Auschwitz Bulletin, 1983, nr. 06/07/08 Juni Juli Augustus

27e jaargang nr. 6, 7, 8 / juni, juli, augustus 1983

nederlands auschwitz comité

Secr : E. Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel bankrek.: AMRO BANK, bijk van Baerlestr 58, 1071 BA spaarrek 40 01.75 088 Gem giro' 4875500, postgiro. 293087tnv NAC Redaktie E Tas, Amsteldijk 23, tel 020-795716,1074 HS Administratie krant D van Geens, Renkumhof 50, 1106 dam (Zuid-Oost), tel 020-972869

. 020-905310 Amsterdam,

Amsterdam JB Amster-

Wij willen leven Crisis met groeiende werkloosheid, vervuilend milieu, onverwerkt en herlevend fascisme: dat alles wordt overschaduwd door de dreiging van een kernconflict. Het tekent een wereld, de wereld van vandaag. Geen fantasie van ons, geen science fiction. Wel verontrusting bij bisschoppen en werknemers, wetenschappers en moeders.

De Nederlandse bisschoppen — in navolging van o.a. de Amerikaanse — wijzen kernwapens af, al leggen zij de accenten onderling verschillend. In Amsterdam waarschuwde een internationaal gezelschap van artsen tegen kernwapens: tegen een kernaanval is geen medisch kruid gewassen.

'Wij willen als artsen onze beroepsmatige bezorgdheid uitdrukken over de bedreiging van leven en gezondheid door kernwapens,' heet het. Bedreiging voor honderden miljoenen mensen en hulp zal niet mogelijk zijn. Een illusie van militaire leiders in oost en west noemde de Russische cardioloog Chazow het idee dat een kernoorlog gewonnen kan worden.

De medici uit 43 landen waren het erover eens: een kernoorlog zou een 'global holocaust' betekenen, de vernietiging van aarde en mensdom, een alomvattend Auschwitz. Een oorlog met kernwapens is wezenlijk onvergelijkbaar met elke vroegere, ook met de Tweede Wereldoorlog.

De verzamelde artsen deden een beroep op Reagan en Andropow te zorgen dat er niet nog weer nieuwe kernwapens komen. De Nederlandse artsen uitten in een gelijkluidende brief aan onze regering hun teleurstelling over het ontbreken van enige belangstelling uit Den Haag... buiten de BVD. 'Tot het gevaar van kernwapens en oorlog is verdwenen gaan wij door',

beloofde de Amerikaan Lown. Zowel Amerikaanse als Sowjet-medici drongen aan op uitbreiding van de eed van Hippocrates (die artsen al 2500 jaar afleggen). Alle medici ter wereld zullen worden opgeroepen zich te verbinden tot actie ter voorkoming van kernoorlog.

'De bevolking moet weten dat geen arts kan helpen na een kernaanval,' waarschuwde de Amerikaanse dr. N u gent.

Enige duizenden Westduitse (natuur)wetenschapsmensen uitten zich in een demonstratie te Mainz in dezelfde geest tegen plaatsing van nieuwe raketten. Ook de tweevoudige, hoogbejaarde, Amerikaanse Nobelprijswinnaar, Linus Pauling riep daar: stopt de kruisraketten en Pershings II! In Praag kwamen 3500 personen uit aller heren landen dus uit 1ste, 2de en 3de wereld samen 'voor vrede en leven — tegen atoomoorlog'. Men sprak zich o.m. uit tegen de kernwapenwedloop en voor het bevriezen van de huidige voorraad van dit wapentuig in oost en west.

Tegen plaatsing van nieuwe kernraketten sprak te Oslo het Internationale Verbond van Vrije Vakverenigingen zich eveneens uit. Natuurlijk zijn deze en nog veel dergelijks meer geen loze kreten, maar uitingen van diepe ongerustheid, van benauwenis. Uit onderzoek blijkt dat in het bijzonder kinderen te lijden hebben van gevoelens van angst en onveiligheid.

Een dreigende wereld: Nederland ligt er niet buiten. Het is geen eiland, minder dan ooit. Eind juni wsas het te merken. Een keuze was gemaakt waar — eventueel — de middellange afstandraketten zouden worden geplaatst. In Nederland, het doodsgevaar

in eigen huis dus. Heel wat mensen heeft het geschokt, gewekt, boos gemaakt. Debat in de Tweede Kamer, een demonstratie per expres, mag je wel zeggen, in Woensdrecht.

Een blik op de tv-beelden van de onafzienbare stoet op de weg, van het weiland, waar geluisterd werd naar de sprekers, lieten wel wat anders zien dan de schriele cijfers die sommige media hardnekkig verspreidden. Bussen vol uit Friesland, vroeg weggereden, vertrokken laat. Honderden rozige, kraaiende babies en peutertjes werden in wagentjes voortgeduwd, want het was een overwegend jong publiek en dat gaat in het weekend met de kleintjes op stap. 'Wij willen leven' stond er op een wagentje, temidden van borden en spandoeken met vaak kernachtige leuzen.

'Wij willen leven, daar gaat het om.

Dat drukken die bloemen uit die in het hek van de legerplaats werden gestoken. Dat bezielt niet alleen de duizenden mensen die door Hogerheide trokken, de sprekers en hun achterban, de ouderen en hen die in rolstoelen meereden, maar ook de mensen die thuis of in de camping zaten. Dat bezielt ons, die massavernietiging hebben meegemaakt en de schoolkinderen, die pas komen kijken.

We hebben ons laten zien en horen, maar het is nog pas een eerste begin.

Welke problemen en tegenstellingen er

Kernwapens en nazi-misdaad Resoluties Int. Auschwitz

Comité

Het Internationaal Auschwitz Comité is van 23 tot 26 mei te Sofia bijeen geweest.

Wij hebben al meermalen onze verontrusting geuit over de enorme kernbewapening in de wereld, waardoor zelfs het leven op aarde op het spel wordt gezet.

Onze tragische ervaring als oud-gevangenen van Auschwitz, waar het Duitse fascisme het grootste uitroeiingsbedrijf van mensen had georganiseerd, dwingt ons verbod en opruiming te eisen van de wapens voor massavernietiging.

Wij achten het onmiddellijk stopzetten van elke nieuwe plaatsing van kernwapen in Europa onvermijdelijk. Wij wensen het welslagen van de lopende onderhandelingen om vooreerst de overbewapening af te remmen en verder geleidelijke, gelijktijdige en gecontroleerde beperking van kernwapens met garantie voor gelijke veiligheid voor alle landen.

Men moet de produktie van massavernietigingswapens, waarmee de aarde reeds al te vol ligt, stopzetten en zo vermijden dat ook de wereldruimte in de militarisering wordt betrokken.

Wij, oud-gevangenen van Auschwitz voelen ons nauw verbonden met alle mensen van goede wil die strijden voor vrede en de toekomst van de mensheid.

Het IAC verheugt zich, zonder wraaklust, over de uitlevering aan Frankrijk van Klaus Barbie, die aan nazi-gevangenissen, -concentratie en vernietigingskampen mensen heeft geleverd. Het IAC heeft steeds geoordeeld dat voor de nazi-misdaden tegen de menselijkheid geen verjaring mocht intreden. Het eist op grond van het vonnis van Neurenberg en het internationale recht sinds de Tweede Wereldoorlog: uitlevering van alle nazi-misdadigers en hun berechting in de landen waar zij hun misdaden hebben begaan; verbod van alle organisaties van oudSS-ers en hun bijeenkomsten, in het bijzonder in de Bondsrepubliek, waar hun misdaden worden gebagatelliseerd; verbod van publikaties die de racisti-

schen en antisemitische nazi-ideologie verheerlijken evenals hun 'leiders' die de volkerenmoord die in de gaskamer werd begaan loochenen en oorlog als middel ter oplossing van politieke vraagstukken propageren.

vervolg van pag 1 ook mogen bestaan, onder elkaar en op wereldschaal, landelijk, in en buiten Europa, in het Midden- of het Verre Oosten, tussen Oost en West, Noord en Zuid of om en om, ze zijn niet uit te zoeken of op te lossen, als we allemaal dood zijn. Zelfs om met elkaar overhoop te liggen moeten we eerst leven.

De aarde ligt vol conflictstof, aan alle kanten. Er ligt voldoende materiaal om iedere sterveling meermalen de dood in te sturen. O p zichzelf miserabel genoeg. Meer mag niet. N u er modernisering, d.i. vermeerdering van het moordtuig op eigen bodem in de lucht hangt, in Woensdrecht, vlakbij Bergen op Zoom en onder de rook van de agglomeratie Antwerpen, is de alarmbel gegaan.

Van alle kanten, uit alle kringen en groeperingen van welke richting dan ook wordt gewerkt aan de manifestatie die de grootste, de beslissende moet worden op 29 oktober in Den Haag.

Tegen plaatsing van atoomraketten in Nederland.

Omdat wij willen leven.

Scholieren over fascisme bevat geschreven en getekende commentaren van scholieren op de verzetstentoonstelling die in januari in de kerk De H.H. Martelaren van Gorcum in Amsterdam-Oost is gehouden. Twee tekeningen drukken wij af.

In

memoriam Ina Wolf

O p een vakantiereis in 1960 leerden wij ze kennen.

Ina, Sal en Eva Tas, maar liefst drie leden van het reisgezelschap waren geïnteresseerd en voelden zich betrokken bij het Auschwitz Comité. Ze werden actieve werkers, een geweldige aanwinst!

Dat is alweer 22 jaar geleden...

Energie en resoluut was onze Ina. Doortastend en recht door zee! Ze had een helder oordeel, had dikwijls briljante ideeën.

De trouwe bezoekers van onze bijeenkomsten, reünie's en reizen kunnen zich deze bijeenkomsten zonder Ina nauwelijks voorstellen.

'Mevrouw Wolf' was de vraagbaak, de wegwijzer in de zaal en elders. Overal haar spiedend oog, of iedereen wel een goede plaats had, of iedereen wel goed bediend werd.

De begroeting en verzorging

van de artiesten was bij haar in uitstekende handen. Als een moeder zorgde zij voor hen.

Zij was een warmvoelend mens, zelf niet meer één van de jongsten, was zij voortdurend op pad om zieken en bejaarden te bezoeken. Bij vreugde en verdriet was Ina altijd daar om te helpen.

Vitaal en energie zó heeft zij geleefd, zó is zij gestorven.

Plotseling, op 77 jarige leeftijd, is zij uit het leven weggerukt.

Bij familie, vrienden en comitéleden laat zij een grote leegte achter.

Wij hebben dezer dagen ook aan de groeve gestaan van Sonja, de vrouw van Nico Boeken die sinds kort met ons werkt. N u wij gehoord hebben wat voor een uitzonderlijk mens zij is geweest, hadden wij haar graag beter gekend.

Wij wensen Nico sterkte.

Jacques en Eva F u r t h

Westerbork, 12 juni 1983

Het kamp Westerbork is een begrip voor allen die de jaren 1940-'45 bewust hebben meegemaakt en dat geldt vooral voor de Joodse gemeenschap.

Ook de na-oorlogse generatie heeft veel over dit dorp in Drenthe gehoord.

Het verheugt ons dat zij hier goed vertegenwoordigd is.

Westerbork, oorspronkelijk een opvangskamp voor Joodse Duitse emigranten werd in 1939 door de Nederlandse regering opgericht. Het kamp fungeerde in de oorlogsjaren als doorgangskamp voor meer dan 100.000 Nederlandse Joden, die van hieruit werden dorgestuurd naar de vernietigingskampen in Polen. Zoals bekend kwam slechts 5 % van alle gedeporteerden terug.

Men verwijt ons wel eens dat wij ons 'als lammeren naar de slachtbank hebben laten voeren.' Niets is minder waar!

Zeer veel Joden hebben aan het Nationale Verzet deelgenomen; ik verwijs altijd naar de vele Joodse straatnamen in de verzetsbuurten en op erebegraaf-

plaatsen. Er was verzet in vele kampen, zo ook in Westerbork.

Met behulp van en dankzij moedige Nederlanders buiten het kamp, is het gelukt om nog enkele honderden het kamp uit te smokkelen. Zo zijn dezen de dodendans ontsprongen. Hier dichtbij in de bossen is een gedenkteken vopr verzetsstrijders die, voor hulp aan Joden, hun leven veil hadden.

Inwoners van het dorp Westerbork en omgeving hebben honderden stukjes papier, met een laatste groet aan familie en vrienden, door gedeporteerden Paneel Westerbork Foto: Jacques I. Furth

Eva Furth

Bezoek aan Westerbork O p 12 juni ging de wens van heel velen in vervulling. Ons N A C reed met twee bussen naar Westerbork om het twee maanden eerder geopende Herinneringscentrum te bezoeken.

Eerst ging de tocht naar het oorspronkelijke, nu dichtbeplante kampterrein.

Eva Furth sprake een enkel woord bij het sobere, maar zo veelzeggende gedenkteken van Ralph Prins, de omgebogen rails. Rabbijn Sonny Herman zei het Kaddisj-gebed; diep getroffen verlieten de meesten slechts langzaam deze plek, de laatste in Nederland, waar onze familieleden, onze vrienden hebben gestaan.

Menigeen in het gezelschap heeft deze dag voor het eerst het door Dick Elffers ontworpen Nederlandse Auschwitz-paviljoen met teksten van drs. A. H. Paape gezien.

uit de trein geworpen, op hun bestemming bezorgd.

Vele jaren heeft het Auschwitz Comité gepleit voor de instandhouding van tenminste één barak op het voormalige kampterrein. Het heeft niet mogen bate.

De barakken verdwenen, de sterrenwacht werd hier geïnstalleerd, het bos werd prachtig wandelgebied...

Niets herinnerde meer aan de tragedie van de oorlogsjaren, behalve dit ontroerend gedenkteken,. gemaakt door Ralph Prins. Alhoewel erg laat verheugt het ons dat, 38 jaar nadat de laatste trein uit Westerbork vertrokken is, het herinneringscentrum in deze gemeente geopend is. Dit is een replica van het paviljoen dat 3 jaar geleden in Auschwitz open ging.

Wij zijn regering en gemeentebestuur, hier vertegenwoordigd door burgemeester Kuiper en zijn echtgenote, bijzonder dankbaar voor hun inzet.

Het herinneringscentrum achten wij van onschatbare waarde voor de huidige en komende generaties.

Tot in lengte van dagen zal het daar staan als een waarschuwing tot welke rampen racisme en antisemitisme kunnen leiden.

O p initiatief van het toenmalige Kamerlid Joop Wolff werd de nauwkeurige copie van dit paviljoen in een doeltreffend gebouwtje van architect A. Swager opgesteld. De barakken van Westerbork zijn, zoals men weet, alle afgebroken. Voor men het kampterrein bereikt, in Hooghalen, niet ver van de (gewone) spoorlijn, staat het nieuwe bouwwerk. De met veel inzicht en begrip samengestelde expositie komt er goed tot zijn recht. De panelen zijn aangevuld met een drietal, een beknopt overzicht van de historie van honderdduizend landgenoten in het kamp Westerbork. Er waren vóór ons al 15.000 bezoekers gepasseerd, die ook documentatie konden raadplegenNa alle emoties zette men zich in het dorp aan een uitstekende Drentse kof-

fietafel. Burgemeester en mevrouw Kuiper waren ook hier met ons samen.

Mevrouw C. Ch. Uitzinger en de heren de Vries, Kinds en Boerema ontvingen ons namens de vereniging en begunstigers van het Herinneringscentrum, dat men van dinsdag tot en met vrijdag kan bezoeken van 9.30 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 13-17 uur; 's maandags is het gesloten. Het is ook per auto te bereiken.

Buffers in Westerbork Foto: Joop Waterman (in Westerbork geboren).

O o k na vrijspraak processen zinvol Het was weer hoogseizoen in de oorlogsmisdaad. Of, zoals het juister heet: de nazi-misdaad.

Opnieuw had in Nederland een dergelijk proces plaats wegens misdaden tegen de menselijkheid eigenlijk. Het betrof een man die, als politiek gevangene kampoudste geworden, van een aantal moorden is beschuldigd. De bijzondere strafkamer te Maastricht achtte de misdaden wel, maar de eigen deelneming van deze Talens niet bewezen en sprak hem vrij. Er volgde een reeks van protesten van verzetslieden en slachtoffers, zoals van het COVVS (Centraal Orgaan van Verzets- en Vervolgingsslachtoffcrs).

Het N A C drong er per telegram bij de officier van justitie te Maastricht op aan om alle mogelijkheden tot cassatie, d.i. beroep bij de Hoge Raad, aan te wenden. Tevergeefs, naar wij inmiddels vernamen. M T . Nabben verklaarde dat hij niet in cassatie zal kunnen gaan.

Onwillekeurig doet zo een vrijspraak denken aan overeenkomstige processen in de Bondsrepubliek. Al zijn de getuigen hier geensizns geschoffeerd, maar integendeel met veel zorg omringd, vooral dankzij Joods Maatschappelijk Werk, dat zich hierbij zeer verdienstelijk heeft gemaakt. Volgens de directeuren Rosegg en Stein heeft het getuigen de oud-gevangenen van Kaufbeuren (bij Dachau) goed gedaan; juist dat ze eindelijk konden uitspreken wat hun was aangedaan. Het proces vonden zij belangrijk en zij wensten zelf hun getuigenis af te leggen.

Toch moeten deze mensen, onze lotgenoten, bitter zijn gestemd. Zij hebben een verre en vaak moeizame reis (uit Israël en de VS) ondernomen om zich vrijwillig te laten confronteren met de man aan wiens willekeur zij op het nippertje zijn ontkomen. Zij hebben het ondraagbare weer opgehaald, het onzegbare onder woorden gebracht als enig mogelijk eresaluut aan mede-gevangenen die veertig jaar niet meer kunnen spreken en opdat de wereld wete.

Daarom zullen die misdaden niet verjaren, daarom hebben wij gezamenlijk niet-verjaring in de Bondsrepubliek bevochten.

Het moorden en martelen in Kaufbeuren en in andere kampen staat het kleine en steeds slinkende getal ooggetui-

gen/overlevenden in het hart gegrift, tot hun laatste dag. Een datum, het getal van doodgeslagen onschuldige, zulke dingen raken na een mensenleven op de achtergrond en kunnen tot tegenspraken leiden.

Hebben wij dan ongelijk, wij die nazimisdaden nooit willen laten verjaren?

Verzetten wij ons tegen democratische rechtsregels? Simon Wiesenthal, de expert in het vangen van nazi-misdadigers, heeft op een persconferentie in Rolduc processen tegen deze misdadigers nog steeds heel zinvol genoemd.

'Een waarschuwing voor moordenaars van morgen', zei hij. Wiesenthal rekende de vrijspraak van Talens (die als toppunt van gotspe overigens schadevergoeding heeft gevraagd!) tot de tegenslagen van de laatste tijd. Evenzo de niet-uitlevering door Canada van de Nederlandse misdadiger Luitjens en de met-uitlevering, annex vrijlating, van de oud-SS-er Pattist in Spanje.

Ook in Argentinië heeft Wiesenthals bureau een Nederlander — die in de oorlog misdrijven beging — opgespoord en aan de justitie doorgegeven.

'Ook al woont een oorlogsmisdadiger heel ver van hier, wij mogen hem niet in rust laten sterven', meent Wiesenthal.

Roman Kramsztyk, Joods gezin in het getto, 1940-'42. Tekening.

HERDENKING ORANJEHOTEL O p zaterdag 15 oktober a.s.

Toegangskaarten gratis verkrijgbaar bij het sekretariaat: Willem de Zwijgerlaan 114, 2582 EV Den Haag, tel.: 070-55.30.18.

'Geredde cultuur' heette de grote tentoonstelling in het Nationaal Museum te Warschau, die gewijd was aan Joods leven en werk van Joodse kunstenaars.

De Warschause schilder Roman Kramsztyk maakte voor de oorlog dit schilderij 'Zuidelijk landschap'.

Wat wij deden Waar wij waren Onze lezers/vrienden zullen wel niet menen dat het N A C tussen het verschijnen van twee nummers van dit blad stilzit. Het tegendeel is dan ook het geval.

Uiteraard hebben wij aan alle herdenkingen in de meidagen deelgenomen.

Daarenboven woonden wij de onthulling bij van het verzetsmonument in Amsterdam-Noord (waarin ook woorden van Krijn Breur zijn opgenomen) en van de steen voor hen die vielen voor de illegale Waarheid.

Wij waren vertegenwoordigd zowel bij de viering van de bevrijding in de Grote Kerk te Arnhem als in Wageningen ter herinnering aan de Duitse capitulatie. Ook aan de jaarlijkse samenkomst van de Expogé op de Erebegraafplaats in Bloemendaal namen wij deel, evenals later aan het Expogécongres te Rolduc.

Het afscheid van burgemeester Polak lieten wij uiteraard niet ongemerkt passeren. Wij boden deze goede vriend van ons werk een passend souvenir aan.

Medewerkers van ons comité zijn ook verder van huis gegaan. In Israël woonde op 14 april o.a. het echtpaar Furth de opening bi| van het Joop Voogdwoud. Eva Tas, redactrice van dit blad, was op 19 april in Warschau, 50 jaar na de opstand van het getto en bracht Hollandse bloemen naar het monument. Een bezoek aan Treblinka volgde.

De voorzitster van het N A C nam als lid van het presidium van het int.

Auschwitz Comité deel aan de vergadering van dit lichaam in de Bulgaarse hoofdstad Sofia.

Joop Voogd plant op 14 april 1983 de eerste boom in het naar hem genoemde park in Afoela, Israël. Een steen vemeldt naam en bijzonderheden. De bomen zijn door Nederlanders ter ere van Joop Voogd geschonken.

Naar een dia van Jacques I. Furth.

O p onze herdenking heeft staatssecretaris van der Reijden al contact met ons opgenomen; dit is voortgezet, in het bijzonder over de WUV. U vindt hier elders iets naders over.

Zoveel mogeli|k bezochten wij tentoonstellingen, discussie-avonden, enz. met betrekking tot ons 'werkterrein'. Wij namen deel aan menig forum over fascisme in verschillende scholen.

Velen van onze medewerk(st)ers gaven interviews aan allerlei persorganen in het bijzonder over de vrijspraak van Talens (zie b.v. het NIW van 3-6-'83).

'Kolenoe', blad voor Joodse vrouwen, plaatste een uitgebreid interview over het N A C met de voorzitster, Annie Fels-Kupferschmidt.

Uiteraard hebben zich ook in eigen kring vreugdevolle en treurige gevallen afgespeeld waarop telkens ook door onze vrienden wordt gereageerd. Reden tot dankbaarheid.

NAC

t'

Tekeningen van Ro Mogendorff (gest.

1969), te zien in het Joods Historisch Museum te Amsterdam. Daar in de Waag is werk van een negental Nederlandse kunstenaars geëxposeerd: portretten of impressies uit Israël.

Verzet geëerd in Jeruzalem Wereldbijeenkomst oktober 1983 Van 2 tot 6 oktober vindt te Jeruzalem een wereldbijeenkomst plaats ter herdenking van Joods verzet en strijd tijdens de Tweede Wereldoorlog. NietJoodse verzetsmensen zijn eveneens uitgenodigd. Het programma omvat o.a. plechtigheden in Jad Wasjem, Massada en bij de Klaagmuur en bezoek aan de strijdkrachten en de 'vestigingen in Judea en Samaria'. Erevoorzitter is premier Begin en ook president Herzog zal spreken.

Het inschrijfgeld bedraagt tot 2 augustus $125, daarna $145.

Zonder bezoek aan een legerkamp $25 minder.

Er zullen enige medewerkers van het N A C heengaan.

Er zijn verschillende manieren om deel te nemen. De Near East Tours (NET) organiseert een lOdaagse reis die na de bijeenkomst inhoudt twee vrije dagen in het Sonestahotel, Jeruzalem en een

dagtocht naar Galilea en een nacht in hotel Astoria, Tel Aviv. Terugreis dinsdag 11 oktober. Prijs vliegreis, 10 overnachtingen en 2 excursies ƒ 1275,— toeslag 1-persoonskamer ƒ 362,—.

Eden Tours Holland biedt het volgende programma: Voor deelnemers die accomodatie bij familieleden vinden is het mogelijk om op iedere dinsdag, zowel de heen- en terugreis te maken naar en van Israël met een chartervlucht. Verder voor ƒ 785,— per persoon voor verblijf van 1 tot en met 4 weken. Langer verblijf tegen geringe bijbetaling is mogelijk.

Voor diegenen die Israël wensen te bezoeken met de nadruk op het congresbezoek het volgende: — vliegreis Amsterdam — Tel Aviv v.v. met KLM of El Al lijndienst.

— 6 overnachtingen in Jerusalem op basis logies/ontbijt Jerusalem To-

wer hotel (dicht bij de Oude Stad) — 3 overnachtingen in Tel Aviv op basis logies/ontbijt Astoria hotel (gelegen aan zee, richting Jaffa) — 1 overnachting in Galilea in kibboets (Kfar Blum) of Nes Ammim op basis logies/ontbijt — 2 dagen airconditioned bus.

— 2 dagen Nederlands sprekende gids.

— toegangskaart Nationale parken.

— luchthavenbelastingen Nederland en Israël.

— transfer bij aankomst en vertrek in Israël.

Reissom per persoon ƒ 1715,— toeslag 1 pers. kamer ƒ 350,—.

Dit bij minimaal 20 deelnemers.

Wilt u mee? Geeft u dan zo vlug mogelijk op bij ons secretariaat Diemerkade 43, Diemen, tel. 020-905310. U kunt daar ook nadere inlichtingen krijgen.

Het vertrek voor de verschillende groepsreizen is gepland op zondag 2 oktober.

NAC

Aangaande de W U V

Smerig spel

Gesprek met staatssecretaris van der Reijden

In Zweibrücken in de Palts, in Homburg aan de Saar, maar ook in de Bondshoofdstad Bonn is dit voorjaar een gruwelijk 'spel' aan Joodse burgers toegestuurd. Het heet 'Jood, erger je niet', heeft een Davidsster als speelvlak en is een variant op 'Mens, erger je niet'. Elke punt van de ster staat voor een vernietigingskamp, elke figuur voor een miljoen doden. Gewonnen heeft wie zes miljoen dode Joden heeft bereikt.

Engelhardt, Bondsminister van justitie, zegt dat dit door rechtsradicalen uitgedachte en verbreide 'spel., alles overtreft wat totnutoe van neo-nazikant viel te beleven.' Wel vond hij dat met harde hand moet worden opgetreden, als maar eerst een leemte in de wet gevuld is. Maar 'ophitsing tegen een volksgroep' en 'smaad van overledenen' zijn al strafbaar, dus wat let de jusititie van Bonn.

Grote onrust is gewekt in Joodse gezinnen; de voorzitter van de Joodse gemeente van Bonn vroeg in het bijzonder onderwijs-gevenden en geestelijken de jongeren voor te lichten over het 'onzalige Duitse verleden om hen te wapenen tegen de invloed van neonazi's en van onverbeterlijken.'

O p 28 maart j.1. heeft het Nederlands Auschwitz Comité, op uitnodiging van staatssecretaris J. P. van der Reijden, een gesprek gehad op het ministerie van WVC, waarbij de problematiek van de Joodse oorlogsslachtoffers centraal stond. In een tweede gesprek dat op 22 juni j.1. plaats vond werden vooral enige knelpunten van de WUV besproken.

In verband met de overschakeling van de uitbetalingen via de Stichting '40'45 naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds bestaat de verwachting dat daarmede de al te lange wachttijden binnen afzienbare tijd tot het verleden zullen behoren.

Een tweede onderwerp was de drastische verlaging van dieetkosten. Daar hebben wij duidelijk ons ongenoegen over uitgesproken.

De toelichting daarover is aan de betrokkenen medegedeeld in een schrijven van 25 september 1981.

Desondanks zijn .zulke verlagingen voor ons moeilijk te aanvaarden.

Ten overvloede wijzen wij erop dat herhaling van vergoedingen voor extra voorzieningen steeds opnieuw binnen

de daarvoor vastgestelde termijn dienen te worden aangevraagd.

Voor zover de uitkering een aanvullend karakter heeft bestaat er geen gevaar dat, indien eventueel in de toekomst, een verlaging van alle sociale voorzieningen zal plaats vinden, de WUV-uitkeringsgerechtigden 'dubbel gepakt' zullen worden.

Natuurlijk zullen wij blijven ijveren dat deze 'Ereschuld' zoals de staatssecretaris het in een interview uitdrukte, buiten de algehele bezuinigingen zullen vallen.

Beide Kamers hebben de wetswijziging aanvaard waarbij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) de betalingen voor de WUV doet inplaats van de Stichting '40-'45. Men heeft ons verzekerd dat de begeleiding, voorzover aanwezig, van de cliënten gelijk blijft. De uitkeringsraad werkt gewoon door. Gezien het grotere apparaat van het ABP zouden er minder vertragingen optreden.

Geen achteruitgang, naar wij hopen een verbetering.

NAC

Een verborgen herinnering Dunya Breur met tekeningen uit Ravensbrück van Aat Breur

O p 28 april j.1. vond een bijzondere bijeenkomst plaats in het Rijksmuseum te Amsterdam. De zaal was te klein om de vele belangstellenden te herbergen. Vrienden uit het verzet, familieleden en voornamelijk oud-gevangenen van het vrouwenkamp Ravensbrück waren aanwezig bij de presentatie van Dunya Breur's boek 'Een verborgen Herinnering'.

Dunya werd samen met haar moeder Aat gearresteerd toen zij 4 maanden was, waarscchijnlijk de jongste gevangene in de Utrechtse gevangenis in november '42.

Haar vader Krijn ws reeds gearresteerd, gemarteld en zou enige maanden daarna worden gefusilleerd. Een ouder broertje van 2 jaar werd bij de grootouders achter gelaten. Toen Aat Breur naar het vrouwenkamp Ravensbrück werd gedeporteerd, als N . N . gevangene, kon zij gelukkig Dunya bij haar ouders achterlaten.

Jaren en jaren hield Aat Breur haar kampervaringen ver van haar dochter.

Slechts enkele jaren geleden kon zij er over spreken. Dankzij de gesprekken met haar moeder en met de kampvriendinnen van haar moeder in Nederland en in andere landen wist Dunya de stukjes van de legpuzzle aan elkaar te passen en kon zij haar schok-

kend en indrukwekkend document over leven en dood in het beruchte concentratiekamp schrijven.

Doorzetttingskracht, moed en solidariteit van de vrouwelijke gevangenen spreken uit elke bladzijde, uit elk gesprek, uit elk getuigenis.

Met scherpe opmerkingsgave tekende Aat Breur, illegaal, soms op vodjes papier en met groot gevaar voor ontdekking en dus voor straf, haar lotgenoten en de weinige, in lompen geklede en uitgehongerde, kampkinderen.

Deze tekeningen zijn het kamp uitgesmokkeld en waren van april 1982 tot april 1983 tentoongesteld in het Rijksmuseum te Amsterdam. De realistische en ontroerende tekeningen vormen een prachtige illustratie voor dit uitstekende boek, dat in elke boekenkast thuis hoort.

Dankzij Dunya is het niet langer een 'verborgen' maar een 'levende' herinnering aan een verschrikkelijk verleden en een aanklacht tegen de honderden kampbeulen en oorlogsmisdadigers, die ook nu nog vrij rondlopen.

meisje uit Rotter-

Aat Breur-Hibma, Marie-Jeanne. De tekeningen zijn opgenomen in het boek van Aats dochter Dunya Breur: De verborgen herinnering. f f * ' ' ï'ÊÊÊÈÊ 1

Eva F u r t h Een verborgen herinnering, Uitgeverij Tiebosch Amsterdam, 1983 Prijs: ƒ 29,50.

Een ware geschiedenis van 30 jaar O p 5 september 1946 werd de geboorte van een meisje aangegeven door iemand die door het W G gestuurd was.

De moeder, een gescheiden Joodse vrouw, die de vijf oorlogsjaren gemengd gehuwd was geweest, zou gaan hertrouwen. Dat is natuurlijk een gewone zaak, want er waren meer van dergelijke gevallen. Maar de moeder van het meisje kon niet hertrouwen voordat alle papieren van haarzelf en de vader in orde waren.

De vader had in Auschwitz gezeten.

Aat Breur-Hibma, dam

Zijn vrouw en een drie maanden oud dochtertje waren in Sobibor omgekomen.

De papieren waren zoek, vertelde het Rode Kruis; dus konden zij nog niet hertrouwen. Het meisje werd daarom aangegeven op naam van de eerste (gescheiden) man van de vrouw. Zij had van deze eerste man ook een zoon.

Ook dat is niets bijzonders.

Toen de kinderen eraan toe waren naar Rosj Pinah te gaan was dat voor die school een gewone zaak en konden

broer en zus onder de naam van de Joodse tweede man doorgaan.

N a veel informatie kon het meisje de naam van haar moeder aannemen: dat was in 1952. Maar vader en moeder vonden dat voor de toekomst van het meisje niet genoeg.

Na veel geloop naar het kantongerecht aan het Kleine Garmtanplantsoen werd de moeder verteld dat het kind de naam van haar echte vader op een papiertje kon krijgen voor ƒ 100,—.

Dat werd graag gedaan — na zes jaar.

Gezakt Grote beroering is in wijde kring ontstaan over het schriftelijk eindexamen geschiedenis, n.b. op 4 mei afgenomen. Het onderwerp voor het laatste deel, dat ruim een jaar tevoren ter bestudering wordt opgegeven, was het Joodse vraagstuk, een naziterm, zoals drs. S. Bloemgarten met reden opmerkte.

Maar de examenvragen! Binnen het geschiedenisonderwijs is men nooit erg tuk geweest op schriftelijke examens, maar wat er nu en nog wel door afgrijselijke correctievoorschriften van gemaakt is! En dat, zoals rabbijn H. Rodrigues Pereira in het N I W schreef, 'in een tijd waarin zovelen geen raad meer weten met hun oorlogsverleden, waarin helaas het antisemitisme geen geschiedenis is'.

De bovengenoemde geschiedenisleraar aan het Amsterdamse Spinozalyceum, die het 'als Jood niet opbracht aan deze operatie mee te werken', vond bereidwillige collega's om zijn taak als examinator over te nemen. Aangenaam voor hem. maar dit verandert niets aan de zaak zelf.

Natuurlijk zijn wij het eens met de heren Kohnhorst en Buitenkant, resp. rector en geschiedenisleraar aan het Barlaeus-gymnasium, dat de Tweede Wereldoorlog met de volkerenmoord op de Joden in het voortgezet onderwijs en vandaar in de examenstof thuis hoort. Maar of men die stof ook en zeker op deze manier examineert is een tweede. En dit jaar is het onderwerp weer voorgeschreven.

Een lichtvaardige werkwijze bracht de examencommissie tot buiten verband citeren, zoals Henriëtte Boas aantoonde dat gebeurd is uit het dagboek van Etty Hillesum. Waarom in een vraag suggereren dat bij Joden een noodlotsgedachte zou leven? Hoe haalt men het in zijn hoofd om het opsommen van de fasen van de Endlösung, wegvoering en moord op onze mensen, met een rood potlood te bestraffen en met punten te belonen?

Zelfs de anders gebruikelijke kans op herbeoordeling van de antwoorden op deze bij uitstek pijnlijke vragen was uitdrukkelijk buitengesloten!

Tenslotte m.i. de hoofdzaak. Wij kunnen en moeten ons een oordeel vormen over eigen reacties en die van de verschillende instanties van destijds, over het gedrag van Nederlandse ambtenaren, verzetsmensen en verraders. Ook

over de Joodse Raad. Daarbij komen gewetensvragen aan de orde die de meesten van ons tot op heden niet hebben opgelost, noch zelfs geheel kunnen bevatten of overzien. Wij zijn verplicht die vragen steeds weer te stellen, vooral ten behoeve van het nageslacht.

Dat zijn gewetens- geen examenvragen. Laat ieder, ook de jongere die later verantwoording zal moeten dragen, die onder het oog zien. Maar niet in vakjes, om later a, b, c en d in de juiste volgorde op straffe van puntenverlies te vermelden. Zo verloopt de geschiedenis niet. Maar zo worden slachtoffers van eens opnieuw slachtoffers. Daarvoor dient het eindexamen niet. De commissie is dit jaar gezakt. drs. Eva Tas

Niet verleerd Van T-shirts met nazi-leuzen tot een interfascistisch zonnewendefeestje bij de weduwe Rost van Tonningen — het is er allemaal, net als antisemitisch wangedrag in het voetbalstadion. Ter opvoeding stuurde een rechter een knaap naar het Anne Frankhuis en een ander naar Westerbork om te bekijken wat er van antisemitisme is gekomen.

Hakenkruisen waren te zien in Franse steden en in overvloed in Bad Hersfeld, waar SS-divisies als de Standarte Adolf Hitier een 'Treffen' hielden.

Protesten uit binnen- en buitenland werden door burgemeester en Bondsminister eerst brutaal en zg. met een beroep op democratie afgewimpeld.

Daarna volgde uit Hessen een toezegging dat het de laatste maal was geweest.

De actrice Eva Renzi, die met de Dutise antifascisten meegedemonstreerd heeft, werd op staande voet ontslagen als deelneemster aan het festival ter plaatse.

De Vlaamse Militanten Orde is ten langen leste verboden: de Yserbedevaart, die toch al in een kwade reuk staat, was dit jaar vergeven van de oude en nieuwe nazi-elementen.

Dat was ook het geval te Velp, waar de weduwe Rost niet alleen alte Kameraden, daaronder ook uit de buurlanden en Frankrijk en Centrumpartijleden ontving, maar ook een Nederlandse Ku Klux Klan bepleitte. Contacten had zij al.

Het zou geen kwaad kunnen dit slag activiteiten in het oog te houden. Ook in Velp.

vervolg van pag. 7 Er zat wel een maar aan vast: in het trouwboekje stonden geen kinderen vermeld. Maar allen waren gezond en zij lieten het zo.

Tot in 1978 de moeder 65 werd en eraan gedacht werd een testament te laten opmaken — ook al bezit je niet veel! Als je twee kinderen hebt die niet in je trouwboekje staan is het verstandig voor een testament naar een notaris te gaan.

O p het notariskantoor hoorde zij het volgende: sinds 1972 bestaat er een nieuwe wet, waardoor kinderen met een dergelijke achtergrond erkend en in het trouwboekje van hun ouders bijgeschreven kunnen worden zonder verdere formaliteiten of onkosten.

Toen wij twee dagen later op het bevolkingsregister een kind gingen aangeven (want op die afdeling moesten wij zijn), vroeg de ambtenaar die ons te woord stond wie wij kwamen aangeven. Wij wezen op onze dochter en zeiden: deze vrouw van dertig jaar die hier staat.

De mensen op het bureau keken vreemd op naar die dertigjarige vrouw: zij heeft zelf al twee kinderen.

De man die ons hielp vroeg of wij papieren bij ons hadden. Toen het trouwboekje te voorschijn kwam, was het in vijf minuten gebeurd! En daar hadden wij dertig jaar op gewacht.

Esther van Geens-Flora

Een nieuwe 'Auschwitz-Lüge' is opgedoken. Heiner Gaissler, Bondsminister voor het gezin, heeft in de Bondsdag verklaard dat het pacifisme van de dertiger jaren Auschwitz mogelijk heeft gemaakt. Hij doelde zowel op de pacifisten in de Weimar Republiek als op de houding van de Europese mogendheden tegenover nazi-Duitsland.

Het oude liedje: niet de daders, de slachtoffers zijn schuldig.

'Het pacifisme heeft Auschwitz niet mogelijk gemaakt, het pacifisme is in Auschwitz afgemaakt', zei Horst Ehmke, vice-voorzitter van de SPDfractie. Zijn collega Putzrath sprak van een nieuwe variant van de zg. Auschwitz-Lüge. Deze fractie eist, evenals de antifascistische en verzetsorganisaties het aftreden van minister Geissler.