nederlands auschwitz comité
12e jaargang nr. 4, zomer 1989. Verschijnt 6x per jaar.
Secretariaat Nederlands Auschwitz Comité: A. Caransa, Postbus 90438, 1006 BK Amsterdam, tel. 02975-62962. Bankrek.: AMRO BANK, bijk. van Baerlestr. 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek.: 40.01.75.088. Postgiro: 293087 en 4875500 t.n.v. NAC. Redaktie: Drs. Eva Tas, Amsteldijk 23, tel. 020-795716, 1074 HS Amsterdam. Administratie krant: D. v. Geens, Renkumhof 50, 1 106 JB Amsterdam, tel.. 020-972869.
Klooster en Kruis VERKLARING Vrijdag 11 augustus werd in de pers bekend gemaakt dat de Poolse RoomsKatholiekc kerk de plannen tot ontruiming van het Carmelitessenklooster in het vernietigingskamp Auschwitz heeft opgeschort.
van een levensgroot kruis, op het terrein waar het leeuwendeel van de zes miljoen slachtoffers van de Sjoah het leven liet. In 1987 zegde de bisschop van Krakau, Macharski, toe dat de nonnen in februari 1989 zouden verhuizen. Later werd dit uitgesteld tot 22 juli.
In die maand hebben enkele Joodse jongelui uit New York en Canada binnen het kloosterhek geprotesteerd. Poolse arbeiders, die nog steeds in het gebouw bezig zijn, gooiden water over dc demonstranten en sloegen enigen van hen in elkaar. Vanwege de Poolse kerk werd geklaagd: alleen over de protesterenden. De Nederlandse kardinaal Simonis heeft Niet alleen de Poolse kerk, ook het Vaticaan reeds in 1986 verklaard dat geen enkele zweeg over het schandaal. En dat terwijl het groep of religie het recht heeft zich op dieklooster als een cadeau voor de Poolse paus grond tc vestigen. was bedoeld. Maar ook de Haarlemse bisschop Bomers Het Nederlands Auschwitz Comité is zich er hield zich vooreerst van den domme. Hij van bewust dat naast de genocide op de wilde blijkens het N I W van 4/8 niet ontJoden uit geheel Europa waarvan Auschwitz kennen 'dat er in Auschwitz iets met dc hét symbool is, vele anderen, in het bijzonJoden WJJ gebeurd' Maar hij acht het 'een der Poolse burgers, m Auschwii? zijn zegen voor het Joodse volk als het Jezus als vermoord. Christus erkent'. Bomers verdedigt het zwijgen van de toenmalige paus tijdens de oorW i j doen derhalve een klemmend beroep op log. Een en ander wekte uiteraard de alle betrokken wereldlijke- en kerkelijke verontwaardiging op van het Amsterdamse autoriteiten al het mogelijke te doen het rabbinaat en van de overige lezers. Mgr. klooster zo spoedig mogelijk - zoals beloofd Bomers voelt middelerwijl ook voor ver- van het gebied van het Staatsmuseum plaatsing van het klooster. Overigens heeft Auschwitz te verwijderen. de aartsbisschop van Utrecht, kardinaal Simonis, drie jaar geleden namens zijn bisDe nagedachtenis van allen die in Auschwitz schoppenconferentie al de goede toon aanzijn vermoord mag niet door welke religie geslagen. In een brief van zijn collega dan ook worden misbruikt. Macharski nam hij toen de formulering over van het Joodse Wereldcongres. Nederlands Auschwitz Comité. Zelf liet de kardinaal hierop volgen dat. 'de vestiging van het klooster de aandacht voor Amsterdam, 14 augustus 1989. de met-christelijke slachtoffers, speciaal de Joodse, die de meerderheid van de slachtofEr is in België en Frankrijk van Joodse zijde fers vormden, kan doen afstompen. Het klooster op die plaats is werkelijk onaanvan meet af aan geprotesteerd tegen vestiging van een r.k. kloostet, plus opstelling vaardbaar voor de Joden.' De kardinaal-aartsbisschop van Krakow, mgr. Macharski heeft meegedeeld zich niet meer gebonden te achten aan de in 1987 gedane belofte aan het Joodse Wereld Congres het klooster van het grondgebied van Auschwitz te verwijderen.
Auschwitz-Herdenking 2 1 januari 1 9 9 0 De 45ste Auschwitz-herdenking zal plaats vinden op 21 januari 1990 in het RAI-complex, Europaplein te Amsterdam. Houdt u deze hele zondag vrij! U ontvangt tijdig een bestelstrook. Tot ziens! NAC
Het N I W meldt verder dat de Nederlandsebisschoppen / 100.000,- hebben aangeboden aan hun Poolse collega's voor een bezinningscentrum naast Auschwitz. De bijdrage is niet aanvaard, aldus het NIW, en een bouwvergunning ontbreekt. Overigens blijft het droevig dat acties van jongeren van overzee, het World Jewish Congress, het Int. Auschwitz Comité of van een Nederlandse prelaat nodig zijn om het eenvoudige respect voor de nagedachtenis van miljoenen onschuldigen af te dwingen. 'Het moet een oord zijn waar mensen van verschillende gezindten van geloof in stilte kunnen bidden of na kunnen denken,' zei Mautice Goldstein, de voorzitter van het Internationaal Auschwitz Comité in een interview. (De Waarheid Plus, 5 aug. '89). Hij vindt agressief optreden tegen het klooster niet goed, maar denkt ook dat dit optreden, anders dan een verklaring van het I.A.C.-presidium, wel de media haalt. En dat is hoog nodig. Intussen hebben medewerkers van het CIDI een grote Davidsster geplaatst voor de nuntiatuur, de vertegenwoordiger van het Vaticaan in Den Haag.
Vijftig jaar...als gisteren
Pyskowice onder meer
V i j f t i g jaar g e l e d e n b r a k d c T w e e d e W e r e l d -
v e r b o n d opgericht. Pamjat heet h e t en dat
O p 15 o k t o b e r w o r d e n e r i n d r i e p l a a t s e n i n
oorlog uit.T h e heart o f the matter, de kern
betekent o o k geheugen. E e n geheugen dat
Polen:
v a n de zaak, heette dc u i t z e n d i n g van de
b l i j k b a a r v e r s t e k laat g a a n .
Szczedrzyk
Bytom
-
in het Duits
en Pyskowice
Bcuthen
-
begraafplaatsen
B B C o p 8 augustus. H e t bleek een aangrij-
H e t raakt ons allemaal. M e n kan geen tv o f
i n g e w i j d w a a r in 1 9 4 5 u i t N e d e r l a n d a f k o m -
p e n d pleidooi v o o r b e r e c h t i n g e n bestraf-
radio aanzetten, geen k r a n t opslaan o f 'de'
stige J o o d s e n a z i - s l a c h t o f f e r s zijn b e g r a v e n .
f i n g van uiteraard bejaarde nazi-misdadigers
oorlog,
tc z i j n . D c b l i k v a n d i e e n e v r o u w , e e n o u d -
erin
die dingen
met
dat
g e v a n g e n e , zal ieder b i j b l i j v e n die er e v e n
alleen ons v o o r altijd ingeprent, maar
blij-
O o r l o g s g r a v e n s t i c h t i n g . I n d e laatste
naar
ven
keek.
vervolging
voor
of
H e t is m a a r é é n v o o r b e e l d . I n h e t z e l f d e v l a k
geslachten teren.
dc o p w i n d i n g
over
de arrestatie v a n
Touvicr, een trouwe naziknecht
Blijkbaar
worden
ligt
of
schuilkelder
zijn
zij
ook
onvergetelijk
voor
komt
volgende-
A l s was h e t gis-
in Frank-
meer een halve eeuw w e t e n dat een Z w i t -
onder
een
auspiciën
aparte
van dc
Stichting
begraafplaats
Nederlandse
restauratie
Pyskowice.
door
Joodse
D i t op
initiatief
v a n A b Caransa, d i e z e l f in juni 1945 z e v e n graven van Nederlandse Joden
r i j k . E e n Franse t v - u i t z e n d i n g laat o n s na
serse J o o d d o o r Z w i t s e r s e n a z i ' s w e r d
I n beide e e r s t g e n o e m d e plaatsen g e b e u r d e
heeft
ont-
d e k t , d i e d a a r m e d e d o o r d e h e e r L . v a n de-
Leven en vrede
K a m p waren begraven.
ver-
W i j k o m e n n o g o p dc gehele zaak terug. E e n
m o o r d e n e e n aanslag o p d e synagoge v a n
M a a r m e t h e t o p b l a z e n v a n d e g a s k a m e r s is
interview
Lausanne was b e r a a m d
de m a s s a m o o r d niet v a n het a a r d o p p e r v l a k
V r i j N e d e r l a n d v a n 19 a u g u s t u s .
m e t A b C a r a n s a is t e v i n d e n i n
D e B B C b r a c h t o o k n o g eens de z g . Poolse
w e g g e v a a g d . I n h e t V e r r e O o s t e n z i j n , laat
overval o p r a d i o - G l c i w i t z i n beeld, dc p r o -
ons
v o c a t i e v a n 1 9 3 9 , d i e als a a n l e i d i n g m o e s t
voerd. Regeringen hebben onder dekmantel
dienen o m de o o r l o g te b e g i n n e n .
van menslievende beginselen her en der o p
H e t g e v a l R u d o l f H e s s e n zijn d u b b e l g a n g e r
de
w e r d d o o r dc T R O S w e e r
b e u r d e d a t als v i a t v h e t o o g v a n d e h e l e
O o k in 1988 h e e f t de A n n e F r a n k S t i c h t i n g
w e r e l d o p d e d a a d c n d e d a d e r s is g e r i c h t .
zich w e e r
De
bh|kt
opgehaald.
E e n O o s t e n r i j k - c o m i t é waarschuwt bij ons tegen
het heersende
Oostenrijkse
gewest
neo-nazidom Karinthië
in het
waaronder
zeggen,
eigen
neo-kolonialc
bevolking
dreiging
kernoorlog
van
oorlogen
ingehakt.
een
Zelfs
ge-
allesvernietigende
is a f g e n o m e n . T o c h
A n n e Frank H u i s
ge-
knalt het
zeer
verdienstelijk
u i t h e t jaarverslag.
gemaakt, zo
Op
dc
omslag
prijkt e n f o t o c o p i c v a n een in dc V . S . opge-
v o o r a l de i n t i f a d a
d o k e n b r i e f v a n M a r g o t F r a n k , A n n e ' s zusje.
j a r e n l a n g te lijden h e e f t . D e n c o - n a z i H a i d c r
bezig i n Israël, waar z o \ clen v a n onze lotge-
H e t d u i k a d r e s v a n d e zusjes b l i j k t m e t h e t
v o e r t er h e t b e s t u u r
n o t e n een veilig tehuis h e b b e n gezocht D i e
Rijks-
intifada
drukst
de
Sloweense
bevolkingsgroep
aldaar
al
H o e w e l , naar g e k o z e n
racisten h o e v e n w e niet v e r v a n huis te zoe-
allerwegen. O n s houdt
beheerst
de d o o r
Israël
bezette
en het Van Goghmuseum bezochte
musea
t o t de-
v a n ons land
te
g e b i e d e n niet alleen, maar o o k d e n k e n cn
behoren! Vandaar de noodzaak van uitbrei-
m e t ccn aardig groepje in de gemeenteraad.
d o e n v a i . '.•( b u r g e r s
ding.
D e stokoude
mige
ken. V l a k over de grens zit h e t Vlaamse blok
filmer
Autant-Lara nam voor
de g r o c p - L e P e n h e t w o o r d i n h e t E u r o p a parlement. E n bij ons k a n J a n m a a t m e t zijn club ondanks malversaties m e e d o e n aan dc verkiezingen. N o g maar k o r t k u n n e n mensen i n d c S o w j e t - U n i e z i c h z e l f s t a n d i g o r g a n i s e r e n c n t o c h is d a a r a l e e n a n t i s e m i t i s c h
Brief over klooster
groepen
Stichting Samenwerkend
Verzet
heeft het
N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é o p 25 j u l i d e volgende b r i e f gestuurd aan de ambassadeur van Polen te d e n H a a g :
ertoe
h e t recht
in
' D e Joodse roemde
Hezbollah',
schrijver
Amos
Schoolkranten,
huldiging van helpster
tentoonstellingen, Miep
Gies m e t de
A n n e F r a n k M u n t uit Israël, u i t r e i k i n g van
eigen h a n d te n e m e n . zo n o e m t
de b e -
O z deze
mensen.
' V r e d e b e g i n t , n e t als o o r l o g i n d e h a r t e n van dc mensen', zegt h i j . E n hij m e e n t dat
de A n n e F r a n k P e n n i n g te E i n d h o v e n aan de Hamburgse Stichting 'kindcr v o m Bullenhuser D a m m '
... t e v e e l o m o p t e n o e m e n .
Proficiat'
NAC.
vrede en leven zuilen zegevieren.
Geachte Heer
Gwisda.
Onderstaande
organisaties
teleurgesteld Samen m e t de A n n e F r a n k Stichting e n de
D a t doen bracht som-
mensen
is g e v e s t i g d o p h e t
van het voormalige
concentratie-
k a m p A u s c h w i t z , dc plaats w a a r J o d e n zijn
uitermate
dat t o t vandaag de dag het
Carmelitessen-klooster terrein
W i j d r i n g e n er h i e r m e e bij d e p o l i t i e k e c n zijn
miljoenen
religieuze
autoriteiten
o p aan d e
het
klooster
elders
onder
te
k l o o s t e r t e v e r p l a a t s e n is m e t n a g e k o m e n ,
zek M a c h a r s k i tc K r a k a u .
Hoogachtend, J
Knicsmcyer
zelfs n i e t na v e r l e n g i n g v a n de t e r m i j n m e t e e n e x t r a h a l f jaar N a a r o n z e m e n i n g is d c h e l e z a a k o n b e g r i j -
brengen
A f s c h r i f t is g e z o n d e n a a n k a r d i n a a l F r a n c i s -
vermoord.
E e n t w e e jaar g e l e d e n g e d a n e b e l o f t e h e t
nodige
s t a p p e n te z e t t e n t e n e i n d e z o snel m o g e l i j k
namens
p e l i j k e n h e t is e e n k l a p i n h e t g e z i c h t v a n d e
Nederlands Auschwitz
J o o d s e g e m e e n s c h a p d a t d i t g e v a l n o g steeds
Anne Frank
Comité,
n i e t is o p g e l o s t .
Stichting Samenwerkend
Stichting, Verzet.
Wetswijzigingen o p komst voor de W.U.V. en de W.U.B.O. Onlangs zijn bij dc Tweede Kamer een aantal wetsonderwerpen ingediend, die voor de uitkeringsgerechtigden van W.U.V. en W U.B.O wanneer deze door het parlement worden aangenomen, verstrekkende gevolgen kunnen hebben. De belangrijkste wijzigingen w i l ik hier aan de orde stellen.
Bijzondere voorzieningen De huidige W.U.V. kent het recht op vergoeding o f tegemoetkoming in medische kosten van voorzieningen (dus bijv. auto, extta vakantie, huishoudelijke hulp e t c ) . De Uitkeringsraad beoordeelt o f de voorzieningen medisch o f mcdisch-sociaal gezien noodzakelijk zijn en gaat vervolgens, wanneer de aanvraag aan alle overige wettelijke gestelde eisen voldoet, over tot uitbetaling. In het nieuwe systeem komt hierin verandering. De aanvrager moet zich eerst wenden tot de zgn. algemene voorliggende voorzieningen. D i t zijn bijvoorbeeld A.A.W. (de Algemene Arbeidsongeschiktheids Wet, uitgevoerd door de Bedrijfsverenigingen), dc A.W.B.Z. (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten), de Z.F.W. (Ziekenfondswet, uitgevoerd door de ziekenfondsen) etc etc.
Als belangrijke uitzondering geldt echter, dat wanneer blijkt dat in een volgend jaar de inkomsten met meer dan ƒ 1 0 0 , - zijn afgenomen, men zich tot dc Uitkeringsraad kan wenden met een verzoek om herziening. De Uitkctingsraad zal dan alleen rekening mogen houden met de vermindetde inkomsten en alleen deze van de uitkering af mogen trekken. D i t geldt natuurlijk ook wanneer er zich belangrijke wijzigingen in omstandigheden hebben voorgedaan, zoals bijv. verhuizing naar een bejaardentehuis o f huwelijk o f echtscheiding etc
A.O.W.-Wetje D i t geldt alleen voor ex-ambtenaren c q . exsemi-overheidspersoneel, waarvan de werkgever vóór juni 1 9 8 5 de premie A.O.W. (Algemene Ouderdomswet) en dc premie A . W . W . (Algemene Weduwen en Wezenwet) voor zijn rekening nam. Iedere uitkeringsgerechtigde, die dit bedrag dat de werkgever voor hem betaalde, met boven zijn grondslag heeft ontvangen, ontvangt van de periode vóór 1 juni 1985 alsnog J 1 0 0 , - per maand.
Gelijkberechtiging van mannen en vrouwen Deze wet komt neer op aanscherping van de criteria die thans voor het recht op uitkering gelden. Thans kunnen zij, die op het moment van aanvragen wegens ziekte nier m staat zijn om een inkomen te verdienen o f om hun huishouden tc doen, recht op een periodieke uitkering doen gelden. De ziekte moet uiteraard wel in verband staan met de vervolging. I n de nieuwe wet wordt voorgesteld alleen aan hen, die opgehouden zijn met werken omdat zij hiertoe wegens ziekte niet meer in staat waren, recht op uitkering te geven. D i t lijkt een subtiel verschil maar is in veel gevallen allesbepalend voor het recht op een uitkering. Immers veel vrouwen zijn met werken opgehouden toen zij trouwden en niet wegens ziekte. Op het moment dat de eventuele kinderen het huis uit gingen cn zij eventueel overwogen weer aan de slag te gaan, waren zij hiertoe veelal niet meer in staat. I n de toekomst wordt gezegd: niet opgehouden met werken wegens ziekte, dus geen uitkering. De uitkeringen van de vrouwen die niet aan de nieuwe eis voldoen, zullen nog een jaar nadat de wetswijziging definitief is geworden, doorlopen. Daarna heeft men weer
Vanaf 1 juni 1985 wordt zijn grondslag verhoogd met 1 0 % .
Indien deze algemene voorzieningen in hun pakket ook de mogelijkheid kennen van een vergoeding van de gevraagde voorziening moet de uitkeringsgerechtigde eerst daar aan de bel trekken. Pas wanneer dc aanvraag is afgewezen, kan dc uitkeringsgerechtigde zich wenden tot de Uitkeringsraad.
Fixering van inkomsten Deze wijziging geldt alleen voor uitkeringsgerechtigden boven de 6 5 jaar. Thans heeft elke schommeling in inkomsten invloed op de hoogte van de uitkering Heeft men bijv. het ene jaar ƒ 4 0 , - aan inkomsten en het jaar daarop ƒ 1 0 , - dan wordt in het eerste jaar ƒ 4 0 , - op de uitkering gekort en in het volgende jaar ƒ 1 0 , - . D i t levert veel tekenwerk op voor dc Afdeling berekening en betalen van de Uitkeringsraad i n Diemen. En ook moeten uitkeringsgerechtigden elk jaar weer op het zogenaamde ïnlichtingenformulier invullen hoeveel zij dit jaar aan inkomsten ontvangen. O m het een en ander te vergemakkelijken wordt voorgesteld de korting aan neveninkomsten voortaan te bevriezen. Dat w i l zeggen: eenmaal korting van ƒ 4 0 , - , altijd korting van ƒ 4 0 , - .
Davidsster geplaatst op kruis, in Birkenau. Augustus 1989. Foto gemaakt door Hetty de Ftoode-de Jong, Culemborg.
Vervolg op pag. 4
Gouden Bruiloft N a m e n s het N e d e r l a n d s Auschwitz Comité zijn wij o p 4 juni o p bezoek gegaan bij de familie van Cauveren-Boeken in Purmerend. H e t Comité was namelijk te weten gekomen dat zij al voor de o o r l o g g e t r o u w d zijn en dat zij beiden Auschwitz hebben overleefd. Z o waren zij, o wonder, o p deze dag 50 jaar g e t r o u w d . H e t Comité vond dit zoiets speciaals dat het besloot o m een afvaardiging te sturen en deze eer viel ons ten deel. Zelden hebben wij bij voor ons onbekenden een zo geweldige ontvangst gekregen. N a d a t wij namens het Comité een b o o m certificaat hadden aangeboden, werd het voor ons heel gezellig met koffie, gebak en brood. D e geste van het Comité werd ontzettend op prijs gesteld en wij werden gevraagd het Comité hiervoor heel hartelijk te bedanken. J o o p en J u d i t h Waterman
Reünie Philips Vrouwentransport
In Westerbork Vijftig jaar geleden werd het kamp Westerbork opgericht - d o o r de Nederlandse regering om er uit Duitsland gevluchte J o d e n o p te bergen. H e t vervolg is ons allen bekend. Tot 5 september is in het Herinnerings cent r u m nog de tentoonstelling 'Uitgeweken' te zien die aan dit begin herinnert. Sinds 16 mei kan men in het centrum ook de t r o m p e t bekijken die Lex van Weren in Auschwitz heeft bespeeld en die hij onder grote belangstelling heeft geschonken. O p 21 september zendt de AVRO-tv de documentaire 'De t r o m p e t en het spiegeltje' uit. (Ned. 1, 22.45 uur). O p 22 september w o r d t de tv/cede druk van het boek over Lex van Weren, 'De trompettist in Auschwitz' door Dick Walda, nu met een v o o r w o o r d van Dr. L. de J o n g , uitgebracht door uitgeverij de Bataafse Leeuw. Het eerste exemplaar zal in Westerbork worden uitgereikt aan dr. O . von der Geblcntz, de ambassadeur van dc Bondsrepubliek Duitsland
Wij zijn overlevenden van het Philips Vrouwentransport uit V u g h t . Wij v e r t r o k k e n 6 juni 1944 met ongeveer 400 meisjes en vrouwen uit Vught, verbleven in verschillende concentratiekampen, waaronder o.a. ook Auschwitz en hebben allen ook gewerkt bij de Telefunken in Reichenbach, Dld. Wij zijn nu verspreid over de hele wereld. Sommigen hebben nog contact met elkaar anderen niet. O n s idee was om een reünie te houden met al deze vrouwen die nu allen boven de 60 jaar zijn. Wij dachten in het voorjaar van 1990. U k u n t zich a a n m e l d e n bij M e v r o u w F. B r i l l e m a n - B a r t e l s , D e Schans 1 0 - 4 3 , 8 1 3 1 K G Lelystad. Tel: 0 3 2 0 0 - 2 2 8 1 5
Vervolg
van pag.
3
recht o p de N i e t Meetbare Invaliditeitskostenvergoeding die men vóór de gelijkberechtiging ontving, dan wel recht o p de nieuw gecreëerde garantie-uitkering. Dat laatste ontvangt men echter alleen wanneer het gehele gezinsinkomen minder is dan de minimumgrondslag. H e t recht o p niet meetbare invaliditeitskostenvergoeding, voor hen die dit nooit eerder hebben aangevraagd, w o r d t afgeschaft. D u s geen mogelijkheid meer voor nieuwe aanvragen De Minister zelf schat bet aantal intrekkingen van periodieke uitkeringen aan vrouwen o p ± 1000. Naar zijn schatting zijn thans ± 750 uitkeringen toegekend aan vrouwen, die wel opgehouden zijn met werken. Deze behouden h u n uitkering wel.
Na-oorlogse generatie Het wetsontwerp, dat strekt tot afschaffing van rechten voor de na-oorlogse generatie is nog niet ingediend Wel is een voorstel binnenkort te verwachten.
Slotwoord D c wetsvoorstellen m o e t e n nog besproken worden in het parlement, en zijn dus voorlopig slechts toekomstmuziek. Wel is duidelijk dat de belangenorganisaties de voorstellen kritisch zullen volgen en het met zullen nalaten hun op- en aanmerkingen te maken, voor zover er een verslechtering voor de positie van uitkeringsgerechtigden door de voorstellen w o r d t bewerkstelligd. In zoverre is het laatste w o o r d er nog niet over gesproken. Tegen de stroom
in, houtsnede
van Hudi Seidel
Uit Jaarboekje
1988
Herinneringscentrum
Westerbork.
M r . Froukje Hijink