Keinu9

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 1

Lizarra Ikastolako aldizkaria 9zkia 2011 Maiatza

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 2

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 1

Aurkibidea

Sumario

Argitaratzailea / Edita

Lizarra Ikastola Pº Llanos, s/n Tfno. 948 55 37 57 lizarra@ikastola.net www.lizarraikastola.com

Aprender a escribir: ¡Todo a la vez es imposible!

Pág. 3-4

Koordinazioa / Coordinación

Josu Reparaz Publizitatea / Publicidad

Ana Maté Inés Larrión

La prevención de conductas de riesgo desde la familia Pág. 5-7

Museo hezkuntza eta ikasle-bisitarien eginkizuna artelanen interprtazioan Pág. 8-12

Zer egin galdutako jantziekin?

Pág. 13-14

Kurtsoa iruditan Kolaboratzaileak / Colaboradores

Irune Ibarra Marisa Aristu Amaia Arriaga Joseba Tristán Josu Chueca Aitziber Larraintzar Josu Reparaz

Pág. 15-19

Hemen hazi, han bizi (II) Pág. 20-23

Lizarrako estreinako Ikastola gogoan Pág. 24-27

El programa CREA, instrumento para el desarrollo de la inteligencia emocional en Lizarra Ikastola Pág. 28-32

Itzulpenak / Traducciones

Maider Etxaniz Argazkiak / Fotografía

Ikastolako fondoak Nexo Azala / Portada

Eugenio Ortiz Diseinua / Diseño

Nexo Diseño y Comunicación Inprimaketa / Impresión

Gráficas Astarriaga Lege Gordailua / Depósito Legal

NA.564/2003

Eugenio Ortiz

Autor de la foto: Eugenio Ortiz

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 2

SALUDO AGURRA

A

ldizkari honen 9. aleak ikasleen familiek, zentroko profesionalek eta Guraso Batzordeak berak gaurkotasunaren berri izateko beharra adierazten du. Kolektiboaren parte-hartze eta informazio bidea da; egunerokotasunaz, proiektuez, hezkuntza eta pedagogian ematen diren berrikuntzez informatzeko bidea, alegia.

Guztion interesa pizten duten gaien inguruan argia eskaintzea da bere helburua.

Aldizkariaren azalean Eugenio Ortiz artistak analisi espazial ariketa proposatzen digu, bolumen, ilun-argi eta kolorearen arteko erlazioan poetikoki sakontzen duen ariketa, hain zuzen ere. Oroitzapenaren irudi isilak elkarrizketa, ideia eta testigantzei irekitzen die atea.

El artista Eugenio Ortiz nos propone para la portada de la revista un ejercicio de análisis espacial que profundiza poéticamente en la relación entre los volúmenes, los claroscuros y el color. El recuerdo como imagen silenciosa da paso a múltiples conversaciones, ideas y testimonios.

Ikastolak 40. urteurrena ospatzen du aurten. Ospakizun ekintza programazioa ugaria izango da: ilusio handia jarri dugun Ubidea-Cauce erakusketa artistikoa; musika, literatura, ikasleen mahai inguruko topaketak eta ubidearen ideiaren inguruko ikasleen hausnarketak, kultura, hezkuntza, natura eta sormen alderdietatik begiratuta.

Este año celebramos el cuadragésimo aniversario de la Ikastola. La programación de actos conmemorativos es variada: la muestra artística Ubidea-Cauce, actividad en la que hemos depositado gran ilusión; sin escatimar esfuerzos, también tendrán cabida la música, la literatura y los encuentros en torno a la mesa y la reflexión del alumnado sobre la idea del cauce: cultural, educativo, natural y creativo.

Familiei bideratutako “Gurasoak eskolara” atalean intereseko alderdiak aztertuko ditugu: “Idazketa prozesua”, “Kontsumoak, mendetasunak eta droga mendekotasuna” eta “Hezkuntza artistikoa”.

En la sección dedicada a las familias “Las familias a la escuela” se analizarán cuestiones como: “El proceso de la escritura”, “Los consumos, las adicciones, la drogodependencias” y “La educación artística”.

“Gaur egungo ikasleak” atalean, berriz, “Zer egin ikastolan galtzen den arroparekin” proiektuaren bidez, 3 urteko haurren konpetentziak lantzen dituen erreportaje interesgarria landuko da.

La sección de “Los alumnos/as hoy” abordará un interesante reportaje dedicado a las competencias en niños/as de 3 años, a través del proyecto “¿Qué hacemos con la ropa que se pierde en la Ikastola?”.

“Ikasle ohiak” atalaren bigarren agerraldian munduko herrialde ezberdinetan bere lan profesionala burutzen dutenak izango ditugu. Bertan, bere esperientziak kontatzeaz gain, Ikastolako ibilbidean izandako oroitzapenak aztertuko ditugu. Iragana, oraina eta etorkizunaren inguruan begirada; mugimendu orokor geldiezina.

Dedicamos la segunda entrega de “Exalumnos/as” a quienes desarrollan su labor profesional en distintos países del mundo, contando sus experiencias y analizando sus recuerdos del paso por la Ikastola.

Una mirada sobre el pasado, el presente y el futuro, semblanza de un movimiento global imparable.

“Euskararen Historia” sailak, neurri batean, urteurrena ospatzen du Lizarrako lehen ikastolaren (1933-1936) inguruko artikulu interesgarria aurkeztuz.

Beraz, aipatutako aldizkariaren heldutasunaren ideia elikatzen duen eduki anitz eta interesgarria da, ilusioz eta elkarlanean egindako lanaren zeinu.

Gure esker ona adierazi nahi diegu, bide batez, argitalpen honetan konfiantza jarri duten erakunde, enpresa eta kolaboratzaile aditu guztiei.

Josu Reparaz Leiza Lizarra Ikastolaren Zuzendaria

2 .Lizarra

L

a publicación de esta revista en su noveno número expresa la necesidad de la Ikastola de mantener al día a las familias del alumnado, a los profesionales del centro y a la propia Junta Rectora. Es vehículo de participación e información de todo el colectivo sobre el quehacer diario, los proyectos, las novedades pedagógicas y educativas. Busca aportar luz sobre cuestiones que a todos interesan.

Ikastola

La sección “Historia del Euskera” de alguna forma conmemora también el aniversario, mediante la presentación de un interesante artículo dedicado a la primera ikastola de Estella (1933-36) Es pues, un variado e interesante contenido que nutre la idea comentada de la madurez de una revista que es signo de un trabajo tan ilusionante, como compartido.

Aprovechamos para agradecer muy de veras su ayuda a todas las instituciones, empresas, y expertos colaboradores, que han depositado su confianza en esta publicación.

Josu Reparaz Leiza, Director de Lizarra Ikastola

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 3

Foto: Karlos Quiroga

GURASOAK

ESKOLARA

Aprender a escribir: ¡Todo a la vez imposible!

Irune Ibarra

EHUko Hezkuntza Fakultateko irakaslea eta idazketan aditua.

Profesora de la Facultada de Educación en la UPV y experta en escritura.

Idazten ikastea idazketa-prozesua bera baino konplexuago, zailago eta galdatzaileago gisa deskribatu da.

Adituen ustez, xake-jokoak adinako esfortzu intelektuala eskatzen du.

Idazten hasten den haurrarentzat alderdi guztien aldi bereko bateratzea zaila da, izan ere, bere lan-memoriak ezin baitu hainbeste informazio batera prozesatu.

Ikasle bakoitzak adinaren arabera egin dezakeena kontutan hartuta helburu ezberdinak lor daitezke.

A

prender a escribir ha sido descrito como una tarea incluso más compleja, difícil y demandante que el proceso mismo de escritura. Los expertos señalan que supone un esfuerzo intelectual semejante al del juego del ajedrez.

Cinco áreas de competencia han sido descritas como particularmente retadoras entre los escolares: (a) la generación del contenido, (b) la creación de una estruc-

los expertos señalan que supone un esfuerzo intelectual semejante al del juego de ajedrez. tura organizada para las composiciones, (c) la formación de objetivos y planes de alto nivel, (d) la ejecución rápida y eficiente de los aspectos mecánicos de la escritura y (e) la revisión del texto. Para el niño que comienza a escribir, la conjunción simultánea de todos estos aspectos resulta costosa, de hecho, su memoria de traba-

Lizarra Ikastola.3

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 4

GURASOAK

ESKOLARA

jo no puede procesar tanta información a la vez.

Los maestros lo saben y les dicen a los alumnos que pongan una rayita si no saben cómo se escribe una palabra, les enseñan a escribir durante los primeros años con mayúsculas, transcriben lo que cuentan estos de forma oral o utilizan los teclados, es decir, aligeran de alguna forma la sobrecarga cognitiva que conlleva la acción de escribir.

La mayoría de nosotros seriamos capaces de recordar un teléfono con muchos números, pero nos resultaría más difícil recordar dos direcciones de teléfono. Muchos podemos multiplicar 3x26 en nuestras mentes; pero pocos podemos multiplicar 324x 86 porque nuestra memoria de trabajo no puede retener durante mucho tiempo la información requerida para completar el cálculo.

La caligrafía o grafía es uno de los aspectos mecánicos de la escritura. La grafía no es rápida y eficiente en los primeros años de la escolaridad (ni en las digrafías), es decir no es mecánica y ocupa memoria de trabajo. Mediante las investigaciones que estamos realizando tratamos de reconceptualizar la didáctica de escritura.

Uno de los pasos que hemos dado ha sido la secuenciación de la enseñanza de la grafía en el currículo, para que realmente sea mecánica y contribuya a una buena composición del texto.

Teniendo en cuenta lo que pueden hacer cada alumno-a según la edad,

se pueden conseguir diferentes objetivos. Por ejemplo, a los 3-4-5 años es muy importante que sujeten el papel y que los zurdos sitúen la página a su izquierda a los 6 años. Entre los 5-6 es necesario que las letras minúsculas tengan unos giros correctos (una fórmula interesante son las secuencias didácticas mediante conflictos cognitivos), los enlaces de las letras deben ser también eficaces en primero o segundo de primaria, la pauta del

Teniendo en cuenta lo que puede hacer cada alumno-a según la edad, se pueden conseguir diferentes objetivos. papel se tiene que adaptar al alumno (y no al revés)… El tamaño de las letras es un tema más personal pero si las letras tienen 2´5 mm. en 4º de primaria los alumnos tienen más facilidad para tomar apuntes. Pueden también componer más y mejor.

4 .Lizarra

Ikastola

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 5

GURASOAK

ESKOLARA

La prevención de conductas de riesgo Marisa Aristu Areopagita

desde la familia

Educadora. Responsable del Programa SUSPERTU de Prevención para Adolescentes y sus Familias.

Gure gazteek dagokien bidea arriskurik gabe nola egin ezagutu behar dute, helburu berera eramango dituen bide alternatiboen berri izan behar dute; eta egiteko horretan, gainera, gure aholku argi eta egokiak oso lagungarriak izango dira. Horretarako, ezinbestekoa da egiteko aukera eskaintzea (autonomia), eta bere gaitasunetan konfiantza izanik estimulatu eta bultzatzea lorpenak indartuz. Bestalde, ezinbestekoa da bere ekintzen ondorioen ardura hartzea, txiki zein handi; hori baita aurreikusten ikasteko bidea, bizi diren errealitate-ikuspegitik aldekoak eta aurkakoak baloratzekoa, auto-kontrol handiagoa izatekoa.

Garrantzi handia duen babes-faktore bat gure seme-alabekin dugun erlazio mota da: lotura handikoa, segurtasuna eman eta “hegan” egiteko aukera eskaintzen duena. Hori da dugun altxorrik handiena, eta horrek berak baldintzatuko du seme-alabenganako eragin handiago edo txikiagoa. Erlazioa eta komunikazioa erabat loturik daude, eta esanguratsuak izan nahi badugu, ezinbestekoa da komunikazioa zaintzea eta seme-alaben autoestimua elikatzea.

E

l consumo de drogas es una conducta que, a las madres y padres, nos preocupa cuando pensamos en la adolescencia, pero dicha conducta no es la única que puede aparecer y nos puede preocupar, como por ejemplo, accidentes de circulación, enfermedades de transmisión sexual, embarazos, violencia….. Todas ellas tienen elementos en común desde el punto de vista preventivo.

Nos resulta muy difícil valorar la importancia o gravedad de dichas conductas, tampoco tenemos normalmente referencias para hacerlo, o si las tenemos puede que no se adecuen a nuestro caso. Escuchamos a nuestro alrededor comentarios que no sabemos muy bien calibrar, del tipo: “todos los jóvenes lo hacen”, “mientras no pasen a otras drogas” “los jóvenes de hoy son mucho más problemáticos”….

Si leyéramos lo que Sócrates decía en su tiempo nos ayudaría a ver que las personas adultas explican el cambio que se da en la juventud de manera general y negativa, seguramente podríamos pensar que es algo actual: “A nuestra juventud le gusta el lujo, está mal educada, se burla de la autoridad, no respeta en absoluto a los mayores. Nuestros hijos de hoy se

han convertido en tiranos…”

Por lo tanto vamos a creer más en la etapa de cambio que se vive en la adolescencia y en la nuestra como padres y madres. Vamos a fijarnos más en las posibilidades que en las carencias. A ellos/as les toca ser adolescentes y a nosotros/as ser padres y madres.

El uso de drogas no es nuevo, nos acompaña desde siempre, si bien los usos de las mismas han ido cambiando, así como las personas y el tipo de sociedad.

En la Adolescencia se suelen probar y realizar nuevas experiencias y éstas son de todo tipo, son normales y propias de la edad, nosotros también vivimos las nuestras. Algunas de las experiencias conllevan unos riesgos y se realizan en un momento vital en el que se tiene una especial vulnerabilidad, hecho este que puede afectar al desarrollo normal de algunas de las áreas de la persona. La mayor parte de las personas no tienen problemas graves en su vida, en cambio otras si y esto es lo que nos preocupa ¿acarreará a nuestro hijo/a algún problema serio?

De todo lo que se ha estudiado respecto a las causas que propician que aparezcan o se den este tipo de conductas y de que éstas puedan “com-

Lizarra Ikastola.5

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 6

GURASOAK

ESKOLARA

plicarles la vida”, es importante conocer que no hay una única causa y que es más la correlación de factores lo que puede propiciar que se den o no este tipo de situaciones.

Esta correlación se da en aspectos personales y del entorno. En la aparición de las conductas de riesgo intervienen factores que favorecen que aparezcan (Factores de Riesgo) y factores que disminuyen la probabilidad de que aparezcan, o dicho de otro modo, favorecen que se lleve una vida saludable (Factores de Protección). Tanto los factores de riesgo como los de protección se dan a nivel personal, familiar, escolar, en los iguales…..es decir, en todo el entorno, desde el más cercano hasta el más lejano.

Esto nos da la posibilidad de actuación y de poder equipar a nuestros hijos e hijas con un buen instrumental para la vida que les permita medir riesgos y afrontar las diversas situaciones que se les presenten, de manera satisfactoria. A veces creemos que quienes tienen que actuar son los profesores, la policía etc. Realmente todo el mundo debería implicarse en la labor preventiva dado que a todos los ámbitos atañe y sería buena ir de la mano si queremos ser eficaces, como dice el proverbio africano “para educar a un niño se necesita toda la tribu”. Pero ¿qué podemos hacer las madres y padres? Pues

6 .Lizarra

Ikastola

El uso de drogas no es nuevo, nos acompaña desde siempre, si bien los usos de las mismas han ido cambiando, así como las personas y el tipo de sociedad realmente no hablamos de nada ajeno a lo que habitualmente hacemos o hemos hecho, no hablamos de estrategias nuevas, de acciones exclusivas que se acaban de descubrir. La mayor parte de las veces se trata de hacer de modo más consciente lo que ya hacemos o cuidamos, otra veces se trata de “ordenar” y hacernos conscientes de nuestras posibilidades y otras, quizás, incorporar o traer a primera

fila de nuestra sala mental nuevas u olvidadas tácticas para el manejo de nuevas situaciones, a veces inesperadas.

La cuestión es cómo fortalecer a nuestros hijas e hijos. Nuestro objetivo es que sean felices, que sepan valerse por ellos mismos, tomar sus propias decisiones y estar satisfechos con las mismas y para ello tenemos que ser conscientes de que nuestro propio modo de hacer es ya una magnífica vía a atravesar. No podemos olvidar que una parte de lo que aprendemos lo aprendemos de lo que vemos, observamos, sobre todo en las personas que nos parecen significativas, así pues vamos a observarnos a nosotras mismas, a nosotros mismos y analizar qué tipo de modelo somos, ¿qué puede aprender de mi por lo que me observa?¿que no puede observar en mi porque no lo hago, no lo vivo?

Nuestros/as jóvenes necesitan conocer como transitar por el espacio que les corresponde sin correr peligros, necesitan saber vías alternativas que les lleven al mismo fin, es por eso que nuestras indicaciones claras y adecuadas les facilitará dicho tránsito. Es labor nuestra conseguir que sigan dichas indicaciones. Para ello tenemos que darles la oportunidad de poder hacerlo (autonomía) y estimularles e incentivarles creyendo en sus capacidades y reforzando sus logros. Por otro lado es importante que asuman las consecuencias de sus decisiones, desde las pequeñas a las grandes, de este modo van a aprender a anticiparse, a valorar pros y contras desde la realidad que viven, a adquirir un mayor autocontrol.

Sin duda hay un factor de protección de suma importancia y que podemos cuidar constantemente y ese es el tipo de relación que tenemos con nuestros hijos e hijas, un grado alto de apego, que de seguridad y permita “volar”. El tipo de relación que tengamos es nuestro mayor tesoro y nos dará una mayor o menor influencia sobre nuestro hijo o hija. La relación está en estre-

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 7

GURASOAK

cho vínculo con la comunicación y ésta lo impregna todo, estamos en constante comunicación y se hace imprescindible cuidarla si queremos hacernos significativos para ellos/as y queremos nutrir su autoestima.

Bella etapa esta de la adolescencia en la que se abren nuevos horizontes, nuevas preguntas que requieren respuestas personales para la configuración de su propio Ser y que sólo los propios adolescentes pueden dar. A nosotros/as nos queda acompañarles en este tramo para que puedan sacar lo mejor de si mismos y saquen el máximo partido del potencial que llevan dentro. Pero en esta etapa no siempre resulta fácil y bello convertirse en adulto, ni tampoco a las madres y padres acompañar en esta etapa.

Quizás este momento actual sea para los/as adolescentes más complicado de manejar y por ende, quizás también para los padres y madres.

SUSPERTU es un programa de prevención que pretende dar una respuesta a la realidad de muchos/as adolescentes que se encuentran en esta situación. Jóvenes con situaciones que muchas veces no son preocupantes, pero que corren el riesgo de serlo en un futuro próximo. Algunos de ellos con problemas que ya han aparecido, otros en situaciones de riesgo o de inestabilidad que hacen aconsejable un apoyo personal en este momento.

El enfoque de nuestro trabajo no se basa en poner todo el acento en la conducta de riesgo (por ejemplo, el consumo de drogas), sino más bien en los síntomas que aparecen en los diferentes ámbitos de la persona en los que está habiendo problemas. Las consecuencias de un consumo se pueden medir por los síntomas que aparecen; es la única manera de tomar conciencia y plantearse hacer cambios.

El objetivo a conseguir con los/as jóvenes que atendemos es mejorar su situación personal. Para ello tratamos de identificar los factores de riesgo que cada joven tiene. Nuestro objetivo es que disminuyan. Por otro lado, se trata de potenciar al máximo los factores de protección, es decir, habilidades y características del/de la joven o de su entorno

ESKOLARA

que le hacen más resistente ante los riesgos mencionados.

Para todo ello contamos con el apoyo imprescindible de los padres y madres, o adultos de referencia. La experiencia nos indica que un proceso educativo de este tipo sólo es eficaz cuando los adultos se implican en él. Resulta clave su aportación para ayudar a los hijos e hijas a retomar su situación cuando las cosas no van bien. En este sentido, trabajamos con los padres y madres para que desde la puesta en práctica de habilidades de comunicación, supervisión, etc., sean los principales apoyos reales para conseguir que al final esta etapa vivida haya sido tan sólo un período de crisis del que todos han aprendido y que han sido capaces de superar conjuntamente.

Lizarra Ikastola.7

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 8

GURASOAK

ESKOLARA

Museo hezkuntza Amaia Arriaga

eta ikasle-bisitarien eginkizuna artelanen interpretazioan

Doctora Europea por la universidad pública de navarra con la tesis doctoral "conceptions on art and interpretation in the educational discourses and practices at Tate Britain in London" Miembro del equipo de investigación de la UPNA. Su actividad profesional se ha desarrollado en los departamentos de educación de diferentes museos entre los que se encuentra la Fundación Museo Jorge Oteiza y el Guggenheim de Nueva York).

En los museos debiéramos desarrollar prácticas educativas que tuvieran como objetivo el desarrollo del pensamiento crítico. Para poder cumplir dicho objetivo, resulta necesario desarrollar un modelo de interpretación crítico que se sitúe en el centro del debate entorno a los significados construidos mediante la obra. Resulta necesario comenzar con el principio fundamental de la concepción no esencialista del arte para poder crear dicho modelo crítico; dejar de entender la obra de arte como producto cerrado con uno o más significados, como “deseo, fantasía, biografía, visión, significado, fracaso…”

(Imanol Aguirre), como experiencia condensada. Por lo tanto, debemos entender la obra como significados diferentes y cambiantes, a pesar de que dichos significados no formen parte de su “esencia”, puesto que han ido creándose en su entorno.

8 .Lizarra

Ikastola

A

zkeneko urteetan, gero eta museo gehiagok ikusleei erakusketak interpretatzeko baliabide gehiago eskaini behar dizkietela ulertzen du. Dena den, oraindik, egun ere badaude interpretaziorako materialik ez bisitarientzako egituratutako ikasketa baliabiderik eskaintzen ez duten zentroak.

Horrelako jokabidea duten museoek argudio ezberdin bi aipatuz justifikatzen dute euren jokabide hau. Lehenengo argudioa, lanek euren kabuz hitzegiten dutelakoarekin erlazionatuta dago, eta “kontenplazioa, isiltasuna eta admirazioan” oinarrituta dagoen topaketa

nahikoa dela. Jarrera hau lanekin topaketak begirada estetikora murrizten duten narratiba formalistadun museoetan ematen da sarritan eta hortaz, ikuslea eta bitartekorik gabeko lanarekin erlazioaren aldekoak dira.

Bigarren argudioak museoa erudizio leku bat izan behar duelakoarekin zerikusia dauka, ezagutza adituaren sormenekoa, connaisseur-ei zuzendua. Ingurumari honetan bisitariei lanak hurbiltzeko baliabideek, ezagutza aditua azalekoa eta arrunta bilakatzen dutela pentsatzen da eta horregatik ukatu egiten dira .

Hala ere, erakunde publikoak gero eta derrigortuago sentitu izan dira euren

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 9

GURASOAK

ESKOLARA

erabilgarritasun publikoa eta jasotzen dituzten diru-laguntzak justifikatzera.

Horrek “bezeroak” eta hortaz finantziazioa erakar dezaken produktu bezala gero eta ekintza eta baliabide hezitzaile gehiago eskaintzen hastea ekarri du.

Nola erantzun diote museoek eskakizun sozial honi? Nola egiten dute bere hezitzaileek ikusle eta lanen arteko bitartekaritza? Artelanen zein motatako interpretazioa bideratzen dute?

Museo hezkuntzan interpretazio joerak a) Ohiko eredua: esentzialismoa, autoretza eta transmisioa Interpretazio joera tradizionalena, gure inguruko hainbat museotan praktikan jartzen dena, artelanaren ideia esentzialistarekin bat dator, hau da, artelanak, metodo egoki batek “agerraraziko” dituen mezu edo “egia” bat edo batzuk dituelakoa. Lanak aztertzeko metodoak arte historialari tradizionalenek darabiltzatenak dira; historizismoa, formalismoa, etab.

Eta interpretazio ahalmena metodo horiek domeinatzeko gai diren adituetan datza.

Interpretazio mota honetako joerak espezialistaren mintzaira edo ezagutza sortzailea den “benetako” ahotsak, komisarioak, adituak legitimatutako esanahien harrera akritikoan murriztuta geratzen deneko museoetako interpretazio ekintzetan izaten du isla. Hori dela eta ez da izaten lekurik interpretazio edo ikus-

Nola egiten dute hezitzaileek ikusle eta lanen arteko bitartekaritza?

puntu dibergenteentzat. Interpretazio baliabideak eta hezkuntza ekintzak, orokorrean bisita gidatuak, igortzea dute xedetzat eta ikasle bisitariak bertan Kultura Altuaren ospean eta artea eta artistaren mitifikazioan oinarritutako diskurtso instituzionalaren errepikapena erraztuko duen jarrera pasiboa izatea da espero dena.

Tradiziozko interpretazio estilo honetan oinarritutako hezkuntza praktikak kritikatu izan dira diskurtso posmodernoetatik (Stapp, 1984/1992, Rice, 1989/1995, Roberts, 1989/1992/1997 Mayer-en, 2005) . Museoaren ideia elitista mantentzen dutela eta ideologia

Lizarra Ikastola.9

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 10

GURASOAK

ESKOLARA

hegemonikoa azpian duen interpretazioa, ezagutza bakarra, neutro eta inpartzial bezala legitimatu eta transmititzen dutela leporatuz.

Egoera hori gainditzeko museo askok ikasle-bisitarien partaidetza aktiboa, esanahiak sortzea, bilatzen duten hezkuntza ereduetarako bira eman dute. Aldaketa hau eremu orokorragoan ematen den bira epistemologikoarekin erlazionatuta dago: ezagutza objektiboa eta egiaztagarria delako ikuspegi nagusia zena, sakonki desafiatu du ezagutza sozialki eratzen dela eta gizabanakoen interes eta balore partikularrek moldatzen dutelako ideiak. b) “Interpretazio auto-adierazkorra” erreakzio gisa Berritzaileak izateko asmoa duten mota honetako joerak jarraitzen dituzten museoek, ekintzetan nagusitu diren galderen bitartez ikasle-bisitariaren partaidetza bilatu dute. Gaur egun ohikoa bilakatu da aretoetan Zer ikusten duzu? Zer pentsaarazten dizu? Zein gustatzen zaizu? Zein erlazio/lotura aurkitzen duzu lan hau eta zure esperientzia / bizitzaren artean? galderen inguruko hitzaldiak antolatzen dituzten hezitzaileak

1 0 .Lizarra

Ikastola

“hartutako ideiarik gabe, esanahi sortzearen tradiziorik gabe eta oinarritzeko aurretiko ezagutzarik gabe, ez dago interpretazio berriak sortzeko modurik”

aurkitzea. Galdekizun horien atzean interpretazio onena norbanakoak egiten duena delakoaren ideia ezkutatzen da sarritan, “manipulaziorik” gabe eta emandako / hartutako informaziorik gabe, “interpretazio horrek erakusketaren mezu(ar)ekin erlazioa izan zein izan ez” (Meszaros, 2007a:17).

Kasu hauetan, praktika hauek artelanaren ikuspegi anti-esentzialistatik sortzen direla argudiatu daiteke: artelanak ez dauka esentziarik, mezurik, eta horregatik ez zaio interpretazioari mugarik jartzen. Horrela “hezitzailearen interbentzio eza” ospatu egiten da, ikasle-bisitariak euren esanahi propioak sortzerakoan libre egon daitezen informazioa emateari uko eginez. Hontara ikasleak, edozein pentsamendu adieraztera animatuta egonik, espresionismo forma berri batek, kasu honetan hitzezkoa, markatutako norbere buruarekin atsegina den gogobetetasun (Hernández, 2002: 5) ekintza batean murgildurik geratzen dira. Kasu honetan, nire ustez, interpretazio jito batetan erortzen gara, non artelanak eta erakusketak edozein gauzari buruz hitzegiteko aitzakia huts bezala geratu dira.

Praktika hauek porrot egiten dute gure interpretazioak lengoaia eta hartutako ideien eraginik gabe egiten ditugulako ideia okerretik gauzatzen direlako. Hezitzaileek ez baditugu baliabideak, informazioa, bitartekaritza eskaintzen, seguruenik ikasleen interpretazio pertsonalak murriztu eta pobretu baino ez ditugu egingo, izan ere Cheryl Meszaros-ek dioenez, “hartutako ideiarik gabe, esanahi sortzearen tradiziorik gabe eta oina-

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 11

GURASOAK

ESKOLARA

rritzeko aurretiko ezagutzarik gabe, ez dago interpretazio berriak sortzeko modurik.” (Meszaros, 2007:18)

Bitarteko bide baten bila: interpretazio kritikorantz Zer egin dezakegu hezitzaileek egoera hau aldatzeko? Nola egin legitimatutako esanahien transmisio hutsean edo inora ere ez garamatzan interpretazio jitoan ez erortzeko? Zer egin, ikasle-bisitariei zer pentsatu behar duen esan gabe, interpretazio aberats, kritiko eta konplexuak eratzeko baliabiderik gabe ez uzteko ikasleak?

Nire ustez bitarteko bide bat aurkitu behar dugu, autoritate eta autonomiaren artean, dirigismoa eta populismoaren artean. Horretarako gure hezkuntza praktikak gidatu ditzaten nahi dugun helburuez kontziente

izan behar dugu, horrela bakarrik definitu ahal izango baitugu ikasleekin praktikan jarri nahi dugun interpretazio eredua (eta bere mugak).

Interpretazio joko bakoitzak esperientzia estetiko edo/eta ezagutza ezberdinak lortzeko balio baitezake.

Nire ikuspuntutik museoetan kritika nabarmentzen duten hezkuntza praktikak garatu beharko genituzke eta pentsamendu kritikoaren garapena helburu bezala ezarri. Helburu horiek bete ahal izateko, lanak bideratu dituen esanahien izaera eraikiaren inguruko eztabaidaren erdian kokatzen duen interpretazio eredu kritiko bat garatzea beharrezkoa da.

Interpretazio eredu hau sortzeko funtsezko printzipioa artearen kontzepzio “ez esentzialista” batetik hastea izango da, artelana mezu bat edo gehiago dituen produktu itxi be-

zala ulertzeari uztea eta “desio, fantasia, biografia, ikuskera, esanahi, porrot...bezala” (Imanol Aguirre) esperientzia kondentsatu bezala ulertzea. Lana, beraz, esanahi ezberdin eta aldagarrien kondentsatu bezala ulertu behar dugu, esanahi horiek lanean “esentzia” bezala ez badaude ere, bere inguruan sortuz joan dira eta.

Artelanak horrela ulertuta, interpretatu eta ulertzeko ekintzak ez du bilatuko aurretiaz existitzen den esanahia edo komisarioak, arte historialariak edo artistak berak emandako zentzua argitzen saiatzea. Baina ez du onartuko museo esperientziaren emaitzarik onena, artelanaren inguruan sortuz joan diren esanahi guzti horiek alde batera uzten dituen interpretazio pertsonala denik ezta artelana edozein gaiaren inguruan eztabai-

Lizarra Ikastola.1 1

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 12

GURE

HIRIA

“gizartea eta gizabanakoa, gizabanakoa eta kultura ezagutzaren arteko erlazioetako” leku batera eraman ahal izango dugu

1 2 .Lizarra

Ikastola

EZAGUTEN

datzeko aitzakia huts bezala erabili behar denik.

Interpretazio eredu honek ikasleei esanahi eraikuntzean zeregin aktiboa emango dio. Abiapuntutzat ezagutza eta esperientzia pertsonaletik hurbiltzen diren hezkuntza praktikak diseinatu ahal izango ditugu (Zer uste dut, zer sentitzen dut, zerekin lotzen dut lana, zer iradokitzen dit, zer dakarkit gogora...), ikasleek esanahiak sortzeko modu pertsonal eta subjektiboak erabiliz (bizi esperientzien bitartez, iritziak, irudipenak, memoriak, fantasiak), baina ez museoko es-

perientziaren azken emaitza edo garrantzitsuena bezala. Asoziazio pertsonalek artelana aztertzeko oinarria izan behar dute, “baina asoziazio hutsak baino zerbait gehiago izan nahi badute ezbaian jarri behar dira eta garatu”. (Charman, 2006:57) Ikasle-bisitariak –bere esperientziaren eraketarako– lanak bideratu dituen esanahi ezberdinak bere mesede propioan erabili behar ditu: lana ekoiztu zeneko testuinguruan eratu zirenak, artistak eman ahal izan zizkionak, diziplina eta expertizearen ezagutzatik sortu direnak, eta baita, lanari eman zaizkion esanahi ezberdinak eta egun ematen dizkiogun erabilerak eratzen dituztenak. Horrela interpretazio autoritatea “gizartea eta gizabanakoa, gizabanakoa eta kultura ezagutzaren arteko erlazioetako” (Meszaros, 2007:19) leku batera eraman ahal izango dugu.

Artelana problematizatzen duten hezkuntza proposamenak egin beharko ditugu eta ikasle-bisitaria lanak bideratu dituen esanahi ezberdinekiko ezbaian kokatu, esanahi horiek eta ikasleak berak sortzen dituenak kultura inguru zehatz batek eratzen dituela aztertuz. Esanahi horien ezagutza kritikoa izango baita ikasleei lanaren euren interpretazio propioak eta esperientziak era kontziente, kritiko eta aberats batean eraikitzeko aukera emango diena.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 13

IKASLEAK

GAUR

BERRIKUNTZA

PEDAGOGIKOA

Zer egin

galdutako jantziekin?

¿Para que acumular conocimientos si después no sabemos aplicarlos en un contexto real? Sin duda, nos encontramos ante un nuevo reto educativo y social. No basta con memorizar, tenemos que “saber hacer”, y para “saber hacer”, hay que ser competente, hay que aprender a desenvolverse ante cualquier situación con autonomía, iniciativa y responsabilidad. Por lo tanto, nos adentramos en una nueva visión, una visión centrada en el desarrollo de las competencias.

Los proyectos que llevamos a cabo en Ikastola, tienen como objetivo que nuestras alumnas y alumnos adquieran y desarrollen al máximo estas competencias, que tienen como escenario un contexto lo más real posible para así poder aplicar los conocimientos adquiridos anteriormente.

Este aspecto adquiere todavía más relevancia en Educación Infantil, ya que es fundamental que nuestras alumnas y alumnos vivan y sientan lo que están haciendo.

Por eso, en cada proyecto implicamos a diferentes profesoras y profesores, madres y padres, dirección, personal de administración, de cocina...etc.

El proyecto que planteamos en las aulas de 3 años, comienza cuando descubrimos que en Ikastola existe una caja en la que se guardan las prendas perdidas. ¿Qué podemos hacer con esta ropa? Es mucha, demasiada, y nadie la reclama. Tal vez la podamos clasificar, ordenar, etiquetar, para más adelante entregársela a alguna organización que se encarga de recogerla, y así repartirla entre la gente que más la necesita. .

A

ndereñok jertsea patioan ahaztu eta galdu egin du. Non bilatu? Zer egin? Arazo ikaragarria sortu zaigu gelan, izugarria benetan. Ikastolan badago ontzi erraldoi bat galdutako arropez beteta, guretzat oso handia dena, bulegoen ondoan dagoen txoko ilun batean gordetzen dena. Joango gara denok elkarrekin jertsea bilatzera? Proposatu digu gure andereñoak.

Hemen hasten da konpetentziak garatzeko 3 urteko gelan aurrera eramaten dugun Bateratze Lana edo proiektua.

Hasiera batean, 3 urteko umeekin konpetentziak landu behar genituela eta, zaila egin zitzaigun ulertzea nola demontre ume txiki bezain azkarrekin, horrelako konplexutasuna erakusten zuten esparruak jorratzea. Baina, zergatik ez dira gai izango gure umeak aurretik ikasi dutena kontestu erreal batetan aplikatzeko?

Hau da etorkizun hurbileko irakaskuntzaikaskuntzaren gakoa. Zertarako ikasi eta ikasi gero ikasleak ez badira gai kontestu batetan ikasketa horiek aplikatzeko?

Konpetentziak garatzeko lan hauek, beraz, “arazo” erreal batetan oinarritzen dira, autonomia eta ardura ardatz dutelarik.

Zer esanik ez Haur Hezkuntzako Etapan.

Haurrek egoera bizi behar dute, sentitu, eta hori lortzeko benetako edo egiazko kontestua beharrezkoa egiten zaie.

Bateratze Lanetan planteatzen diren arazoei aurre egiteko prozesua denon artean adostua da eta azkenean honi konponbide bat ematea da gure helburua, “zerbait” eginez. Hau da, guztietan, produktu bat, amaiera bat lortzea da gure erronka.

Era berean, egiten duguna ezinbestekoa

da gizarteratzea, komunikatzea, gelatik kanpora ateratzea, besteekin esperientzia konpartitu ahal izateko. Proiektu hauetan, batean edo bestean, Ikastolako erakunde desberdinak inplikatuta daude; zuzendaria, bulegaria, idazkaria, sukaldaria, atezaina, beste irakasleak, gurasoak,... hauen inplikazioa beharrezkoa da, ikasleek ere parte direla bizi eta horren ondorioz, ikasi behar dutelako.

Beti argi izan dugu Haur Hezkuntzako Etapan autonomia eta nortasunaren garapena ezinbestekoa dela arlo guztietan aurrera egiteko. Bada, Bateratze Lan hauetan planteatzen diren jarduerak adinari egokitutakoak dira, noski, hauek autonomiaz eta arduraz burutzea baitugu helburu. Irakasleok ahalik eta interbentzio gutxien izan behar dugu ikasleak lanean ari direnean, ikasi dutena martxan jartzen eta aplikatzen ari baitira.

Autonomiaz ekitea eskatzen badiegu, egunero edo saio bakoitzeko jarduna argi izan behar dute. Horregatik, behin prozesua denon artean adostua dagoenean, irudikatu egiten dugu; haiek, non gauden, zer egin behar dugun, bihar zer egingo dugun... jakiteko.

Lehenengo eguna da. Ontzi erraldoiaren bila joan gara eta han galduta dauden jantziak ikusi ditugu. Hasiera batean ez dugu andereñoaren jertsea topatu, arropa gehiegi dago han. Andereñoa hasi da jantziak mugitzen, berokiak, bufandak, galtzak, txanoak, galtzerdiak... dantzan hasi dira, eta azkenean agertu da, ikusi dugu andereñoaren jertsea, lortu dugu!

Benetan polita da, marrubiz egina dagoela ematen du, gorri-gorri da. Baina tokia ez da oso atsegina eta gelara bueltatu

Lizarra Ikastola.1 3

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 14

IKASLEAK

GAUR

BERRIKUNTZA

PEDAGOGIKOA

gara. Eztabaida piztu da. Andereñoak esan digu ea arropa gutxi edo asko zegoen kaxa erraldoi horretan,... arropa gehienak gainera hor egoten dira denbora luzez hautsa hartzen. Hor egoten badira pilatuta jaberik eta etxerik lortu gabe, zer egin haiekin? Zerbait egitea pentsatu dugu, horrek ezin du horrela jarraitu,...

Bigarren eguna. Ana Materi eskutitza idatzi diogu kutxa erraldoia gelara ekartzeko baimena eskatuz. Andereñoak galdegin digu ea zer jartzen den hasieran, eta nik esandakoa berak idatzi du: “Kaixo Ana Mate”, hori baita egin behar den lehenengo gauza eskutitz batean, agurtu. Ondoren baimena eskatu, eta azkenik agurra eta guztion sinadura. Gelako enkargugileek eraman dute eskutitza.

Hirugarren eguna. Ana Materen baimena jasota, kaxa gelara ekarri dugu.

Oso azkarrak garela esaten du andereñok, eta egia izango da, jantzi guztiak multzo desberdinetan sailkatu baititugu bakar-bakarrik. Hasieran, berokiak berokiekin, jertseak jertseekin,... baina ondoren ere neguko eta udaberriko jantziak bereiztu ditugu. Hor ibili gara, jantziak kutxa desberdinetan sartzen, bakoitza zegokion tokian. Azkenean erabaki dugu hobe izango dela gorputz atalaren arabera sailkatzea.

Horrela, kutxa barruan dagoen arropa zer motatako den jakingo dugu.

1 4 .Lizarra

Ikastola

Laugarren eguna. Andereñoak kutxetan jartzeko gorputz atalen irudiak prestatu eta guk koloreztatu ditugu.

Erabaki dugu etiketak kutxen kanpoaldean jartzea, kutxa ixten dugunean ikusgai geratzeko. Buruan jartzeko direnak, eskuak babesteko direnak,... banatu ditugu eta ondoren lana amaituta, guk bakarrik zelo handiarekin kutxak ondo itxi ditugu.

Bosgarren eguna. Arropa hauei erabilgarritasuna emango dien erakunde bati eskaintzeko, baimena eskatu diogu zuzendariari eskutitzez. Denon artean idatzi ondoren, bere bulegora joan gara eta andereñoak guztion izenean eskutitza irakurri dio. Berak esan du ideia bikaina izan dugula eta erakunde bat deituko duela gure arropen bila etortzeko. Oso pozik joan gara gelara.

Azken eguna. Oso urduri gaude. Gaur arbeleko irudiak ongi adierazten digun bezala, erakunde bateko pertsonak etorriko dira arropak jasotzera. Kutxak bata bestearen gainean pilatu ditugu dena prest izateko. Bozgorailuan Ana Materen ahotsa entzun dugu etorri direla esanez, prest egoteko! Lurrean eseri gara.

Berehala zuzendariak atea jo du eta gelara sartu da bi pertsonekin. Orgatila batekin datoz, pisua eramateko ote den galdetu diegu. Baietz. Andereñoaren laguntza pixka-pixka batekin kontatu dugu egun hauetan egin dugun guztia. Mesedez, guk ezertarako ez erabili behar genituen arropekin zerbait egiteko eskatu diegu, beharra dutenei ematea, guk jantzi gehiegi baitugu etxeko armairuetan.

Ederki egin dugula esan digute eta zoriondu ere bai. Agurtu eta Ikastolatik ateratzen ikusi ditugu kutxak furgonetan sartu ondoren. Leihatilatik eskuak astinduz agurtu dira.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 15

Kurtsoa iruditan

K U RT S O A

I R U D I TA N

apirila / abril / 10 Apirilak / Abril

Apirilak 23 Abril

DBH-2. mailako ikasleek TEDER energia gaiarekin lotutako lehiaketan parte hartu zuten.

Juul hauteskundeak HH eta LH.

maiatza / mayo / 10 Maiatzak 19 Mayo

Maiatzak 01 Mayo

Subida del Mayo.

Jornada de puertas abiertas en EDUCACIร N INFANTIL.

Maiatzak 18 Mayo Ikastolako guraso talde bat AUZOLANEAN patioko aterpean.

Lizarra Ikastola.1 5

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 16

K U RT S O A

I R U D I TA N

Kurtsoa iruditan

Ekaina / junio / 10 Presentación de la nueva obra de teatro del grupo de Ikastola.

Ekainak 19 Junio Ikastolaren eguna, kurtso bukaerako festa.

iraila / septiembre / 10 Irailak 6 septiembre Irailak 1 septiembre Irakaslegoa eta langilentzat lehenengo lan eguna.

H.H. eta L.H. ko 430 ikaslek kurtsoari hasiera ematen diote.

Irailak 7 septiembre Finalizan las prubas de la Escuela Oficial de Idiomas: • 93% de los/as alumnos/as presentados/as aprueba el perfil B2 de euskara.

• 50% de los/as alumnos/as presentados/as aprueba B1 de inglés.

Irailak 9 septiembre

D.B.H.ko 189 ikaslek ikasturtea hasiera eman diote.

Irailak 1 septiembre 32 ume 0-2 urtetakoak eta 47 ume 2 urtetakoak Haur Eskolan hasi dira.

1 6 .Lizarra

Ikastola

Irailak 29 septiembre Mikel Deuna egunean KIDETZEA.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 17

K U RT S O A

I R U D I TA N

Azaroa / noviembre / 10 Azaroak 22 Noviembre

Azaroak 15 Noviembre Lizarra Ikastolak PREMIO NACIONAL DE CREATIVIDAD saria jaso zuen LH-ko ikasleen lanen bitartez. ZORIONAK!

25 alumnos/as de ikastola participan en el concierto de Santa Cecilia.

Abendua / diciembre / 10 Abenduak 1 Diciembre

Abenduak 22 Diciembre

Euskararen eguna.

Olentzero ikastolara dator.

OPORRAK!

Abenduak 20 Diciembre 2 grupos numerosos de Ikastola participan en el festival de villancicos.

Abenduak 24 Diciembre Ikastolak XXXIX. Olentzero kalejira antolatu du.

Lizarra Ikastola.1 7

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 18

K U RT S O A

I R U D I TA N

Kurtsoa iruditan

Urtarrila / enero / 11 FIRA. Idazleak ikastolan.

Urtarrilak 19 Enero Tarrapatan! /Tanborrada.

Otsaila / febrero / 11 Otsailak 4 Febrero Santa Ageda.

1 8 .Lizarra

Ikastola

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 19

K U RT S O A

I R U D I TA N

Martxoa / marzo / 11 Martxoak 4 Marzo Inauterietako kalejira.

Martxoak 11 Marzo LIZARRA IKASTOLAREN 40.urteurrenaren ospakizunaren hasiera: UBIDEA Arte Erakusketaren inaugurazioa.

Martxoak 9 Marzo JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK/J ORNADAS PEDAGÓGICAS 10/11.

Martxoak 29 Marzo Comienzo de la ESCUELA DE PADRES. 1ª charla.

Martxoak Marzo Participación de un grupo de alumnos/as de 3º de la ESO en el concurso de ROBÓTICA

Abril / apirila / 11 Apirilak 5 Abril Ikastolaren 40. urteurrena ospatzeko antolatutako LITERATUR SARI banaketa.

Apirilak 9 Abril Badator KORRIKA 2011 Lizarrara!!

Apirilak 11 Abril Intercambio de alumnos/as de 4º de ESO con un grupo de estudiantes de la República Checa.

Lizarra Ikastola.1 9

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 20

GURE

G E L E TAT I K

PA S A Z I R E N

Hemen hazi, han

bizi (II)

Joseba Tristán Marquinez

Cursó estudios en Lizarra Ikastola hasta 1999.

Licenciado en Ciencias de la Comunicación en la Universidad del País Vasco ha ejercido como periodista en el gabinete de prensa de la Organización de Consumidores y Usuarios Vasca .

En la actualidad trabaja en Lizarra Ikastola.

Para dibujar una sonrisa en el niño más necesitado, para investigar la reacción de los átomos, para fusionar las notas del contrabajo y el saxo creando melodías, para sumergirse en los avances de la agricultura o para aprender un idioma tan atractivo como raro En boca de los que un día fueron alumnos de Lizarra Ikastola, hay infinidad de razones para hacer la maleta y acostarse en la otra punta del mundo. Hamilton (Kanada), Boston (Estatu Batuak), Brno (Txekiar Errepublika), Parramos (Guatemala) y Pekín (Txina) son los destines de quienes hace años ocuparon las aulas de nuestra ikastola. Cinco experiencias dispares que conparten su punto de partida: Lizarra Ikastola.

2 0 .Lizarra

Ikastola

G

ehien behar duen ume baten aurpegian irribarrea marrazteko, atomoen erreakzioak aztertzeko, kontrabaxua eta saxoaren notak uztartuz melodiak sortzeko, nekazal ikasketatan murgiltzeko, arrotza bezain erakargarria den zaigun hizkuntza ikasteko... Lizarra Ikastolako ikasle ohien ahotan, hamaika arrazoi

daude maleta hartu eta munduko beste muturren batean oheratzeko. Aspaldi gure ikastolako gelak bete zituzten ikasleak, gaur, Hamilton (Kanada), Boston (Estatu Batuak), Brno (Txekiar Errepublika), Parramos (Guatemala) eta Pekínen (Txina) bizi dira. Bost historio ezberdin, abiapuntu bera izanik: Lizarra Ikastola.

1 Zertan ari zara herrialde horretan?

2 Zerk harritu zintuen gehien hara iritsi zinenean?

3 Alde handia al dago bertako eta hemengo bizimoduaren artean?

4 Esan herrialde horren gauza positibo bat.

5 Esan herrialde horren gauza negatibo bat.

6 Zer botatzen duzu gehien faltan?

7 Nola gogoratzen dituzu Lizarra Ikastolan egon zineneko urteak?

8 Bizi zaren herrialdean, noizbait, euskaraz hitz egiteko aukera izan al duzu?

9 Laster bueltatzeko asmoa al duzu?

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 21

GURE

G E L E TAT I K

PA S A Z I R E N

Onintza Ros Bengoetxea Hamilton (Kanada)

“Kanadan dena goiz hasi eta bukatzen da” europar edo asiar arbasoak dituztelako. Izan ere, zaila izaten da kanadiar bati nongoa den galdetzean “kanada” erantzutea, beti haien familien jatorria esaten dute. Bitxia iruditu zitzaidan nuen.

1. McMaster Unibertsitatean Kimikako laugarren maila ikasten ari naizl elkartruke programa batekin.

2. Gehien harritu ninduena jendearen jokaera izan zen. Kanadiarrak oso adeitsuak dira, beti zu gustura egoteaz kezkatzen dira, batzuetan gehiegi ere.

Bestetik, kultura nahasketa ikaragarria dago, eta ez bakarrik atzerriko ikasleengatik, baizik eta, kanadiar gehienek

3. Egia esan, aldea badago, eta ez soilik hizkuntza dela eta, ikasteko modua ere oso desberdina da. Lan asko egin behar da. Gainera, ordutegiak oso desberdinak dira, dena goizago hasi eta bukatzen da, eta askotan, zaila da horretara ohitzea. Oraindik ere, arazoak ditut afariak zazpietan hartzearekin!

4. Gizarteak duen kultur nahastea eta izaera aipatuko nituzke.

5. Batzuetan oso independienteak dira. Beti laguntza eskainiko dizute, baina ez da erraza kanadiar lagun talde bat osatzea. Bestetik, oso herrialde ordenatua da. Dena oso txukun eta zuzen dago, eta batzutan, gauza nimiñoez gehiegi arduratzen dira.

6. Dudarik gabe, Euskal Herrian ditugun zenbait ohitura: afariak gaueko hamarretan, poteoak...Kanadan hotz handiegia egiten du kalean lasaitasunez lagunekin elkartzeko, eta normalean, etxeetan biltzen gara.

Merkeagoa bada ere, topatzen duzun jende kopurua mugatuagoa da.

7. Goxotasunez oroitzen ditut han igarotako urteak. Guztiok elkar ezagutzen genuen eta horrek giro atseginean egotea eragiten zuen.

8. Euskal Herriko lagunik ez dut topatu, baina harritu egin ninduen bertan jende gehienak euskara eta Euskal Herria ezagutzen duela. Beraz, askotan euskaraz edozer esatea eskatzen didate.

9. Bai, noski. Momentuz, Kimika ikasten dudan bitartean hara eta hona ibiliko naiz. Ona da gauza berriak ezagutzeko, baina ez dut uste atzerrian luzerako geratuko naizenik. Auskalo!

Joseba Vega Vidaurre Brno (Txekiar Errepublika)

“Txekiar Errepublikan oraindik komunismoaren aztarnak nabari dira” askoz garbiagoak daude. Gainera, unibertsitateko azterketak egiteko militarrez janzten dira.

3. Bai, aldea badago. Ekialdeko herrietan gertatzen den moduan, komunismoren ondorioak somatzen dira. Han negua oso hotza eta gogorra da, eta jendea, orokorrean, ez da oso irekia izaten.

1. Ikasten aritu nintzen, Nekazal Ingenieritza Teknikoa.

2. Han jendea ez da hemen bezain zaratatsua, eta kaleak hemen baino

4. Nabarmentzekoa da txekiarrek txekieraz gain gutxienez beste hizkuntza batean ondo moldatzen direla. Zaharrenek errusiera dakite eta gazteenek ingelesa.

5. Hango ema kumeen egoera hemengoa baino okerragoa da, baina badirudi hobekuntza ez dela hemengoa bezain motela.

6. Agian, telebista ikustea. Batzuetan futbola ikusten genuen tabernaren batean, baina bestela ez genuen telebista ikusten.

7. Haurra zarenean ez duzu ardura handirik, eta beraz, nahiko zoriontsua nintzen. Oroitzapen berezirik ez, baina oso lagun onak ezagutu nituen; horrekin geratzen naiz. Asko gustatzen zitzaidan xakean jolasteko aukera.

8. Bai. Unibertsitatean Tolosako neska bat zegoen, eta Donostiako beste neska bat ere han lanean ari zen.

9. Egia esateko aspaldi itzuli nintzen, baina ikasturte hartan behin itzuli nintzen Lizarrara.

Lizarra Ikastola.2 1

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 22

GURE

G E L E TAT I K

PA S A Z I R E N

Ainara Alfaro García Pekin (Txina)

“Txinatarrek lasaitasunez hartzen dute bizitza”

1. Lau urte eta erdi daramatzat Txinan.

Lanean eta ikasten ari naiz. Mandarin hizkuntza ikasten ari naiz. Goizetan klasera joaten naiz eta arratsaldean lan egiten dut; itzulpengintza lana, alegia. Harrigarria badirudi ere, euskararekin ari naiz lanean. Nokia eta beste entrepresen software-en itzulpenak egiten eta zuzentzen.

2. Hasieran bitxikeri asko antzematen dira, denbora pasa ahala, ordea, hemengo bizimodura moldatu egin naize-

la esan dezaket. Adibidez, hemen dagoen kutsadura mailak ikaragarri harritu ninduen iristerakoan. Dena den, badago oraindik jasangaitza egiten zaidan gauzatxo bat: jendeak kalean listua botatzea. Baina, esan bezala, hori hemengo gauza bat da, eta hemen bizi izanez gero, onartu behar den zerbait.

bal hartzeko modua.

3. Hemengo bizimodua oso ezberdina da. Txinatarren pentsaerak ez du gurearekin zerikusirik, beraz, bizitza ulertzeko modua ere guztiz ezberdina da. Lasaitasunez hartzen dute bizitza eta agian hori da zahartzarora ailegatzeko gakoa. Harrigarria da aitonamonak goiz eta gau partean parkeetan kirola egiten ikustea. Jateko era, janzteko era, keinuak egiteko era eta, orokorrean, bizitzeko era guztiz ezberdina da. Oso herrialde interesgarria da alde horretatik, gauza berriak egunero ikasten baitituzu.

6. Familia beti gertu egotea gustuko dugu.

4. Gauza positibo anitz dute. Aipagarriena, nire ustez, atzerritarrak esku za-

5. Gauza negatiboak era badaude, leku guztietan bezala, baina hemengo arazo handiena informazio eza dela esango nuke. Berri asko ez dira ailegatzen, webguneak izugarrizko zentsura dauka, eta abar...

7. Ikastolako garaiak alaitsu gogoratzen ditut. Kezka handirik gabeko urteak dira, eta beraz, alaitasuna zen nagusi.

8. Euskara hizkuntzarekin lan egiten dudan arren, euskaraz familiarekin telefonoz bakarrik egiten dut, edo nire ahizpa hemen bizi izan zen denboran zehar, berarekin.

9. Gustatuko litzaidake galdera honi erantzun bat eman ahal izatea, dena den, oraingoz ez dakit norantz joko duen nire bizitzak!

Iñigo Galdeano Boston (Estatu Batuak)

“Gizarte honek lanean ehuneko ehuna ematera behartzen zaitu” nen bat entrenatzen ikus dezakezu.

1. Ikasten ari naiz, graduondo bat jazz eta musika modernoan.

2. Jendearen eskuzabaltasunak harritu ninduen. Oso ondo hartzen gaituzte kanpotik etortzen garen ikasle guztioi; hori izan da nire esperientzia behintzat. Ikasketa giroko hiria da eta erraza izaten da harremanak egitea.

Gainera, gustuko dute osasuntsu egoteko kirola egitea, horregatik, edozein ordutan eta edozein tokitan lagu-

2 2 .Lizarra

Ikastola

3. Nahiz eta biak mendebaldeko gizarteak izan, badira eguneroko hainbat ohitura hasieran arrotzak egiten zaizkigunak. Dendak eta banketxeak noiznahi irekita, aisialdia antolatzeko era, etxeetan egindako festa itzelak, heziketari ematen dioten garrantzia, ez soilik titulazioa lortzeko, benetan ezagutzak barneratzeko baizik...

4. Gizarte honetan abiadura handian doa guztia. Ehuneko ehunean lan egitera beharrarazten zaitu, etekinik handiena atereaz.

5. Lan-martxa frenetikoa dela eta, gizarte honek oso prestatuak eta lehiakorrak diren pertsonak sortzen ditu. Beraz, lanean nekez nabarmen daiteke...

6. Oso entzuna bada ere, familia eta la-

gunak faltan botatzen ditut. Bostonen zoriontsu nago eta jende zoragarria ezagutu dut, baina, batak ez du bestea kentzen.

7. Haurtzaroko urteak oso zoriontsuak izan ziren, erabakiak, garai honetan, gurasoek eta irakasleek hartzen zituztelako. Euskaraz ikasteko aukera, eta gure tradizio eta kultura gertu izateak aintzat izan dut beti.

8. Zoritxarrez nire giroan ez dago euskaldunik.

9. Oso gustura bizi naiz Lizarran, bertan familia eta lagunak ditut eta nire herrira errotuta egongo naiz beti. Hala ere, uste dut urte batzuk Bostonen emango ditudala eta, ondoren, New Yorkera joatea gustatuko litzaidake.

Oporrak alde batera utzita, ez dut uste laster bueltatuko naizenik.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 PĂĄgina 23

GURE

G E L E TAT I K

PA S A Z I R E N

Letizia Marquinez Parramos (Guatemala)

“Guatemalan oraina bizi dute, geroa oso urrun dute�

1. Lanean ari naiz, NPH izena duen gobernuz kanpoko erakunde batean, haurrekin arte terapia egiten.

2. Gehien harritu ninduena, eta gaur egun ere harritzen nauena da, kaos eta atzerapen guztiak kontutan izanda ere, gauza gehienek arazorik gabe funtzionatzen dutela. Guk erabiltzen ditugun teknika eta metodo modernoak izan gabe garraiobideek funtzionatzen dute, janaria egiten da, musikak jotzen du, izotzak egiten dira, arropa garbitzen da, ateak irekitzen dira eta barraketako zalditxoek birak ematen dituzte...

3. Alde ikaragarria dago. Hemen oraina bizi dute, geroa oso urrun geratzen zaie. Ez dute inoiz presarik.

Haur asko ez dira eskolara joaten, erlijioak dena menperatzen duelako,

izan ere, jainkoa gauza guztien gainetik dago. Jantzi tipikoak (huipil, etab) erabitzen dituzte eta naturan fede handia dute. Segurtasun kontuan ere, ez da gauza bera, izan ere, hemen kontu handiz ibili behar duzu kalera irteten zarenean, ez da beldurrik izan behar baina bai arretaz ibili.

Bestalde, barnean eta kalean dauden umeen egoera oso desberdina da.

Etxe honetako haurrek, zorte handia dute. Hemen janaria, hezkuntza eta elkartasuna ematen diegu egunero. Aldiz, kalean dauden haurrek, nolabait, dirua eskatzera behartuta daude.

4. Bururatzen zaidan gauzarik positiboena kultura mayaren presentzia eta bizitasuna da. Jende askok, batez ere emakumeek, traje tipikoa jazten dute, ilea apaintzen dute, eta abar.

Gainera, oraindik ere, 23 hizkuntza maya desberdinek bizirik diraute.

Oso polita da jendea kekchi, Mam, Ixil, QuichĂŠ, Cakchiquel... hitz egiten entzutea.

5. Zalantzarik gabe: indarkeria. Hemen ez dago legerik, edo behintzat, ez dira legeak betetzen; beraz, bakoitzak bere interesak defendatuz bere lege eta justiziaren arabera bizi eta hiltzen da. Herri, kantoi edota aldea bakoitzak bere arauak ditu, eta norbaitek errespetatzen ez baditu, gobernuak ezer gutxi egiten duenez, pertsonak plaza erdian erreta hiltzea

"onartua" dago. Jendeak beldurra du, ez du hitz egiten eta begiak itxi egiten dituzte bidegabekeriaren aurrean. Gobernua eta boterea dutenak (politikoek, mafiek, eta abar), ustelkerian mugitzen dira, haien interesak herriaren interesen gainetik ipiniz.

6. Mendian lasai eta beldurrik gabe ibiltzea bota dut faltan. Kontu handiz ibili behar da, are gehiago, toki batzutan emakumezkoak bakarrik ibiltzea arriskutsua izan daiteke.

7. Lizarra Ikastolan pasatako urteak ahaztezinak dira. Bereziki, Zerainen pasatako udak eta asteburuak gogoratzen ditut. Irakasleen artean, bereziki, Mila eta Sabino gogoratzen ditut. Oso pertsona garrantzitsuak izan ziren nire haurtzaroan eta asko lagundu ninduten. Besarkada handi bat beraientzat!

8. Bai, baina ez askotan. Euskal Herrian bizi naizela esaten dudanean, normalean jendeak galdera asko egiten dizkizu; eta hizkuntzari buruz galdetzean ia gehienetan euskaraz edozer esan behar izan dut. Bestalde, bidaiatzean ere zenbait euskaldun topatu izan ditut bidean.

9. Bai, hemen egin beharreko lana bukatuko dut eta laster bueltatuko naiz.

Lizarra Ikastola.2 3

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 24

LIZARRA

IKASTOLAREN HISTORIA

Lizarrako estreinako

Ikastola gogoan.

Josu Chueca Itxusta

Josu Chueca Intxusta. Lerinen sortua. Batxillera El Puy ikastetxean, beste lizartar askok pairatu zuen 1960-1970 transizio urtetan.

Granadako eta Euskal Herriko Unibertsitatean historia ikasketak burutu ondoren, EHUkoan doktoratu zuen 1994.ko ekainean, "el nacionalismoa vasco en Navarra 1931-1936" delako tesiarekin.

EHUko Historia Garaikideko irakasle titularra izateaz gain, Gizarte eta Komunikazioa Zientzien Fakultateko Dekanordea da 2002ko apirilaz geroztik.

Muchos/as estelleses/as recordarán dónde, cómo y cuándo se creó la ikastola de hoy en día. Recordarán cómo ese centro que hoy se alza firmemente en Los Llanos, dio sus primeros pasos en un lugar mucho más humilde.

El mapa de dialectos que se realizó en el siglo XIX ha quedado minúsculo gracias al crecimiento que ha tenido el euskera. Pero nos corresponde a nosotros/as dar fuerza e intensidad a ese crecimiento positivo. Si Petrita Azpiroz y otros euskalzales lo hicieron en peores condiciones, ¿Qué excusa tenemos nosotros para no hacer más que eso?

2 4 .Lizarra

Ikastola

L

izarratar askok gogoan izanen dute non, nola eta noiz sortu zen egungo ikastola. Oroituko dira nola, gaur egun Los Llanos aldean dugun ikastetxe sendo horrek, lehen urratsak beste leku askoz apalago batean eman zituela. 1970-1971.ko ikasturtea zen eta bi andereñorekin, Mari Paz Iturberekin eta Ana Berriozabalgoitiarekin hain zuzen ere, udal frontoiak utzitako bi gunetxotan abiatu zen.

Nahikoa izan zuten egurrezko itxitura zenbait eta moketa urdina soluan paratzea bi ikasgela atontzeko, bertako euskaltzaleen semealabek aukera izan zezaten euskera eurenganatzeko.

Bistan dago asmo hori, egun Lizarraldean ederki bete eta burutzen ari dela. Gure aintzinako mintzaira, gaurkoa izateaz gain, etorkizunekoa ere bilakatu da, ausardiaz eta gogo

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 PĂĄgina 25

LIZARRA

haundiz martxan jarritako ekimen horri esker. Proiektu hori bultzatu zuten hainbat lagun dagoeneko utzi gaituzten arren, jende asko dugu Lizarraldean, oraingo ikastolaren alde hala edo nola, lan egin duena. Horiei esker eta ikastolak izan duen garapenari esker, gaurko errealitate esanguratsuan, historia hurbilak eta memoria biziak bat egiten dute.

Ezin genuke gauza bera esan Lizarran bertan izan zen estreinako ikastolaz, gerra aurrekoaz alegia.

Izan ere duela oso gutxi arte, II. Errepublikako urtetan, izan zen euskal ikastetxea ahanzturaren osinean zirudien. Gerra eta diktadura luzea zirela medio, oroimenaren eta ahanzturaren lanbroen artean gelditu zitzaigun, Ricardo Galdeanok eta Pello Etxanizek egin duten dokumentalak historiako pasarte hura berreskuratu diguten arte. Gerra aurreko ikastolaren historia, memoria historikoaren bide malkartsua burutzera kondenatuta omen zegoen. Izan ere, orduko belaunaldikoekin eta gertaera askorekin gertatu den legez, urte askotxo igaro behar izan dute historia osatzeko eta zabaldu ahal izateko. Bidezkoa deritzogu galdetzea: San Juan plazan, hau da, herriko muinean bertan egon zen arren, hiru ikasturteko hezkuntza esperientzia aitzindari eta euskalduna izan bazen ere, gerra ondorengo zenbat lizarratarrek zuten ikastola horren berri?

ikastolak izan duen garapenari esker, gaurko errealitate esanguratsuan, historia hurbilak eta memoria biziak bat egiten dute

IKASTOLAREN HISTORIA

Nago arras gutxik zekitela, 19331936ko ikasturtetan, hainbat heldu eta ume lizarratarrek, bertako ikastolari esker, euskerari eman zioten Bernard Etxeparek aldarrikatzen zuen tornuia. Jakina denez, exotikotzat jo nahi zuten frankistek euskera eta euskal kultura Nafarroan, armetan matxinatu zirelarik baita agintean jardun zutelarik ere. Horien arabera, kanpotarren kontua, baskuena hain zuzen ere, zen euskal mintzairaz hitz egitea edo irakastea. Baina Lizarrako historiak argi adierazten du ez zela horrela. Bertakotzat jotzeaz gain plazara, eskolara, Lizarrako bihotzera eta mingainetara eraman zuten “lingua navarrorum� delakoa, Errepublikak ireki zuen askatasunezko abagune laburrean.

Erregimen berri horretako testuingurua lagun izan zuten . Izan ere irakaskuntza elebiduna, maila oso apalean bazen ere, martxan zegoen hainbat euskal herrialdetan, Tolosaldean edo Donostian esate baterako. Gainera, Kataluniari agintari errepublikanoek onartu zioten Elebitasunaren Dekretuaren antzekoa Euskal Herrian ere martxan jartzea egokitzat jo zuten hemengo euskaltzaleek.

Dena den, antzeko legea indarrean egon baino lehenago lanari ekin zioten. Lehen ikasturte errepublikanoan, hasi ziren sortzen lehen euskal eskolak, Eskola Nazionalen saretik at zeudenak. Nafarroari

Lizarra Ikastola.2 5

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 26

LIZARRA

IKASTOLAREN HISTORIA

dagokionez, 1931.ko azaroan, Iruñean lehendabizikoa ireki zuten.

Bigarrena Lizarrakoa dugu. Hala ere azken hau martxan jarri arte bi ikasturte luze igaro behar izan zuten. Berez, helduei eta umei euskera irakasteko sortu zen gaur egungo Gau Eskola baten antzera, 125 lizarratarrek “euskal katedra” martxan jartzea eskatu zutelako.

Nahiz eta Lizarrerian hiztunen talaiatik begiratuta, euskera erabat galduta egon, haiek argi bezain harro, zioten beraien abizenak eta inguruko leku izenak euskeraz mintzo zirela. Hainbat elkartek lagunduta ( Udala, Eusko Ikaskuntza, Sindicato de Iniciativas y de Turismo deitutakoa, ) euskaltegi baten erara, ekimen hori abiatu zen 1932.ko martxoan, Jose Uranga irakaslea zelarik. Bi ikasturte igaro ostean, nahiz eta hainbat heldu eta gazte, euskerarekiko hurbilpena izan, berehala konturatu ziren, hizkuntza horretaz jabetzeko biderik hoberena ohiko irakaskuntza zela. Horrela izanda, 1933.ko urrian, Leitzako andereño gazte gaztea zen Petra Azpirozekin hasi zen Lizarrako euskal eskola.

Bere lehen eskola zuen Petrak.

Izan ere Magisteritza bukatu berria zuen eta prestakuntza ikastaro zenbait burutzen ari zen deitu zio-

2 6 .Lizarra

Ikastola

1933.ko urrian, Leitzako andereño gazte gaztea zen Petra Azpirozekin hasi zen Lizarrako euskal eskola tenean. Oso ongi oroitzen zen elkarrizketatu genuenean. “Idatzi zidaten Iruñetik, nik uste Euskeraren Adiskideak elkartetik edo Eusko Ikaskuntzatik, ea joan nahi nuen Lizarrako ikastolara ta, nerbiosa xamar, utzi nuen dena eta

esan nuen baietz. Etorri nintzen hona, Iruñera eta hemen ikusi nuen nola funtzionatzen zuen Julia Fernandez Zabaleta irakasleak eta Catalina Alastueyk eta horien ikastolak ikusi nituen, baita Iruñeko Eusko Ikastola ere”.

Haurrei goizez eta arratsaldez klaseak ematen zizkien Petrak, Lizarrako Foruen Plazan. Hortxe bertan zegoen “Eusko Etxe”ra ere hurbiltzen zen egunero, helduei klaseak emateko. Horrela jarraitu zuen, gerra lehertu arte, izan ziren hiru ikasturtetan. Ikastolako une kopurua handitzeaz gain, 42 baitzeuden 1935-1936 ikasturtean, ongi zihoan eskola berria. Gela bakarreko eskola zelako ume guztien ardura zuen andereño leitzarrak. Lana ez zen erraza izanen baina berak gogoratzen zuenez: “Irakurtzeko “Xabiertxo” genuen. Tolosan egina eta handik ekartzen ziguten. Baina nik nituen irakurtzen eta idazten ez zekitenak, ume txikiak, hiru urtetatik gora 14 urte arte. Neskak eta mutilak batera eta zaila bazen ere, aurrera egin genuen. Patioa, herriko plaza nagusian bertan genuen. Ez genuen beste tokirik. Nere umetxoak eta ni beti egoten ginen jostatzen.

Bazen jendea harritzen zena baina ez zuen kontra egiten”.

Aurkako jarrera ez ustean etorri

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 27

LIZARRA

zitzaien gerrarekin batera. Gaitzerdi udako oporrak zirela medio, umeek inolako eraso zuzenik ikusi ez zutelako. Petra Azpiroz ere, Lizarratik kanpo zegoen, Donostian ikastaro batean eta iraila arte ezin izan zuen bere sorterrira itzuli. Baina, jakina, ez zen inolako aukerarik izan euskal eskolak aurrera egiteko. 1936-1937 ikasturtea hastear zegoela, ozen bezain anker mintzatu ziren matxino faxistak eskola horren aurka. Irailak 23.an Lizarrako Komandanteak sinaturiko gerra bandoak zehatz mehatz zioen: Se entregarán por quien posea los libros y objetos de toda índole de la finada escuela vasca”.

Bortxaz debekatuta suertatu ziren beste erakunde demokratikoekin batera, ikastola ixteaz gain, euskera bera ere galarazpen eremuan goitik behera sartu zuten.

Aldarri berean beste aipu xelebre bezain adierazgarriak zioen: “Asímismo se prohibe la palabra “agur” importada por los separatistas en lugar del “Adios” genuinamente español.” Garbi zegoen euskaltzaletasuna eta euskera desagertarazi nahi zituztela. Baina bistan dago, gerra eta diktadura luzea tartean izan ziren arren, ez bata ez bestea suntsitzea lortu ez zutela. 1970.an berrabiatu zen egungo ikastola zanpatze asmo horien kontradierazpide ederra dugu. Horri eta beste ekimenei

Luis Luciano Bonapartek XIX mendean egindako euskalkien mapa txikia gelditu da euskerak izan duen hazkundea dela eta.

IKASTOLAREN HISTORIA

esker, 1931 urte gogoangarrian toponimoetara, abizenetara eta hainbat euskaltzaleren hizkuntza ametsetara mugatuta zegoen euskera, gaur indarrean eta sasoian dugu. Luis Luciano Bonapartek XIX mendean egindako euskalkien mapa txikia gelditu da euskerak izan duen hazkundea dela eta. Baina gaurko hedadura baikor horri guri dagokigu barne indarra, intentsitatea ematea. Petrita Azpirozek eta orduko euskaltzaleek askoz baldintza desegokietan egin bazuten ere, zer aitzakia dugu egungo euskaldunok hori eta askoz gehiago ez egiteko?.

Lizarra Ikastola.2 7

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 28

SORMEN

PROIEKTUA

El programa CREA, instrumento para el desarrollo de la inteligencia lateral en Lizarra Ikastola

L

izarra Ikastola ha sido galardonada este curso con el Premio Nacional “CreArte” 2010 para el fomento de la creatividad en la enseñanza primaria.

El Ministerio de Cultura instauró el pasado Año 2009, Año Europeo de la Creatividad y la Innovación, los Premios “CreArte” para el ámbito de la educación en el que se otorga cada vez una mayor importancia al fomento de la creatividad para adaptarse a los constantes cambios producidos en la sociedad actual.

El objetivo principal de los Premios es fomentar el papel de la creatividad como elemento transversal de la

2 8 .Lizarra

Ikastola

educación y que contribuyan a: a) promover la actividad creadora de los alumnos en, y a través de, medios expresivos como son la música, la literatura, la fotografía o cualquier otra modalidad de las artes plásticas, escénicas o audiovisuales. b) promover la puesta en valor y el estímulo de las capacidades creativas y de innovación de los alumnos aplicada al proceso de aprendizaje. c) educar en el respeto a los derechos de autor.

Estos premios pretenden mostrar y difundir actuaciones globales ejemplares que, habiendo innovado y experimentado nuevos enfoques, pue-

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 29

SORMEN

dan inspirar a otros centros educativos en su deseo de mejorar sus actuaciones.

El premio que será entregado por la Ministra de Cultura Ángeles González-Sinde tiene una dotación económica de 23.000€ y el centro será acreditado por el Ministerio de Cultura como «Centro educativo Creativo».

El desarrollo de la creatividad es uno de los pilares sobre los que sustenta el Proyecto Educativo de Lizarra Ikastola. Consideramos que la creatividad está en continuo movimiento; es la esencia misma del Cambio.

Siempre se ha pensado que la Creatividad es un don, una cualidad reservada a unos pocos que denominamos genios o artistas.

Consideramos creativos a pintores como Picasso, escultores como Oteiza o Chillida, músicos como Mozart o Sabina, escritores como García Marquez o Kundera, directores de cine como Iglesias o los hermanos Cohen, poetas como Alberti o algunos arquitectos como Ghery. En definitiva: artistas, personajes fuera de lo común, distintos. Sin embargo, son la punta del iceberg. Existen millones de creativos. Muchos de ellos jamás aparecerán en un periódico o podrá encontrárselos en

En Lizarra Ikastola consideramos que todos y todas nacemos con un enorme potencial creativo, y que nuestra responsabilidad como centro educativo debe ser preservarlo y potenciarlo

PROIEKTUA

Internet, pero son tan creativos o más que aquellos que llamamos artistas.

En Lizarra Ikastola consideramos que todos y todas nacemos con un enorme potencial creativo, y que nuestra responsabilidad como centro educativo debe ser preservarlo y potenciarlo.

Una de las ideas más extendidas sobre la creatividad es su supuesta ausencia de utilidad. Es un perjuicio derivado de limitar la capacidad creativa a los artistas.

Muchas personas consideran que una escultura monumental está bien, adorna, te alegra la vista, pero poco más.

Sin embargo, vivimos rodeados de objetos creativos que nos pasan desapercibidos por su naturaleza cotidiana, pero que forman parte de nuestra vida. Algunos de los rasgos de nuestros actos creativos o laterales son comunes.

La iniciativa pedagógica DIDACTICALIGNOMETRÍAS Lizarra Ikastola participó en la Convocatoria con los cursos 4º y 5º de Educación Primaria. Adoptó esta iniciativa con el objetivo de promover el diseño de actuaciones de carácter creativo-pedagógico y obtener provecho del potencial pedagógico contenido en la serie Calignometrías, Calignometrías es una creación plástica del artista navarro Koldo Sebastián compuesta por diferentes desarrollos y modos de presentación formal que intenta acrisolar pensamiento y sentimiento,

Lizarra Ikastola.2 9

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 30

SORMEN

PROIEKTUA

analítica y emoción, número y misterio. Esta serie centra su discurso en “las medidas (metrías) del ángulo (gnom) perfecto (cali)” y apoya su estructura en una doble base. Por una parte la compuesta por tres elementos cromáticos (el gris, el blanco y el marrón) y por otra la que constituyen tres dimensiones geométricas (el plano, la mitad de su área y su cuarta parte).

Para ello se aplicó el Programa CREA que el centro tiene sistematizado con el objetivo de contribuir a desarrollar la inteligencia lateral de su alumnado.

3 0 .Lizarra

Ikastola

Se aplicó el programa CREA que el centro tiene sistematizado con el objetivo de contribuir a desarrollar la inteligencia lateral de su alumnado

Valoración del Jurado El Jurado ha valorado en la Memoria presentada por Lizarra Ikastola: El excelente grado de adecuación del método de enseñanza y proyecto presentado al cumplimiento de las finalidades establecidas para este Premio.

La aportación educativa del trabajo presentado y la facilidad de trasladar la experiencia a otros centros educativos.

El estímulo de la creatividad de los alumnos y alumnas.

Esta experiencia fue objeto de presentación a un grupo de alumnos de la UPNA el pasado mes de diciembre.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 31

SORMEN

PROIEKTUA

Sormen proiektua, adimen laterala garatzeko tresna Lizarra Ikastolan

L

izarra Ikastola 2010eko “CreArte” Sari Nazionalarekin saritua izan da, Lehen Hezkuntzan sormena bultzatzeko ekimena dela eta.

Kultura Ministerioak 2009an, Sormen eta Berrikuntzen Urte Europarrean, “CreArte” Sariak ezarri zituen hezkuntza alorrean, izan ere, gero eta garrantzi handiagoa ematen zaio sormena bultzatzeari, batez ere, egungo gizartean gertatzen diren etengabeko aldaketetara egokitzeko.

Haur Hezkuntzaren, Lehen Hezkuntzaren, Hezkuntza Bereziaren eta Bigarren Hezkuntzaren zeharkako elementu gisa sormenak duen egitekoa bultzatzea da Sarien oinarrizko helburua. Eta bai-

Lizarra Ikastolan guztiak sormen gaitasun handiarekin jaiotzen garela uste dugu, eta hezkuntza zentro gisa, hau mantendu eta indartzeko ardura dugula.

ta honako hauetan lagun dezala ere: a) Ikasleen sormen ekintzak bultzatzea adierazpen bide ezberdinetan eta berauen bidez: musika, literatura, argazkilaritza edo beste edozein arte plastikotan, eszenikotan edo ikus-entzunezkotan. b) Ikas-prozesuan aplikatutako ikasleen sormen eta berrikuntza gaitasunen balioa eta sustatzea bultzatzea. c) Egile-eskubideekiko errespetuan heztea.

Sari hauen asmoa ekintza orokor eredugarriak erakutsi eta zabaltzea da, modu horretan, ikuspegi berriak berritu eta esperimentatu ondoren, bere jarduna hobetzeko gogoa duten beste ikastetxeek

Lizarra .Lizarra Ikastola Ikastola.3 1

31

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Página 32

SORMEN

PROIEKTUA

ideiak har ditzaten. Ángeles González-Sindek, Kultura Ministroak, emango du 23.000€ko saria eta Kultura Ministerioak ikastetxeari “Sormen Hezkuntza Zentro” ziurtagiria emango dio.

Sormenaren garapena Lizarra Ikastolak Hezkuntza Proiektuan duen zedarrietako bat da. Sormena etengabeko mugimenduan dagoela iruditzen zaigu; zehazkiago, Aldaketa beraren esentzia da.

Beti pentsatu izan da Sormena dohain bat dela, jeinu edo artista izendatzen ditugun gutxi batzuentzat erreserbatua. Sortzailetzat ditugu Picasso bezalako margolaria, Oteiza edo Chillida gisako eskultoreak, Mozart edo Sabinaren antzeko musikariak, García Márquez edo Kundraren tankerako idazleak, Iglesias edo Cohen anaiak bezalako zine zuzendariak, Albertiren gisako poetak edo Gheryren tankerako zenbait arkitekto. Azken finean: artistak, ohikotik urruntzen diren pertsonaiak, desberdinak. Hala ere, icebergaren muturra baino ez dira. Sortzaile ugari dago. Horietako asko sekula ez dira egunkarian agertuko edo ezingo dira interneten aurkitu, baina artista deitzen ditugun horiek bezain edo sortzaileagoak dira.

Lizarra Ikastolan guztiak sormen gaitasun handiarekin jaiotzen garela uste dugu, eta hezkuntza zentro gisa, hau mantendu eta indartzeko ardura dugula.

Sormenaren inguruan gehien zabaldutako ideiatako bat bere ustezko erabilgarritasun eza da. Sormen

3 2 .Lizarra

Ikastola

Helburu hori lortzeko CREA Programa aplikatu zen; hau ikastetxeak sistematizatua du ikasleen adimen laterala garatzen laguntzeko helburuarekin. gaitasuna artistentzat mugatzearen ondorioz sortutako aurreiritzia da.

Pertsona askok uste du eskultura monumental bat ongi dagoela, apaindu egiten duela, bista pozten duela, baina ezer gutxi gehiago.

Hala ere, bere ohikotasuna dela eta bertan daudela konturatzen ez garen sortze objektuz inguratuta bizi gara, baina gure bizitzaren zati dira. Gure sormen ekintza edo alboko zenbait zantzu ohikoak dira.

DIDAKTIKALIGNOMETRIA ekimen pedagogikoa.

Lizarra Ikastolak Lehen Hezkuntzako 4. eta 5. mailekin hartu zuen parte Deialdian. Ekimen hau hautatzerakoan zuen helburua sorkuntza-pedagogi izaera zuten ekintzen diseinua bultzatzea zen, eta baita Caligno-

metrias sailaren eduki pedagogikoaren ahalmenari ahalik eta etekin handiena ateratzea ere.

Calignometrias Koldo Sebastián artista nafarraren sorkuntza plastiko bat da, garapen eta aurkezpen mota ezberdinez osatutakoa; pentsamendua eta sentimendua, analitika eta emozioa, zenbakia eta misterioa arragotzen saiatzen da. Sail honen diskurtsoa “neurri (metrias) angelu (gnom) perfektua (cali)”n biltzen da eta bere egitura oinarri bikoitz batean etzaten du. Batetik, hiru elementu kromatikok osatua (grisa, zuria eta marroia), eta bestetik, hiru dimentsio geometriko osatzen dutenak (planoa, bere azaleraren erdia eta bere laurdena).

Helburu hori lortzeko CREA Programa aplikatu zen; hau ikastetxeak sistematizatua du ikasleen adimen laterala garatzen laguntzeko helburuarekin.

Epaimahaiaren Balorazioa Lizarra Ikastolak aurkeztutako Memorian epaimahaiak zera baloratu du: Sari honetarako ezarritako helburuak betetzeko orduan, irakaskuntza metodoak eta proiektuak duten egokitze gradu bikaina.

Aurkeztutako lanaren hezkuntza ekarpena eta esperientzia beste hezkuntza zentroetara eramateko erraztasuna.

Ikasleen sormenerako bultzada.

Inplikatutako profesional eta ikasleak Esperientzia hau UPNAko ikasle talde bati aurkeztu zitzaion joan den abenduan.

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 33

R-Ikastola N9def:R-Ikastola N5 19/04/11 12:37 Pรกgina 34