ElektroVisie 2024 nr 6 - NL by NELECTRA

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche · Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde · 6 x jaar · 35ste jg · afgiftekantoor 2030 Antwerpen X / P2A9571 − december 2024 – 6

IN DEZE EDITIE  Nelectra Nocturne: een feest voor jong en oud  De Elektrobarometer herstelt zich en staat weer in het groen  Klanten moeten elektronisch kunnen betalen: wat is verplicht en wat niet?  Traxio: “Elektrificatie van het wagenpark is niet de enige weg naar minder uitstoot”

Doe zoals Herstappe: Hou cybercriminelen buiten

Bescherm je online accounts met tweestapsverificatie. Surf snel naar safeonweb.be

FALLON REFLECTEERT

Van uitstel naar afstel? Onlangs konden we dankzij gezamenlijke inspanningen als werkgeversorganisaties een uitstel bekomen voor de verplichte opleidingsregistratie in de Federal Learning Account (FLA). Daarmee lijkt het alsof men heeft ingezien dat de verplichting voor werkgevers om iedere opleiding – van formele cursussen tot informele leermomenten – te registreren in deze nieuwe online tool van de federale overheid, een brug te ver is. Hoewel het uitstel tot eind april 2025 een opluchting is voor heel wat werkgevers, blijft de vraag waarom dit systeem überhaupt nog ingevoerd zou worden? Nelectra heeft altijd gestreefd naar zinvolle ondersteuning van werkgevers bij het opleiden en bijscholen van medewerkers. Levenslang leren vergroot immers de veerkracht van bedrijven én hun personeel. Maar een omslachtige, administratief belastende registratieplicht zoals de FLA mist elk nut en lost geen werkelijke noden op. Integendeel! Het creëert nieuwe drempels en dreigt de motivatie voor echte opleiding zelfs af te remmen. Het Vlaamse regeerakkoord toont zich gelukkig al kritisch over de FLA, maar uiteindelijk ligt de beslissing op federaal niveau, waar we blijven pleiten voor een definitieve afschaffing. Want laten we eerlijk zijn: deze nieuwe verplichting is bovenal een FLAgrante schending van het vertrouwen dat onze werkgevers verdienen. Werkgevers zijn meer dan bereid - zeker in deze uitdagende tijden met een nijpend tekort aan technisch geschoold personeel op de arbeidsmarkt - om te investeren in de ontwikkeling van het talent en vakmanschap van hun medewerkers. Zadel hen echter niet op met onnodige administratieve rompslomp, die alleen maar zorgt voor frustratie en weinig toevoegt aan de werkelijke kwaliteit van opleidingen. Laat hen hun kostbare tijd en middelen liever efficiënt besteden en geef hen de nodige flexibiliteit om opleidingen te plannen, gericht op de werkelijke behoeften binnen hun teams. Geen extra papierwerk dus, maar een stimulerend opleidingsbeleid met echte ruimte voor groei van onze bedrijven en hun medewerkers. Kortom, hoog tijd om met de FLA van uitstel naar afstel te gaan, zodat bedrijven zich terug kunnen focussen op het échte werk: investeren in hun personeel en de duurzame ontwikkeling van hun onderneming en de toekomst van onze sector!

Reageren? Fallon Declerck Gedelegeerd bestuurder Nelectra fallon.declerck@nelectra.be

4 INHOUD

Filip Rylant (Traxio): “Duurzame technologieën moeten een kans krijgen om de energietransitie betaalbaar te maken!”

Hoe evolueert de markt van alarm, toegangscontrole en security?

“Mag mijn softwareleverancier mij verplichten om gegevens van mijn klanten door te geven?”

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektrosector. ElektroVisie/ElectroVision heeft een oplage van 8.019 exemplaren en is een tweemaandelijkse uitgave van: het Nationaal Verbond van Zelfstandige Elektriciens en Handelaars in Elektrische Toestellen vzw (afgekort Nelectra), Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde · BE 0410 342 662 RPR Brussel T: 02 550 17 11, info@nelectra.be, www.nelectra.be redactieraad Dirk Van Steenlandt, Eric Claus, Ludo Holemans, Frank Vanlangendonck, Rudy Van den Bergh, Danny Hermans, Linda Claeys, Fallon Declerck, Els Heyrman, Layla Redjeb, Vincent Boydens

hoofdredacteur Els Heyrman 02 550 17 21 els.heyrman@nelectra.be reclameregie Trevi · Thomas Lannoo Meerlaan 9 · 9620 Zottegem 09 326 74 51 thomas@trevi-regie.be

reportages Linda Claeys linda.claeys@nelectra.be verantwoordelijke uitgever Fallon Declerck Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde 02 550 17 11 vertaling Akira Translations translations@akiratranslations.be

drukkerij Bredero Graphics administratie Nadia Van Nuffel · 02 550 17 17 nadia.vannuffel@nelectra.be Marian Hemerijckx · 02 550 17 18 marian.hemerijckx@nelectra.be cover Boris Vermeersch

De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders. Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever. Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers.

Nelectra verwerkt uw persoonsgegevens met het oog op leden- of prospectenbeheer. Indien u dit niet wil, volstaat een mail naar info@nelectra.be. U kan uw gegevens inkijken en laten aanpassen via een eenvoudig verzoek, mét bewijs van identiteit, aan Nelectra, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde of via info@nelectra.be. Met vragen of klachten over gegevensverwerking kan u terecht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit. Het algemeen privacybeleid vindt u op onze website www.nelectra.be. Uw gegevens werden mogelijks verkregen via een externe databank. Op eenvoudig verzoek kunt u meer info verkrijgen.

INHOUD

Voka zet Nelectralid Kristoffer Van Saet in de bloemetjes

Fallon reflecteert

Voka zet Nelectralid Kristoffer Van Saet in de bloemetjes

Nelectra verwent haar leden

Nelectra in gesprek met Traxio

Nelectra informeert

De rol van kunstmatige intelligentie in de energietransitie: innovaties en uitdagingen

Hoe evolueert de markt van alarm, toegangscontrole en security?

75 jaar Sarem: een mijlpaal om trots op te zijn

Technische info

5 vragen aan

Van uitstel naar afstel?

Nelectra Nocturne @ AED studio's: een feest voor jong en oud

8 Hallo Nelectra? 10 Vinger aan de pols 12 Elektrobarometer

Sectornieuws

Retail

13 14 14

Connect+ Inspiration Day: breed platform Engels Group: organiseert 3 events Royal Crown: klanten geïnformeerd het najaar in

“Elektrificatie van het wagenpark is niet de enige weg naar minder uitstoot”

InterSolution toont de internationale solarinnovaties van 2025

28 AREI wijzigt op 1 maart 2025 ! 30 Welke normen gelden bij noodverlichtingsinstallaties? 32 Oplossen van problemen in het supraharmonische gebied

Europa

Klanten moeten elektronisch kunnen betalen: wat is verplicht en wat niet?

Peter Goovaerts, voorzitter werkgroep elektrische installaties

6 NELECTRA VERWENT HAAR LEDEN

Nelectra Nocturne @ AED studio's:

NELECTRA VERWENT HAAR LEDEN

een feest voor jong en oud  Boris Vermeersch

8 NELECTRA INFORMEERT

Bij Nelectra kan u als lid steeds terecht bij onze adviseurs met al uw vragen over juridische, technische, sociale, fiscale,… materies. Hierbij een paar interessante vragen die de voorbije maanden de revue passeerden.

Voor meer informatie, contacteer onze Nelectra-adviseurs:

Layla Redjeb layla.redjeb@nelectra.be 02/ 550.17.19

Freddy Steenackers freddy.steenackers@nelectra.be 02/550.17.11

Mag mijn softwareleverancier mij verplichten om gegevens van mijn klanten door te geven? Bij Nelectra ontvangen we regelmatig vragen over de naleving van de GDPRregelgeving en het betreffen vaak vragen waarin softwareleveranciers van beveiligingssystemen installateurs (of groothandels) verplichten om gegevens van eindgebruikers door te geven. Deze omvatten persoonlijke informatie zoals naam, adres, telefoonnummer en e-mail. Dat is een heuse uitdaging voor u als installateur, omdat u zich vaak in een positie bevindt waar u deze gegevens niet altijd wil of kan verstrekken, vooral wanneer er twijfel bestaat over de noodzaak en wettelijke basis van deze verwerking. Om duidelijkheid te verkrijgen over deze kwestie, namen wij contact op met de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) en we delen hierbij graag de inzichten en aanbevelingen die we van de GBA hebben ontvangen. Volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) moet de verwerking van persoonsgegevens voldoen aan ten minste één van de zes rechtsgronden die in artikel 6 van de AVG zijn vastgesteld. We zoomen in op de twee relevantste: 1. Noodzakelijkheid voor de uitvoering van de overeenkomst Deze grondslag kan alleen worden ingeroepen als de verwerking van persoonsgegevens strikt noodzakelijk is om een contractuele verplichting na te komen. Om als noodzakelijk voor de uitvoering van een overeenkomst te worden beschouwd, moet de verwerking van persoonsgegevens objectief onontbeerlijk zijn om een doel te bereiken dat een integraal onderdeel uitmaakt van de contractuele prestatie. Zo kan de noodzaak van deze verwerking ter discussie worden gesteld, als in het verleden de diensten konden worden geleverd zonder dat deze

gegevens werden verwerkt. De vraag is of de gegevensverwerking echt essentieel is voor de uitvoering van de overeenkomst, gezien de mogelijkheid om eerder zonder deze gegevens te werken. 2. Voldoen aan een wettelijke verplichting Deze grondslag vereist dat de verwerking nodig is om te voldoen aan een wettelijke verplichting die op u als installateur rust. Dit betekent dat er een specifieke wet moet zijn die de leverancier verplicht om de gegevens te verkrijgen of u als installateur verplicht om de gegevens te verstrekken. U moet weten wat de wet precies zegt en of u verplicht bent om gegevens te geven. Het moet duidelijk zijn uit de wet of het verstrekken van gegevens verplicht is. In de gevallen die onze leden tot nu toe aan ons hebben voorgelegd, was er geen wettelijke basis voorhanden. Voor u is het dus heel belangrijk om te weten dat gegevensverwerking door softwareleveranciers alleen mag als het echt nodig is. Bovendien dient rekening te worden gehouden met het beginsel van minimale gegevensverwerking. Dit betekent dat de gegevensverwerking beperkt moet blijven tot wat strikt nodig is voor het beoogde doel. Als er alternatieve manieren zijn om het doel te bereiken zonder persoonsgegevens te verwerken, krijgt deze de voorkeur. Onnodig delen van persoonlijke gegevens, kan niet alleen de privacy van uw klanten in gevaar brengen, maar ook leiden tot extra administratieve lasten. Zorg ervoor dat u volledig op de hoogte bent van uw rechten en verplichtingen onder de GDPR! Nelectraleden met vragen over de eigen situatie of die behoefte hebben aan verder juridisch advies, kunnen terecht bij Nelectra (zie contactgegevens in bijgaand kaderstuk). (LR)

NELECTRA INFORMEERT

Welke prijzen moeten vermeld worden op toonzaalmodellen? Het is essentieel om consumenten transparant en juist te informeren, vooral als het gaat om btw-tarieven, installatiekosten en de verschillende elementen van een opstelling. Daarom moeten een paar belangrijke punten in acht genomen worden bij de prijsaanduiding van showroommodellen. Welke prijs moet je vermelden? De FOD Economie bevestigde dat u de totaalprijs van het toonzaalmodel moet vermelden zoals het in uw toonzaal staat. Dit houdt in dat de prijs alles dient te omvatten wat de consument verplicht zal moeten betalen, zoals btw, taksen en eventuele noodzakelijke diensten die desgevallend moeten bijbetaald worden om het artikel te kunnen aanschaffen. Het is niet nodig om artikelen die deel uitmaken van het totaalpakket afzonderlijk van een prijsaanduiding te voorzien, tenzij ze ook afzonderlijk verkocht worden. Als bijvoorbeeld elektrische toestellen ook los te koop zijn, dan moeten die ook een prijsaanduiding krijgen. Als de toonzaal toegankelijk is voor particulieren, moeten prijzen altijd inclusief btw worden vermeld. Wanneer u vaak professionele klanten over de vloer krijgt, kan u er ook voor kiezen om naast de prijs inclusief btw, ook de prijs exclusief btw te tonen. Omdat particulieren een verlaagd btw-tarief kunnen genieten indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan (bv. ouderdom woning) kan dit complex worden. Wanneer een opstelling enkel verkocht wordt ‘inclusief installatie’ moet de plaatsingskost worden opgenomen in de totaalprijs. Is de installatie optioneel, dan kan de prijs van de opstelling zonder plaatsing worden vermeld, mits duidelijk wordt aangegeven dat de installatiekosten apart worden berekend en afhankelijk zijn van de situatie bij de klant. Zorg er dus altijd voor dat extra diensten, zoals levering, plaatsing en maatwerk, duidelijk worden vermeld met een prijsindicatie of met de vermelding “op aanvraag.” Transparantie over welke onderdelen wel en niet bij de prijs zijn inbegrepen, zoals accessoires of decoratie, is cruciaal om misverstanden te voorkomen. (LR)

Waarom werd mijn installatie van 1975 -die evolueerde van een huishoudelijke naar een niet-huishoudelijke- afgekeurd? Situatieschets: de keurder stelde maar liefst 30 inbreuken vast op de AREI-reglementering, waaronder de volgende: geen situatieschema, geen ééndraadschema, geen uitwendige invloeden bepaald…. De installatie dateert van 1975 en de toenmalige eigenaar gebruikte het gebouw als woonfunctie. In 1994 werd het gebouw verhuurd en kreeg het een kantoorfunctie. Momenteel is het een niet-huishoudelijke elektrische installatie geworden. Dit is geen eenvoudige situatie, aangezien het AREI nog niet bestond in 1975 en er dus geen bruikbaar origineel keuringsverslag voorhanden is. Het is ook niet duidelijk of er een keuring gebeurde toen het gebouw in 1994 verhuurd werd. Tot slot is er ook een volledige wijziging qua gebruik van het gebouw. Allereerst moet de installatie voldoen aan de bepalingen van de codex over het welzijn op het werk (Boek III: Arbeidsplaatsen, Titel 2: Elektrische installaties.) De werkgever is ertoe gehouden om de installatie zo snel mogelijk in overeenstemming te brengen met deze bepalingen. Als de installatie intussen in bedrijf blijft, moeten de passende maatregelen worden genomen om de veiligheid van de werknemers te waarborgen; met andere woorden: los de gevaarlijke toestanden onmiddellijk op! Alle maatregelen dienen vastgelegd in een risicoanalyse, op basis van het KB van 4 december 2012, want de elektrische installatie is een arbeidsmiddel voor de werknemers. Vervolgens moet u voorzien in de ontbrekende documenten: maak een situatieschema, zorg voor een ééndraadschema en bepaal de uitwendige invloeden voor de niethuishoudelijke elektrische installatie. U dient ook te bepalen welke installatiedelen behouden kunnen blijven en welke vervangen moeten worden. Daarbij moet u de aangehaalde inbreuken oplossen en de installatiedelen die in gebreke zijn, vervangen. Soms kan het beter zijn om het bord volledig te vervangen, maar dat kan u het best beoordelen in samenspraak met de eigenaar. (FS)

Is het in ons land toegestaan om "off-grid" te gaan met een thuisbatterij? Het is in België in principe niet verboden om off-grid te gaan en volledig autonoom in te staan voor de opwekking en opslag van energie, zodat u niet meer afhankelijk bent van het elektriciteitsnet. Het is dus toegestaan, maar ik hoef u niet te vertellen dat dit in de praktijk niet zo eenvoudig te realiseren is. Zowel technisch als financieel kan het een hele uitdaging zijn om ervoor te zorgen dat er voldoende zonnepanelen en batterijopslag aanwezig zijn om op alle momenten, niet alleen ’s avonds/’s nachts maar ook tijdens enkele donkere weken in de winter, in uw energiebehoefte te kunnen voorzien. Om de dimensionering van de pvinstallatie en het batterijsysteem correct te kunnen bepalen, is een volledig inzicht in het huidige energieverbruik op kwartierbasis noodzakelijk. U houdt best ook al rekening met mogelijke toekomstige extra energiebehoefte, denk bijvoorbeeld aan een laadpaal voor een elektrische wagen, want die kan het verbruik drastisch verhogen. De VREG benoemt dit als “eilandwerking”. Er is sinds 1 januari 2019 wel een meldingsplicht binnen de 30 dagen na ingebruikname. Waar dit bij aansluiting op het distributienet bij de netbeheerder (Fluvius) dient te gebeuren, moet dit in geval van eilandwerking via een meldingsformulier aan de VREG. U hoeft wel enkel installaties te melden, waarvan de omvormer een totaal ontwikkelbaar vermogen ≥ 800 VA heeft. Off-grid installaties vallen buiten het toepassingsdomein van de Synergrid C10/11 (=specifieke technische voorschriften voor elektriciteitsproductieinstallaties die parallel werken met het distributienet), aangezien die enkel gelden voor installaties aangesloten op het distributienet. Opgelet: als u uw overtollige productie op het distributienet injecteert, bent u verbonden met dat net en dient u wel aan alle daaraan gekoppelde verplichtingen en eisen te voldoen. Mocht u hierover nog bijkomende vragen hebben, dan kan u hiervoor terecht bij onze technisch adviseur. (FS)

10 N E L E C T R A I N F O R M E E R T

Vinger aan Nelectra tevreden dat na maanden lobbying de Federal Learning Account (FLA) wordt uitgesteld De invoering van de Federal Learning Account (FLA) wordt voor de tweede keer uitgesteld, ditmaal tot 1 april 2025. Dit systeem, een registratietool voor alle opleidingen van werknemers in Belgische ondernemingen, zou oorspronkelijk op 1 april 2024 in werking treden. Na intensief lobbywerk, samen met o.a. Unizo, hebben we eerder al een eerste uitstel tot 30 november 2024 kunnen verkrijgen. Omdat wij het systeem nog steeds té belastend vinden voor onze kmo-elektrobedrijven, hebben we onze bezwaren opnieuw kenbaar gemaakt aan federale en Vlaamse politici. Eén van onze grieven was dat informatie die al gekend is bij verschillende overheidsdiensten en sectorfondsen, zoals Volta voor onze sector, opnieuw ingevoerd zou moeten worden. Begin oktober stuurden wij daarover onderstaand persbericht uit: Afschaffing Federal Learning Account (FLA) in Vlaams regeerakkoord: werkgevers vragen nu duidelijk signaal van de politiek voor de afschaffing van de FLA Twee maanden voor de eerste registratiedeadline voor ondernemingen in de Federal Learning Account (FLA) vraagt de nieuwe Vlaamse regering in haar regeerakkoord aan de federale regering om de FLA af te schaffen. Omwille van die nakende deadline van 30 november vragen de ondernemingen aan de politieke partijen – zowel die in de federale regering van lopende zaken als de partijen die onderhandelen over een toekomstige regering – om een duidelijk signaal uit te sturen. De werkgeversorganisaties zijn verheugd te lezen dat de Vlaamse partijen van de toekomstige Arizona-coalitie pleiten voor de afschaffing van de Federal Learning Account en het er dus ook mee eens zijn dat deze wet én bijhorende tool op geen enkele manier een stimulans is om maximaal in te zetten op upskilling en reskilling in onze ondernemingen. Dat konden we ook al lezen in de intussen uitgelekte nota’s van de federale onderhandelaars. De FLA is en blijft immers een puur administratief bijzonder belastend vehikel dat als enige doel heeft om de opleidingsverplichtingen binnen de ondernemingen te controleren. Het neemt de nodige zuurstof weg bij ondernemingen om te focussen op de essentie: kwalitatieve opleidingen en vorming, formeel én informeel. De FLA vergt buitensporige inzet van tijd, energie en budget die

ondernemingen daardoor niet kunnen inzetten om de eigenlijke doelstelling van kwalitatieve vorming en opleiding te bereiken. Er is een parlementaire meerderheid voor het afschaffen van de Federal Learning Account. Voor de werkgeversorganisaties is het daarom ook logisch om de FLA nu af te schaffen vooraleer bedrijven veel tijd, geld en moeite verspillen. Dit heeft ertoe geleid dat de commissie sociale zaken, werk en pensioenen op 23 oktober 2024 besloot om een tweede uitstel te verlenen, nu tot 1 april 2025. Nelectra zal samen met Unizo en andere federaties blijven lobbyen voor de volledige afschaffing van het systeem. We raden de bedrijven daarom voorlopig aan om nog te wachten met het invullen van de tool.

Nelectra pleit voor werkbare regels bij koop- en aannemingscontracten Met de Wet van 13 april 2019 werd een nieuw Burgerlijk Wetboek ingevoerd waarbij verschillende hoofdstukken stapsgewijs volledig worden herzien. In het kader van de publieke consultatieronde van de Federale Overheidsdienst Justitie hebben Nelectra, UNIZO, Bouwunie en NAV belangrijke input geleverd voor de hervorming van Boek 7 ‘Bijzondere contracten’ die momenteel op tafel ligt. Dit boek behandelt onder andere koop- en aannemingscontracten, die essentieel zijn voor bedrijven in onze sector. Nelectra werkte nauw samen met de andere organisaties om een integrale nota op te stellen, waarin we gezamenlijke bezorgdheden deelden, met als doel enkele essentiële aandachtspunten en bekommernissen te onderstrepen en constructieve aanbevelingen te formuleren. Om de werkbaarheid van de wet aanzienlijk te verbeteren en de lasten voor ondernemers te verminderen, werd er onder meer gepleit voor • de noodzaak tot vereenvoudiging en flexibiliteit; • meer ruimte voor maatwerk en een praktijkgerichte benadering; • het uitsluiten van de toepassing van de wet op bestaande contracten; • geen verdere uitbreiding van de aansprakelijkheid van de eindverkoper; • noodzakelijke uitbreiding van het verhaalsrecht, zodat de eindverkoper kosten kan verhalen op de fabrikant bij een aanspraak van de klant;

NELECTRA INFORMEERT

de pols • behoud van kortere garantietermijn voor tweedehandsgoederen; • behoud van de mogelijkheid voor de onderaannemer om bij faillissement van de hoofdaannemer rechtstreeks betaling te vragen aan de opdrachtgever. De gezamenlijke nota werd op 31 oktober ingediend. We hopen dat onze aanbevelingen worden meegenomen in het verdere wetgevingstraject. Zodra Boek 7 in werking treedt, zullen wij onze leden uiteraard informeren over de belangrijkste wijzigingen en hun impact op de praktijk.

Naar een hervorming van het RESCert-systeem Omwille van de herziening van de Europese Renewable Energy Directive dient het systeem rond RESCert aangepast te worden. RESCert is een onafhankelijk Belgisch certificeringsorgaan dat installateurs van hernieuwbare energiesystemen beoordeelt en hun vakbekwaamheid certificeert. In de toekomst zal het systeem worden uitgebreid naar energieopslag en oplaadpunten om aan de nieuwe vereisten en doelstellingen van de richtlijn te voldoen. Nelectra is hiervoor in overleg gegaan met het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA), zodat bij dit hervormingsproces zoveel mogelijk rekening wordt

gehouden met de bezorgdheden en standpunten van de sector. SpaceConnect NV, dat vanuit de Vlaamse Overheid een erkenning heeft voor het geven van de RESCertopleidingen, is aangesteld om dit uit te werken. Hierbij worden verschillende pistes onderzocht, zowel de optie van behoud van de deelcertificaten als de mogelijkheid om aparte certificaten samen te voegen tot één uitgebreide opleiding. Daarbij houdt Nelectra rekening met de resultaten van onze eigen in juni uitgevoerde bevraging onder onze leden en proberen we jullie belangen zo goed mogelijk te verdedigen! Bij Nelectra hechten we er veel waarde aan dat installateurs kwalitatief werk leveren en goed op de hoogte zijn van hun vakgebied. Het is essentieel dat de installateurs die de werkzaamheden uitvoeren, hun vaardigheden voortdurend ontwikkelen en dat de kennis die wordt opgedaan in de opleidingen ook daadwerkelijk wordt toegepast in de praktijk. Het hervormingsproces, waarbij de sector aldus actief betrokken wordt, verloopt gelukkig stapsgewijs. Ter ondersteuning van dit proces deed Deloitte, in opdracht van VEKA, een bevraging om de praktijkervaringen van de installateurs in aanmerking te nemen. Een van de vragen in deze enquête is bijvoorbeeld: "Wat zou volgens u kunnen bijdragen aan het verder verbeteren van de kwaliteit van uw werk als professional?" Deze bevraging is onder onze leden verspreid om ervoor te zorgen dat jullie mening zo goed mogelijk wordt meegenomen.

12 N E L E C T R A I N F O R M E E R T

100 De Elektrobarometer herstelt zich en staat weer in het groen Meer werk 27% van de elektro-ondernemers had in september meer werk dan in juni. Voor nam het werk af, terwijl voor de rest het werkvolume gelijk bleef.

25%

Voor de komende maanden verwacht een toename van het werk, terwijl een daling voorziet. Vooral elektrohandelaars zijn pessimistischer dan installateurs.

23% 22%

Per saldo zijn er dus meer optimistische inschattingen dan pessimistische.

33% van de elektro-ondernemers denkt dat de verwachte rentedalingen een positieve invloed zullen hebben op het werkvolume. verwacht echter een negatieve invloed, en de rest heeft geen uitgesproken mening.

30%

Het ondernemersvertrouwen in de elektrosector is hersteld. Na twee opeenvolgende dalingen stijgt de Elektrobarometer in het derde kwartaal met 1,2 indexpunten en landt op een score 100,0. Dit is het punt waarop pessimisten en optimisten elkaar in evenwicht houden. Elektro-ondernemers hebben meer werk en kijken positiever naar de toekomst.

Tijdens de federale regeringsonderhandelingen werd voorgesteld om de ecocheques af te schaffen. Als dat voorstel doorgaat, verwacht van de handelaars dat dit een impact zal hebben op hun omzet. denkt dat de gevolgen minimaal zullen zijn en de rest kan dit moeilijk inschatten.

Werkgelegenheid blijft stabiel De werkgelegenheid blijft stabiel. Goede werkkrachten zijn schaars. Bovendien zijn de werkvooruitzichten verbeterd. Bedrijven denken dus eerder aan aanwerven dan aan ontslaan. 82% van de bedrijven heeft hetzelfde aantal medewerkers als enkele maanden geleden, heeft meer personeel en heeft minder.

Voor de komende maanden verwacht extra personeel aan te nemen, terwijl een afname van het aantal medewerkers voorziet. Vooral de elektro-installateurs willen extra mensen aannemen; handelaars in mindere mate.

18% 10%

50%

42%

Druk op winstgevendheid verlicht iets

Economische situatie kan beter 59% van de elektrobedrijven is

De druk op de winstgevendheid neemt niet verder toe. Bij van de bedrijven is de rentabiliteit zelfs verbeterd, terwijl eenzelfde een verslechtering rapporteert. De overige 58% ziet geen verandering.

21%

tevreden over de algemene toestand van hun bedrijf, wat een verbetering is ten opzichte van de vorige meting. 32% is neutraal en is ontevreden.

21%

Ook de verwachtingen zijn iets beter dan voorheen: verwacht een verbetering terwijl een verslechtering vreest.

28% 20%

Het probleem van het aantal slechte betalers blijft aanhouden. ziet een toename van wanbetalers, tegenover slechts die een afname constateert.*

27%

10%

De concurrentiedruk is afgenomen ten opzichte van het vorige kwartaal: merkt een stijging van de concurrentie, terwijl een afname rapporteert. Deze percentages liggen lager en hoger dan in de vorige meting.

17%

Wat betreft de algemene economische situatie is de tevredenheid lager: slechts is tevreden, terwijl vindt dat het beter moet.

22%

43%

 Anja Larik

* Het schrijven van herinneringsbrieven en de eventuele ingebrekestelling zijn zeer tijdrovende bezigheden die bovendien vaak weinig resultaat opleveren. Daarom biedt Nelectra een unieke oplossing aan: in samenwerking met advocatenkantoor Beelen en Gerechtsdeurwaarders Modero kunnen leden eenvoudig de deels of helemaal niet betaalde facturen aanpakken. Het maakt niet uit of het over een groot of klein bedrag gaat. Wenst u meer informatie omtrent de online schuldinvordering? Contacteer onze collega Nadia Van Nuffel via nadia.vannuffel@nelectra.be of via telefoon: 02/550.17.17. De elektrobarometer wordt sinds 2010 opgemaakt en is dé conjunctuurindicator voor de Vlaamse kmo bedrijven en zelfstandige ondernemers uit de elektrosector, zowel installateurs als handelaars. Een waarde boven index 100 wijst op een positief evoluerende conjunctuur, waarden onder index 100 op een negatieve evolutie. De jongste bevraging bij een vast, representatief panel gebeurde in de tweede helft van september 2024.

SECTORNIEUWS

Brandwerende kabeldoorvoeroplossing van Soudal Soudatransit P FR van Soudal is een doorvoerstuk voor kabels en kleine kunststofbuizen, dat ook als voorlopige brandwering kan gebruikt worden. Het voorkomt branddoorslag en rookverspreiding via kabeldoorvoeren door het opschuimend voeringsmateriaal op basis van grafiet. Wanneer het opwarmt, zet het grafiet uit zodat het openingen en leemten rond kabels en buizen vult en voorkomt dat vlammen, rook en gassen zich verspreiden. Soudatransit heeft als voordeel dat er snel een kabel of leiding kan worden toegevoegd of weggenomen, zonder dat permanente afdichting opnieuw moet gedaan worden. Hierdoor is het een betrouwbare keuze voor brandveiligheid in zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten. Soudatransit P FR voldoet aan de strengste Europese normen en biedt tot 240 minuten brandweerstand, waardoor het ideaal is voor installateurs die veilige en duurzame kabeldoorvoeren willen realiseren. www.soudal.com

Syntra investeert in een labo groene waterstof Syntra Midden-Vlaanderen/NXTPRO opent dit najaar een gloednieuw waterstoflabo in zijn campus te Sint-Niklaas. Tegelijk lanceert dit opleidingscentrum een viertal nieuwe waterstofopleidingen gericht naar (aanstormende) professionals. Met deze initiatieven speelt Syntra/NXTPRO niet alleen in op nieuwe noden op de arbeidsmarkt, maar maakt het ook de vertaalslag van de innovaties binnen de energietransitie naar de bedrijfswereld. Dat laatste is nu net één van de belangrijkste kerntaken van Syntra/ NXTPRO. Voor de realisatie van dit praktijklabo, waar in primeur op kleine schaal groene waterstof wordt geproduceerd, kan Syntra/ NXTPRO op de financiële steun rekenen het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Dat geld is bedoeld voor high-end opleidingsinfrastructuur. Met de middelen uit datzelfde fonds investeert Syntra Midden-Vlaanderen trouwens ook gelijktijdig in twee merkonafhankelijke didactische opstellingen voor residentiële hybride verwarmingsinstallaties in zijn campus te Aalst.

Connect+ Inspiration Day: breed platform De Nekkerhal in Mechelen was midden september het toneel van de Inspiration Day, een grootschalig evenement van Connect+, dat vakmensen en leveranciers in elektro, IT en mobile samenbracht onder één dak. Met 109 standen en 600 zelfstandige vakmannen was de beurs een groot succes. Bezoekers konden kennismaken met tal van nieuwigheden, live demonstraties bijwonen en profiteren van interessante marketingcampagnes en groepsdeals. Doorlopend kon men genieten van lekkere Street Food gerechten en diverse stand-

houders lieten de bezoekers proeven van heerlijke wafels, espresso en andere lekkernijen klaargemaakt in de nieuwste elektrotoestellen. De beurs bood een unieke kans om zowel met de centrale als met leveranciers in contact te komen. Naast standhouders met duurzame oplossingen (zoals Recupel en Green Choise Refurb), besteedde Connect+ er zelf ook aandacht aan, onder meer via het beperken van drukwerk en het gebruik van recycleerbare materialen. Kortom, de Inspiration Day in Mechelen was

Smappee wint Red Dot Smappee, een wereldleider in slim energiebeheer, kondigt met trots aan dat zijn EV Line de prestigieuze Red Dot, Best of the Best Award voor Design Concept heeft gewonnen. Deze eersteklas erkenning beloont Smappee's baanbrekende prestatie in het combineren van duurzaamheid, innovatie en vooruitstrevend design in zijn assortiment slimme EV-laadstations. Smappee's EV Line, met zowel AC- als DC-laadoplossingen voor thuis en op het werk, werd door de Red Dot-jury uitgekozen voor zijn innovatieve ontwerpbenadering, die milieuvriendelijke cleantech integreert en duurzaamheid benadrukt. Deze slimme laders maken gebruik van dynamische load balancing en zijn gebouwd rond Smappee's geavanceerde Energy Intelligence waardoor gebruikers zonne-energie kunnen optimaliseren en de laagste beschikbare energietarieven kunnen genieten. Deze naadloze mix van hoge functionaliteit en stijlvol design illustreert Smappee's toewijding aan innovatie en het creëren van tastbare voordelen voor gebruikers terwijl het ook bijdraagt aan een groenere toekomst.

een goed georganiseerde beurs waar zowel standhouders als bezoekers met tevredenheid op terugkijken. Het evenement bood een platform voor persoonlijk contact, feedback en het ontdekken van nieuwe producten en acties.

14 R E T A I L

Engels Group organiseert drie events De Engels Group organiseerde midden oktober drie events voor haar klanten: KeukenTech, ArchiTech en Design@Home. KeukenTech is al eerlang de huisbeurs van Electro D. Engels, terwijl ArchiTech de afdeling ‘Engels Surfaces’ in the picture zet. Het nieuwste event, Design@Home, werd georganiseerd voor interieurspecialisten en

van de gastvrijheid van de Engels Group. Een verademing in tijden waar veel digitaal verloopt en een perfecte manier om het persoonlijk contact te behouden. Alle evenementen gingen -voor de tweede keer- door in de nieuwe Engels-vestiging te Malle.

belichtte design, productinnovatie en interieurtrends. Bij alle drie de events was het de bedoeling om meer te bieden dan enkel productoverzichten! Bezoekers kregen er de nieuwste ontwikkelingen en de komende trends te zien, terwijl ze tegelijkertijd konden proeven

Royal Crown: klanten geïnformeerd het najaar in Eind augustus opende BSH haar deuren voor een exclusieve preview van de recentste line-up van laundry-apparatuur en de nieuwste generatie ovens. Dit unieke event vond plaats bij Royal Crown en bood professionals uit de keuken- en interieurbranche een eerste blik op de nieuwe ranges van de wasmachines en droogkasten van Bosch en Siemens. Met meer dan 100 aanwezigen eindigde dit succesvolle event in een zonovergoten avond met-Ibiza beats. De tweede editie van het Royal Crown no-

velties & CE-event begin oktober in Living Tomorrow was een succes. Exclusief voor de klanten van Royal Crown verzamelden de leveranciers hun belangrijkste nieuwigheden op het gebied van audio en televisie. Het was een mooie setting met lekker eten en drinken na het bezoek aan de beurs. Net voor de zomer vond ook een productlancering van Haier plaats op de T2-campus in Genk. Deze campus, gelegen op het Thor Park, staat bekend als dé tech-talent-hub voor techniek en technologie in Limburg.

Tijdens het evenement kregen de genodigden een exclusieve preview van Haier's nieuwste high-tech toestellen, uitgerust met geavanceerde AI-functionaliteiten die het dagelijks leven vereenvoudigen.

BEURS

InterSolution toont de internationale solarinnovaties van 2025 Op 29 en 30 januari 2025 kan de solarbranche opnieuw terecht in Flanders Expo Gent voor de 13e editie van InterSolution. Deze toonaangevende netwerken vakbeurs voor zonneenergie biedt professionals de gelegenheid om de laatste nieuwe solarinnovaties te ontdekken. Gespreid over 10.000 m2 beursvloer en overzichtelijk in één ruime hal stellen de koplopers uit de industrie hun producten en diensten voor. Solarspelers blijven voortdurend innoveren om particulieren, bedrijven en overheden te helpen bij de energietransitie en het behalen van de klimaatdoelstellingen. InterSolution biedt professionals de kans om bij te blijven met al deze marktontwikkelingen. Ondanks de uitdagende marktomstandigheden blijft de belangstelling van exposanten voor de Benelux-beurs bijzonder groot. Naar verwachting om en bij 130 bedrijven

uit alle hoeken van de wereld zullen aanwezig zijn om hun zonnepanelen, zonnecellen, omvormers, batterijen, laadoplossingen, montagesystemen en gerelateerde producten te etaleren. Naast de presentatie van de nieuwste producten en technologieën, biedt InterSolution 2025 een uitgebreid inhoudelijk programma over diverse thema’s, waarbij innovaties en toepassingen worden toe-

gelicht. Het volledige programma is vanaf december beschikbaar op de website van InterSolution. 

Linda Claeys

InterSolution praktisch Waar? Flanders Expo Gent – Hal 8 Wanneer? Woensdag 29 en donderdag 30 januari 2025 Gratis toegang voor professionals, mits registratie vooraf op www.intersolution. be met volgende uitnodigingscode: 5P038806

Verkoop je zonnepanelen? Vergeet de recyclageverplichting niet!

PV CYCLE Belgium vzw is het beheersorganisme voor fotovoltaïsche zonnepanelen. Wij nemen jouw producentenverantwoordelijkheid op ons, volgens de geldende wetgeving. Inzameling en verwerking aan het einde van de levensduur? Daar zorgen wij voor! Neem contact met ons op voor gemoedsrust en naleving van de regelgeving. www.pvcycle.be

16 E U R O P A

Klanten moeten elektronisch kunnen betalen: wat is verplicht en wat niet? Consumenten moeten zowat overal de mogelijkheid krijgen om elektronisch te betalen. Dat is al sinds 1 juli 2022 zo. Deze verplichting kadert in een logische evolutie waarbij klanten steeds vaker met kaart betalen en cash geld steeds minder populair wordt. Maar is zo’n verplichting wel een goed idee? We gaan allereerst van start met het duiden van de verplichting zelf. Ze houdt bijvoorbeeld niet in dat de klant moet kunnen betalen met het elektronisch betaalmiddel van zijn of haar keuze. Met andere woorden: ondernemers zijn niet verplicht om een breed gamma aan elektronische betaalmiddelen te aanvaarden, zodat de klant toch zeker en vast digitaal zou kunnen betalen. Dat zou onwerkbaar zijn en daar heeft Unizo zich ook zwaar tegen verzet.

Meer dan cash De verplichting houdt enkel in dat de ondernemer minstens één andere vorm dan cash moet aanvaarden. Dat kan dus een digitaal betaalmiddel zijn, maar het zou in theorie evengoed een betaling via overschrijving kunnen zijn. Alleen cryptomunten of cheques (maaltijdcheques, ecocheques, …) worden niet als geldig alternatief beschouwd. Maar afgezien daarvan volstaat dus ongeveer elk digitaal betaalmiddel: Bancontact, Debit Mastercard, Visa Debit, kredietkaart, Apple Pay of Google Pay, … of gewoon Payconiq. Een ondernemer is dus niet verplicht om zich een betaalterminal aan te schaffen en kan in principe gewoon de sticker van Payconiq op de toonbank als alternatief voorzien. Ook al zal niet elke klant Payconiq op de smartphone hebben staan, en zullen sommige klanten dus nog steeds enkel in cash kunnen betalen.

Ondernemers wèl, overheid niet De verplichting geldt trouwens ongeacht het bedrag. Bordjes met de tekst ‘kaartbetaling alleen vanaf … euro’ zijn dus niet toegelaten. Bovendien geldt de verplichting voor alle ondernemingen met een direct fysiek klantencontact. Lees: alle winkels. Alleen automaten (broodautomaten, parkeerau-

tomaten, volautomatische wassalons, …) en overheidsinstanties vallen niet onder de verplichting. Hoewel dat laatste ons een ongeoorloofde discriminatie lijkt: er is geen enkele reden waarom ondernemers wél, en overheden niet onder de verplichting zouden moeten vallen.

Logische evolutie De wet voorziet ook in sancties: van 208 tot (in theorie) maximaal 80.000 euro geldboete. Maar vooraleer een ondernemer zo’n boete kan krijgen, moet er eerst een waarschuwing gegeven worden, dat is uitdrukkelijk zo voorzien in de wet. De vraag is evenwel waarom je deze verplichting niet zou nakomen. Want zoals gezegd kadert de wet in een logische evolutie. In 2022 werd in Belgische winkels voor het eerst méér digitaal betaald dan cash (zie grafiek onderaan). Het aantal elektronische betalingen in België stijgt jaarlijks met zo’n 10% (momenteel zitten we aan net geen 4 miljard elektronische betalingen per jaar), en nieuwe betaalvormen zoals contactloos betalen kennen

spectaculaire evoluties. Meer dan 60% van alle bancontact-kaartbetalingen verlopen vandaag al contactloos. Tegelijk wordt het voor klanten (en handelaars…) steeds moeilijker om bankautomaten te vinden, of cash geld te verwerken. Alle trends wijzen dus op een logische evolutie.

Mix van betaalmiddelen En toch lijkt het ons cruciaal dat de ondernemer zelf de regie in handen houdt. Hij weet immers zelf hoe de klant het liefst betaalt en hij kent de kostprijs van elk betaalmiddel. De ondernemer kan dan ook best zelf de mix van betaalmiddelen bepalen die in zijn winkel aangeboden wordt. De overgrote meerderheid van ondernemers voorziet al jaren in zo’n mix waardoor de verplichting in de praktijk maar heel weinig heeft veranderd.

Cash aanvaarden Tot slot willen we uw aandacht nog vestigen op een extra -recente- verplichting: sinds kort moet u ook cash geld aanvaarden! En misschien moet u binnenkort zelfs de digitale euro aanvaarden. Veel verplichtingen dus, terwijl wij er nog steeds voorstander van blijven om de ondernemer zelf de keuze te laten.  Lieven Cloots (Studiedienst Unizo)

NELECTRA FELICITEERT

Voka zet Nelectralid Kristoffer Van Saet in de bloemetjes Dit jaar reikte werkgeversorganisatie Voka voor het eerst de prijs ‘Beste Jonge Ondernemer’ uit. Deze gloednieuwe onderscheiding is een initiatief van Voka Kamer van Koophandel MechelenKempen en wil een beloftevolle jonge ondernemer, jonger dan 40 jaar, belonen. Kristoffer Van Saet, oprichter van Van Saet Security, werd de eerste laureaat van deze prestigieuze prijs. Voka benadrukte dat deze prijs draait om de persoon achter het bedrijf, omdat “het zijn visie en doorzettingsvermogen is die de onderneming naar grote hoogten brengen.”

Uitblinker Kristoffer Van Saet kreeg zijn prijs eind september uitgereikt met volgende lovende woorden: “De uitblinker in deze categorie is niet alleen de drijvende kracht achter zijn bedrijf, maar ook de belichaming van de waarden waar de Prijs Ondernemen voor staat: innovatie, digitalisering, HR-beleid, internationalisering en duurzaamheid.” Kristoffer staat samen met zijn broer Mathias aan het hoofd van Van Saet Security, specialist in alarmsystemen, camerabewaking, toegangscontrole en brandbeveiliging. Het

Kristoffer Van Saet (rechts) richtte 10 jaar geleden Van Saet Security op. Zijn broer Mathias vervoegde hem vier jaar geleden.

bedrijf heeft 25 mensen vast in dienst en werkt ook samen met een aantal onderaannemers.

Focus op maatwerk Van Saet Security heeft een duidelijke focus: het richt zich enkel op maatwerk en op projecten in een straal van om en bij de 30 km rond Bonheiden. “Wij zijn gespecialiseerd in high-end projecten,” vertelt Kristoffer. “Zo zijn we trots op onze realisaties in de voetbalstadions van KV Mechelen en Antwerpen, maar ook op de totaalbeveiliging bij diverse vestigingen van een lokale logistiek ondernemer, waarbij we een combinatie van alarm, toegangscontrole, brandbeveiliging en camera’s konden implementeren.”

De overzichtelijke presentatiewand geeft een voorstelling van de beveiligingsmogelijkheden.

Voldoening Maar de meeste voldoening haalt hij uit de luxueuze villabouw: “Elke keer opnieuw zijn wij uitermate tevreden om voor alle partijen -van architect tot eigenaar- een voorstel op maat te kunnen uitwerken, waarbij zowel aan de veiligheidsnoden van de klant voldaan wordt, als aan de esthetische eisen van de architect.” Iedereen die bij het project betrokken is, wordt trouwens op kantoor bij Van Saet uitgenodigd om -aan de hand van de overzichtelijke presentatiewand- een voorstelling te krijgen van de mogelijkheden.

Toekomst? Kristoffer Van Saet wil de eerstkomende vijf jaar verder werken aan de uitbouw van de bestaande organisatie: “We hebben daar een duidelijke visie over: we willen dè referentie worden tussen Antwerpen en Brussel voor alles wat beveiliging met toegevoegde waarde is! En daar hebben we zeker nog 5 jaar werk mee.” En na die 5 jaar? “Wat dan gebeurt, ligt momenteel nog open, maar ik droom er wel van om het terrein verder uit te breiden naar pakweg Oost-Vlaanderen en/of Limburg. Eventueel met extra vestigingen.” Wordt ongetwijfeld vervolgd… 

Linda Claeys

 Van Saet Security

18 N E L E C T R A I N G E S P R E K M E T

Filip Rylant (Traxio): “Elektrificatie van het wagenpark is niet de enige weg naar minder uitstoot” Hoe ziet de toekomst van ons wagenpark eruit? Als het van sectorfederatie Traxio afhangt, zeker niet eenzijdig elektrisch. Vooral omdat er andere en betere manieren zijn om de milieu-impact van onze voertuigen sneller en efficiënter te verlagen. Woordvoerder Filip Rylant nam uitgebreid de tijd om ons Traxio’s toekomstvisie uit de doeken te doen.

ElekroVisie: Hoe ziet u de toekomst van elektrische voertuigen? Filip Rylant: Europa heeft de decennia lang vertrouwde en doorontwikkelde verbrandingsmotor de doodsteek gegeven, met 2035 als definitieve einddatum. Vanaf dat jaar mogen nieuwe wagens geen CO2 meer uitstoten. Deze zero-emissiedoelstelling wordt -jammer genoeg- eenzijdig vertaald ten voordele van de volledig elektrische auto. Men kijkt enkel naar de emissies ter hoogte van de uitlaat. En aangezien een elektrisch voertuig geen uitlaat heeft, stoot die zogezegd niets uit. Dat vinden wij niet alleen erg drastisch, het heeft bovenal een (te) grote sociale en economische impact, terwijl er heel wat alternatieven zijn om een beter gespreide en algemeen aanvaardbare transitie te maken naar zero-emissiemobiliteit. Hoe zou u het anders aanpakken? Wij zijn voorstander van technologische neutraliteit: de overheid legt de doelstellingen op (= koolstofneutraliteit) en de industrie ontwikkelt de best mogelijke (nieuwe) technologieën om die doelstellingen te halen. Wij pleiten dus voor technologische diversiteit, terwijl nu ingezet wordt op één technologie, namelijk elektrificatie. Waarom denkt u dat het beter is om de industrie te laten beslissen welke technologieën ingezet kunnen worden om koolstofneutraal te rijden? De keuze om enkel in te zetten op elektrische wagens impliceert dat men enkel kijkt naar nieuwe voertuigen. Maar in België alleen al rijden er momenteel 6 miljoen personenwagens, 885.000 lichte

NELECTRA IN GESPREK MET

bedrijfsvoertuigen en 148.000 zware bedrijfsvoertuigen rond, bijna uitsluitend op fossiele brandstoffen. Het is volgens ons dus uitermate belangrijk om in eerste instantie te kijken hoe we dat bestaande wagenpark zo snel mogelijk kunnen laten rijden met een zo laag mogelijke uitstoot. Dat is een maatregel die veel meer impact heeft op korte termijn èn aan een veel lagere prijs dan wanneer uitsluitend gemikt wordt op nieuwe elektrische voertuigen. U wil dus het bestaande wagenpark met verbrandingsmotoren minder laten uitstoten? Hoe kan dat? Dat bestaande wagenpark ‘zuiveren’ kan in de eerste plaats door wagens te analyseren met meetapparatuur in de garage (4- of 5-gasanalysers + partikelmeters) om zo te bepalen hoe de uitstoot – vaak drastisch – naar beneden kan door bijvoorbeeld een chemische reiniging, een herstelling of de vervanging van defecte of versleten onderdelen. Daarvoor leiden we momenteel de eerste garagisten op, onder het label Eco-Expert. Daarnaast kunnen verbrandingsmotoren ook aangedreven worden met brandstoffen die minder impact hebben. Hoe gaat zo’n Eco-Expert te werk? Je kan het vergelijken met een bloedonderzoek bij mensen: door regelmatige controles worden problemen sneller gedetecteerd en kan op diverse ziektes geanticipeerd worden. Een Eco-Expert onderwerpt een wagen aan een grondige analyse en kan op die manier pro-

blemen ontdekken, oplossen en zo de uitstoot verminderen. Met een beperkte inspanning kan de consument een grote positieve impact creëren, want vaak gaat het om kleine ingrepen die een grote invloed kunnen hebben: een kapotte of fout afgestelde klep, een kapotte injector…. Als deze kleine zaken meteen aangepakt worden, dan vermijdt de consument grotere problemen en rijdt hij veel properder. Een controle door Eco-Expert is dus niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee van de consument.

Alle duurzame technologieën moeten een kans krijgen om de energietransitie betaalbaar en sociaal aanvaardbaar te maken! De officiële technische keuringen zullen bovendien verstrengen, dus iedereen is gebaat om zijn wagen proactief properder te laten rijden. Is er -volgens Traxio- dan helemaal geen rol weggelegd voor de elektrische wagen? Uiteraard wel! Elektrificatie is zeker een deel van de oplossing voor de zero-emissiedoelstelling, maar wij zien

Uitstoot is meer dan CO2 aan de uitlaat De ‘zero-emissie’-auto bestaat niet! De Europese doelstellingen kijken enkel naar de ‘uitlaat’ van een voertuig en dat is -volgens Filip Rylant- onrealistisch voor het bepalen van de CO2-impact op het klimaat: “de totale ‘life cycle’-uitstoot moet verrekend worden. Met andere woorden de uitstoot van productie tot einde gebruik. Een nieuwe online tool vergelijkt de totale CO2-balans (life cylce) en toont volgende resultaten: • BEV (Battery Electric Vehicle): 136g/km CO2 (waarvan 70 à 80 g/km toe te schrijven aan de productie van het voertuig) • Diesel B7: 231 g/km CO2 ( 20 à 30g/km toe te schrijven aan de productie van het voertuig) • HVO (Hydrotreated Vegetable Oil*): 100 g/km CO2 (waarvan 20 à 30g/km toe te schrijven aan de productie van het voertuig) • Auto op e-fuel: 64 g/km CO2 (waarvan 20 à 30 g/km toe te schrijven aan de productie van het voertuig) (* type diesel dat, naast de plantaardige oliën, ook geproduceerd wordt uit afval, restoliën en vetten, zoals afgewerkt frituurvet. HVO-brandstof kan in elke dieselmotor worden bijgetankt.)

verschillende mogelijke technologieën naast elkaar, die elk een deel van de markt invullen. Voor klassieke personenwagens zijn batterijen absoluut een oplossing. Vooral omdat deze performanter worden en steeds sneller kunnen opladen. Maar is een batterij wel de goede oplossing voor bestelwagens en vrachtvervoer? Ik durf dat te betwijfelen… En daar komen dan de alternatieve brandstoffen om het hoekje kijken, want naast elektrificatie moeten we zeker de uitrol van ‘Low carbon liquid fuels’ (LCLF) overwegen. Deze moeten hun complementaire rol kunnen spelen naast elektrische mobiliteit. Meer nog: zij verdienen voorrang in domeinen waar elektrificatie moeilijk haalbaar is zoals luchtvaart, scheepvaart en heavy duty transport. Over welke brandstoffen hebt u het? Wanneer het gaat over ‘Low carbon’ en hernieuwbare vloeibare brandstoffen, dan maken we onderscheid tussen e-fuels en advanced biofuels. E-fuels zijn synthetische brandstoffen die geproduceerd worden met groene waterstof en afgevangen CO2 op basis van hernieuwbare energie (o.a. zon en wind). Advanced biofuels zijn biobrandstoffen die gemaakt worden uit grondstoffen van niet fossiele herkomst. Hernieuwbare brandstoffen stoten niet meer CO2 uit dan ze insluiten en zijn daardoor koolstofneutraal. Bijkomend voordeel: ze kunnen zonder aanpassingen gebruikt worden in bestaande verbrandingsmotoren. Hoe staat u tegenover waterstof als brandstof van de toekomst? Waterstof is minder evident als brandstof voor auto’s. Het is wel interessant voor bepaalde categorieën transport en daarbij denk ik aan schepen, vliegtuigen en zwaar vrachtvervoer. Bovendien is de productie van (groene) waterstof een probleem omdat er groene stroom voor nodig is uit zonnepanelen of windmolens, terwijl die efficiënter rechtstreeks kan ingezet worden voor elektrische voertuigen en warmtepompen. En hoe zien de toekomstige batterijen eruit? Klopt het dat Chinese fabrikanten steeds performanter worden? Er is inderdaad een snelle evolutie bij de batterijen en dit zowel qua energiedicht-

20 N E L E C T R A I N G E S P R E K M E T

heid als qua technologieën. In de gebruikelijke Li-ion (NMC) batterijen gebruikt men steeds minder van het exotische kobalt ten voordele van nikkel. Dat verlaagt de kosten en de prijs, terwijl het tegelijkertijd de laadsnelheid verhoogt. Chinese LFP-batterijen worden nu steeds meer gebruikt in voertuigen. Ze hebben een lagere energiedichtheid dan NMC, maar dat verbetert constant. LFP zijn goedkoper, gebruiken minder kostbare materialen en zijn brandveilig. Maar dat is zeker niet het einde van de evolutie. Zo zie ik bijvoorbeeld een belangrijke rol weggelegd voor vaste stofbatterijen (solid-state). Daarin is de elektrolyt een vaste stof, wat leidt tot een 3 maal hogere energiedichtheid en zeer hoge laadsnelheid – een batterij zou in een tiental minuten kunnen opgeladen worden. Kijken we nog verder in de toekomst, dan zullen er nog properder alternatieven komen, zoals Sodium-Ion voor stationaire batterijen. Hoe ziet u ons wagenpark verder evolueren? Momenteel zijn ongeveer 4% van de Belgische personenwagens volledig elektrisch. Nog eens 12% is hybride. Dat zijn allemaal voornamelijk firmawagens.

Tegelijkertijd kijkt de particuliere consument eerder de kat uit de boom. Elektrisch rijden is voor heel wat mensen nog een (te?) grote stap. Er zijn immers nogal wat vraagtekens rond de capaciteit van de batterij, (on)voldoende oplaadmogelijkheden, impact op de elektriciteitsrekening bij thuis opladen, brandgevaar… Dat verklaart ten dele ook het succes van

Met een beperkte inspanning kan de consument een grote positieve impact creëren

de fossiele occasiemarkt. Men wacht af; men twijfelt. We vrezen dan ook dat heel wat mensen hun verbrandingsmotor zullen behouden tot ze verplicht worden om over te schakelen. In 2035 dus. Als er niet ingezet wordt op technologieën naast de batterij, betekent dit concreet dat er de eerstkomende 10 jaar nog veel te veel uitstoot zal zijn. Meer dan nodig, eigenlijk. Er kan dus geen twijfel over bestaan dat het verkeerd is om slechts één enkele technologie op te dringen: alle duurzame technologieën moeten een kans krijgen om de energietransitie betaalbaar en sociaal aanvaardbaar te maken!  Linda Claeys

En wat met de bedrijfsvoertuigen? Momenteel zijn voor bedrijfsvoertuigen of camionettes ongeveer 3,4% van de wagens volledig elektrisch en 1,5% hybride. Dat is nog een relatief kleine markt en daar zijn meerdere oorzaken voor: “Voor aannemers en zelfstandigen is de beschikbare ruimte in een camionette uitermate belangrijk,” stelt Filip Rylant. “De batterij mag dus niet veel plaats innemen en dat kan al eens tegenvallen.” Bovendien is zo’n batterij zwaar, waardoor het gevaar bestaat dat een voertuig meer gaat wegen dan de toegestane 3,5 ton (n.v.d.r.: voor voertuigen die meer dan 3,5 ton wegen, hebt u een rijbewijs C nodig). “Die wet zal aangepast worden,” weet Filip Rylant. “Maar voorlopig kan alleen de transportsector genieten van de uitzondering tot 4,2 ton voor voertuigen uitgerust met een batterij of waterstofinstallatie.”

Alle wegen leiden naar zero emissie Om de impact van onze oplossingen te optimaliseren, zetten we meerdere kanalen in om (potentiële) klanten te bereiken. Van online

M A

TE STOMER CU

NN E

Een groenere wereld zonder CO2-uitstoot. Dat is waar Project Zero uit Waregem naar streeft. Door in te zetten op kwaliteitsvolle, CO2-neutrale energieoplossingen ondersteunen we installateurs, elektriciens en professionals in het aanbieden van een totaaloplossing naar hun klanten.

PRODUCEER STROOM

op basis van zonne-energie, met onze SolarTech zonnepanelen.

STOCKEER STROOM

bij overschotten door gebruik te maken van thuisbatterijen.

BEHEER STROOM

op een slimme manier met domotica-oplossingen.

VERBRUIK STROOM

volgens je noden met laadpalen voor elektrische wagens.

BESPAAR STROOM

aan de hand van energiebesparende ledverlichting.

PE RIE N CE

M A

CEX

KE N

BE RE IK B

M A

D HEI AR

ID HE AR

BA W U

LEVE RB ET RO

webshops tot fysieke filialen.

5 pijlers van Project Zero

IB EX

Installateurs te woord staan en op weg zetten naar een bewandelen we elke dag.

smart solar equipment

Het ervaren team van Project Zero deelt hun kennis over zero emissie, laadpalen en slimmer energiebeheer door gerichte opleidingen.

Project Zero België

Project Zero Nederland

Tel: +32 056 711 501

Tel: +31 79 79 96 000

info@project-zero.be

info@project-zero.nl

www.project-zero.be

www.project-zero.nl

cdesign.be

tevreden eindklant. Die weg

22 A C H T E R G R O N D I N F O R M A T I E

De rol van kunstmatige intelligentie in de energietransitie: innovaties en uitdagingen De energietransitie is cruciaal in de strijd tegen klimaatverandering en het verbeteren van de energieefficiëntie. In deze context wordt kunstmatige intelligentie (AI) steeds vaker gezien als een essentiële technologie om deze overgang te versnellen. AI biedt kansen om processen te optimaliseren, energieverbruik te voorspellen en netwerken beter te beheren, maar kent ook uitdagingen, zoals de beschikbaarheid van data en ethische vraagstukken.

Tijdens het slotevent van het TETRA project EnergAI spraken drie experten over hun visie rond AI integratie in de energiesector: Dirk Van Evercooren, Matthias Detremmerie en Robbe Sneyders. Daarnaast werden twee use-cases toegelicht die uitgewerkt werden tijdens het project door de onderzoekers van Howest: Paula Acuna Roncancio en Arne Bauwens. Dit evenement vond plaats in Harelbeke in het bedrijf Snowball. In dit artikel worden hun visies en besluiten samengevat.

AI als sleutel voor energieoptimalisatie AI biedt verschillende mogelijkheden binnen de energiesector. Zo wordt AI ingezet voor forecasting, waarbij toekomstige energiebehoeften worden voorspeld op basis van historische data. Door de toepassing van deep learning-algoritmen zoals Long-Short Term Memory (LSTM) en Random Forest Regressie, kunnen patronen in energieverbruik worden herkend en beter worden voorspeld. Daarnaast is er sprake van reinforcement learning dat beslissingen helpt nemen op basis van geautomatiseerde feedback van energieproductie en consumptie. Dit helpt niet alleen bij het balanceren van vraag en aanbod, maar ook bij het verminderen van energieverliezen en het verhogen van de efficiëntie.

Uitdagingen en beperkingen van AI in de energiesector Ondanks de voordelen van AI, zijn er belangrijke uitdagingen. Eén van de grootste problemen is het gebrek aan betrouwbare data. De energiesector beschikt vaak niet

over real-time of voldoende gedetailleerde data, wat nodig is om AI-modellen nauwkeurig te laten werken. Daarnaast zijn er ethische vraagstukken: AI in de energiesector moet eerlijk en transparant zijn, vooral wanneer het gaat om beslissingen over toegang tot energie.

Een andere uitdaging is de integratie van AI met bestaande systemen. Veel bestaande infrastructuren zijn niet ontworpen om geavanceerde AI-oplossingen te ondersteunen, wat kan leiden tot technische en operationele complicaties.

Wat is TETRA EnergAI? Het TETRA project EnergAI van Howest heeft als doel om kmo’s te ondersteunen rond energie-optimalisatie met AI-gebaseerde toepassingen. Bedrijven worden zich immers meer en meer bewust dat een verdere digitalisering noodzakelijk is voor groei, innovaties en het efficiënter maken van hun bedrijfsprocessen. Vooral naar aanleiding van de sterk stijgende energiekost en de toenemende druk richting energie-efficiëntie, groeit de vraag vanuit de bedrijven naar verdere ondersteuning bij de energietransitie, zonder dat dit een grote kost impliceert in onze sterk concurrentiële economie. Artificiële Intelligentie kan hiervoor een oplossing zijn, maar door de onwetendheid bij bedrijven over de mogelijke concrete output, wordt het AI-thema voor hen vaak als te complex ervaren. Tevens hebben kmo’s vaak de kennis niet aan boord en/of ontbreekt het hen aan tijd om actief in te zetten op energie-optimalisatie door (energie)data diepgaand te capteren en te analyseren (combinatie energie en IT). Hierdoor kan de meerwaarde van AI-tools niet correct ingeschat worden en blijven deze thema’s vaak links liggen in deze bedrijven. Met het projectvoorstel TETRA EnergAI, dat zich focust op energie en AI, wil Howest kmo’s ondersteunen en in staat stellen correcte keuzes te formuleren in de digitale transitie. Meer specifiek: het is de bedoeling om de kenniskloof te dichten tussen de onderzoeks- en bedrijfswereld. Nelectra is een belangrijke partner in dit project. Het is de rol van onze sectorfederatie om haar leden bij te staan en te ondersteunen bij de uitvoering van elektrische installaties in het kader van de energietransitie. Technologietransfer kan enkel slagen als deze in beide richtingen gebeurt. Hogescholen en universiteiten stellen hun theoretische kennis ter beschikking, maar leden van Nelectra brengen de praktische toepassingen mee naar de begeleidingscommissies. Theorie wordt afgetoetst op de dagelijkse praktijk waarmee onze Nelectra-ondernemers ervaring hebben. Op die manier helpt Nelectra het consumentenvertrouwen in de energietransitie en in techniek en technologie in het algemeen te verhogen. De resultaten van het TETRA-project en van het boeiende overleg worden eveneens voorgelegd aan de werkgroep installatie van Nelectra. Nelectra-bestuurslid Pieter Feys volgt het project op de voet.

A C H T E R G R O N D I N F O R M AT I E

Veiligheid en cybersecurity Met de groeiende digitalisering van de energiesector neemt ook het belang van cybersecurity toe. Sinds 2019 stijgt het aantal cyber attacks exponentieel (zie figuur 2). AI kan helpen bij het detecteren van anomalieën en potentiële cyberaanvallen binnen energienetwerken. Door het analyseren van grote hoeveelheden data in real-time, kan AI afwijkingen opsporen en snel ingrijpen om de stabiliteit van het energienetwerk te waarborgen. De sprekers op het slotevent van het TETRA project EnergAI. Van links naar rechts: Paula Acuna Roncancio (Howest), Bart Saerens (Aquafin), Arne Bauwens (Howest), Robbe Sneyders (ML6), Alexandra Vanhuyse (Snowball), Matthias Detremmerie (Elindus) en Dirk Van Evercooren (I-TRACK).

AI in actie: flexibiliteit en vraagbeheer AI kan een cruciale rol spelen in het verbeteren van flexibiliteitsdiensten binnen de energiesector. Het vermogen van AI om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen, is essentieel om black-outs te voorkomen en een stabiel netwerk te behouden. Slimme algoritmes kunnen bijvoorbeeld helpen om verbruikspatronen te voorspellen en verbruik te verschuiven naar momenten van lage energievraag, wat bijdraagt aan de energie-efficiëntie. De "duck curve"—genoemd naar zijn gelijkenis met een eend, voorgesteld in Figuur 1 —laat de netto belasting zien op het net. Dit is het verschil tussen de voorspelde elektriciteitsvraag en de voorspelde hoeveelheid beschikbare energie, gegenereerd door verschillende bronnen

zoals wind en zon, gedurende de dag. De buik en nek van de eend zijn twee risicogebieden die met behulp van AI kunnen voorkomen worden.

Innovaties: AI in slimme netwerken en residentiële toepassingen Een veelbelovende ontwikkeling is de integratie van AI in slimme netwerken en residentiële toepassingen. Hier speelt AI een rol in demand-side management (DSM), waarbij huishoudelijke apparaten zoals warmtepompen en elektrische voertuigen op een slimme manier worden aangestuurd. Deze technologie maakt het mogelijk om automatisch het energieverbruik te optimaliseren op basis van energieprijzen en vraag-aanbod dynamieken.

Figuur 2: Opeenvolgende cyber attacks door de jaren heen.

Conclusie AI heeft het potentieel om de energietransitie te versnellen door het verbeteren van efficiëntie, flexibiliteit en beveiliging binnen de energiesector. Hoewel er nog uitdagingen zijn, zoals datatoegang en integratieproblemen, is de verwachting dat AI een centrale rol zal spelen in de toekomst van energiebeheer. De technologie zal niet alleen bijdragen aan kostenbesparingen, maar ook aan een duurzamer en veiliger energiesysteem.

 Lore Leenknegt (Howest AI Lab)

Geïnteresseerd in dit project? Bezoek de eventpagina: Daar kan u de EnergAI Gids downloaden.

Figuur 1: Een voorbeeld van de duck curve van California in Maart 2020.

24 N E L E C T R A M O N I T O R T D E M A R K T

Hoe evolueert de markt van alarm, toegangscontrole en security? Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen in alarm, toegangscontrole en security? Hoe evolueert deze markt en wat zijn belangrijke tendensen? Wij gingen te rade bij onze werkgroep beveiliging en vonden een aantal van onze leden bereid om hun licht over de markt te laten schijnen.

Digitale trend Cybersecurity wordt steeds belangrijker binnen de beveiligingssector! Voor een traditionele installateur is dit niet altijd evident, maar het betekent wel dat de algemene ‘digitale trend’ zich ook in security doorzet. Voornamelijk via firewalls die hardware en software combineren. Dus waar deze materie vroeger puur een IT-aangelegenheid was, zien we nu ook dat dit meer en meer in de alarmsector geïntegreerd wordt.

Veel meer integratie Waar alarmsystemen in het verleden voornamelijk als standalone units in een installatie geïmplementeerd werden, vraagt men nu steeds meer naar geïntegreerde systemen. Daarbij zien we vaker een integratie in netwerksystemen. Dankzij geïntegreerde toepassingen zoals camerabewaking kan men bij een geweigerde of geforceerde toegang direct de bijpassende camerabeelden bekijken.

Inzet van robotica We zien ook steeds meer robotica via drones die ingezet worden voor beveiliging. Vooral op grote werven. Naast drones lopen ook al robots met camera’s rond die alles registreren.

Waar alarmsystemen in het verleden voornamelijk als standalone units in een installatie geïmplementeerd werden, vraagt men nu steeds meer naar geïntegreerde systemen.

Draadloos wint aan belang Omdat het trekken van kabels als zeer invasief beschouwd wordt, winnen draadloze systemen aan belang. Zeker bij particulieren. Ondertussen is ook het aantal Incert-goedgekeurd materiaal sterk toegenomen, waardoor het ook steeds eenvoudiger wordt om in meerdere situaties voor een draadloze oplossing te kiezen. Waar mogelijk geniet bekabeling wel nog steeds de voorkeur, omdat kabel zekerheid geeft over het gevolgde traject van het signaal.

Meer branddetectie Van visualisatie naar identificatie Camerabewaking evolueerde van visualisatie naar identificatie, waarbij via onder meer gezichtsherkenning en nummerplaatherkenning niet alleen bepaald kan worden dàt er een overtreding gebeurt, maar ook wie dat gedaan heeft. Bovendien kan meteen geverifieerd worden of het om een echt of een vals alarm gaat.

De verplichting om in huurwoningen branddetectie te voorzien, wordt goed opgevolgd en heeft zelfs een positieve invloed op de verkoop ervan in nieuwbouw. Ondertussen is ook branddetectie aan het evolueren naar een geïntegreerde oplossing binnen de inbraakbeveiliging, die de bewoners via een app kan verwittigen als er brand uitbreekt.

NELECTRA MONITORT DE MARKT

Iedereen wil een app Er is een groot verlangen van klanten naar geïntegreerde oplossingen met een zeer grote voorkeur voor bediening en controle met een app. Daardoor zien we een tendens dat er -zeker bij particulieren en kmo’s- minder gebruik gemaakt wordt van een meldkamer. Dankzij de app is men immers in staat om het beheer van zijn alarmsysteem in eigen handen te houden.

Veiliger badges en badgelezers De veiligheid van de toegangskaarten is sterk verbeterd. In het verleden werd meestal een onbeveiligde toegangskaart met 125Khz technologie gebruikt. Daarbij wordt enkel het serienummer uit de kaart gelezen, wat hem erg kwetsbaar maakte om gekopieerd te worden. Vandaag worden de veel veiliger Mifare Desfire V3 kaarten gebruikt, waarbij de bad-

gelezer en de kaart geconfigureerd moeten worden met een encryptiesleutel en een sector. Enkel als de encryptiesleutel en sector overeenkomen, kan het opgeslagen kaartnummer uitgelezen worden.

Er is een groot verlangen van klanten naar bediening en controle met een app. Eenmaal de badgelezer het nummer uitleest, wordt dit doorgestuurd naar de toegangscontrolecentrale, die op zijn beurt nagaat of de badge toegang krijgt. Pas als dit het geval is, wordt de deur aangestuurd om open te gaan. Ook het protocol voor de communicatie tussen badgelezer en centrale is veiliger geworden.

Nieuwe informatiedragers Bij toegangscontrole wordt gebruik gemaakt van verschillende informatiedragers, zoals badges, biometrische gegevens, codes, … Qua biometrische toegangscontrole zien we een evolutie richting gezichtsherkenning (in plaats van de vingerafdruk). Daarnaast werken steeds meer badgelezers met een interne bluetooth communicatie. Deze communiceert dan via een app op de smartphone waarop een ‘credential’ staat. Dit kan op drie manieren: • bij het naderen herkent de lezer automatisch de gsm via bluetooth, leest de credential uit en doet de deur open; • de smartphone moet voor de lezer gehouden/bewogen worden, die leest de credential en doet de deur open; • de smartphone en de app moeten ontgrendeld worden om de deur te openen. Recent kunnen ook Apple wallet en Google wallet een virtuele credential bevatten waarmee toegang kan verleend worden.

26 N E L E C T R A M O N I T O R T D E M A R K T

Verlangen naar het comfort van een app Bij Maes Security merken ze al lang het verlangen van klanten om ook de beveiliging via een app te kunnen regelen en bedienen. Daarom werkt men daar met een geïntegreerd alarmsysteem dat ook domoticafuncties aanbiedt: Minido van Belgisch fabrikant AnB. Zo kan dit systeem ook verlichting, rolluiken, verwarming…. aansturen. Dit zorgt voor allerhande slimme combinaties. Denk bijvoorbeeld aan het (gedeeltelijk) uitschakelen van alle niet-vitale apparaten wanneer men gaat slapen en het alarm ingeschakeld wordt. Of de sensoren van het alarm gebruiken om verlichting te activeren, bijvoorbeeld wanneer iemand de tuin betreedt… De toepassingen zijn eindeloos. Consumenten vallen vooral voor het comfort en gebruiksgemak die geboden worden, dankzij de bediening met de app. Diezelfde app is trouwens ook handig om het energieverbruik te meten. Bij Maes Security ontwikkelde men zelfs ook een eigen videofoon om een volledige integratie met de camerabewaking te bewerkstelligen. Deze strak vormgegeven videofoon wordt ook geïntegreerd in de app.

Proper koper Werk met ons samen en u krijgt proper koper én een schonere wereld. Bij ons geen nattevingerwerk qua tarieven, maar een wiskundige formule die de prijzen op de Internationale markten nauwlettend volgt. En, wij alligneren ons nu al aan de strenge Europese milieuwetgeving. U bent dus ook gewoon geweldig in orde.

Eenvoudiger via de Cloud Waar vroeger een fysische server nodig was om de toegangscontrole te beheren, kan dit nu veel eenvoudiger in een beveiligde Cloud omgeving, waarbij men overal kan inloggen om gebruikers aan te maken, te wijzigen of per direct te verbieden.  Linda Claeys

Met dank aan Peter Goovaerts, Koen Maes, Olivier Snauwaert, Olivier Verplaetse en Denise Weyers, leden van onze werkgroep beveiliging. Zin om mee te werken in deze werkgroep? Contacteer ons dan via info@nelectra.be.

13e

editie

75 jaar Sarem: een mijlpaal om trots op te zijn Begin oktober vierde de elektrotechnische groothandel Sarem, onderdeel van de Gibed-groep, haar 75ste verjaardag met een beurs in het Thor-park te Gent. Gezien onze leerrijke en vlotte samenwerking met hen tijdens het voorbije jaar (in het kader van onze opleidingsreeks AREI on Tour), vierde Nelectra graag mee! Met 75 jaar ervaring en een ambitie voor de toekomst is Sarem klaar voor de uitdagingen van morgen. De bekende uitdrukking “Je bent maar zo oud als je je voelt”, wordt hier dan ook duidelijk in de praktijk gebracht, want de jarige doet veel meer dan terugkijken op haar boeiend en succesvol verleden. Sarem bouwt ook actief en innovatief aan haar toekomst. Dat merk je bijvoorbeeld aan de investeringen in het magazijn, dat een totale energiezuinige relighting kreeg. Ook de jonge, dynamische teams in de verschillende vestigingen zijn klaar voor de toekomst met mensen elk gespecialiseerd in verschillende expertisegebieden. En de vertegenwoordigers zijn allen elektrisch op de baan. Tot slot wordt het Leuvense filiaal ondergebracht in een nieuwbouw, vlakbij de vorige locatie, klaar om haar assortiment en dienstverlening te verbreden. Op de viering mocht Nelectra als partner niet ontbreken, daarom waren we feestelijk aanwezig om onze AREI On Tour samenwerking met Gibed en Sarem extra in de verf te zetten. Met name onze recentste opleiding omtrent “de nieuwe regelgeving vochtige ruimten” moest dan nog plaatsvinden (begin december) in de Sarem filialen te Herent en Hasselt. 

29-30 9.30 - 20.00

9.30 - 18.00

JAN 2025

GENT - BELGIUM

INTERNATIONALE SOLARVAKBEURS VOOR DE BENELUX DE NUMMER 1 NETWERKBEURS IN BELGIË 10.000 M2 SOLAR BUSINESS IN 1 HAL

Vincent Boydens

Registreer nu online voor GRATIS toegang

CODE:

5P038806 intersolution.be

28 T E C H N I S C H E I N F O

AREI wijzigt op 1 maart 2025 ! Eind oktober werd in het Belgisch Staatsblad een koninklijk besluit gepubliceerd dat een aantal belangrijke wijzigingen aanbrengt in de drie boeken van het AREI, voornamelijk wat betreft ruimten die een bad en/of douche bevatten, laagspanningscontactdozen en publiek toegankelijke ruimten. Om u hierop voor te bereiden organiseerde Nelectra in de opleidingsreeks Arei-on-Tour medio november en begin december de infosessie 'Vochtige ruimten' op 7 locaties verspreid over Vlaanderen. Maar wat wijzigt er nu precies? Op 28 oktober 2024 werd het koninklijk besluit van 3 oktober 2024 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Hoofdstuk 7.1. Ruimten die een bad of een douche bevatten is in lijn gebracht met de voorschriften van de internationale norm IEC 603647-701. Daarnaast zijn ook de voorschriften voor contactdozen gewijzigd alsook een aantal definities. De nieuwe voorschriften zijn van toepassing vanaf 1 maart 2025. Voor de projecten waarvan de werken ter plaatse zijn aangevangen voor 1 maart 2025 en waarvan de conformiteitscontrole na 1 maart 2025 zal gebeuren zijn er overgangsmaatregelen voorzien.

Wijziging definities Er is een definitie opgenomen voor “Voor het publiek toegankelijke ruimte (lokaal of plaats)”. De eigenaar, beheerder of uitbater zal ook op het document van uitwendige invloeden moeten aangeven welke ruimten voor het publiek toegankelijk zijn. Op die manier is het duidelijk waar voor omhulsels de eis IPXX-D van toepassing is en waar er van een veiligheidsslot gebruik moet gemaakt worden.

langer samen met de volumes, maar wordt begrensd door de afgewerkte vloer, een verticaal vlak op 4 meter van de vaste watertoevoer en een horizontaal vlak op een hoogte van 3 meter van de afgewerkte vloer. Vaste wanden beperken de ruimte en de deuren en ramen in deze wanden worden verondersteld gesloten te zijn (met uitzondering van de douchedeuren die deel uitmaken van de douche: die worden geopend verondersteld) bij het bepalen van de ruimte. Vervolgens zijn er begrippen en definities toegevoegd zoals bijvoorbeeld elektrische multifunctionele douchecabine, vaste wand, …. Daarna worden de volumes bepaald, steeds rekening houdend met het hoogste en het laagste betreedbare niveau. Vaste wanden beperken de volumes maar nu worden de deuren en ramen in deze wanden als geopend verondersteld (behalve de douchedeuren die deel uitmaken van de douche: die worden nu gesloten verondersteld). Voor een douche zijn er nog 2 volumes, volume 0 en 1. Voor een bad zijn er nog 3 volumes, volume 0, 1, 2. Het vroegere volume 1 bis onder bad of de douchebak maakt nu deel uit van volume 1. Om de geschreven teksten ter bepaling van de volumes en de ruimte te verduidelijken zijn er talrijke figuren opgenomen in het KB zoals deze:

Wijziging voorschriften contactdozen De huidige voorschriften voor contactdozen (= overal voldoen aan de Belgische norm NBN C 61-112-1:2017 en alleen CEE-contactdoos 400V voor specifiek gebruik mag hiervan afwijken in huishoudelijke installatie) zijn te streng en niet overal toepasbaar. Ook plaatsingshoogte voor opbouwcontactdozen is te algemeen. Op basis van de problemen die er waren met de huidige voorschriften zijn de eisen voor contactdozen volledig herwerkt, zodat deze problemen opgelost zijn. Plaatsingshoogte-eisen zijn verdwenen en vallen onder keuze en plaatsing in functie van de uitwendige invloeden. De eis om te voldoen aan de Belgische norm is beperkt in toepassing en plaats. De uitzondering voor de CEE-contactdoos 400V is verdwenen en veralgemeend.

Wijziging hoofdstuk 7.1 van het AREI Om te beginnen is het toepassingsgebied duidelijker gedefinieerd (niet voor wastafels voor baby’s, niet voor verstelbare-verplaatsbare baden/douches voor medische behandelingen, enz.). De ruimte die een bad en/of douche bevat, valt niet

Zoals in bovenstaande figuur getoond wordt, is de reikafstand om de wand niet meer alleen toegelaten in het horizontale vlak

TECHNISCHE INFO

(wat nu het geval is) maar ook in het verticale vlak. Na de bepaling van de volumes komen de voorschriften ter beveiliging tegen elektrische schokken aan bod. Deze komen in grote lijnen overeen met de huidige voorschriften zoals de eis voor bijkomende potentiaalvereffeningsverbindingen, bescherming van alle stroombanen die de ruimte voeden met een differentieelstroombeschermingsinrichting van maximaal 30 mA. Bij de keuze en het gebruik van elektrisch materieel moet er natuurlijk altijd rekening gehouden worden met de vooropgestelde uitwendige invloeden. In de volumes wordt er meer elektrisch materieel toegelaten zodat ook nieuwe toestellen, nieuwe toepassingen conform het AREI geïnstalleerd kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn een IR-paneel in volume 1 in een douche, een douche-WC. Afsluitend wordt er ook bepaald welke, waar en hoe elektrische leidingen in de verschillende volumes mogen geplaatst worden.

Besluit Dit KB biedt de mogelijkheid om de praktische problemen met de huidige voorschriften met betrekking tot contactdozen op te lossen alsook om nieuwe toepassingen te introduceren in de ruimten die een bad en/of een douche bevatten.  Brontekst: Danny Hermans (VOLTA) Eindredactie: Linda Claeys

Waar vind ik het nieuwe AREI? Leden van Nelectra kunnen de aangepaste boeken 1, 2 en 3 van het AREI en een overzicht van de wijzigingen digitaal consulteren door in te loggen op de website: https://www. nelectra.be/tools-arei

Welke normen gelden bij noodverlichtingsinstallaties? Noodverlichtingsinstallaties vergen behoorlijk wat voorafgaande kennis. Afhankelijk van het soort installatie en wat in het lastenboek staat, zijn er verschillende normen waarmee u rekening moet houden en soms overlappen die elkaar. Volgens de brandwetgeving moet u als installateur de volgende documenten raadplegen: • Wat staat in het lastenboek? • Wat staat in het brandweerverslag? • KB basisnormen brand van 1994: federale wetgeving. • De gewestelijke reglementeringen Staat in één van deze een verwijzing naar de norm NBN-EN 1838 dan moet de installatie volgens deze norm uitgevoerd worden. Is dat niet het geval, dan is het AREI van toepassing. Voor de technische keuring moet u trouwens ook de nodige documenten voorzien: technische keuring brand volgens de toegepaste normen en keuring AREI (veiligheid installatie).

Welke normen moet u kennen? NBN-EN 1838: De norm NBN-EN 1838, ook bekend als de Europese norm voor noodverlichting, definieert de lichttechnische voorschriften waaraan noodverlichting in gebouwen moet voldoen. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van deze norm:

Antipaniekverlichting: deze verlichting is nodig om een activiteit veilig te kunnen afsluiten, om zich te kunnen oriënteren, om obstakels tussen de werkplek en de vluchtweg te kunnen identificeren en omzeilen, en om zich veilig, ongehinderd en zonder paniek naar de vluchtweg te kunnen verplaatsen.

Noodverlichting: dit is de verlichting die aangaat zodra de normale kunstverlichting ophoudt te functioneren nadat de netspanning is weggevallen. Het doel is om mensen veilig en zonder paniek hun werk te laten beëindigen en veilig uit een gebouw te laten komen.

Evacuatieverlichting: de evacuatieverlichting laat toe hindernissen en obstakels te herkennen en de vluchtwegen veilig te gebruiken. Zij omvat enerzijds de vluchtwegverlichting en anderzijds de signalering door middel van verlichte pictogrammen.

30 T E C H N I S C H E I N F O

Veiligheidslichtsignalering: met behulp van signalering wordt de dichtstbijzijnde vluchtmogelijkheid aangegeven. Goede zichtbaarheid en snelle herkenning van de bewegwijzering van vluchtwegen zijn in noodsituaties van levensbelang.

4. Veiligheidslichtsignalering: met behulp van signalering wordt de dichtstbijzijnde vluchtmogelijkheid aangegeven. Goede zichtbaarheid en snelle herkenning van de bewegwijzering van vluchtwegen zijn in noodsituaties van levensbelang.

Opgepast! Deze norm moet gelezen worden in samenhang met andere relevante normen en regelgeving. We bekijken hierna een aantal belangrijke. NBN-EN 50172 De norm NBN-EN 50172, ook bekend als de Europese norm voor noodverlichtingssystemen voor vluchtwegen, bevat de volgende belangrijke aspecten.

Deze norm is van toepassing op alle werkplekken en openbare ruimtes, maar niet in privéwoningen. Hij is ook van toepassing op stand-by verlichting die wordt gebruikt als noodverlichting. Ook deze norm moet worden gelezen in samenhang met andere relevante normen en regelgeving

1. Noodverlichting: deze norm specificeert de voorziening en verlichting van vluchtwegen en veiligheidssignalen in het geval van uitval van de normale stroomvoorziening. Het doel is om mensen veilig en zonder paniek hun werk te laten beëindigen en veilig uit een gebouw te laten komen. 2. Antipaniekverlichting: de antipaniekverlichting is nodig om een activiteit veilig te kunnen afsluiten, om zich te kunnen oriënteren, om obstakels tussen de werkplek en de vluchtweg te kunnen identificeren en omzeilen, en om zich veilig, ongehinderd en zonder paniek naar de vluchtweg te kunnen verplaatsen. 3. Evacuatieverlichting: de evacuatieverlichting laat toe hindernissen en obstakels te herkennen en de vluchtwegen veilig te gebruiken. Zij omvat enerzijds de vluchtwegverlichting en anderzijds de signalering door middel van verlichte pictogrammen.

NBN-EN 50171: De norm NBN-EN 50171 betreft de centrale voedingssystemen. Deze norm legt de producttechnische eisen vast waaraan de centrale noodverlichtingsvoedingssystemen moeten voldoen. Deze norm wordt als uitgangspunt gebruikt door keuringsinstanties. Hij specificeert de algemene vereisten voor centrale voedingssystemen voor een onafhankelijke energietoevoer naar essentiële veiligheidsapparatuur. Dit document behandelt systemen die permanent zijn aangesloten op wisselstroomvoedingsspanningen die 1 000 V niet overschrijden; NBN-EN-IEC 60598-2-22 De norm EN-IEC 60598-2-22 betreft de bijzondere eisen voor verlichtingsarmaturen voor noodverlichting. Deze norm legt de producttechnische eisen vast waaraan noodverlichtingsarmaturen moeten voldoen en wordt als uitgangspunt gebruikt door geaccrediteerde keuringsinstanties. Hij eist bijvoorbeeld dat armaturen moeten voldoen aan de 850° glow-wire test (vlamdovendheid).

TECHNISCHE INFO

De NBN-EN-IEC 60598-2-22 specificeert de eisen voor noodverlichtingsarmaturen voor gebruik met elektrische lampen op noodstroomvoorzieningen die 1 000 V niet overschrijden. Dit document behandelt evenwel niet de effecten van spanningsverlagingen buiten noodsituaties op armaturen die hogedruk ontladingslampen bevatten. NBN C71-100 De norm NBN C71-100 gaat over de verantwoordelijkheid voor een goed werkende installatie. Deze norm legt de installatieregels en instructies voor controle en onderhoud vast. Hij wordt door de bijlagen 2, 3 en 4 van het KB 19/12/97 opgelegd. Daardoor zijn de bepalingen in deze norm wettelijk en juridisch bindend. De beheerder (eigenaar/bewoner) is verantwoordelijk voor de goede werking van de installatie en moet een competent persoon aanduiden die instaat voor de supervisie van het onderhoud van de installatie. NBN-EN-ISO 7010 De norm EN-ISO 7010 is een internationale norm die de standaardisering en harmonisering van veiligheidspictogrammen beoogt om een veiligere werkplek en betere communicatie te creëren. Hij is in 2012 als Europese norm aangenomen en heeft in België de naam NBN-EN-ISO 7010 gekregen. De norm geldt voor alle gebieden waar veiligheid in verband met mensen van toepassing is en waar deze geïnformeerd moeten worden over veiligheid. Uitzonderingen zijn veiligheidstekens voor lucht-, wegen spoorverkeer en de scheepvaart. De norm schrijft veiligheidstekens voor ten behoeve van ongevallenpreventie, brandbeveiliging, gezondheidsrisico-informatie en nooduitgang. De vorm en kleur van elk veiligheidsteken wordt bepaald volgens ISO 3864-1; het ontwerp van de grafische symbolen moet volgens ISO 3864-3. In de norm zijn een groot aantal pictogrammen opgenomen en onderverdeeld in brandbestrijding, evacuatie & eerste hulp, verboden, geboden en waarschuwingen.

DTD 171 De DTD 171 van ANPI gaat over brandrisicoanalyse. Deze technische handleiding helpt bedrijfsmanagers om te evalueren of de activiteiten van hun bedrijf al dan niet een groot risico vormen in geval van brand. De methode die in deze handleiding wordt gebruikt, is ontwikkeld door het CFPA-Europe en is gebaseerd op een intuïtieve benadering waarbij het risiconiveau het gevoel van gevaar en ernst weerspiegelt. Deze handleiding is vooral nuttig voor zowel het personeel van het bedrijf als voor de omliggende bevolking. Het is een eenvoudig instrument voor risicobeheer en is beschikbaar in zowel het Engels als het Nederlands.

De AREI wetgeving en veiligheidsinstallaties Wordt in het lastenboek, het brandweerverslag, het KB of in de gewestelijke reglementeringen geen melding gemaakt van een norm, dan is het AREI van toepassing. Waar vindt u wat terug? Boek 1 AREI2020 (niet huishoudelijke elektrische installaties). Daarom staan er in het AREI maatregelen: • Hoofdstuk 2.10. Uitwendige invloeden.(vast leggen in een document en afwijkingen op het grondplan aanduiden) • Afdeling 5.2.3. Keuze en gebruik van leidingen in functie van de uitwendige invloeden. • Afdeling 5.3.2. Keuze en ingebruikname van machines en elektrische toestellen in functie van de uitwendige invloeden. • O.A. 4.3.3.7: Bijzondere beschermingsmaatregelen tegen brand • H.1.2.: Toepassingsgebied. • H.6.4 : Gelijkvormigheidscontrole voor ingebruikname. • O.A. 1.4.1.2 : Regels van goed vakmanschap – Gelijkvormig aan de normen • O.A. 1.4.1.3 : Uitvoering en onderhoud. • A.3.1.2. : Schema’s, plannen en documenten van elektrische installaties. • H.5.5 : Veiligheidsinstallaties • A.5.5.5 : Maatregelen te nemen bij het uitvallen van de normale bron.

Voor meer informatie, contacteer onze Nelectra-adviseur:

Nelectra webinar Wil u zich verder verdiepen in dit onderwerp? Dan kan u als Nelectralid het webinar ‘Hoe veilig is mijn elektrische installatie bij brand?’ herbekijken. U vindt het op onze website onder de link ‘Infosessies en vorming’:

Freddy Steenackers freddy.steenackers@nelectra.be 02/550.17.11

32 T E C H N I S C H E I N F O

Oplossen van problemen in het supraharmonische gebied, een paar voorbeelden We bespraken het afgelopen jaar uitgebreid de supraharmonischen (2 – 150 kHz) in verschillende technische artikels. In het laatste artikel van deze reeks, behandelen we de vraag hoe we supraharmonische problemen concreet kunnen oplossen. We bekijken dit aan de hand van enkele casussen. Identificeren van problemen Bij problemen in elektrische netten of met toestellen is het niet altijd duidelijk wat de oorzaak is. Het probleem kan ontstaan door een toestel in het eigen net, maar aangezien supraharmonischen circuleren in het laagspanningsnet kan het ook verderop in de straat ontstaan en zo de geleverde spanningskwaliteit beïnvloeden. Het aantal gerapporteerde problemen is ruim: communicatieproblemen, foutieve werking van toestellen, foutieve werking van beveiligingen en meters, enz… Compatibiliteitsproblemen kennen echter geen frequentiegrenzen en kunnen door het volledige frequentiegebied veroorzaakt worden. Het eerste punt is bijgevolg aantonen aan de hand van metingen met geschikte meetapparatuur (zie Hoogfrequente power quality en supraharmonischen: meten is weten) of er effectief een ag lem is in het supraharmonisch frequentiegebied. Het tweede punt is het herkennen van het problematisch niveau. Problemen met supraharmonischen ontstaan typisch vanaf 1 V (zie Power line communicatie als oorzaak van problemen in het laagspanningsnet), maar ook lagere supraharmonische spanningen kunnen al een verstoring veroorzaken. Om een dergelijk ag spanningsniveau te kunnen onderscheiden van de 50Hz 230V voedingsspanning is een spectrale meting nodig.

Filters – casus UPS Voor het oplossen van een power quality of EMC-probleem wordt meestal gedacht aan filters. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen actieve filters, passieve filters en hybride filters. Een actieve power quality filter (APQF) compenseert harmonischen in het net. Verschillende topologieën zijn mogelijk, maar het basisidee is dat de harmonische stroomcomponent invers geïnjecteerd wordt in het net, zodat de gevraagde netstroom een sinus benadert. Naast het beperken van de harmonische distortie in het net kunnen deze systemen ook het reactief ver-

mogen compenseren en bijgevolg de arbeidsfactor verbeteren, onbalans wegwerken en spanningsvariaties opvangen. Het nadeel is dat de commercieel beschikbare filters zich meestal beperken tot 2 of 2.5 kHz (met uitzonderingen tot 5 kHz). Een eerste reden hiervoor is dat de normering slechts grenzen tot deze waarden oplegt en er bijgevolg weinig commercieel belang is bij een verdere technologische ontwikkeling. Daarnaast is er ook een technologische beperking om naar hogere frequenties uit te wijken. De actieve filters reconstrueren de golfvorm met behulp van PWM (pulse width modulation). Voor een goede reconstructie van de te injecteren golfvorm moet de schakelfrequentie van de actieve filter 10 tot 20 keer hoger liggen dan de hoogste te reconstrueren frequentie. Een 2 kHz filter vraagt bijgevolg een schakelfrequentie van 20 tot 40 kHz, wat tegen de limieten van bijv. IGBTs aanloopt. Om actieve filters te ontwerpen die compenseren tot 150 kHz zijn andere technologieën nodig. De eerste werkende prototypes tot 50 kHz zijn ondertussen ontwikkeld door UGent binnen het cSBO-project Imperfect. Passieve filters bevatten enkel spoelen, condensatoren en eventueel weerstanden. De filters zijn veel goedkoper dan actieve filters, maar minder veelzijdig. Voor de lage orde harmonischen worden de filters afgestemd op specifieke frequenties, bijv. de 5de harmonische. Als de filters niet goed ontworpen zijn, kunnen passieve filters resoneren met het elektriciteitsysteem, waardoor ze harmonischen kunnen versterken in plaats van ze te verminderen. Gezien de lage frequenties en relatief hoge spanningen zijn de spoelen en condensatoren relatief groot. Een passieve filter is dan ook volumineus en zwaar en wordt ingebouwd in een schakelkast. Voor hoge frequenties (> 150 kHz) worden EMC filters gebruikt. De componenten zijn veel kleiner, mede doordat er met gekoppelde common mode spoelen gewerkt wordt. Dit type filter is niet geschikt voor supraharmonische problemen, omdat supraharmonischen hoofdzakelijk een differential mode probleem betreft. Men is daarom aangewezen op een passieve EMC-filter met een differential mode demping vanaf enkele kHz. Een specifieke casus in een kantoorgebouw: er waren klachten over een snerpend geluid in de luidsprekers en in de verlichtingsinstallatie. Uiteindelijk werd aangetoond dat twee grote

TECHNISCHE INFO

UPS-systemen, schakelend op 4 kHz, het probleem veroorzaakten. Het gemeten emissieniveau was 122 dBµV (1.26V). In een eerste stap werden de voeding van de UPS en het verlichtingssysteem gescheiden om zo tot een snelle oplossing te komen. In een tweede stap werd de producent van het UPS-systeem aangesproken om te zorgen voor een betere filtering. Ook hier kwam het gebrek aan normering opduiken, waardoor het moeilijk blijft om de producenten te overtuigen om beneden 150 kHz voor voldoende demping te zorgen.

Bij een specifieke casus opent een toegangspoort niet meer zodra de buitenverlichting ingeschakeld wordt. Concreet: het automatisch deurslot verliest zijn communicatie met de centrale domoticaunit wanneer de verlichting ingeschakeld wordt.

Voor het oplossen van een power quality of EMC-probleem wordt meestal gedacht aan filters.

Vermijden van resonanties en oscillaties Commutatie-oscillaties ontstaan bij industriële netgekoppelde omvormers. Ze worden veroorzaakt door de plotselinge (zeer korte) spanningsdip veroorzaakt door de kortsluiting tijdens stroomovergang (of commutatie) van de ene naar de volgende fase. Deze spanningsdip zorgt ervoor dat het voedingssysteem gaat oscilleren op zijn natuurlijke frequentie, die voornamelijk wordt bepaald door kabelcapaciteiten en de inductantie van de transformator. Typische frequenties van dergelijke oscillaties in het laagspanningsnet bevinden zich van enkele kHz tot meer dan 10 kHz. Naast het veroorzaken van interferentie kunnen oscillaties ook bijv. varistoren overbelasten. Varistoren beschermen toestellen tegen overspanningen, maar zijn thermisch gedimensioneerd op kortstondige transiënten, niet op repetitieve overspanningen. Hierdoor kan een thermische overbelasting optreden. Het beperken van commutatie-oscillaties gebeurt door het toevoegen van lijnreactoren. Hierdoor wordt de spanningsdip beperkt en bijgevolg ook de oscillatie.

Figuur 1 toont een spanningsmeting in de schakelkast. De meetprobe (9 kHz – 30 MHz) wordt geplaatst tussen L1 en PE (zwart) en N en PE (groen). Dit is de referentiemeting, waarbij alle toestellen ingeschakeld zijn, met uitzondering van de buitenverlichting. De paarse lijn toont de meting als de buitenverlichting ingeschakeld wordt. Er is een hoge bijkomende emissie te zien te wijten aan de verlichting, met specifieke pieken op 42 kHz en harmonischen. De emissie is bij alle lampen aanwezig en op alle fasen, maar niet alle lampen zorgen voor een probleem. Een oplossing zou het toepassen van een filter kunnen zijn, maar na deze meting is er nog geen zekerheid of het probleem beneden 150 kHz ligt of dat het een standaard EMC-probleem boven 150 kHz betreft.

Een resonantie is een specifiek geval van oscillatie, waarbij de amplitude van de oscillatie sterk stijgt. In een praktische situatie ontstaat resonantie bij een combinatie van spoelen (bijv. transformator) en condensatoren (bijv. condensatorbatterijen), gecombineerd met een schakelfrequentie van een toestel dat samenvalt met de resonantiefrequentie van de kring. Resonantieproblemen in het supraharmonische gebied komen eerder voor in het lagere frequentiegebied 2 – 9 kHz. Oplossen kan gebeuren door de impedantiepiek of -dal te verschuiven door het toevoegen van een passief component. Voor grotere industriële installaties is een veelgebruikte manier om storingen te vermijden gebruik maken van een “proper” en een “vuil” net (of busbar). Alle storende apparatuur met een doorgaans hogere immuniteit tegen storingen worden aangesloten op één rail, terwijl gevoelige apparatuur wordt gecombineerd met belastingen met een lage emissie. Waar de mogelijkheid bestaat om dergelijke subsystemen te maken, is dit vaak het goedkoopste alternatief om het systeem zonder interferentie te laten werken. Figuur 1

Vervangen van toestellen - casus domotica Filteren is niet altijd nodig. Een goede identificatie van het probleem kan in vele gevallen leiden tot eenvoudige oplossingen.

Er wordt bij de metingen verder ingezoomd op het gebied rond 42 kHz. Hier valt het op dat niet alle lampen op dezelfde frequentie schakelen. De zwarte lijn toont de emissie (schakelfrequentie) wanneer 4 lampen tegelijkertijd ingeschakeld zijn

34 T E C H N I S C H E I N F O

die geen storing veroorzaken. De blauwe lijn toont de emissie als een lamp ingeschakeld is die wel een probleem veroorzaakt. Zoals te zien is zit er een klein verschil tussen de schakelfrequenties. Zowel de schakelfrequentie als de veelvouden kunnen een probleem veroorzaken. In dit geval werd er voor gekozen om de lamp te vervangen, door een lamp waarvan de emissie niet op de probleemfrequentie valt. Dit loste het communicatieprobleem op.

Verwijderen van toestellen casus digitale meter-PLC

kHz. Het voordeel van deze lage frequentie is de beperkte demping in gebouwen of reflecties. Echter, aangezien 77,5 kHz pal in het supraharmonische gebied ligt, ontstaan ook hier problemen. Het niet correct werken kan te wijten zijn aan een zwak signaal. De signaalsterkte is weersafhankelijk en bijgevolg tijdsafhankelijk. Het wijzigen van de positie en oriëntatie van het ontvangende toestel kan dus al een probleem oplossen (of veroorzaken). Het signaal kan ook verzinken in de emissie van bijv. een schakelende voeding. De schakelharmonischen en veelvouden kunnen net samenvallen met 77,5 kHz. Door het meten van het spectrum (met bijv. een lusantenne) of door trial-and-error (uittrekken van toestellen) kan nagegaan worden waar het probleem zit. Of misschien heb je nog een langegolf (LW) radio-ontvanger thuis liggen?

In sommige landen is power line communication (PLC) sterk ingeburgerd, bijv. voor het uitlezen van digitale meters. In Zweden verloren alle 230 digitale meters, aangesloten op hetzelfde onderstation hun communicatie met de dataconcentrator aan het begin van het net. De oorzaak was een AC naar DC spanningsomvormer, die gebruikt werd voor het aansturen van de straatverlichting. Het vervangen van het toestel zorgde voor de oplossing. PLC-problemen kunnen ook opgelost worden door power line communication filters te gebruiken. Deze filters werken in het supraharmonische gebied en dienen naast het filteren meestal om de impedantie van het net te verhogen, om zo de signaalkwaliteit te verbeteren.

Uitgestraalde emissie – Casus radiogestuurde klokken Problemen in het supraharmonische gebied beperken zich niet tot problemen via kabels of voedingen. Supraharmonische stromen kunnen ook elektromagnetische velden opwekken en bijgevolg interferentie veroorzaken.

Thuis hebt u er ongetwijfeld ook minstens één staan, een radiogestuurde klok, weerstation of horloge. Ook heel wat industriële systemen werken op basis van dit signaal. Het in amplitude gemoduleerde signaal wordt opgewekt door de langegolf radiozender DCF77. De zendantenne staat in Duitsland en is gekoppeld aan drie atoomklokken. Het zendgebied heeft een straal van ongeveer 2000 km en bestrijkt nagenoeg heel Europa. De tijdsinformatie wordt elke minuut gecodeerd doorgestuurd. De draaggolf heeft een frequentie van 77,5

Als technicus en power quality expert is het momenteel terugvallen op ad hoc gekozen oplossingen. Besluit

Het oplossen van problemen met supraharmonischen is niet evident wegens het gebrek aan een duidelijke normering. Ook zijn veel problemen te herleiden tot specifieke casussen en een samenloop van omstandigheden. Door de grote toename van vermogenselektronische toestellen zullen het aantal problemen naar alle waarschijnlijkheid alleen maar toenemen. Daarom is het voor de producenten van toestellen en producenten van filters tijd om ook commercieel producten (actieve of hybride filters) binnen het supraharmonische frequentiegebied op de markt te brengen. Als technicus en power quality expert is het momenteel terugvallen op ad hoc gekozen oplossingen. En dan is de basis tot een optimale oplossing een goede meting en inzicht in de oorzaak.

Professor Jos Knockaert is verbonden aan UGent Campus Kortrijk – Onderzoeksgroep Lemcko en is gespecialiseerd in EMC, vermogenselektronica en elektrische machines.

5 VR AGEN A AN

De mens achter…. Kent u onze voorzitters? De mensen die -vaak achter de schermen- hun uiterste best doen om van Nelectra een levendige, interessante federatie te maken en die mee hun schouders zetten onder onze talrijke initiatieven. De kans is inderdaad groot dat u hen al tegen het lijf liep en met hen van gedachten wisselde. Maar wie is nu de mens achter die professional? Wat doet hij in zijn vrije tijd en waar ligt hij wakker van? Op de laatste pagina van ElektroVisie stellen wij onze voorzitters één voor één aan u voor. In dit nummer is het de beurt aan Peter Goovaerts, voorzitter van de werkgroep elektrische installaties.

Peter Goovaerts voorzitter werkgroep elektrische installaties

Wat wilde u worden toen u klein was? Vrachtwagenchauffeur! Ik had al een C-attest op mijn 18de en het is al mijn ganse leven een passie. Af en toe kan ik eens het transport doen voor Matrix-Events, het eventbedrijf van mijn jongste zoon Juul. Maar dat gebeurt slechts sporadisch, dus ging ik op zoek naar een manier om vaker met een vrachtwagen te kunnen cruisen. En dat is mij nu gelukt: ik verzorg in het weekend regelmatig het duiventransport tussen Zemst en diverse plaatsen in Frankrijk.

Hoe brengt u verder graag uw vrije tijd door? Ik ben lid van een paar verenigingen. Zo ben ik in Sint-Niklaas voorzitter van de Marnixring, een internationale serviceclub met als doel het verspreiden en bevorderen van de Nederlandse taal, actief in Vlaanderen, Nederland, Frans-Vlaanderen en Zuid-Afrika. Daarnaast zit ik ook in het bestuur van de voetbalclub ‘Herleving Red Star Haasdonk’, waar mijn oudste zoon, Jonas, tot vorig seizoen voetbalde (en er nu de kinesist is).

Hebt u nog andere hobby’s? Mijn grootste ‘hobby’ is mijn werk als elektrotechisch installateur (lacht). Dat doe ik samen met mijn middelste zoon Jan, die sinds januari nu ook bestuurder is in ons bedrijf. Daarnaast ben ik ook hobbykok en ga ik 1 x per maand koken in de club ‘De koude pan’.

Wat is uw lievelingsgerecht? Ik lust heel veel. Enkel met melkproducten doe je mij geen plezier. Als je me vraagt naar een eenvoudig gerecht, dan gaat mijn voorkeur uit naar gehaktballetjes in tomatensaus of naar witloof met hesp. Mag het iets verfijnder dan kies ik voor fazant of parelhoen ‘fine champagne’ (nvdr: dat blijkt een zelfgemaakte verfijnde saus, waar geen champagne aan te pas komt)

Wat was de moeilijkste keuze/beslissing die u in uw leven hebt moeten maken? Twee jaar geleden werd bij mij de diagnose prostaatkanker vastgesteld en dan krijg je de keuze: bestralen, afwachten hoe het evolueert of prostatectomie, waarbij de volledige prostaat wordt weggenomen. Dat was een bijzonder moeilijk dilemma. Vooral omdat er bij die laatste ingreep een reëel risico bestaat op impotentie of urineverlies. Uiteindelijk heb ik toch voor die ingrijpende operatie gekozen en daar ben ik achteraf ontzettend blij mee, want ik ben ondertussen volledig ‘de oude’. Nadien werd ik geraakt door de grote hoeveelheid mannen die hiermee geconfronteerd worden en hoe weinig daarover gepraat wordt. Vandaar mijn keuze om het hier te vermelden.

J E W EL L ERY F O R WA L L S

Niko Rocker en Niko Toggle Belgisch design en vakmanschap

niko.eu/rockertoggle