslang. A l is deze groep o p drie personen na — K o t a l l a , Fischer en Aus der F ü n t e n — i n m i d dels individueel in vrijheid gesteld, toch is de staat door deze invrijheidstelling niet g e h o u d e n ook de laatste drie de vrijheid te hergeven.

De klacht dat de wijze van tenuitvoerlegging van de straf o n m e n s e l i j k is, o m d a t aan K o t a l l a door de executerende autoriteiten steeds weer h o o p is gegeven dat hij door gratieverlening op jaren zal worden gesteld, stuit hierop a f dat de staat niet valt te verwijten dat hij door een gratieverzoek in b e h a n d e l i n g te n e m e n K o t a l l a de h o o p geeft dat gratie zal worden verleend.

Voorts oordeelt de H o g e R a a d dat K o t a l l a ' s beroep op het gelijkheidsbeginsel miskent dat hij behoort tot de restgroep die de ergste misdrijven heeft begaan.

D e H R vindt tenslotte dat de levenslange gevangenisstraf in dit geval ' m e d e dient o m het leed van een slachtoffer van misdrijven van de soort als door K o t a l l a gepleegd te verlichten en o m te voorkomen dat door vrijlating van een m a n als K o t a l l a dat leed wordt verergerd.'

H e t is de eerste maal dat in een arrest van de H o g e Raad het lot van de slachtoffers m e d e in het geding is.

H e t Haagse gerechtshof was hierin voorgegaan. H e t is ook voor de k o m e n d e rechtspleging van het hoogste belang dat ons hoogste rechtscollege zich aldus heeft uitgelaten.

Regelmatig worden rechterlijke uitspraken nl. getoetst aan arresten van de H o g e R a a d .

Zigeuners reageren Meermalen h e b b e n wij in het verleden er al o p gewezen dat zigeuners tot de vervolgden behoren en h e b b e n wij ons in die zin tot verschillende officiële instanties gewend. Z o ook in ons h e r d e n k i n g s n u m m e r 1 9 7 7 . H e t verheugt ons zeer dat hierop is gereageerd van zigeunerzijde.

In H e t W i e l van april, m a a n d k r a n t voor woonwagenbewoners, wordt dit m e t i n s t e m m i n g uitgebreid aangehaald, in het bijzonder ons vermoeden dat nog niet alle zigeuners die daar recht op h e b b e n W U V ontvangen.

Een ding m o e t e n wij verduidelijken: m e n een beroep doen op ons comité, maar alleen o m inlichtingen over het aanvragen van W U V enz. M e n wende zich dan tot mevrouw R. Corper-Blik, telefoon 0 2 0 - 1 6 8 8 1 6 .

W i j ontvingen enig materiaal van het Noord-Nederlands W o o n w a g e n en Zigeunercomité, dat een stichting voor hulpverlening aan bedoelde groepen nastreeft, vooral naar aanleiding van moeilijkheden in Assen.

H e t secretariaat van dit c o m i t é is gevestigd te Havelte, tel. 0 5 2 2 9 - 5 9 4 .

W i j h e b b e n contact met de heer K .

Petaio in verband m e t de belangen van de vervolgde zigeuners.

Vervolg

van pag.

1

het cynisch u i t m o o r d e n van een gehele bevolking, vergezeld door het wegslepen van de buit, waarop de opstand het tragische en onvergetelijke antwoord was.

In de getto-opstand eren wij de m o e d , de waardigheid en de eensgezindheid, onplooid in de hoofdstad van h e t land waar de nazi's de kroon op h u n misdaden zetten. D i e 19de april, de Pesachdag toen de SS-tanks

het getto b i n n e n d r o n g e n en stukliepen op de opstand, is ons een teken. D e overgeblevenen weerden zich tegen het kwaad, tot het uiterste.

W a t deden en doen wij, overlevenden van de grote ramp en later g e b o r e n e n tegen de bedrijvers? K a n m e n de opstand in W a r s c h a u o f de Februaristaking van A m s t e r d a m herdenken en de er- o f h e r k e n d e moordenaars beschutten o f in h u n schuilplaatsen laten? W i j voelen allen dat dit verre van theorie is. D e oorlogsmisdadigers h e b b e n geen loon naar werken gekregen, het fascisme is niet m e t wortel en tak uitgeroeid, oude nazi's trekken vredig pensioen, nieuwe steken de koppen op en bij elkaar. W i j weten het en wij waarschuwen, jaar in, jaar uit, het hele jaar door.

W a a r eens de Hollandse Schouwburg was gedachten wij o p 19 april de helden van het getto van W a r s c h a u .

W e g m e t de rotte p l e k k e n T o c h zijn er tijden dat onze roep d u b b e l nodig, dat die o n a f w e n d b a a r en onafwijsbaar is. N a m e l i j k wanneer wij weer voor ons zien wat zich in de Mila- en Z a m e n h o f f s t r a a t en in de kelders van de gettowijk heeft afgespeeld, als wij vier m e i de doden gedenken en ons de vijfde mei realiseren dat de bevrijding tenslotte g e k o m e n , neen, veroverd is. Maar ook dat we die m o e t e n blijven veroveren. N i e t vergeten spreekt voor ons, getroffenen en b e t r o k k e n e n , vanzelf. H e t aan de jongeren vertellen, anderen eraan herinneren, en m e e t r o n e n naar de D a m is niet genoeg.

Iedereen kon het tweede d e b a t - M e n ten o p de televisie v o l g e n : de fractie van een regeringspartij n o e m d e de minister van justitie onbekwaam.

H i e r m e e was dus het vervolgingsbeleid ten aanzien van een van oorlogsmisdaden beschuldigd m a n veroordeeld. Ieder kon z i e n : niet alleen W U V - u i t k e r i n g e n , psychische problem e n en hartkwalen vloeien voort uit de oorlogsjaren.

Er bestaat in de samenleving, ook in de N e d e r l a n d s e , zoiets als een oorlogssyndroom. W i j zijn dat niet en wij m a k e n het e v e n m i n . Teveel duistere p u n t e n uit het verleden zijn duister gebleven. O o k daarvan ondergaan wij de gevolgen.

D e april- en m e i d a g e n , de gedenkdagen h a l e n ons weer voor ogen wie wij verloren en de opluchting bij de bevrijding. Maar ook de rotte plekken die zijn achtergelaten. O o k die willen we w e g h e b b e n .

Bueno bij Van Gogh Max B u e n o de Mesquita is een van ons, oud-gevangene van Auschwitz en ernstig getroffen door het KZ-synd r o o m . Hij is schilder en g a f vooral onder invloed van prof. Bastiaans zijn gevoelens o p het doek weer. Hij schilderde zijn ervaringen van zich af.

Bij de Auschwitz-herdenking 1974 h e b b e n wij enkele van deze doeken k u n n e n zien, voor deze gelegenheid opgesteld in de hal van het Instituut voor de T r o p e n , waar zij sterk de aandacht trokken.

B i n n e n k o r t zal B u e n o ' s werk naar Israël gaan o m blijvend in de kibboets dergettostrijders, L o h a m é H a g e t t a o t h , te worden geëxposeerd. Voordien is een belangrijk deel ervan te zien in het V a n G o g h m u s e u m , A m s t e r d a m .

D a a r sprak o p 2 4 maart J u d i t h C. B e linfante een openingswoord. Zij wees erop dat enerzijds de gruwelen niet m e t Auschwitz verdwenen zijn, anderzijds dat door de verwerking van h e t lijden in dit werk het vitale e l e m e n t , het leven overwint.

Er is veel belangstelling voor de expositie, waar de schilder z e l f vaak aanwezig is o m vragen te beantwoorden en toelichting te geven. Hij is naast de inleidster ook de heren G .

H u l s h o f f en H . van K r i m p e n zeer

erkentelijk voor h u n h u l p in deze.

D e fraaie, door studenten van de Rijksacademie voor B e e l d e n d e K u n sten verzorgde catalogus zal ook na afloop van de tentoonstelling nog in beperkte m a t e in het m u s e u m verkrijgbaar zijn.

'Vrijheid', een olieverfschilderij Max Bueno de Mesquita uit 1950. heeft zichzelf weergegeven in vogels.

van Hij de

H e t werk van B u e n o b i e d t e e n voor iedereen schokkende e n voor velen toch sterkende a a n b l i k .

E.T.

WAC tussentijds Prof. Bastiaans aan het woord E e n jaar na de gesprekken m e t o . a . ons c o m i t é is het W e r k - en Adviesc o m i t é van C R M m e t een tussentijds rapport g e k o m e n over de zg. i m m a t e riële h u l p aan vooral vervolgden en verzetsslachtoffers. M e n m e e n t dat m e e r dan 1 0 0 . 0 0 0 m e n s e n enige begeleiding nodig h e b b e n en tussen de 10 en 2 0 . 0 0 0 m e n s e n langer deskundige h u l p . T . z . t . ons oordeel.

Prof. J . Bastiaans uit Leiden beantwoordde een aantal vragen van Klaas P e e r e b o o m deswege in het Parool-PS van 2 6 maart. W i j o n t l e n e n daaraan het v o l g e n d e : In 1965 zijn er enkele internationale congressen over deze problematiek in ons land geweest. — De grote aandacht kwam pas na de f i l m ' B e g r i j p j e nu waarom ik h u i l ' en zeer in h e t bijzonder na de toestanden r o n d o m de D r i e van Breda.

D e z e slachtoffers voelen dat zij niet begrepen worden en dat anderen die dat tevergeefs proberen zich van h e n afwenden. Daardoor isoleren zij zichz e l f nog m e e r , waarvan anderen nog sterker n e g a t i e f gaan reageren. H e t is een soort psychische infectie.

Bij een aantal getroffenen k o m t de p r o b l e m a t i e k aan de oppervlakte als ze zo in de buurt van de zestig jaar zijn . . . g e b o n d e n aan het vroegtijdig verouderingsproces.

H e t centrale p u n t is: waar haal j e de hulpverleners vandaan die dit werk k u n n e n doen . . . de hele dag is veel te zwaar. M i n i m u m vijftig uur per jaar per patiënt m o e t j e voor de zwaarbeschadigden uittrekken.

Een hulpverlener kan m a x i m a a l per jaar twintig mensen helpen. O p 2 0 . 0 0 0 h u l p b e h o e v e n d e n h e b b e n we d u i z e n d hulpverleners nodig die het vak echt

in h u n vingers h e b b e n .

N o d i g acht prof. Bastiaans dat h u l p verleners specifiek geschoold, zich tegelijk m e t de betrokkene k u n n e n vereenzelvigen en afstand n e m e n , de p r o b l e m e n overziet en ze niet bagatelliseert. Hij z e g t : ' W a n n e e r e e n verleden niet echt verwerkt is, dan is het onvoltooid verleden, d a n is h e t eigenlijk een h e d e n o f de dag van gisteren.' D e oorlogservaringen blijken heel sterk die van vandaag te overheersen.

'Vaak zien we dat i e m a n d m e t b e h u l p van de zogenaamde korte therapie weliswaar gedurende enige tijd hersteld is, maar dat hij na enkele jaren toch weer in h e t o u d e , h e m kwellende gedragspatroon terugvalt. D a n kan j e wel z e g g e n : hij h e e f t toch een vrije

Tweede Kamer aanvaardt aanvulling WUV Belasting getrouwde vrouw Roerige tijden, ook in N e d e r l a n d . D e k n o p p e n b o t t e n uit, regeringen vallen, in h a l f Europa, tot in D e n H a a g toe. Oppervlakkig lijkt het o f h e t Haagse bedrijf, h o e dichtbij ook, ver van ons a f staat.

D e allang voorgestelde verbeteringen voor de oorlogsslachtoffers, o . a . van de W U V ( W e t U i t k e r i n g e n Vervolgden) zijn door de T w e e d e K a m e r o p de valreep e e n s t e m m i g a a n g e n o m e n .

D e uitbreiding en aanvulling van de W U V , waren al geruime tijd grondig voorbereid.

D i t is ons o . m . g e b l e k e n tijdens o n z e gesprekken m e t twee leden van de vaste T w e e d e K a m e r c o m m i s s i e van C R M , m e t de heren Versteeg en Neijsse, (die de h o o f d a f d e l i n g Vervolgden van het d e p a r t e m e n t na h e t vertrek van de heer Versteeg zal gaan leiden) en m e t — o p 14 maart nog — staatssecretaris van R o o i j e n van financiën.

N o c h de lopende zaken noch de politieke conflicten m o g e n worden uitgevochten op de ruggen van de zwaksten en tot h e n k u n n e n de slachtoffers zonder meer worden g e r e k e n d .

Vervolg van pagina 3 periode gehad en dat is d a n meegen o m e n . Ik b e n voor een benaderingswijze die m e e r garantie voor de lange duur heeft.

H e t W A C - r a p p o r t legt h e t accent . . op n i e t - b e r o e p s - h u l p . D i e k u n n e n . . op de juiste plaats een rol vervullen.

— D a t h e t gemis aan ervaren therapeuten zo kan worden g o e d g e m a a k t g e l o o f ik n i e t . ' Prof. Bastiaans besluit: ' E e n iets optimistischer geluid is dat we door een m e e r systematische training van artsen, psychologen in de psychische E H B O h u n toch wat meer de beschikking k u n n e n geven over m e t h o d e n en technieken die bij deze zwaar getroffen l a n d g e n o t e n z o u d e n k u n n e n worden g e b r u i k t . ' Zoals b e k e n d h e e f t prof. Bastiaans als een van de eersten in N e d e r l a n d zich bezig g e h o u d e n m e t het K Z - s y n d r o o m al is dit hier niet ' u i t g e v o n d e n ' , gelijk de b e f a a m d e D u i t s e pleitbezorger voor de Drie, dr. W i l m , voorgeeft.

H e t b e z o e k van een viertal van onze comitéleden o p het ministerie van financiën had ten doel te bepleiten dat een k o m e n d e uitkering ten bedrage van 1 0 % van de m i n i m u m grondslag voor de gehuwde ex-vervolde vrouw onbelast blijft. D e staatssecretaris verzekerde ons dat deze i n k o m s t e n , zoals b e k e n d , niet m e e r bij het i n k o m e n van de m a n worden opgeteld. Als het, zoals verluidt, o m een s o m m e t j e van f 1 7 6 , — per m a a n d gaat en dit iemands enige eigen inkomsten zijn, wordt het bruto uitgekeerd en valt het b u i t e n de belasting. Als de vrouw in kwestie m a a r enige extra-inkomsten heeft, zouden deze worden belast zodra het totaal boven de belastinggrens zou k o m e n .

Alleen specifieke invaliditeitskosten zouden telkens incidenteel belastingvrij zijn. W i j drongen erop aan dat ook de toegezegde uitkering als invaliditeitsvergoeding zou worden opgevat o m deze b u i t e n bereik van de fiscus te h o u d e n . In de zeldzame gevallen waarin een getrouwde vrouw aanzienlijke eigen inkomsten uit arbeid h e e f t z o u d e n deze toch normaal worden belast. W i j drongen erop aan b.v. seizoeninkomsten niet maar weg te belasten.

D e gehele materie van de belastingen op dit p u n t bleek nog niet te zijn uit-

gerekend en de staatssecretaris en zijn adviseur, drs. Petit, zegden ons toe ons alle b e t r e f f e n d e gegevens in deze te zullen toesturen, zodra deze zijn uitgewerkt.

Natuurlijk is een maandelijkse uitkering op basis van 1 0 % van de m i n i m u m - g r o n d s l a g maar een eerste stapje o p de weg naar gelijkstelling van deze relatief grote, maar toch beperkte groep vrouwen. W e l is het een begin van e r k e n n i n g van haar behoeften.

D e bij de K a m e r i n g e d i e n d e aanvullende regeling van de W U V ' h e b b e n wij ook m e t de heren Versteeg en Neijsse te Rijswijk besproken. O o k tegenover h e n h e b b e n wij onderstreept h o e belangrijk een snelle en gunstige afwikkeling voor onze m e n sen is. Er rest ons immers steeds minder tijd.

Al m e e r m a l e n wezen wij erop h o e moeilijk de positie van vrouwelijke vervolgden in het a l g e m e e n is. Als regel h e b b e n ook 'zelfstandige' vrouwen die in a a n m e r k i n g k o m e n voor de W U V een lage grondslag. W i j verwachten van de zittende en van de te kiezen K a m e r , evenals van de zittende en k o m e n d e bewindslieden begrip voor onze speciale situatie, dat spreekt.

NAC

Nieuw of oud/nieuw fascisme D e ploeg Nederlandse rassisten van J .

G l i m m e r v e e n kijkt hoever ze k u n n e n gaan. E e n smerig verkiezingspamflet, gericht tegen Surinamers in D e n Haag, vier jaar geleden, een niet minder vuig vod tegen gastarbeiders in S c h i e d a m , een hetze tegen e e n groep zigeuners in de omgeving van Lelystad, dat is de oogst.

H e t gezelschap wordt in R o t t e r d a m vervolgd op grond van art. 137 d van het W e t b o e k van Strafrecht dat discriminatie verbiedt o p straffe van maximaal ƒ 1 0 . 0 0 0 o f een jaar gevangenis.

Steeds m e e r s t e m m e n gaan o p o m de Nederlandse Volksunie te verbieden als een vereniging die verboden doeleinden nastreeft. M e n mag zich ver-

e n i g e n , maar niet o m bankroven te organiseren o f de N S B weer o p te richten. D e Nederlandse Volksunie dient de rassenhetze en discriminatie die blijkens g e n o e m d artikel verboden is.

INTERNATIONAAL VERTAKT W e h e b b e n te doen m e t een internationaal vertakt verschijnsel. K i j k e n wij m a a r eens o m ons h e e n , en niet ver. K e u l e n is zowaar een D e u t s c h e Volksunion rijk, die een Grosskundg e b u n g h e e f t g e h o u d e n in de eerste

Anne Vrank op de Westermarkt A m s t e r d a m is nu ook een beeldje van A n n e Frank rijk. H e t staat tegen de Westerkerk, dicht bij het achterhuis op de Prinsengracht waar het dagboek o n t s t o n d . Het figuurtje is g e m a a k t door Mari Andriessen in opdracht van de stichting 'de M u z e n ' en deze besteedde daaraan het geld voor een afscheidscadeau voor de heer B l o m .

D e heer B l o m n u heeft er destijds voor gezorgd dat H e t Achterhuis bij de Arbeiderspers kon verschijnen en hij heeft de g e m e e n t e A m s t e r d a m een portret van de j e u g d i g e schrijfster willen a a n b i e d e n .

O p 14 maart is A n n e Franks beeltenis door burgemeester S a m k a l d e n onthuld in aanwezigheid van vele autoriteiten en belangstellenden. Voordien hadden dezen in de kerk een kort woord van de heer S a m k a l d e n en een toespraak van de heer W . L. B r u g s m a aangehoord. V a n de laatste volgt hier een groot d e e l :

H e t verschil tussen het meisje waar het vandaag over gaat en al die andere kinderen, zal wel zijn dat zij een dagboek had b i j g e h o u d e n en dat dat dagboek is gevonden en dat sindsdien m i l j o e n e n en nog eens m i l j o e n e n mensen h e b b e n k u n n e n lezen wat er verlóren gaat als de onschuld wordt vermoord.

W a n t u weet het, dat dagboek kon niet over de dood maar alleen over het leven van dat meisje gaan, h e t vertelt niets over wat er m e t haar is gebeurd nadat de deur van het huis aan de Prinsengracht voor de laatste keer achter haar dicht ging. H e t vertelt over het leven in de allerkleinste wereld die j e j e voor k u n t stellen: een paar kamers . . . daarin twee families . . . concentratie van de samenleving in een r u i m t e , die van de rest van de wereld is afgesloten.

En over de wens van dat leven schreef ze tenslotte — het zijn de allerlaatste woorden van het d a g b o e k : '. . . en ik zoek aldoor naar een middel o m te worden, zoals ik zo erg graag zou willen zijn en zoals ik zou k u n n e n zijn, als . . . er geen andere m e n s e n in de wereld zouden w o n e n ' .

Het beeldje dat Mari Andriessen maakte van Anne Vrank. Ernaast Otto Frank, haar vader.

W e l n u , die andere m e n s e n waren er wèl en daarom is zij er nu niet m e e r .

Zij is er nog, maar in zekere zin, en zo zal zij er altijd blijven o m d a t zij is aangewezen als symbool voor alles wat er toen is gebeurd. Met de j o d e n . E n m e t de zigeuners. Met Polen en Russen, in Oradour-sur-Glane en Lidici en P u t t e n . In Buchenwald en Majdanek, Mauthausen en Natzweiler, Sachsenhausen en O r a n i e n b u r g , N e u e n g a m m e en D a c h a u . G o e d w i l l e n d e n h e b b e n zich het meisje t o e g e ë i g e n d als symbool en als waarschuwing dat dit verleden nooit weer toekomst zou m o g e n worden. D a a r o m zijn er naar het meisje scholen g e n o e m d , en straten en j e u g d h u i z e n en ook een roos en haar leven is nagespeeld in een film en een toneelstuk.

Verleden en toekomst . . . .

D a t n e e m t niet weg dat in h e t h e d e n weer kinderen zijn opgejaagd en o p gesloten, verdreven, m e t n a p a l m geb o m b a r d e e r d en verweesd in nieuwe oorlogen en als er geen oorlog is dan sterven zij elders ook n u van honger en ondervoeding. . . . . op 15 juli 1 9 4 4 schrijft de 15-jarige in haar d a g b o e k : T k zie h o e de wereld langzaam steeds meer in een woestijn wordt herschapen, ik hoor steeds harder de aanrollende donder, ik voel het leed van m i l j o e n e n mensen m e e en toch, als ik naar de h e m e l kijk, denk ik dat alles

zich weer ten goede zal keren, dat ook deze hardheid zal o p h o u d e n , dat er weer rust en vrede in de wereldorde zal k o m e n ' .

D e h o o p in die veel geciteerde zin is niet helemaal in vervulling gegaan.

Maar op die zin volgt o n m i d d e l l i j k een andere, die ik nóóit geciteerd h e b gezien en die mij opwekt. D i e zin l u i d t : ' I n m i d d e l s m o e t ik m i j n ideeën h o o g en droog h o u d e n . In de t i j d e n die k o m e n zijn ze misschien tóch nog uit te voeren'.

H e t is misschien een vreemd woord voor een meisje dat ten onder is gegaan in Bergen Belsen, m a a r waarvan overlevenden h e b b e n verteld dat ze tot het laatst is gebleven zoals ze was.

N i e t onsterfelijk, maar wel . . . . onverwoestbaar.

H o e ze was, h e e f t A n n i e R o m e i n , denk ik, het best beschreven in een voorwoord bij het d a g b o e k : '. . . zoals die kleine dappere g e r a n i u m h e e f t staan bloeien en bloeien achter de geblindeerde r a m e n van h e t A c h terhuis' .

N o u , dan gaan we straks dus k i j k e n naar het beeld van een b l o e m , n i e t een sombere waarschuwing o f een verdrietige herinnering m a a r een opm o n t e r i n g o m het er niet bij te laten zitten als de wereld een gevangenis zonder tralies o f een k a m p zonder prikkeldraad lijkt, en s o m m i g e n zich als cipiers gedragen.

PENNINGMEESTERKRABBEL D e z e krabbel wil ik b e g i n n e n m e t de m e d e d e l i n g dat op m i j n verzoek aan de staatssecretaris van C u l t u u r , Recreatie en Maatschappelijk werk o m een extra subsidie voor 1 9 7 7 gunstig is beschikt en het bedrag — f 1 5 0 0 , — inmiddels o p onze rekening is overgemaakt. D e i n h o u d van deze beschikking luidde als volgt: 'verband h o u dende m e t de aan uw h e r d e n k i n g d . d . 23 januari j . 1 . v e r b o n d e n onthulling van het m o n u m e n t op de N w e . Oosterbegraafplaats zal u voor één keer een extra bijdrage worden toegekend.'

D i t verheugde ons bijzonder en ik h e b hiervan getuigenis afgelegd in een b r i e f aan C R M . D a t ik de i n h o u d van deze beschikking hierboven h e b herhaald h e e f t zijn betekenis. Ik h e b n . l . de b i n n e n g e k o m e n gelden voor het m o n u m e n t inclusief de subsidie van C R M b o e k h o u d k u n d i g gescheiden g e h o u d e n van de overige bijdragen, die wij jaarlijks van onze begunstigers ontvangen.

Ik kan u dus m e d e d e l e n dat wij in totaal h e b b e n ontvangen voor h e t monument f 8 6 5 5 , — .

Zoals ik reeds eerder h e b geschreven was de medewerking van de kunstenaar J a n W o l k e r s geheel belangeloos, maar wel moesten we natuurlijk materiaal-, plaatsings- en transportkosten betalen ten bedrage van f 2 8 0 0 0 , — . U begrijpt h e t al. Maar we k o m e n er wel uit. W i j willen echter ons werk nog voortzetten zolang we de kracht daartoe h e b b e n .

W i j zitten nog vol p l a n n e n , ideeën en strijdlust.

D e politiek laten wij als c o m i t é echter aan de politieke partijen over, m a a r wel protesteren wij t e g e n elke vorm van weer o p k o m e n d fascisme en rassendiscriminatie.

O m ons werk te k u n n e n voortzetten blijft geld noodzakelijk.

H o e zwaar het mij ook valt wil ik toch nogmaals voor het m o n u m e n t e e n beroep o p u doen, indien u h e t m a a r enigszins k u n t missen nog iets over te m a k e n o p onze postgiro 2 9 3 0 8 7 o f g e m e e n t e giro N 5 5 0 0 o n d e r vermelding ' M o n u m e n t ' t . n . v . penningmeester N A C , Mr. T r e u b l a a n 2 2 " , Amsterdam.

Er zijn nog velen die door één o f andere oorzaak helemaal niets h e b b e n overgemaakt.

W e l l i c h t k o m e n ook die n u tot andere gedachten.

Met hartelijke groeten, F. Degen.

Vervolg

van pag.

4

week van maart. G e r h a r t Frey, de hoofdredacteur van de National Z e i t u n g , sprak, de nazi-kolonel R u d e l , die de B u n d e s w e h r zo graag indoctrineert, stuurde de groeten en een o p b e u r e n d w o o r d : 'Ik b e n dezelfde gebleven als vroeger'.

D e echte o u d e nazi's, de S S , nu verenigd in zg. sociale steunclubs, de H I A G , zijn het marcheren m i n d e r dan ooit m o e . H u n huisorgaan, D e r Freiwillige, h e e f t voor dit jaar liefst 33 T r e f f e n , dat zijn f a n f a r e - b i j e e n k o m sten. Als dit blad verschijnt, keuvelen de leden van D a s R e i c h over h o e zij Oradour u i t m o o r d d e n .

Een provocatie als de m o o r d o p de procureur-generaal B u b a c k wordt gevolgd door een vertienvoudigde heksenjacht. Berufsverbote tegen antifascisten n e m e n toe, de gevangenen in Stuttgart, zoals Baader, gaan in isolatie, in afwachting van levenslang.

H e t Majdanek-proces suddert al r u i m twee jaar voort: getuigen, beklaagden en juryleden zijn intussen al d o o d . Z o dood als de dode letter van de grondwet.

EN ELDERS B e l g i ë d a n . N a z i ' s m o g e n hier ongehinderd vergaderen en eigenlijk ook aanvallen d o e n . In navolging zeker van Parijs, waar een dozijn overvallen plaats had o p een vooruitstrevend joods b l a d , de organisatie tegen rassisme en die voor m e n s e n r e c h t e n en op medewerkers daarvan.

De daders behoren meestal tot het K o m m a n d o - P e i p e r . D i e Peiper was e e n nazi-misdadiger die o m duistere red e n e n in Frankrijk woonde, verdwen e n is en in zijn b r a n d e n d huis vermoord zou zijn, waarna vooral d e m o cratische joodse organisaties doelwit van fascistische terreur werden.

V a n vele k a n t e n is in Frankrijk geprotesteerd niet alleen tegen deze gewelddaden, m a a r vooral ook tegen de straffeloosheid voor de daders. D e politie kon ze nooit vinden.

D e Italiaanse minister van b i n n e n landse zaken Cossigo m a a k t zich bezorgd over een fascistische internationale, die her en der rondwroet en zetelt in Lyon. G e w e l d , mystificaties en brutaliteit k e n m e r k e n de heren.

E e n van de i n f a m e clubs in Frankrijk

n o e m t zich Front N a t i o n a l , net als de overkoepelende verzetsorganisatie die destijds een zwaarwegende rol in bezet zowel als o n b e z e t Frankrijk heeft gespeeld. Eigenlijk niet vreemd dat dit alles samenvalt m e t een prop a g a n d a - o f f e n s i e f (in Frankrijk, maar ook elders) voor de apartheid. Soort zoekt soort.

Vrouwen van Ravensbrück In april 1 9 4 5 zijn vele k a m p hekken o p e n g e g a a n en er vinden in april vele b i j e e n k o m s t e n plaats. Zo is o p 16 april de bevrijding van B u c h e n w a l d herdacht. O p de 29ste april h o u d e n de Vrouwen van Ravensbrück een korte plechtigheid bij het R a v e n s b r ü c k - m o n u m e n t o p het M u s e u m p l e i n o m 12 uur 's middags.

V e r z a m e l e n o m 11.30 uur.

BESTUUR EN MEDEWERKERS NAC N a de dood van onze voorzitter J .

Slagter was enige aanpassing van bestuursfuncties nodig. H e t bestuur van h e t Nederlands Auschwitz C o m i t é is nu als volgt s a m e n g e s t e l d : A n n i e Fels-Kupferschmidt voorzitster Haarlemmermeerstraat 120 A m s t e r d a m - W . tel. 0 2 0 - 1 5 8 5 7 2 Eva Furth-Halverstad secretaresse Diemerkade 43 D i e m e n , tel. 0 2 0 - 9 0 5 3 1 0 Frits D e g e n penningmeester Mr. T r e u b l a a n 22 A m s t e r d a m - Z . , tel. 0 2 0 - 9 4 1 0 4 0 Joop Waterman tweede penningmeester D r a . Eva Tas redactrice A m s t e l d i j k 23 A m s t e r d a m - Z . , tel. 0 2 0 - 7 9 5 7 1 6 David van G e e n s administratie Orteliusstraat 178 A m s t e r d a m - W . , tel. 0 2 0 - 1 8 4 1 5 9 Ro Corper-Blik inlichtingen WUV B a r t h . Diasstraat 35 A m s t e r d a m - W . , tel. 0 2 0 - 1 6 8 8 1 6