Jerzy Bogusławski
Dokąd sięga przestrzeń wnętrza domu? Jak głęboko krajobraz wnika do obszaru budynku? Czy ogrodzenie w linii działki jest naprawdę jej granicą? Jak wyznaczyć swoje prywatne terytorium w krajobrazie miasta? Czy strefa publiczna określa granice naszej prywatności? Dialog, jaki prowadzę jako architekt, z krajobrazem, który nas otacza, jest próbą odpowiedzi na pytania, które on mi zadaje. Odpowiedzi, której również oczekuje ode mnie przyszły użytkownik budynku czy mieszkaniec miasta. Wytyczam kierunki, kadruję widoki, określam terytoria po to, żeby próbować opisać brzegi poszczególnych przestrzeni, na których będą oparte wyraz i ekspresja projektu. Staram się połączyć w jednym miejscu wiele obszarów oraz podkreślam znaczenie strefy „pomiędzy”. W ten sposób sprawiam, że zatraca ona znaczenie bycia „granicą”, a staje się terenem tymczasowej styczności, prowadzącym do powstania miejsc o charakterze hybrydycznym, nietrwałym, które stanowią nośniki nowych znaczeń. Powoduje to rozmywanie pojęcia (definicji) granicy jako miejsca powiązanego z terytorium i jego przestrzenią. Definiowanie terytorium jako obszaru opisanego granicami, które wyodrębniają elementy o wspólnych cechach czy przeznaczeniu, staje się dla mnie mało przydatne w procesie projektowym. Nawet przy założeniu, że granica nie jest tylko linią zamykającą lub oddzielającą, lecz raczej strefą podziału czynników różniących się od siebie, jest zatem bardziej brzegiem niż granicą. Powoduje to, że wyodrębnione elementy opracowanego terytorium znacząco różnią się od elementów brzegowych, ponieważ otoczenie brzegu zawiera elementy należące do terytorium, jak i spoza niego. To właśnie te miejsca stają się początkiem mojego myślenia o projekcie, to im podporządkowuję całość wyrazu projektowanej koncepcji.
Warszawa, listopad 2021
Podkreślam potrzebę uszanowania w budynku strefy „pomiędzy”, ponieważ chcę zapanować nad procesami integracyjnymi lub raczej je zaplanować. A przecież to nie te procesy powinny dominować w projektowanym obszarze. Dlatego koncentruję się na miejscach styku tych
kontrastowych miejsc, tworzę linię będącą czasami murem, a kiedy indziej otworem drzwi czy okna. Jej ostateczny wygląd, przebieg i ukształtowanie są zagadnieniami, które materializują się w projektach. Coraz częściej powierzchnia, którą zabudowuję, jest jak palimpsest – wcześniej już zapisana, lecz ponownie pusta, ze śladami dawnych usuniętych zabudowań czy przyrody. Jest dla mnie ważne, aby prawidłowo odczytać to, co zostało po nieistniejącym już krajobrazie, i przeanalizować, jaki on będzie miał wpływ na mój projekt, gdy stanie się jeszcze jednym „oknem”, tym razem związanym z czasem i przemijaniem. Miasto powstaje tam, gdzie istnieje przestrzeń wspólna łącząca ludzi obcych sobie, a dom – tam gdzie wspólna przestrzeń łączy ludzi bliskich sobie. Dlatego jakość i wyraz przestrzeni, którą tworzymy, ma tak duże znaczenie. Za każdym razem, kiedy ingerujemy w krajobraz, pozostawiamy po sobie ślad. Od jakości działań w przekształcanej przestrzeni, właśnie od tych pozostawionych śladów, zależy emocjonalność (kultura), która łączy naszą wspólnotę. Dlatego tak ważne jest, aby wnętrze domu poprzez otwory okien czy drzwi łączyło nas z chmurami, a krajobraz ze swoimi ścieżkami kończył się w naszym mieszkaniu. Jako mieszkańcy domów i miast mamy wpływ na wiele rzeczy: na formę, ekologię, ekonomię, powiązania społeczne, styl i jakość życia, zdrowie. Ja chcę być pewny, na co mam wpływ jako architekt. W pamięci mam coraz więcej dawno minionych zdarzeń, dyskusji i obrazów oraz ludzi, którzy je tworzyli. Pamięć jest skierowana ku przyszłości – dzięki temu mogę traktować pamięć jako bazę dla nowych projektów, które dopiero będą urzeczywistnione. Tak powstają nowe przestrzenie, które – zestrojone z przemyślanymi poprzez pamięć o przeszłości – tworzą nowe i nieznane.