Hoogtelijn september 2008 by Koninklijke NKBV

W W W. N K B V. N L | S E P T E M B E R

2008

| NR

HOOGTELIJN tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

Topvreugde in de Queyras

GPSâ&#x20AC;&#x2122;en voor bergsporters Wandelen in MĂ¤rklin-land Ontmoeting met een klimlegende

01-HL408-cover.indd Sec1:3

02-09-2008 09:32:50

HOOGTELIJN 4-2008

d de boer

Inhoud Op de Hoogte

Interview met wilco van Rooijen

Bergsportkampen zoeken ...

Boulderen aan Zee

Bergwandelen voor zonaanbidders 14 Queyras: ook voor rotsklimmers

Middagje klauteren

Monviso moet beklommen worden

Interview met TomaĹž Humar

Focus

World Cup Vail

Ontmoeting met een klimlegende

Herfstsfeer in het Berner Oberland

Monviso: moet beklommen worden!

En route

Gps-ontvangers voor bergsporters

Recensies & Signalementen

Bergsportreizen winter/voorjaar

Ledeninformatie

14 Bergwandelen voor zonaanbidders

8 8 8 / , # 7 / - ] 4 & 1 5 & . # & 3 ] / 3

)00(5&-*+/ + 5PQWSFVHEF JO EF 2VFZSBT

(14ÂľFO WPPS CFSHTQPSUFST 8BOEFMFO JO .jSLMJO MBOE 0OUNPFUJOH NFU FFO LMJNMFHFOEF

Topvreugde in de Queyras. Foto: Rogier van Rijn

Kijk voor meer informatie op www.nkbv.nl of www.hoogtelijn.nl

42 Klimlegende 02-HL408-inhoud.indd 2

02-09-2008 08:50:06

HOOGTELIJN 4-2008

24 Middagje klauteren

KIEZEN Het is nog volop zomervakantietijd wanneer ik dit schrijf. Tegen mijn gewoonte in heb ik pas een week voor mijn vakantie een plan in elkaar gedraaid. Dat komt mede doordat ik als verstokte treinreiziger nu eens met de auto ga. Een kwestie van kiezen. Dagenlang heb ik alle opties overwogen: naar de westalpen, naar de oostalpen of eerst naar de westalpen, dan verder rijden naar de oostalpen om vervolgens nog door te kachelen naar een derde bestemming. Of andersom. Uiteindelijk heb ik besloten me te beperken tot één bestemming om het aantal autokilometers te zo laag mogelijk te houden. Dat is beter voor het milieu. Ook een kwestie van kiezen. Over het milieu gesproken: met een beetje creativiteit kun je in steeds meer gebieden de auto laten staan en met behulp van het openbaar vervoer naar en van begin- en/of eindpunt van een wandeling reizen. Zo kun je in Toblach in de Dolomieten gebruik maken van een zevendaags OV-abonnement voor slechts twaalf euro. Daarmee kom je op (bijna) alle gewenste plekken. In het Zwitserse Oberengadin rijden pendelbussen heen en weer om het autoverkeer terug te dringen. En zo zijn er veel meer initiatieven. Je moet je erin verdiepen en je moet wat meer plannen onderweg, dat wel. Een kwestie van kiezen... voor het milieu. Het zou mooi zijn als de pas opgerichte milieucommissie van de NKBV de milieuvriendelijke reismogelijkheden in de belangrijkste Europese berggebieden in kaart brengt en publiceert in Hoogtelijn. Misschien laten wij NKBV’ers dan in het vervolg massaal de auto staan. Een kwestie van kiezen. Pieter Dirksz redacteur Hoogtelijn

48 Herfstsfeer in Berner oberland

56 Hulp van boven 02-HL408-inhoud.indd 3

02-09-2008 08:50:48

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar opdehoogte@nkbv.nl Alle links die in deze rubriek worden genoemd kun je ook vinden op www.hoogtelijn.nl onder Hoogtelijn 4/2008 door in de inhoudsopgave op ‘Op de Hoogte’ te klikken. Meer bergnieuws op www.nkbv.nl

BERG VERNOEMD NAAR HAWLEY

©Frank Husslage

Een 6182 meter hoge berg in de Himalaya is door de Franse ijsklimmer François Damilano vernoemd naar voormalig Reuters-correspondente Elizabeth Hawley. Damilano bereikte de top van de tot dan toe naamloze en onbeklommen berg na een solobeklimming in mei 2008. Peak Hawley ligt in de buurt van de Dhaulaghiri (8167). Volgens Damilano is een “prachtige berg met geweldig uitzicht. Zeer geschikt voor een acclimatisatietocht.” Elizabeth Hawley (84) is vooral bekend vanwege het bijhouden van overzichten met vrijwel alle beklimmingen in de Himalaya. Haar archieven zijn te raadplegen via de zogeheten Himalaya Database. Meer info: www.himalayandatabase.com

RHÄTISCHE BAHN GEPLAATST OP WERELDERFGOEDLIJST De Albulaspoorlijn en de Berninaspoorlijn van de Rhätische Bahn in Zwitserland staan sinds begin juli op de werlderfgoedlijst van VN-organisatie Unesco. Behalve de twee spoorlijnen is ook het omliggende cultuurlandschap op de erfgoedlijst opgenomen. Verder werd de zogeheten Glarner Hauptüberschiebung aan de lijst toegevoegd. De Albula-spoorlijn werd in 1903 aangelegd als bergspoor voor stoomtreinen; de Bernina-spoorlijn werd in 1910 in gebruik genomen. Beide spoorlijnen ontsluiten de streek Oberengadin. De Berninabahn gaat door dertien tunnels en over 52 bruggen en viaducten. De Albulalijn gaat zelfs door 42 tunnels en overdekte galarijen en over niet minder dan 144 viaducten. De Glarner Hauptüberschiebing, op de grens van de kantons St. Gallen, Glarus en Graubünden, is ontstaan als gevolg van een tektonische overschuiving, waarbij één aardplaat over de ander schuift. Geologisch onderzoek in het gebied heeft een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van de huidige kennis over plaattektoniek. Meer informatie over de Rhätische baan: www.rhb.ch. Meer informatie over de Glarner Hauptüberschiebing: www.tektonikarenasardona.ch

De NKBV biedt deze winter voor het eerst een cursusprogramma speciaal gericht op (beginnende) toerskiërs en toerboarders. De cursussen zijn een aanvulling op het bestaande programma van de zogeheten Skitoerencommissie, het samenwerkingsverband van de NKBV en de Nederlandse Ski Vereniging. In het programma van de Skitoerencommissie ligt de nadruk vooral op meerdaagse tochten terwijl bij de nieuwe NKBVcursussen het zwaartepunt ligt op ‘learning by doing’. Voor de cursussen is een goede off-piste skitechniek vereist. Het programma is onderverdeeld in drie moeilijkheidsgraden: T-I tot en met T-III. Die laatste cursus komt in de plaats van de huidige NKBV Lawinekundeopleiding. Meer info: www.bergsportreizen.nl

BRITSE KLIMMERS BIJEEN IN DOWNING STREET Vrijwilligers van de Britse bergsportorganisatie BMC komen begin oktober bijeen tijdens een receptie op een, zacht gezegd, ongebruikelijke locatie: Downing Street 10, de ambtswoning van de Britse premier Gordon Brown. De receptie, onder de titel ‘Celebration of British Mountaineering’ wordt georganiseerd als erkenning voor het werk van de BMC bergsport en vanwege de ‘bijdrage van de bergsport aan een ﬁtte en actieve natie in de 21-ste eeuw’. De Briste premier treedt bij de receptie zelf op als gastheer.

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 4

©Mieke Scharloo ©Swiss Image/Peter Donatsch

NIEUW BIJ NKBV: CURSUSSEN WINTERALPINISME

PROTEST TEGEN FUNPARK IN ROFAN De Duitse afdeling van milieuorganisatie Mountain Wilderness protesteerde deze zomer tegen de zogeheten ‘AirRofan’ bij de Erfurter Hütte in het Rofangebergte tussen Innsbruck en Kufstein. Op de 2039 meter hoge Gschöllkopf in de buurt van de hut is een platform gebouwd van waaraf toeristen via een staalkabel naar beneden kunnen glijden. Volgens de actievoerder is het door het lawaai en de aantasting van het landschap onmogelijk de aanwezigheid van de zogeheten ‘skyglider’ te negeren. Zij vinden dat de attractie ongestoorde natuurbeleving voor bergsporters in de weg staat. Volgens Mountain Wilderness hoort de skyglider eerder thuis op de Münchener Oktoberfeesten.

02-09-2008 08:45:52

O N D E R R E D A C T I E VA N E R N S T A R B O U W

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte TRIGLAV NATIONAAL PARK BEDREIGD Het Triglav Nationaal Park in Slovenië wordt bedreigd door een wetsvoorstel dat het oppervlak van het park fors inkrimpt en huidige beperkingen voor landgebruik opheft. In het voorstel wordt de kernzone van het nationale park drastisch ingeperkt. Volgens milieuorganisatie Mountain Wilderness is bij het opstellen van het wetsvoorstel geen enkele rekening gehouden met voorstellen van verschillende natuur- en milieuorganisaties en de wensen van de lokale bevolking. De plannen zouden bovendien strijdig zijn met eisen die worden gesteld door internationale natuurbeschermingsovereenkomsten.

Het nieuwe wetsvoorstel wordt naar verwachting na de verkiezingen van september behandeld door het Sloveense parlement. Het Triglav Nationaal Park ligt tegen de Italiaanse grens in het noordwesten van Slovenië. Het 880 vierkante kilometer grote park is genoemd naar de Triglav (2864 m), de hoogste berg van het land. Het nationale park beslaat ongeveer drie procent van het totale Sloveense grondgebied.

NU OOK KLIMPARKEN IN NEDERLAND

©Mieke Scharloo

Wie een dagje onbekommerd wil klauteren met de kids kan sinds kort terecht in het Eco-klimbos in het Drentse Grolloo. Daar zijn op hoogte tussen de bomen met staalkabel routes aangelegd met looplussen, hindernisbalken en slingerlianen. Dit soort parken bestaat al langer in bijvoorbeeld Frankrijk. Opvallend is dat het Drentse klimpark is aangelegd op terrein van Staatsbosbeheer. Directeur Erik Eeftink van het particuliere outdoorbedrijf Joytime dat het klimpark exploiteert: “De overheid wil graag de jeugd op een positieve manier met de natuur in aanraking brengen. Zo lukt dat beter dan met de ‘ouderwetse’ natuureducatie, denken wij. In overleg met Staatsbosbeheer hebben we de klauterroutes met het grootst mogelijke respect voor de natuur aangelegd. Ons motto is ‘als de boom had mogen kiezen, dan had hij vast liever niet in een klimpark gestaan’. Het minste wat we kunnen doen is dan respect tonen door geen spijkers te gebruiken, maar verklemmingen die we met de bomen laten meegroeien.” In het park in Grolloo zijn op dit moment vier routes, oplopend in moeilijkheidsgraad. Volgens de bouwers van het park zullen er snel meer Ecoklimparken bij komen in Nederland. Waar? Dat willen ze nog niet zeggen. Meer info: www.joytime.nl/outdoor-grolloo-klimpark

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 5

PKK LAAT ONTVOERDE KLIMMERS VRIJ Drie Duitse klimmers die waren ontvoerd door de Koerdische bevrijdingsbeweging PKK zijn eind juli vrijgelaten. Het drietal werd tien dagen eerder ontvoerd toen zij probeerden de 5165 meter hoge Ararat, nabij de Turks-Iraanse grens, te beklimmen. Zij maakten deel uit van een grotere groep Europese klimmers. De PKK heeft de klimmers achtergelaten op een bergtop. Na hun vrijlating werden ze uitgebreid ondervraagd door het Turkse leger. Na een medisch onderzoek zijn zij overgedragen aan de Duitse autoriteiten.

GIRLPOWER De 33ste studentenwielerwedstrijd Utrecht-Freyr is gewonnen door een vrouw: Esther Koolen. Zij hield op 14 juni in de laatste klim de mannen uit de kopgroep vakkundig achter zich. De tocht over 275 kilometer wordt jaarlijks georganiseerd door de USAC en is inmiddels een begrip in klimmend Nederland. Om mee te mogen doen moet je lid zijn van een Studenten Alpenclub óf ooit lid zijn geweest. Dit jaar deden er maar liefst vijf oud-SAC’cers mee. Lees het verslag op www.hoogtelijn.nl

02-09-2008 08:46:00

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte UNIVERSITAIRE OPLEIDING MOUNTAIN MEDICINE De University of Leicester in Engeland begint in December 2008 met een speciale opleiding Mountain Medicine. Het tweejarige programma wordt georganiseerd in samenwerking met Medical Expeditions, een Schotse liefdadigheidsinstelling gericht op wetenschappelijk onderzoek naar hoogtegerelateerde aandoeningen. Er is onder meer aandacht voor hoogtegeneeskunde, traumatologie, bergredding, bergsportvaardigheden en wetenschappelijk onderzoek. De opleiding leidt tot een door de internationale bergsportorganisatie UIAA erkend diploma. De University of Leicester biedt studenten de mogelijkheid om de opleiding aan te vullen tot een masterdiploma. De universiteit in Leicester en Medical Expeditions organiseren ook een wetenschappelijk congres. Dat congres wordt gehouden van 5 t/m 7 december in Plas Y Brenin, het Britse bergsportopleidingscentrum in Noord- Wales. Meer info via Caroline Clay, Department Infection, Immunity & Inﬂammation, Leicester Royal Inﬁrmary, cc44@le.ac.uk; tel. +44 (0)116 2586844.

NKBV-LEDEN OMGEKOMEN IN ALPEN De afgelopen zomermaanden zijn zes leden van de NKBV tijdens de beoefening van hun sport om het leven gekomen. Bij een ongeluk op de Mont Dolent, aan de Italiaanse zijde van het Mont-Blancmassief, zijn op 24 juli vier leden van één Nederlandse familie, een vader en zijn drie kinderen, dodelijk verongelukt. Bij de afdaling kwam vermoedelijk één van de gezinsleden ten val, waarna de anderen werden meegesleurd. Het ongeluk werd vanaf enige afstand gadegeslagen door de moeder van het gezin. Zij had niet deelgenomen aan de beklimming van de top. Op 16 augustus is het levenloze lichaam van een Nederlandse alpinist gevonden aan de Italiaanse kant van de Lyskamm. Zijn stoffelijk overschot lag op ongeveer 4000 meter hoogte in de buurt van een bivak. Een Engelse tochtgenoot van de man was ook om het leven gekomen. Volgens de hulpdiensten zouden de mannen zijn doodgevroren. Op 26 augustus overleefde een Nederlander zijn val op de Piz Bernina niet.

AAN DE LIJN MET VERA ZIJLSTRA Het gaat goed met Vera Zijlstra van het Nederlands Team dat wordt gesponsord door Vaude/Edelrid. De 20-jarige wiskundestudente uit Nieuwegein behaalde in mei tijdens de boulder worldcup in Grindelwald een 16de plaats en daarmee een B- topsportstatus van NOC*NSF. Een maand later deed ze er nog een ﬂinke schep bovenop door tijdens de boulder worldcup in Vail als vijfde te eindigen. Haar goede prestaties zijn door NOC*NSF beloond met een High Potential (HP)-status. Zijlstra bereidt zich voor op het EK dat half oktober in Parijs plaatsvindt. Hoogtelijn had haar aan de lijn. Ha Vera, Kun je uitleggen wat de HP-status precies inhoud? De HP-status is hetzelfde als een A-status maar dan voor jonge talenten. Onderdeel van de status is een ﬁnanciële vergoeding en ik kan gebruik maken van de voorzieningen van het NOC*NSF zoals sportmedisch advies maar bijvoorbeeld ook gratis reizen met de NS. Klinkt goed, dus nu ga je veel meer trainen? Nee joh! Ik train al ontzettend veel. Maar je hoeft in het weekend niet meer achter de kassa te zitten in de supermarkt? Haha, dacht jij dat ik tijd had voor een bijbaantje? Echt niet, klimmen komt op de eerste plaats, dan de studie, en dan is er geen tijd meer over voor iets anders.

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 6

Klimmen op de eerste plaats, dat zal wel een negatieve invloed hebben op je studieresultaten? Nee hoor, sowieso is er op de universiteit een sporters-regeling waarbij ik een jaar langer over mijn studie mag doen, maar daar ga ik waarschijnlijk toch geen gebruik van maken want ik heb tot nu toe al mijn vakken in één keer gehaald. Ga je tijdens het EK in Parijs meedoen aan alle disciplines? (lead, boulderen en speed) Ik ga zeker meedoen aan lead en boulderen. Van speed weet ik het nog niet zo. Het hangt een beetje af van het wedstrijdschema, als die gunstig is dan wil ik misschien mijn tijd uit Chamonix wel verbeteren. Waar zou je tijdens het EK het hoogst in willen eindigen, lead of boulderen? Ik wil in allebei de disciplines eerste worden. Haha … maar schrijf maar op dat ik bij beide zeker de halve ﬁnale wil halen. Ja heee, dat is te makkelijk… wat vind je nou echt de belangrijkste discipline? Ik vind leadklimmen en boulderen net zo leuk en belangrijk… maar toch is het boulderen nu net iets leuker omdat ik daar de laatste tijd de beste resultaten bij behaal…

Mmm…? Ok… ik moet eerlijk zeggen dat je natuurlijk altijd iets meer op de ene discipline traint dan de ander. En dan ga je ons ook niet vertellen waar je het meest op traint? Nee, haha, dat zullen jullie dan wel zien!

02-09-2008 08:46:08

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte

Links de omgekomen Hugues en zijn HAP, rechts Gerard en Wilco op de top van de K2.

©Ronald Naar

Ski-oversteek zuidelijke Patagonische ijskap.

EXPEDITIENIEUWS SUCCES EN ZWAAR VERLIES OP K2 Wilco van Rooijen, Cas van de Gevel, Pemba Gyalje Sherpa en Gerard McDonnell van de Norit K2 Expeditie bereikten 1 augustus de top van de 8611 meter hoge K2 in Pakistan. Hun succes wordt overschaduw door de dood van McDonnell tijdens de afdaling. McDonnell kwam om het leven nadat hij probeerde drie in moeilijkheden geraakte Koreaanse klimmers te helpen. Bij verschillende ongelukken op 1 en 2 augustus kwamen in totaal elf expeditieklimmers van verschillende nationaliteiten om het leven. In een interview elders in deze Hoogtelijn vertelt Wilco van Rooijen over de tragische gebeurtenissen op de berg. Jefta Smit, Sjors Verbrugge en Roland Bekendam van de Tupaassaatexpeditie zijn teruggekeerd van een succesvol verlopen expeditie. Het drietal klom in de omgeving van het Kangikitsoq-fjord in Zuid-Groenland een nieuwe route op een 1100 meter hoge rotswand. Volgens de expeditieleden gaat het om een route die in moeilijkheid varieert van derde- tot

zesdegraads. De klimmers noemden de route ‘Arctic Fox’, een verwijzing naar de poolvossen die de nacht voorafgaand aan de beklimming verstoorden door rond de bivakplek van het drietal te sluipen. Na aﬂoop van de beklimming bleek in het basiskamp een groep Noorse zeekayakkers neergestreken. Daardoor hadden Smit, Verbruggen en Bekendam op hun eerste rustdag de gelegenheid om een rondje over het fjord te peddelen. Meer info: www.tupaassat.com Ronald Naar, Martin Fickweiler, Coen Hofstede en Edwin Klerkx van de Zeil-Klim-Ski-expeditie naar Tierra del Fuego en Patagonië keerden eind juli terug uit Zuid-Amerika. Hoewel de geplande beklimming van de Monte Sarmiento vanwege slecht zicht niet door kon gaan, verliep de skioversteek van de zuidelijke Patagonische IJskap zonder noemenswaardige problemen. Naar zegt dat hij tevreden terugkijkt. “Het is en blijft Patagonië – daar kan het slecht weer zijn. Het meest frustrerende is misschien wel dat het de laatste dag ineens helemaal opklaarde.”

CORRECTIES & AANVULLINGEN In Hoogtelijn 2008/3 wordt bericht over smeltende gletsjers. Hans Dits mailde daarop de redactie: “Het is een goede zaak dat NKBV hier aandacht besteedt. Echter in Bergauf 2008/2 waaruit wordt geciteerd, staat ook het artikel Gletscherschwund und Vorzeitklima, waarin melding wordt gemaakt van warmere perioden in de afgelopen 10.000 jaar dan de huidige. Voor de beeldvorming van de NKBV-leden, maar natuurlijk ook van anderen, zou het goed zijn ook hiervan melding te maken.” Bij het artikel Al 25 jaar een tukkie in de Tukhut is abusievelijk een verkeerde foto geplaatst. Deze foto had geplaatst moeten worden. Een wandelweekend in 2004 vanuit de Tukhut.

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 7

02-09-2008 08:46:15

HOOGTELIJN 4-2008

Gerard Mc Donell op de top van de K2.

Wilco en Cas vlak voor de toppoging.

WILCO VAN ROOIJEN:

Op de hoogte

‘DOMME PECH’

Elf expeditieklimmers kwamen op 1 en 2 augustus om het leven op de ﬂanken van de K2, onder hen de Ier Gerard McDonell van de Nederlandse Norit K2 Expeditie. Expeditieleider Wilco van Rooijen gaf de ochtend na zijn thuiskomst een eerste korte reactie op de dramatische gebeurtenissen op de berg.

Wat is er nou precies gebeurd? “Nou, dat is niet echt in twee zinnen samen te vatten. Laat ik beginnen te zeggen dat de expeditie eigenlijk een boek met twee delen is. Het eerste deel is de beklimming, de weg naar de top. Dat was een enorm succes; alles klopte. Na jarenlange voorbereiding viel alles keurig op z’n plaats. Het tweede deel, de terugweg, is een heel ander verhaal dat de beklimming overschaduwt. Ik denk dat de belangrijkste conclusie is dat we domme pech hebben gehad.” Kun je toch proberen in het kort vertellen wat er precies is voorgevallen? “Het begon met een Servische klimmer die onderweg naar de top ten val kwam. Hij is iets van vierhonderd meter gevallen. Eén van de high altitude porters van hun expeditie is afgedaald om te kijken hoe het met hem ging en is daarbij zelf ook gevallen. De Servische expeditie is toen afgehaakt. Later, bij de afdaling, is Rolf [Bae, EA] van de Noorse expeditie geraakt door vallend ijs. Op slag dood. Een extra grote tragedie omdat z’n vriendin er vlak achter liep toen het gebeurde. En Cas en Pemba zagen toen ze afdaalden aan de vaste touwen ineens Hugues [d’Aubarede, EA] van de Franse expeditie voorbijzeilen. Ook dood.” Waar was je zelf op dat moment? “Ik was met Gerard en Marco [Confortola, EA] nog hoger op de berg. We konden het begin van de vaste touwen naar Kamp 4 niet vinden en hebben uiteindelijk op 8300 meter gebivakkeerd. De volgende dag merkte ik dat ik sneeuwblind begon te worden. Toen heb ik gezegd: “We moeten nu naar beneden.” Ik ben toen letterlijk loodrecht gaan afdalen en heb uiteindelijk

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 8

op goed geluk de vaste touwen gevonden. Daar kwam ik drie Koreanen tegen waarmee ik nog kort gesproken heb. Ik heb een van hen nog een paar handschoenen gegeven. Daarna ben ik in een white-out gekomen. Ik heb toen nog wel via de satelliettelefoon contact gehad met Cas en Pemba, maar we konden elkaar niet vinden. Uiteindelijk heb ik zittend nog een tweede bivak gedaan. De volgende ochtend zag ik in een korte opklaring ineens twee tentjes in de verte en vlak voor die tentjes zag ik twee mensen. Pas op het laatste moment had ik door dat het Cas en Pemba waren. Zij vertelden me dat Gerard was verongelukt. Marco en Gerard waren gestopt bij de Koreanen. Gerard is waarschijnlijk kort daarna in een lawine gekomen. Marco is later bewusteloos gevonden door twee sherpa’s die – tegen hun gevoel en tegen hun zin – door de Koreaanse expeditieleider naar boven waren gestuurd. Later is er een grote lawine gekomen waarin die twee sherpa’s en die drie Koreanen zijn omgekomen. Marco is door Cas en Pemba van de berg gehaald. Hij vertelde dat hij bij afdaling een gele klimschoen had zien liggen van een type dat alleen wij bij ons hadden. Daardoor wisten we dat Gerard waarschijnlijk was omgekomen. Wist je terwijl je ronddoolde op de berg wat er allemaal aan de hand was? “Nee, ik had geen idee. Ik was verdwaald en ik heb geen enkel ongeluk gezien. Toen ik het later allemaal hoorde, kon ik het niet geloven. Hugues had ik nog gezien op de top, Rolf had net de Trango Towers beklommen, en dan Gerard, echt een hartstikke goeie klimmer. Een supergast. Juist omdat hij zo sociaal bewogen was, is hij gestopt bij die Koreanen. En dan nog die twee sherpa’s. Het is werkelijk teveel om te beseffen.”

02-09-2008 08:46:29

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte

Iedereen die naar de K2 gaat, weet dat er ongelukken kunnen gebeuren, maar hier kun je je toch niet op voorbereiden? “Nee, dit verzin je niet. Dat je een risico neemt als je naar de K2 gaat, weet

SPORTKLIMNIEUWS GOUD VOOR VERHOEVEN

Roman van der Werf.

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 9

Sportklimmer Jorg Verhoeven won op 13 juli de gouden medaille bij de world-cupwedstrijd in het Franse Chamonix. Verhoeven wist de (rest van de) wereldtop achter zich te laten door in de ﬁnaleroute als hoogste te eindigen. Roman van der Werf eindigde als 33ste, gevolgd door Casper ten Sijthoff (46) en Nicky de Leeuw (77).Bij de Nederlandse dames maakte de 15-jarige Nikki van Bergen haar world-cupdebuut. Zij wist de halve ﬁnales te bereiken en behaalde uiteindelijk de 27ste plaats. Vera Zijlstra eindigde in Chamonix als 41ste. Zij werd benadeeld door een last-minute beslissing om de startvolgorde aan te passen. Daardoor moest zij ineens aantreden zonder goede warming-up. De organisatie heeft later toegegeven dat het

iedereen. Het is een gevaarlijke berg, maar dat er zoveel tragedies – die ook nog eens niks met elkaar te maken hebben – gebeuren, daar houd je geen rekening mee. Maar laten we wel wezen: je gaat erheen en je denkt ‘het zal ons niet gebeuren’. We waren de eerste expeditie op de berg, we hebben onze eigen route gekozen, we hebben vierduizend meter vaste touwen opgehangen, we hadden een Sherpa met verstand van zaken, we hadden topmateriaal. Dan verwacht je het niet. We hadden de sterke overtuiging dat we heelhuids uit de strijd zouden komen, en dat is niet gebeurd. De K2 heeft zijn naam waargemaakt.” Is dit het allemaal eigenlijk wel waard? “Er is een foto van Gerard op de top van de K2, met een Ierse vlag en z’n blik naar de hemel gericht. Als je die foto ziet, zal je begrijpen dat deze man bezig was met z’n passie. Wat er gebeurd is met Gerard zal ik altijd met me mee blijven slepen. Maar het is goed om te weten dat hij z’n hart volgde.” [EA] Wilco van Rooijen geeft een lezing tijdens de Bergsportdag op 15 maart 2009.

een fout was om de startlijst aan te passen.Een paar weken later eindigde Zijlstra bij Tout à Blocs, een jaarlijks terugkerende wedstrijd in het Franse Argentière-la-Bessée, op de 28-ste plaats. Channah Brandsema eindigde bij die wedstrijd op een gedeelde 41ste plek.Verder werd eind Juli geklommen in het Franse Serre Chevalier. De jeugdleden van het Nederlandse team lieten zich daar flink zien. Nikki van Bergen eindigde tijdens het Open Jeunes op een gedeelde derde plaats bij de Jeugd A. In Jorg Verhoeven. de Juniorenfinale eindigde Nicky de Leeuw op de zevende plek en bij de Jeugd B eindigde Chantal Snijder als achtste.In hetzelfde weekend werd in Serre Chevalier ook de ‘Mondial’ gehouden. Casper ten Sijthoff werd daar bij de heren gedeeld 19de. Vera Zijlstra eindigde bij de dames op de zeventiende plaats. Vanwege haar aanhoudend goede prestaties heeft Vera Zijlstra per 1 augustus de zogeheten High-Potentialstatus van sportkoepel NOC*NSF. Een dergelijke status wordt toegekend aan sporters die binnen hun discipline uitzonderlijk perspectief hebben op snelle aansluiting bij de mondiale top-8 en die bovendien een hoog perspectief hebben op een positie bij de top-3 van de wereld. Zijlstra is, na Jorg Verhoeven, de tweede Nederlandse klimmer met een High-Potentialstatus. Twee leden van Jong Oranje vertegenwoordigden onze driekleur tijdens het wereldkampioenschap voor de jeugd in Sydney; Nicky en Nikki. Nikki van Bergen en Nicky de Leeuw kwamen beide uit in de discipline lead en reisden met coach Arlo van Geest vroeg af naar Australië om aan de temperatuur en het tijdsverschil te wennen. Dat leek zeer geslaagd want Nicky topte beide kwalificatie routes in de categorie Jongens Junioren en Nikki deed hetzelfde in de Meisjes A. Helaas kon het toppen van routes niet voortgezet worden in de halve finale, Nicky eindigde als 21ste van de 54 klimmers, Nikki als 13de van de 45 klimsters. Het Nederlands Team wordt gesponsord door VAUDE.

Hoe kon dit nou allemaal gebeuren? “Ik heb er eigenlijk geen verklaring voor. Waarom komt er ineens een lawine los terwijl het niet had gesneeuwd en er geen grote temperatuursveranderingen zijn geweest? Een van de problemen was dat de vaste touwen verkeerd geplaatst waren. Daardoor was er te weinig touw voor de Bottleneck, het moeilijkste en gevaarlijkste deel van de route. Toen we dat ontdekten zijn we teruggegaan om touwen los te snijden om de Bottleneck alsnog te kunnen zekeren. Dat heeft enorm veel tijd gekost. Je moet je bedenken dat we tijdens de beklimming, toen we bezig waren met het opnieuw aanbrengen van de vaste touwen, de hele dag in de gevarenzone zaten zònder dat er ijs naar beneden is gekomen. En dan komt er een dag later zo ontzettend veel naar beneden. Voor mij is dat onverklaarbaar.”

02-09-2008 08:46:46

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 10

02-09-2008 08:46:56

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte BERGSPORTKAMPEN ZOEKEN COÖRDINATOREN

Jaarlijks schrijven zo’n dertienhonderd leden zich in voor een bergsportkamp van de NKBV. Zij zwermen uit naar alle windstreken van de Alpen en soms daarbuiten. Zo is er ook een kamp in de Pyreneeën en slaat een groep in het voorjaar zijn tenten op in de Duitse Harz. Voorafgaand is begin juni er altijd een kennismakingsdag, waarop ook allerlei handige workshops worden geboden: kaart & kompas, met kinderen de bergen in, weerkunde, rugzak inpakken en nog veel meer. Hier begint de vakantiepret voor velen al. Dat beaamden Peter Loozen en Inge Hoving die zich dit jaar hadden ingeschreven voor een kamp in de Pala-Dolomieten: “We hebben er ontzettend veel zin, zeker nu we hier zo rondlopen, begint het weer te kriebelen. Onze kinderen zijn nu groot genoeg om me te gaan. Vroeger heb-

WORD COÖRDINATOR! De NKBV zoekt enthousiaste volwassen deelnemers aan een bergsportkamp die als kampcoördinator willen optreden Van hen wordt verwacht dat ze tijdens het kamp: • aanspreekpunt zijn voor de NKBV, de deelnemers en het NKBV-bureau • kampberaden organiseren • een inloopwandeling organiseren • de kampkoffer beheren voorafgaand en na aﬂoop van het kamp wordt van hen verwacht dat ze: • de kennismakingsmiddag voor hun kamp organiseren • de terugkommiddag coördinatoren in september bijwonen de NKBV biedt: • een coördinatorenweekend in mei op een camping in Nederland (gratis voor de coördinator en partner) • toolkit ter ondersteuning alsmede ondersteuning vanuit de commissie • een kampkoffer met informatie over jouw kamp • de mogelijkheid tot het volgen van een cursus (onder voorwaarden) met betrekking tot bergwandelen • een kleine ﬁnanciële vergoeding Enthousiast geworden? Meld je dan in 2009 aan als coördinator van het kamp van jouw gading. Dat kun je aangeven op het inschrijfformulier. Voor aanvullende info en vragen: www.ciebsk.favorietje.nl en klik op de button contact

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd Sec1:11

©J. van der Spek

Als er ergens binnen de Koninklijke NKBV het verenigingsgevoel sterk is te noemen, dan is dat wel bij de bergsportkampen. Tijdens die kampen gaan groepen leden van alle leeftijden en actief in alle bergsportdisciplines samen op pad in de bergen. Niets moet en bijna alles mag. De commissie BSK zoekt vrijwilligers om de kampen te coördineren.

ben we ook wel bergsportcursussen gedaan, dus we zijn geen groentjes. Het lijkt ons leuk voor de kinderen dat er leeftijdsgenootjes zijn en voor ons is het prettig om te kunnen overleggen met andere volwassenen.” Mooi berggebied Het concept van de bergsportkampen is van verbluffende eenvoud. Wanneer leden zich aanmelden voor een kamp, doen ze eigenlijk niet veel meer dan een plek op een camping in een mooi berggebied reserveren. Het enige verschil is dat ze nu zeker weten dat ze twee weken lang met gelijkgestemden op een veld bij elkaar staan met wie ze allerlei activiteiten kunnen ontplooien. Want dat wordt wel van ze verwacht: dat ze samen met anderen uit het kamp plannen maken en op pad gaan. Van tevoren staat niets vast. De deelnemers bedenken zelf welke tochten ze willen maken en voeren die ook zelfstandig uit. Slechts bij een enkel bergsportkamp is een tochtleider of instructeur aanwezig om groepjes onder zijn hoede te nemen. Zelfregulerend Je zou kunnen zeggen dat bergsportkampen zelfregulerend zijn en de NKBV voorwaardenscheppend is door de leukste campings uit te zoeken en te reserveren en voor elke bestemming een koffer met documentatie samen te stellen. Om te voorkomen dat zelfregulatie omslaat in vrijblijvendheid hecht de NKBV er ook aan dat bij elk kamp iemand of een duo tijdens zijn of haar vakantie spil is van de groep, of wel: als kampcoördinator wil optreden. Dat is zeker geen dagtaak, je kunt het vergelijken met de taken van een aanvoerder van een sportteam. De commissie Bergsportkampen die uit een groep actieve vrijwilligers bestaat - is altijd op zoek naar nieuwe enthousiaste coördinatoren. Iets voor jou?

02-09-2008 08:46:56

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd Sec1:12

02-09-2008 08:47:05

TEK S T EN FOTO ’ S JO OS T HOFM AN

HOOGTELIJN 4-2008

Op de hoogte

BAZ! 2008 GROOTS SPEKTAKEL In het laatste weekend van augustus vond de derde editie plaats van Boulderen Aan Zee!. Meer dan 700 klimmers namen deel aan het evenement. Onder de deelnemers bevonden zich (oud) nationaal kampioenen uit Frankrijk, België, Duitsland en Nederland. Met zo’n 150 buitenlandse deelnemers liet BAZ! zien dat de stempel ‘Internationaal Promotioneel Klimsport Evenement’ van de internationale sportklimfederatie volkomen terecht was. Tijdens de open wedstrijd voor senioren op zaterdag kwaliﬁceerde Ricardo de Leeuw en Nederlands Teamleden Casper ten Sijthoff, Jesse van der Werf, Wouter Jongeneelen en Ferdinand Schulte zich allen voor de eindstrijd. De strijd in de spectaculaire ﬁnale ging tussen de Fransman Ludovic Laurence en Ferdinand Schulte. Beide wisten de eerste boulder in één poging te toppen maar de tweede niet. Schulte zette ‘Laurence’ zwaar onder druk door de derde boulder ook in één poging te toppen, een kunststukje dat de Fransman moest herhalen om de wedstrijd nog open te houden. Dit lukte niet en dus ging de winst naar Schulte. “We konden natuurlijk geen Fransman laten winnen” aldus Schulte, die de winst als opsteker ziet voor het ietwat teleurstellende begin van het worldcup

04-HL408-R13-Op de hoogte.indd 13

seizoen. “Ik had mijn zenuwen beter onder controle dan Laurence, die een onnodige fout maakte”. Bij de dames moest Vera Zijlstra het opnemen tegen onder anderen oud wereldkampioene Muriel Sarkany en een viertal andere sterke Belgische deelneemsters. Zijlstra klom naar een mooie derde plaats achter Sarkany die overtuigend won en de sterke Belgische Chloé Graftiaux. Ook op zondag werd er volop geboulderd, gezond en gezwommen door honderden klimmers. Nu was er voor iedereen de kans om ook de ﬁnaleboulders te proberen. Leden van het Nederlands Team verzorgden een boulderclinic. De opbrengst van de lotenverkoop hiervoor kwam ten goede aan Right To Play. Het Nederlands Team wordt gesponsord door VAUDE.

02-09-2008 08:47:10

Nieuw voor NKBV-leden Doorlopende annuleringsverzekering voor al uw vakanties! Dekt onder andere: • Overlijden, ernstige ziekte of ongeval van familieleden in eerste of tweede graad • Zwangerschap • Onverwacht ter beschikking krijgen van huurwoning • Onvrijwillige werkloosheid • Overlijden van uw huisdier • Herexamen tijdens uw geplande vakantie • Definitieve ontwrichting huwelijk of samenlevingscontract • En vele andere onvoorziene gebeurtenissen U kunt deze verzekering zeer voordelig afsluiten voor slechts: • 1 persoon: € 40,• 2 personen: € 65,• 3 personen of meer: € 80,Bovengenoemde premies zijn per jaar en exclusief poliskosten en 7,5% assurantiebelasting. Aan deze tekst kunnen geen rechten worden ontleend.

Voor meer informatie, polisvoorwaarden en het afsluiten kunt u terecht op nkbv.nl Deze verzekering is mede tot stand gekomen via bemiddeling van onze verzekeringsmakelaar Mercer B.V.

Qurius is de Europese Microsoft partner die branchespecifieke softwareoplossingen en IT-infrastructuren ontwerpt, realiseert en beheert. Qurius kenmerkt zich door een open bedrijfscultuur waarin passie en waardering voor unieke persoonlijkheden centraal staan. Wij bieden een internationale, dynamische werkomgeving waarbinnen je zelfstandig kunt werken en waar veel ruimte is voor eigen initiatief en persoonlijke ontwikkeling.

Qurius about passion Als bergbeklimmer is er niks mooier dan het bereiken van de top. Stel je eens voor dat je ook in je werk altijd voor het hoogst haalbare gaat. Hoe steiler, hoe spannender. Hoe hoger, hoe mooier… Wij zijn op zoek naar gedreven bergbeklimmers die altijd gaan voor topresultaat. Durf jij de sprong te wagen? In verband met onze groei komen wij graag in contact met:

.NET Developer Als .NET Developer werk je aan innovatieve maatwerk- en integratieprojecten voor gerenommeerde klanten. Je werkt met .NET 3.5 en technieken als WCF en LINQ.

ERP Projectmanager Als ‘expeditieleider’ sta je voor de uitdaging het implementatie traject tot een goed einde te brengen, binnen de overeengekomen tijd-, budget- en kwaliteitsafspraken.

ERP Consultant Als ERP Consultant implementeer je onze op Microsoft Dynamics gebaseerde branche oplossingen en begeleid je het complete implementatietraject.

Meer informatie of solliciteren? Stuur je sollicitatiebrief met CV voor 1 oktober a.s. naar topmensen@qurius.nl. Heb je nog vragen dan kun je natuurlijk ook contact opnemen met onze HRM adviseur Steven Meijer, te bereiken op 0418-683500.

Adri

Topbedwinger en Senior Support Engineer bij Qurius

De Europese Microsoft partner

Qurius heeft vestigingen in Zaltbommel, Veenendaal, Rijswijk, Hoogeveen en Joure.

www.topmensen.com

HOOGTELIJN 4-2008

THEMA QUEYR A S

TEKST ERNST ARBOUW

BERGWANDELEN ●

Neem een ﬂink stuk Alpen, voeg een zonnig klimaat en een Zuid-Franse atmosfeer toe, doorsnijd het geheel met bergpaadjes en je krijgt de Queyras. Van Briançon in het noorden tot Guillestre in het zuidwesten en van daar tot voorbij de Italiaanse grens ligt een van de zonnigste bergwandelgebieden van Europa. Twee bivaktochtjes.

▲

BRUNNISARD BRUNNISARD De eigenaar van het restaurant ligt in een zonnestoel op het terras. We zijn de enige klanten. Het dorpje Brunissard, en het iets verderop gelegen Arvieux, zijn in de winter populair onder skiërs maar nu, terwijl de temperatuur tot boven de dertig graden is gestegen, is het vrijwel uitgestorven. Af en toe komt een eenzame wielrenner voorbij,

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 14

op weg naar de Col d’Izoard. Het getsjirp van de krekels en de zachte muziek uit het transistorradiootje van de restaurantbaas benadrukken de stilte. Met de kaart op tafel maken we een plan. Stukje asfalt, huisjes, karrenspoor, bos en dan ergens bivakkeren of doorlopen naar de

01-09-2008 11:40:46

FOTO’S ERNST ARBOUW EN MIEKE SCHARLOO

HOOGTELIJN 4-2008

VOOR ZONAANBIDDERS

refuge. Of voorbij de hut alsnog bivakkeren. We zien wel. Ondertussen verheft de restaurantman zich uit z’n luie stoel. Hij sjokt sloom naar binnen en komt terug met twee pizza’s die hij voor onze neus parkeert. De man ruikt naar een mengsel van zonnebrandcrème en pastis. Of we nog wat willen drinken? Vooruit. Een pizza en twee drankjes per persoon later slingeren we langs een stofﬁg karrenspoor over de helling boven het dorp. In het bos heerst een lome stemming: een duif in een boom klappert eens met z’n vleugel, een raaf krast wat halfslachtig, hoog boven de boomtoppen vliegt een buizerd trage rondjes. Zijn jachtroep weerkaatst door het dal. KLEIN STUKJE Halverwege de route naar de Col de Furfande verandert de weg. We slaan van het karrenspoor af en lopen ineens in de schaduw over aarden paadjes en een bed van dennennaalden. In de diepte ruist

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 15

het water van de snelstromende rivier. Ter hoogte van Plan du Vallon gooien we onze rugzakken neer. Op de open plek staan een paar picknickbankjes. Een hutje op de kaart blijkt in werkelijkheid niet meer dan een stapel stenen met kippengaas en landbouwplastic als raam. Ondanks de vervallen toestand van het bouwwerkje zit de deur – als je het zo mag noemen – op slot. Het dal rond de open plek wordt begrensd door kale rotshellingen en puin, langs het pad liggen groene weiden waar schapen het gras kort houden. Terwijl het langzaam avond wordt, lijk de col zich te verstoppen achter telkens het volgende heuveltje. Nog een klein stukje verder, en dan nog een klein stukje verder en dan opnieuw een klein stukje verder. Tot we er toch echt ineens zijn. Het is zes uur. Goudkleurige avondzon strijkt langs de grashellingen en rotswanden. In het dal voor ons liggen verspreid wat verlaten chaletjes rondgestrooid.

01-09-2008 11:40:51

In het dal voor ons liggen wat verlaten chaletjes rondgestrooid

Rond een uur of zeven prikken we het bivaktentje op een min of meer vlakke plek naast iets van een stroompje. Terwijl de zon achter de horizon zakt, houden nieuwsgierige koeien ons van een afstandje nauwlettend in de gaten. Halverwege de avond komt achter de hellingen in het oosten een knaloranje volle maan tevoorschijn; voor de koeien aanleiding om wakker te worden en weer te gaan grazen: kling-klong-kling-kling. BESCHAVING De volgende ochtend begint met een speurtocht naar water. Bij ons bivakplekje loopt een priegelstroompje dat aan twee zijden wordt geflankeerd door koeienflatsen. Acceptabel om koffie van te maken – het alternatief is geen koffie en dat is onbespreekbaar – maar voor drinkwater voor onderweg zijn we op zoek naar iets meer betrouwbaars. Op de kaart staan verschillende stroompjes, beekjes en bronnen die in werkelijkheid niet bestaan of volledig uitgedroogd zijn. Pas voorbij de huisjes in het dal vinden we iets drinkbaars: een stevige beek die direct langs het pad uit de rotsen omhoogborrelt. Onze route gaat over drie cols en voert door drie dalen met ieder een verschillend karakter. Na de Col Saint-Antoine (2352 meter), de tweede van de drie, komen we aan de westkant van het massief, in het stroomgebied van de Durance. Het lijkt alsof de beschaving hier verder langs de hellingen omhoog is gekomen: karrensporen, schuurtjes, gekanaliseerde stroompjes, bosbouw en – vooruit dan maar – picknickbankjes. De route slingert langs hoogtelijnen naar het noorden; aan de overkant van het dal liggen de witbesneeuwde toppen van de Écrins. CAMOUFLEREND KNALROOD Aan het eind van de middag gooien we onze rugzakken naast een waterbak in Le Lauzet, een gehuchtje met - zo lijkt het althans -

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 16

hoofdzakelijk vakantiehuizen voor rijke Parisiens. Op een stukje gras in de schaduw drinken we het ijskoude bronwater. “Zullen we maar op zoek naar een plekje?”, vraagt Rachel. Bij de ingang van het dorpje staat een bordje “Verboden te kamperen”, maar we doen net of we niks hebben gezien. Trouwens: de meeste Parisiens zijn niet thuis, niemand heeft er last van als we ergens onze tent opprikken. Zo’n vijfhonderd meter verder zetten we het tentje tussen de bomen aan de rand van de droge rivierbedding. Water halen we bij het bronnetje in het dorp. In de loop van de avond rijdt er een paar keer een auto over het gravel van het karrenspoor, maar de tent wordt, ondanks het weinig camouﬂerende knalrode doek, niet opgemerkt. LUNCHTIJD De laatste etappe van onze tocht gaat omhoog richting de Col de Néal (2509 meter). Nauwelijks zeven maanden geleden, in de eerste week van januari, stonden we hier ook. De samengeperste lawinesneeuw en de ijzige wind hebben plaatsgemaakt voor alpenbloemen die zachtjes wuiven op een zomerbries. Langs de oever van het Lac de Néal, net onder de col, spelen Franse kindertjes met een dolenthousiaste golden retriever. In januari kostte de overschrijding van de Col de Néal in de heupdiepe sneeuw bijna een hele dag. Nu dalen we in nauwelijks een uur af naar de Chalets de Clapeyto, het eerste gehuchtje in het dal, en van daaraf nog eens drie kwartier naar Brunissard. Het lawinegevaarlijke witte labyrint van de afgelopen winter is verdwenen. In plaats daarvan lopen we door een grazig groen dal waar kleine stroompjes kronkelen door bloeiende bergweiden. Het is precies lunchtijd als we in Brunissard voor de tweede keer in drie dagen neerstorten op het terras van de plaatselijke pizzeria. De eigenaar ligt nog steeds in zijn zonnestoel; z’n radiootje speelt zachte muziek.

01-09-2008 11:40:53

Een verdwaalde vonk brandt een perfect rond gaatje in haar nieuwe rode jas

▲

SAINT- CRÉPIN GUIL We drinken uitgebreid koffie, dan gooien we wat spulletjes in een rugzak, rijden naar Argentière voor wat boodschappen en dan drinken we nog een keer koffie. We gooien nog wat spullen in een tas. Pas in de loop van de middag hijsen we onze rugzakken op. Saskia en Peppar zwaaien ons uit terwijl we het grindpad voor de deur van hun gîte aflopen. Ons plan is simpel: we lopen vanaf Le Belvédère omhoog richting de Col de Moussière, iets daar voorbij zetten we onze tent op het Mooiste Kampeerplekje Van De Alpen, dan eten we paella met sardientjes in citroenolie en de volgende ochtend lopen we via Furfande richting de asfaltweg van Guillestre naar Chateau Queyras. Daarna zien we wel dat we op de een of andere manier terugkomen in Saint-Crépin. IJLTEMPO Voorlopig moeten we door het bos omhoog. Over een smal paadje tussen de bomen stampen we de hoogtemeters weg. Hoewel hoog in de bergen de eerste sneeuw alweer is gevallen, is het hier, op nauwelijks 1300 meter hoogte nog snikheet. In gedachten verzonken sjok ik achter Mieke en Roos aan, tot Mieke ineens een luide schreeuw slaakt en een halfgestruikelde huppelsprong maakt – ze is op een adder gaan staan. Het beestje in camouflagepak lijkt net zo geschrokken als zij en kronkelt er in een ijltempo vandoor. Het pad slingert op ongeveer 2300 meter langs het randje van de boomgrens. Aan de overkant van het dal liggen de versbesneeuwde bergen van de Écrins te blinken in het herfstlicht. Met een paar zigs en een paar zags lopen we omhoog naar de Col de Moussière (2352 meter) waar we in de luwte een paar kilo chocola verorberen. PAELLA Vijftien minuten later stoppen we bij het Lac du Lauzet op een weitje recht naast het meer. Terwijl de zon wegzakt achter de rotskammen in het westen, sleept padvinder Mieke een paar kuub brandhout uit het bos en begint ze nijver met het aanleggen van een brandstapel. Ondertussen graaf ik uit m’n rugzak een extra trui en m’n muts. De paella staat ingepakt in een dikke slaapzak langzaam gaar te worden. Mieke ligt op haar knieën en blaast als een bezetene in het vuurtje. Eerst maakt ze alleen een heleboel rook en een paar

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 17

vonkjes, maar gaandeweg komen er echte vlammen. En echte vonken. Voor de zekerheid ga ik een stukje naar achter zitten. Roos is net te laat: een verdwaalde vonk brandt een perfect rond gaatje in haar nieuwe rode jas. TWIJFEL In het eerste ochtendlicht blijkt pas echt hoe mooi dit kampeerplekje is. Minuscule dauwdruppeltjes geven het gras een zijdeachtige glans terwijl het zonlicht langzaam de rotshellingen om ons heen verovert. We hebben een rustig dagje voor de boeg: ongeveer 250 meter stijgen naar de Col Saint-Antoine (2458 meter) en van daaraf eigenlijk alleen nog maar naar beneden. Tot we halverwege de ochtend besluiten dat het ook nog leuk is om even via de Col de Furfande te lopen, vijfhonderd extra hoogtemeters. Terwijl ik door het lange gras tegen de hellingen omhoog ploeter slaat de twijfel toe. Was dit eigenlijk wel een goed idee? Waarom maak ik in hemelsnaam een omweg langs een col waar ik helemaal niets te zoeken heb? Ik heb honger en ik wil omlaag. Kunnen we niet beter rechtstreeks naar beneden om ons op de stoep van de eerste de beste supermarkt te goed te doen aan geitenkaasjes, worst, olijven en andere Zuid-Europese hapjes? Nee dus. TAXI! Terwijl ik me als een bejaarde kerel mopperend omhoogsleep naar de Col de Furfande, huppelen Mieke en Roos als jonge hindes vooruit. Een eeuwigheid later stort ik naast ze in het gras vlak voor de col. Ergens uit een rugzak komen een appel en een halve candybar tevoorschijn. Op de andere helft van de candybar na is dat zo’n beetje alles wat we nog te eten bij ons hebben. Kreun… Na de col dalen we in één ruk 1500 meter af naar het dal van de rivier de Guil. Onderweg stoppen we nog een keer op een schaduwplekje in het bos. We verdelen de overgebleven halve candy bar en iemand vindt nog twee minuscule stukjes chocola onder in een rugzak. Met knorrende maag stampen we de laatste vijfhonderd hoogtemeters over een steile asfaltweg naar beneden. Daar stopt precies als we bij de weg aankomen – oh mirakel – een taxi. Op naar de dichtstbijzijnde supermarkt. ▲

01-09-2008 11:41:03

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 18

01-09-2008 11:41:13

We slingeren langs een stofﬁg karrenspoor over de helling

BERGWANDELEN QUEYRAS Karakter tochten De beschreven tochten zijn bergwandeltochten met kampeer- of bivakovernachtingen. De routes lopen over deels ongemarkeerde of slecht gemarkeerde paden. Vooral aan de westkant van het massief, waar meer weggetjes en slingerpaadjes lopen, is handigheid met kaart en kompas noodzakelijk. De tweede tocht (vanuit Saint-Crépin) valt ook in een dag te lopen, maar je kunt er natuurlijk ook een of meer dagen aan vast knopen door aan de andere kant van Guil weer omhoog te gaan. In de meeste Franse natuurparken is wildkamperen niet toegestaan. Bivakkeren, waarbij je je tentje ’s avonds laat opzet en ’s morgens weer afbreekt om verder te gaan, mag meestal wel. Bij Furfande is een

hut van de Franse Alpenvereniging. Iets boven Saint-Crépin ligt een abri (Cabane du Bois Durat). De Queyras staat bekend om zijn stabiele, droge klimaat. Dat neemt niet weg dat je af en toe een stevige onweersbui kunt verwachten. Houd de weersvoorspellingen in de gaten.

Uitrusting Stevige wandelschoenen, (warme) kleding, zonnebrandmiddel, kaart, kompas, bivak- of kampeeruitrusting. Zorg in de zomer voor voldoende drinkwater.

Reis Saint-Crépin is met de auto bereikbaar uit Briançon in het noorden en Guillestre in het zuiden. Guillestre is ook bereikbaar per trein. In zo’n twaalf uur spoor je van Utrecht naar dit plaatsje. Voor tickets en info kun je het best terecht bij de Treinreiswinkel, www.treinreiswinkel.nl. Brunnisard is, via de Col de Izoard (2360 m), ook bereikbaar vanuit Briançon. Via Guillestre is waarschijnlijk sneller en zeker makkelijker. Vanuit Guillestre rijden (af en toe) bussen richting Arvieux en Brunnissard. Het is ook mogelijk een taxi te nemen.

Verblijf Gite le Belvédère in Saint-Crepin, www.lebelvedere.nl Verder zijn er campings in Guillestre en in vrijwel ieder dorp in het Val Durance. In Brunissard en Chateau Queyras zijn ook campings. Voor boodschappen en brandstof kun je het best naar Guillestre gaan.

Documentatie • Queyras, Pays du Viso, schaal 1:50.000, Didier Richard • Guillestre, Vars, Risoul, PNR du Queyras IGN 1:25.000, blad 3537 ET • Tour du Queyras, GR 58, Topoguide FFRP • Alpes du Sud, Ecrins - Queyras, Ubaye, Guide de randonnées, Iris Kürschner, Rother, 2007 • http://queyras.aparcourir.com • www.hautes-alpes.net • www.pnr-queyras.com

14-HL408-R2-WandelQueyras.indd 19

01-09-2008 11:41:15

195x255_nl_Schlaflabor_Hoogtelijn:helmsuhr.ch

7.4.2008

9:55 Uhr

Seite 1

Slaapteststation. Hoogte: 2700 meter. Temperatuur: -15 째C. Het Mammut-team test de Ajungilak Altitude. Krijgen de deelnemers ook tijdens demeest extreme omstandigheden geen koude voeten? Is de slaapzak voor extreme omstandigheden werkelijk extreem? Lees alles overde test en aanmeldingen voor het volgende testevenement met fans en vrienden van Mammut op: www.mammut.ch/testevent

Absolute Alpine.

HOOGTELIJN 4-2008

THEMA QUEYR A S

T E K S T E N F O T O ’ S R O G I E R VA N R I J N

QUEYRAS: OOK VOOR

20-HL408-r3-Rotsklimmen.indd 20

01-09-2008 11:56:35

HOOGTELIJN 4-2008

ROTSKLIMMERS Met zijn glooiende hellingen, grazende schapen, kabbelende beekjes en hopen losse stenen lijkt de Franse Queyras op het eerste gezicht vooral een wandelgebied. Maar schijn bedriegt. Rogier van Rijn opent en boort er met steun van de NKBV rotsklimroutes. En hij verklapt een paar mooie stekjes voor liefhebbers van verticale rots. Het is midden in de winter als ik op mijn ski’s op zoek ben naar steile hellingen vol met poedersneeuw. Mijn zoektocht brengt mij diep in de Queyras. Couloirs vol verse poedersneeuw zijn zo gevonden. Maar mijn oog gaat tijdens de lange weg omhoog ook langs de forse rotswand die naast het door mij gekozen couloir omhoog torent. De rots ziet er goed uit en de wand zal zeker een dikke tweehonderd meter hoog zijn. Is deze wand al wel eens beklommen? vraag ik me af. Na zoveel mogelijk informatie te hebben ingewonnen, concludeer ik dat het aannemelijk is dat deze wand nog nooit door rotsklimmers is aangeraakt. Waarschijnlijk te moeilijk voor de eerste pioniers en te ver weg voor de moderne klimmer. Maar die rots trekt continu mijn aandacht. Ik moet er iets mee doen. Nadat ik toestemming voor het behaken heb geregeld kan ik aan de slag. In juli sta ik met twee van mijn beste vrienden op de weg die richting de Col d’Izoard leidt. De wand, die ik afgelopen winter gezien heb, is ons doel. We vullen onze rugzakken met ijzerwaren, touwen, gordels en de accu’s voor mijn hamerboor. De weg omhoog is lang en onze rugzakken zijn zwaar. Er is niets wat ook maar enigszins op een pad lijkt om richting de wand te komen. We proberen de beste weg te vinden en maken alvast enkele steenmannetjes, om zo een echt pad te creëren om het de komende klimmers een stuk makkelijker te maken.

Rogier in de touwlengte die mogelijk de crux van Boogie Mai zal blijven 6a/A1 of 7b+.

20-HL408-r3-Rotsklimmen.indd 21

●

STEENAREND Tijdens onze aanloop zien we een grote kudde moeﬂons over de hellingen onder onze rotswand trekken. Superlatieven komen tekort op het moment dat wij onder de steile wand staan. Giles en JB, allebei ijzersterke rotsklimmers, zien net als ik voldoende mogelijkheden in deze wand. Een volle dag werken brengt ons zo’n tachtig meter hoger. De twee touwlengtes waarderen we met 6b+ en 6c+. Als ik aan de eerste abseil begin, zie ik een steenarend om de top cirkelen, hoelang zal het duren voor ik op de top sta? De volgende dag hangen we ’s ochtends vroeg al op zo’n honderd meter hoogte in onze wand. Ik hang de boormachine op mijn rug en vertrek in de meest logische richting. Een korte traverse brengt mij naar een uitstekende bult van fantastisch grijze kalksteen. Mijn hamerboor boort met regelmatige tussenpozen nieuwe gaten voor de boorhaken. De moeilijkheidsgraad neemt per stap toe. Ik ben af en toe maar net in staat om een beweging te maken. Ik probeer elke beweging, waarna ik met artiﬁciële technieken omhoog klim om soms met een enorme krachtsinspanning een boorhaak weet te plaatsen. Beetje bij beetje kom ik hoger. Kleine watergaatjes lenen zich voor het gebruik van cliffhangers om rust te kunnen vinden bij het boren. Na zo’n dertig meter touw uitgeklommen te hebben kom ik op een fantastisch platformpje aan. Ik besluit een relais in te boren. Als JB mij achterna komt klimt hij mijn lengte geheel vrij, maar niet zonder enkele inspanningen. Hij waardeert de lengte met 7b, gelukkig heb ik voldoende haken gezet zodat ook deze lengte voor mindere goden te overbruggen is. Waarschijnlijk zullen deze meters de zwaarste van de hele route blijven. Met deze touwlengte zijn we zo goed als onder de gele topwand aangekomen. We besluiten om al ons ijzerwerk achter te laten en af te dalen. Het is goed geweest voor deze dag. Giles, JB en ik vinden in het najaar geen tijd meer voor ons project. Maar de gedachte om de route af te maken verdwijnt niet uit ons hoofd. De topwand blijft trekken. Het is

01-09-2008 11:56:42

Het uitwerken van de crux in ons project Boogie Mai.

wachten tot de sneeuw is weggesmolten voor we weer verder kunnen in onze lijn. Ik kan inmiddels de te volgen lijn wel dromen, zo vaak heb ik afgelopen maanden naar de foto’s van onze wand gekeken. De naam voor onze route is al bedacht, Boogie Mai, een woordgrapje. De rots heet Crête de Buguet, wat Giles met z’n Engelse accent verbasterde tot Crête de Boogie. Knoop daar het locale stopwoordje ‘mai’ aan vast en: voilà!

ALPIENE ROTSKLIMMEN: TÊTE DES TOILLIES De koude laat zich goed voelen als ik samen met mijn vriendin Sandra in het ruim 2100 meter hoog gelegen Saint-Véran op de bus sta te wachten die ons over een lange en stofﬁge weg richting de Tête des Toillies zal brengen. Vanuit het dorp kunnen we de Tête des Toillies net niet zien, maar de foto in de topo doet ons er reikhalzend naar uitkijken. De Tête des Toillies is een machtig blok gabbrogesteente van net boven de drieduizend meter. Ons doel is de 350 meter lange noordoostgraat die met TD+ en enkele 6a-lengtes de interessantste en meest technische lijn is. We zullen afdalen via de normaalroute die slechts enkele derdegraads stappen kent. Eenmaal in de bus zien we vrij snel de Tête des Toillies achter in het dal opduiken. De topo heeft het goede beeld gegeven. Het is een ‘echte’ berg: een mooie piramide met een fantastische noordoostgraat. De aanloop is aangenaam dankzij de bus, en we staan vrij snel op de Col Blanche die ons naar de voet van de Toillies moet

20-HL408-r3-Rotsklimmen.indd 22

Behaken van onderaf is zwaar werk. JB laat zien dat hij wel wat kracht over heeft in zijn te openen lengte.

brengen. Helaas blaast een helse wind ons bijna van de graat af. We twijfelen: is het verstandig om zo door te gaan? Toch besluiten we te beginnen met de klim. De eerste meters zijn eenvoudig en we klimmen met handschoenen aan op onze berg(wandel)schoenen. Als de eerste vijfdegraads lengte in zicht komt, binden we ons in en gaan de wrijvingschoentjes aan. De rotsen zijn koud. Na enkele bewegingen voel ik niets meer in mijn vingers. Ik probeer zo snel mogelijk door te klimmen want ik begrijp dat ook Sandra het al zekerend beslist niet warm zal hebben. Als ik op de standplaats aankom ligt deze inmiddels in de zon. Ik probeer wat te drinken, maar zie tot mijn verbazing dat mijn drinkslangetje is dichtgevroren. Het is dus echt koud. Sandra klimt zo snel als haar koude lichaam het toelaat naar mij toe. Eenmaal in de zon voelen we ons allebei stukken beter. Na deze wat oncomfortabele lengte volgt een heel aantal mooie steile lengtes. Een enkele rotshaak hier, en een paar erg dunne boorhaken daar, wijzen ons de weg. Een set nutjes biedt in deze route zeker uitkomst. Het klimmen is steil met vaak goede grepen. Na een zestal lengtes komen we aan bij een kleine grot met mooie bergkristallen. We gunnen onszelf echter weinig tijd om deze mooie mineralen te bewonderen. Een rode rotshaak wijst ons de weg over een lange plaat. Er is geen enkel ander punt te zien, ik klim omhoog en vind gelukkig na een aantal meters een boorhaak. Zo’n dertig mooie technische klimmeters brengen ons terug op de graat. Een lengte met alpiene vierdegraads klimmen wordt gevolgd door een steile en koude zesdegraads lengte die ons op de top brengt.

01-09-2008 11:56:43

HOOGTELIJN 4-2008

Gewoon een fantastisch alpiene rotsklimroute in dit zogenaamd glooiende bergwandelparadijs.

Steile lengtes met goede grepen op de noordoost graat van de Tête de Toillies.

In het dal boven Saint-Véran is behalve de hier beschreven noordoostgraat van Tête des Toillies veel te klimmen. Twee leuke sportklimgebiedjes - La Blanche en Le Cornivier - zijn goede opties voor warme zomerdagen. Er kunnen hier routes geklommen worden van 3+ tot 7c. Daarnaast heeft de Tête des Toillies zelf nog een aantal leuke en vaak onbehaakte lijnen met veel vijfdegraads klimmen. Aan de andere kant van het dal bevindt zich de 2929 meter hoge Le Rouchon die een aantal routes van 250 meter in zeer goede rots met typisch vierde- en vijfdegraads plaisirkletterei. SPORTKLIMMEN: PIC DE BEAUDOIS De Pic de Beaudois is momenteel het grootste klimgebied van de Queyras: dertig sportklimroutes, variërend van 5c tot 6c, bevinden zich naast enkele 250 meter lange routes. De rots is zeker in het onderste gedeelte van de wand zeer goed. De laatste lengtes hebben af en toe wat ‘schilferige’ passages. Wie lekker wil klimmen op de Pic de Beaudois zal een niveau van rond de 6a moeten hebben. Alle routes zijn zeer goed behaakt en van hoge kwaliteit. De absolute aanrader van deze wand is de lange L’Amateur d’Abîme, die sinds een berggids per ongeluk twee grepen heeft gebroken een pittige zevendegraads passage kent. Gelukkig is deze route met een enkele A1-stap goed te klimmen voor zesdegraads rotsklimmers. ALPIENE SPORTKLIMMEN: LA TAILLENTE Wie van wrijvingsklimmen houdt is op de Taillente op de juiste plek. De circa 350 meter hoge route ‘Danse avec les Loups’ loopt over vlakke, gladde platen die tegen de 45 graden steil zijn. Deze wand is de perfecte test voor wie graag op het rubber van zijn wrijvingschoentjes vertrouwt. De moeilijksgraad is continu rond de vierde graad, maar het klimmen is erg speciﬁek, gespierde armen en slecht voetenwerk zijn geen pre in deze route. Op de top word je getrakteerd op een adembenemend uitzicht op de Monviso. De traverse en afdaling zijn enigszins alpien te noemen. Een paar goede bergschoenen zijn geen overbodige luxe op deze normaalroute. Naast de Taillente zijn meerdere bergen te vinden met sympathieke lijnen die over het algemeen ruimte bieden voor spannend maar leuk wrijvingsklimmen. Al deze toppen liggen in een zeer kwetsbaar natuurgebied waar nog grote rovers leven en de natuur zijn gang kan gaan. Blijf op de paden en laat alle dieren met rust. De naam van deze route is overigens een directe verwijzing naar de in de Queyras levende wolven.

INFORMATIE In 2006 is een uitstekende topo van het Queyrasgebergte verschenen. Sylvain Pusnel en de beroemde bergsportfotograaf Guillaume Vallot hebben een handzaam boekje gemaakt waarin de klassieke tochten van de Queyras beschreven staan. De topo heet: Escalade Alpinisme pour tous en Queyras Pays du Viso: entre France et Italie ISBN 2-9526818-0-5 (volgens amazon.fr niet verkrijgbaar). Deze topo is aan de Franse zijde van de Queyras in elke boekwinkel te vinden. Meer informatie over het klimmen in de Queyras en de projecten van de auteur is te vinden op zijn website (www.rogiervanrijn.com/ wordpress).

SPORTKLIMMEN: LAUS DE CERVIÈRES Dat de Queyras nog relatief onontgonnen terrein kent voor rotsklimmers mag duidelijk zijn. Het sportklimgebiedje Laus de Cervières op de weg richting Col d’Izoard is het bewijs hiervan. Dit gebiedje is pas enkele seizoenen geleden behaakt! Het klimmen is van erg goede kwaliteit. Twee sectoren bieden elk wat wils. In de zeer goed behaakte sector 1 kunnen minder ervaren klimmers leren voorklimmen. De vele routes in de vierde en vijfde graad op mooie gabbrorots garanderen een heerlijke zomerse klimdag. De tweede en hoger liggende sector gaat door in de moeilijkheidsgraden waar de makkelijkere sector stopt. Fantastisch technisch klimmen van 6b tot 8a. Zelfs de sterkste klimmers gaan hier van watertanden.

20-HL408-r3-Rotsklimmen.indd 23

01-09-2008 11:56:52

HOOGTELIJN 4-2008

THEMA QUEYR A S

T E K S T R A C H E L VA N D E R K A A I J

Klettersteigen op de ﬂ anken van een kasteel. Zonder met pek overgoten te worden, kun je tegenwoordig op comfortabele wijze Chateau Queyras enteren.

●

MIDDAGJE

Nederland kent de koudste zomer sinds de laatste ijstijd, Engeland staat zelfs helemaal onder water en ook in de rest van Europa is het weer bar en boos. Alleen in de Queyras is het prachtig zonnig weer. En daar zitten wij. We zijn neergestreken op een camping bij Chateau Queyras, een oude vesting op een hoge rotstop bij een strategische doorgang naar de Italiaanse grens. Het dorpje geeft je het gevoel dat je in de middeleeuwen bent beland. Chateau Queyras wordt aan drie kanten omgeven door de Guil, een snelstromende rivier die zich door een nauwe rotskloof rond de vesting perst. Dit natuurspektakel valt van dichtbij te bewonderen vanaf de via ferrata die pal door die kloof loopt. ACHTER DE HORIZON We starten door direct vanaf de weg in de kloof af te dalen. Meteen vraag ik me af hoe we ons langs die vrijwel verticale wanden moeten bewegen, maar dat wijst zich vanzelf: gewoon de staalkabel volgen. We komen langs een paar pittige stukjes met weinig houvast voor je handen en gladgesleten rots voor je voeten: geen onbekend fenomeen op dit soort klauterroutes die dicht bij de bewoonde

24-HL408-R1-Klettersteigen.indd 24

wereld liggen. Toch lijkt die bewoonde wereld hier ver weg, omdat je niet 'uit' de kloof kunt kijken: de weg, het dorp, de parkeerplaats bevinden zich allemaal achter de horizon, en zijn ook niet hoorbaar omdat het gebulder van de rivier alles overstemt. De ijzeren treetjes in de rots worden afgewisseld door een hangbrug over het kolkende water. Ik klem me vast op een licht overhangend hoekje om Ernst zo goed mogelijk op de foto te kunnen zetten. Het hoekje hangt niet alleen over, het steekt ook uit de rotswand naar voren, zodat onder mijn voeten niet veel meer is dan diepte en de blauwe rivier met witte schuimkoppen. PANIEK Voor ons klimt een familie met veel kinderen die kennelijk weinig ervaring hebben met rots. Ze bewegen zich tergend langzaam langs het staaldraad. Passeren is hier geen optie, dus nemen we de tijd voor fotomomentjes. Gelukkig neemt de familie de ‘nooduitgang’ halverwege de route, zodat wij daarna lekker door kunnen klauteren. We steken nog twee keer de rivier over, zodat we extra goed zicht hebben op de majestueuze kloof die ons omringt en klimmen nu op

01-09-2008 12:24:18

F O T O ’ S R A C H E L VA N D E R K A A I J E N E R N S T A R B O U W

HOOGTELIJN 4-2008

KLAUTEREN

24-HL408-R1-Klettersteigen.indd 25

01-09-2008 12:24:25

HOOGTELIJN 4-2008

de rots van Chateau Queyras in de zon. Het kolkende water van de rivier, zo’n dertig meter onder ons, ligt aanlokkelijk maar onbereikbaar te glinsteren in de diepte. Een groep wildwaterkanoërs komt onder ons langs en werkt zich door de opeenvolgende stroomversnellingen. Tot onze schrik slaat een van de gele bootjes om: de kanoster komt snel weer boven water, haar lege kajak drijft verder en schiet als een pijl door de stroomversnelling waar hij wordt opgevangen door andere kanoërs. Vanaf ons hoog-en-droog plekje zien we de paniek zonder dat we iets kunnen doen. De vrouw klemt zich uit alle macht vast aan een groot rotsblok. Ze probeert uit het water te klauteren, maar de rotsen zijn te hoog en glad. Het zou haar trouwens toch niet veel helpen, want verder omhoog de kloof uitklimmen is onmogelijk. Haar enige uitweg is – zonder boot – door de stroomversnelling. Kennelijk heeft de schreeuwende instructeur haar daarvan kunnen overtuigen als ze, na veel geaarzel, zichzelf laat meevoeren door het kolkende water. In rustiger vaarwater wordt ze opgepikt en wij, toeschouwers, halen opgelucht adem: weer een buitensportavontuur goed afgelopen. WEITJE Ons eigen avontuur kabbelt intussen rustig voort. We genieten van de zonnige geuren en de afwisseling van schaduw in de kloof en fel zonlicht op de helling. Hoewel het soms nog best hard werken is in de warme middagzon, komen er geen technische moeilijkheden langs. Het laatste stukje gaat nog even pittig omhoog, zodat we uitkomen bovenop de rots, recht voor de toegangspoort naar het vestingstadje. Op de muren ervan zijn zelfs een paar korte sport-

klimroutes ingericht, maar wij vinden het mooi geweest. Tijd voor een stevige picknick op het weitje naast het dorp, waar gelukkig een bron staat die koud water levert. En daarna een glas koele witte wijn naast de tent. ▲

VIA FERRATA CHATEAU QUEYRAS Chateau Queyras (1350 m) is een klein dorpje in de Queyras, niet ver van de grens met Italië. Het is met de auto bereikbaar vanuit Guillestre, of vanuit Briançon via de Col d’Izoard. Met de trein reis je in zo’n 12 uur naar Guillestre, vanaf daar gaat enkele keren per dag een bus. Bij Chateau Queyras is een aardige camping, waar je ook prima kunt eten op het terrasje. Er zijn nauwelijks winkels in Chateau Queyras zelf, maar langs de weg richting Ville Vieille is een kleine supermarkt. Voor grotere boodschappen ben je aangewezen op Guillestre (± 30 minuten rijden). Het gebied staat bekend om zijn warme en vrij stabiele klimaat, althans in de zomer. Naast de deze route zijn er nog twee vie ferrate bij Brunissard, ten noordwesten van Chateau Queyras. Verder leent het gebied zich uitstekend voor (meerdaagse) wandeltochten: de Grande Route 5

(GR5) komt door Chateau Queyras. Er zijn ook diverse sportklimgebiedjes, hoewel niet in de onmiddellijke omgeving van het dorp.

De route De via ferrata is geschikt om een halve dag mee bezig te zijn: in een Frans infoboekje staat er een uur voor, maar twee tot drie uur is realistischer. Halverwege bestaat de mogelijkheid om eruit te stappen. De route begint op een paar minuten lopen van de parkeerplaats oostelijk van het dorpje: steek vanaf hier de rivier over en neem de weg naar rechts. Je begint dus aan de zuidzijde van de rivier, en na drie hangbruggen kom je uiteindelijk aan de overkant, op de rots van Chateau Queyras, uit. Vanaf daar loop je in tien minuten terug naar de parkeerplaats. Het netto hoogteverschil is zo’n vijftig meter. De route is gewaardeerd als PD (redelijk gemakkelijk).

Materiaal Om een via ferrata (of Klettersteig) veilig te kunnen uitvoeren is het essentieel om jezelf van de juiste uitrusting te voorzien. Een klettersteigset bestaat uit heup- en borstgordel, een speciaal zekersetje met twee karabiners, en een helm. Zo’n setje is te huur bij het kioskje op de parkeerplaats.Verder zijn goede bergschoenen en eventueel proviand (vooral water) belangrijk. Voor meer informatie over klettersteigen in het algemeen en klettersteigen in de Écrins (naast de Queyras) in het bijzonder: zie Hoogtelijn van september 2007.

Kaart en boek • IGN Top 25 (1: 25.000) blad 3537 ET • Toutes les Via Ferrata de France, Libris 2007 (plaatselijk verkrijgbaar)

24-HL408-R1-Klettersteigen.indd 26

01-09-2008 12:24:32

Deze rugzak is slechts één voorbeeld uit onze uitgebreide collectie. We hebben nog veel meer

Groot opbergvak aan voorzijde Torso Fit Centro verstelbare schouderbanden

A irZo ne ad ru gpa nd em en d Be v e s t ig in g v o o r t re k k in g-s to k ke n Extra toegang via grote rits aan de zijkant Grote gaasvakken aan de zijkant, altijd handig

Ad ap tiv e Fit -he up ba nd Niet te zien op het plaat je, maar ook érg handig!! Voorziening voor je drinkwaterzak

Of je nu veel of weinig meeneemt, je zoekt altijd het hoogste draagcomfort. Voor een grote rugzak is Lowe Alpine al jaar en dag de eerste keus, maar ook voor een kleine rugzak ben je nu bij de rugzakpionier het beste af. Het nieuwe AirZone rugpand biedt, dankzij het minimale contactoppervlak, maximale ventilatie. Daarnaast zorgt een anatomische vormgeving dat de rugzak perfect op elke rug past. De grotere modellen zijn uitgerust met de nieuwe gepatenteerde Adaptive Fit-heupband, aangevuld met het innovatieve Centroverstelsysteem, voor een perfecte pasvorm. Lowe Alpine rugzakken bieden een ongeëvenaarde pasvorm, waardoor elke tocht een pleziertocht wordt

rug zakken, in allerlei maten en kleuren. Check www.rugzak.nl voor de complete collectie of ga naar je buitensportwinkel.

Heb jij al honger?

We zijn pas 5 minuten onderweg!

HOOGTELIJN 4-2008

THEMA QUEYR A S

TEKST EN FOTO’S MARTIJN SCHELL

MONVISO MOET BEKLOMMEN WORDEN! Voor Martijn Schell is het een groot raadsel waarom de prachtige berg Monviso (3841 m) zo weinig in de belangstelling staat van alpinisten. Een lofzang op een berg.

Voorbij de vijfenveertigste breedtegraad, verscholen tussen de rijk beboste bergen van Piemonte en gelegen in het achterland van het regionale park van de Queyras, torent één brok oergesteente boven alles uit: de Monviso. De hoogte in combinatie met de geïsoleerde ligging en de prachtige vorm maken de berg uniek. Qua aantrekkingskracht doet hij niet onder voor andere markante bergen zoals de Mont Pelvoux of de Gross Glockner. Waarom deze top zo weinig in de belangstelling staat, vormt voor mij, als gepassioneerd alpinist, één groot vraagteken. Vanuit de Povlakte in Italië wordt deze spitse piek door mist of smog en bewolking vrijwel altijd aan het oog onttrokken. Vanuit vogelperspectief dat je hebt vanaf een van de westelijk gelegen bergtoppen van de Écrins of de Queyras is hij vaak wel goed te aanschouwen. Zijn aantrekkelijkheid gaat hier wellicht wat schuil door de vanuit die positie duidelijk zichtbaar afgevlakte top. Voorts blijven de Franse gidsen uit de Oisans, chauvinistisch als ze zijn, liever op hun eigen bergen klimmen. Maar wie bij een kraakheldere atmosfeer vanaf bijvoorbeeld de Monte Rosa zijn oog heeft laten vallen op de gigantische piramide helemaal aan de zuidelijke horizon, kan niet anders concluderen dan: die berg moet beklommen worden.

●

KLEINE WERELD De ruiten van de slecht geventileerde Rifugio Quintino Sella zijn beslagen. Met mijn mouw haal ik een veeg over het enkeldikke glas met de hoop een glimp van Italië te kunnen vangen. Tevergeefs! Daarbuiten is de wereld nog kleiner dan hierbinnen. Een dikke verzadigde wolk is uit de Povlakte geklommen en heeft zich tegen de bergwand genesteld. Een paar uur geleden zijn we met lichtgewicht bepakking vlot vanuit Pontechianale omhooggelopen. Onderweg kwamen ons hooguit een tiental wandelaars tegemoet. De gebruikelijke drukte van augustus blijft uit en dat zou voor de waard van de hut een ﬁnanciële catastrofe moeten zijn. Toch lijkt hij er niet echt onder te lijden. In het zuiden zijn de mensen relaxed. De secundaire levensbehoeften van de Piemontees zijn eenvoudig: we zitten warm, de kofﬁemachine doet zijn werk en de grappa vloeit rijkelijk. In de hut hebben zich voornamelijk dorstige wandelaars aan de lange tafels en de bar geschaard. Ze zijn bezig met de mooie en daardoor populaire trekking rondom de 3841 meter hoge Monviso. Traditioneel wordt deze vijfdaagse tocht gestart in de Queyras vlakbij het dorpje Ristolas dus zouden ze nu halverwege

28-HL408-R4-Monviso.indd 28

01-09-2008 16:41:31

HOOGTELIJN 4-2008

Het huttenboek telt slechts enkele alpinisten die het deze zomer gemunt hadden op de oostgraat

28-HL408-R4-Monviso.indd 29

01-09-2008 16:41:41

HOOGTELIJN 4-2008

moeten zijn. We zijn benieuwd of er nog andere klimmers in de hut zijn die morgen de Monviso willen beklimmen. ONVOORSTELBAAR Een jonge vrouw met grote, kastanjebruine ogen en gehuld in een spierwit keukenschort vertelt ons dat er vier groepjes klimmers de normaalroute willen doen. En dan nog een ander groepje, een vader met zijn zoon, zegt ze en wijst op een atletisch gebouwde wat kalende man en een knaap van rond de zestien jaar die samen fanatiek een potje rummikub spelen. Net als wij willen ze de oostgraat beklimmen. Het huttenboek dat op de bar ligt, telt slechts enkele namen van alpinisten die het deze zomer gemunt hadden op de oostgraat. Onvoorstelbaar vinden we. Is de rots misschien erg brokkelig of kun je er moeilijk zekeren? Zoals in Italië niet ongebruikelijk ontbreekt het ons aan goede tochtinformatie. Foto’s en tekeningen die we in de hut terugvinden, wijzen alleen maar op een avontuurlijk te beklimmen graat met fantastisch uitzicht op de Alpenboog. Maar is avontuur hier geen understatement? Aﬁn, we zijn benieuwd!

▲

C’EST ICI Het kan geen toeval zijn dat alle klimmers van de hut in hetzelfde dortoir slapen. Noch de waard, noch de mooie Italiaanse staat voor ons op om het ontbijt te serveren. Thermosﬂessen, wat brood en

melk staan op de tafels klaar met een briefje erbij voor wie het bestemd is. Als we de deur achter ons dichttrekken is het nog pikdonker. In plaats van een goed gemarkeerd pad wachten ons grote wiebelende rotsblokken waarover we naar de wand moeten lopen. De maan heeft zich achter de Monviso verscholen. Bovendien is het nog een beetje nevelig. In de schijn van de hoofdlampjes worden mijn touwgenoten Raymond en Jochem duizelig en hebben ze moeite in balans te blijven. Springen van blok naar blok is nu een hele kunst. Behalve rollende stenen horen we ook gedempt gemopper. Boven ons doen de vader en zoon verwoede pogingen de juiste instap van de route te vinden. De nevel en de inktzwarte wand ontneemt hen het overzicht. Als wij even later vlakbij hen staan krijgt de horizon inmiddels langzaam kleur en biedt het licht nu een heel klein beetje beter zicht naar boven. Net voldoende om wat bergcontouren te kunnen zien. ‘Hier moet het zijn’. Geen twijfel mogelijk en zonder ons door het Franse koppel in de kaart te laten kijken stappen we de wand in. We ontdekken al snel een rotshaak en verderop een klein steenmannetje. “Allors monsieur, la voie c’est ici ” roepen we naar beneden. Aan kort touw winnen we snel hoogte. Het klauterpad wordt gemarkeerd door kleine steenmannetjes en hier en daar is een betrouwbare haak ingemetseld. Tot nu toe hebben we dus niks te klagen over de route. Het andere cordée klimt nu net voor ons uit en heeft zichtbaar haast. Het is natuurlijk aan de Fransen om eerder op de top te arriveren, nietwaar!

INFORMATIE KLIMMEN OP DE MONVISO uur voor de beklimming; vanaf Bivacco Andreotti is het vier uur. De oostgraat is na de normaalroute de gemakkelijkste weg naar de top en wordt in verhouding veel minder beklommen. Daardoor is de aanzienlijk meer geëxponeerde route ook veel minder intensief gemarkeerd waardoor een ﬂink portie oriëntatie-ervaring van de klimmer wordt verwacht. Verder zijn er nog een aantal moeilijke, met boorhaken ingerichte, rotsroutes op de westen oostﬂank te vinden. Een aantal van deze routes kun je verder doorzetten naar de top maar dan is een lange, slecht af te zekeren traverse in minder solide rots noodzakelijk. Via de noordoost- of noordwand lopen enkele routes in gecombineerd terrein die zelden (de lente is de beste tijd) beklommen worden.

Oostgraat

Monviso De Monviso, of ook wel Mont Viso in het Frans, is met zijn 3841 meter de hoogste berg van de zuidelijke Alpen. De normaalroute (PD) loopt via de zuidﬂank en gaat voornamelijk over blokkenterrein en de laatste 600 meters kennen vele korte klimpassages tot III+ naar de top. De route is zeer goed gemarkeerd en is op kritische passages prima ingericht met staaldraden en gecementeerde rotshaken om te zekeren. Er zijn meerdere bivakhutjes, waarin dekens en wat keukenwaar voorhanden is, om de klim of met name de lange afdaling naar het dal te kunnen verlichten. Vanaf de Rifugio Sella staat zeven

28-HL408-R4-Monviso.indd 30

De duizend meter hoge oostgraat (AD+) wordt beklommen vanuit de Rifugio Quintino Sella. De hut is het gemakkelijkst te bereiken vanuit het Italiaanse Crissolo (3 uur). Vanuit Frankrijk kun je het beste starten vanuit het Italiaanse Castello / Pontechianale net over de grens bij de col Agnel. De af te leggen afstand is wel veel groter maar om vanuit de Queyras naar Crissolo te rijden is een mijl op zeven. Vanaf de Rifugio Sella loop je om het meer heen naar de voet van de oostgraat of eigenlijk meer een pijler . Meestal ligt er nog een sneeuwveld. Een pickel is het minimale dat meegenomen dient te worden maar stijgijzers kunnen de snelheid en veiligheid natuurlijk ﬂink doen vergroten. De eerste 500 meter gaan in voornamelijk I- tot III-degraads terrein. De daarop volgende 300 meter - Tour Saint Robert - wordt in mooi gneiss tot IV+-degraads obligatoir geklommen en tot slot gaan de laatste 200 meter tot de top weer in maximaal IIdegraads terrein over de normaalroute.

01-09-2008 16:41:45

7%7 %VX 7XYHMS

De benodigde klimtijd is ongeveer 6 uur. Wil je in een keer afdalen naar Castello dan dien je voorbereid te zijn op een mentaal lange tocht. De afdaling van ruim 2000 meter loopt namelijk grotendeels door blokkenterrein. Je kunt overwegen een tussenstop te maken in de prima ingerichte nieuwe bivakhut Forciolinne op 2820 meter hoogte.

3JTUPMBT $SJTTPMP 1JBO EFM 3n

#FSHUPQ %PSQ )VU -PPQSJDIUJOH

.POWJTP N

,MJNSPVUF 8BOEFMSPVUF 8FHFO

Andere routes

1BEFO

De overschrijding van de Monviso, beklimming van de oostgraat en de afdaling via de zuidďŹ&#x201A;ank, is een absolute aanrader . Wil je tijdens de trekking om de Monviso de top beklimmen onder leiding van een berggids, informeer dan bij de huttenwaard zodat deze op de geplande dag een berggids omhoog kan laten komen. Wil je de Monviso beklimmen via een alternatieve route, informeer dan bij de huttenwaard van de Rifugio Giacoletti, sorbino@perosa.it of bij www.martijnschell.nl

3JWJFSFO

#JWBDDP "OESFPUUJ N

3JGVHJP 2 4FMMB N

#JWBDDP 'PSDJPMJOOF N

Uitrusting Voor de oostgraat heb je aan een dertig meter lang touw, wat Bandschlinges, drie kleine tot middelgrote camelots, een klein setje nuts en vier setjes voldoende. Wrijvingsschoenen zijn overbodig. Een steenslaghelm en voldoende water behoren hier wel tot de standaarduitrusting.

/ 1POUFDIJBOBMF -B

J $

MMP

$BTUFMMP N

Verblijf â&#x20AC;˘ Rifugio Quintino Sella (2634 meter), +39 017 594 158. Geopend van half juni tot eind september. â&#x20AC;˘ Rifugio Vitale Giacoletti (2741 m), +39-012 182 127, rifugiogiacoletti@perosa.it. Geopend half juni tot half september.

28-HL408-R4-Monviso.indd 31

Documentatie â&#x20AC;˘ IGN schaal 1:25.000, blad 3637 OT Mont Viso â&#x20AC;˘ Escalade Alpinisme pour tous en Queyras et Pays du Viso, Sylvain Pusnel en Guillaume Vallot, Topoguides Vallot, 2006.

01-09-2008 16:41:53

28-HL408-R4-Monviso.indd 32

01-09-2008 16:41:59

HOOGTELIJN 4-2008

De rots wordt langzaam warmer en het uitzicht des te adembenemender

FORZA De zon is inmiddels boven de in wolken gehulde Povlakte gerezen en biedt ons een prachtig schouwspel van kleurschakeringen om ons heen. De oostgraat wordt nu snel steiler; regelmatig gaan de handen uit de mouwen voor het elegantere klimwerk. Raymond en Jochem hebben er zichtbaar plezier in. Deze steile passage, ook wel de toren van Saint Robert genoemd, is echt een genot om in te bewegen. De rots wordt langzaam warmer en het uitzicht des te adembenemender. Alle bergen om ons heen liggen diep onder ons en sommige toppen steken als eilandjes net boven het wolkendek uit. Bij elke passage links of rechts om een rotstorentje heen dient een nieuw bergmassief zich aan aan de horizon. “Kijk daar links, is dat niet de Mercantour? En daar helemaal verderop; de Bernina of nee toch de Ortler?”

28-HL408-R4-Monviso.indd 33

We zitten ruim voor op ons klimschema dus we kunnen het ontspannen aan doen. Vlak onder de top komen we op de normaalroute uit en daarmee verdwijnen de moeilijkheden en dat is bijna jammer. Dikke gele verf is op de rots aangebracht om de Italiaanse bergredding wellicht meer zekerheid te geven niet te hoeven uitrukken om verdwaalde alpinisten van de berg te plukken. De Italianen lijken er veel voor uit de kast getrokken te hebben om de berg toegankelijk te maken. Op de top staat natuurlijk een kruis met plakkaten van alle geestelijken uit Rome die in een ver verleden de Monviso beklommen hebben. Op de top zijn inmiddels ook de andere klimmers gearriveerd. We zitten op een afstandje en genieten van hetgeen wij en zij hebben bereikt vandaag. Hier zijn de Italianen trots: Forza Italia op een markante berg met een heel eigen karakter. ▲

01-09-2008 16:42:00

32-HL408-advertenties 32

02-09-2008 16:06:13

TOPALPINIST TOMAŽ HUMAR:

VAN DE BERGEN

34-HL408-r6-interview.indd 34

01-09-2008 13:50:12

INTERVIEW TOMA ž HUMAR

TEKST ERNST ARBOUW

FOTO’S ARCHIEF TOMA ž HUMAR

HOOGTELIJN 4-2008

WIN JE TOCH NIET De Sloveense klimmer Tomaž Humar heeft een krachtige handdruk. Zeg maar gerust: een heel krachtige handdruk. Bij de eerste kennismaking grijpt hij je rechterhand en draait hij onbedoeld je arm bijna uit de kom terwijl hij alle botjes tot gruis knijpt. “Hi, I’m Tomaž, so nice to meet you…” Humar sprak op 22 juni tijdens de NKBV-Kaderdag in Bergschenhoek.

“Je kunt trainen op een klimmuur, je kunt sterk worden in de sportschool, maar het verschil tussen een gewone klimmer en een extreme klimmer zie je als er problemen ontstaan. Als je in de bergen in een gevaarlijke situatie terechtkomt – je partner verongelukt of er komt een extreme storm opzetten – dan wordt een goede alpinist sterker, terwijl anderen juist verzwakken, zelfs als ze fysiek misschien sterker zijn. Alpinisme zit voor tachtig procent in je hoofd.” De Sloveense topalpinist Tomaž Humar (39) werd door Reinhold Messner omschreven als ‘de meest opmerkelijke klimmer van zijn generatie’. Himalaya-expert Elizabeth Hawley deed er nog een schepje bovendop; zij noemde hem ‘crazy, but certainly not dumb’. De Sloveen heeft zo’n 1500 beklimmingen, waaronder zeventig eerstbeklimmingen, op zijn naam staan. In 1999 besteeg hij solo de zuidwand van de Daulaghiri (8176 meter), verder opende hij onder meer routes op de Ama Dablam (6828 meter), de westwand van de Nuptse (7861 meter), soleerde hij de zuidwand van de Annapurna (8091 meter) en probeerde hij in 2005 de bijna vier kilometer hoge Rupalwand van de Nanga Parbat solo te beklimmen. Bij die beklimming kwam hij op ongeveer 6000 meter hoogte vast te zitten op de berg. Terwijl zijn voedsel- en brandstofvoorraad langzaam opraakte, werd hij voortdurend begraven door voorbij denderende sneeuwlawines. “Alsof je in de koelkast zit en om de zoveel tijd gooit iemand een plens koud water over je hoofd,” vertelt hij. Na acht dagen werd hij gered met een

34-HL408-r6-interview.indd 35

gewaagde helikoptervlucht van de Pakistaanse luchtmacht. Op foto’s van de operatie is te zien hoe hij na de redding machteloos in elkaar zakt – het lijkt of hij na het verlaten van de helikopter de grond kust maar de werkelijkheid is dat hij niet meer kon staan. “Als je me nu vraagt naar de Nanga, pffff, hou op. Het is in mijn hoofd nog steeds bezig. Het verhaal is nog lang niet afgelopen.” ZO’N JONGETJE De redding van de Nanga Parbat noemt Humar één van de drie grote kruispunten in zijn leven. Andere bepalende momenten noemt hij de beklimming van de westzijde van de Nuptse in 1997, waarbij zijn expeditiegenoot Janez Jeglic om het leven kwam en hij uiteindelijk solo, zonder eten en drinken en zonder zekering de wand

er nog meer in die klas?’ Dus ik noem een paar namen van vrienden. Die en die en die. Waarop hij zegt: ‘Ja, ja, die namen ken ik nog wel. Altijd rottigheid. Maar Tomaž Humar? Weet je zeker dat je in m’n klas hebt gezeten?’ Zo’n jongentje was ik.” “In Kosovo zat ik ineens 1500 kilometer van huis in een heel ander deel van Joegoslavië. Een eenvoudige soldaat, Kanonenfutter noemen de Duitsers dat. Ik wist helemaal niets van politiek, het enige wat me bezig hield was de vraag ‘Hoe overleef ik dit’. Ik heb zeven maanden onder de grond geleefd, één meter diep ingegraven. Dag en nacht, storm en regen. Alleen maar overleven.” GEEN IDEE Humar vervolgt: “Voor onze tanks stonden kinderen. Kun je je voorstellen? Kinderen met in hun ene hand een brandbom terwijl

Kinderen met in hun ene hand een brandbom terwijl ze met hun andere hand het V-teken maakten moest afdalen, en zijn diensttijd in het voormalige Joegoslavische leger in Kosovo. “Ik ben wie ik ben door Kosovo; ik ben gaan klimmen door Kosovo. Voor die tijd was ik een stil en teruggetrokken mannetje dat niks durfde. Een tijdje geleden ontmoette ik een oude leraar van mijn middelbare school. Hij vroeg me om een handtekening dus ik zei: ‘Professor, herkent u me niet? Ik heb vijf jaar in uw klas gezeten.’ Hij reageerde verbaasd: ‘Wanneer was dat dan? Wie zaten

ze met hun andere hand het V-teken maakten. Wat hebben kinderen met oorlog en politiek te maken? Ik heb een paar keer geprobeerd te deserteren maar ik werd iedere keer gepakt en dan moest ik weer terug. Toen ik uiteindelijk thuiskwam heb ik gezegd: nu doe ik verder alleen nog wat ik zelf wil. Niemand fuckt Tomaž Humar. Ik zag toen ik weer thuis was hoe m’n vrienden bezig waren met drugs, drank, meisjes,

01-09-2008 13:50:19

motorﬁetsen. Zo wilde ik niet leven. De bergen waren een manier om te ontsnappen, om alleen te kunnen zijn. Toen ik voor het eerst in de bergen kwam, was ik doodsbang. Ik was langs een wand van duizend meter omhoog geklommen maar ik had geen idee hoe ik weer naar beneden moest. En ik had bovendien enorme hoogtevrees.

moet verbeteren. Als je een goede klimmer wilt worden, moet je hard werken, zo eenvoudig is het. Er zijn geen shortcuts. Er is geen wonderpil waarvan je ineens goed gaat klimmen. Er is geen sportdrank of energiereep waarvan je ineens een geweldige alpinist wordt. Je moet werken, werken, werken. Dat is de sleutel. Maar dat willen de meeste mensen niet meer.”

Toen ik voor het eerst in de bergen kwam, was ik doodsbang Na die tijd ben ik gaan trainen: twintig meter op en neer, op en neer, op en neer. Ik begon planken vol klimboeken te verslinden. En ik begon aantekeningen te maken. Ik heb een boekje waarin ik ideeën opschrijf en waarin ik na tochten noteer hoe ik me voel en wat ik

34-HL408-r6-interview.indd 36

We leven volgens Humar in een wereld waarin alles makkelijk is gemaakt. Mensen zijn niet meer bereid te lijden en daardoor, zegt hij, leren ze niet meer omgaan met fysieke en mentale tegenslag. “There’s no more suffering. Kijk vandaag: mooi weer, een

klimmuur bij de hand, de barbecue en het bier staan al klaar en er lopen overal mooie meiden rond. Zo wil iedereen wel klimmen natuurlijk. Als je moe bent, neem je een biertje en daarna ga je thuis lekker voor de tv hangen. Maar het is geen training natuurlijk, want als je moe bent, begint het pas.” Het verschil tussen een gemiddelde klimmer en een topklimmer zit volgens Humar niet in techniek. Het is, benadrukt hij keer op keer tijdens het gesprek, allemaal een kwestie van mentale controle en voorbereiding. “Het gaat om hoe je mentaal in elkaar zit, het zit in je hoofd. Uiteindelijk bepaal je met mentale training of je succes hebt of niet, of je overleeft of niet.” GEEN SEKS “Ik zal je een voorbeeld geven. Ik heb vrienden die als we op stap zijn op een goeie dag misschien wel 8b of 8c kunnen

01-09-2008 13:50:20

klimmen. Lekker in het zonnetje op mooie, vaste rots met lekker veel haken. Als je vervolgens in de winter met die zelfde vrienden op stap gaat in Slovenië, op losse kalksteen, dan kunnen ze geen 5b naklimmen. Dan wordt de druk zo hoog dat ze blokkeren – het is een situatie waar ze niet op getraind hebben. In de Himalaya zie je hetzelfde gebeuren: je klimt de hele dag zonder dat je de gelegenheid hebt om te eten of te drinken. De meeste mensen zakken dan mentaal helemaal in omdat ze fysiek vermoeid zijn.

drie dagen niet eten en dan ’s nachts in het bos hardlopen tot je erbij neervalt, tot je trillend van de lage bloedsuikerspiegel thuis over de drempel zwalkt.” BUITEN Humar vertelt dat hij zich op expedities voorbereidt door te trainen onder omstandigheden die hij onderweg verwacht tegen te komen. “Dus als ik denk dat het stormachtig weer wordt, dan ga ik klimmen met stormachtig weer, als ik onweer verwacht, dan ga ik trainen tijdens een onweersbui. Ik

Als je de taal van de bergen niet meer kent, dan wordt het ineens heel vervelend en heel eng Als er vervolgens een storm komt opzetten en ze moeten op zoek naar een bivakplek, raken ze in de problemen. Ze hebben geen idee wat ze moeten doen: bivakkeren of een sneeuwhol graven? Doorklimmen? Ik heb het al zo vaak zien gebeuren…” Maar hoe kun je mentale hardheid trainen? Hoe bereid je jezelf voor op dagenlang lijden en afzien? “You can do it everywhere,” zegt Humar opgewekt. “Gewoon thuis. Twee weken geen seks, een maand niet douchen,

34-HL408-r6-interview.indd 37

train om te overleven en dat leer je uiteindelijk niet op een klimmuur.” “Toen een paar jaar geleden de klimhallen overal als paddenstoelen uit de grond schoten, gingen in Slovenië al m’n vrienden ineens binnen trainen. Vroeger gingen we gewoon in de winter hardlopen in het bos, ook als het rotweer was. Of we maakten een lange bergtocht. Misschien dat we op die manier niet onze klimtechniek verbeterden, maar we kwamen wel buiten in de bergen.

Tegenwoordig oefent iedereen binnen op de muur, mensen kennen de taal van het gebergte niet meer. En als je de taal van de bergen niet meer kent, dan wordt het ineens heel vervelend en heel eng als je buiten bent en het is een paar dagen slecht weer. Dan durf je niks meer.” GRENZEN OPZOEKEN Niet douchen, niet eten, geen seks en hardlopen tijdens nachtelijke sneeuwstormen. Is er in het leven van Humar ook nog ruimte voor plezier? En is klimmen op die manier eigenlijk nog wel leuk? Hij buigt zich iets naar voren, schuif z’n zonnebril omhoog en kijkt indringend over tafel. “Natuurlijk, natuurlijk. Zie het zo: als een voetballer vijf doelpunten heeft gescoord, wil hij nog een zesde goal maken. Als jij vandaag tien kilometer hebt gerend, wil je volgende week een marathon lopen. Mensen zijn altijd bezig hun grenzen op te zoeken. Ik train op een extreme manier omdat ik op een extreme manier m’n grenzen opzoek en vooral omdat ik daarna ook weer thuis wil komen. Het gaat erom dat je jezelf, je eigen angsten en demonen overwint. Wat je klimt wordt dan uiteindelijk minder belangrijk. Zolang je jezelf maar overwint – van de bergen win je het toch niet.” ▲

01-09-2008 13:50:34

38-HL408-R11-Focus.indd 38

01-09-2008 13:54:06

HOOGTELIJN 4-2008

Focus

Paul Kamphuis en Jan Fokke Oosterhof droomden ervan: een volledige oversteek van de Groenland-ijskap van de oost- naar de westkust in de stijl van Nansen, zoals hij dat in 1988 had gedaan. Een oversteek op ski’s en te voet, zonder herbevoorrading en zonder vliegers, waarbij ze hun expeditieuitrusting in een slee van ongeveer 90 kilo achter zich aan sleepten. De tocht is ruim 600 kilometer lang en loopt van de oostkust in het Ammmasalik-district bergop naar de top van het plateau op ongeveer drieduizend meter en dan weer naar beneden via het verlaten radarstation Dye II naar de westkust. Dagelijks sleurden ze tien uur met hun pulka’s over de opgevroren sneeuwbulten. Uiteindelijk belanddenen ze in een poolstorm. Voorwaar geen pretje. Vier dagen zaten ze gevangen in hun tent, waarna ze nog enkele dagen in een white-out liepen. Omdat hun voedsel opraakte waren ze genoodzaakt terug te keren naar de bewoonde wereld. Op eigen kracht bereikten ze de oostkust na 24 dagen op de ijskap, waar ze door een helikopter worden opgepikt. “Wat smaakt dat eerste biertje dan weer lekker!” aldus Jan Fokke Oosterhof, de maker van de foto. ▲

Heb jij ook een mooie foto die in Focus past? Stuur hem naar Hoogtelijn. Redactie Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden, hoogtelijn@nkbv.nl

38-HL408-R11-Focus.indd 39

01-09-2008 13:54:16

HOOGTELIJN 4-2008

TEK ST WOUTER JONGENEELEN

AWESOME, INSANE EN SICK WORLD CUP VAIL Wouter Jongeneelen nam in juni deel aan de World Cup boulderen in Vail in de Amerikaanse Rockies. Daar eindigde hij op de vijftiende plaats; Vera Zijlstra wist bij de dames als vijfde te eindigen. Een verslag uit de eerste hand.

“Are you psyched!?” vraagt de vrouw van de organisatie aan me vlak voordat ik de mat opstap voor mijn halve ﬁnale. Ik krijg het niet voor elkaar even enthousiast te reageren als zij. Het zal mijn Nederlandse nuchterheid zijn. Na een vermoeiende reis en een eerste dag met hoogteziekteverschijnselen, voelen Vera Zijlstra en ik ons een dag later iets beter. Mijn hart klopt ongeveer weer zo vaak als het gewend is en ik hoef niet om de haverklap meer naar adem te happen. Het Amerikaanse Vail, dat op 2500 meter in de Rocky Mountains ligt, is jaarlijks het strijdtoneel van de Teva Mountain Games. Dit jaar staat de eerste World Cup boulderen op Amerikaanse bodem op het programma. De verwachtingen zijn hoog gespannen en de Yanks willen de Euros dolgraag een lesje leren. STRUCTUURLOZE GREPEN De organisatie is slecht, vooral de eerste dag. De onverwachte vertragingen zijn echter welkom, want de symptomen van hoogteziekte nemen met het

Vera Zijlstra in de eerste ﬁnaleboulder.

40-HL408-r20-Vail.indd 40

uur af. De boulders van de kwalificatieronde blijken hard, veel te hard. Eén boulder toppen is ruimschoots genoeg voor een plaats in de halve finale. In de felle zon begin ik aan mijn wedstrijd. De derde poging in mijn eerste boulder is raak. Ik zie en hoor aan de reacties dat dit goed is. De overige boulders beginnen al knetterhard en worden hoger steeds moeilijker. Ik kan verder niks toppen en ga daarmee als elfde door naar de halve finale. Bij de dames verloopt de wedstrijd niet veel anders. Vera heeft de grootste moeite met de structuurloze grepen in haar boulders. Gelukkig heeft ze net op tijd een opleving. De laatste boulder topt ze en daarmee is ze maar liefst als zesde door. TORNADO “No, I don’t drink Heineken all day, I don’t walk on wooden shoes and I’m not stoned.” Of ik wel even goed naar links de vallei in wil kijken, waar de beroemde 10th Mountain Division trainde voor de Tweede Wereldoorlog. De

Wouter Jongeneelen in de snoeiharde kwaliﬁcatieronde.

03-09-2008 10:26:02

HOOGTELIJN 4-2008

vrouw die me van de iso naar de wand brengt, glimt van trots. Ik concentreer me liever op de halve ﬁnale waar ik zo aan begin, maar de Amerikaanse weet van geen ophouden. Achter de wand ben ik eindelijk van haar verlost en kan ik me concentreren. Ik hoor een enthousiast publiek en krijg er zin in. Mijn schoenen zitten goed, mijn handen zijn… “Are you psyched!?” dringt subtiel als een tornado bij me binnen. De Amerikaanse is terug. AMERIKAANSE BOUWSTIJL Onder leiding van klimmer, grappenmaker en speaker Timmy O’Neil, schreeuwt het publiek de klimmers omhoog. Dit is mooi wedstrijdklimmen en het gaat lekker. De eerste boulder is in mijn stijl en heb ik vrij snel

Het veelkoppige publiek wacht gespannen op de start van de ﬁnale.

binnen. De boulders voelen beter te doen aan dan gisteren, maar zijn nog steeds erg zwaar. Helaas lukt het me niet om er nog één te toppen. De meeste klimmers lukt dit trouwens niet, maar een aantal behaalt meer bonusgrepen dan ik. De Oostenrijkse leider in het klassement om de wereldbeker Kilian Fischhuber laat zien waarom hij hier is en klimt alle vier de boulders in de eerste poging (flash). Ik ben net op tijd klaar om Vera te zien klimmen. Ze lijkt vandaag goed overweg te kunnen met de Amerikaanse bouwstijl en flasht de eerste twee boulders. In de laatste boulder komt ze nog heel hoog, maar is net te moe voor een derde top. Het blijkt genoeg; Vera heeft zich als eerste Nederlandse ooit geplaatst voor een finale van een World Cup boulderen!

7500 SCHREEUWERS “Waarom ik vóór jullie mag staan? Ik ben coach.” Nu ik er uitlig met mijn vijftiende plaats, heb ik mezelf gepromoveerd tot teamcoach. Met mijn ‘restricted area-pas’ om mijn nek, sta ik tussen de pers en andere teamcoaches recht voor de wand. Achter me staat de helling tot aan de sneeuw vol met publiek. Het aantal wordt op 7500 schreeuwers geschat. Van alle kanten belicht, gefilmd en gefotografeerd klimt Vera haar eerste finale. Ondanks dat ze alles geeft in de vier boulders, komt ze duidelijk net iets te kort voor een podiumplaats. Doordat ze het hoofd koel houdt en goed klimt, weet ze nog wel een plaatsje op te schuiven. Ze eindigt met een prachtige vijfde plaats! Behalve door Vera wordt Europa in de finale vertegenwoordigd door de twee Oostenrijkse dames. De altijd lachende Anna Stöhr klimt in de voor haar bekende vloeiende stijl naar een derde plaats. Katharina Saurwein klimt sterk en eindigt tweede. De overwinning gaat naar de Amerikaanse Alex Johnson. Bij de mannen maken de Amerikanen met Daniel Woods en Paul Robinson een sterke indruk. In de laatste boulder neemt echter de roodharige Italiaan Gabriel Moroni de leiding door de boulder tot dan als enige te toppen. Als laatste klimmer moet Kilian Fischhuber deze boulder flashen om te winnen. Mentaal sterk als hij is, doet hij dit ook voor een uitzinnig publiek. Een golf aan awesomes, insanes en sicks stroomt vanuit het publiek naar voren.

De local Daniel Woods topt ﬁnaleboulder 2.

40-HL408-r20-Vail.indd 41

Terug in Nederland denk ik er hetzelfde over: Amerika is awesome, insane en sick. Een land vol tegenstellingen, net als de wedstrijd; slecht geregeld, opdringerige mensen, maar toch geweldig!

WOUTER JONGENEELEN EN VRA ZIJLSTRA MAKEN DEEL UIT VAN HET NEDERLANDS TEAM DAT WORDT ONDERSTEUND DOOR VAUDE/EDELRID

03-09-2008 10:26:34

HOOGTELIJN 4-2008

T E K S T F L O R I A N VA N O L D E N

F O T O ’ S F L O R I A N VA N O L D E N

ONTMOETING MET

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 42

03-09-2008 10:30:23

L O C AT I E C A N A D E S E R O C K Y M O U N TA I N S

HOOGTELIJN 4-2008

EEN KLIMLEGENDE â&#x2014;?

FRED BECKEY Wat doe je als je het drooghok van de hut binnenstrompelt na een lange dag klimmen in een van de mooiste klassiekers van Noord-Amerika, en je staat ineens oog in oog met de eerstbeklimmer? Niet zomaar iemand, maar Fred Beckey, in Amerika een levende legende. Hij is vierentachtig jaar oud en zo krom als een hoepel.

Een Japanner zou meteen zijn camera pakken en iemand vragen van de legende en hem een foto te maken. Een Amerikaan zou joviaal een arm om hem heen slaan en vragen of hij wat mooie verhalen zou kunnen vertellen. Wie weet zou een Fransman hem zwijgend een kop soep aanbieden. Maar wij, zeven jongemannen uit Nederland, gaan aan een tafel zitten en proberen krampachtig niet naar hem te staren, terwijl we eigenlijk niets liever willen dan contact met hem maken.

Een Japanner zou meteen zijn camera pakken

Fred Beckey

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 43

Fred Beckey trekt zich weinig aan van de mensen in de hut. Eerst knapt hij een uiltje, op de grond in het halletje, daarna gaat hij op een stoel zitten en laat hij zich verwennen door een enthousiaste Amerikaanse gast, die hem vraagt wat hij wil en dat voor hem haalt. Soep. Waarom hebben wij daar niet aan gedacht? Een dag eerder was ik met Cris, Johan en Andreas na een vroeg avondeten vertrokken uit de Conrad Kain Hut in de bugaboos in de Canadese Rockies. Ietwat nerveus gingen we op weg naar het bivak onder de zuidpijler van de South Howser Tower. De BeckeyChouinardroute was een van de hoofddoelen die we ons gesteld

03-09-2008 10:30:42

hadden voor de klimtrip naar de Bugaboos. Doelen die maanden eerder waren gesteld met een biertje in de hand, ergens in een café in Nederland. Toen wisten we nog niet precies wat we van het Canadese graniet konden verwachten. Hoe pijnlijk zou het jammen in die granieten spleten zijn? Hoe zenuwachtig zouden wij in een 5.10 off-width-spleet worden? Hoe moeilijk is 5.10 eigenlijk precies? Op de meeste vragen hadden wij gedurende de eerste week van de klimtrip al antwoord gekregen: Het jammen begonnen we al aardig onder de knie te krijgen, pijn onderdrukten we met zelfgetapete handschoentjes. En van 5.10 off-width-spleten werden we behoorlijk zenuwachtig.

Wij Europeanen proberen toch daar waar mogelijk (krampachtig) uit de spleet te blijven Om bij het bivak onder de route te komen moesten we over twee cols naar de andere kant van het massief. Vanaf de tweede col daalden we een stuk af in een groot en uitgestrekt dal, omgeven door hoge toppen en steile wanden. Als je hier verder zou afdalen, zou je wekenlang kunnen rondzwerven in deze afgelegen en uitgestrekte naaldbossen waar nooit een mens komt. Totdat een grizzlybeer mogelijk een einde aan die zwerftocht maakt. Zo hoog boven het dal maakten we ons daar niet druk over. We richtten ons bivak in, aten soep en lieten ons overweldigen door een machtige Canadese zonsondergang.

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 44

De volgende ochtend wekten kletterende karabiners ons uit de slaap. Twee Amerikanen die in een tentje naast ons sliepen, waren klaar voor vertrek. Later dan gepland schrokten we onze pap naar binnen en trokken we de gordels aan. Vooral Johan was ongeduldig. Hij baalde dat er nu mensen voor ons waren. Licht en snel is zijn credo en hij neemt dat serieus. Onder zijn strenge blik hadden wij onze last weten te reduceren tot een zeer acceptabel dagrugzakje voor de naklimmer. Licht waren we zeker, maar we vermoedden dat de Amerikanen ons uiteindelijk zouden ophouden. In een uur - ‘hop hop hop’, riep Johan - sprintten wij door het blokkenterrein naar de instap van de route. Het compenseren van de verloren tijd bleek zinloos te zijn geweest. De Amerikanen die bijna een uur eerder waren vertrokken begonnen bij aankomst net aan de eerste lengte. “Damn you’re quick,” riep de voorklimmer nog naar beneden. “Yes we are, aren’t we,” mompelde ik buiten adem en fronste naar Johan. Vervolgens keek ik omhoog naar de route. 46 jaar geleden begaf Fred Beckey zich in hetzelfde terrein. Hij liep niet, zoals wij, direct naar de instap van de route. Nadat Beckey en zijn klimmaat Yvon Chouinard afgedaald waren vanaf de PigeonHowsercol, struinden zij eerst een paar uur over de gletsjers en morenevelden onder de drie Howser Towers langs. Zo zochten zij naar een weg door de hoge wand die in die tijd onbeklimbaar leek. Al gauw werd het hen duidelijk. De zuidwestpijler van de South Howser Tower stak spectaculair uit de wand, de lijn erover was logisch en zag er niet onmogelijk uit. ‘s Middags trokken ze hun klimschoenen strak, ordenden ze hun rotshaken en begonnen aan de eerste touwlengtes. Tegen zevenen begon ik met klimmen. Verticale goten, spleten en

03-09-2008 10:30:45

ﬂakes liepen naast elkaar omhoog. Ik vouwde mijn duim naar binnen, maakt de rug van mijn hand bol en stopte de hand in de spleet. Ik liet mijn hand iets zakken en drukte de duim extra naar beneden. De hand kwam klem te zitten in de spleet. Rustig belasten, voeten omhoog, schuin in de spleet duwen en dan recht ‘op slot’ draaien. Knieën strekken, volgende hand in de spleet. Regelmatig spreidde ik mijn voeten, stapte ik over in een andere naastgelegen spleet of pakte ik een ﬂake aan de zijkant beet en dülferde ik, met voeten op tegendruk omhoog. Dit is toch een duidelijk verschil in klimstijl met de Noord-Amerikanen. Wij Europeanen proberen toch daar waar mogelijk (krampachtig) uit de spleet te blijven, terwijl de locals al jammend de spleten volgen.

onderin de sleutelpassen van de route: tien meter door een licht overhangende versnijding naar een bandje toe. De spleet bleek te breed voor een handverklemming, maar een vuistverklemming en wat uithangen boden uitkomst. Worstelend hees ik mezelf op het bandje. Een mooie continue klim door een handdikke spleet bracht me bij de standplaats boven een aﬂopend bandje. Vanaf de

SCHOUDERKLOPJE Toen Beckey zijn avontuur op de Howser Towers begon, was zijn naam al gevestigd door eerstbeklimmingen in de jaren vijftig in Alaska, met onder anderen klimpartner Heinrich Harrer, en eerstbeklimmingen in de Cascades, Wyoming. Zijn jacht op onbeklommen toppen en wanden resulteerde in 1998 nog in de beklimming van een naamloze berg diep weggestopt in de afgelegen Cathedral Mountains in Alaska. De berg is later Mount Beckey genoemd. Inmiddels wordt in veel artikelen gesuggereerd dat hij meer eerstbeklimmingen op zijn naam heeft staan dan welke Amerikaanse klimmer ook. Het zal Fred Beckey een zorg zijn, zolang er maar jonge mensen zijn die nog met hem willen klimmen. Een band halverwege de pijler, was een ideale bivakplaats voor Fred Beckey en Yvon Chouinard. Voor ons was het een plek om even uit te rusten, want hierboven begon de steilere headwall met meteen

standplaats haalde Cris de laatste meters touw in, maakte hij een foto en gaf hij me een schouderklopje. Het ritueel van materiaal overgeven aan de voorklimmer kon beginnen. We hingen onze gordel zo vol als een kerstboom, met friends in alle maten en meestal in dubbele hoeveelheid. Op haken hoef je niet te rekenen in dit gebied. De route volgde een markante spleet die nog vier touwlengtes bleek door te lopen. Zo nu en dan was deze zo breed als je vingers, dan weer week hij, zodat je je hele lichaam erin moest verklemmen. Schrapend langs de wand en grommend van inspanning wrong ik mij daar een weg naar boven.

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 45

We vinden het wel mooi, zo’n bejaarde man nog vol met plannen, maar ook een beetje tragisch

PLEZIERTJE Ongelofelijk dat die jongens dit in 1961 met statisch touw en een paar haken klommen. Ze droegen wel al een soort voorloper van de klimschoen. De schoen zat strak en was soepel, maar de wrijvings-

03-09-2008 10:30:56

zool, zoals wij die kennen, moest nog uitgevonden worden. Zo trokken ze onbekend en loodrecht terrein in. Niet dat ze zich met haken een weg naar boven timmerden. Slechts een paar passages hebben ze artiﬁcieel overwonnen. Verreweg het grootste deel van de continu gewaardeerde route klommen ze vrij. Het was een mooie zomer, die augustus 46 jaar geleden, en Yvon en Fred konden goed met elkaar opschieten. Ook nu nog beschouwt Fred Beckey de route als een van de mooiste lijnen die hij heeft geklommen. Het kan ook zijn dat hij ons gewoon een pleziertje deed met die uitspraak. Want later die dag, na het avondeten, zou hij toch nog bij ons aan tafel komen zitten. Terug in de hut maakt een soort nostalgische rust zich van ons meester. Deze beklimming heeft onze klimtrip naar de Bugaboos deﬁnitief tot een succes gemaakt. Niets hóeft meer, de rest van de beklimmingen zal een cadeautje zijn. We hebben al meer geklommen dan de meesten. Bergsporters komen vaak jaren achtereen

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 46

03-09-2008 10:31:06

naar dit gebied in de hoop de Beckey-Chouinard of een van de andere klassiekers te kunnen doen. Door regen en onweer worden ze vaak weer het dal in gejaagd. Een dag eerder dan wij hebben Leopold, Mark en Floris de route geklommen. Leopold verzamelt zijn moed, zet een charmante glimlach op en stapt op Fred Beckey af. “We just climbed you’re route,” zegt hij meteen. Met twinkelende ogen kijkt Beckey hem aan. “Which one?” vraagt hij. Inderdaad, geen beste openingszin, maar Leopold herstelt zich en maakt een praatje met de oude man. Hij neemt een kop thee van ons aan. Ondertussen vertelt Leopold wat over een klimtocht die hij maakte op Half Dome, Yosemity. Hij heeft ‘beet’. Uitgebreid vraagt Fred naar de omstandigheden in en rond deze big wall. Is er water onderaan de route te vinden? Waar begint de route precies? Met verbazing horen wij het aan. Hij is toch niet echt van plan om op zijn leeftijd nog Half Dome te beklimmen? Die arme man leeft nog in het verleden. Dan komt hij met een voorstel: “Regel een

42-HL408-R7-Bugaboos.indd 47

slaapplek in Europa voor me en ik kom overvliegen,” zegt hij. “Dan kunnen we nog wat leuks gaan klimmen; bovendien heb ik altijd al de Vallée Blanche willen afskiën.” We vinden het wel mooi, zo’n bejaarde man nog vol met plannen, maar ook een beetje tragisch. Hij zal niet ver komen met zijn kromme lichaam, denken we. Een maand later moeten we ons beeld bijstellen. In Nederland lezen wij op internet een uitgebreid verslag met foto’s van nog geen jaar oud. Ik kan mijn ogen niet geloven: Fred Beckey jumarend op El Capitan. De route? Lurking Fear! ▲

DOCUMENTATIE • www.env.gov.bc.ca/bcparks/explore/parkpgs/bugaboo • www.alpineclubofcanada.ca • www.mountain-network.eu/bugaboos - website met foto’s van de tocht en verwijzing naar andere documentatie

03-09-2008 10:31:15

HOOGTELIJN 4-2008

L O C AT I E L A U T E R B R U N N E N TA L

T E K S T E N S C H I L D E R I J E N R O G I E R D ’A I L LY

MÄRKLIN-LAND

Het is een raar land, het lijkt hier of je in een soort modelspoorwereldje rijdt

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 48

01-09-2008 15:16:13

HOOGTELIJN 4-2008

●

HERFSTSFEER IN HET BERNER OBERLAND ‘Nèèchste Halt’… Spie-ez!’ klinkt het door de intercom van het lokale treintje op weg naar Interlaken. Het is zeven uur ’s ochtends, om mij heen zitten forensen de krant te lezen en te praten. Ze reizen hier dagelijks en kijken niet meer uit het raam, stelt beeldend kunstenaar Rogier d’Ailly vast.

Maar daar over de velden hangt een nevel, en net boven de horizon boort de zon door de wolken – en beschijnt de slagorde van het Berner Oberland, in de verte zichtbaar, dan weer aan de linker, dan weer aan de rechterkant van de trein. Mijn medereizigers kijken vreemd op als ik, na weer een bocht, voor de zoveelste keer van plaats verwissel. Het kan me niet schelen, want dit schouwspel wil ik niet missen. Ik herken de Eiger en Jungfrau - van foto’s die er helemaal niet op lijken - en daarnaast de volledig besneeuwde bergwand van het Lauterbrunnental: mijn reisdoel! In het glorieuze ochtendlicht lijkt alles wel in bladzilver gemodelleerd. Ik ben sprakeloos, en niet alleen omdat ik in mijn eentje ben. Het is de eerste dag van mijn vakantie, maar ik heb het idee dat dit niet anders dan het hoogtepunt kan zijn. Voor het eerst in mijn leven ben ik echt in Zwitserland, dat wil zeggen: niet op doorreis. Meestal ging ik naar bestemmingen in Italië, Oostenrijk of Frankrijk. Het is een raar land, het lijkt hier of je in een soort modelspoorwereldje rijdt: huisjes als koekoeksklokken, slingerende weggetjes, tunnels, Märklin-stationnetjes met treinen in allerlei kleuren. Als ik de mensen hoor praten lijkt de taal meer op een kruising tussen Zweeds en Italiaans, dan op Duits. Station Lauterbrunnen blijkt een heus internationaal knooppunt: Japanners (altijd in groepen) en Amerikanen verdringen elkaar om met speciale treintjes naar de highlights gebracht te worden. De Japanners kijken serieus, om niet te zeggen eerbiedig – als pelgrims op weg naar heilige plaatsen. Ik neem de bijna lege Postbus naar Stechelberg en laat de drukte achter me.

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 49

ROYAAL UITZICHT ’s Middags meld ik me bij Berghotel Tschingelhorn, op zo’n 1800 meter, in het hart van het Hinteres Lauterbrunnental. Vanaf Stechelberg zag ik tijdens de klim al wat me hier te wachten staat. Het is eind september, wandelaars kwam ik amper tegen, en er ligt vanaf 2000 meter een dik pak sneeuw, zodat de wand, die loopt vanaf de Jungfrau tot de Breithorn, doet denken aan foto’s van een ijzige Annapurna. Het weer is stralend, m’n eerste T-shirt is al doorweekt, en halverwege de tocht heb ik de lange broek verwisseld voor shorts. Bij het hotel bestel ik een ﬂes mineraalwater - en schrik me rot van de prijs! Even praten met één van de zusjes-op-leeftijd die dit hotel beheren. Ik heb telefonisch gereserveerd, maar ze

Oberhornsee. Op de achtergrond links is nog de Jungfrau te zien; de wand rechts is het begin van de slagorde Gletscherhorn, Ebene Fluh, Mittaghorn etc 124 x 85 cm, olieverf op paneel

01-09-2008 15:16:21

Mönch en Eiger; gezicht vanaf de Mittellegigraat met op de voorgrond rechts de Eiger en op de achtergrond links de Mönch. 99 x 84 cm, olieverf op paneel

kijkt me toch wat wantrouwig aan. Ik vraag naar de tarieven en sla aan het rekenen. Conclusie; ik heb te weinig cash. Kan wel de overnachtingen betalen, maar niet of nauwelijks eten en drinken. Creditcard? Ze kijkt me geschokt aan. Blijkbaar ondenkbaar. Maar dit is toch het land van de banken? Goed, één dezer dagen moet ik dus terug naar het dal. Geen punt, daar maak ik een mooie tocht van. Mijn kamer is prachtig; met royaal uitzicht op de Breithorn. Eigenlijk moet ik nu een tukje doen, na slapeloze slaaptrein en de 800 meter omhoog vanochtend, maar na een half uurtje liggen houd ik het niet meer: naar buiten!

Er maakt zich een gevoel van me meester dat raakt aan een verontrustend ontzag voor de natuur, een primitieve angst Op het einde van de dalkom ligt de kleine Oberhornsee, omgeven door machtige toppen en gletsjers. Een plek voor stille euforie. Boven je is alles blauw, wit en donkerbruin: hemel, sneeuw en rots. Voor de witte bol van de Tschingelhorn, rijzen als slordig afgezaagde boomstammen de twee kale klippen van de Kanzel en Lauterbrunnen Wetterhorn. Beneden in het dal zijn de kleuren van gras, planten en bomen gedempt: mosgroen en oker. Hier en daar vlamt een uitslaand brandje van helgele herfstbladeren in die bruine wereld. Alles is bezaaid met mosbegroeide keien, kiezels en metershoge monolieten. Zilveren beekjes zoeken als aders hun weg naar beneden. Hier en daar zie je plukjes bloedrode bessen. De kleuren

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 50

doen denken aan de Schotse hooglanden, soms zelfs aan Drente. Maar hier is alles extremer, woester van vorm. De stilte is geladen. Een paar wandelaars rusten uit bij het meertje, dat een diameter heeft van een meter of twintig. Als je er omheen loopt - en dat doe je eigenlijk vanzelf - zie je alle toppen in het roerloze water weerspiegeld: Breithorn, Grosshorn, Mittaghorn, Ebene Fluh, Gletscherhorn en Jungfrau. Af en toe hoor je een knal in de verte, als een geweerschot, gevolgd door gerommel: ergens op de wand breekt er sneeuw of ijs los. Verder heerst een onaardse rust. Nee, dat uitzicht vanuit de trein was niet het hoogtepunt. In het hotel logeert een achttal mensen. Ik word aan tafel gezet bij een zwijgzame Zwitser, die nauwelijks hoorbaar groet. Wat een hork, denk ik. Na de goulash en puree, gaan de meeste gasten nog even naar buiten: Abendrot op de Jungfrau, inderdaad een prachtig kitscherig effect. Maar een paar uur later is het uitzicht helemaal anders, en minstens zo indrukwekkend: de maan stijgt geruisloos boven de wand en verlicht haarscherp elk detail van de gletsjers met een onwerkelijk schijnsel. De afstand tot de bergen, en hun afmetingen zijn niet meer te schatten, de schaduwen zijn van een diepblauw ﬂuweel. Er maakt zich een gevoel van me meester dat zich moeilijk laat beschrijven. Het raakt aan een verontrustend ontzag voor de natuur, een primitieve angst. Het vrolijke rumoer van de Zwitsers dat door de houten wanden van het hotel naar buiten komt, verandert daar niets aan. Diep ademhalen en nooit vergeten. VERBODEN VOOR NAALDHAKKEN Om acht uur ’s ochtends loop ik naar Busenalp, langzaam stijgt het paadje door vergeelde almen. Onderweg zie ik alleen een boer die bij wijze van norse groet zijn kin opheft. Zijn hond loopt ongevraagd een eindje met me op.

01-09-2008 15:16:24

HOOGTELIJN 4-2008

Nu is het de zon die boven de grote wand opkomt en één voor één de rotstorens boven me in vlam zet. Op de bocht naar links opent zich het panorama: Lauterbrunnen, Mürren en de dalkom van het aangrenzende Seﬁnental met de kabelbaan naar de Schilthorn (met draaiend James Bond-restaurant!) daarboven. Nu daal ik door een halfopen naaldbos tussen de keien naar Gimmelwald, een verzameling perfect onderhouden chalets, waarvan de bewoners blijkbaar allemaal meedoen aan de grootste-

Ik heb zo intens gekeken, zo hevig de dingen beleefd, dat het een beetje gaat malen in mijn kop geranium-competitie. Je kunt er tegen betaling logeren in een hooiberg. Ik neem de Seilbahn naar Mürren, en schrik van de obscene prijzen die men hier bereid is te betalen om het hele stuk naar de Schilthorn gesleept te worden. In de cabine krijg ik, al goed bezweet, genoeg ruimte tussen de babbelende Yankees met sneakers en handtasjes. “How nice! It’s wonderfull!’ Gisteren waren ze nog in Rome, in Parijs of Amsterdam. Ze beleven het als een

IMAX-ﬁlm. Het is ze gegund. Op het station zie ik even later een ansichtkaart van de top van de Schilthorn waarop een verbodsbord voor hoge hakken is geplaatst - en dat is géén grap! Ik heb het nu wel gezien: snel geld tappen, nog een blik op de Eiger die roerloos zijn machtige schouder ophaalt over het gewemel aan zijn voeten, en terug naar de onbewoonde wereld! CONFRONTEREND Voor het eerst ben ik helemaal alleen in de bergen: Sophie is met een vriendin in Barcelona en Abel is bij oma. Ik kan doen wat ik wil. Uren lopen tot ik uitgeput ben, zonder met een ander rekening te houden. Overal heen waar iets me aantrekt. Maar delen kan ik mijn ervaringen niet. Ik fotografeer mijn schaduw, omdat het zo mooi zonnig is. Of omdat ik niemand anders heb om te fotograferen. En niemand mij fotografeert. Je bent kwetsbaarder alleen, je kunt niet samen foeteren of lachen om tegenslag, en de houding van andere mensen, vooral als ze groepsgewijs optreden, lijkt bedreigender, afwijzender. Die Zwitsers lijken me sowieso niet bijzonder hartelijk. Wat zou het, denk ik, de natuur maakt alles goed. Toch krijg ik een soort inzinking. Ik heb zo intens gekeken, zo hevig de dingen beleefd, dat het een beetje gaat malen in mijn kop. Ik merk dat ik tegen mezelf begin te praten. Die reis in de slaaptrein

Jungfraujoch. Beeld vanaf de Jungfrau met op de achtergrond links Mönch en Eiger. 100 x 51 cm, olieverf op paneel

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 51

01-09-2008 15:16:26

Zonsopgang. Fantasie. 122 x 60 cm, olieverf op paneel

geeft een soort jetlag, ik voel me bij mijn kraag gepakt en uit het dagelijks leven thuis zonder overgang in de wildernis gekwakt. Confronterend. Een oostelijke route volgend, stijg ik langzaam naar het concurrerende Hotel Obersteinberg waar mij – net als gisteren – een pittig biertje wacht op het terras dat uitzicht geeft op de machtige wand en alle toppen. Daar zittend loer ik met de kijker naar details en vind ten slotte de onbemande Schmadrihütte aan de overkant: een mooi doel voor een volgende tocht. Ineens klinkt een snelle galop over het pad langs het terras: een donkerbruin paard stormt langs de tafeltjes en verdwijnt om de hoek. Zeker losgebroken. De gasten kijken elkaar lachend en verbouwereerd aan, terwijl het geluid van zijn hoefslag wegsterft. Gisteren zag ik dat dier in de wei ook al

Perfect onderhouden chalets, waarvan de bewoners blijkbaar allemaal meedoen aan de grootste-geranium-competitie bokkig doen. Nu verschijnt de boer, binnensmonds vloekend beent hij achter het paard aan, dat al uit het gezicht verdwenen is. Ik leeg mijn glas en even later loop ik dezelfde kant op, maar boer noch paard zie ik terug. ’s Avonds zit ik weer tegenover mijn zwijgzame tafelgenoot. Het feit dat we hier voor de derde keer een tafel delen, is voor hem geen aanleiding tot verdere communicatie. Als ik hem in het Duits aanspreek, antwoord hij met éénlettergrepige klanken, die ik niet kan duiden. Ik laat het er maar bij. Graag of helemaal niet. THE QUIET AMERICAN Na het ontbijt met de stille Zwitser, gaat om klokslag acht de rugzak op en stamp ik richting Schmadrihütte. Het weer is slechter, halverwege moet de regenbroek aan, en de pet op. De lucht is grijswit en tussen de pieken golven wolkenﬂarden traag naar

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 52

beneden. Lopend door veldjes met sneeuw, prachtige moerasachtige vlaktes en over twee beken bereik ik de helling waarop de hut prijkt. Over de laatste beek is een houten brug gebouwd die zo uit een avonturenfilm lijkt geplukt. Ik voel me een soort Indiana Jones in deze wildernis. Ineens zie ik achter me mijn stille tafelgenoot, die me in gestaag tempo inhaalt. Als hij me even later passeert met een grom, en zonder stil te staan verdergaat, word ik toch wel wat pissig. Hij gedraagt zich als dubbelganger uit het boek van Dostojevski, een zwijgende schaduw uit een film noir. Dat past overigens wel, want de wereld om me heen wordt langzamerhand zwart-wit. Tien minuten na hem bereik ik hijgend het plateau van de Schmadrihütte. De laatste stappen moet ik in de sneeuw schoppen. Hij wacht me op met een uitgestoken hand, waarin een stuk chocolade. Ik schud mijn hoofd en zeg dat ik veel meer chocola heb dan hij - het was maar een zielig stukje - en eerst even moet uitpuffen. Dat doe ik. De plek is prachtig. Dat ik hem moet delen met deze kwibus, doet daar niets aan af. Het hele Lauterbrunnental ligt aan je voeten, en boven je hangt de noordwand van de Breithorn. Op de morenewal achter de hut liggen drie steenbokken rustig te kauwen. Mijn vriend is met een digitale camera in de weer, en komt op me toe: ik moet een fotootje maken van hem bij de hut. Maar dat zegt hij niet, hij gebaart het. We zijn in Zwitserland, denk ik ineens, en ik vraag of hij liever Frans spreekt. Hevig hoofdschudden. Engels dan? Beter. Fotootje gemaakt, ‘Did you see the Ibex?’ ‘Sure’. Nu komt de zaak toch aan het rollen. Mister Peterson blijkt honderd procent Amerikaan en hoewel hij hier al jaren aan het rondhiken is, gaat het Duits hem niet best af. Er ontstaat een heel levendig gesprek. We wisselen alpenervaring uit: hij zweert bij Zwitserland, ik neem het op voor Italië en - in mindere mate - Frankrijk. Er valt een druilerige regen, maar wie merkt dat? We vertellen over ons werk, ons privéleven, de wereld na ‘9/11’, over eten en drinken, landen, gewoontes, alleen reizen, van alles. En we lachen, jazeker, herkennen ervaringen, eten chocolade. Ik kan het ineens goed vinden met the quiet American. Hè, hè, was dat nu zo moeilijk? Die avond zien we elkaar weer aan tafel en delen een fles wijn. Die gaat grif op, we bestellen een tweede. Nog een dik uur praten we na terwijl iedereen van tafel gaat. Nee, we gaan niet samen een tocht

01-09-2008 15:16:27

HOOGTELIJN 4-2008

Mönch en Eiger 29,7 x 22, potlood, pen, waterverf, gouache en inkt op papier

maken: hij moet morgen zijn spullen halen in Wengen en stapt een dag later weer op het vliegtuig naar de States. Het weer is verslechterd die middag, melkwitte wolken vulden het dal. Ik ga morgen kijken of de Rotstockhütte nog open is (het is 1 oktober) en anders daal ik alleen af naar Stechelberg. Maar al hadden we zeeën van tijd, dan nog zouden we ieder onze eigen weg gaan - en dat weten we allebei. Hij is een Einzelgänger. Nee, dat begrijpt hij niet - ik kan beter zeggen: een lone woolf. En ik? Ik heb ook genoeg aan mijn schaduw. ▲

Schreckhorn 22 x 29,7, potlood, pen, waterverf, gouache en inkt op papier

WANDELEN IN HET LAUTERBRUNNENTAL Reis

Lauterbrunnental

Het Lauterbrunnental ligt in het Berner Oberland. Met het openbaar vervoer ga je vanuit Nederland met de trein naar Interlaken, dan met een lokaal treintje naar het toeristische Lauterbrunnen en vervolgens met de postbus naar Stechelberg. Vanaf Utrecht heb je daar overdag 9 uur en een kwartier voor nodig. En dan moet je lopen naar het Obere (of Hintere) Lauterbrunnental dat in beschermd natuurgebied ligt. Je loopt in circa 2 uur via Trasschelaunen naar Berghotel Tschingelhorn (1677 m); daar is het heerlijk stil. OV-informatie en tickets: www.treinreiswinkel.nl

Opvallend is dat het Hinteres Lauterbrunnental (Obersteinberg & Untersteinberg) vrij rustig is. Dit komt doordat alle toeristen naar de zogenaamde highlights in de omgeving gaan: Eiger; Jungfraujoch; de waterval van Lauterbrunnen en het draaiende James-Bond-restaurant op de Schilthorn. Daar word je overlopen door Japanners en Amerikanen... De Schmadrihütte is onbemand en telt 12 slaapplaatsen. Het is een uitvalsbasis voor tochten naar de 3000-ers die er om heen liggen. Vanuit het dal kan je ook de Jungfrau beklimmen via de Rottalhütte 2755 m. Als je verder wilt over de gletsjer Tschingelﬁrn kun je naar de Muthornhütte en eventueel het zuidelijker gelegen Lötschental bereiken.

Verblijf • Berghotel Tschingelhorn, www.tschingelhorn.ch, +41 (0)33 855 13 43. Zowel Lager als kamers. Open van half mei tot half oktober. Als je van plan bent langer in het berghotel te verblijven, kun je je bagage laten vervoeren. • Iets hoger/verderop ligt nog een tweede (concurrende) Gasthof: Obersteinberg (1778 m). www.stechelberg.ch/de/gastro/bh_og.htm, +41 (0)33 855 20 33. Zowel Lager als kamers. open van 1 juni tot 30 september.

48-HL408-R5-Lauterbrunnen.indd 53

Documentatie • Landeskarte der Schweiz 1248, Mürren, schaal 1:25.000 • Alpinwandern: Rund um die Berner Alpen, Ueli Mosimann, SACVerlag, 2003 • Rother Wanderbuch Berner Oberland, Daniel Anker, Bergverlag Rother, 2008 (moet nog verschijnen) • rother Wanderführer Berner Oberland Ost, Daniel Anker, Bergverlag Rother, 2006 • www.wengen-muerren.ch • www.rogierdailly.nl

01-09-2008 15:16:29

HOOGTELIJN 4-2008

L O C AT I E B E R G E L L

T E K S T E N F O T O ’ S I VA R S C H U T E

En route

BALANCEREN OP KRISTAL

Milchzahn “Ja ja, Milchzahn, grappenmakers zijn het,” mompel ik terwijl ik me door de eerste touwlengte worstel. ‘Een 6a’ meldt de topo. Een melktandje, en dat op een rots die verdacht veel op een soort snijtand lijkt. Tenminste, als je uit het dal komt is de gelijkenis treffend.

54-HL408-en route.indd 54

01-09-2008 15:19:40

HOOGTELIJN 4-2008

En route Eenmaal aan de voet van de route blijkt de snijtand echter meer een granieten scheermes te zijn. Die 6a is een plaat, waarop ik me tergend langzaam van kwartskristal naar kwartskristal beweeg, de gele korstmossen mijdend zoals me nogal dwingend door John is bevolen – en jawel, een route later slip ik onverwachts weg. Balanceren op kristal, die gedachte heeft onbedoeld iets komisch. Met de handen zoek ik het evenwicht en weet in slakkengang de standplaats te bereiken waar Raymond en Nora dik ingepakt staan te wachten. In het dal was het Italiaans warm, maar hier is het maar een paar graden boven nul en de wind maakt het er niet warmer op. Het klimt het wel lekker, maar op de standplaats is het vervelend koud. Ray wijst me de Torelli, de Piz Badile en de Cengalo aan, oftewel drieduizenders op de grens met Zwitserland. Op de Torelli zien we twee ﬁguurtjes bewegen; later die dag zouden we ze weer ontmoeten, voldoende afgekoeld om rechtsomkeert naar het veel warmere Rifugio Gianetti te maken. Ik monster de lengte die gaat komen. Er zit een klein dakje in. Hou ik niet van. Nora weet zich er met enkele kernachtige kreten doorheen te wurmen. Ik krijg echter de indruk dat het perspectief een spelletje met je speelt en je met een Houdini-beweging aan zwaar hangwerk kunt ontsnappen. Half indraaien, voet in een halve spagaat op het dak en vloeiend in een halve scheur jezelf omhoog duwen. Tenminste, dat is mijn plan. Tijd zat om plannen te maken. Het gaat niet echt snel met z’n vieren. Het is te hopen

dat ik dadelijk nog een beetje kan bewegen, zo verkleumd voel ik me. Met mijn ogen zoek ik de Rifugio, een meter of tweehonderd de puinhelling af. Een rood vlekje op de rand van het laatste groen. Merkwaardig dat je het wel over de boomgrens hebt, maar nooit over een grasgrens of plantgrens. Niet dat hier helemaal niets meer groeit, maar het graniet voert toch de boventoon. Ontzettend mooi spul dat graniet. Scherp, zonder je handen er aan te snijden. Als ze nou eens zo’n wandje naar Nederland konden brengen. Dat moet toch kunnen tegenwoordig? Twee lengtes later bereiken we een soort zadel. Het is een bijzonder scheermes. Over de hele lengte heeft het massiefje een S-proﬁel, maar wel zo nadrukkelijk dat we er eens rustig bij kunnen zitten. Je kunt hier picknicken, zoveel is duidelijk. Hier en daar heeft zich sneeuw opgehoopt. De standplaats waar we net vandaan komen is door de bolling van de rots niet meer te zien. Dus ook niet dat dakje, waar ik mijn Houdini-beweging, helaas geheel verstoken van publiek, naar volle tevredenheid heb uitgevoerd. Met enige tegenzin sta ik op en maak me klaar voor de vierde touwlengte. Van convex naar concaaf, of was het precies andersom? Eenmaal boven wacht me een kleine verrassing. We hebben de rand van het scheermes bereikt. En kunnen dus over het randje kijken. Steil en diep. Crisisoverleg. We staan met z’n vieren de hoogte in te staren. De aankolkende wolken zien er donker uit. Het zou wel eens slecht weer kunnen worden. En de laatste touwlengte, een 5c+, is zo

te zien een lengte die serieus genomen dient te worden. En waar zit toch de eerste haak? Aan de andere kant, echt heel ver is het niet meer, en bovendien lijken er toch aardig wat goeie grepen te zitten. We kijken elkaar aan. Wat is wijsheid? ▲

INFORMATIE MILCHZAHN Massief en route Wijsheid bleek rechtsomkeert te maken en de laatste touwlengte te laten voor wat het was. Kort nadat we uit de wand waren, werd het donker en begon het te regenen. En regen is de wet van toenemende ellende. Veiligheid voor alles. Aan de (Italiaanse) zuidzijde van Bergell is veel te klimmen. In de omgeving van de Rifugio Gianetti (2534 m) ligt graniet van het mooiste soort: de lokale held Gianluca Maspis heeft inmiddels aardig wat routes geopend. De meeste routes zijn echter ‘alpien behaakt’. Op de oostzijde van de Vecchia zijn vier routes te vinden, maar wel met enige moeite. Naast de Milchzahn zijn dat de Polident (7 lengtes, max 6a+), de Godzilla (8 lengtes, max 6a en als je

54-HL408-en route.indd 55

haken niet gebruikt om hogerop te komen wordt het een 6b+) en de Carmageddon. Deze route van 7 lengtes (max 5c+) kan ik afraden: we konden de tweede standplaats domweg niet vinden, de derde zat in een nis onder het ijs verborgen, er is steenslaggevaar en abseilen is ook geen pretje. Maar ja, dat mooie graniet.

Topo Je kunt niet zonder: • Schweiz Plaisir Sud, Jürg von Känel, Filidor, 2003, ISBN 3-906087-17-4. De gids kost € 31,- maar beschrijft dan ook 61 klimgebieden in het noordoosten van Italië, en net over de grens met Zwitserland en Frankrijk. Bestellen/contact: www. ﬁlidor.ch, info@ﬁlidor.ch..

Reis en verblijf Om bij de Vecchia te komen zijn wij naar Bagni Masino gereden; een soort kuuroord ten noordoosten van San Martino, aan het begin van het bekende Val di Mello. In een ruimer perspectief: ten noordoosten van het Como-meer. Het is mogelijk om met de bus vanuit Morbegno naar San Martino te komen. Vandaar is het naar schatting 5,5 uur lopen naar de hut. Reken vanaf Bagni Masimo op 3,5 uur (en 1400 hoogtemeters). Het Rifugio Gianetti heeft 80 bedden. Mimmo Fiorelli zwaait er de scepter. Tel. 0342-645161 of 0342-641068 of 0342-641070 (Italië is 0039). Halfpension € 34,-.

01-09-2008 15:19:56

HULP VAN BOVEN

GPS-ONTVANGERS VOOR BERGSPORTERS

56-HL408-r8-GPS.indd 56

01-09-2008 16:51:42

TEK ST FR ANS WELK AMP EN MIEKE SCHARLOO

M AT E R I A A L

HOOGTELIJN 4-2008

Een gps-ontvanger is een handig apparaat voor bergsporters. Het weet altijd waar je bent en - als je de juiste cöordinaten hebt ingevoerd - waar je naartoe moet. In noodsituaties kan het levens redden.

OBSTAKELS Een gps-ontvanger voor buitensporters werkt op dezelfde manier als de TomTom in de auto. Het apparaat ontvangt de signalen van satellieten. Er zijn minimaal drie satellieten nodig om de positie van het apparaat te kunnen bepalen. Om ook de hoogte te kunnen peilen is een vierde nodig. Door de coördinaten (het adres op de TomTom) van de beoogde bestemming in te voeren, kan het apparaat de weg wijzen naar dat punt. Groot verschil met de TomTom is dat die de wegenkaart in zijn geheugen heeft zitten en je keurig over de weg naar de bestemming voert. Met een gps in de bergen is het lastiger. Het apparaat wijst hemelsbreed naar de beoogde bestemming, maar houdt geen rekening met obstakels in het landschap zoals een wild stromende rivier of een ravijn en andere onoverbrugbare hoogteverschillen. OP ZAK Waar de automobilist blind de aanwijzingen van zijn TomTom kan volgen, zal de bergsporter de informatie van de gps-ontvanger altijd moeten combineren met de informatie op de gedrukte kaart om zijn weg te vinden. Er bestaan nog geen gps-ontvangers die in combinatie met een digitale kaart in het toestel routeren; dus zelf routes samenstellen als je begin- en eindpunt opgeeft. Dergelijke software is alleen nog maar ontwikkeld voor wegen en paden die voor gemotoriseerd vervoer bereikbaar zijn. Daarom is het van belang altijd een gedetailleerde topograﬁsche kaart (schaal 1:25.000 of 1:50.000) van het desbetreffende gebied op zak te hebben. Ook wanneer een gps-ontvanger een gedetailleerde kaart in de display toont. Op de gedrukte kaart kun je (over)zien hoe je eventuele obstakels kunt omzeilen; op het kleine schermpje ontbreekt dat overzicht. Vooralsnog zijn gps-ontvangers dus minder geschikt om ze als primair oriëntatiemiddel te gebruiken als je gaat lopen of klimmen in ongebaand terrein. Maar het is wel mogelijk.

56-HL408-r8-GPS.indd 57

VOOR BERGSPORTERS Voor bergsporters zijn de gps-ontvangers wel heel handig om snel exact te bepalen waar je bent. Dat kan van pas komen als het weer opeens omslaat en je zo snel mogelijk naar beneden wilt (in de plotseling gedaalde wolken). Je weet meestal wel ongeveer waar je op de berg zit, maar niet precies. En dat is nou juist essentiële wetenschap voor het vlot bepalen en vinden van je ‘vluchtroute’. Ook is een gps handig om onder moeilijke omstandigheden je doel en of je weg (terug) te vinden. Bijvoorbeeld in de mist, het donker of als er veel sneeuw ligt en er weinig oriëntatiepunten zichtbaar zijn. De gps-ontvanger gebruik je dus altijd in combinatie met een gedrukte kaart. Kompas en hoogtemeter neem je mee als back-up. EVEN BEZIG Wil je een gps-ontvanger in de bergen gebruiken als primair oriëntatiemiddel, dan zul je thuis voorafgaand aan je tocht achter je PC met behulp van speciale bijgeleverde software alle relevante waypoints in jouw apparaat moeten laden. Dat zijn er al snel meer dan duizend voor een eenvoudige dagwandeling. Voor elke koerswijziging is een waypoint nodig. Heb je bijvoorbeeld een zigzagpaadje, dan maak je voor elke zig en voor elke zag een waypoint aan. Deze waypoints kun je ook handmatig invoeren door ze van de kaart af te lezen. Daar ben je dan wel even mee bezig... Niet alle gps’en kunnen overigens zoveel data aan, zeker niet wanneer je een route of tien wilt laden. De nieuwe luxere modellen krijgen wel steeds meer opslagcapaciteit. Belangrijk om te weten voor Mac-gebruikers: de bijgeleverde software is alleen ontwikkeld voor PC’s. Er zijn wel programma’s te koop, maar die worden meestal niet ondersteund door de gpsleveranciers.

Voor veel Nederlandse klimmers en verstokte bergwandelaars behoort de gps (nog) niet tot de standaarduitrusting. Omdat ze het altijd al zonder gps-ontvanger hebben gedaan; omdat ze best de weg kunnen vinden met kaart, kompas en hoogtemeter; omdat het moeite kost om weer een nieuw apparaat te leren bedienen; omdat zo’n ding toch al snel dik tweehonderd gram weegt; omdat het op batterijen werkt die leeg kunnen raken. Allemaal plausibele redenen! Maar waarom hebben veel berggidsen dan wel zo’n ding op zak? Vooral voor noodsituaties. Als ze assistentie nodig hebben van de bergreddingsdienst, kunnen ze snel exact aangeven waar ze zitten. Dat scheelt kostbare tijd. En - het zal niet vaak voorkomen - wanneer ze door slecht zicht moeite hebben met de navigatie. Iedereen kent verhalen van mensen die in mist of duister de hut niet kunnen vinden en uit pure armoede een noodbivak moeten maken op nog geen 500 meter van de hut. Met behulp van een gps-ontvanger is die hut zo gevonden. Dat kan levens schelen.

01-09-2008 16:51:57

HOOGTELIJN 4-2008

Wanneer je een gps-ontvanger als primair oriëntatiemiddel wilt gebruiken, dan is het belangrijk ook aan de volgende punten te denken: • Een gps werkt op batterijen die een beperkte levensduur hebben. Als je de gps voortdurend hebt aan staan, verbruikt hij veel stroom. Neem altijd reservebatterijen of een -accu mee. • Wanneer je met een handheld gps loopt, heb je voortdurend iets in je hand waardoor je bijvoorbeeld niet met stokken kunt lopen. • Wanneer je ‘op een gps loopt’, bestaat het risico dat je geﬁxeerd bent op de informatie van de display, waardoor je minder oog hebt voor je actuele omgeving, zoals voor weersveranderingen en gevaarlijke situaties in het terrein. Kijk geregeld om je heen en wanneer je op de display wilt kijken, ga dan stil staan.

IN DE PRAKTIJK Wie vandaag de dag een gps-ontvanger wil kopen heeft op de Nederlandse markt een beperkte keuze als het gaat om merken. Goed verkrijgbare handheld apparaten bieden Garmin en Magellan. Silva en de Lowtrance zijn gestopt met het leveren op de Nederlandse buitensportmarkt. Voor professioneel gebruik zijn er noodtelefoons met geïntegreerde gps-ontvangst- en zendsystemen op de markt. Een PDA (Personal Digital Assistant) kun je vaak gebruiken als autonavigator. Voor de bergsport zijn ze wat minder geschikt omdat ze niet waterbestendig zijn, een op te laden accu met beperkt vermogen hebben en veelal slecht af te lezen zijn in zonlicht. Maar ze worden steeds beter. Opvallend is het initiatief van Suunto om een gps in een polscomputer in te bouwen. Voor bergsporters die op hun gewicht letten en de gps alleen gebruiken in het geval kaart en kompas onvoldoende informatie bieden, is dat een interessant apparaatje. Hoogtelijn nam afgelopen zomer vier gps’en mee op pad naar de Kilimanjaro, het Zwitserse Ticino en de IJsselvallei om de huidige generatie gps’en te toetsen. ▲

Een gps is ook maar een apparaat Een gps-ontvanger is ook maar een apparaat - dat stuk kan gaan, of waarvan de batterijen kunnen leeg raken. Een gps-ontvanger kan nooit kaart en kompas vervangen. Neem altijd een gedetailleerde topograﬁsche kaart en kompas mee de bergen in en bij voorkeur ook een hoogtemeter.

• Het is moeilijk je te oriënteren wanneer je gps-ontvanger onverhoopt uitvalt en je opeens weer bent aangewezen op alleen een kaart. Bepaal daarom ook geregeld onderweg je positie op de gedrukte kaart, zodat je altijd weet waar je ongeveer bent.

Check! We zitten echt op de top van de Uhuru Peak.

56-HL408-r8-GPS.indd 58

01-09-2008 16:52:04

HOOGTELIJN 4-2008

SUUNTO X9I

GARMIN MAP60CSX De Map60Csx is een complete ontvanger die veel meer biedt dan de basisvereisten voor huis-tuinen-keukenbergsport. Echt iets voor de liefhebber. Zo zitten er spelletjes en een geocache-functie op en - best handig voor de bergsporter - een barometrische hoogtemeter en een elektronische kompas. Op de basiskaart is automatische routering via wegen mogelijk (handig voor de heen- en de terugweg). Het is mogelijk topograﬁsche kaarten te installeren van sommige landen. Van Zwitserland is een Cd-rom met 1:25.000kaarten te koop, van Nederland en Oostenrijk van1:50.000-kaarten. De ontvanger werkt uitstekend. De geheugencapaciteit is voldoende: 64 MB. Bediening: Met onderhandschoenen aan goed te bedienen. De meeste functies zijn met het indrukken van één knop te benaderen. Menustructuur: logisch en helder beschreven in handleiding. Alleen het handmatig aanmaken van een waypoint waar je naartoe wilt, is onlogisch en staat niet goed beschreven. Kies markeer waypoint en wijzig het getoonde waypoint van de plek waar je op dat moment staat. Vergeet niet het een nieuwe naam te geven! Aﬂeesbaarheid scherm: Doordat de knoppen onder het scherm zitten, blijft het gehele scherm zichtbaar. Bij scherp of weinig licht kan het display opgelicht worden. Borging: een polsband wordt standaard meegeleverd. Gewicht (inclusief batterijen): 219 gram Formaat: 61 x 155 x 33 mm Prijs: € 349,Info: Garmin Nederland, 030-2840850, www.sailtron.nl

56-HL408-r8-GPS.indd 59

De Suunto X9i is een verassend compleet polshorloge met alle basismogelijkheden die een bergsporter nodig heeft: behalve de horlogefuncties zit er een hoogtemeter, kompas en gps-navigatie op. Dat dat in zo’n klein apparaatje past! Kanttekening is wel dat de accucapaciteit beperkt is en dat de accu niet vervangen kan worden, maar moet worden opgeladen met netspanning. De normale horlogefuncties verbruiken weinig stroom, de navigatiefunctie daarentegen heel veel. Laat je de laatste permanent aan staan en stel je in op een gps-meting per seconde, dan is de accu binnen twee uur leeg. Tijdens een tocht naar de Kilimanjaro gebruikte Hoogtelijn de navigatiemodule daarom beperkt; maakte zo nu en dan een waypoint aan en schakelde soms in om te checken waar men zich op de kaart bevond. Na elf dagen functioneerden de normale functies nog prima. Overigens werkt Suunto hard aan de X10i die een grotere accucapaciteit moet krijgen. Bediening: Met onderhandschoenen aan goed te bedienen. Door middel van vijf knoppen. Menustructuur: Via een snelmenu zijn alle modusopties en instellingen op een logische manier bereikbaar. De prima handleiding is vervat in een compact boekje dat in de broekzak past. Via een meegeleverde CD-rom voor de PC (dus niet voor de Mac) kun je de gegevens bewerken en beheren op je PC. Aﬂeesbaarheid scherm: Het contrast is bij daglicht voldoende; je kunt ook schermverlichting aanzetten. De relatief grote weergave van letters en cijfers in de display is prettig. Borging: De stevige polsband voorkomt dat je gpsontvanger onverhoopt in de diepte verdwijnt. Gewicht: 78 gram Formaat: Prijs: € 519,Informatie: Robijns, www.robijns.nl

01-09-2008 16:52:10

Tijdens het bedienen van de colorado gaat het scherm nog wel eens schuil achter een hand.

MAGELLAN TRITON 2000 De Triton 2000 is veel meer dan een gps-ontvanger. Het is ook een zaklamp en je kunt er onder meer mee fotograferen, filmen en geluidsopnamen maken. Deze documentjes kun je opslaan op een zelf te installeren SD-geheugenkaart. De foto’s kun je aan waypoints koppelen. En verder zitten er in grote lijnen dezelfde functies op als op de beschreven gps’en van Garmin. De gegevens kunnen via een kabel op de PC (en niet op de Mac) worden beheerd en bewerkt. Standaard is een wegenkaart geïnstalleerd. Bediening: De meeste knoppen zijn met onderhandschoenen aan goed te bedienen. De eenknop-acties en de draairing maken het gebruik met een geschoeide hand makkelijk. De fijne bewerking en beheer van de gegevens kan worden gedaan met een touchscreen. Dit is te bedienen met een in het toestel geborgen stick of slanke vingers, maar het kan ook met de knoppen. Vooral bij de routeplanning en bewerking, voor en na de tocht is het touchscreen een snelle methode van werken. Afleesbaarheid scherm: Omdat de meeste knoppen onder het scherm zitten, blijft het gehele scherm zichtbaar. Borging: ontbreekt, maar je kunt gemakkelijk zelf een stevige polsband aan de ronde antenne van het toestel bevestigen. Menustructuur: Handig en overzichtelijk. De handleiding is beknopt; via de bijgeleverde CD-rom kun je naar een website waar je meer info kunt vinden. Gewicht: 236 gram Formaat:64 x 146 x 29 mm Prijs: € 539,Informatie: Magellan http://www.hollandnautic.nl

GPS-WORKSHOP VOOR BERGSPORTERS Duizelt alle informatie je? Vraag je je af: welke gps-ontvanger is geschikt voor mij? Leer je liever in de praktijk met een gps omgaan? Volg dan de eendaagse workshop-gps gebruik voor bergwandelaars en –klimmers. Voor NKBV-leden € 47,- (ipv € 57,-) inclusief syllabus en Zakboek kaart, kompas, gps. Locatie: Noord-West-Veluwe Data: 22, 28 of 30 november of 6 of 7 december

GARMIN COLORADO 300

De Colorado 300 is het nieuwste model van Garmin en moet de standaard gaan vormen voor de komende generatie gps’en van deze firma. Het is een snel en goed hanteerbare ontvanger met tal van mogelijkheden die de wensen van een gemiddelde bergsporter ver te boven gaan; zoals een agenda en een geocachefunctie. Het toestel kan draadloos de gegevens van waypoints, routes, tracks e.d. met een andere Colorado delen. Hij heeft een immens geheugen (348 mb) en hij werkt bovendien met SD-memorycards. Opvallend is de draaiknop bovenaan de display waarmee je door de menu’s rolt en kunt klikken. Het is mogelijk topografische kaarten te installeren van sommige landen. Van Zwitserland is een Cd-rom met 1:25.000-kaarten te koop, van Nederland en Oostenrijk van 1:50.000-kaarten. Bediening: Met onderhandschoenen aan goed te bedienen. Doordat de draaien de andere twee knoppen knop bovenaan de display zit, gaan ze nog wel eens schuil achter hand die de knoppen bedient. Menustructuur: De menustructuur is logisch; je kunt er snel in navigeren. Maar hij vraagt net als die van de Map60Csx een gedachtekronkel voor het handmatig aanmaken van een waypoint. Ook hier moet je een bestaand waypoint wijzigen. Dat staat niet duidelijk in de gebruikersinstructie, die overigens alleen op CD-ROM wordt meegeleverd wordt en niet raadpleegbaar is met een Apple-Macintosh-computer. Gelukkig staat hij ook op de website van Garmin. Afleesbaarheid scherm: in de standaardmodus is het beeldscherm donker; met de beeldschermverlichting kun je jezelf bijlichten. Dat kost wel extra batterijen. Borging: Aan de achterzijde kun je de bijgeleverde klip met karabinertje bevestigen. Gewicht (inclusief batterijen): 246 gram Formaat: 60 x 139 x 35 mm Prijs: € 449,Informatie: Garmin Nederland, 030-2840850, www.sailtron.nl

MEER INFORMATIE: WWW.HOOGTELIJN.NL. KLIK OP DE COVER VAN HOOGTELIJN 5/2008 EN KIES GPS-ONTVANGERS VOOR BERGSPORTERS.

56-HL408-r8-GPS.indd 60

01-09-2008 16:52:20

GPS IN HET KORT

Instellen Voordat je aan de slag kunt met de gps is het belangrijk hem in te stellen op jouw situatie en de kaart die je gebruikt. De meeste opties spreken voor zich; nieuw zijn wellicht:

• Positieformaat

Kaart, kompas en gps; de kaartmeter is een handig hulpmiddel om de coördinaten af te lezen.

Een gps geeft coördinaten weer. Deze moeten corresponderen met het coördinatenstelsel op de kaart die je gebruikt. Veel toeristische en de oude OeAV-kaarten zijn niet voorzien van een vierkante-kilometergrid maar van een geograﬁsch coördinatenstelsel. Veel landen hebben hun eigen vierkantekilometernet of raster. Wereldwijd zijn er tientallen mogelijkheden. De meeste stelsels zijn in de ontvanger voorgeprogrammeerd. Je kunt dus kiezen. Zo gebruiken de Zwitsers op hun topograﬁsche kaarten het Zwitsers grid. De lijnen ervan zijn ingetekend op de kaarten. De nieuwe Oostenrijkse Alpenvereinskarten en Franse blauwe IGN-kaarten maken gebruik van het internationaal dekkende coördinatenstelsel UTM UPS met een zoneveld (bijvoorbeeld 33T). Informatie hierover staat op de kaart, vaak bij de legenda, maar ook wel onderaan de kaart.

• Kaartdatum De kaartdatum verwijst niet, zoals veel mensen denken, naar de datum waarop hij is gemaakt. Het is een cartograﬁsch begrip dat juist moet worden ingesteld. Welke kaartdatum je moet instellen, staat ook in de algemene informatie van de kaart. Als je een bepaald grid kiest, wordt de kaartdatum automatisch aangepast. Bij het UTMcoördinatenstelsel hoort veelal de kaartdatum WGS84.

Coördinaten aflezen In de marges van een topografische kaart staan getallen (meestal in de kleur van de lijnen die het grid vormen). Ze corresponderen met het positieformaat dat je hebt ingevoerd. Om de coördinaten van een plek af te lezen, gebruik je een kaarthoekmeter of centimeter (of je schat de waarden). Leg de hoek van de x- en de y-as met de juiste schaal exact op het punt waarvan je de coördinaten wilt aflezen. Noteer eerst de x-coördinaat: lees onder- of bovenaan de kaart het getal af van de verticale lijn die links van het punt staat. Met behulp van de kaartmeter kun je de cijfers ‘achter de komma’ eenvoudig aflezen. De y-coördinaat, die altijd als tweede wordt genoemd, bepaal je op dezelfde manier. Je leest dus van links naar rechts en dan van onder naar boven.

Coördinaten terugvinden op de kaart De gps geeft altijd de actuele coördinaten van je positie. Deze kun je op dezelfde manier terugzoeken als bij ‘Coördinaten aﬂezen’. Zo kun je de context van jouw locatie zien (Je moet nog twee bergruggen over voordat je bij de hut bent, om maar wat te noemen).

Waypoint maken

Navigeren

Een waypoint is een plek waarvan je de exacte locatie invoert in je gps. Bijvoorbeeld de plek waar je naartoe wilt. Met markeer waypoint markeer je de plek waar je staat door eenvoudig op OK of enter te drukken. Wil je in je gps een punt aanmaken waar je heen wilt, lees dan op de kaart zo exact mogelijk de coördinaten af en voer ze in.

Volg je een route of ben je op weg naar een waypoint: de pijl in de display wijst hemelsbreed naar je bestemming. Hij houdt geen rekening met obstakels onderweg, zoals rivieren of loodrechte rotswanden. Kijk op de kaart hoe je zo’n obstakel het best kunt omzeilen. De pijl blijft naar de bestemming wijzen. Je ‘omwegen’ kun je met extra waypoints in je routeschets verwerken.

De coördinaten van de oude Capanna Bovarina kun je met de kaartmeter op de Zwitserse kaart aﬂezen als 711.200/157.510.

56-HL408-r8-GPS.indd 61

Links de OeAV-kaart en rechts de IGN-kaart, beide met coördinatenstelsel UTM UPS (in rood en blauw).

01-09-2008 16:52:34

HOOGTELIJN 4-2008

Recensies & signalementen

Waterballet

Pelgrimsadviezen

Yeti-jagers

Een feest in boekvorm, maar het had eigenlijk op watervast papier gedrukt moeten worden. Het Lake District is het natste stukje van Engeland, een land dat toch al niet bekend staat om zijn droge weer. Op het moment dat ik dit voorjaar het boek in Lakeland aan de tand voelde, regende het een week lang vrijwel aan één stuk door. Maar goed, wellicht is het boek sowieso wat zwaar voor in de rugzak en kan het beter in de droge tent achterblijven. De routevoorstellen die Richards doet, zijn meestal varianten op bestaande wandelpaden die op de Ordnance Survey of Harveykaarten terug te vinden zijn. Dus met goed lezen, de routeschets vergelijken met de watervaste Harvey Superwalkerlandkaart en een beetje terreininzicht kom je een heel eind, zelfs op een regendag. Richards beschrijft een heel stel klassieke, bekende wandelingen, maar soms ook de wat minder bekende trips. Waar het terrein wat ruig wordt voor de reguliere Engelse ‘rambler’, dus waar een wandelende Nederlandse veiligheidsfreak gaat denken aan een stuk touw en tussenzekeringen, biedt de auteur altijd wel een wat meer platgetreden variant voor dat traject. Volledig passend in de stijl van het Engelse wandelen, besluit Richards de kaders met afstand, hoogteverschil, wandeltijd, moeilijkheidsgraad, benodigde landkaarten, startpunt et cetera bij iedere route met een tip waar aan het einde van de wandeling de beste pub zit. Great Mountain Days is met zijn mooie fotograﬁe vooral een feest voor de voorbereiding van alweer een vakantie in een van de mooiste wandelen klimgebieden van Europa. [FH]

In het jaar 844 versloeg een verschijning van de apostel Jacobus de Moren voor koning Ramiro I van Asturië. Toevallig of niet, enkele jaren daarvoor was zijn graf ontdekt op de berg Libredón. Een bedevaartsoord was geboren en daar wordt tot de dag van vandaag gretig naar toe gelopen. Deze gids behandelt de ‘Camino Frances’ die begint aan de Franse kant van de Pyreneeën en een meer oostelijke variant die begint bij de Pas de Somport in de Spaanse provincie Huesca. Leuk zijn de aparte kaartjes met hoogteverschillen per etappe en de zeer gedetailleerde routekaarten. Werkelijk ieder hekje, stenen kruis en corredoira staat erop. Handig als je bij twijfel altijd verkeerd loopt, zoals schrijver dezes. Toch is de lay-out nogal rommelig waardoor je veel moet turen. De schrijver heeft zijn best gedaan om vriendelijk en meelevend te zijn, de arme pelgrim wordt regelmatig opgebeurd met teksten als: ‘De herberg (…) alle warmte en onderdak die nodig zijn om de eenzaamheid van Castilië te verdragen.’ Elke bar, bakker en groenteboer onderweg wordt genoemd met hun assortiment erbij. De etappehaltes zijn een waar feest: de prijzen van de blikjes fris tot en met het humeur van de hospitaleras worden geroemd. Als pelgrim voel je je echt begrepen door deze auteur. De gids is vertaald uit het Spaans en geactualiseerd tot en met 2007. Hij is overzichtelijk en handig uitgevoerd met ringband, bedoeld voor gebruik onderweg. Het nadeel: hij is nogal zwaar. De gedachte om een halve kilo aan boek mee te moeten zeulen in een rugzak doet de aspirantpelgrim thuis achter de oren krabben: meenemen of toch maar niet. [MJ]

Cryptozoölogen zijn wetenschappers die zich bezighouden met het zoeken naar een levend exemplaar van een uitgestorven diersoort. In de wetenschapswereld worden ze niet altijd even serieus genomen. Sterker nog: als bekend wordt dat iemand zijn tijd besteedt aan cryptozoölogie, dan kan dat ronduit het einde van diens wetenschappelijke carrière betekenen. Een hele horde cryptozoölogen was en is in de ban van het zoeken naar andere mensvormen dan de homo sapiens, in het bijzonder naar de Yeti of Almas, de Wilde Mens. In Yeti jagers gaat Halbertsma op zoek naar ooggetuigenverslagen van ontmoetingen met de Wilde Mens. Het verslag van deze speurtocht is een aaneenschakeling van veronderstellingen en ooggetuigenverslagen uit de derde hand. Een van de belangrijkste conclusies is dat yeti-jagers erg slechte fotografen zijn. Halbertsma heeft goed gebruik gemaakt van zijn bijzondere persoonlijke contacten in Azië, met name in Mongolië. Hij heeft tijdens zijn speurtocht verschrikkelijk veel moeite gedaan om ooggetuigen van het bestaan van de Wilde Mens te vinden. De reis zelf lijkt me eindeloos interessant geweest te zijn, maar het verhaal weerspiegelt dit niet. Het ontbeert vrijwel iedere vorm van spanning. Waar de titel van het boek mijn nieuwsgierigheid prikkelde en ik spannende verslagen verwachtte vanuit het hartje van onbewoond Centraal-Azië, viel het feitelijke verhaal me tegen. Ik las een opsomming van ontmoetingen, soms met kleurrijke en tot de verbeelding sprekende personen, maar meestal met een voorspelbare anticlimax. [FH]

Great Mountain Days in the Lake District Mark Richards Cicerone, 2008 ISBN 978 1 85284 516 2 Prijs: £ 16,99

Te voet naar Santiago de Compostela Paco Nadal Elmar, 2008 ISBN 978 90 3891 838 9 Prijs: € 24,50

Yeti jagers Tjalling Halbertsma Dominicus, 2008 ISBN 9789064104619 Prijs: € 13,90

62-HL408-r9-R&C.indd 62

01-09-2008 16:54:08

O N D E R R E D A C T I E VA N F R A N K H U S S L A G E

HOOGTELIJN 4-2008

Das Puschlav, Wanderungen zwischen Gletscherseen und Kastanienwäldern Corina Lanfranchi, Rotpunktverlag, 2008, 978-3-85869-371-6 In maar liefst 21 wandelingen toont auteur Corina Lanfranchi de lezer de bekoorlijkheden van Val Puschlav. Val Puschlav..., denkt u? Maar als u dan hoort: ’De vallei van Poschiavo, aan de zuidkant van het Berninagebied’ zal een en ander een stuk duidelijker zijn.

Nationalpark Val Grande, Unterwegs in der Wildnis zwischen Domodossola und Lago Maggiore Bernhard Herold Thelesklaf, Rotpunktverlag, 2008, 978-3-85869-369-3 De eerste Duitstalige beschrijving van het nationale park Val Grande in Italië, het ‘laatste paradijs’, net over de Zwitserse grens. Het park geldt voor insiders als de grootste wildernis van Italië en de hele alpenkam.

De 100 mooiste dagwandelingen in de Pyreneeën, Deel 2 Centrale en Oostelijke Pyreneeën Ton Joosten, Elmar, 2008, ISBN 9789038918228 Pyreneeënspecialist Ton Joosten selecteerde het beste van het beste op het gebied van dagwandelingen; de tweede vijftig daarvan staan in dit boek, waarin de Centrale en Oostelijke Pyreneeën aan bod komen. Veel informatie over bezienswaardigheden, standplaatsen, herbergen, berghutten en campings, waarbij honderden internetadressen worden genoemd.

The South West Coast Path Auteur onbekend, www.virtualbookcompany. co.uk, 2008, ISBN 9780955828805, Gebruikmakend van moderne multimediatechnologie publiceert Virtual Book Company een interactieve topo van het Engelse South West Coast-pad. De dvd en bijbehorende website geven een beeld van de route aan de hand van anderhalf uur ﬁlm, 800 foto’s en 750 pagina’s lokale informatie. De uitgever belooft de topo regelmatig te actualiseren via internet.

Onvergetelijke wandelingen die je gemaakt moet hebben! Steve Watkins & Clare Jones, Kosmos Uitgevers, 2008, ISBN 978 90 215 2485 6, Van stadswandelingen tot ruige trektochten over de hele wereld. De bestemmingen variëren van Amsterdam tot spiritueel Kyoto, van Yellowstone National Park tot de slagvelden aan de Somme.

Die journaal van die bergklub van Suid-Afrika Diverse auteurs, The Mountain Club of South Africa, 2007, ISSN 0258-0101 De Zuid-Afrikaanse bergsporters hebben een jaarboek uitgegeven. De uitgever, de ZuidAfrikaanse Bergklub, neemt de taakstelling van een dergelijk boek wat breder dan de Japanse evenknieën en heeft ook de nodige achtergrond informatie en historie van de bergsport in het boek opgenomen.

Lofoten Rock Chris Craggs, Rockfax, 2008, ISBN 9781873341667 Een klimgids van de magische granieten rotsen op de Lofoten, de Noorse eilanden boven de poolcirkel. Eén lange, lange pooldag is wellicht net genoeg om de gids van kaft tot kaft uit te klimmen.

Bijzondere Logeeradressen in Frankrijk Diverse auteurs, Spalder, 2008, ISBN 9789077090244 Een boek over kleine hotels en chambres d’hôtes in Frankrijk. Ieder adres heeft zijn eigen verhaal. Soms is de eigenaar een excentrieke kunstverzamelaar, een andere keer is het hele familiekapitaal ingezet voor restauratie van een eeuwenoud familiebezit of een idyllisch buitenhuis.

62-HL408-r9-R&C.indd 63

Japanese Alpine News Tamotso Nakamura, The Japanese Alpine Club, 2008, www.jac.or.jp In 145 pagina’s geeft de Japanse bergsportclub een overzicht van alle bijzondere expedities, opmerkelijke beklimmingen en wetenschappelijke onderzoeken die vanuit deze club gedaan zijn.

INTERNET Kijk voor meer recensies en signalementen op www.hoogtelijn.nl. Klik op de cover van Hoogtelijn 4/2008 en kies Recensies & Signalementen.

01-09-2008 16:54:21

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

WIJ VERZETTEN BERGEN VOOR U Specialist in bergsportverzekeringen W.A. HIENFELD B.V. Postbus 75133 Telefoon Telefax E-mail

1070 AC Amsterdam 0031(0)20 - 5 469 469 0031(0)20 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

Je wint altijd! Zeer hoge korting • Korting bij bekende bedrijven en winkels • Geen punten maar euro’s

Koop iets bij een van de deelnemende

bedrijven en laat je Nationale Sportpas zien. Je krijgt daarbij korting die meteen gestort wordt op je sportpastegoed.

Meld je aan op www.nationalesportpas.nl.

Na aanmelding kun je je sportpastegoed besteden en proﬁteren van alle voordelen die de Nationale Sportpas je te bieden heeft.

Je sportpastegoed kun je bijvoorbeeld

besteden aan je contributie, sportartikelen, goede doelen of je kunt het overmaken naar je eigen bankrekening.

www.nationalesportpas.nl

915.Adv. NSP 100-285 FC.indd 1

29-08-2008 11:03:14

@[ m_dj Wbj_`Z P[[h ^e][ aehj_d] Aehj_d] X_` X[a[dZ[ X[Zh_`l[d [d m_da[bi =[[d fkdj[d cWWh [khe¼i

WIJ VERZETTEN BERGEN VOOR U

' Aeef _[ji X_` [[d lWd Z[ Z[[bd[c[dZ[ X[Zh_`l[d [d bWWj `[ DWj_edWb[ IfehjfWi p_[d$ @[ ah_`]j ZWWhX_` aehj_d] Z_[ c[j[[d ][ijehj mehZj ef `[ ifehjfWij[]e[Z$

( C[bZ `[ WWd ef mmm$dWj_edWb[ifehjfWi$db$ DW WWdc[bZ_d] akd `[ `[ ifehjfWij[]e[Z X[ij[Z[d [d fheÄ j[h[d lWd Wbb[ leehZ[b[d

Specialist in bergsportverzekeringen

Z_[ Z[ DWj_edWb[ IfehjfWi `[ j[ X_[Z[d ^[[\j$

) @[ ifehjfWij[]e[Z akd `[ X_`leehX[[bZ X[ij[Z[d WWd `[ Yedjh_Xkj_[" ifehjWhj_a[b[d" ]e[Z[ Ze[b[d e\ `[ akdj ^[j el[hcWa[d dWWh `[ [_][d XWdah[a[d_d]$

W.A. HIENFELD B.V. Postbus 75133 Telefoon Telefax E-mail

1070 AC Amsterdam 0031(0)20 - 5 469 469 0031(0)20 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

mmm$dWj_edWb[ifehjfWi$db

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

32-HL408-advertenties 64

02-09-2008 15:59:38

BERGSPORTREIZEN.NL winter / voorjaar 2009

NIEUWE CURSUSLIJN WINTERALPINISME

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.BERGSPORTREIZEN.NL

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:65

02-09-2008 09:22:43

HOOGTELIJN 4-2008

TOERSKIËN I (TI) Periodes: 24/1-31/1/2009, 31/1-7/2/2009 Aantal deelnemers: 6-9 Prijs: € 851,- (incl 6 gidsdagen, 7 x halfpension in twee- of meerpersoonskamer, snowcard) Bijkomende kosten: ± € 90 liftkosten

De cursus Toeren-I is een eerste stevige stap in een zelfstandige toerskicarrière. Vanuit een pension in het Oostenrijkse Ötztal ga je dagelijks op pad met een lokale berggids en Nederlandse toerski-instructeur, waarbij je de basisprincipes leert voor het zelfstandig maken van eenvoudige toerski- of toerboarddagtochten. Je traint vaardigheden zoals lopen op vellen, piepszoeken, afdalen in maagdelijke sneeuw, de uitgangspunten van het inschatten van lawinegevaar en oriëntatie in de winterse bergwereld. Als deelnemer zul je zoveel mogelijk betrokken worden bij het voorbereiden en uitvoeren van de tochten. ’s Avonds is er theorieles over zelfstandig toerskiën in het algemeen en lawinekunde in het bijzonder. Tijdens de cursus worden eenvoudige dagtochten gemaakt met een gemiddelde duur van 6 tot 8 uur. Een goede conditie en een goede off-piste skitechniek zijn essentieel. Je moet zwarte pistes soepel af kunnen skiën en stabiel (weinig vallen) afdalen in alle soorten sneeuw buiten de piste (vergelijkbaar niveau is goed hebben afgerond van een Skitoeren crash III cursus).

TOERSKIËN II (T-II) Periode: 8/2 - 13/2/2009 Aantal deelnemers: 6-9 Prijs: € 749,- (incl 6 gidsdagen, 5x halfpension in het Lager, snowcard Bijkomende kosten: ± € 45 liftkosten

In Toerskiën II leer je onder leiding van een Oostenrijkse berggids en een NKBV-toerski-instructeur leer je verantwoord dagtochten maken. Je traint onder meer het maken van een geschikte tochtplanning, , het sporen en het piepszoeken met meerdere slachtoffers tegelijk. Ook krijg je lawinekunde gebaseerd op de snowcard en leer je de basisprincipes van sneeuwkunde. Vanuit de Heidelbergerhut in de Oostenrijkse Silvretta worden dagtochten gemaakt. De leiding zal zo veel als mogelijk de planning en uitvoering van de tochten aan de deelnemers overlaten. De avonduren worden benut om de noodzakelijke theorie en achtergrond met elkaar te bespreken. Je maakt deze week lange dagen. Tochten en oefenen wisselen elkaar af. Het is dan ook noodzakelijk dat je beschikt over een conditie voor 8 tot 10 loopuren. Je moet met goed gevolg een T-I cursus hebben doorlopen of gelijkwaardige ervaring hebben opgedaan (bv. enkele jaren ervaring met middelzware of zware tochten van de skitoerencommissie). Soepel kunnen skiën, met rugzak, in alle soorten sneeuw is een absolute vereiste.

ZELFSTANDIG TOERSKIËN EN TOERBOARDEN

De Koninklijke NKBV biedt met ingang van deze winter cursussen winteralpinisme aan. Ze zijn bedoeld voor toerskiërs en toerboarders die hun vaardigheden willen uitbouwen om uiteindelijk zelfstandig tochten te kunnen maken. Er zijn cursussen voor beginners, gevorderden en vergevorderden. Ze vormen een aanvulling op het aanbod van de Skitoerencommissie (samenwerkingsverband NskiV en NKBV) dat zich vooral richt op beleving.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:66

02-09-2008 09:22:49

HOOGTELIJN 4-2008

TOERSKIËN III (TIII) Periode: 18/1, 1/2, 15/2/2009 (theoriedagen) 28/2-7/3/2009 (praktijkweek) Aantal deelnemers: 6-9 Prijs € 1045,- (incl 3 theoriedagen, 6 gidsdagen, 7 x halfpension in twee- of meerpersoonskamer, lawineboek Die Weisse Gefahr van Martin Engler, snowcard)

Winteralpinisten met ruime freeride en toerski-ervaring geven we graag het laatste zetje om verantwoord meerdaagse tochten te maken in alpien terrein. De cursus Toerskiën III bestaat uit drie theoriedagen in Nederland en een praktijkweek in Frankrijk. De theorie en praktijkweek zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Tijdens de theoriedagen in Nederland brengen deskundige toerski-instructeurs je de laatste kneepjes bij van lawinekunde gebaseerd op snowcard en factorencheck, sneeuwkunde, weerkunde; oriëntatie / tochtenplanning; de psychologische aspecten en besliskunde. De praktijkweek wordt gegeven vanuit het bergchalet le Belvédère, dat op de grens ligt van twee prachtige gebieden: de Écrins en de Queyras. De Nederlandse berggids Martijn Schell laat zoveel mogelijk het initiatief en de touwleiding over aan de deelnemers. Tijdens deze week zullen alle aspecten van het toeren worden getraind. Voor deelname heb je een meer dan uitstekende conditie nodig om de lange trajectdagen van 10 uur aan te kunnen. Je hebt met goed gevolg een T-II en een alpiene beginnerscursus (C-I) doorlopen. Tevens is minimaal een week (of vijf dagtochten) zelfstandige toerski-ervaring vereist of minimaal enkele jaren ervaring met zware tochten van de skitoerencommissie.

BERGSPORTKAMP HARZ, DUITSLAND De Harz verrijst als een bergeiland uit de Noord-Duitse laagvlakte. Het massief beslaat 2000 vierkante kilometer en telt toppen boven de 1000 meter. In het noorden daalt het landschap steil af naar het heuvelachtige voorland van de Harz en in het westen naar de Leinegraben. Rond de Brocken ligt het grootste aaneengesloten, natuurlijke sparrenbos van Midden-Duitsland. Het klimaat is heel divers in de Harz. In de eerste meiweek kan het in de lagere gedeelten al zonnig warm zijn en wiegen de kersenbloesems zachtjes in de voorjaarswind, terwijl op de hoogvlakten nog sneeuw kan liggen. In sommige jaren kun je zelfs hier en daar nog langlaufen. De Harz is door een uitgebreid net van busdiensten goed ontsloten en er zijn drie smalspoorbanen. Tevens zijn er vijf kabel- en gondelbanen. We verblijven op camping Göttingerode in Bad Harzburg.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:67

Periode: 25/4-2/5/2009 Aantal deelnemers: 40 Prijs: € 31 (18 jaar en ouder); € 13 (6 t/m 17 jaar); gratis (t/m 5 jaar)

02-09-2008 09:22:55

HOOGTELIJN 4-2008

SNEEUWSCHOENWANDELEN LESACHTAL, OOSTENRIJK Periodes: 18/1-25/1/2009, 15/2-22/2/2009 (doelgroep 50+) Aantal deelnemers: 8 per gids Prijs: € 890,- (incl 6 gidsdagen, 7 x half pensionn in tweepersoonskamer (op indeling), huur sneeuwschoenen en telescoopstokken, transfers); toeslag 1-persoonskamer: € 60

Sneeuwschoentochten vanuit een pension Onze basis is Bauernhof Gruber in San Lorenzen in het rustige Lesachtal, dat evenwijdig loopt aan de Italiaanse grens. Hier vandaan maken we prachtige dagtochten naar verstilde toppen als die van de Golzentipp (2317 meter), de Schwalbenkofel (2159 m) en Steinrastl (2484 m). Behalve van de indrukwekkende natuur kun je ook de hele week genieten van de uitstekende keuken met specialiteiten uit de streek. De wandelingen zijn middelzwaar en variëren in tijd van 4 tot 6 uur en de hoogtemeters liggen tussen de 300 en 900 meter.

MALA FATRA, SLOWAKIJE Periodes: 24/1-31/1/2009, 28/2-7/3/2009 Aantal deelnemers: 8 per gids Prijs: € 535,- (incl 6 gidsdagen, 7 x halfpension in tweepersoonskamer (op indeling), huur sneeuwschoenen en telescoopstokken, transfers, wandelkaart); toeslag 1-persoonskamer € 80

Sneeuwschoentochten vanuit een pension De Mala Fatra (Kleine Fatra) is een klein middelgebergte in het noordwesten van Slowakije. Een ongerepte streek die behoort tot de mooiste berggebieden van het land. Indrukwekkende rotsmassieven en ravijnen, worden afgewisseld met prachtige dennenbossen. Uitgangspunt voor de tochten is een eenvoudig pension in Stefanova in het Vratnadal. De wandelingen zijn middelzwaar en variëren in tijd van 4 tot 6 uur en de hoogtemeters liggen tussen de 300 en 600 meter, met een uitschieter van ongeveer 1300 meter. De tochten gaan door bossen, langs ravijnen, over heuvelachtig terrein en over de bergkam. De toppen die je o.a. zult beklimmen zijn de Pupov (1095 m) en de Poludnovy Grun (1460m). In de berghutten en uitspanningen, die je tijdens de wandelingen aandoet, kun je genieten van de typische Slowaakse sfeer en een traditionele maaltijd.

DOLOMIETEN, NATUURPARK FANES-SENNES, ITALIË Periodes: 1/2/-8/2/2009, 8/2-15/2/2009, 8/3-15/3/2009 Aantal deelnemers: 8 per gids Prijs: € 910,- (incl 6 gidsdagen, 7 x halfpension in Lager, huur lawinepieps, sneeuwschoenen en telescoopstokken, transfers)

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:68

Sneeuwschoentocht langs berghutten Het Fanes-Sennes Natuurpark strekt zich uit tussen steile, soms loodrechte bergwanden met spitse toppen. In het park vind je geen skiliften, maar wel rust, ruimte en genoeg sneeuw om een prachtige tocht te maken langs berghutten. Bovendien word je elke keer weer verrast door de mooiste vergezichten. De tocht begint op de Plätzwiese. Door de maagdelijke sneeuw banen we ons een weg richting Dürrenstein (2839 m). Verder worden deze week nog de Monte Taè, de Lavinores (2460 m), Monte Sella di Sennes (2787 m) en de Monte Muro (2458 m) beklommen. Aan het eind van elke dag is het genieten van het heerlijke Italiaanse eten in de sfeervolle hutten.

02-09-2008 09:23:04

HOOGTELIJN 4-2008

ÖTZTALER ALPEN, OOSTENRIJK Sneeuwschoentocht vanuit een berghut De Oetztaler Alpen vormen het omvangrijkste vergletsjerde gebied van de Oost-Alpen. Het gebied is ideaal voor het maken van sneeuwschoentochten, omdat het terrein en de te beklimmen toppen niet al te steil zijn. De op 2766 meter hoogte gelegen Vernagthütte is het uitgangspunt voor al onze tochten. De looptijden per tocht variëren van 5 tot 8 uur per dag en de hoogtemeters rond de 1500 meter. Tijdens deze week leren we het lezen van het lawinebericht en het herkennen van lawinegevaar. Het zoeken met lawinepieps wordt geoefend, maar ook tochtenplanning, weerkunde en de reddingstechnieken worden behandeld. De tochten die op het programma staan zijn Fluchtkogel (3500 m), Hochvernagtspitze (3530 m), Schwarzwandspitze (3467 m), Brandenburgerhaus (3272 m), Taschachhochjoch (3335 m).

Periodes: 8/3-14/3/2009, 22/328/3/2009, 26/4-2/5/2009 Aantal deelnemers: 6 per gids Prijs: € 840,- (incl 7 gidsdagen, 6 x halfpension in Lager, huurmateriaal: sneeuwschoenen, telescoopstokken, lawinepieps, sonde, lawineschep stijgijzers en klimgordel)

GLOCKNER, OOSTENRIJK Sneeuwschoentocht van uit pension en berghut De Grossglockner (3798 m) is de hoogste berg van Oostenrijk. Het gebied, met zijn gletsjers en vele toppen boven de 3000 meter, is het belangrijkste deel van de Hohe Tauern. Vooral de zuidkant biedt talrijke mogelijkheden voor sneeuwschoentochten. De eerste dagen is het uitgangspunt van de tochten het Lucknerhaus op 1920 meter, midden in het prachtige Ködnitztal. De vierde dag gaat het naar de Stüdlhütte. Deze hut ligt op 2801 meter en is bij uitstek geschikt voor beklimming de van de omringende drieduizenders. Het aantal hoogtemeters dat dagelijks wordt afgelegd ligt tussen de 750 en 1200 meter en de duur van de tochten varieert van 5 tot 8 uur. Tijdens de week leer je omgaan met lawinepieps en sonde, oefen je bergreddingstechnieken en ga je aan het touw op de gletsjer.

Periodes: 29/3-4/4/2009, 19/4-25/4/2009 Aantal deelnemers: 6 per gids Prijs: € 855,- (incl 7 gidsdagen, 6 x halfpension in Lager, huur lawinepieps, lawineschep, sneeuwschoenen en telescoop

SILVRETTA, OOSTENRIJK Sneeuwschoentocht vanuit berghutten Het Silvrettagebergte op de grens van Zwitserland en Oostenrijk wordt gedomineerd door de aanwezigheid van meerdere toppen met een hoogte boven de 3000 meter. Vooral aan de noordzijde is een groot aantal gletsjers te vinden. Dit gebied heeft de bijnaam Blauwe Silvretta. De tocht begint in de Heidelbergerhütte, die vanuit Ischgl wordt bereikt. Vanuit de hut kunnen tohcten worden gemaakt naar het Zahnjoch (2947 m) of de Piz Davo Sasse (2791 m). Halverwege de week gaat het via het Kronenjoch naar de Jamtalhütte. Vanuit deze hut kunnen de Gamsspitze (3114 m), de Dreiländerspitze (3197 m) en de Hintere Jamspitze (3156 m) worden beklommen. Behalve het maken van mooie tochten staan ook de reddingstechnieken en omgaan met pieps op het programma. Deelname-eis: alpiene beginnerscursus (CI) met goed gevolg hebben volbracht. Daarnaast is het van voordeel als je al eens eerder een sneeuwschoentocht hebt gelopen.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:69

Periodes:15/3-21/3/2009, 22/328/3/2009 Aantal deelnemers: 6 per gids Prijs: € 830,- (incl 7 gidsdagen, 6 x halfpension in Lager en materiaalhuur: sneeuwschoenen, telescoopstokken, lawinepieps, sonde, lawineschep, stijgijzers en klimgordel)

02-09-2008 09:23:13

HOOGTELIJN 4-2008

WATERVALKLIMMEN

Beginners Periodes: 25/1-31/1/2009, 1/2-7/2/2009, 8/2-14/2/2009, 15/2-21/2 Jongerencursus (16-19 jaar): 15/2-21/2 Aantal deelnemers: 8, max 4 per gids Prijs: € 715,Prijs jongerencursus: € 670 (incl 6 gidsdagen, 6 x halfpension in twee of meerpersoonskamer op indeling, huur klimtechnische uitrusting, cursusinformatie)

BEGINNERS, GEVORDEREN De Stubaier Alpen zijn een eldorado voor watervalklimmers. Er zijn tal van interessante gebieden, waaronder dat in het Lüsental. Onze basis, een pension in Praxmar, ligt daar vlakbij. In overleg met de gids kunnen ook ander klimgebieden bezocht worden. Het cursusprogramma bestaat onder meer uit stijgijzertechnieken, het plaatsen van de ijsbijlen, zekeringstechnieken en standplaatsbouw. Het streven bij een beginnerscursus is dat je aan het eind van de cursus één of meerder touwlengtes kunt voorklimmen. Bij de gevorderden cursus richten we ons vooral op het na- en voorklimmen van moeilijkere watervallen en op de reddingstechnieken. Deelname-eisen beginnerscursus: goede conditie, kennis van knopen en zekeringstechnieken is een pre. Deelname-eisen gevorderdencursus: goede conditie, met goed gevolg een beginnerscursus watervalklimmen hebben doorlopen of het hebben van gelijkwaardige ervaring.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:70

Gevorderden Periode: 8/2-14/2/2009 Aantal deelnemers: 8, max 4 per gids prijs € 670,- (incl Oostenrijkse berggids, 6 x halfpension in twee- of meerpersoonskamer (op indeling), 6x halfpension, cursusinformatie)

02-09-2008 09:23:28

HOOGTELIJN 4-2008

KATTERAT NAAR NIKKALUOKTA Periode: 6/3-14/3/2009 Leiding: Paul Römkens, 0318-623955, paul.romkens@wur.nl Aantal deelnemers: 6 Prijs: € 1195,-; bijkomende kosten: € 80,(lunches en lidmaatschap STF/DNT)

Toerlanglauf huttentocht De route van deze tocht loopt parallel aan de bekende Kungsleden. Startend aan de Noorse kant van de grens en eindigend aan de voet van Zwedens hoogste berg. Een toerlanglauftocht voor mensen zonder al te veel ervaring met toerlanglauf, maar met goede conditie om de dagetappes van 15 tot 23 km te kunnen volbrengen.

RONDJE KEBNEKAISE Periode: 13/3-21/3/2009 Leiding: Paul Römkens, 0318-623955, paul.romkens@wur.nl Aantal deelnemers: 6 Prijs: € 1195,-: bijkomende kosten: € 50,(lunches en lidmaatschap StayOkay)

Toerlanglauf huttentocht Een absolute topper wat landschap en toermogelijkheden betreft. Startend in Nikkaluokta wordt een een ronde om de Kebnekaise gemaakt. Korte etappes met de mogelijkheid om ’s middags nog de telemarktechniek bij te schaven en langere etappes (tot 24 km) dwars door het hart van het Kebnekaisemassief wisselen elkaar af. Geschikt voor mensen met ervaring in het toerlanglaufen met rugzak en enige afdaaltechniek.

NARVIKFJÄLLENE Periode: 21/2-8/3/2009 Leiding: n.n.b Info: 0318-623955 (Paul Römkens), paul.romkens@wur.nl Aantal deelnemers: 6 Prijs: € 1450,-; bijkomende kosten: € 115,(lunches en lidmaatschap STF/DNT)

Toerlanglauf huttentocht met bivakovernachting Een ruige, lange en eenzame trekking door een verlaten gebied. Dagetappes langs imponerende bergen en langs uitgestrekte meren en dalen. Het landschap wisselt met de dag en zeker in het tweede deel van de tocht is de kans op een ontmoeting met andere mensen uiterst klein. Een tocht voor doorzetters met prima conditie, niet in de laatste plaats omdat proviand voor 10 tot 11 dagen mee moet in de rugzak. Technische moeilijkheden zullen er niet veel zijn, maar de dagafstanden zijn regelmatig meer dan 20 kilometer. Beginpunt is Katterat in Noorwegen en via een aantal Noorse hutten en een noodzakelijk sneeuwbivak gaat het naar Ritsem aan de Zweedse kant van de bergen.

VREEMDE VOETTOCHTEN Nieuw in Bergsportreizen.nl: toerlanglauftochten door de ongerepte, bergachtige wildernis van Lapland. Trektochten ver boven de poolcirkel met proviand in de rugzak langs imponerende toppen tot boven de 2000 meter. In dit landschap heeft de mens nog weinig of geen invloed gehad. Liften ontbreken, de hutten zijn knus, maar zonder elektriciteit en stromend water. De kans op een ontmoeting met een rendier is er groter dan die met een mens. Met een beetje geluk spot je bovendien een poolhaas in wit tenue. Het poollicht kleurt geregeld ‘s nachts de luchten in mysterieuze tinten.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:71

TOERLANGLAUFEN IN LAPLAND

02-09-2008 09:23:32

HOOGTELIJN 4-2008

VREEMDE VOETTOCHTEN ENGELAND, PENNINE WAY NORTH Periode: 26/4-10/5/2009 Leiding: Peter Verveld, 0172-444290, peter. verveld@orange.nl Aantal deelnemers: 8-10 Prijs: € 995,-; bijkomende kosten: € 40.- (maaltijden buiten de trekkings)

Kampeer-/hosteltrektocht met bagagevervoer De Pennine Way loopt van Derbyshire door drie nationale parken over the Hadrian’s Wall tot aan de Schotse grens over een lengte van 429 kilometer. Deze vreemde voettocht volgt het noordelijke deel van Bowes naar Kirk Yetholm, 190 kilometer in elf wandeldagen. De trajecten variëren van 15 tot 25 kilometer per dag. De hoogteverschillen zijn niet groot, het wandeltraject bevindt zich gemiddeld op 300 meter hoogte, maar toch stijgt en daalt de wandeling elke dag. Het is een lange groene wandeling door de dalen en de heuvels van het Engelse landschap. Vanaf de boot in Rotterdam zal een chauffeur met bestelauto de groep vergezellen. Deze neemt de zware bagage over, waardoor je alleen met een dagrugzak loopt. Je komt langs rustieke dorpjes en het is dagenlang genieten. Tijdens de wandeling koopt de chauffeur vers voedsel in, zodat de deelnemers verzekerd zijn van afwisselende en vers bereidde maaltijden. Aan het eind van de wandeldag heeft de chauffeur al een plek uitgezocht op de camping, waarna iedereen zijn tent opzet en helpt met het voorbereiden van het eten.

SURINAME, TAPANAHONI Periode: 28/2-19/3/2009 Leiding: Jelte Homan, 0597562400, jbhoman@hetnet.nl Aantal deelnemers: 9-10 Prijs: € 2745,-; bijkomende kosten: € 200.- (visum en maaltijden buiten de trekkings)

Jungle-expeditie De ongekende en onbekende schoonheid van de Surinaamse binnenlanden leent zich uitstekend voor een avontuurlijke ‘vreemde’ voettocht. Het is de manier om kennis te maken met de enorme verscheidenheid aan tropische planten en dieren. In Paramaribo kan de groep een paar dagen wennen aan de tropische temperaturen; daar vandaan worden enkele excursies gemaakt. Vervolgens vliegt de groep naar het Auccaanse dorp Drietabbiki in het binnenland voor een elfdaagse trekking. Een plaatselijke gidsen leidt de tocht over moeilijk begaanbare paden, langs inheemse dorpen en verlaten cultureel erfgoed in de jungle. Soms zijn kapmessen nodig om een weg door de jungle te hakken. Via de dorpshoofden is contact mogelijk met de lokale bevolking (boslandcreolen en indianen). Omdat de jungle op sommige plaatsen echt ondoordringbaar is, gaat de tocht deels in korjalen over water, waarbij enkele stroomversnellingen moeten worden getrotseerd. Tijdens de trekking zijn er nauwelijks hoogteverschillen, maar er zijn wel een paar verzwarende aspecten zoals de tropische temperaturen (30º - 35º C), de hoge luchtvochtigheid en de ontoegankelijkheid van het tropisch regenwoud. Er staan een korte en een lange trektocht op het programma, waarbij de duur van de dagtrajecten zeer wisselend kunnen zijn. De overnachtingen zijn veelal in hangmatten in junglekampen.

ITALIË, CAMPANIË Periode: 26/4-12/5/2009 Leiding: Gerard Kroese, 0511473050, groese@kpnplanet.nl Aantal deelnemers: 5-7 Prijs € 1625,-; bijkomende kosten: € 40.- (maaltijden buiten de trekkings)

Hoteltrektocht 50 + Campanië is een verrassend rijk gebied. Op slechts enkele uren reizen van elkaar liggen er de levendige metropool Napoli, het verstilde Paestum en het nationale park Cilento. De trektocht voert grotendeels door dit park. Als een grote arm reikt de woest kolkende rivier de Calore tot diep in het hart van dit middelgebergte. Tot 1860 was Cilento zeer ontoegankelijk en een schuilplaats voor struikrovers. Mede daardoor heeft het zijn authenticiteit bewaard. Prachtige kleine stadjes liggen op de heuveltoppen en op de piazza van eeuwenoude dorpen is het goed toeven met een espresso of een glaasje wijn. De groep reist per slaaptrein naar Napoli en gaat met een boemeltje verder naar het uitgangspunt van de wandelingen. De route is grotendeels onverhard en voert over veldwegen, door bossen of woeste kloven waar het water onstuimig door heen bruist. De temperatuur in mei is nog aangenaam om te wandelen en de wilde bloemenpracht is overweldigend. Bij de laatste inventarisatie telde men 72 soorten verschillende orchideeën. Het verbijf is in agriturismi en kleine pensions.Dagelijks wordt er vijf tot zeven uur gelopen over paden die lang niet altijd gemakkelijk zijn. Wandelervaring op steile en stenige bergpaden is onontbeerlijk. Op de terugreis is er gelegenheid Napoli te bezoeken. De prijzen van de vreemde voettochten zijn gebaseerd op basis van een reële inschatting van de prijzen van vluchten en overig internationaal vervoer (inclusief belastingen en toeslagen) zoals deze bekend waren op het moment van het samenstellen van het programma c.q. de publicatie. Vluchten en overig internationaal vervoer zijn zeer sterk aan schommelingen onderhevig en daardoor moeilijk vooraf te voorspellen, een prijsverhoging kan eventueel het gevolg zijn. Laat boeken kan leiden tot een hogere vlucht-/vervoersprijs.

65-HL408-R17-bergsportreizen.indd Sec1:72

02-09-2008 09:23:39

HOOGTELIJN 4-2008

NKBV ledeninformatie Lidmaatschap â&#x20AC;&#x201C; jouw voordelen

Lekker gemakkelijk

â&#x20AC;˘ gratis vijf keer per jaar het enige Nederlandse allround klim- en bergsporttijdschrift Hoogtelijn â&#x20AC;˘ tot 50% korting op je overnachtingen in alpenhutten en de NKBV-hutten in Oostenrijk en BelgiĂŤ â&#x20AC;˘ doorlopende reisverzekering met klim- en bergsportdekking voor slechts â&#x201A;Ź 21,50 per jaar â&#x20AC;˘ jaarlijks een gevarieerd aanbod van klim- en bergsportcursussen en â&#x20AC;&#x201C; tochten in het buitenland â&#x20AC;˘ jaarlijks een gevarieerd aanbod aan regionale activiteiten bij jou in de buurt â&#x20AC;˘ toegang tot kaderopleidingen voor o.a. instructeur, trektochtleider, trainer en scheidsrechter â&#x20AC;˘ toegang tot de landelijke sportklimcompetitie â&#x20AC;˘ gratis toegang tot het bergsportinformatienummer 0348-409521 â&#x20AC;˘ gratis gebruik van zes regionale gespecialiseerde bibliotheken en een centraal bergsport informatiecentrum â&#x20AC;˘ 20% korting op de huur van bergsportmaterialen bij Base-Camp â&#x20AC;˘ 15% korting op je uitrusting bij Bever Zwerfsport, Spac Sport, Demmenie en Slee Buitensport wanneer je een tocht of cursus bij bergsportreizen.nl boekt â&#x20AC;˘ 8,5% korting op cursus Weerkunde bij Meteo Consult â&#x20AC;˘ toegang tot de grote Belgische rotsklimmassieven

Lidmaatschap en verzekering makkelijk en snel verlengen? Geef een automatisch incasso af! Door middel van een automatisch incasso ben je er van verzekerd dat je lidmaatschap en verzekering tijdig verlengd worden. Je ledenpas heb je voor Kerst in huis. Een formulier vind je op www.nkbv.nl/vereniging/lidmaatschap/automatisch incasso

Alarmcentrale De NKBV-Alarmcentrale is er voor noodsituaties. Benader de NKBVAlarmacentrale uitsluitend na een ongeval met letsel, overlijden of ziekte als gevolg, waarvan je daadwerkelijk zorg en begeleiding nodig hebt. Zaken zoals diefstal van en schade aan persoonlijke eigendommen dienen niet te worden gemeld bij de NKBV-Alarmcentrale. Het telefoonnummer is 070 â&#x20AC;&#x201C; 3 14 55 11 en staat ook op de achterkant van je ledenpas.

Gratis lid worden? Meld je nĂĄ 30 september aan voor het kwartaallidmaatschap van de Koninklijke NKBV. De rest van het kalenderjaar ben je gratis lid, mits het lidmaatschap wordt voortgezet in 2009. Aanmelden gaat heel eenvoudig via http://www.nkbv.nl/vereniging/lidmaatschap/aanmelden Meer lezen hierover? Kijk op www.nkbv.nl/lidmaatschap.

Gezinssituatie gewijzigd? Gaan samenwonen of gescheiden? Geef een wijziging in de gezinssituatie door bij voorkeur voor 31 oktober. De NKBV kan de aanpassing dan nog doorvoeren in de administratie voor de contributie van 2009. Het kan je geld besparen. Een wijziging geef je makkelijk en snel door via www.nkbv.nl/vereniging/lidmaatschap/wijzigen van uw gegevens

Lidmaatschap in 2009 Wil je je lidmaatschap niet verlengen? Laat dit ons zo snel mogelijk schriftelijk weten, in elk geval vĂłĂłr 31 oktober! Wie na die datum opzegt is conform de statuten van de vereniging ook in 2009 nog lid en dus verplicht zijn contributie te betalen.

Schade of verlies melden? Download het schadeformulier op onze website (www.nkbv.nl/vereniging/verzekering/schadeformulier) of neem contact op met Hienfeld op telefoonnummer 020-5469469.

Materiaal huren Ga je voor het eerst mee met een cursus of tocht en zie je op tegen de aanschaf van allerlei materialen, dan is huren wellicht een alternatief. Als lid van de NKBV krijg je op vertoon van je lidmaatschapskaart 20 procent korting bij Basecamp in Den Haag. Dit bedrijf verhuurt ook bergschoenen en rugzakken. Kijk voor het complete assortiment, verhuurprijzen en de algemene voorwaarden op www.base-camp.nl

W W W. N K B V. N L | A P R I L

2008

| NR

HOOGTELIJN tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

8 8 8 / , # 7 / - ] + 6 - * ] / 3

8 8 8 / , # 7 / - ] 4 & 1 5 & . # & 3 ] / 3

)00(5&-*+/ +

(F[JOTCJWBL JO EF 1ZSFOFFqO UJQT PN TOFM UF LMJNNFO

5PQWSFVHEF JO EF 2VFZSBT

Alles over pickels & stijgijzers Portret van een bergredder Op en over de grens #JLLFMFO PQ EF %SPJUFT %F NPPJTUF LMPWFO WBO &VSPQB "MMFT PWFS LJOEFSESBHFST

01-hl208-cover.indd Sec1:3

73-HL408-ledenpagina.indd 73

Het NKBV-bureau is op werkdagen geopend van 9.00 tot 12.30 en van 13.00 tot 16.00 uur. Telefonisch is het op dezelfde tijden bereikbaar, behalve op maandagochtend. Het bureau is gesloten op 25 en 26 december. Bezoekadres: Houttuinlaan 16a, Woerden Telefoon: 0348-409521; E-mail: info@nkbv.nl

)00(5&-*+/ UJKETDISJG U WBO EF LPOJOLMJKLF OFEFSM BOETF LMJN FO CFSHTQPSU WFSFOJHJOH

Tijd te kort in Bergell

NKBV-Bureau

(14ÂľFO WPPS CFSHTQPSUFST 8BOEFMFO JO .jSLMJO MBOE 0OUNPFUJOH NFU FFO LMJNMFHFOEF

Lidmaatschap Hoofdlid â&#x20AC;ş 18 jaar â&#x201A;Ź 45,00 Seniorlid â&#x20AC;ş 65 jaar â&#x201A;Ź 45,00 Juniorlid 18 t/m 24 jaar â&#x201A;Ź 42,00 Gezinslid â&#x20AC;ş 18 jaar â&#x201A;Ź 36,50 Jeugd(gezins)lid < 18 jaar â&#x201A;Ź 14,50 Lid worden? Meld je online aan via www.nkbv.nl/vereniging/ lidmaatschap. Hier vind je ook de algemene voorwaarden voor het lidmaatschap â&#x20AC;&#x201C; waaronder de regels van het opzeggen van het lidmaatschap.

08-04-2008 15:05:02

01-09-2008 15:42:55

HOOGTELIJN 4-2008

Vooruitblik Hoogtelijn 5-2008 verschijnt 21 november

Bergbestemmingen

VOOR KIDS

Hoogtelijn is het officiële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV) Het verschijnt vijf keer per jaar, in februari, april, juni, september en november. Artikelen en bijdragen in Hoogtelijn zijn op persoonlijke titel geschreven tenzij anders vermeld. Niet elk(e) artikel of bijdrage van een redacteur of andere schrijver geeft per definitie de mening of het standpunt van de Koninklijke NKBV weer. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. REDACTIE Martijn Hop (hoofdredacteur), Mieke Scharloo (eindredacteur), Pieter Dirksz (penningmeester), Ernst Arbouw, Frank Husslage, Moniek Jansen, Sjors Kurvers, Bep Maltha, Ivar Schute, Jochem Stoll. MEDEWERKERS Aad van den Boogaart, Jaap Driessen, Christine Tamminga en Milka van der Valk Bouman (correctie); Saskia Gottenbos (cartografie); Toon Hezemans (cartoons); Martijn Schell

Klimschoentjes ins en outs

REDACTIE-ADRES NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn Postbus 225, 3440 AE Woerden E-mail redactie Hoogtelijn: hoogtelijn@nkbv.nl NKBV-BUREAU Open ma t/m vrij 9.00-12.30 uur en 13.00-16.00 uur. Telefonisch bereikbaar: ma 13.00- 16.00 uur di t/m vrij 10.00 – 12.30 uur en 13.00 –16.00 uur Bezoekadres: Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Postadres: postbus 225, 3440 AE Woerden Tel: 0348-409521 / Fax: 0348-409534 E-mail: info@nkbv.nl Homepage: http://www.nkbv.nl

Wandelen over de Rothaarsteig

TOPPERS € 3,- per 30 tekens, min € 9,- per Topper. Download het opgaveformulier van de website: www.nkbv.nl/tijdschrift/toppers of vraag het aan via 0348-409534 Sluitingsdata Katern Verenigingsinformatie nr. 2008/5: 23 oktober, 10.00 uur nr. 2009/1: 8 januari 2009, 10.00

Wintertochten

ADVERTENTIE EXPLOITATIE Management Media BV, Emmastraat 61, postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel: 035-6232756, fax: 035 6232401 Olger Kooring & Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl ART-DIRECTION: Edith van de Giessen, ManagementMedia, Hilversum VORMGEVING Meta Pols, Sonja Kamer DRUK: Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 37.000 ISSN: 1387-862X

Spelen in een arctische Jura

74-HL0408-vooruitblik.indd 74

Winterbeklimming in de Vercors

Toerskiën op de DuitsOostenrijkse grens

Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

01-09-2008 15:49:06

速

COLEMAN EXPONENT KRAZ X1 DE LICHTGEWICHT OPLOSSING Perfecte 1-persoonstent van slechts 1,6 kg met voldoende ruimte. Zeer eenvoudig op te zetten, zelfs na de meest vermoeiende tocht!

www.coleman.eu HL408-advertenties.indd 4

03-09-2008 10:42:32

ol topja

ck!

vind je dit nog niet klimmen genoeg dan?

wanneer gaan we nu echt klimmen? ik heb toch niet voor niets dit jack gekocht, ik wil echt klimmen!!!

De trekkoordjes van je capuchon waaien zelfs bij orkaankracht niet in je gezicht

Absoluut top! Gore-Tex heeft een nieuw topproduct. Drielaags Pro-Shell is lichter, sterker, soepeler en ademt beter. Lowe Alpine maakt er topjacks van. En die worden graag gedragen door topklimmers. Zodat je ze nogal eens op een top tegenkomt…

en (de instructeurs van de Nederlandse Klim de rij) Bergsport Vereniging stonden er voor in

• Naden afgeplakt met 13 mm microtape

(soepeler, lichter en beter ademend)

Summit jacket

weegt maar 493 gram!

Climb Pro jacket

weegt maar 514 gram!

• ‘Watershed’ ™ naadloze schouders

(duurzamer bij rugzakgebruik)

• ‘Swivel Sight’ ™ (zodat hij goed met je hoofd meedraait) verstelbare capuchon (groot genoeg om je helm onder te

dragen, maar past toch in je kraag!)

• Perfect afsluitbare manchetten

(met één hand te bedienen)

• Twee hoge borstzakken (ruim boven je klimgordel) • Helix mouwconstructie waardoor je je armen goed omhoog kunt steken (en dat gebeurt nogal eens als je klimt…)

Lowe_proshell-230x297+5.indd 1

Waterbestendige ritsen (hoofdrits, borstzakken en ventielatieritsen op de achterkant bovenarm)

Deze topjacks zijn natuurlijk maar een klein deel van onze uitgebreide kledingcollectie. We hebben nog veel meer. Check www.lowealpine.com voor ons hele aanbod. Of ga naar je buitensportwinkel. Voor onze rugzakken check www.rugzak.nl.

Tip! Word ka Die he derlid van d bben a e llemaa l zo’n c o

30-05-2008 15:16:54