Column

from Auschwitz Bulletin, 2019, nr 02

Cartoon

awrahaM Meijers

DIE NEUSJES, JE WEET WEL...

OOK DIT J aar was het een indrukwekkende bijeenkomst in het hoofdstedelijke Wertheimpark tijdens de Nationale Holocaust Herdenking op 27 januari. Grote opkomst, ondanks de extreme plensbuien. De strekking van de toespraken die werden gehouden was dat er ook in ons land een groei van het antisemitisme zichtbaar is, zowel in de openbare ruimte, maar ook en vooral via de (a)sociale media. Omdat ik de eer had om tekstueel het een en ander bij te dragen aan die bijeenkomst, bezocht ik ter oriëntatie de dagen voor de herdenking enkele anti-Joodse sites. En daar word je niet vrolijk van. Glashard drong het (weer) tot mij door dat wij alert moeten blijven.

Twee willekeurige opmerkingen die ik van ‘Joodsonvriendelijke’ sites heb geplukt – Ik citeer letterlijk: ‘Hun zouden alle joden gewoon moeten brandmerken met de bekende Jodenster, dan zijn die voor iedereen herkenbaar. Want je kan niet van iedereen zien of hij wel of geen Jood is’. En: ‘Verhoudingsgewijs winnen veel Joden een Nobelprijs’. Er volgt een rij Joodse laureaten, waarna het bericht wordt afgesloten met – u raadt het denk ik al: ‘Daarvoor zal wel een aardig bedragje aan smeergeld van Joden richting het bestuur van de Nobelprijs zijn gegaan’.

Maandagavond, een dag na de herdenking, zijn mijn vrouw en ik voor een goed doel wezen eten in de nogal parmantige hoge hotelschool. samen met vrienden en kennissen van hen, een echtpaar, dat we niet eerder hadden ontmoet, zaten we aan tafel. De kennis – een keurige man, zo te zien – vertelde in Laren (NH) in een villa te wonen. Hij had bij de Hema in de hoogste echelons verkeerd. Feestjes met de directie. Leuke herinneringen. anekdotes. Vervolgens ging het gesprek als bijna vanzelfsprekend over de grote verschuivingen die de laatste jaren plaats vinden binnen de bekende warenhuizen. Ik zei niet meer in de Bijenkorf te komen omdat daar de focus voornamelijk op russische en aziatische nieuwe rijken is gericht. En da’s niet mijn wereldje... Na mijn relaas wreef de keurige kennis samenzweerderig over zijn neusvleugel en zei: ‘Dat is nog een erfenis van die neusjes’. Onze vriend keek verbaasd en zei niet te begrijpen wat hij bedoelde. Weer wreef hij over een neusvleugel: ‘Dat komt door die neusjes van vroeger. Je weet wel.’ Ik was bang dat ik het dondersgoed begreep, maar reageerde voorlopig niet. Toen onze vriend het nog niet snapte, zei de keurige kennis nadrukkelijk. ‘Die neusjes, joh. De Jidden!’

Nota bene: Beide warenhuizen zijn door Joodse ondernemers opgericht; de bijenkorf door simon goudsmit, de hema (waar die keurige kennis dus flink heeft verdiend) door Leo Meyer en arthur Isaac.

Ik was razend en vertelde het heerschap met enige stemverheffing dat ik joods ben. Dat hij dat toch aan mijn neusje had kunnen zien. Dat hij een klassiek voorbeeld van Jodenhaat is. Dat de dag daarvoor was gewaarschuwd voor mensen als hij die, gestoken in onberispelijk maatkostuum, gevaarlijker voor onze samenleving zijn dan verwilderde hooligans en dat hij Joden veroordeelde in klassieke clichés. clichés die hebben geleid tot de moord op miljoenen Joodse kinderen, vrouwen en mannen: ‘Misschien heeft u daar bij toeval wel eens over gehoord, mijnheer.’ En zo raasde ik, mijn woorden zorgvuldig kiezend, zo’n vijf minuten door. Monoloog door een boze Jood, zeg maar. Daarna begon de antisemiet Geduldig & Blij uit te leggen dat hij altijd met Joden had samengewerkt. Dat het altijd van die prettige mensen zijn. Dat hij alleen maar goede herinneringen heeft aan Joden. zoetsappige bla…bla…bla. een dergelijke kruiperige reactie is niets minder dan een laf verweer. Ik heb hem verder genegeerd.

aan het eind van de verpeste avond – ik stond bij de garderobe – kwam hij aangestruind, greep mijn hand en zei z’n excuses aan te willen bieden. Ik antwoordde dat ik hem een erg domme man vind. Hij richtte zich bozig op en zei: ‘Dat zijn uw woorden’, en verdween voorgoed uit mijn leven, naar ik hoop. –

sarah breMer

RECENT VERSCHENEN

Mihail sebastian (1907–1945) is het pseudoniem van de roemeens-Joodse schrijver Josif hechter. zijn roman staat vol gedachten over Joodse identiteit en laat zien hoe nazisme en antisemitisme langzaam steeds normaler werden in de jaren 30. geschreven in 1934 is het boek zeer de moeite waard van het lezen en eigenlijk is het vreemd dat Sinds tweeduizend jaar nu pas in het Nederlands vertaald is. als lezer volg je een ik-personage, een Jood in roemenië, tussen 1927 en 1933. Grote delen van het boek is het personage aan het denken en dat kan wel taaie kost zijn om te lezen. De lezer wordt aan het denken gezet: wat voor mens wil ik zelf zijn? Een aantal personages zijn vooral vertolkers van ideeën, zoals een communist, een zionistische pionier of juist de antisemiet. Met iedereen gaat het ik-personage in discussie. Een heldere, vaak schokkende kroniek over veerkracht en wanhoop in tijden van populistische retoriek en oorlogsdreiging.

mihail sebastian, Sinds tweeduizend jaar, Vertaald door Jan Willem Bos. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam, 2018 (318 blz.), isbn 9789403122700, € 20,99

Zie ook het artikel van Remco Ensel, blz. 12-15

Het boek beschrijft de lotgevallen van de twee Joodse families Leefsma en Nieweg uit Gorredijk en appingedam. Een blik op de familiestamboom voorin het boek laat hun lot zien: velen zijn vermoord in de oorlog. Het huwelijk tussen Meijer Nieweg en Mies Wolf verbindt de families. Hun dochtertje sara wordt in 1941 geboren.

Door de oorlog wordt het jonge gezin uit elkaar gerukt. Vader wordt weggevoerd en komt niet meer terug. Moeder en dochter duiken onder, gescheiden van elkaar. ‘Ik zie het als een eerbetoon aan mijn moeder' vertelt sara bij de presentatie van het boek, 'pauline is in de huid van mijn moeder gekropen. Mijn moeder moest mij laten gaan, dat heeft onze levens gered.’ Het verhaal is gebouwd op degelijke feitenkennis, het cement voor de roman is fictie. een verhaal over veerkracht en de moed van mensen.

pauline broekema, Het uiterste der zee, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 2018 (319 blz.), isbn 97890295 25664, € 21,99

Een bijzonder boek, een prentenboek, waarin het verhaal van anne Frank verteld wordt. Het is het derde deel in de serie ‘Van klein tot groots’ , die kinderen (én volwassenen) de levensverhalen laat ontdekken van belangrijke vrouwen uit de wereldgeschiedenis.

Een prentenboek met zwartwit illustraties, op het gekleurde omslag van anne’s dagboek na. Op elke twee bladzijden staat steeds een vullende tekening met daarbij twee of drie zinnen tekst. Haar verhaal wordt op een kernachtige manier verteld, waarbij de illustraties de sfeer benadrukken.

Het is de uitgeverij gelukt de boodschap duidelijk over te brengen op een manier die geschikt is voor kinderen vanaf zes jaar. achterin een tijdlijn en extra informatie over anne’s leven.

maria isabel sánchez vegara (tekst) en sveta dorosheva (illustraties), Anne Frank, Vertaald door Antje Schoehuys-Blaak. Uitgave in de serie ‘Van klein tot groots’. Uitgeverij De Vier Windstreken, Rijswijk, 2019 (32 blz.), isbn 9789051166965, € 14,50