PANARMONIA
KALOGEROPOULOU
ΕΚΘΕΣΗ επιμελήτρια Διώνη Καλογεροπούλου σύμβουλος έκθεσης Ντόρα Βυζοβίτου ειδική συνεργάτιδα Μαρία Μιγάδη κορνίζες Dominico μεταφορά ανάρτηση έργων Move Art
EXHIBITION curator Dione Kalogeropoulou exhibition advisor Dora Vyzovitou special collaborator Maria Migadi framing Dominico art transport hanging Move Art
Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της έκθεσης, ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Παναρμόνια Εθνική Λυρική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 8 Μαρτίου - 5 Απριλίου 2022
Published on the occasion of the exhibition SOPHIA KALOGEROPOULOU Panarmonia Greek National Opera Stavros Niarchos Foundation Cultural Center 8 March - 5 April 2022
ΕΚΔΟΣΗ επιμελήτρια Διώνη Καλογεροπούλου κειμένα Σοφία Καλογεροπούλου Διώνη Καλογεροπούλου Γιώργος Κουμεντάκης Αλέξανδρος Μόρντουντακ Στέλιος Λυδάκης μεταφράσεις κειμένων Tony Moser φωτογράφιση έργων Γιάννης Κατούφας Μιχάλης Κατούφας Oscar Cernuda εκτύπωση Αργώ Εκτυπωτική βιβλιοδεσία Ι. Μάντης σχεδίαση - παραγωγή Εκδόσεις Νηρέας www.art.com.gr
PUBLICATION curator Dione Kalogeropoulou text Sophia Kalogeropoulou Dione Kalogeropoulou George Koumentakis Alexander Mordoudack Stelios Lydakis text translation Tony Moser photography John Katoufas Michael Katoufas Oscar Cernuda printing Argo Printing House binding I. Mandis production Nereus Publishers www.art.com.gr
ISBN 978-960-7597-78-6 Εξώφυλλο: Απόλλων και Δάφνη, (Διονύσιος Λαυράγκας, 1860-1941), Cover : Apollo and Daphne, (Dionysios Lavrangas, 1860-1941)
ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΑΝΑΡΜΌΝΙΑ
PANARMONIA
KALOGEROPOULOU
4
Παναρμόνια Ακούγοντας μουσική «βλέπεις» εικόνες. Αυτές τις εικόνες θέλησα να ζωγραφίσω. Τούτη η έκθεση έχει σαν θέμα τη μουσική μας κληρονομιά, ίσως όχι το πιο δημοφιλές κομμάτι της αλλά κατά τη γνώμη μου το πιο πολύτιμο. Οδηγός μου σ’ αυτή την μουσικοεικαστική περιπλάνηση ήταν το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου και το μουσικό παρελθόν μου. Η σειρά αυτών των έργων ονομάζεται «Παναρμόνια» από στίχο του Παλαμά και υπήρξε το όνομα της ορχήστρας σύμβολοόραμα νέων μουσικών του ’70, καταμεσής της δικτατορίας, που πίστεψαν ότι η ψυχή ενός λαού είναι ο πολιτισμός και η παιδεία.
Σοφία Καλογεροπούλου
Panarmonia When listening to music, you ‘see’ images. It was these images I wished to paint. The subject of this exhibition is our musical heritage -not its most popular part, perhaps, but the one that’s most precious in my view. My guide in this musical/visual wandering was the Dictionary of Greek Music of Takis Kalogeropoulos and my own musical past. This series of works is called “Panarmonia”, a word from a poem by Palamas and the name of the orchestra that stood as a symbol and vision of young musicians of the ’70s, amidst the dictatorship, who believed that a people’s soul is culture and education.
Sophia Kalogeropoulou
5
Παναρμόνια, «μαχητική ορχήστρα νέων μουσικών του ‘70»
6 Panarmonia, “militant orchestra of young musicians of the ‘70s”
Διώνη Καλογεροπούλου
Dione Kalogeropoulou
Η κυριολεκτική σημασία του όρου επιμέλεια αποδίδεται ως «η φροντίδα και το ενδιαφέρον για κάτι». Με αυτή ακριβώς τη βάση ως ουσιαστική έννοια και όχι τόσο ως τον κυριολεκτικό όρο του επιμελητή ως επαγγελματία του είδους, δέχθηκα να αναλάβω το πολύπλοκο αυτό ταξίδι της οργάνωσης μίας έκθεσης ζωγραφικής η οποία θα ήταν παράλληλα και τόσο προσωπική υπόθεση. Μία έκθεση της μητέρας μου με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι θα βασιζόταν ολοκληρωτικά πάνω σε θέματα από το έργο ζωής του πατέρα μου. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήμουν ο πιο κατάλληλος και παράλληλα ο πιο ακατάλληλος άνθρωπος για τη δουλειά αυτή. Κατάλληλος γιατί έχω ζήσει όλη αυτή την πορεία από μέσα, ως μικρός παρατηρητής σε μια μεγάλη προσπάθεια ή ως αποδέκτης του ανθρώπινου αντίκτυπου πίσω από το έργο, αλλά και ακατάλληλος διότι πώς ακριβώς θα γινόταν να αποκτήσω μια ματιά από απόσταση; Το ερώτημα δεν τίθεται σαφώς για να απαντηθεί, ειδικά σ’ αυτές τις - τόσο δύσκολο να εκφραστούν - γραμμές αυτού του κειμένου.
To curate means literally “to take care of, to show interest in something”. It was in this literal sense more than as a curator in the professional sense that I agreed to embark on the complex journey of organising a painting exhibition which would also be such a personal matter. An exhibition of my mother’s, with the particular trait of being based entirely on themes from my father’s lifework. One could say that I was at once the most suitable and the most unsuitable person for this task. Suitable, because I have experienced all this course from the inside, as a young onlooker of a major effort or as recipient of the human impact behind the work; and unsuitable, for how could I look at all this from a distance? This is clearly not a question posed to be answered, particularly in the lines of this hard-to-express text.
Αρχιτέκτων Μηχανικός
Architect Engineer
Η σκέψη εξ’ αρχής, ήταν το ποια θα ήταν η σωστότερη απόδοση για μια τέτοια έκθεση, και μάλιστα σε έναν τόσο εμβληματικό χώρο όπως το ΚΠΙΣΝ (τόσο αρχιτεκτονικά όσο και ως σημαντικότατου πολιτιστικού ιδρύματος), του έργου δύο ανθρώπων οι οποίοι είχαν και κοινή πορεία στη ζωή. Η απάντηση ήρθε με τη λέξη απλότητα. Το μεν μουσικό και συγγραφικό έργο του πατέρα μου Τάκη Καλογερόπουλου με αποκορύφωμα το «Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής» πάνω στο οποίο βασίζεται η παρούσα ζωγραφική έκθεση, καθώς και τα έντονα, γεμάτα και φωτεινά έργα της μητέρας μου Σοφίας Καλογεροπούλου, δεν χρειάζονταν ούτε ειδικές συστάσεις ούτε ιδιαίτερες επεμβάσεις ως προς την παρουσίασή τους. Έτσι, οι πίνακες που θα δείτε να παρουσιάζονται στην έκθεση αυτή, έχουν από μόνοι τους ιστορίες να μας πουν. Πίσω από τα χρώματα, ζωντανεύουν «λήμματα» του Λεξικού, σημαντικότατες αναφορές στην ελληνική μουσική δημιουργία και μάλιστα στο «όχι τόσο δημοφιλές κομμάτι της αλλά ίσως το πιο πολύτιμο» όπως προλογίζει η ζωγράφος. Μας μεταφέρουν σε σκηνές έργων, σε θέατρα, σε παρουσίες, σε μύθους και μέσα απ’ όλο αυτό το χρωματικό και μουσικό «πανηγύρι» όπως αυτό της «Κακάβας» του Καλομοίρη ή τη «Ρέα» του Σαμάρα, τον «Ιππόλυτο Στεφανηφόρο» του Μητρόπουλου, το «Βουλευτή» του Ξύνδα, και τα παλιά θέατρα ανά την Ελλάδα, προσπαθούν με τρόπο ανάλαφρο να μας διδάξουν κάτι παραπάνω για το δικό μας, πολιτισμό.
The initial thought was how best to present an exhibition, especially in such an emblematic venue (architecturally, but also as a major cultural hub) as the Stavros Niarchos Foundation Cultural Centre, of the work of two people who also shared their lives. The answer was ‘simplicity’. The musical and writing work of my father, Takis Kalogeropoulos, and its culmination, the Dictionary of Greek Music on which the present painting exhibition is based, as well as the intense, full and bright works of my mother, Sophia Kalogeropoulou, required neither special introduction nor any particular treatment as to their presentation. Thus the paintings on display in this show have their own stories to tell. The colours bring to life ‘entries’ from the Dictionary, some key references to Greek musical creation—and those are from “not its most popular part, perhaps, but the one that’s most precious”, as the painter notes in her introduction. They take us into scenes from plays, into theatres, presences and myths… and through this ‘fair’ of colour and music—through Kalomiris’s “Kakava”, Samaras’s “Rhea”, Mitropoulos’s “Hippolytus” or Xyndas’s “Candidate” and through the old theatres around Greece—they try to teach us something more about our own culture in a light-hearted manner.
Η έκθεση ονομάστηκε «Παναρμόνια» σαν ένας φόρος τιμής σε μία «μαχητική ορχήστρα νέων μουσικών του ‘70», της οποίας και οι δύο υπήρξαν ιδρυτικά μέλη, αλλά και με μία πιο νέα ματιά, αναφερόμενη σε ακριβώς αυτό τον παραπάνω συνδυασμό των τεχνών σε μία ενιαία γλώσσα «αρμονίας» τελικά τόσο σημαντική για τον άνθρωπο και την ψυχή του.
The exhibition was called “Panarmonia” as a tribute to a “militant orchestra of young musicians of the ‘70s” of which both artists were founding members, but also through a more contemporary look as a reference to precisely this combination of arts into a uniform language of “harmony” which is ultimately so crucial for humans and their soul. 7
Γιώργος Κουμεντάκης
Giorgos Koumendakis
Φίλες και φίλοι,
Dear friends,
Με μεγάλη χαρά η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει την έκθεση της διακεκριμένης ζωγράφου Σοφίας Καλογεροπούλου, έργα της οποίας έχουν παρουσιαστεί σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δεν είναι μόνο ότι η Σοφία Καλογεροπούλου έχει σπουδάσει μουσική και μάλιστα έχει εμφανιστεί ως σολίστ στην Κρατική Όπερα της Βιέννης. Είναι ότι οι συγκεκριμένοι πίνακες, γεμάτοι λαμπερά χρώματα, αφηγούνται ιστορίες εμπνευσμένες από μουσικά έργα και από λήμματα του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του συζύγου της Τάκη Καλογερόπουλου.
It is with great pleasure that the Greek National Opera presents the exhibition of the distinguished painter Sophia Kalogeropoulou, whose works have been displayed in numerous exhibitions in Greece and abroad. It’s not only that Sophia Kalogeropoulou has studied music and has moreover appeared as a soloist at the Vienna State Opera; it’s that these particular paintings, full of bright colours, tell stories inspired by the music works and entries from the Dictionary of Greek Music written by her husband, Takis Kalogeropoulos.
Καλλιτεχνικός Διευθυντής Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Η Εθνική Λυρική Σκηνή απέκτησε πριν από λίγους μήνες το αρχείο του συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου και της Σοφίας Καλογεροπούλου, ένα αρχείο εξαιρετικά σημαντικό και πλούσιο σε υλικό. Περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό πολύτιμων τεκμηρίων, που μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία πρώτη ύλη για μελλοντικές εργασίες ερευνητών και ερμηνείες μουσικών. Ανάμεσα σε άλλα, διαθέτει περίπου 250 εκδόσεις μουσικών και μουσικολογικών βιβλίων, μεγάλο αριθμό μουσικών εκδόσεων έργων Ελλήνων και ξένων συνθετών, πλήθος δημοσιευμάτων και καλλιτεχνικών προγραμμάτων και περισσότερες από 250 φωτογραφίες, κάποιες εκ των οποίων είναι εντελώς άγνωστες στην ελληνική μουσική και μουσικολογική κοινότητα.
8
Artistic Director Greek National Opera
A few months ago the Greek National Opera came into possession of the archive of composer and musician Takis Kalogeropoulos and Sophia Kalogeropoulou, an extremely valuable and rich in material archive. It comprises a significant number of valuable records that can serve as a great raw material for future research papers and musical performances. Among other things, it includes about 250 publications of music and musicological books, a great number of musical editions of works by Greek and foreign composers, a multitude of articles and programme booklets, and more than 250 photographs, some of which are completely unknown to the Greek musical and musicological community.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι κατά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι συλλέκτες και καλλιτέχνες εμπιστεύονται στην Εθνική Λυρική Σκηνή τις πολύτιμες συλλογές και τα αρχεία τους, δείχνοντας έμπρακτα πόσο εκτιμούν τον οργανισμό και τη δουλειά που γίνεται σε αυτόν.
It is very important that over the last years increasingly more collectors and artists entrust their valuable collections and archives to the Greek National Opera, showing in practice how much they appreciate the organisation and its work.
Η έκθεση της Σοφίας Καλογεροπούλου με πίνακες εμπνευσμένους από μουσικές συνθέσεις αλλά και με τεκμήρια από το αρχείο του Τάκη Καλογερόπουλου αποτελεί μια πρώτη χειρονομία ανάδειξης του μοναδικού αρχείου που πρόσφατα περιήλθε στην κατοχή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και εύχομαι να ενθαρρύνει και άλλους συλλέκτες να εμπιστευτούν στον οργανισμό τα πολύτιμα τεκμήριά τους.
Sophia Kalogeropoulou’s exhibition with paintings inspired by musical compositions but also with records from the archive of Takis Kalogeropoulos is a first gesture in an effort to bring out this rare archive that has been recently acquired by the Greek National Opera, and I hope that it will encourage more collectors to entrust their valuable archives to our organisation.
Παραμύθια των αδελφών Grimm, 100x150εκ, (Γιώργος Κουμεντάκης, γεν. 1959) Grimm’s Fairy Tales, 100x150cm, (George Koumentakis, born 1959)
Αλέξανδρος Μόρντουντακ
Alexandros Mordoudack
Ο μύθος των χαμένων παραδείσων
The myth of lost paradises
Κάθε εισαγωγικό κείμενο για τον Τάκη Καλογερόπουλο είναι εκ φύσεως προορισμένο να αδικήσει τον Τάκη Καλογερόπουλο. Όχι λόγω της τυπικώς περιορισμένης έκτασής του, αλλά λόγω του ρόλου του. Με το σύμφυτο άγχος που τα διακατέχει για να μεθοδεύσουν και να ποδηγετήσουν την εμπειρία που αναγγέλλουν, τα εισαγωγικά κείμενα αποτελούν συμπύκνωση διδακτισμού, ενώ ο Τάκης αποτελούσε την συνειδητή διακωμώδησή του. Ο χαρακτήρας του, δηλαδή, είναι ίσως προφανέστερος στο υπέροχο οξύμωρο της συγγραφής ενός εκτενούς λεξικού από κάποιον που, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ενδιαφέρεται να διαταράξει την λειτουργία των λεξικών.
Any introductory text about Takis Kalogeropoulos is by its very nature bound to do an injustice to Takis Kalogeropoulos. Not because of its typically succinct nature, but because of its role. Anxious to systematize and manipulate the experience they presage, introductory texts represent a condensed didacticism, whereas Takis represented a deliberate mockery of didacticism. His character is probably best revealed in the wondrous oxymoron of an extensive dictionary written by one who, more than anyone else, is keen to undermine the function of dictionaries.
Επικοινωνιολόγος - Ερευνητής
Communications expert - Researcher
Το ότι ο Καλογερόπουλος ήταν ταραξίας είναι γνωστό και σαφές σε όλους όσοι τον γνωρίσαμε. Για τους υπόλοιπους, μια γρήγορη ανάγνωση των κειμένων του προσφέρει επαρκείς αποδείξεις. Γεμάτα αναφορές, ρητορικά ερωτήματα και παρενθέσεις (πολλές, απαραίτητες, αναπόφευκτες παρενθέσεις), τα κείμενά του μαρτυρούν τον τρόπο με τον οποίο εκφραζόταν σε όποιο περιβάλλον και αν βρισκόταν. Τον τρόπο, εν τέλει, με τον οποίο έζησε. Πορφυρογέννητος γαρ, η ζωή του είχε προδιαγραφεί ως μια βαρύνουσα -αλλά συντακτικώς απλήπρόταση σε μια μεγάλη παράγραφο. Αν επιθυμούσε διευθυντικές θέσεις, φανερά και κρυφά αξιώματα, ηχηρά μοιρολόγια περί ενδόξων προγόνων που εγκλωβίζονται εκ γενετής στις ίδιες τους τις σκονισμένες ελαιογραφίες, η πρόταση του είχε γίνει, σαφής και απλή. Ο Τάκης, όμως, τη γέμισε με παρενθέσεις. Χάρη σε αυτές, κατάφερε να πηδήξει από το υποτιθέμενο υψηλό πεπρωμένο, όχι μόνο χωρίς να γκρεμιστεί, αλλά αναπηδώντας από τη μια αυθάδικη, ανένταχτη σκέψη στην άλλη, χωρίς ποτέ να διακινδυνεύσει το ύψος της δικής του κατασκευής.
The fact that Kalogeropoulos was a troublemaker was clear to those of us who knew him. For everyone else, a quick perusal of his writings will give ample proof. Teeming with references, rhetorical questions and parentheses (a lot of parentheses, all necessary and inevitable), his writings attest to the way in which he expressed himself in all contexts; ultimately, to the way he lived. For he was high-born, and his life had been predetermined as a weighty (but syntactically simple) sentence in a major paragraph. If he had wished for managerial posts, for prominent or covert ranks of power, for loud laments about glorious ancestors trapped by birth into their own dusty oil paintings, the proposition had been made to him clear and simple. Yet Takis filled it with parentheses. Thanks to these, he managed to jump off his supposedly high destiny, not only without hurting himself in the process but also, by hopping from one impertinent, unconstrained thought to the next, without ever jeopardising the standing of his own towering construction.
Με αυτή την πολύκλαδη σκέψη, ο Καλογερόπουλος έφτιαξε ένα περιβάλλον στο οποίο δεν μπορούσε να ευδοκιμήσει η παγιότητα του διδακτισμού. Κατάφερε να διδάξει -αυτό είναι σαφές. Κατάφερε να συγκαλέσει, να συσπειρώσει και να προεκτείνει έναν ιδεολογικό περίγυρο, και κατάφερε να τον συντονίσει στις πολιτικές και καλλιτεχνικές προκλήσεις της εποχής. Το διδακτικό του σύστημα, όμως, ήταν αυτό ενός ταραξία. Sint ut sunt, aut non sint, όπως είχε επικαλεστεί κάποτε και ο ίδιος -το οποίο γενικώς μεταφράζεται ως «είτε θα αφήσουμε τα πράγματα να είναι ως έχουν, ή δεν θα υπάρχουν καν». Κάθε διδασκαλία εκκρεμεί ανάμεσα στην ισχύ κάποιας γενικής βεβαιότητας και στην αγωνία του διαρκούς αγνώστου. Για τον Τάκη, μόνη ηθική στάση είναι η ακινητοποίηση του εκκρεμούς, η εγκατάλειψη του διδακτισμού προς όφελος μιας πλήρους, κατά το δυνατόν άκριτης, παρουσίασης. Δεν είναι τυχαίο ότι η φράση
With this multifurcating thinking, Kalogeropoulos built a setting where the rigidity of didacticism could not flourish. He did manage to teach—that is clear. He managed to put together, nourish and extend an ideological milieu, and he managed to attune it to the political and artistic challenges of the time. Yet his teaching system was that of a troublemaker. Sint ut sunt, aut non sint, as he himself had invoked once: ‘let things be as they are, or not at all’. All teaching oscillates between the validity of some generic certainty and the anxiety of the constantly unknown. To Takis, the sole ethical stance would be to stop the pendulum, to abandon didacticism in favour of a presentation as full and uncritical as possible. It is no accident that this saying comes from Lorenzo Ricci and referred originally
Πύρινες Γλώσσες, 70x90εκ, (Γιάννης Χρήστου, 1926-1970) Tongues of Fire, 70x90cm, (Jani Christou, 1926-1970)
11
ανήκει στον Lorenzo Ricci και αναφέρεται αρχικώς στην πιθανότητα αναμόρφωσης του αυστηρότατου, δογματικού πλαισίου του Τάγματος των Ιησουιτών. Με το άγριο χιούμορ του, ο Τάκης την χρησιμοποιεί ως τεκμήριο της απουσίας δόγματος στο δικό του έργο.
12
to the possibility of revising the rigorous dogmatic foundation of the Jesuit Order. With his savage sense of humour, Takis uses it as proof of the absence of dogma from his own work.
Ο Καλογερόπουλος καταργεί το δόγμα στο έργο του με τον ίδιο τρόπο που καταργεί τις προσωπικές του ευκολίες. Με παρενθέσεις. Αναζητά όλα όσα αποκλείει ο εμπεδωμένος διδακτισμός και τα χωράει ενθουσιωδώς και παιγνιωδώς στην παρουσίασή του. Ο στόχος είναι πάντοτε παρών, άρα η διδασκαλία είναι πάντοτε δυνατή, όμως η διδασκαλία δεν εξαντλείται στην άνευ όρων υπεράσπιση του αρχικού στόχου. Sint ut sunt. Για αυτό δεν υπάρχουν εισαγωγές στον Καλογερόπουλο, για αυτό δεν υπάρχουν ρηχά νερά. Κάθε του κείμενο βρίσκεται, όπως ήταν και ο ίδιος, από την αρχή στα μισά μιας σκέψης, πασχίζοντας προς μια γενική θεώρηση, πασχίζοντας να χωρέσει το δαιμόνιο -και τον εαυτό του ως δαιμόνιο- στο δόγμα.
In his work, Kalogeropoulos abolishes dogma in the same way he abolishes his own convenience: with parentheses. He seeks out everything that entrenched didacticism has excluded and fits them into his presentation playfully and enthusiastically. The objective is always present, and so teaching is always possible; but the teaching does not stop at defending the original objective at all costs. Sint ut sunt. Hence there are no introductions in Kalogeropoulos, and no shallow waters. His every text is from the outset halfway along a thought, just as he was himself, striving towards a general overview; striving to make the demon—and himself as a demon—fit into dogma.
Στον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον, η πρωτεύουσα της κόλασης ονομάζεται Πανδαιμόνιο. Το παρηγορητικό υπονοούμενο είναι πως περιέχει, άρα και εγκλωβίζει, όλα τα δαιμόνια. Όταν ο Καλογερόπουλος αντιτάσσει την Παναρμόνια, το παρηγορητικό υπονοούμενο δεν είναι πως υπάρχει μια γενική μελωδία που ορίζεται ως αντίβαρο των δαιμονίων, αλλά ότι και τα δαιμόνια συμμετέχουν στη διαμόρφωση της αρμονίας. Κάπου εκεί, κοντά στον Μίλτον και στο Πανδαιμόνιο, αλλά μακριά από την ιδέα πως όποιος στερείται δόγματος στερείται και τον παράδεισο, βρίσκεται και η διαρκής ανάμνηση του Τάκη Καλογερόπουλου.
In Milton’s Paradise Lost the capital of Hell is called Pandemonium, the solacing hint being that it encompasses—and hence confines—all demons within it. When Kalogeropoulos counters with Panarmonia, the solacing hint is not that there is a general melody defined as the counterweight to demons, but that demons participate in shaping harmony. Somewhere around there, close to Milton and Pandemonium but far from the notion that those without dogma will also be without paradise, lies the everlasting memory of Takis Kalogeropoulos.
Βεβαίως, ο Τάκης δεν ήταν μόνος του σε κάτι από όλα αυτά. Μόνος του δεν είναι ούτε καν σε αυτή την έκθεση. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, όταν το έργο του και το το έργο της Σοφίας δεν μοιράζονται απλώς κοινές θεματικές και αναφορές, αλλά κοινούς στόχους και μεθόδους. Και οι δύο αυτοί δημιουργοί κινητοποιούνται από την αγωνία της ανασύνταξης παραδομένων προνομίων ή φυσικών δεξιοτήτων ως απολύτως προσωπικών κεκτημένων. Όταν, λοιπόν, η Σοφία Καλογεροπούλου, η σολίστ της όπερας της Βιέννης με το συντριπτικό -κυρίως για την ίδια- βάρος ενός σπανιότατου ταλέντου, ανακάλυψε για τον εαυτό της, κυριολεκτικώς με τα χέρια της, την επιπλέον προοπτική της εικαστικής τέχνης, αυτή η κοινή αγωνία βρήκε το σωτήριο σχήμα της. Στην εξαιρετική εικαστική της Σοφίας, το άχθος του εαυτού, της εμπειρίας και της γνώσης μειώνεται χάρη στην απλουστευμένη, παιγνιώδη αφήγησή τους, που διατηρεί το άλλοθι της εσωτερίκευσης χωρίς να αποσύρει τα διδάγματά τους από την κοινή θέα. Σε αυτό το πλαίσιο, αν, μιλώντας για τον Τάκη, μπορεί κάποιος να συλλογιστεί τις εκδοχές του παραδείσου, δεν είναι τυχαίο πως από την τεχνοτροπία της Σοφίας μπορεί να συλλογιστεί το Δέντρο της Γνώσης. Άλλωστε, μπορεί κάποιος να παραμείνει στον Κήπο της Εδέμ, ακόμα και έχοντας δαγκώσει το μήλο, αφού η κοσμική μετάνοια για την αμαρτία της γνώσης είναι, ασφαλώς, το ναΐφ.
Of course, Takis was not alone in any of this. He is not even alone in this exhibition. And how could he be, when his own work and that of Sophia, more than common subjects and references, share the same objectives and methods? Both creators are motivated by the anxiety of reconstituting given privileges or natural skills as utterly personal attainments. So when Sophia Kalogeropoulou, the Vienna Opera soloist under the crushing—for her, mostly—weight of a rare talent, discovered for herself (with her own hands, literally) the additional outlet of visual art, this shared anxiety found the pattern to save it. In the exquisite art of Sophia, the burden of the self, of experience and knowledge is relieved by the simplified, playful narration which retains the alibi of internalisation without removing their teachings from view. In this context, if by talking about Takis one can think of the versions of paradise, it is no accident that the style of Sophia can lead one to think of the Tree of Knowledge. After all, one can remain in the Garden of Eden even after one has bitten the apple, since the secular repentance for the sin of knowledge is, surely, the naïf.
Βαβέλ (Γιώργος Κουρουπός, γεν. 1942) Babel (George Kouroupos, born 1942)
13
Καθηγητής Στέλιος Λυδάκης
Professor Stelios Lydakis
Η Σοφία Καλογεροπούλου Μαζαράκη έχει σπουδάσει νομικά και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιπλέον μουσική. Είναι επομένως ένας μορφωμένος και καλλιεργημένος άνθρωπος που έχει μια θέση στην κοινωνία, ενώ προωθεί και μορφοποιεί την πηγαία αγάπη της για τη ζωγραφική σε ναΐφ ύφος. Και βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί κανείς να διακρίνει μια αντίφαση. Πώς συνδυάζεται η επιστήμη με το ναϊβισμό, η αυθόρμητη, αθώα έκφραση με τη διανόηση;
Sophia Kalogeropoulou Mazaraki studied law and economics at the University of Athens as well as music. She is thus an educated, cultured person of some standing in society, while promoting and expressing her genuine love for painting in a naïf style. Of course, in such cases one can discern a discrepancy: how does science combine with the naïf, and spontaneous, innocent expression with intellectualism?
Η άποψη, που υποστήριξα σε σχετικά βιβλία, ότι δηλαδή ο ναϊβισμός είναι μια καταβολή ανεξάρτητη από την όποια εξέλιξη και τις όποιες επιδόσεις του ατόμου, επαληθεύεται σε περιπτώσεις όπως της Σοφίας, αλλά και πολλών άλλων πνευματικά και επαγγελματικά καταξιωμένων. Ακόμα και καλλιτέχνες που σπουδάζουν σε καλλιτεχνικές Ακαδημίες παραμένουν ναΐφ στην εικαστική τους έκφραση, εάν η καταβολή που φέρνουν είναι ναΐφ.
The argument I have made in relevant books, about the naïf being a trait independent of one’s sophistication or achievements, is corroborated by cases such as Sophia or many other intellectually and professionally accomplished individuals. Even artists who study at art academies will remain naïf in their visual expression if their hereditary streaks are naïf.
Η διαπίστωση αυτή καταδείχνει ότι ο εικαστικός ναϊβισμός δεν είναι ενδεικτικός μόνο στις περιπτώσεις απλών ή απλοϊκών ανθρώπων, αμόρφωτων και ανεκπαίδευτων. Εκδηλώνεται όπου υπάρχει μια σχετική καταβολή και ανεξάρτητα από όλες τις άλλες επιδόσεις ή κατακτήσεις του καλλιτέχνη. Μόνο έτσι άλλωστε, γίνεται κατανοητή και η ναΐφ ζωγραφική της Σοφίας η οποία είναι αδύνατον να αμφισβητηθεί στην γνησιότητα και τη δροσιά της. Λες και όταν η ζωγράφος ζωγραφίζει, απομονώνεται από όλες τις άλλες επιδόσεις της, ξαναγίνεται παιδί και όλα αποκτούν τότε το χαρακτήρα του παραμυθιού. Αυτός ο παραμυθένιος κόσμος ταυτίζεται τελικά με το
This goes to show that the naïf in art is not a sole prerogative of simple, uneducated and untrained people; it emerges where there is a relevant legacy, irrespective of the artist’s all other credentials or attainments. Indeed, this is the only way to understand Sophia’s naïf painting, whose freshness and authenticity are undeniable. It’s as if when she paints she shuts off all of her other sides, goes back to being a child and everything takes on a fairytale nature. Ultimately, this fairytale world is equated with the Paradise Lost where artists are privileged enough to
Ιστορικός Τέχνης
14
Art Historian
«Χαμένο Παράδεισο», στον οποίο έχει το προνόμιο να επιστρέφει ο καλλιτέχνης και από τον οποίο δεν πρόκειται πια να εκδιωχθεί. Ειδικά ο παράδεισος της Σοφίας έχει μια τέτοια αθώα ομορφιά που επενεργεί σαν βάλσαμο στην ψυχή του θεατή. Και αυτός βρίσκει το δικό του παράδεισο, έστω για καμπόσο… Σπίτια καλοκτισμένα, αρχοντικά ξεμοναχιάζονται μέσα σε μια φύση ανοιξιάτικη. Ο γαλανός ουρανός προσφέρει το φόντο, ενώ οι άνθρωποι απολαμβάνουν την ανεξάντλητη καλοκαιρία, πέρα από βάσανα και στεναχώριες. Όλα είναι όπως πρέπει να είναι στον παράδεισο του παιδιού, όπου τα δώρα της φύσης είναι αγνά και ανόθευτα. Η εκπληκτικά ζωντανή χρωματικότητα, ο μελωδικός συνδυασμός ψυχρών και θερμών τόνων, η ανεξάντλητη φαντασία, η αφηγηματική εορταστικότητα συμβάλλουν στη δημιουργία εικόνων απίστευτης θαλπωρής. Θαρρείς και ακούς το κελάηδημα ενός πουλιού που κρυμμένο στα δροσερά φυλλώματα ερμηνεύει, χωρίς τον οποιονδήποτε προγραμματισμό, τη χαρά της στιγμής.
return and from which they will not be banished again. Sophia’s paradise, in particular, has such an innocent beauty that it acts as a balm on the souls of viewers, who will thus regain their own paradise—at least for a little while … Well-built manor houses stand isolated amidst a springtime nature. A blue sky sets the backdrop, while people enjoy the endless fair weather away from woes and troubles. It’s all as it should be in a child’s paradise, where the gifts of nature are pure and untainted. The incredibly vivid colours, the melodious combination of cold and warm hues, the inexhaustible imagination and the festive narrative help create images of an astounding cosiness. It feels as if you can hear the twitters of a bird hidden in the cool foliage, quite spontaneously singing the joy of the moment.
Η όλη σκηνοθεσία αναλογεί στο παιδικό - ναΐφ αίσθημα αλλά και σε μια εφευρετική φαντασία, η οποία ανακαλύπτει ολοένα κάθε λογής λεπτομέρειες που μεταβάλλουν την εικόνα σ’ ένα λαμπρό κέντημα, πολλές φορές με βάση τον λεγόμενο «φόβο του κενού» (horror vacui). Η πυκνή σύνθεση δημιουργεί την εντύπωση ότι η ζωγράφος δεν θεωρεί τίποτα περιττό, από όλα εκείνα που συναρμολογούν την πραγματικότητα. Συμβαίνει και εδώ, ότι και στο παιδί που δεν αξιολογεί: όλα γι’ αυτό είναι το ίδιο όμορφα και ενδιαφέροντα. Ταυτόχρονα η μυθοπλαστική διάθεση προσθέτει οτιδήποτε το αντιληπτό. Το αποτέλεσμα είναι ένα πολύχρωμο πανηγύρι, μια ανοιξιάτικη συμφωνία που συναρπάζει με την δροσιά και την θετική αντιμετώπιση των πάντων.
The whole staging reflects a childish/naïf feeling but also an inventive imagination which never stops discovering all sorts of details that turn the image into a brilliant embroidery, often on the basis of the so-called horror vacui. The dense composition gives the impression that the painter sees nothing superfluous among all the things that make up reality. What is happening here is the same as with children who do not evaluate: to them, everything is equally beautiful and interesting. At the same time, the mood for fiction adds everything that’s perceptible. The outcome is a colourful feast, a spring symphony that fascinates with its freshness and the positive approach to everything.
Η πληθωρική φαντασία της Σοφίας θα ξανοιχτεί και σε θέματα, στα οποία η σκηνοθετική πλευρά είναι πρωταρχικής σημασίας. Η όπερα για παράδειγμα, απετέλεσε το έναυσμα για συνθέσεις μεγάλου σχήματος, στις οποίες και πάλι η λεπτομέρεια δίνει τον τόνο. Σαν να πρόκειται για ολάνθιστα λιβάδια: ο πλούτος των εναλλασσόμενων χρωματικών τόνων είναι απέραντος, ενώ η ναΐφ ειρωνεία μπορεί να παίζει ανέμελα και διακριτικά κάποιο ρόλο.
Sophia’s abundant imagination extends into subjects where the staging aspect is of primary importance. Opera, for instance, triggered large-format compositions in which the details once again set the tone. They are like blossoming prairies: the richness of hues is endless, while a naïf irony can play a role in a carefree, discreet way.
Η θέση της Σοφίας Καλογεροπούλου ανάμεσα στους άλλους, αξιόλογους ‘Έλληνες ναΐφ ζωγράφους είναι με το «μικρογραφικό» της χαρακτήρα ιδιάζουσα, ακόμα και σε μεγάλα σχήματα. Θυμίζει έναν από τους έξοχους πρώιμους ναΐφ, τον λεγόμενο «Ζωγράφο του στρατηγού Μακρυγιάννη», τον Δημήτριο Ζωγράφο (παλαιότερα τον ονόμαζαν Παναγιώτη, που όμως φαίνεται ότι ήταν το όνομα του γιου του). Και εκείνος καλλιεργούσε την «μικρογραφική λεπτομέρεια», πλημμυρίζοντας τις συνθέσεις του από απλοποιημένη στοιχεία κάθε λογής. Στους πίνακες της Σοφίας εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το λαμπρό χρώμα. Η απρόβλεπτη ματιά της στη θέαση του κόσμου, επιτρέπει ένα παιχνίδι χωρίς κανόνες και συμβάσεις. Με ανάλαφρο τρόπο, προσκαλεί τον θεατή να συμμετάσχει ο ίδιος στη μαγεία των λεπτομερειών, όπου ολόκληρη η εικόνα διαπνέεται από παραμυθένιους, λυρικούς παλμούς.
The place of Sophia Kalogeropoulou among the other notable naïf Greek artists is unusual, given the ‘micrographic’ nature of her work even in large formats. It brings to mind one of the outstanding early naïf practitioners, the so-called “Painter of General Makriyannis”, Dimitrios Zografos (he was previously referred to as Panayotis, but that seems to have been the name of his son). He, too, cultivated the “micrographic detail”, filling his compositions with simplified elements of all sorts. What is particularly striking in Sophia’s paintings is the dazzling colour. Her unexpected way of looking at the world enables a game with no rules or conventions. In her light-hearted manner she invites the viewer to participate in the magic of details, where the entire image vibrates to fairytale, lyrical pulses. 15
Θέατρο Σύρας Απόλλων Apollo Theater of Syros
18
Το τραγούδι της Οδαλίσκης, 35x35εκ, (Αιμίλιος Ριάδης, 1880-1935) Les Odalisques, 35x35cm, (Emilios Riadis, 1880-1935)
Θέατρο Σμύρνης Απόλλων, 126x140εκ Apollo Theater of Smyrna, 126x140cm
19
Παλαμική Συμφωνία, 170x120εκ, (Μανώλης Καλομοίρης, 1883-1962) Palamian Symphony, 170x120cm, (Manolis Kalomiris, 1883-1962)
22
Οδυσσέας και Ναυσικά, 120x110εκ, (Λώρης Μαργαρίτης, 1895-1953) Odysseus and Nausicaa, 120x110cm, (Loris Margaritis, 1895-1953)
Ο υποψήφιος βουλευτής, 110x85εκ, (Σπυρίδων Ξύνδας, 1812-1896) The parliamentary candidate, 110x85cm, (Spyridon Xyndas, 1812-1896)
23
Ορφέας θηριομάχος, 80x40εκ Orpheus the tamer, 80x40cm
Θέατρο Αθηνών Theater of Athens
25
26
Μηνάς ο Ρέμπελος, 100x100εκ, (Μανώλης Καλομοίρης, 1883-1962) Minas the Rebel, 100x100cm, (Manolis Kalomiris, 1883-1962)
28
Θέατρο Αρνιώτη, 70x90εκ Arnioti Theater, 70x90cm
Θέατρο Πατρών Theater of Patras
29
Flora Mirabilis, 90x70εκ, (Σπύρος Σαμάρας, 1861-1917) Flora Mirabilis, 90x70cm, (Spyros Samaras, 1861-1917)
Η Ξανθούλα, 126x140εκ, (Σπύρος Σαμάρας, 1861-1917) I Xanthoula, 126x140cm, (Spyros Samaras, 1861-1917)
Αριστοφανειάδα, 170x120εκ, (Μάνος Χατζιδάκις, 1925-1994) Aristophaniada, 170x120cm, (Manos Hadjidakis, 1925-1994)
34
Θέατρο Κεφαλονιάς (θερινό), 50x70εκ Cephalonia (summer) Theater, 50x70cm
Θέατρο Φώσκολος Ζακύνθου, 110x85εκ Foskolos Theater of Zakynthos, 110x85cm
35
36
Φιλαρμονική Μάντζαρος, 125x110εκ Mantzaros Philharmonic, 125x110cm
Κυρά Φροσύνη, 110x85εκ, (Παύλος Καρρέρ, 1829-1896) Kyra Frosini, 110x85cm, (Pavlos Carrer, 1829-1896)
39
40
Ο Πρωτομάστορας, (Μανώλης Καλομοίρης, 1883-1962) The Master Builder, (Manolis Kalomiris, 1883-1962)
Eρωτόκριτος, 120x110εκ, (Νίκος Μαμαγκάκης, 1929-2013) Erotokritos, 120x110cm, (Nikos Mamangakis, 1929-2013)
43
Κρητική Σονατίνα, 170x120εκ, (Τάκης Καλογερόπουλος, 1946-2009) Cretan Sonatina, 170x120cm, (Takis Kalogeropoulos, 1946-2009)
46
Ευρώπη, 90χ110εκ, (Μόσχος 63-124 π.Χ.) Europe, 90x110cm, (Moschos 63-124 BC)
Μυθολογία, 218x172εκ, (Δημήτρης Δραγατάκης, 1914-2001) Mythology, 218x172cm, (Dimitris Dragatakis, 1914-2001)
49
50
Ο Χορός του Ζαλόγγου, (Νίκος Σκαλκώτας, 1904-1949) Dance of Zalongo, (Nikos Skalkotas, 1904-1949)
52
Αργοναύτες, 150x120εκ, (Μπάμπης Κανάς, γεν.1952) Argonauts, 150x120cm, (Babis Kanas, born1952)
Φρικαντέλα, 110x125εκ, (Άλκης Μπαλτάς, γεν. 1948, συγγρ. Ευγένιος Τριβιζάς, γεν. 1946) Fricandela, 110x125cm, (Alkis Baltas, born 1948, author Eugenios Trivizas, born 1946)
Τα τραγούδια του Καραγκιόζη, 100χ100εκ, (Σταμάτης Κραουνάκης, γεν. 1955) The songs of Karagiozis, 100x100cm, (Stamatis Kraounakis, born 1955)
56
Ελληνική Αποκριά, 150x120εκ, (Μίκης Θεοδωράκης, 1925-2021) Greek Carnival, 150x120cm, (Mikis Theodorakis, 1925-2021)
Μυθολογία ΙΙ, (Δημήτρης Δραγατάκης, 1914-2001) Mythology II, (Dimitris Dragatakis, 1914-2001)
60
Αρκαδική Συμφωνία, Πάνας και Σύριγξ, 100χ100εκ, (Ιωσηφ Μπενάκης, 1924-2017, ποιητής Ηλίας Σιμόπουλος 1913-2015) Arcadian Symphony, Panas and Syrinx, 100x100cm, (Iosif Benakis, 1924-2017, poet Elias Simopoulos 1913-2015)
62
Ο Βαφτιστικός, (Θεόφραστος Σακελλαρίδης, 1882-1950) The Godson, (Theofrastos Sakellaridis, 1882-1950)
Το Πανηγύρι, (Μάριος Βάρβογλης, 1885-1967) The Feast, (Marios Varvoglis, 1885-1967)
63
64
Ορφικές ιστορίες Orphic stories
66
Αρίων ο Κιθαρωδός Arion the Citharoedus
Θηραϊκή Γη, 120x110εκ, (Χάρης Bρόντος γεν. 1951) The Land of Thira, 120x110cm, (Charis Vrontos born 1951)
67
68
Tο Πανηγύρι της Κακάβας, (Μανώλης Καλομοίρης, 1883-1962) Kakava’s Feast, (Manolis Kalomiris, 1883-1962)
70
Γάμοι Πηλέα - Θέτιδας, 110x85εκ, (Νικόλαος Αστρινίδης, 1921-2010) The Wedding of Peleus and Thetis, 110x85cm, (Nikolaos Astrinidis, 1921-2010)
Μαγιοβότανα, 90x70εκ, (Μανώλης Καλομοίρης, 1883-1962) Mayovotana, 90x70cm, (Manolis Kalomiris, 1883-1962)
71
72
Οδύσσεια, 150x120εκ, (Γιώργος Κουρουπός, γεν. 1942) Odyssey, 150x120cm, (George Kouroupos, born 1942)
74
Καρυατίζειν / Υμνία Άρτεμις, 90x70εκ The Dance of the Caryatides, 90x70cm
Τελετή, 110x85εκ Teleti, 110x85cm
75
76
Ιππόλυτος, 100x100εκ, (Δημήτρης Μητρόπουλος, 1896-1960) Hyppolytus, 100x100cm, (Dimitris Mitropoulos, 1896-1960)
77
78
Μια νύχτα στο χαρέμι, 110x85εκ, (Ανδρέας Μαστρεκίνης, 1889-1967) A night in the harem, 110x85cm, (Andreas Mastrekinis, 1889-1967)
Κασσάνδρα, 30x60εκ, (Χρήστος Πήττας, γεν. 1945) Kassandra, 30x60cm, (Christos Pittas, born 1945)
Περσέπολις, (Ιάννης Ξενάκης, 1921-2001) Persepolis, (Iannis Xenakis, 1921-2001)
Σαλώμη, 70x50εκ, (Αιμίλιος Ριάδης, 1880-1935) Salome, 70x50cm, (Emilios Riadis, 1880-1935)
82
Η Αλληγορία των Ωρών, 50x70εκ, (Χάρης Ξανθουδάκης, γεν. 1950) The Allegory of the Hours, 50x70cm, (Haris Xanthoudakis, born 1950)
Καφέ Σαντάν, 70x50εκ Cafe Santan, 70x50cm
84
Ρέα, 90x70εκ, (Σπύρος Σαμάρας, 1861-1917) Rhea, 90x70cm, (Spyros Samaras, 1861-1917)
Ηλέκτρα, 110x85εκ, (Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης, 1908-1996, Αντίοχος Ευαγγελάτος, 1903-1981) Electra, 110x85cm, (Konstantinos Kydoniatis, 1908-1996, Antiochos Evangelatos, 1903-1981)
85
86
Θέατρο San Giacomo, Κέρκυρα, 90x70εκ San Giacomo Theater, Corfu, 90x70cm
Ο Ορφέας και οι εννέα μούσες, 60x150εκ Orpheus and the nine muses, 60x150cm
87
88
Η Ταναγραία και η μάγισσα, 40x125εκ, (Γιώργος Σισιλιάνος, 1920-2005) The Tanagra Figurine and the Witch, 40x125cm, (George Sicilianos, 1920-2005)
Μέλισσα, 70x70εκ, (Γεώργιος Καζάσογλου, 1908-1984, συγγρ. Νίκος Καζατζάκης, 1883-1957) Melissa, 70x70cm, (Georgios Kazasoglou, 1908-1984, author Nikos Kazantzakis, 1883-1957)
89
Κασσιανή, 60x160εκ, (Γεώργιος Πονηρίδης, 1885-1982) Cassiani, 60x160cm, (George Poniridis, 1885-1982)
91
92
Όνειρο Θερινής νυκτός, 110x85εκ, (Περικλής Κούκος, γεν. 1960) A Midsummer Night’s Dream, 110x85cm, (Periclis Koukos, born 1960)
Ειρήνη Αγγελίνα, 90x70εκ Irene Angelina, 90x70cm
93
Μούσα Μελπομένη Muse Melpomene
Μούσα Ευτέρπη Muse Euterpe
Μούσα Τερψιχόρη Muse Terpsichore
Μούσα Ερατώ Muse Erato
Μούσα Καλλιόπη Muse Calliope
Μούσα Πολύμνια Muse Polymnia
Μούσα Θάλεια Muse Thalia
Μούσα Κλειώ Muse Clio
Μούσα Ουρανία Muse Urania
Απόλλων και Δάφνη (Διονύσιος Λαυράγκας, 1860-1941) Apollo and Daphne (Dionysios Lavrangas, 1860-1941)
Εκθέσεις
Exhibitions
1990 1993
1990 1993
1994 1995 1996 1998 1999 2000 2002
2003 2004 2005 2006 2007
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
2018 2019 2022 104
«Γκαλερί Αέναον», Αθήνα, Ελλάδα «Μέγαρο Γκύζη», Σαντορίνη, Ελλάδα «Γκαλερί Σκουφά», Αθήνα, Ελλάδα «Gallery I.F», Στοκχόλμη, Σουηδία «Γκαλερί Chroma», Κέρκυρα, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Μπρατσέρα», Ύδρα, Ελλάδα «Γκαλερί Μυλωνογιάννn», Χανιά, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί 4», Χαλκίδα, Ελλάδα «Γκαλερί Χρύσα», Κατερίνη, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Μεταµόρφωσις», Θεσσαλονίκη, Ελλάδα «Γκαλερί Αµυµώνn», Γιάννενα, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Μεταµόρφωσις», Θεσσαλονίκη, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Τζάµια-Κρύσταλλα», Χανιά, Ελλάδα «Νέα Όπερα του Τελ-Αβίβ», Τελ Αβιβ, Ισραήλ «GINA Gallery», Τελ-Αβίβ, Ισραήλ «C.Κ. Art Gallery», Λευκωσία, Κύπρος. «Αίθουσα τέχνης Μεταμόρφωσις», Θεσσαλονίκη, Ελλάδα «Πινακοθήκη Κυκλάδων», Ερμούπολη, Σύρος, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Αίθουσα τέχνης Μεταμόρφωσις», Θεσσαλονίκη, Ελλάδα «Γκαλερί Ζουμπουλάκη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Αέναον», Αθήνα, Ελλάδα «GINA Gallery», Νέα Υόρκη, ΗΠΑ «Γκαλερί F», Καρδίτσα, Ελλάδα «GINA Gallery», Νέα Υόρκη, ΗΠΑ «Μουσείο Εικαστικών τεχνών», Άγκυρα, Σμύρνη,Τουρκία «Γκαλερί Kapopoulos Finearts», Θεσσαλονίκη, Ελλάδα «Φεστιβάλ Ναυπλίου», Ναύπλιο, Ελλάδα «Γκαλερί Kapopoulos Finearts», Μύκονος, Ελλάδα «Γκαλερί Kapopoulos Finearts, Golden Hall», Αθήνα «Galerie Theorema», Βρυξέλλες, Βέλγιο «Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη», Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Μυλωνογιάννη», Χανιά, Κρήτη, Ελλάδα «Θέατρο ΑΛΜΑ» (lobby), Αθήνα, Ελλάδα «Γκαλερί Kapopoulos Finearts», Πάτμος, Ελλάδα «Γκαλερί Kapopoulos Finearts», Σπέτσες, Ελλάδα «Διεθνής Μπιενάλε Τέχνης», Σμύρνη, Τουρκία «GINA Gallery», Τελ-Αβίβ, Ισραήλ «Ελληνογερμανική Αγωγή», Αθήνα, Ελλάδα «Σισμανόγλειο Μέγαρο» (Ελληνικό προξενείο) Κωνσταντινούπολη, Τουρκία «Alpha C.K. Art Gallery», Λευκωσία, Κύπρος «ΚΠΙΣΝ», Αθήνα, Ελλάδα
1994 1995 1996 1998 1999 2000 2002
2003 2004 2005 2006 2007
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
2018 2019 2022
“Gallery Aenaon”, Athens, Greece “Gallery Megaron Gyzi”, Santorini, Greece “Gallery Skoufa”, Athens, Greece “Gallery IF”, Sweden “Gallery Chroma”, Corfu, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens Greece “Gallery Bratsera”, Hydra, Greece “Gallery Mylonoyianni”, Chania, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery 4”, Chalkis, Greece “Gallery Chryssa”, Katerini, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery Metamophosis”, Salonica, Greece “Gallery Amymone”, Ioannina, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery Metamophosis”, Salonica, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery Tzamia-Crystalla”, Chania, Greece “New Tel Aviv Opera”, Tel Aviv, Israel “Gina Gallery”, Tel Aviv, Israel “C.K. Art Gallery”, Nicosia, Cyprus “Gallery Metamorphosis”, Salonica, Greece “Municipal Art Gallery”, Syros, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery Metamorphosis”, Salonica, Greece “Zoumboulakis Galleries”, Athens, Greece “Gallery Aenaon”, Athens, Greece “Gina Gallery”, New York, USA “Gallery F”, Karditsa, Greece “Gina Gallery”, New York, USA “Museum of Fine Art, Heikel Muzesi”, Ankara, Turkey “Kapopoulos Fine Arts Gallery”, Salonica, Greece “Nafplion Festival”, Nafplion, Greece “Kapopoulos Fine Arts Gallery”, Mykonos, Greece “Kapopoulos Fine Arts Gallery”, Golden Hall, Athens, Greece “Theorema Art Gallery”, Brussels, Belgium “Michalis Kakogiannis Foundation“, Athens, Greece “Gallery Mylonogianni”, Chania, Greece “Alma Theater” lobby exhibition, Athens, Greece “Kapopoulos Fine Arts Patmos Gallery”, Patmos, Greece “Kapopoulos Fine Arts”, Spetses, Greece “Biennale Ismir”, Smyrna, Turkey “Gina Gallery”, Tel Aviv, Israel “Ellinogermaniki Agogi”, Athens, Greece “Sismanoglio Megaron”, (Greek consulate) Istanbul, Turkey “Alpha C.K. Art Gallery”, Nicosia, Cyprus “SNFCC”, Athens, Greece
Η Σοφία Καλογεροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδος (Pierce College), πτυχιούχος νομικής και πολιτικών-οικονομικών επιστnµών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών και στη συνέχεια στο Στούντιο της Όπερας της Βιέννης. Εμφανίστηκε στην Κρατική Όπερα της Βιέννης ως σολίστ την περίοδο 1976-77 µε το πατρικό της όνομα Σοφία Μαζαράκη. Στη ζωγραφική είναι αυτοδίδακτη και έχει πραγματοποιήσει πολλές εκθέσεις (ατομικές και ομαδικές) στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Ιαπωνία, Σουηδία, Ελβετία, Ισραήλ, Τουρκία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής). Ήταν παντρεμένη με το συνθέτημουσικολόγο Τάκη Καλογερόπουλο (1946-2009) και έχει δύο κόρες, τη Διώνη και τη Δάφνη.
Sophia Kalogeropoulou was born in Athens, Greece in 1946 and is a graduate of the American College of Greece (Pierce College). She has studied Law and Political-Economic Sciences at the University of Athens. She has studied also Music at the Athens Conservatory and at the Studio of the Vienna State Opera (Austria). She appeared as a soloist in the Vienna State Opera (1976-77). In the art of painting, she is self-taught and has participated in many art exhibitions in Greece and abroad (Italy, France, Spain, Germany, Japan, Sweden, Switzerland, Israel, Turkey, USA). She was married to the composer-musicologist Takis Kalogeropoulos (1946-2009) and she has two daughters: Dione and Daphne.
105
Ευχαριστίες Ευχαριστούμε από καρδιάς τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη που πίστεψε από την πρώτη στιγμή στην ιδέα αυτής της έκθεσης, καθώς και όλο το επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό της ΕΛΣ και του ΚΠΙΣΝ για την αμέριστη βοήθειά τους στην πραγματοποίησή της. Τη Ναταλία Μιχαηλίδου, το Βαγγέλη Χριστόπουλο, το Γιώργο Λαμπράκο, την Άννα Βασιλειάδου, την Ελένη Κωστοπούλου και τη Μαρία Δρόσου για την πολύτιμη συνδρομή τους.
Special Thanks We would like to give our special thanks to the Artistic Director of the Greek National Opera, composer Giorgos Koumendakis, who believed in the vision of this exhibition since the very first moment. We would also like to thank all the members of the scientific and administrative staff of the GNO and SNFCC for their invaluable help in its realization. Special mention to Natalia Michailidou, Vangelis Christopoulos, Giorgos Lambrakos, Anna Vasileiadou, Eleni Kostopoulou and Maria Drossou for their precious contribution.
Μέγας Δωρητής ΕΛΣ Lead Donor of the GNO
Χορηγός / Sponsor
Με την υποστήριξη / With the support
ΣΑΜΟΥΉΛ ΜΆΚΗΣ ΜΆΤΣΑΣ
Η κυρία με τη Στρυχνίνη, 60x30εκ, (Γιάννης Χρήστου, 1926-1970) The Strychnine lady, 60x30cm, (Jani Christou, 1926-1970)
107
Εικόνες από μια έκθεση, (Μωρίς Ραβέλ, 1875-1937), (Μοντέστ Μουσόργκσκι, 1839-1881)