Stap naar buiten. Ontdek de landschappen in Nederland én Europa, en geniet van jouw wandeling. Of je nu een rustige wandeling of een uitdagende trektocht op de planning hebt, wij hebben alles wat je nodig hebt om jouw buiten leuker te maken. Buiten begint bij Bever.
”Ik houd enorm van het sociale aspect van wandelen. De mooiste gesprekken worden gevoerd als je samen op pad bent.” Dominique - Buitenexpert Bever Pijnacker
SALOMON
XA Pro 3D V9 Gore-Tex Wandelschoen Dames
Allround hike schoen voorzien van waterdicht en ademend membraan die je stabiliteit geeft op de trails (onverharde paden).
€169,95 €152,96*
High Coast Wind Cap
Windafstotende en sneldrogende pet voor wandelen in de zomer en het dagelijks leven.
€44,95 €40,46*
PATAGONIA
Torrentshell 3L Hardshell Jas
Waterdichte en ademende shell-jas met onderarmventilatie - gemaakt van 100% gerecycled materiaal, behalve de rits.
€199,95 €179,96*
Licht versterkte wandelsok voor de wandelliefhebber, vervaardigd met een aandeel van 70% Merino-wol.
€30,00 €27,00*
LOWE ALPINE
Airzone Active 22 Rugzak
De dagrugzak is gemaakt voor koel, droog comfort tijdens wandeltochten in de stad of natuur. Het AirZone LT-draagsysteem creëert een ventilatieruimte tussen rug en rugzak zodat vocht beter verspreid kan worden om een klamme rug te voorkomen. 22 liter is ideaal voor eten, drinken, een regenjack, fleece en je persoonlijke benodigdheden.
€99,95 €89,66*
AYACUCHO
STANLEY
Stainless Steel All-in-One Food Jar 0,53L
Deze geïsoleerde lunchbox houdt je voedsel 12 uur warm of koud.
€44,95 €40,46*
SALOMON
X Ultra 4 Mid Gore-Tex Wandelschoen
Forest Softshell Zip-Off
Trouser Dames
Sneldrogende en slijtvaste afrits softshellbroek voor uitdagende wandelingen in wisselend weer.
€89,95 80,96*
Hij is net zo wendbaar als een trailrunningschoen, maar met alle stabiliteit, grip en waterdichte bescherming die je nodig hebt om technische uitdagingen aan te gaan.
€179,95 161,96*
NALGENE
Narrow-Mouth Bottle 1L
Onverwoestbare drinkfles voor iedere gebruiker, van dagelijks gebruik tot avontuurlijk de bergen in.
€17,50 €15,75*
Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, x.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.
ACTUEEL
8 Op de hoogte
88 Gespot
NKBV
7 Van het bestuur
68 NKBV voor jou
THEMA VIA ALPINA
16 Door acht landen
18 Slovenië: Ondergronds genot
24 Italië: Dolomietendrukte
30 Oostenrijk: Bike & hike
34 Duitsland: Steinbocktour
38 Markt & Materiaal
40 Liechtenstein: Postzegel van de Alpen
46 Zwitserland: Parallel aan de Via Alpina
52 Frankrijk: Standplaats Freissinières
56 Monaco: Verkoelende zee
14 Depot: Expeditiepost
60 Interview: Katja Staartjes
66 Mount Everest expeditie 40 jaar
70 Fijnproevers: Märmelibahn, Eiger
77 Lopend bu et 78 Klimmen bij de buren: Glees en Ettringen
82 Mediterraans mooi Ticino
87 Mijn verhaal
90 Vooruitblik
Volg
Postzegel
Bij de NKBV is nog geen sprake van Olympische koorts, maar onze sport is er wel bij, deze zomer op de Olympische Spelen van Parijs. In de volgende Hoogtelijn komen we daarop uitgebreid terug. Het wordt in Frankrijk ongetwijfeld weer een spetterend geheel, dat een visitekaartje voor stad en land moet opleveren. Landen zonder deze glamour, maar die wel geschikt zijn om zo’n groot sportevenement te organiseren, worden steevast weggestemd. Kazachstan, het op acht na grootste land ter wereld, hee al twee keer zijn nek uitgestoken om de Winterspelen te organiseren, maar werd twee keer verslagen. Eerst door Sotsji, het prestigeobject van Poetin dat 40 miljard euro kostte. De Kazakken verloren vier jaar later ook de race om de Spelen van 2018 van Peking, dat helemaal geen wintersportstad is. En dat terwijl Kazachstan veel voorzieningen al hee : de beroemde open (!) schaatsbaan van Medeo op 1700 meter hoogte, waar vele wereldrecords sneuvelden, ingeklemd tussen de bergen van Almaty (vroeger Alma Ata). IJshockey, kunstschaatsen, shorttrack, curling, er zijn twee ijsbanen voor en een ijshal. De skidisciplines kunnen alle afgewerkt worden in het skigebied Shymbulak (2200-3200 meter), dat al zeventig jaar bestaat. De hoogste berg daar is de Pik Talgar (4979 meter) in het Zailiisky Alatau-gebergte. Recent werd er nog een Worldcup freestyle gehouden. Voor langlaufen en biatlon is het stadion Alatau net gerenoveerd.
Maar het is in Kazachstan niet alles goud wat er blinkt. Almaty is een grote stad met ruim twee miljoen inwoners, er hangt nogal eens smog in de winter en zodra je de spiegelpaleizen in de binnenstad verlaat, ziet het er wat grauw, sto g en armoedig uit. Maar in dat grote Aziatische land hoeven de Spelen veel minder te kosten dan de 10,5 miljoen per sporter zoals in Sotsji en de ruim 1 miljoen in Peking.
Peter Daalder
Hoofdredacteur peter.daalder@hoogtelijn.nl
Op de cover: Op de Via Alpina steek je heel wat rivieren en stroompjes over. Tussen de Zwitserse Rotstockhütte en de Blüemlisalphütte gaat dat gelukkig makkelijk over deze simpele houten brug.
Coverfoto: Chris König
Wandelpaden naar hoge bergtoppen, door heerlijk geurende naaldbossen en natuurparken, langs bisses, over historische routes, of over hangbruggen en door wijngaarden. Wallis is een echt wandelparadijs en zowel voor ervaren hikers als voor recreatieve wandelaars is er heel wat natuurschoon te ontdekken. Er zijn een aantal obstakelvrije paden en heel originele wandelroutes met allerlei activiteiten om de fauna en flora van dichtbij te kunnen bewonderen. visitvalais.ch
De eerste bergsportstappen, ik herinner ze me levendig. Wetend dat je iets gaat doen wat je zelfstandig nog niet gedaan hebt. De eerste stappen de hut uit waren voorbereid, maar daarna… Gordel aan, helm op en klettersteigset aangeklikt.
Die eerste ervaring was wat ik nu zou noemen gezekerd scrambling. Na het onwennige en zoekende begin volgde een prachtige zonovergoten dag met klassieke klettersteigpassages, die eindigde met goed Italiaans eten en zelfgestookte grappa als digestief. De gezonde spanning was omgeslagen in plezier dat er tot de dag van vandaag is. Al blij bij mij ook altijd de enthousiaste spanning van een nieuw avontuur aanwezig.
Een bergsportloopbaan volgde, zoals zovelen die kennen, maar die voor iedereen weer net iets anders is. We ontdekken onze passie, leggen het oor te luisteren, volgen cursussen, bouwen ervaring uit en zoeken de grenzen op van onze comfortzone. Wat ik persoonlijk fascinerend vind is de variatie in klim-, wandel- en bergsportactiviteiten die meedeint met de levensfases en persoonlijke omstandigheden. De schier oneindige mogelijkheden die de rotsen en bergen ons bieden en de brede interesse en ervaring bij NKBV-leden. Dit delen we met meer dan zeventigduizend leden!
In de vereniging geven we niet alleen passie, maar ook kennis en ervaring door. Veel hiervan gebeurt door trainers en instructeurs. Na het behalen van het diploma
houden instructeurs hun vaardigheden en kennis bij. De eisen die hieraan gesteld worden zijn vastgelegd in het licentiebeleid en verschillen per functie. Dit jaar zijn we gestart met een vernieuwd licentiesysteem: meer nadruk op het uitoefenen van de functie en minder op theoretische bijscholingen. Een breed gedragen plan, geïnitieerd en uitgewerkt door mijn voorganger Pieter-Jan van der Eijk en de medewerkers van het bureau. Alle lof voor hen.
We geven niet alleen passie, maar ook kennis en ervaring door
Om met zo’n breed gedragen plan mijn bestuurslidmaatschap Opleidingen en Veiligheid te kunnen starten was boven verwachting: een inspirerend vertrek uit de bestuurlijke hut, over een goed onderhouden pad met duidelijke markeringen naar een prachtig vergezicht. De eerste stappen in het landelijke bestuur zijn een feit en het plezier om in deze rol te kunnen bijdragen aan onze gedeelde passie neemt alleen maar toe.
Thom Bogaardbestuur@nkbv.nl
Weer een stap: zonsopkomst tijdens de beklimming van de Dent Blanche
Opzeggen lidmaatschap
Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op mijnnkbv.nl. Je ontvangt dan per e-mail een
bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.
Partners van de NKBV
Heb je nieuws voor ‘Op de hoogte’, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook, X en Instagram.
Kort na de e-mail gingen de directie van de UTMB Group, Kilian Jornet, Zach Miller en vertegenwoordigers van de Pro Trail Running Association met elkaar in gesprek. Over het besluit van de bijeenkomst schrijft de UTMB Group dat zij graag de discussie wil voortzetten om te zorgen voor een goede samenwerking voor verdere ontwikkeling van de sport en de gemeenschap. Onder redactie van Berend
Na vier jaar afwezigheid vond op 17 maart de Bergsportdag weer plaats. Het programma was afwisselend als vanouds, met als rode draad een duurzame(re) klim- en bergsport. Met meer dan tachtig lezingen en workshops was het uitverkochte evenement in het NBC in Nieuwegein een groot succes. Dit was mogelijk dankzij de inzet van 150 medewerkers en vrijwilligers.
Oostenrijks hoogste topkruis, op de Großglockner (3798 meter), heeft een beschermde status gekregen. Het ijzeren kruis, 300 kilo zwaar, werd in 1880 op de top van de berg geplaatst.
Smeltende gletsjers geven steeds meer van hun geheimen prijs. Amateurhistoricus Sergio Boem ontdekte op de Tonalepas in de Italiaanse Alpen de massagraven van 94 gesneuvelde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. Het oorlogsdagboek van zijn grootvader, met specifieke beschrijvingen van de slag die op deze plek plaatsvond, wees hem de weg. Sergio wil de mannen een passend graf geven.
Het is de Nederlandse ultratrailrunner Ragna Debats niet gelukt het snelheidsrecord te verbreken op de Aconcagua (6961 meter), de hoogste berg van het Zuid-Amerika. Ragna moest haar recordpoging staken toen het weer omsloeg. Ze bevond zich op dat moment ongeveer 250 meter onder de top. Het huidige record staat op twintig uur en zeventien minuten.
Op 1 februari is Joop Alberts (101) overleden in Bosch en Duin. Hij was sinds 1956 lid van de NBV en het oudste lid van de NKBV. In 2022 schonk hij zijn archief met bergbladen aan de NKBV. Alberts was ook vijf jaar corrector van Hoogtelijn
De Venntrilogie is verkozen tot Wandelroute van het Jaar 2024 in de Benelux. Op deze 109 kilometer lange wandeling ontdek je de natuurpracht van de Oostkantons in België, vlak bij de Nederlandse en Duitse grens. De wandelroute bestaat uit zes etappes door de noordelijke Venen, de Hoge Venen en de zuidelijke Venen.
Zwerfkei in Woerden, naar eigen zeggen ‘de grootste buitensportspecialist van Nederland’, bestaat in 2024 veertig jaar. In maart 1984 openden de broers Hans en Rob van Gent hun winkel in Woerden met een ‘steengoeie wedstrijd’. Wie de grootste zwerfkei meenam, kreeg een waardebon.
Begin dit jaar uitten toptrailrunners Kilian Jornet en Zach Miller in een openbaar geworden e-mail naar de UTMB Group hun zorgen over de ontwikkeling van de sport. Al geruime tijd is er vanuit de trailrungemeenschap kritiek op de organisatie, onder meer over de manier waarop zij de sport commercialiseert en de belasting van de natuur door de schaalvergroting. Kilian en Zach riepen (professionele) lopers op de UTMBseries te boycotten.
De start van de Ultra Trail du Mont Blanc 2023
In de komende edities van Hoogtelijn neemt Gydo van der Wal je in ‘Lopend buffet’ (p. 77) mee op wildplukavontuur. Hij laat zien welke eetbare planten je kunt vinden langs het wandelpad en tipt daarbij een goed recept.
Gydo is de oprichter van ‘Buit – Eetbare natuur’. Met zijn bedrijf doet hij niets liever dan mensen enthousiast maken voor eten uit de natuur en het echte buitenleven. Buit organiseert wildplukwandelingen, cursussen, bedrijfs- en groepsuitjes en een ‘verwilderprogramma’ in de Ardennen.
Heb je opmerkelijk expeditienieuws?
Stuur een mail naar ceat@nkbv.nl.
In het kader van bijzondere records heeft de Australische ultraloper Donna Urquhart de lat weer iets hoger gelegd. Zij heeft hardlopend 1312,26 kilometer afgelegd op Antarctica, de langste poolrun ooit. Het vorige record stond op naam van medeAustraliër Pat Farmer met 1200 kilometer.
Donna gebruikte voor haar geslaagde poging een circuit van 10 kilometer rondom het Union Glacier Camp. Ze startte op 14 december vorig jaar en deed er 26 dagen over. De snelle rekenaars weten dan dat zij gemiddeld 50 tot 60 kilometer per dag liep.
NKBV-partners Rab en Bever slaan de handen ineen. Bevervestigingen worden een inleverpunt voor afgedragen donzen jassen en slaapzakken. De bulk wordt verzameld bij het Europese Service Center van Rab in Leusden, vanwaar het getransporteerd wordt naar een recyclingspecialist in Italië. Uiteindelijk krijgen deze veertjes een tweede leven in nieuw outdoor isolatiemateriaal. ‘Hiermee zetten we een volgende stap naar een duurzamer bedrijf’, zegt Debbie Read, hoofd communicatie en duurzaamheid bij Rab.
Vier jaar geleden beklommen we de Ulriken en hebben we na de mooie tocht heerlijk geslapen op de top. Nu zijn we met drie vrienden terug in Noorwegen en willen we weer de Ulriken op. Dit keer is het alleen net een moeras. Door aanhoudende regen is de berg slecht te bewandelen. Na lang zoeken vinden we een plek om te overnachten: een recht stuk met harde grond. De nacht is wederom regenachtig. Als ik wakker word merk ik dat ik aan het wegdrijven ben. Alle tenten zijn volgelopen met water. Zeiknat is alles. Volledig doorweekt besluiten we toch maar af te druipen en een Airbnb te boeken. Heerlijk, zo’n warme douche. [Kimberley van de Zande]
Heb je ook een leuk bergverhaal?
Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.
Oplossing voor uitwerpselen op Everest
Dat het perfecte plaatje van de Mount Everest ontsierd wordt door allerlei achtergebleven afval is al langer bekend. Maar zo langzamerhand komt daar een ander urgent probleem bij: de stoelgang van de vele Everestbestormers zorgt inmiddels voor onwelriekende situaties. Naar schatting ligt er in totaal ongeveer drie ton uitwerpselen tussen kamp 1 op 6100 meter en kamp 4 op de South Col op bijna 8000 meter. Wie dit voorjaar de Mount Everest (of de naburige Lhotse) wil beklimmen vanuit Nepal, is daarom verplicht om een ‘poepzak’ te kopen en deze te gebruiken op de berg. Er zijn achtduizend van deze poepzakken ingeslagen. Zij zijn speciaal voor buitengebruik ontwikkeld en bevatten aan de binnenkant enzymen die de ontlasting binden en de stank verminderen. De zakken worden al langer ingezet bij expedities naar de Denali (6190 meter), de hoogste berg van Noord-Amerika.
Geen klimmuur, maar een klimviaduct. In het Belgische Born is een oud en in onbruik geraakt treinviaduct omgebouwd tot een outdoor klimwand. Je beweegt je 18 meter omhoog tussen de imposante bogen van dit betonnen bouwwerk, aangelegd door de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog. In 2023 zijn er zes routes op verschillende niveaus aangelegd, met een mogelijke uitbreiding naar maximaal vijftien routes.
De wedstrijd Trofea Péz Ault in het Zwitserse Disentis was in maart het decor voor het Nederlands Kampioenschap Toerskiën. Het werd een weekend met twee gezichten. Op zaterdag moesten de deelnemers van het NK Vertical het de eerste 250 hoogtemeters zonder sneeuw doen, terwijl ze bij het NK Toerskiën op zondag te maken kregen met zware condities: sneeuwval, harde wind en een lastige afdaling.
De nestor van het Nederlandse expeditieklimmen is in 2022 overleden, maar zijn naam leeft voort in de Herman Plugge Irish Coffee Award. Onlangs werd deze prijs voor de ‘meest toonaangevende alpiene beklimming’ opnieuw uitgereikt, nu gericht op het expeditiejaar 2023. ‘Een jaar dat niet makkelijk was’, verzuchtte gastheer Court Haegens, voorzitter van de commissie Expedities en Alpiene Topsport van de NKBV. ‘Het was te warm in de bergen, er waren weinig aansprekende expedities en er was veel verdriet.’
Met dat laatste doelde hij onder meer op het verongelukken van Line van den Berg, Mats Wentholt en Jeroen van Ommen tijdens hun beklimming van de Grosshorn (over Line is onlangs een portret verschenen op
nkbv.nl/grensverleggers). Hun verlies wierp een schaduw over de avond.
Het zuinige expeditiejaar maakte de uitverkiezing van de winnaar echter niet minder verdiend. Samen met zijn klimmaat Prakash Sherpa uit Nepal beklom Christian de Jong als eerste Nederlander de Nuptse (7861 meter), nadat zij tijdens dezelfde expeditie al de top van de Pumori (7261 meter) hadden bereikt. De jury prees vooral de alpiene stijl waarin Christian en Prakash dat deden, waarbij ze hun eigen route zochten en ‘niet klakkeloos achter de GPS aanliepen’. Een uitgebreid verslag van hun expeditie stond in Hoogtelijn 4, 2023. Een andere eervolle vermelding ging naar Boris Textor. Hij ontving de No Guts No Glory Award voor zijn gewaagde beklimming van de Cerro Torre in Patagonië via de Ragni route.
Bij de dames kwam Nienke Oostra, lid van het Nederlands Skimo Team, als winnaar uit de bus bij zowel de Vertical als het Toerskiën.
Alke Staal pakte bij beide wedstrijden het goud in de categorie Masters. Bij de heren ging Jens van Vliet, eveneens lid van het Nederlands Team, met het goud op de Vertical naar huis. Bij het Toerskiën deelde Jens zijn eerste plaats met teamgenoot Paul van Leeuwen.
Op 27 en 28 januari kwam een grote groep boulderaars van over de hele wereld naar boulderhal Energiehaven in Utrecht voor de derde editie van Dock Masters. Voor veel Nederlandse topboulderaars was dit een mooie gelegenheid om te kijken waar ze staan, na een winter hard trainen, en om zich te meten met Olympiërs als Mickael Mawem en Jessica Pilz. Maar er stond meer op het spel voor de Nederlanders. Dock Masters was namelijk aangewezen als kwali catiewedstrijd om namens Nederland mee te doen aan de European Boulder Cups. De Nederlandse dames haalden de nale net niet, maar Lisa Klem, Lynn van der Meer en Amber Schi eleers pakten wel drie plekken bij de top tien. Bij de heren was er een mooie vijfde plaats voor Don van Laere in dit sterke internationale veld.
Marianne van der Steen sloot haar ijsklimseizoen af met een overtuigende eerste plaats in de Continental Open Cup. Bij de World Cups eindigde ze in de ranking op de vierde plek, net als op het wereldkampioenschap in Edmonton in Canada. Al met al een heel goed seizoen. Wat verder opviel was dat er naast Marianne en haar partner en coach Dennis van Hoek een enthousiaste groep mensen ontstaat, die ook volwaardig meedraaien in het wedstrijdcircuit. Mirre Wijnen is met haar zestien jaar en eerste plaats bij speed op het WJK een mooie belo e voor de toekomst, maar ook Annick Teepe en Tom Phillips hebben mooie resultaten neergezet.
De bekendmaking van de winnaar bij de dames: Amber Schi eleers (midden)
Op 3 februari konden de boulderaars zich in boulderhal De Campus in Den Haag opnieuw met elkaar meten en bepalen wie zich kampioen van Nederland mag noemen. Bij de heren ging Paul Brand met de beste scores naar de nale. In die nale kwam Don van Laere uiteindelijk op het hoogste treetje te staan, maar de druk van de jongere garde is duidelijk te voelen: Tedyano Sordam werd tweede voor Paul Brand. Bij de dames viel voor Amber Schi eleers alles op zijn plek, zodat ze met een zone meer de eerst plek veroverde voor Lisa Klem. Lynn van der Meer werd derde. De volledige uitslag van het NK Boulder 2024 vind je op nkbv.nl. Alle foto’s van het NK staan op flickr.com/nkbv. Op 2 maart mochten ook de jongere boulderaars laten zien wat zij in hun mars hebben op het Nederlands Jeugdkampioenschap. De uitslagen van alle categorieën vind je op tinyurl.com/njkboulder2024
Bij veel sporten is het een voordeel om licht te zijn en bij sportklimmen is dat niet anders. Zorgen om Relative Energy Deciency in Sport (RED-S) zijn reëel: te weinig energie voor wat een sporter van het lichaam vraagt. De gevolgen zijn divers en variëren van gewichtsverlies tot blessures, vaker ziek zijn en het uitblijven van de menstruatie.
Wedstrijdklimmers zelf trokken hierover in januari aan de bel bij de International
Federation of Sport Climbing (IFSC). ‘Willen we een volgende generatie van skeletten grootbrengen?’ was hun vraag. De IFSC reageerde snel en kwam in februari met nieuw beleid, dat voor de Olympische Spelen volledig moet zijn ingevoerd. Atleten, nationale sportbonden, de IFSC en een externe commissie gaan samen werken aan betere monitoring van de gezondheid van sporters. Lees de hoofdpunten op tinyurl.com/beleidifsc.
Nu Dock Masters en het NK Boulder 2024 erop zitten, zijn de tickets voor de European Boulder Cups verdeeld. Bij de dames hebben Lynn van der Meer, Amber Schi eleers, Lisa Klem en Bibi Hamers hun tickets verdiend. Bij de heren zijn het Paul Brand, Tedyano Sordam en Briq Middelburg die een ticket op zak hebben. Don van Laere hee ook recht om internationaal mee te doen, maar zal daar geen gebruik van maken. Via de European Boulder Cups kunnen de beste twee vrouwen en mannen zich plaatsen voor de World Cups en het Europees Kampioenschap.
Nieuwsgierig? Schrijf je dan nu in voor onze nieuwsbrief!
Afgelopen winter was boterzacht, met uitzondering van een paar dagen medio januari, toen er in Zuid-Nederland een redelijk pak sneeuw viel. Ernout van Koten (oud-penningmeester van de NKBV) pakte die kans met beide handen aan. Hij ging met zijn zoon Bosse toerskiën in het Limburgse heuvelland. ‘Met deze omstandigheden zou je een instant NK Toerskiën kunnen organiseren.’
Tekst Berend Berlijn Beeld Ernout van Koten
Welke route hebben jij en Bosse gevolgd?
‘We zijn van Wittem naar Vaals getrokken, via de Gulpener- en Vaalserberg. In totaal hebben we 22 kilometer afgelegd met een kleine 500 hoogtemeters.’
Hoe kwam je op het idee voor deze tocht?
‘Ik ben de laatste jaren gefascineerd door de “berglandschappen” en natuur in Zuid-Limburg. Dit werd versterkt door het ontstaan van de Dutch Mountain Trail (DMT), die ik met een vriend vorig jaar op de mountainbike en wandelend in één dag aflegde. Ik dacht: als je zo dicht bij huis prachtig kan “bergwandelen”, wordt het ook tijd om te gaan toerskiën, als het een keer goed gesneeuwd heeft. Ik denk veel na over mijn hobby’s. Kan het duurzamer, bijvoorbeeld door minder te reizen?’
Wat hebben jullie meegemaakt?
‘We zijn vroeg in de ochtend uit Haarlem vertrokken en hebben de auto geparkeerd onder de Gulpenerberg. Daar hebben we meteen door de poedersneeuw omhoog gespoord en konden we een eerste echte afdaling meepakken. In het plan zaten veel topjes (à la de DMT), maar een reële blik op de klok na de eerste heuvel of colline veranderde ons vervolg. Langs Mechelen en Vijlen en onder veel prikkeldraadbarrières door kwamen we via akkers en een heerlijk bospad bij ‘t Hijgend Hert (aangemerkt als de enige berghut in Nederland). Daarna kozen we ervoor om via de hoogweg, door het magische besneeuwde bos, naar de Vaalserberg te toeren. Via hetzelfde, mooi steile bospad en een wijds heuvelweiland daalden we onderlangs Wolfhaag af tot aan de rand van Vaals. Daar stond een taxi klaar om ons terug naar de auto te rijden.’
Nog highlights gemist?
‘De Schneeberg bij Lemiers is ook een duidelijk en mooi doel op toerski’s, maar die moes-
ten we overslaan. We hadden maar één dag gereserveerd voor dit avontuur.’
Heb je andere ploeterende enthousiastelingen gezien?
‘Langlaufers zijn er altijd wel! Serieus vroegen een paar omstanders of ze ons mochten filmen. Mijn reactie: “Als je ons geen langlaufers noemt!”.’
Wat is jouw affiniteit met toerskiën?
‘Ik ben een enorme bergsportfan. Ik hou van alpien klimmen en wandelen, maar toerskiën staat bovenaan de lijst. Weet je wat ik dacht naar aanleiding van onze trip? Als het maar
een beetje vriest, komen meteen de schaatsmarathons op natuurijs in beeld. Waarschijnlijk liggen daar allerlei draaiboeken voor klaar, waardoor men snel kan schakelen. Waarom zou dat ook niet kunnen voor een toerskitocht of -race in het Limburgse landschap? Je bereidt alles tot in de puntjes voor en zodra het maar een beetje sneeuwt, ga je ervoor. Een instant NK Toerskiën, echt op eigen bodem. Hoe cool is dat? Er zijn veel varianten te bedenken op de tocht die Bosse en ik hebben gemaakt. Wel zullen ze dicht bij de Belgische en Duitse grens lopen. Ik heb al een naam bedacht: Patrouille des Collines, met een knipoog naar de beroemde Patrouille des Glaciers.’
In een internationale expeditie probeerde Wilco van Rooijen een ‘doubleheader’ te halen. Op Broad Peak haalde hij de voortop, de K2 verliet hij als laatste, maar zonder topsucces.
Vanaf de meest afgelegen plekken ter wereld is direct contact met het thuisfront niets bijzonders meer anno 2024. Daarvoor waren er pas in de late jaren tachtig de eerste, loeizware satelliettelefoons. Toen die communicatie er niet was, ging contact alleen via de expeditiepost. Hardlopende postbodes, mailrunners, brachten poststukken vaak enkele dagmarsen verder naar een postkantoor, waar de post werd voorzien van exotische zegels en spannende stempels.
Istor-o-Nal • 1976
Voor twee wetenschappelijke onderzoeken (een zoektocht naar graszaden en een cardiologisch project) trok de expeditie met acht klimmers naar de Istor-o-Nal in Pakistan. Ruud van Maastricht, Ronald Naar, Bernard Tellegen en Fred Bongers stonden op de noordtop (7373 meter).
Veel expedities gebruikten kaarten om het thuisfront te bedanken voor de steun aan hun onderneming. Des te recenter de kaarten, des te groter de namen van commerciële sponsors. In deze eerste aflevering van ‘Expeditiepost’ een selectie van kaarten van Nederlandse expedities. Over veel van deze expedities vind je meer informatie op nkbv.nl/grensverleggers.
Onder redactie van Peter Daalder, m.m.v. Hanke Roos
Het eerste Nederlandse succes op een berg van achtduizend meter. Van de tien klimmers onder leiding van Xander Verrijn Stuart bereikte alleen Mathieu van Rijswick in 1977 de 8091 meter hoge top.
Rakaposhi • 1986
Van een groep van vijf Nederlandse klimmers bereikten Ton van den Boogaard en Rudolf de Koning de 7788 meter hoge Pakistaanse top via een nieuwe directe variant over de noordwestgraat.
Een expeditie met acht klimmers, van wie Henk Nooy, Peter Schielen en Elio Schijlen via de normaalroute de 7546 meter hoge top in het westen van China bereikten.
Tijdens deze grote Nederlandse expeditie met elf deelnemers bereikten Hans van der Meulen (zonder extra zuurstof) en expeditieleider Ronald Naar (met zuurstof) de top van de K2 (8611 meter).
Gasherbrum • 1988
Een succesvolle beklimming in Pakistan via een nieuwe route op de zuidoostrib van de Gasherbrum. Vier klimmers op de top (8035 meter): René de Bos, Jeroen Jacobse, Hans van der Meulen en Arjen van Waardenburg.
Heb je nog post? Verzamel je ook spullen van Nederlandse expedities? Kaarten, enveloppen, speciale zegels? Maak een foto en tag de NKBV op je social media! @_nkbv en de.nkbv
In wisselende samenstelling ondernamen klimmers in het On Top-project pogingen op de Seven Summits, de hoogste bergen van alle continenten. Op de Carstenszpiramide, of Puncak Jaya zoals Indonesië de berg noemt, bereikten zeven Nederlanders en twee Indonesiërs in 1992 de 4884 meter hoge top.
18 Slovenië: Ondergronds genot
24 Italië: Dolomietendrukte
30 Oostenrijk: Bike & hike
34 Duitsland: Steinbocktour
38 Markt & Materiaal: Eten en drinken langs de Via Alpina
40 Liechtenstein: Postzegel van de Alpen
46 Zwitserland: Parallel aan de Via Alpina
52 Frankrijk: Standplaats Freissinières
56 Monaco: Verkoelende zee
Stel je voor: je staat in Muggia aan de Adriatische Zee. In de verte zie je de bergen van Slovenië. En bijna 2000 kilometer verder, na 110.642 meter stijgen en 110.408 meter afdalen sta je in Monaco met je voeten in de Middellandse Zee. In de tussentijd heb je de andere zeven Alpenlanden bezocht: Slovenië, Italië, Oostenrijk, Duitsland, Liechtenstein, Zwitserland en Frankrijk. Deze landen zijn samen met Zuid-Tirol lid van CIPRA (International Commission for the Protection of the Alps), een internationale organisatie die zich sinds 1952 inzet voor de bescherming en duurzame ontwikkeling van de Alpen. Leidraad daarbij is de Alpenconventie uit 1991, opgesteld door de leden én de Europese Unie. In de conventie zijn uitgangspunten vastgelegd voor de bescherming van de Alpen als recreatieomgeving en als reservoir voor vitale hulpbronnen zoals water, bossen en biodiversiteit. De Alpenconventie gaat over een gebied van ruim 190.000 vierkante kilometer waarin bijna vij ien miljoen mensen leven.
Tussen 1994 en 2000 zijn diverse afspraken gemaakt over onderwerpen als berglandbouw en -bossen, toerisme, energie, natuur- en bodembescherming en vervoer. In 2019 is bovendien de Declaratie van Innsbruck vastgesteld voor klimaatneutrale en -bestendige Alpen in 2050.
De NKBV onderschrij de doelstellingen van CIPRA en de Alpenconventie en hee zich in 2021 aangesloten bij de organisatie.
Wandelroute
In het begin vonden activiteiten van CIPRA veelal plaats achter vergadertafels. Dat was twintig jaar geleden de reden om ook iets tastbaars te maken. Dat werd de Via Alpina, een langeafstandsroute door de Alpenlanden. In de loop van de jaren ontstonden diverse varianten, die alle een kleur kregen. Dat werd zo’n onoverzichtelijke brij van paden en routes dat nu besloten is om één Via Alpina te maken, de oorspronkelijke rode route. De hele route is opnieuw vastgelegd en in 116 etappes weergegeven in Outdoor Active: tinyurl.com/viaalpina
Bij de tochtenplanning voor dit themanummer kreeg Hoogtelijn hulp van Pauline IJdo. Zij hee grote delen van de Via Alpina gelopen en verzamelt veel achtergrondinformatie op haar website paulinewandelt.com. We kozen in elk van de acht landen een deel van de route of een gebied dat dicht bij de Via Alpina ligt.
Tekst Peter Daalder Kaart Saskia Gottenbos
Verrassend Slovenië
De Karst beslaat 43% van het Sloveense grondgebied en was eeuwenlang het bekendste kalksteenlandschap ter wereld. Karakteristiek voor het gesteente is de aanwezigheid van onnoemelijk veel grotten en ondergrondse stromen. En dat hebben we ontdekt! We lopen een stuk van de Via Alpina, waarvan de 7 kilometer door de Škocjan-grotten adembenemend blijken te zijn. Wetende dat het land meer dan veertienduizend grotten telt, vonden we dat we er eentje moesten bezoeken. Ik bereidde me voor op de zoveelste verzameling druipstenen en vleermuizen, maar wat had ik het mis. Het blijkt een ware parel op onze wandeltocht!
We beginnen onze Sloveense etappes van de Via Alpina bij het indrukwekkende grotkasteel in Predjama. Op weg hiernaartoe vertelt onze taxichau eur Matjaž over zijn land en zijn familiebedrijf. Op de hoek van een dorp staat een man met een paraplu. Sinds zijn pensioen staat hij daar elke ochtend van zes tot tien uur, zegt Matjaž. Is zijn paraplu open, dan duidt hij slecht weer aan, is de plu dicht dan wordt het een dag met goed weer. De paraplu is open, maar het hindert ons niet. We stappen eerst het kasteel binnen, dat werkelijk prachtig tegen en in de rotswand ligt.
De wind
De volgende ochtend lopen we omhoog door een ietwat eentonig bos. Maar het gevoel is goed als altijd: rugzak op, hoofd leeg en stijgen maar. Voor Léonie is het haar eerste bergwandeling en ze vraagt of de ondergrond zo stenig blij . Gelukkig toont ze zich een bikkel en loopt ze de dagetappes met gemak uit.
Het is de eerste week van mei en we komen de hele dag geen enkele wandelaar tegen. Het enige wat om ons heen draait is de wind, onophoudelijk. Als er een open plek is met mooi uitzicht, dwingt de wind ons door te lopen. Het karstplateau Nanos is 12 kilometer lang en tot 6 kilometer breed. Loop je de Via Alpina vanaf het beginpunt Muggia, vlak onder Triëst, dan is dit je eerste serieuze klim van 1000 hoogtemeters. Andersom is het je laatste en tikken je kuiten ook 1000 hoogtemeters weg. Als we op de top bij het uitkijkpunt Pleša aankomen, vraag ik me af wat ik spectaculairder vind: het uitzicht of de wind! Het hoogste punt van Nanos ligt op ongeveer 1264 meter en de vallei eronder op 200 meter. Door dit enorme hoogteverschil rolt de wind met veel kracht over de berg en kan hij zelfs een snelheid van 150 kilometer per uur bereiken.
We doen onze capuchons op en vervolgen de route over het plateau. Op een gegeven moment stuurt navigatieapp Komoot ons linksaf, de steile helling af. Het ziet er van een paar meter afstand uit als een afgrond en door onze hoogtevrees én de wind die ons richting de rand duwt, zien we ervan af om over de rand te kijken of er een pad loopt. We lopen rondom een hoge tvantenne en zien een bordje dat richting onze bestemming Razdrto wijst. Ik sla het pad in, de wind duwt me hier tegen de helling waardoor ik de diepte niet schuw. Maar het pad is smal en de wind neemt bij vlagen enorm toe, met stevige rukwinden tot gevolg, waardoor ik bij de volgende scherpe bocht toch weer a aak. Terug op het plateau lopen we naar een huis in een communistisch stijl, waar volgens de routebeschrijving in eerdere jaren wandelaars goede soep geschonken kregen. Het ziet er nu verlaten uit en is in staat van verbouw. Weinig hoopvol kloppen we aan, openen de deur en roepen wat. Uit het donker stapt een vriendelijke man met in zijn handen twee bakstenen met een laagje cement. Rustig legt hij uit dat we weer de graat over moeten. Rechtdoor, tot een kerkje en dan linksaf. Je loopt om, maar het is niet gevaarlijk.
Het is inmiddels drie uur in de middag. We pakken de rood-wit gemarkeerde route weer op en volgen een lang, stenig pad.
we hebben mooie kost verzameld voor de eerste bergetappe van léonie
De moraal stijgt met de meters die we dalen. Tegen zessen komen we aan in Razdrto. We hebben mooie kost verzameld voor de eerste bergetappe van Léonie en eind goed al goed wacht ons een warm onthaal. Léonie huilt ervan. We lachen erom.
Devil in disguise
De boerderij en overnachtingsplek Hudičevec is werkelijk een prachtig plekje en geheel zelfvoorzienend. Hudičevec betekent the devil in disguise, een naam die verwijst naar een zeer ongelukkig voorval uit de zestiende eeuw, dat eindigde met de dood van een priester.
Anno 2023 ligt het etablissement vlak langs een snelweg. Bij de aanleg van die weg voorzagen de eigenaren de arbeiders van een gezonde maaltijd. Het groeide uit tot een familiebedrijf dat onderdak en eten biedt aan iedere voorbijganger. Inmiddels
Kasteel Predjama ligt gedeeltelijk in de grot
Op Nanos kan de wind een snelheid van 150 kilometer per uur bereiken
‘Oké, dit zal het wel zijn, laten we omkeren.’ Er is vrijwel niets te zien en we behoeden ze van een ommekeer door ze bijna dwingend verder naar boven te sturen.
staat de derde generatie er in de keuken. Alle producten komen van lokale leveranciers en vlees van de eigen boerderij. Gastvrijheid en een warm welkom staan hoog in het vaandel en na de lange tocht emotioneert dit Léonie nog het meest. We krijgen een heerlijke maaltijd, lokaal bier, zelfgemaakt vruchtensap en likeur te proeven en we genieten.
Het geluid van de snelweg dempt snel en in het bijgebouw vallen we in diepe slaap. Rond zes uur worden we wakker. De borawind die gisteren boven op Nanos de gevoelstemperatuur met vij ien graden deed zakken, brengt vandaag mooi weer met zich mee.
Het is warm en we lopen op paden die verhard zijn met puin. Ik zou willen dat we op een hoger gelegen etappe van de Via Alpina waren, maar Slovenië zorgt ervoor dat ook deze eerste of laatste etappes van de Via Alpina prachtige natuur bieden. Het is hier vredig.
Waar we gisteren achtervolgd werden door de wind, lijkt dat vandaag een koekoek te zijn. Waar we ook lopen, horen we er een. Het gee ons het gevoel geen meter op te schieten. Regelmatig ontbreekt er een routemarkering en is Komoot, de app die ons gister juist in de war bracht, heel nuttig.
Als we door een tunneltje onder het spoor door zijn gekropen, verandert de vegetatie. We lopen over groene weides met bloemetjes die als een soort klaproosjes voorzichtig hun kopjes boven de grond uit steken. We passeren een vliegveldje en het is inmiddels erg warm. Het aangelegde puinpad en de warmte werken wat ontmoedigend. Tijd voor een pauze in de schaduw en een soepje.
Verrassend uitzicht
We wandelen Park Škocjanske Jame binnen en weten dat we heel dicht bij een uitzichtpunt zijn, maar zijn dusdanig veel gedaald dat dit bijna niet is voor te stellen. Des te verrassender is het als blijkt dat het torentje dat we in de verte zagen behoort tot een klein kerkje dat parmantig boven aan een adembenemende kloof staat! Het is een fenomenaal plaatje: het kerkje met daaronder een wand vol groen, waarin een waterval zichtbaar is die oplost in een rivier. We zien wandelpaden en grotingangen. Het is voor fotograaf Léonie zoeken om dit in één beeld te vangen. We genieten met volle teugen van dit goed verstopte plekje, dat haast geheim lijkt te zijn. Tot we ons bewust worden van de groep toeristen die omhoog komt wandelen. Ze vinken het uitzichtpunt af en lopen terug. Als wij afdalen, horen we een groepje jonge Nederlandse studenten bij een doorkijkje zeggen:
Park Škocjanske Jame met zijn grotten is de eerste bezienswaardigheid in Slovenië die werd opgenomen als Werelderfgoed. Slovenië telt nu 14.851 grotten en elk jaar worden er driehonderd tot vij onderd bij ontdekt. Bij de Škocjan-grot worden we opgewacht door Mariana Milkovic, een onderzoeker die ons meeneemt door het grottenstelsel. De rivier de Reka loopt door de grot heen en trakteert ons op mooie stromen en watervallen. We komen in een donkere ruimte die een omvang hee van 120 meter lang, 70 meter breed en 30 meter hoog. De grootste stalagmiet is 12 meter hoog. Mariana wil dat we de ruimte voelen, voordat we hem zien. Als ze daarna de ledlampen laat aanspringen, vallen we stil. Ik dacht de zoveelste grot met stalagmieten en stalactieten te bezoeken, maar dit is meer. Zo veel meer. Dit is wonderlijk mooi. De grot ontvouwt zich. Het is niet te beschrijven, het is als een concert dat zich ontrolt; ik krijg er tranen van in mijn ogen.
Via ferrata
In de negentiende eeuw, toen Slovenië onderdeel was van het Oostenrijkse imperium, hee de Deutscher und Österreichischer Alpenverein vanuit een sectie in Triëst veel via ferrata’s aangelegd. In de Alpen, maar ook in de grotten. Škocjan is 7 kilometer lang en bevat 11 kilometer aan wandelpaden en via ferrata’s. Een erfgoed dat door middel van restauratie in stand wordt gehouden. Er is er nu nog steeds één via ferrata in gebruik, die twee keer per maand open is. De stalen kabels hangen een stuk hoger dan het pad in het donker, alleen met een zaklamp zijn ze te zien. Het is een relatief eenvoudige traverse, maar het moet wel gaaf zijn om vanaf daar de grot te bekijken en je voeten op die eeuwenoude route te zetten.
we genieten van dit goed verstopte plekje, dat haast geheim lijkt te zijn
Als we op het laagste punt zijn, kijken we aan tegen een 100 meter hoge wand achter ons, waarlangs wij naar beneden wandelden. Ontdekkers van de grot liepen hier in 1904 letterlijk tegen de wand. Het was compleet donker, men wist de hoogte van de wand niet en ook niet wat zich erachter bevond. Ze hadden enkel houten kisten als boten, slechte touwen, wat carbidlampen, zaklampen en voor de communicatie gebruikte men koehorens. Toch gingen ze de klim aan. Dat deze in eerste instantie de passage of the surprise genoemd werd, verbaast me niet. Ook niet dat astronauten in deze grot trainden voor een missie om grotten op de maan te onderzoeken.
Op weg naar Nanos dalen we af door een bosgebied
Als het ondergrondse watersysteem van de Karst vol is, ontstaat er in de Škocjan-grot hoogwater. Het hoogst gemeten waterniveau is 183 meter, in 2019 steeg het 60 meter. En dat gaat rap: het water kan met 5 tot 10 meter per uur stijgen en komt en gaat binnen één dag.
Als het buiten regent, hangt er binnen alleen maar mist en zie je weinig. We hebben dus geluk dat we hier twee dagen geleden niet waren, hoewel de dolines in de mist heel mysterieus zullen aanvoelen. ‘Doline’, een wereldwijd gehanteerd woord, vindt hier zijn oorsprong en duidt op de kuilen en openingen boven ingestorte delen van het grottenstelsel. Als we via zo’n doline buiten komen, ruiken we de sterke geur van knoflook. Mariana wijst de eetbare plantjes aan, niet te verwarren met de geribbelde
met 3,4 kilogram aan fotoboeken extra in onze rugzak lopen we door naar Betanja
Reis
Om met de trein naar Lipica te gaan, reis je via Oostenrijk. Je bent dan een volle dag onderweg. Met de auto is het zo’n 1300 kilometer vanaf Utrecht.
Route
Wij liepen etappe 4, 3 en 2 van de Via Alpina, van Predjama, via Razdrto en Matavun, naar Lipica. Zorg voor een kaart of route-app, de bewegwijzering is niet top. Park Škocjanske Jame ligt tussen Razdrto en Matavun in. Alle informatie over de grotten vind je op parkskocjanske-jame.si/en
Overnachtingen
Het gastvrije pareltje
Hudičevec mag je eigenlijk niet voorbijlopen, evenals de toeristische boerderij Pr Betanci nabij de grotten van Škocjan. Dit is dé plek om te genieten van lokale gerechten en bijzondere verhalen.
Het viersterrenhotel Maestoso in Lipica is een heerlijke plek om je op te laden of om uit te rusten.
Het hotel draagt de naam van een van de belangrijke bloedlijnen van de hengsten en de kamers zijn voorzien van nagebouwde stalschuifdeuren.
bladeren van de gi ige veratrum album, de witte nieswortel, die als je hem eet direct dodelijk is. Met een beetje mazzel vind je ook de wilde asperge.
We bedanken Mariana voor de mooie tocht en lopen met 3,4 kilogram aan fotoboeken extra in onze rugzak door naar Betanja, waar we overnachten bij de toeristische boerderij Pr Betanci. Het is een prachtige plek aan de achterkant van het dorpje, op loopafstand van de kleine kerk.
Paardenshow
Op onze laatste wandeldag staan we weer heel vroeg op en gaan we op pad richting Lipica. Voor het eerst komen we andere Via-Alpinawandelaars tegen: een groepje Duitsers dat is gestart in Triëst. Ze doen net als wij zo’n 20 kilometer per dag en zien wel waar ze uitkomen, ze hebben drie weken de tijd. In de verte zien we Nanos liggen in de zon. Het is warm, windstil en er ritselt van alles in het struikgewas. We passeren dorpjes, zien een marter en een interessant militair museum. Het bordje ‘No backpackers’ weerhoudt ons van een bezoekje. De route verrast ons als we weer het bos in duiken.
Dan doemen witte hekken en groene weilanden op. Een voorbode van Lipica, het thuis van de lippizanerpaarden. Bij de bouw van de eerste stoeterij was het cultiveren van de karstbodem een uitdaging, maar met 300 hectare weiland en een eeuwenlange traditie van het fokken van lippizaners kunnen we stellen dat men succesvol was.
Van hieruit kun je doorlopen naar Planinski dom Kokoš en Rifugio Premuda, maar als paardenlie ebber kies ik voor een bezoek aan de stoeterij en de lippizanershow. Lipica is weliswaar een toeristische trekpleister, maar met zijn vierhonderd jaar traditie een bezoek waard. Vanuit Lipica geniet je nog twee dagen van de Via Alpina alvorens je in Muggia de zee kunt aanraken.
Dolomietendrukte
Eind juni volgen we het Italiaanse deel van de Via Alpina. We wandelen van Sexten via de Drei Zinnen, de Dürrensteinhütte en de Seekofelhütte door het Pustertal naar het Gsieser Tal en het Antholzer Tal. Een wandelweek die ons van het typische Dolomietenlandschap naar de rest van de Alpen brengt.
Tekst en beeld Frank Husslage
De zonnewijzer kan ons niet vertellen hoe laat het is, als we in Sexten uit de bus stappen. We zien alleen maar de voeten van de Neuner, Zehner, Elfer, Zwölfer en Einser. De toppen van de zogeheten Sextener zonnewijzer, waarboven de zon staat om respectievelijk negen, tien, elf, twaalf en één uur, zitten dik in de wolken. Gelukkig hebben we hiermee het slechtste weer van de komende week meteen gehad.
Idylle
Het wandelpad vanuit het dorp richting de Talschlusshütte is ’s ochtends aangenaam leeg. Alle andere wandelaars gaan met de auto of pendelbus zo ver als mogelijk het dal in, tot aan de Dolomitenhof. Daarmee doen ze zichzelf deerlijk tekort. We schrijven eind juni en de almen zijn op hun mooist. Vrijwel alle planten bloeien en geuren dat het een lieve lust is. Hier en daar maaien boeren de eerste snede, wat op deze kleinschalige
weides nog grotendeels handwerk is. Met boven ons een strakblauwe lucht en bleke Dolomietentoppen lopen we een uur lang in een kalenderplaatje. De idylle eindigt bij de Dolomitenhof. De grondlegger daarvan, de legendarische klimmer en berggids Sepp Innerkofler, zou het hier waarschijnlijk amper meer herkennen: een enorme parkeerplaats en een dito hotel markeren thans de start van meerdere prachtige wandelingen.
Hoofdprijs
Gisteren waren we hier ook al. We liepen toen ter acclimatisatie op en neer naar de Zsigmondy-Comici-Hütte, genoemd naar twee grote namen in de geschiedenis van het alpinisme. Een prima dagwandeling naar dik 2200 meter, waarbij je veel wat de Dolomieten een wandelaar te bieden heeft al tegenkomt: brede karrensporen in het dal, kronkelende rotspaden door steile hellingen, de kennelijk onvermijdelijke grote wandelgroepen-
De Dreizinnenhütte met links de Paternkofel en rechts de Drei Zinnen
De Leiternsteig doet zijn naam eer aan
De licht overhangende eerste meters zijn meteen het moeilijkste stukje
met-leider en een berghut die je eerder hoort dan ziet door het gekakel van een vol terras. De loodrechte rotswanden, paden door puinhellingen en met staaldraden beveiligde passages beginnen echter pas voorbij de hut.
Vandaag slaan we net voorbij de Talschlusshütte rechtsaf, daarmee de Via Alpina volgend. De grootste meute vond de wandeling vanaf de parkeerplaats naar de Talschlushütte kennelijk ver genoeg. Ons steile keienpad is voor de teenslippers, kinderwagens en hoge hakken die we daar zagen absoluut ontoegankelijk en we lopen weer alleen. Nu we de schaduw van het bos kwijt zijn, brandt de zomerzon ongenadig. Enige tijd bepaalt links van ons de Paternkofel het landschap. Nu we hoger komen, komt rechts van ons ook de Toblinger Knoten in beeld, ons doel voor morgen. Stapje voor stapje volgt nu wat voor velen het hoogtepunt van deze wandeling is: de noordwanden van de Drei Zinnen.
Ik en de Drei Zinnen
Het uitzicht op dit wereldberoemde trio is een felbegeerde hoofdprijs, met het terras van de Dreizinnenhütte als logeplaats. Als we daar rond het middaguur arriveren, is de drukte rondom de hut onvoorstelbaar. Wie in deze hut wil overnachten doet er goed aan lang tevoren te boeken. ’s Avonds vertelt de waard me dat er jaarlijks zo’n tienduizend aanvragen binnenkomen. Dat is snel gegaan, eerdere keren dat ik hier onaangekondigd binnenliep en probleemloos een bed toegewezen kreeg, liggen nog niet zo lang achter me. Voor nu laten we de kermis voor wat die is en
parkeren we onszelf op het plateau voor de hut. Letterlijk overal om ons heen is het één grote fotoshoot met ‘Ik en de Drei Zinnen’ als onderwerp. En dan het liefst poserend met de duimen of armen omhoog. Ondanks het verbod in dit gebied, zoemen irritante drones ons continu om de oren. Waar in de loop van de middag de rust deels weerkeert, is het pas uren later dat ik weer in een echt stil Alpenlandschap ben. ’s Nachts staat in een wolkeloze sterrenhemel de complete Melkweg pal boven het beroemde bergtrio. Rillend van de kou, maar mateloos genietend
van het prachtige landschap laat ik mijn camera zijn werk doen. Hoe mooi wil je je souvenirs hebben?
Ladders
Voor veel overnachtingsgasten van de Dreizinnenhütte is het doel de Luca Innerkofler klettersteig op de Paternkofel, die deels door een tunnel gaat. Net als de hut zelf, is ook die via ferrata zwaar overlopen. Een minstens zo leuke, wel iets moeilijkere, maar ook veel rustigere klettersteig is de Leiternsteig op de nabijgelegen Toblinger Knoten. Ooit begingen we al een deel daarvan, in de afdaling na een vrije beklimming van die top. Drie rotte mephaken op drie touwlengtes en geen nutje te plaatsen, maakten de simpele rotsroute tot een doodenge klim. Dat we onderaan de abseil midden in een peloton klettersteigende militairen terechtkwamen, completeerde het geheel tot een memorabele dag. Vandaag is er geen militair te bekennen. Behalve wij tweeën is hier niemand. Een plateautje aan het einde van een rotsband biedt ruimte om de gordels aan te trekken, waarna met de instap meteen een paar van de steviger passen volgen. Met veel lucht onder de zolen en licht overhangend, maar met goede houvast, heb je eigenlijk meteen het zwaarste deel van de route achter de kiezen. Sinds ons vorige bezoek zijn de kabels gerenoveerd. Mijn maatje maakt er een sport van om zo min mogelijk ijzerwerk te gebruiken. Dat lukt maar ten dele, want de naam Leiternsteig komt tenslotte ergens vandaan. Ladder na ladder brengt ons hoger en hoger door deze koele schaduwwand. Tot mijn grote chagrijn trekt de makkelijke toegang tot de top vanaf de andere kant kennelijk ook hier vervelend toeristisch gedrag aan. De laatste minuten naar de top zoemt er, helaas net buiten grijpafstand, een drone naast me. Eenmaal op de top aangekomen verdampt dat chagrijn gelukkig snel, met het majestueuze uitzicht.
Afweging
De volgende dag brengt de Via Alpina, die deels gelijkloopt met de Alta Via 9, ons vlot een trede lager in het landschap. Op deze hete dag is het fijn om onder de boomgrens schaduw te treffen, zeker als na het eerste spektakel het pad wat saaier wordt. Wanneer het voetpad overgaat in een suf autospoor zijn we blij dat het nog maar twee kilometer is. Bij de kruisende autoweg bestellen we koffie op het terras van hotel Drei Zinnen Blick, waarvan de naam wat zegt over het uitzicht. Vanaf hier hebben we echter ook goed zicht op de markante Monte Cristallo.
Met een steile klim komen we in een keteldal waar zelfs nog wat sneeuwresten liggen
Een ketting voorziet in een prima leuning voor degenen die dat nodig hebben
De Via Alpina en het weer passen de komende uren niet zo goed bij elkaar. Bij een betrekkende lucht is het tot aan het voorspelde middagonweer een kwestie van korte tijd. Dan wil ik niet in de lange, staaldraadgezekerde route naar de Dürrensteinhütte zitten. Het openbaar vervoer blijkt hier erg goed geregeld. Pal naast het terras stopt regelmatig een bus, die ons met één overstap naar het volgende dal kan brengen. Met een steeds dreigendere lucht is de afweging snel gemaakt.
Rood
Als we ons later die middag melden bij de waard van de nog nadruipende Plätzwiese Hütte, een kilometer voorbij de volgeboekte Dürrensteinhütte, zijn we blij met ons OV-alternatief. De bus bespaarde ons een paar onaangenaam spannende uren. En daarmee helaas ook een op de landkaart aantrekkelijk ogende tocht. Gelukkig gaat het pad hiervandaan morgen in gelijke stijl verder. Maar eerst genieten we van de gastvrijheid van de almhut. Zo kan het in deze regio dus ook zijn: een normaal gevulde eetzaal, een huttenbaas en -bazin die tijd voor hun gasten kunnen hebben en ’s avonds vanaf het balkon de stilte van wegstervende koeienbellen, die ’s ochtends vroeg klingelend de dag weer verwelkomen. Een stevig bewolkte dag, dat dan weer wel. De top van de drieduizend meter hoge Hohe Gaisl zit nog in de wolken als wij beginnen aan onze derde etappe. De wandeling richting de Seekofelhütte begint weer door bos en bloeiende almen. Zo vroeg op de ochtend zijn de meeste bloemen nog dicht, pas later op de dag gaan die weer open. Maar tegen die tijd zijn wij zo hoog, dat we dat niet meemaken. Met een steile klim verlaten we het bos en komen we terecht in een keteldal waar zelfs nog wat sneeuwresten liggen. De Via Alpina loopt hier gelijk
We genieten van een uurtje apenkooien in steil karstterrein
op met de goed gemarkeerde Alta Via 3. Een stevige laatste klim brengt ons naar een wat pittiger deel van het pad. Niet dat het moeilijker is dan de rest, maar de leegte langs het pad is fors. Struikelen is hier geen optie. Een paar honderd meter ketting en kabel voorziet in een prima leuning voor degenen die dat nodig hebben. Aan het einde van die leuning is het pad omgelegd. Op 19 augustus 2016 stortte hier 1,6 miljoen kubieke meter rots naar beneden, die daarmee de oorspronkelijke route bedekte. De Italiaanse naam van de berg, Croda Rossa Pizora, is ook meteen duidelijk: een zee aan rode rotsblokken flankeert het pad.
Gezellig
De Rossalmhütte ligt net voorbij de puinkegel, zo’n beetje halverwege onze dag. De tweede helft van ons traject is zeker korter, maar je hebt de keuze uit óf veel hoogtemeters óf technisch uitdagender. Wij kiezen voor het laatste en genieten van een uurtje apenkooien in steil karstterrein. Bergop is dit prima te doen en ronduit leuk, afdalend zouden stokken goed zijn om de knieën te ontlasten. Uiteindelijk eindigt de oversteek naar de
Het Veluwe Outdoor Totaal Concept heeft tot doel om de juiste schoen voor uw voeten te vinden voor uw wandeling. De vragen die daarbij beantwoord worden zijn:
Welke
2 Maatvoering; lengte, breedte, wreefhoogte
3 Type inlegzool
Seekofelhütte met een makkelijke panoramawandeling over een graat. Na de afgelopen twee prachtige, rustige dagen is het een kleine teleurstelling als blijkt dat het hier bijna even druk is als bij de Dreizinnenhütte. Al ontbreken in dit geval wel de teenslippers en kinderwagens. Vanaf zowel de Pragser Wildsee in het noorden als vanaf de Rifugio Malga Ra Stua in het zuiden is het een kleine drie uur lopen met respectievelijk 900 en 700 hoogtemeters om hier te komen. In gedachten neem ik mijn petje af voor de kleine kinderen die hier rondstuiteren. We bestellen onze boterhammen met kaas nog op het terras, maar vluchten al snel naar binnen. Het weer wordt ronduit guur. Het klimaat in de Stube gaat de andere kant op. Iedereen schui bij elkaar aan tafel en al vlug is het een gezelligheid van belang. Mijn gedachte om voor het avondeten nog snel de Seekofel op te rennen blij achter op de bodem van mijn wijnglas. Dat plan wordt vervangen door het uitlaten van de camera bij ondergaande zon, als de Bergsturz op Croda Rossa Pizora vuurrood opgloeit.
Reis en gebied
Zowel het startpunt Sexten als het eindpunt in het Antholzer Tal is prima bereikbaar per trein. De afstand per auto vanaf Utrecht is zo’n 1000 kilometer.
Zuid-Tirol is drietalig: er wordt Italiaans, Duits en Ladinisch gesproken. Vanwege de eenduidigheid vermeldt dit artikel overal de Duitse namen.
Vanaf ons eindpunt in het Antholzer Tal is een bezoek aan het Messner Mountain Museum Corones en het Lumen Museum voor bergfotogra e een aanrader. Dat laatste ligt op de Kronplatz boven
Bruneck. Veel informatie over Zuid-Tirol vind je op suedtirol.info/de.
Klettersteigs
De Luca Innerkofler klettersteig op de Paternkofel is gewaardeerd als B/C, tamelijk moeilijk, en duurt circa drie uur. De Leiternsteig op de Toblinger Knoten is korter, één tot anderhalf uur, en wordt gewaardeerd als C, moeilijk.
Kaarten
Landkaarten: Tabacco 1:25.000, bladen 010 (Sextener Dolomiten), 031 (Pragser Dolomiten, Enneberg) en 032 (Antholzer Tal, Gsieser Tal).
In de avondzon gloeit de Bergsturz op Croda Rossa Pizora vuurrood
Dubbele etappe
Met Monte Cristallo onder een blauw uitspansel als uitzicht bij het ontbijt, weten we dat vandaag de meeste kleding weer in de rugzak blij . Het wordt heet. Onze Via Alpina volgt nu voorlopig de Alta Via 1. Iedere stap die we zetten brengt ons lager en daarmee dichter bij wat vandaag weer een heet dal zal zijn. Het is een steile afdaling en ik heb bijna medelijden met hen die deze straks in de brandende zon gaan klimmen. Waar gisteren wolken het uitzicht blokkeerden, zien we nu in het noorden de hoge toppen van Stubai en de Groβvenediger. We zijn vroeg vertrokken, dus bereiken we de schaduw van de bomen voordat het echt broeierig wordt. Pas veel later, als we een puinvlakte tegen de Pragser Wildsee oversteken, merken we hoe warm het geworden is. Bij het meer komen we in een totaal andere wereld terecht. Waar we de afgelopen dagen boven in een bergwereld waren, zijn we nu weer in de drukke wereld van dagjesmensen, toeristenwinkeltjes en auto’s. Hier stuiten we op wat vreemds in de Via Alpina. Bij onze planning gingen we er vanuit dat de etappes ongeveer dagetapppes voor normale wandelaars zouden zijn. Traject 29 blijkt echter 26 kilometer lang te zijn, van de Seekofelhütte tot aan St. Martin in Gsies. Met de afdaling tot aan de Pragser Wildsee achter de kiezen, hebben we met deze hitte geen zin in nog dik vij ien kilometer heet bos en vooral geasfalteerd etspad. Opnieuw maken we dus gebruik van het openbaar vervoer en laten we ons door de bus naar ons gereserveerde onderdak in het Gsieser Tal brengen.
Infrastructuur
Met deze busrit kruisen we het Pustertal en maken we de oversteek van de Dolomieten naar de rest van de Alpen. De Dolomieten hebben een andere ontstaansgeschiedenis dan de rest van de Alpen en dat verschil zie je goed. Het lange, glooiende Gsieser Tal waarin we nu zijn hee een heel ander karakter dan de steile rotsdalen van de afgelopen dagen. Wat in dit dal ook opvalt is de rust en het vrijwel ontbreken van wintersportinfrastructuur. Onze gastheer legt uit dat er hier ’s winters hoofdzakelijk getoerskied en gelanglau wordt. Dat, gecombineerd met het feit dat dit een voor het verkeer doodlopend dal is, zorgt voor deze onwaarschijnlijke en aangename rust. Als we na een afsluitende oversteek via de Ochsenfelder Hütten de volgende dag aankomen in het Antholzer Tal, valt het ineens op. Hoewel het net zo’n fraai, langgerekt en glooiend dal is als het oostelijke zusje, is het ánders. Het hier niet aflatende autoverkeer brengt onrust. Opnieuw, en nu voor de laatste keer deze reis, zijn we van de bergwereld terechtgekomen in de gewone wereld. Nog voor we de stap gezet hebben, hebben we alweer heimwee.
De top van Karwendel
Vanuit het dal in één dag naar de Birkkarspitze, de hoogste top van het Karwendelgebergte?
Zonder li en? Het kan, als je openstaat voor een mooi bike and hike avontuur.
Het riviertje in het Karwendeltal heet, heel toepasselijk, de Karwendelbach
Vanuit Scharnitz, een dorpje dat net over de grens in Oostenrijk op zo’n 964 meter hoogte ligt, vertrekken we op de mountainbike richting het Karwendelhaus. In onze compacte rugzakken hebben we niet alleen wat te eten en drinken, maar ook een fris shirt, wandelschoenen en -stokken. Het doel is namelijk om bij het Karwendelhaus de etsschoenen in te wisselen voor de wandelschoenen en vervolgens naar de Birkkarspitze (2749 meter) te lopen. De hoogste top in het Karwendelgebergte is zeker een bezoekje waard!
De etstocht is overzichtelijk: vanuit Scharnitz slaan we het langgerekte Karwendeltal in en volgen we het brede gravelpad naar het Karwendelhaus, dat aan het einde van het dal ligt. De stijging is gemoedelijk, op het laatste stuk naar de hut na. Hier zakt het tempo en moeten we wat harder trappen om vooruit te blijven gaan. In dit gedeelte van de klim naderen we de boomgrens en wordt het uitzicht over het dal dat achter ons ligt mooier en mooier. Na bijna 20 kilometer en 800 hoogtemeters etsen komen we aan bij het Karwendelhaus (1765 meter), een gezellige hut langs de Via Alpina. Een goede lunch gee ons de gelegenheid om weer helemaal op te laden voor het tweede gedeelte van de dag: de beklimming van de Birkkarspitze.
Vanuit het Karwendelhaus begint de wandelroute naar de Birkkarspitze. In het begin is er een klein klim- en klauterstuk waarbij we ijzeren pinnen die in de wand zijn gemonteerd als steuntjes en grepen moeten gebruiken. Het komt echter nog lang niet in de buurt van een klettersteig en is goed te doen.
Na deze passage zien we heel veel gemzen, ze bivakkeren precies op de overgang van lage begroeiing naar gruis.
Het kleine paadje door het gruis leidt ons verder naar boven, maar tijdens de klim zien we een slechtweerfront binnenkomen. Met de voorspelde hevige regenval en de kans op onweer besluiten we weer terug af te dalen naar het Karwendelhaus. De Birkkarspitze bewaren we dus voor een volgende keer.
de fietsschoenen wisselen we in voor de wandelschoenen
in het begin is er een klein klim- en klauterstuk
Via Alpina: Oostenrijk
Reis
Scharnitz is in minder dan tien uur met de trein te bereiken. Vanaf Utrecht stap je drie keer over. De autoreis duurt even lang en bedraagt 900 kilometer.
Karwendelhaus
Het Karwendelhaus is een goed uitgangspunt voor wandel- en etstoeren.
Het pad naar de Birkkarspitze
Er is een oplaadpunt voor e-bikes aanwezig. Verschillende meerdaagse tochten doen de hut aan, waaronder de Nordalpenweg, de Adlerweg en de Via Alpina. De Via Alpina loopt van het Karwendelhaus naar Scharnitz deels over de gravelweg waarover wij naar boven etsten, maar kiest waar mogelijk voor de kleinere bospaden. Dit traject is zo’n 16 kilometer.
In Duitsland volgt de Via Alpina grotendeels de Allgäuer Hauptkamm op de grens met Oostenrijk. Eén etappe kruist de populaire Steinbocktour boven Oberstdorf. De paden lopen door een gebied waar de steenbokken vrij ongestoord leven. In grote aantallen laten de statige dieren zich bewonderen en fotograferen. De steenbokken stellen niet teleur. Dat doet wel mijn fysiek, die onze plannen flink in de weg zit. Ik worstel en blijf beneden. Fotograaf Aart vertrekt naar boven.
Tekst Peter Daalder Beeld Aart Markies
Vier dagen rust in Oberstdorf, een geliefd vakantiedorp in zomer en winter. Hoewel het dorp zelf laag ligt, zijn er volop wandelmogelijkheden tot rond de 2500 meter. Er liggen talloze wandelpaden in de regio en je kunt hier prima huttentochten met een alpien karakter maken. Vanaf Nederland is dit de dichtstbijzijnde plek waar dat zo goed kan. Door Oberstdorf loopt ook een etappe van de Via Alpina, maar Aart zoekt het hogerop op de Steinbocktour. Daar wil ik natuurlijk alles van weten.
Heb je veel steenbokken gezien?
‘Ja, ze zijn lang niet zo schuw als gemzen. Ze houden je wel in de gaten maar grazen gewoon door. Het zijn over het algemeen de mannetjes die zich zo laten zien. De vrouwtjes en de kleine steenbokken blijven veel meer op afstand. Bij de FiderepassHütte stond ik met een aantal mensen buiten voor een prachtige zonsopkomst, toen bleek dat een groep steenbokken dicht achter de hut van het sappige gras stond te eten. Het ochtendlicht kleurde hun vachten in allerlei roodbruine tinten en hun machtige horens tekenden zich goed af. De steenbokken hebben geen natuurlijke vijanden. Hooguit jagers en de mensen die steeds dichterbij komen om foto’s te maken. Als ze daar genoeg van hebben, maken de dieren zich rustig met soepele passen en sprongen uit de voeten.’
Wat heb je precies gelopen?
‘Ik heb drie etappes van de Steinbocktour gelopen: vanaf de Fellhorn naar de Fiderepass-Hütte (2070 meter), de Mindel-
heimer Hütte (2058 meter) en de Rappenseehütte (2091 meter). Bij de Mindelheimer Hütte kruist de route met de Via Alpina. Doordat de Steinbocktour een rondwandeling is, is het een interessante uitbreiding voor de Via Alpina-wandelaar die meer van deze regio wil zien.’
Hoe was de eerste etappe naar de Fiderepass-Hütte?
‘Vanuit Oberstdorf kun je met een gondel van de Fellhornbahn naar een tussenstation of het eindpunt op 1967 meter. Het is prettig om die hoogtemeters op de eerste dag uit te sparen.
Minder aangenaam waren de ijzige kou en harde wind midden in de zomer. Het vroor bovenaan drie graden. Heel wisselvallig weer. Zo is het bijna vier dagen gebleven. Wind, kou, regen en gelukkig ook af en toe wat zon.
Vanaf de Fellhorngraat gaat de route richting de Kanzelwand. In de beschutting van de bergrug loopt de weg geleidelijk op. De luwte blijft, je loopt langs de Walser Hammerspitze, Hochgehrenspitze en Oberstdorfer Hammerspitze. De route heet daar de Krumbacher Höhenweg. Het pad was nat, de begroeiing prachtig groen.’
En toen waren er de steenbokken…?
‘Ja. Fascinerende beesten. Je wilt dan niet verder lopen, maar alleen kijken en foto’s maken. Gelukkig lost dit dilemma zich vanzelf op, omdat de dieren plotseling genoeg lijken te krijgen van alle aandacht en gracieus uit het zicht verdwijnen. Dat was die ochtend het signaal om de rugzak te pakken en op de richtingaanwijzers de Mindelheimer Hütte op te zoeken. Papieren kaart en routes op mijn telefoon had ik niet nodig. De bewegwijzering is uitstekend. En het eerste deel van het pad is duidelijk zichtbaar uitgesleten in het gruis onder een brokkelige
De Mindelheimer Hütte is een gewilde bestemming
Voordat de Via Alpina het gebied van de Steinbocktour aandoet, loopt die langs het Prinz Luitpold Haus op 1846 meter. Dit is de eerste volledig biologische hut van de Deutscher Alpenverein (DAV). De hut is in 1880 gebouwd op het landgoed en jachtterrein van de Beierse prins Luitpold en is een van de oudste DAV-hutten in de Allgäuer Alpen. Het echtpaar Ulli en Christoph Erd en hun drie kinderen beheren de hut, die sinds 2021 geheel biologisch is.
rotswand. Op dat stuk lopen ook groepjes mensen die via de klettersteig naar de Mindelheimer Hütte gaan. De classificatie is C (moeilijk) en je klettert minimaal vier uur als “alpinist” over de drie toppen van de Schafalpenkopf. En er is tweerichtingsverkeer. Dat maakt het extra spannend. Voor mij te hoog gegrepen.’
Is dat ook het stuk waar de Via Alpina loopt?
‘Ja, ik volgde het wandelpad en naast de bekende gele routebordjes hingen er opeens ook de blauw-witte “vleugels” met de aanduiding van de Via Alpina. Die sluit aan vanaf een lagergelegen route in het Rappental. De Mindelheimer Hütte is ook het eindpunt van een etappe van de Via Alpina. De hut is middelgroot, vrij nieuw, degelijk gebouwd en heeft 120 slaapplaatsen. Er is alleen een lager, er zijn geen losse bedden of kamers en er zijn geen douches. In de loop van de middag kwamen de laatste kletteraars naar beneden en ’s avonds volgden aan tafel de spannende ervaringen en mooie klimverhalen.
‘Dichter bij Nederland dan waar ook in de Alpen’
Vanuit de hut heb je mooi zicht op het langgerekte Rappental, maar de bestemming van de volgende dag, aan de overkant van het dal, de Rappenseehütte, kon ik net niet zien. Ik zag wel de Geißhorn, de berg waarop het meest zuidelijke punt van Duitsland zich bevindt: grenssteen 147 in de Haldenwanger Eck.’
Dat klinkt als een etappe met hoogtemeters?
‘Dat klopt. De vorige twee etappes waren eigenlijk vrij vlak en volgden aardig de hoogtelijnen om de dalen heen, een echte Höhenweg. Op de derde dag moest ik eerst 800 meter naar beneden over een vrij nat en daardoor glibberig pad, dat eigenlijk meer een lange, smalle trap is. De beloning was de snelstromende Rappenalpbach, waar ik m’n schoenen schoonspoelde en een waterfles vulde.
In de hut is alles duurzaam, diervriendelijk, gezond en is er oog voor de positieve impact op het milieu.
Op de biologische boerderij van zijn ouders leerde kok Christoph Erd al veel uitgangspunten. Biologische producten zijn een constante factor in zijn kookcarrière. Alle producten die hij gebruikt komen daarnaast zoveel mogelijk uit de directe omgeving. Door de open keuken kun je met eigen ogen zien hoe alles bereid wordt.
Daarna kwam de eerste klim, dicht tegen de bergwand, met wat ondersteuning van een stalen trap en kabels. Gevolgd door weer een afdaling.
Er is de afgelopen maanden zo veel water naar beneden gekomen dat delen van de route zijn weggeslagen. Inmiddels is veel puin en gruis opgeruimd en was het pad weer goed te volgen. Aansluitend volgde ik de hoogvlakte Biberalpe met vennetjes en smeltende sneeuwvelden.’
Deze etappe duurde toch vrij lang?
‘Ja, bedrieglijk lang. Vanuit de Mindelheimer Hütte leek deze etappe een keer naar beneden te lopen en een keer naar boven. Maar er lagen flink wat geulen en heuvels tussen de twee hutten, de Schrofenpass en de Mutzentobel bijvoorbeeld. Een pittige etappe op weg naar de Rappenseehütte op bijna 2100 meter
Regen stroomt over het wandelpad
Reis
hoogte. Ik weet nu ook waarom ik de hut niet eerder zag, ondanks zijn omvang met 272 slaapplaatsen. Hij ligt precies tegen de rand van een bergkom. Met iets lager een aantal prachtige bergmeren.’
Hoe ging je terug naar Oberstdorf?
‘Eerst een flink stuk lopen en verder met de bus. Die rijdt een behoorlijk eind het Rappental in. Toch is het vanuit de Rappenseehütte nog een lange afdaling naar de bushalte. Ik liep eerst nog een uur door het hoogste deel van het Rappental, passeerde de Enzianhütte en stopte voor karnemelk bij de Petersalpe. Vanaf deze kleine boerenkantine groeien er weer bomen en kom je langzaam terug in de bewoonde wereld in Birgsau. Daar stapte ik op de bus terug naar Oberstdorf.’
Vanuit het dorp vallen de skischansen op. Merkte jij onderweg nog iets van de wintersportfaciliteiten?
‘Ja, het gebied is het centrum voor langlaufers, de biatlon en het schansspringen. Oberstdorf is inderdaad vooral bekend van dat laatste. Ieder jaar komt het in beeld tijdens de bekende Vierschansentoernee.
Aan het begin van de twintigste eeuw werd voor de eerste maal gesprongen vanaf een schans in Oberstdorf. Nu staan er maar liefst vijf schansen, waarop vrijwel iedere dag, zomer en winter, getraind wordt door de studenten van het ski-internaat naast de schans. Het complex, dat ook een klein museum hee , is dagelijks te bezoeken. Je kunt met een li de hoogste toren op en ervaren wat de sporters meemaken op de steile schans, die diep onder je in het niets verdwijnt.
Ook het skivliegen is in Oberstdorf populair, echt een sport voor durfals. Vanuit de bus op de terugweg zag ik de Heini Klopfer Skivliegschans, waar het record staat op 238 meter, ruim de lengte van twee voetbalvelden achter elkaar.’
En, is het gebied een aanrader?
‘Zeker. Vooral omdat je er echt goede alpiene wandeltochten kan maken, met een veelvoud aan berghutten. Dichter bij Nederland dan waar ook in de Alpen. Een heel verrassend en mooi stukje van de Via Alpina.’
De afstand van Utrecht naar Oberstdorf is 800 kilometer. Met de trein duurt de reis tien uur, met één keer overstappen. Het kan wat sneller als je vaker wilt overstappen.
Accommodatie
De Steinbocktour duurt vijf dagen, met de mogelijkheid die één of twee dagen te verlengen. Iedere dag kun je uit verschillende routes kiezen. Zo kun je spelen met de afstanden en hoogtemeters. Alle mogelijkheden vind je op oberstdorf.de/allgaeu-durchquerung
Aart liep via de Fiderepass-Hütte (2070 meter, derepasshuette.de), de Mindelheimer Hütte (2058 meter, mindelheimer-huette.de) naar de Rappenseehütte (2091 meter, rappenseehuette.de). Daarvoor maakten we een tocht naar het Prinz Luitpold Haus (1846 meter, prinz-luitpoldhaus.de), de eerste volle-
dig biologische hut van de Deutscher Alpenverein (zie kader). Oberstdorf is een toeristische plaats met pensions en hotels in alle prijsklassen. Het dorp hee een rijke historie, zoals Hotel Wittelsbacher. Op een ereplaats in het hotel hangt een foto uit de winter van 1930, toen prinses Juliana met haar moeder koningin Wilhelmina op skivakantie was in Oberstdorf. Wij kozen voorafgaand aan de Steinbocktour toch voor Berggasthof Hörnerhaus (hoernerhaus.de) bij Bolsterlang, op een paar kilometer van Oberstdorf. Dit berghotel ligt op een populaire berg voor dagtochten. Je moet bij aankomst wel op tijd zijn, want het ligt halverwege de berg en is met een li je en een klein stukje lopen te bereiken. Het is een goede plek op 1400 meter om even aan de hoogte te wennen. Het grote balkon ligt recht tegenover de Allgäuer Hochalpen, een prachtig panorama.
Markt & Materiaal staat ditmaal in het teken van de Via Alpina. Voor wie heimwee hee naar de bergen zetten we een paar lokale smaakmakers op een rij.
Onder redactie van Noor van der Veen
In Italië zal het niet moeilijk zijn om in een berghut een goede espresso te bestellen, maar als je de Via Alpina vervolgt naar Zwitserland en Frankrijk kun je als kieskeurige ko esnob maar beter de Wacaco Nanopresso in je rugzak hebben. Hij weegt 336 gram en werkt met gemalen ko e en zonder stroom of batterij. Perfecte espresso mét cremalaagje gegarandeerd. €64,90 | wacaco.com
Monaco is het eindpunt van de Via Alpina. Als je daar de zee ziet, heb je 1918 kilometer en 221.050 hoogtemeters in de benen. Het dwergstaatje hee een eigen brouwerij met prijswinnend blond bier en een aantal andere verfrissende bieren. Een ‘monaco’ is trouwens ook een bekend drankje waarin pils gemengd wordt met grenadinelimonade. De Brasserie de Monaco maakt a anklijk van het seizoen soms deze panach de Monaco. Proosten op je succes dus. Vanaf €4,30 | brasseriedemonaco.com
Traditioneel wordt in Zwitserland raclettekaas in de buurt van een vuur gezet, waarna je het gesmolten schraapsel met aardappels eet. Tegenwoordig zijn de meeste raclettestellen elektrisch. Toch zou hoog in de bergen een portie raclette er zeker goed ingaan. Alpinist Line van den Berg maakte van haar nood aan raclette in de bergen zelfs haar credo: ‘Dommage, pas de fromage!’ Het Duitse merk Kela bedacht een simpel eenpersoons raclettestelletje, de Solo, dat makkelijk mee te nemen is in je rugzak. Het weegt 360 gram, exclusief de waxinelichtjes, aardappelen, kruiden en kaas. Vanaf €14,95 | kela.de
Al sinds 1916 produceert Salus-Haus vanuit het Duitse Bruckmühl, bij München, voedingssupplementen op natuurlijke basis. Salus Alpenkra bonbons zijn harde snoepjes met venkel, tijm, pepermunt en eucalyptusolie. In het vochtige, wisselvallige klimaat in de bergen kun je dat wel gebruiken, maar eigenlijk zijn deze snoepjes alleen al vanwege de verpakking jn. Vanaf €2,68 | salus.nl
Heimwee naar Oostenrijk
Toegegeven: deze smaken het allerlekkerst in een Oostenrijkse berghut. En Kaiserschmarrn kun je natuurlijk ook prima zelf maken (nodig: eieren, suiker, melk, bloem, boter en jam). Maar een snelle oplossing als de heimwee naar Oostenrijk héél groot is, zit in dit pakje van Dr. Oetker. Lekker! Vanaf €1,79 | oetker.nl
In Liechtenstein worden al sinds de Romeinse tijd wijndruiven verbouwd. De wijnmakerij van het prinselijk huis, de Ho ellerei des Fürsten von Liechtenstein hee door de zuidwestelijke ligging en het milde klimaat de ideale omstandigheden voor de teelt van Pinot Noir en Chardonnay. Redacteur Peter dronk tijdens zijn wandeling over de Via Alpina een Blanc de Noir, een witte wijn gemaakt van de (rode) Pinot Noir-druiven (zie p. 40).
Vanaf €20 | ho ellerei.at
Meredith Erickson reisde door Frankrijk, Italië, Zwitserland en Oostenrijk op zoek naar de recepten en verhalen van de overheerlijke maaltijden en taarten die in almen berghutten worden geserveerd. Het resultaat: Alpine Cooking, een prachtig bergkookboek waarin lokale haute cuisine naast klassieke en simpele gerechten als Franse tartiflette staan. De recepten zijn per land gesorteerd en het boek is prachtig geïllustreerd met kaarten en foto’s. Vanaf €33,99 | crownpublishing.com
In Doetinchem bestieren John en Christel Kobus de rma Alpenwijn, een winkel met Oostenrijkse wijnen, likeuren uit de Alpen, bergkazen, worsten en andere specialiteiten uit de bergen. Tijdens een redactieweekend op de Veluwe mochten de leden van de Hoogtelijnredactie proeven… en dat viel goed in de smaak.
Het is dinsdagmiddag en giet van de regen, maar desondanks loopt de een na de andere klant de winkel van John binnen als we ons proefpakket komen ophalen. John vertelt dat hij in de Alpen verschillende kleinschalige wijnboeren bezocht en met veel zorg een mooi assortiment van voornamelijk Oostenrijkse wijnen samenstelde. Inmiddels kunnen klanten ook bij hem terecht voor bergkazen, Tiroler Speck, worsten, chocolade en ambachtelijke bieren.
John vertelt met trots over zijn samenwerking met de rma Prinz, een familiebedrijf uit het Oostenrijkse Leibachdal, waarvan hij likeuren, gin en cognac verkoopt. Als kritisch redactieteam moesten wij deze Schnaps uiteraard proeven.
In Jezersko, een bergdorp hoog in de Kamnik-Savinja Alpen, maakt de Sloveense Tanja Rebolj heerlijke Schnaps. De ‘kruidenkoningin’ van haar dranken is de Jezerska Pehta. Hij bestaat uit 102 verschillende Alpenkruiden, door het jaar heen verzameld door Rebolj en samengevoegd in een recept dat pas na acht jaar bijschaven en proeven perfect was, aldus Rebolj. Vanaf €7 | kamp-jezersko.si
Ico: ‘Naarmate ik langer in Oostenrijk kom begin ik iets meer te begrijpen van de lokale obsessie met Schnaps. Edelbrand is de eigenlijke naam van destillaat van goede kwaliteit. Nu zit ik voor me met een fles Feiner Hausschnaps van Prinz Destillerie Het gaat om een borrel met één van de meest geliefde smaken: abrikoos. Wie bang is voor een bijtend drankje zal verrast zijn: ondanks de 34% alcohol is de smaak verbazingwekkend zacht. Prima voor na de maaltijd, zoals in Oostenrijk gebruikelijk is. Blij de vraag over waarom dit product Schnaps genoemd wordt en geen Edelbrand. Als dat iets met de kwaliteit te maken hee , heb ik dat in elk geval niet uit de smaak kunnen opmaken.
Zum Wohl!’
De winkel is van maandag tot en met zaterdag open, Boliestraat 31 in Doetinchem alpenwijn.nl
Het begin van de Fürstensteig
Een
In de tijd dat mijn broer en ik op de Duitse Autobahn nog zwaaiden naar Nederlandse (vracht)auto’s, had het Fürstentum Liechtenstein al een bijzondere plaats. Zelden zag je auto’s met een zwart nummerbord met de witte letters FL, het wapen van het ministaatje en, toen nog, maximaal vier cijfers. Mijn vader verzamelde postzegels en dat bracht ons zowaar naar het nog onbekende land. Net zoals andere ministaatjes had ‘FL’ ieder jaar een grote collectie nieuwe zegels. Met een dikke enveloppe vol vertrokken we weer uit het land dat meer hee dan postzegels en zeldzame nummerborden.
Het Vorstendom Liechtenstein is net zo groot als Texel. Of net zo klein. Er is geen plaats voor een snelweg en er is geen trein. Het land ligt ingeklemd tussen de Rijn, Zwitserland en Oostenrijk. Er wonen net geen veertigduizend mensen, het land is geen lid van de Europese Unie. De Liechtensteiners leunen sterk op Zwitserland, maar hebben een eigen regering en parlement, betalen met de Zwitserse frank én de euro en worden al decennia geleid door prins Hans-Adam II. Het is een postzegel op de kaart van de Alpen. De Liechtensteiners vinden postzegel een eretitel, de jaarlijkse stroom nieuwe zegels blij een goede inkomstenbron.
Kijk niet gek op als je in Liechtenstein begroet wordt met ‘hoi’. Het betekent net als bij ons ‘hallo’ en ‘welkom’. De locals spreken een Duits dialect dat voor Nederlanders goed te volgen is. Het schijnen relaxte mensen te zijn, die Liechtensteiners. Maar ja, ze leven in een welvarend en veilig land en betalen nauwelijks belasting. En Liechtenstein telt ook nog eens 400 kilometer aan bewegwijzerde wandelpaden.
Adellijke familie
De Rijn tussen het drielandenpunt met Zwitserland en Oostenrijk aan de noordkant van Liechtenstein en de Zwitserse stad Sargans
is tegelijk de westgrens van het ministaatje. Op het stukje vlakland aan de Rijn wonen de meeste mensen, de bergen erachter vormen veertig procent van het land. Dat zijn mooie wandelbergen, die aansluiten op Vorarlberg en het Rätikon. Daar, op de grens met Zwitserland, ligt de Vorder Grauspitz (2599 meter), de hoogste berg van het vorstendom. Het land wordt al generaties geregeerd door de familie Von und zu Liechtenstein, een adellijke familie met banden in Oostenrijk en Duitsland. Iets boven de hoofdstad Vaduz (spreek uit als ‘Vadoets’) ligt het Schloss Vaduz van de familie, waar prins Hans-Adam II en erfprins Alois wonen. Bespaar je een klim naar het slot, want het is gesloten voor het publiek.
Wijngaard
In Liechtenstein herinnert veel aan de vorstelijke familie. Het kasteel, enkele wandelroutes, de schatkamer van de familie. En de prinselijke wijngaard, een paar honderd meter buiten het centrum van Vaduz. Daar beginnen we, naar binnen gedreven door het noodweer, ons bezoek in de Ho ellerei. Prinses Marie, een dochter van Alois, zwaait de scepter over de vorstelijke biologische wijngaard, die een historie hee tot in de 14e eeuw. In de kelders van de wijngaard worden wijnen van eigen makelij
Jakob Dietachmair werkt op het internationale hoofdkantoor van CIPRA in Liechtenstein. Hij is namens CIPRA, een internationale organisatie die probeert de Alpen te beschermen en te behouden (zie p. 16), de initiator van de Via Alpina nieuwe stijl. ‘Er was zo’n wildgroei ontstaan, er bestonden vijf verschillende routes. Dat was onoverzichtelijk en ook niet meer bij te houden. We hebben toen besloten de oude rode route wat aan te passen. Dat is nu onze enige Via Alpina. Op onder andere Outdoor Active is de route goed ontsloten.’ Je vindt de route hier: tinyurl.com/viaalpina.
geschonken: Pinot Noir, Chardonnay, Grüner Veltliner en Riesling. De volgende ochtend kijken ze in de wijngaard wat sip. De druiven zijn zwaar beschadigd door de ongekend harde hagel van gisteren. Met een kwastje worden de kostbaarste druiven één voor één ‘gelijmd’. Monnikenwerk, maar ja, de wijn van deze wijngaard begint bij 25 euro per fles. Goedkopere flessen komen veelal van het familielandgoed Wilfersdorf in Oostenrijk, ten noorden van Wenen.
Postzegels
In de autovrije hoofdstraat van Vaduz wordt duidelijk hoezeer Liechtenstein een land van postzegels is. Op de stoepen staan grote a eeldingen van postzegels. In het Postmuseum, dat
‘We hebben ervoor gekozen om geen overnachtings- en vervoersmogelijkheden aan te geven. Dat gee de ruimte om eigen etappes te maken. Iedereen kan zo zijn eigen afstand bepalen, de Via Alpina is daarmee voor iedereen te doen.’ Op lang niet alle trajecten staan bordjes. Komen die nog?
‘We hebben besloten de route digitaal te ontsluiten en aan te bieden. In de verschillende landen wordt anders met routebordjes omgegaan. En wij wilden de route snel kunnen aanbieden. Naast Outdoor Active is de route te volgen via Komoot en Alltrails. Vóór het nieuwe wandelseizoen is er bovendien ook een nieuwe website’, aldus Dietachmair.
Goed onderhouden paden met ladders en staalkabels
De Pfälzerhütte
gratis toegankelijk is, vind je alle ooit uitgegeven postzegels, eerstedagenveloppen en ansichtkaarten met foto’s zoals die ook op de postzegels te zien zijn. Postzegels zijn nog steeds een goede inkomstenbron voor de ministaat. In dezelfde straat vinden we bordjes met wandelroutes, waaronder de Via Alpina en de Zwitserse langeafstandsroute met dezelfde naam.
Drie zusters
Onze driedaagse wandeling door het land begint in Planken in het noorden. De route, de Fürstensteig, loopt grotendeels door bosgebied naar de Gafadurahütte (1428 meter). Veel tijd voor een kop ko e is er niet, het wordt een lange dag. Martin Knöpfel van Liechtenstein Marketing is voor vandaag onze gids. Na de hut wandelen we over uitstekend aangegeven en prima onderhouden wandelpaden naar het gebied van de Drei Schwestern. Deze drie rotstorens zijn een populaire wandelbestemming. Om het kleine zusje (2034 meter), de middelste zus (2048 meter) en grote zus (2053 meter) te beklimmen zijn een paar ladders aangelegd, delen van de route zijn gezekerd met staalkabels en er zijn trappetjes gemaakt met bielzen. Het is overal prima te doen, maar het is geen route voor mensen met hoogtevrees. Trittsicher en Schwindelfrei moet je er wel zijn, waarschuwen de bordjes. De route over de toppen is alpien, aangegeven met blauw-wit. Er is een goed alternatief: de rood-witte panoramaweg onderlangs, die geheel over Oostenrijks grondgebied loopt. Voor wie juist meer wil, zijn op twee van de drie torens ook enkele eenvoudige klimroutes ingericht.
De Fürstensteig is een fotogenieke route, dus we schieten niet heel erg op. We lopen voornamelijk over de graat van de enige volledige bergrug van het vorstendom. Het lijkt alsof je over de gekartelde rand van een reuzenpostzegel loopt. Een aaneenschakeling van vorstelijke paden.
De route tussen de Gafadurahütte en Steg
Als de gekartelde rand van een reuzenpostzegel
Het wolkendek om ons heen is vandaag constant in beweging. Het klimt langzaam omhoog en zakt weer terug. Soms vult het in korte tijd het hele dal onder ons. Maar het verwaait ook weer snel. Ons bereikt het niet. Wij zijn veilig boven de 2200 meter. Het gat in de wolken waar de zon doorheen schijnt schui langzaam als een spotlight voor ons uit over de groene helling. Daarna is de lucht weer een uur helder en stralend blauw. Aan onze linkerhand kijken we uit op de indrukwekkende toppen van Oostenrijk, rechts op de bedrijvige en bebouwde Rijnvlakte die Liechtenstein en Zwitserland delen met daarachter de OostZwitserse Alpen.
Het einddoel van de wandeling is Steg, vanwaar we met de bus verder reizen naar Malbun (1600 meter), een gehucht met enkele tientallen gebouwen, voornamelijk vakantiewoningen. De kleine nederzetting ligt onder in een grote kom, waarvan ’s winters een aantal skili en een knus familieskigebied maken.
Vorstin Gina
In Malbun begint de tweede wandeldag met de Fürstin-GinaWeg. Die is genoemd naar de Oostenrijkse Georgina von Wilczek. Zij trouwde in 1943 met Frans Josef II, de eerste vorst die Vaduz als zetel koos en het land uit handen van de nationaalsocialisten wist te houden. Het prinselijk paar was en is nog steeds populair. De prinses stond aan de wieg van de Liechtensteinse afdeling van het Rode Kruis, besteedde veel aandacht aan liefdadigheid, streed voor het vrouwenkiesrecht en was actief betrokken bij de oprichting van de padvinderij in het land. Daarnaast was ze een lie ebber van de natuur en vaak in de bergen te vinden.
De route met haar naam begint in Malbun of 400 meter hoger als je de Sareis-stoeltjesli neemt. Opnieuw een zeer fraaie graatwandeling met uitzicht op de hoogste bergen van het land en de Oostenrijkse buren in Vorarlberg. Het hoogste punt is de top van de Augstenberg op 2359 meter. Daarna daalt de route af naar de kleine Pfälzerhütte op de grens met Oostenrijk. Mooi is hier te zien dat grenzen mensenwerk zijn. Het gras is aan beide zijden net zo groen, de regen net zo nat en de bergmarmotten fluiten in dezelfde toon.
Duur
Liechtenstein herken je aan de vaandels, het prinselijke vaandel zie je overal. Zeker op het pad dat de naam draagt van Fürstin Gina. Liechtenstein herken je ook aan de prijzen in de hutten.
Mooi is hier te zien dat grenzen mensenwerk zijn
De Garsellikopf
Gids Martin op weg naar de Drei Schwestern
Een natuurlijke poort met daarachter de Drei Schwestern
Ondanks de korting met ons NKBV-lidmaatschap blijken de twee hutten van de Liechtensteiner Alpenverein gemiddeld 25 procent duurder dan de naburige Oostenrijkse hutten. De inwoners malen er niet om, ze betalen vrijwel geen belasting en leven in een welvarend land.
Liechtenstein blinkt ook uit in een warme gastvrijheid. Het eenvoudige maar lekkere eten wordt met liefde bereid. De wanden van de hut zijn beplakt met foto’s en originele, artistieke anekdotes. De Hüttenruhe is opgerekt naar 2.00 uur doordat de eerste 2 van de 22.00 uur is afgeplakt op het brie e boven de bar. In de droogruimte dampen onze regenpakken en schoenen.
Zonsopgang
Spectaculair schijnt de zonsopkomst te zijn op de top van de Naa opf (2570 meter), ruim 400 meter boven de Pfälzerhütte en precies op het zuidelijke drielandenpunt. Helaas is het weer ons niet goed gezind. Sinds onze aankomst regent het en ’s ochtends liggen de bergen in een dikke mist. Wij doen het met de foto’s uit de hut.
We lopen terug naar Steg. Een simpele maar lange afdaling over bevoorradingswegen door het Naa al kan vervangen worden door een kleine omweg. Deze loopt wat gelijkmatiger dalend op de flanken van de Rappastein. Een smal pad tussen de bomen met hoge, groene, maar natte vegetatie. Er is nog een alternatieve route, waarover je volledig om het dal heen kan lopen op de hoogte van de Pfälzerhütte.
Reis
Vanaf Utrecht is het 840 kilometer naar Vaduz. Het dichtstbijzijnde treinstation is Buchs (Sankt Gallen, Zwitserland). Met twee keer overstappen reis je daar in 9 uur en 15 minuten naartoe vanaf Utrecht. Vanaf Buchs gaat er een bus naar Liechtenstein: liemobil.li
Verblijf
De Liechtensteiner Alpenverein hee twee hutten: de de voormalige vorstelijke jachthut de Gafadurahütte: alpenverein.li/ huetten/gafadurahuette-1428m. En de Pfälzerhütte: alpenverein.li/huetten/ pfaelzerhuette-2108m
In 2022 schonk het Hutten Ondersteunings Fonds (HOF) van de NKBV €25.000 aan de Gafadurahütte. Dat bedrag werd gebruikt voor het realiseren van een nieuw dak en het plaatsen van zonnepanelen.
Routes
Kroonjuwelen
Een bezoek aan Liechtenstein is volgens Martin niet compleet zonder een bezoek aan de kroonjuwelen van de familie Von und zu Liechtenstein. In de schatkamer, een donkere ruimte van het Landesmuseum, enkel verlicht door de spotjes in de vitrines, staat een replica van de Fürstenhut, de vorstelijke kroon, en een aantal Fabergé-eieren.
Bijzonder zijn ook een paar stukjes steen van de maan en een vlag van het land die in de Apollo 11 meevloog toen de eerste mens een voet op de maan zette. Het is een bedankje voor het bedrijf uit Liechtenstein dat een beschermende coating tegen kosmische straling voor de Apollocapsule ontwikkelde. Ook met Apollo 17, de laatste missie uit het bemande programma naar de maan, vloog een vlag van het vorstendom mee.
Mooi vanwege het verhaal, maar de stukjes maansteen lijken toch ook veel op de brokstukken van de Drei Schwestern waar we twee dagen eerder van hebben genoten.
In Liechtenstein liepen we delen van de Liechtensteiner Panoramaweg. Op myswitzerland.com/interesses/route/ liechtensteiner-panoramaweg staat daar een mooi overzicht van. Ook liepen we vrijwel de gehele Fürstin-Gina-Weg: tourismus.li/lie/tour/Fürstin-Gina-Weg
Postzegels
De eerste postzegel van Liechtenstein dateert van 1840. De zegels vanaf 1912 zijn digitaal te bekijken op stamps. postmuseum.li en in het gratis toegankelijke Postmuseum: landesmuseum.li/de/ postmuseum-dauerausstellung. De verkoop van zegels wordt verzorgd door philatelie.li.
Er is ook een Nederlandse Vereniging van Postzegelverzamelaars van het Vorstendom Liechtenstein: nvpvl.nl
Volg je de Via Alpina door Zwitserland? Dan krijg je een mooie dwarsdoorsnede van het land, letterlijk. Helaas hebben wij voor de volledige 430 kilometer niet genoeg vrije dagen. Onze vijfdaagse huttentocht begint midden in het land, in Lenk im Simmental. Alhoewel de Via Alpina naar het westen loopt, vertrekken wij in zuidelijke richting. We zijn op zoek naar avontuurlijke paden en stevige hoogtemeters, dus lopen we de eerste dagen parallel aan de eigenlijke route. We klimmen hoog boven de boomgrens en passeren de 3000 meter.
Tekst Marjolein Wols Beeld Jafeth van der Wagt
Niets is wat het lijkt op deze huttentocht. Een makkelijk topje oversteken lukt niet, een ‘bijzonder gevaarlijke’ alpiene wandelroute blijkt geen probleem en op een doodgewone wandelroute stuiten we plots op een ladder en touwen langs de rotswand. Jafeth en ik willen avontuurlijke paden en die krijgen we ook op onze alternatieve Via Alpina. De eerste drie dagen gaan we van het padje af. We wandelen door de bergen op de grens van Bern en Wallis. De dorpen op de Via Alpina ruilen we in voor berghutten.
Makkelijk topje
Vanuit Lenk im Simmental rijdt er een bus naar Iffigenalp, een leuk hotel-restaurant aan het einde van de autoweg in het dal. De busrit zou ons honderden meters klimmen kunnen besparen, maar zoals gezegd: we komen hier niet voor een relaxte vlakke wandeling, dus vertrekken we te voet. Bovendien zou ik dit deel niet willen missen. We wandelen eerst een stukje door het dorp, daarna over het platteland en dan door het bos omhoog. Zo verlaten we langzaam maar zeker de bewoonde wereld. Onderweg passeren we de Iffigfall, een spectaculaire waterval, die ons ook wat welkome verkoeling brengt.
Eenmaal voorbij de Iffigenalp blijkt dat dat eerste deel ook niet het zware deel was. Dat komt pas wanneer we boven de boomgrens komen. Het is dertig graden en we stijgen vandaag ruim 1200 meter. Zweet prikt in mijn ogen en het drinkwater gaat er snel doorheen. Toch valt het niet tegen. De truc is wandelen in wat ik de oma-stijl noem: langzaam maar gestaag. Zo langzaam dat je het uren achter elkaar kunt volhouden. Die uren volhouden verstrijken snel en voor we het weten staan we aan de rand van de blauwe Iffigsee. Aan de overkant, nog zo’n driehonderd meter hoger dan het meer, zien we de Wildhornhütte al staan. De lucht betrekt echter sneller dan we kunnen lopen en in de miezer komen we aan bij de hut. We zijn net op tijd binnen en worden warm onthaald met kruidige welkomstthee. Niet veel later breekt de zon door en verplaatsen we ons naar het terras. Rond de hut scharrelen wat kippen en het uitzicht is fantastisch. Echt lang kunnen we er echter niet van genieten. Al snel trekt het weer dicht en barst een geweldige onweersbui los boven de hut. De kippen verschuilen zich onder de tafels, wij in de knusse eetzaal.
Voor de tweede etappe, naar de Geltenhütte, wordt doorgaans drie uur gerekend. Aangezien het weer vandaag goed lijkt, vinden we dat wel wat weinig. Dus verleggen we onze route en steken we onderweg het topje van de Niesehorn (2776 meter) over. Dat is het plan althans. We zoeken onze weg door het blokkenterrein in de vallei, waardoor een ongemarkeerd pad zou lopen. Moeilijk is het niet, avontuurlijk wel. Het waait wat, maar dat is geen probleem. Een half uur later, aangekomen in het zadel onder de top, blijkt dat toch wel een probleem. Eenmaal uit
De Geltenhütte
de beschutting van de Niesehorn zelf waait het zo hard dat ik mijn bril maar even vasthoud. De top is kaal en open. Geen plek om met deze wind lekker te wandelen. En zo verwaait onze kans op een eerste top. We draaien om en nemen toch de korte route naar de Geltenhütte.
Kort betekent gelukkig niet saai. Rotsig terrein, een smal pad langs een steile helling, wat almen, een waterval en een paar trappen verder staan we voor de Geltenhütte. We verwachtten de hut eerder te zien en vroegen onderweg wel tien keer aan elkaar ‘is dat hem?’ Maar pas op het laatste moment komt de hut in zicht.
Bijzonder gevaarlijk
Susanne is de huttenwaard van de Geltenhütte. We raken aan de praat en ze vertelt maar wat graag over de moderniseringen van de hut, zoals de recent geplaatste horecakeuken. Ze vertelt over de werknemers, die voelen als familie, en de bijzondere gesprekken die ze met gasten heeft. Het leven in de hut is nooit saai, vindt Susanne, er komen hier zo veel verschillende mensen. Wandelaars zoals wij, die wat geruststelling nodig hebben, maar ook alpinisten die de Wildhorn fluitend beklimmen.
De Geltenhütte ligt in een prachtig dal en wordt omgeven door watervallen. Zoals de naam al weggeeft heb je vanaf hier zicht op de Geltenhorn, maar ook de Wildhorn schittert tegen de horizon. De glimlach verdwijnt echter van Jafeths gezicht wanneer hij vlak bij de hut het bord ziet dat bij het pad staat dat we morgen zullen inslaan. ‘Bijzonder gevaarlijk pad met klimpassages en gletsjeroversteken’, staat erop. De blauw-witte markering duidt een Alpinwanderweg aan. Een snelle ontleding van het woord verklapt dat het dan wel om alpien terrein gaat, maar het nog altijd een wandeling is. Alhoewel Jafeth wist dat er een Alpinwanderweg op de route lag, maakt deze waarschuwing hem toch wat angstig. We melden ons in de hut en vragen de huttenwaard direct naar het pad. Ze vertelt dat het voor een ervaren wandelaar prima te doen is en dat er een week geleden nog maar een paar kleine sneeuwveldjes lagen. Jafeths hartslag zakt en zijn zin in morgen komt terug.
Het leven in de hut is nooit saai, vindt huttenwaard susanne
De ‘bijzonder gevaarlijke’ route loopt over de top van de Arpelistock (3035 meter) richting de Col du Sanetsch. Daar zullen we de oorspronkelijke route van de Via Alpina oppakken. Maar eerst die berg over dus. We wandelen langs de rand van een vlakte met zwarte stenen, waaromheen aan alle kanten water naar beneden stroomt. Het is een landschap dat ik me hier niet had voorgesteld, tussen de grijze rotsen en groene weides. Het is even zoeken naar het begin van het pad omhoog, maar dan begint de klim. De eerste meters gaan snel en makkelijk. Pas op tweederde wordt het lastiger. Het duidelijk zichtbare pad maakt plaats voor grove rotsen. Met handen en voeten klauteren we omhoog. Steeds zoeken we de volgende markering en klimmen daarheen, tot we op de top van de Arpelistock staan. Vanaf de top zijn opeens de besneeuwde bergen van Wallis zichtbaar. Het topkruis staat op de grens tussen de twee kantons. We vieren Jafeth zijn eerste keer boven 3000 meter met een heerlijke lunch en een kop mierzoete Marschtee. Onder de perfecte omstandigheden van vandaag zou ik deze route eerder ‘bijzonder leuk’ willen noemen dan ‘bijzonder gevaarlijk’. De eerste meters van de afdaling zijn nog het spannendst. De steilte, het gruis en de kleine steentjes zorgen ervoor dat mijn voeten steeds wegglijden. Een paar keer schuif ik een stukje op mijn kont naar beneden. Als we iets lager over een soort opstaande richel in het open landschap naar beneden lopen, vergeten we de spanning gelukkig al snel. Alleen de vlekken op mijn broek herinneren er nog aan.
Ladders en touwen
Op de Col du Sanetsch zien we direct een bordje van de Via Alpina. De volgende dag zien we die bordjes nog vaker, we lopen eindelijk netjes op de route. We volgen weer de gebruikelijke rood-witte markeringen en wandelen door een totaal ander gebied dan de afgelopen dagen. Het is te merken dat we een bergkam zijn overgestoken. Aan de andere kant van de Arpelistock was alles groen en grijs, hier bruin en beige. Dit gebied bestaat uit veel kalksteen, een zachte steensoort die gemakkelijk door water wordt aangetast. Karsterosie, heet dat. Zeker in de wat lager gelegen delen is dat zichtbaar: we hinkelen tussen de kronkelende spleten door, de wegen van het water.
Het is bewolkt en soms miezert het wat, maar dat mag de pret niet drukken. Deze regio staat bekend om de grote hoeveelheden neerslag. De Sanetschpas is de scheiding vanwaar het water afstroomt richting de Noordzee aan de ene kant en de Middellandse Zee aan de andere kant.
In de verte zien we een splitsing in het pad aankomen. Eén van de paden gaat direct na de splitsing omhoog een rots op. Het is haast een soort boulderroute op een plaat. Ik grap wat over het pad, dat is niet te doen met deze nattigheid. Wanneer we daadwerkelijk op de splitsing staan, vergaat het lachen me snel. Die route over die rots, die niet te doen is, blijkt juist het pad dat wij moeten nemen. Na wat geklauter en geglibber kunnen we er wel om lachen. Dit noemt zichzelf een normale wandelroute, maar ik vind het spannender dan de blauw-witte route van gisteren. Ook wat daarop volgt is niet gemakkelijk te noemen. Eenmaal boven betreden we in dichte mist een plateau vol diepe karstspleten.
Na nog wat regenbuien en nog wat kilometers door nog een prachtige vallei gaan we op zoek naar een plekje om te lunchen. Maar voordat we een goede plaats vinden, stuiten we op een ladder op het pad. We klimmen de ladder af en komen uit bij een steil pad dat is voorzien van kettingen en touwen om je aan vast te houden. Vooruit lopen is geen optie, dan kiep je om, dus dalen we achteruit langs de touwen af. Door een geul in de berg klimmen we over rotsblokken naar beneden. De stokken bergen we op, dit is wederom echt handen- en voetenwerk. De lunch moet maar even wachten. Vooraf waren we bang dat de Via Alpina misschien niet avontuurlijk genoeg zou zijn, maar dit is pas van het padje af!
Na verloop van tijd zorgen vuil en slijtage ervoor dat je waterdichte kleding water absorbeert
1Maak je jas schoon met Nikwax Tech Wash®
2 Impregneer met Nikwax TX.Direct®
Reinig en impregneer met Nikwax om warm en droog te blijven
Een paar honderd meter lager strijken we dan eindelijk neer voor de welverdiende lunch. In de verte zien we het Lac de Derborence, ons doel van vandaag. Het meer is pas in de achttiende eeuw ontstaan. Door aardverschuivingen werd de oorspronkelijke stroom geblokkeerd en ontstond er een meer. Nog altijd komt er geregeld gesteente naar beneden, dat bij hoogwater naar het meer wordt gestuwd. Het Lac de Derborence blij dus in beweging. Steeds weer ontstaan er nieuwe plekken voor planten en dieren om te leven. Zwemmen in dit meer is verboden, maar de oevers zijn populair onder toeristen.
Feestelijke afsluiter
Wandelaars zoals wij, maar ook dagjesmensen weten hun weg naar de Refuge du Lac de Derborence te vinden. Als we in de zon op het terras zitten stappen er zelfs drie muzikanten binnen, van wie een met een grote tuba. De bezoekers van de hut worden getrakteerd op een liveoptreden, er wordt gedanst en meegeneuried met covers van bekende liedjes. Wanneer de band na de avondmaaltijd weer de instrumenten oppakt, dit keer in de eetzaal, besluiten wij toch vast de rust van het slaapvertrek op te zoeken. Aangezien dit onze laatste avond in een hut is, kunnen we de powerbank leegmaken en kijken we een lm op een telefoon.
Steeds weer ontstaan er nieuwe plekken voor planten en dieren om te leven
De laatste dag van een huttentocht omvat vaak veel dalen. Dat is dit keer niet anders, alleen moeten we eerst nog 1000 meter omhoog voordat we aan de afdaling beginnen. Er ligt nog één bergkam tussen ons en Ovronnaz, het eindpunt van onze huttentocht. En nog één veld met grote, zwartharige koeien. Zouden het Eringer vechtkoeien zijn? Zodra we in beeld komen beginnen de koeien hard te loeien. Met tientallen bezetten ze het pad. In principe zijn Eringer koeien niet gevaarlijk voor mensen. Toch vinden wij hun grote lijven en geloei een tikje intimiderend en proberen we om de kudde heen te lopen. Als we na wat gestuntel aan de andere kant van de kudde onder het schrikdraad door kruipen verschijnt achter ons een herder op een quad. Direct begrijpen we dat het beklag van de koeien niet aan ons gericht was, maar aan de naderende herder die zij allang in de gaten hadden.
Route
De Via Alpina was het uitgangspunt voor deze huttentocht, maar we zetten de route naar onze eigen hand om door wat ruiger en hoger terrein te wandelen. We startten op de Via Alpina in Lenk im Simmental en wandelden vanaf daar parallel aan en over de Via Alpina naar Ovronnaz. Voor ideeën voor de routes en overnachtingen gebruikten we myswitzerland.com/interesses/ zomer-herfst/wandelen/via-alpina en het tourenportaal van de Zwitserse Alpenclub: sac-cas.ch/ sac-tourenportal
Zwitserland hee overigens ook een eigen route die de Via Alpina heet, aangegeven met bordjes met het nummer 1. Die wandeling is grotendeels gelijk aan de internationale Via Alpina, maar
wijkt in het westen van het land iets af van de route van CIPRA.
Reis
Omdat de tocht niet circulair is, is het handig om met de trein te reizen. Na afloop hoef je dan niet terug naar de start om daar je auto op te halen. Vanaf Utrecht Centraal duurt een reis met de trein en bus naar Lenk im Simmental zo’n elf uur. Terug vanuit Ovronnaz is dat iets langer, ongeveer dertien uur. Met de auto is het ruim 880 kilometer.
Kaarten
Zwitserland zou Zwitserland niet zijn als alle routes niet keurig gemarkeerd waren. Het navigeren is daardoor geen probleem. Wij hadden toch drie 1:25000 kaarten van Swisstopo bij ons: Lenk, St-Léonard en Dent de Morcles.
Een ander dier dat ons vandaag bezighoudt is de lammergier, de grootste vogelsoort van Europa. De lammergier dreigde uit te sterven in de Alpen, maar sinds er op verschillende plekken vogels zijn uitgezet, nestelen ze zich weer in dit gebied. We willen er maar wat graag een zien. Maar vandaag staat het geluk niet aan onze zijde: en geen lammergier en het einde van de huttentocht.
Standplaats
Freissinières
Volg je de Via Alpina vanaf Freissinières naar het zuidoosten richting de Middellandse Zee, dan doorkruis je onvermijdelijk het dal van Briançon en Guillestre. Het dal scheidt twee van de mooiste natuurparken in Frankrijk van elkaar: de Queyras en de Écrins. Niet alleen zijn het rustige, groene berggebieden, het is er ook een stuk koeler dan in de omliggende dalen. Bovendien geven de bergen hier onbeperkte mogelijkheden om te wandelen, sportklimmen en multi-pitchen. Met een aantal gezinnen strijken we neer op een camping in de bossen boven Guillestre.
Camping des Allouviers is een uitstekende overnachtingsplek voor de langeafstandswandelaar, maar ik heb andere plannen.
Deze vakantie ga ik doorbrengen met vrienden en klimmaten met wie ik al heel wat zomers in de bergen heb doorgebracht.
Die klimmaatjes van vroeger, toen je nog studeerde of net je eerste baan had, wie ziet ze nog? Als je inmiddels een gezin hebt of het grotemensenleven je op een andere manier opslokt, dan bestaat de kans dat jullie alleen nog iets met elkaar doen tijdens de jaarlijkse barbecue in de achtertuin van je gezinswoning. Of, nog erger, je bent ze helemaal uit het oog verloren. Dan blijven nog wel de herinneringen over: aan de lange zomers die je met elkaar doorbracht in een gammel bestelautootje met ingetimmerd bed, stinkend naar zweet (het autootje ook). De herinnering aan ritten met de Bergbus van de NBV of de KNAV, toen je zelf nog geen autootje tot je beschikking had. En daarna verregenen op een camping in Arolla, waar je maar moeilijk wegkwam omdat de depressie over de hele West-Alpen hing. Het waren vakanties die nooit voorbij leken te gaan. Dat alpiene verleden schept een band en ik wil mijn maatjes niet missen, juist niet als ik in de bergen ben. Daarom spreken we jaarlijks af, telkens op een andere centrale plek in de Alpen. En ja, dat zijn een heleboel gezinnen bij elkaar.
Wandelend langs het Lac
De meeste van mijn klimmaten hebben inmiddels kinderen, net als ik. Kwamen we voorheen bij elkaar op een bivakplekje in een verborgen zijdal, zwerven er inmiddels kluwen pubers over de camping en zoeken de ouders elkaar op om voor een gezinstent te borrelen en plannen te maken. De omgebouwde bestelautotjes hebben plaatsgemaakt voor burgerlijke Skoda’s, soms staan er vier op een rij. De zweetgeur is verdrongen met behulp van zeepjes, shampoo en dure merinowol. De flauwe grappen van de ouders zijn gebleven, maar zijn inmiddels wat gedateerd en kunnen volgens een aantal kinderen niet meer helemaal door de beugel. Een vakantiedag in de bergen bestond vroeger afwisselend uit het hangen op de camping of het bikkelen in Alpenroutes. Ook dat is aangepast. We wandelen of sportklimmen met ouders en kinderen in wisselende samenstellingen. Op andere dagen zoeken we bergmeertjes op om er te bivakkeren. Af en toe gaat een groepje ouders eropuit om één of zelfs twee dagen een lange route te klimmen. We hebben een Brits klimspreekwoord overgenomen om dat te benoemen: ‘even het ratje voeren’.
Mont-Dauphin: Sportklimmen op conglomeraat
‘Papa, laat mij anders maar even.’ Ik begin er inmiddels gewend aan te raken. Mijn dochter van net elf klimt inmiddels 7a met een gemak dat ik zelfs in een zesdegraads route amper ken. Als zij is geweest, wil de twaal arige Ties, de zoon van mijn oude klimmaat Gijs, de 7b klimmen die verderop ligt. Maar eerst is Olivier aan de beurt, de fanatieke zoon uit weer een ander gezin. Nog niet zo lang geleden zouden de kinderen al hebben voorgesteld om een ijsje te halen in het middeleeuwse dorp met fort dat bovenop het massief ligt, maar nu leggen ze elkaar uit hoe de sleutelpas moet.
De toprope die ik in een mooie versnijding heb gehangen (6a+) haal ik er op een goed moment maar uit, de kinderen zijn opgewarmd dus hij is niet meer nodig. Hier is een nieuwe generatie aan het werk, die haar klimniveau uit de hal meeneemt naar buiten. Het conglomeraat van Mont-Dauphin lijkt een beetje op de ronde grepen in de klimhal, zoals het als pukkels uit de wand steekt. Ik hoor een kort kreetje. Daar suist Olivier door de lucht na een misgreep in de sleutelpas. Zijn zus Coco kijkt tevreden. Ze kon nog net een foto maken van de val. Het is duidelijk, de kinderen zijn op weg hun ouders voorbij te streven in klimniveau, of hebben dat al gedaan. Verschillende klimklasjes en competities in Nederland hebben hun werk gedaan en wij ouders hebben, zoals het hoort, het nakijken.
Lac Miroir: Bivakkeren in de Queyras
De huid op de handen is rood van het klimmen, de voeten zijn rusteloos. In de namiddag zoeken we niet de rotsen op, maar lopen we omhoog naar het Lac Miroir. De Skoda staat op het parkeerterrein net voorbij Ceillac, een klassiek bergdorpje dat midden in de Queyras ligt, op drie kwartier rijden van onze camping.
Luchtige abseil na de multi-pitch
Het begint wat af te koelen, een ideaal moment van de dag om in twee uur omhoog te lopen naar het meertje. De jongste van de drie kinderen van Miriam en Niels zingt een Frans liedje onder het lopen. Sinds een half jaar gaan Anne, Ies en Lena naar school in Pallon, vlak bij onze camping. Hun ouders hebben hun huis in het vlakke en strakke Amersfoort tijdelijk verlaten om een jaar in het rustieke dorpje Pallon te wonen. Het hele gezin maakt dagelijks gebruik van de bergen waar ze tussen wonen en de drie kinderen zijn gewend om flinke stukken te lopen. Ze houden het tempo van volwassenen aan, ook Anne van vier jaar oud. Onze eigen kinderen, die net iets ouder zijn dan Ies en Lena lopen mee. De gesprekken tussen onze zoon Feije en Ies worden steeds absurder en ook viezer. Ik luister even mee, maar mijn gedachtes dwalen af alsof ze geabsorbeerd worden door de bomen in het bos. Het wandelpad loopt tegen de dalwand schuin omhoog, naar het plateau erboven. We passeren op een vlakker stuk een verbodsbord voor het aanleggen van een kampvuur en bereiken een kwartier later het Lac Miroir.
Het bergmeer ligt in een mooi kommetje, omgeven door lariksen. In een kwartier loop je eromheen. Als je naar boven kijkt, zie je de grijze flanken en de top van de Crête des Veyrès boven het meer uitsteken. Kijk je naar het meer, dan zie je hetzelfde beeld,
de kinderen zijn op weg hun ouders voorbij te streven in klimniveau
Met zijn tweeën gaan Menno en ik multi-pitchen
weerspiegeld in het water als een magische truc. Komen hier daarom zo veel wandelaars? Gelukkig neemt de drukte snel af met het ondergaan van de zon en kunnen we ons opmaken voor een rustige overnachting op een grassig plateautje aan de kop van het meer. We doorbreken de spiegeling in het water door om de beurt even in het water te plonzen. Daarna snijden we groenten, koken we pasta en zetten we een grote tarp op met behulp van een paar wandelstokken en een scheerlijn. Een kampvuur mag hier niet, maar we hebben een oplossing. Een snoertje kerstverlichting ligt in een rondje in het gras. De warmte komt van onszelf. We passen niet allemaal onder de tarp en dus zetten Niels en Miriam een lichtgewicht tipi op waar een paar van ons in kunnen. Waarom een ordinaire tent nemen als je dit soort leuke en lichte alternatieven hebt?
Wakker worden onder een tarp is een ervaring die ik pas echt ben gaan waarderen sinds ik dit soort tochtjes maak met mijn gezin. Ik word gewekt door een opkomende zon en een koud ochtendbriesje langs mijn neus. Dat voelt beter dan een benauwde dichte tent. De rij slaapzakken naast mij komt ook langzaam in beweging. Miriam is al langer wakker en hee zelfs al een rondje hardgelopen. Ik ruik ko e. Deze dag is nog maar net begonnen, maar het is een goed begin. Straks dalen we af naar het dal en hebben we nog een hele middag over. ‘Vanmiddag nog even sportklimmen? Ik ken een leuk gebiedje in de buurt’, oppert Niels.
Klimmen in conglomeraat bij Mont-Dauphin
Le Ponteil: Multi-pitchen boven de camping
Menno is een vaste waarde in de vriendengroep. Kinderen hee hij niet en daarmee bespaart hij zoveel CO2 dat hij voor zijn werk de hele dag met een helikopter door de bergen kan vliegen. Hij doet dat overigens voor de bergredding in Zermatt, dus extra compensatiepunten krijgt hij ook nog. Het is inmiddels vaste prik: Menno gooit zijn tentje uit en zet alvast wat speciaalbier in de beek voor de middag. Dan klapt hij een gemakkelijke stoel uit en kijkt hij vanaf zijn stoel, met ko emok in de hand en een licht ironische blik, naar het geredder met de kinderen op de camping. Dat duurt altijd maar even, want kinderen en volwassenen blijven
hem maar opzoeken. Natuurlijk vindt hij dat leuk, maar soms is hij het zat en trekt hij zijn trailschoenen aan. Hij rent dan ergens een flank op naar een col of een bergtop. Als hij ’s middags terug is wijst hij naar de toppen in de verte, boven het dal. ‘Daar waren slangen in het hoge gras’ of ‘daar liepen gekke mensen op het pad’. Een verhaal neemt Menno altijd wel mee terug. Vandaag mag hij niet omhoog rennen, want wij gaan samen een multi-pitch doen. Niet te gek deze keer, zes touwlengtes, maximaal 6a, langs een grote versnijding op een massief in de buurt.
De route die wij doen is de enige op het massief Le Ponteil die in de schaduw ligt. Het klimmen lukt allemaal wel, maar ik heb gemerkt dat ik dit jaar minder in vorm ben dan vorige jaren, terwijl Menno alles juist met veel gemak klimt. Er is trainingswerk aan de winkel als ik volgend jaar nog mee wil komen in de pittigere routes. Veel wordt er niet gepraat tijdens het klimmen. Ik geef me over aan het automatisme dat bij dit soort routes al snel het handelen karakteriseert: klimmen, standplaats bouwen, touw doorhalen, naklimmer zekeren, materiaal overgeven, zekeren, standplaats a reken, nakomen. Af en toe zeggen we iets tegen elkaar over de rots, de bewegingen die we maken of het uitzicht achter ons, maar meestal is het stil. Iets te laconiek klimmen we een touwlengte te ver door en daarom vergt het terugvinden van de traverse opzij naar de abseilpiste wat extra zoekwerk en a limmen. De abseil zelf hangt zo ver over dat ik al gauw wens dat ik een extra karabiner had gebruikt om de wrijving door mijn ATC wat op te voeren. Nou ja, met wat extra knijpen kom ik er ook wel. Menno maakt juist een foto met zijn telefoon. Ik trek mijn gezicht in een half-ontspannen plooi en zet nog even door. Even later voel ik weer grond onder mijn voeten. Als we naar de parkeerplaats lopen werp ik nog even een blik over de schouder richting de wand. Dit soort klimuitjes gaan mij nooit vervelen. Terug op de camping zoeken we elkaar weer op bij de tenten. Wat gaan we morgen doen? Wandelen, sportklimmen? ‘Klettersteigen!’, roept een aantal kinderen. Klettersteigen, dat kan hier ook nog! Okay, gaan we doen. De vakantie is nog niet voorbij en voorlopig kunnen we doen alsof hij nooit voorbij zal gaan.
Reis
Per burgerlijke Skoda is de reis van Utrecht naar Freissinières ongeveer 1200 kilometer. Met de trein en bus doe je er zo’n 17 uur over.
Camping
Wij stonden op Camping des Allouviers in de gemeente Freissinières. De camping ligt direct aan de Via Alpina: camping-freissinieres.fr
Gidsen
Voor het klimmen gebruikten we de gids Briançon Climbs (2022) van Yann en Rolland. Daarnaast hadden we wandelgids 28 van Rother bij ons: Dauphiné Ost - Écrins – Haute Provence (2021).
Na meer dan honderd etappes eindigt de Via Alpina in het Vorstendom Monaco aan de Middellandse Zee. In die belastingvrije verblijfplaats van showbizz- en sportsterren en thuishaven voor de meest luxueuze superjachten is het weer wennen aan de drukte. De route loopt ruim twee kilometer lang over het grondgebied van dit dwergstaatje.
Tekst Julien Defois Beeld Oriol Curiana
Er waait een frisse bries, zeewind! In de diepte ligt Monaco, het eindpunt van de Via Alpina. Die laatste meters… dan is het afgelopen, volbracht. Met elke stap verandert de omgeving: flats, boten, drukte, dure winkels, terrassen. Geroezemoes.
De laatste etappe, van 12,5 kilometer, begint in Peillon, een Frans dorp op 383 meter boven de zee in de Alpes-Maritimes. Kleine historische straatjes, dicht op elkaar gebouwde huizen, trappen die uitkomen bij het hoogste punt van het dorp, het plein met de kerk van Saint-Sauveur, de Heilige Redder.
Dichtbevolkt
Al snel valt in het oosten de Mont Agel op, met 1148 meter de hoogste berg van de omgeving. Het is de plek waar prins Rainier III, de vorige vorst van Monaco, zich graag terugtrok in zijn zomerverblijf. Gestaag daalt de route en ik kom uit op de Chemin des Révoires, het wandelpad op het grondgebied van het vorstendom. Vanaf hier overzie ik heel Monaco, dat met 2,03 vierkante kilometer nog kleiner is dan Rottumerplaat. Toch wonen er wel bijna veertigduizend mensen; het is daarmee een van de dichtstbevolkte plaatsen ter wereld.
Nog een paar kilometer
De Chemin des Révoires is meteen het hoogste punt van Monaco: 170 meter. Steeds minder mensen lopen er nog op wandelschoenen, hebben ademende outdoorkleding aan of dragen een rugzak met alles wat essentieel is op een meerdaagse wandeltocht. Ze dragen schone kleding en lijken zo onder de douche vandaan te komen.
Het pad is niet langer van rots of sto g zand. Asfalt en beton komen daarvoor in de plaats. Gebouwen vervangen bomen. Machines en stadsgeluiden in plaats van zingende vogels. Ik vertraag mijn pas een beetje, maar de zee roept ook. Het verkoelende water, het eindpunt. De hele dag vecht ik al met verschillende emoties: nostalgie, opwinding, dankbaarheid, blijdschap. Ik laat de drukte van de stad, die we kennen van het krijsende geluid van Formule 1-raceauto’s, over me heen komen en loop verder.
Prinses Gracia
Ik besluit nog een kleine omweg te maken, in Monaco is dat nooit ver. Het staatje was ooit dé plaats voor hedendaagse sprookjes, zeker toen prins Rainier trouwde met de Amerikaanse lmster Grace Kelly, die hier als prinses Gracia door het leven ging. Aan dat sprookje kwam een einde toen zij achter het stuur van haar auto een beroerte kreeg en overleed. Mijn omweg brengt me bij het rosarium waar prinses Gracia wordt herdacht en dat haar naam draagt. Het ligt in de wijk Fontvieille, aan een baai tegenover het prinselijk paleis van de familie Grimaldi. In het park staat een beeld van de prinses van de Nederlandse beeldhouwer Kees Verkade, die lange tijd in Monaco woonde en bevriend was met Rainier III. Verkade maakte ook het beeld Il Malizia dat op het plein voor het prinselijk paleis staat. Het is een beeld van een monnik met een zwaard onder zijn pij. Verkade maakte het in 1997 toen herdacht werd dat de familie Grimaldi zevenhonderd jaar heerste over het staatje. Il Malizia, de sluwe, was de bijnaam van Francesco Grimaldi, de stichter van het prinsdom.
Water
Ten slotte wandel ik toch verder naar het eindpunt van de Via Alpina. Dat ligt o cieel op het Place du Palais. Daarvandaan loop ik langs de met hoge bomen omzoomde Avenue de la Porte Neuve naar de tuin van de vissers, le Jardin des Pêcheurs. Naast de tuin ligt een lange betonnen dam met traptreden tot in het water van de Middellandse Zee. Water is nog nooit zo prettig, zo aangenaam en zo welkom geweest als nu. Het einddoel is bereikt. Het is tijd voor een feestje: pootjebaden.
Reis
Monaco ligt op bijna 1400 kilometer van Utrecht. Het prinsdom hee één treinstation: Monaco-Monte Carlo. De reis daarheen kost je ongeveer 17 uur.
Route De Via Alpina loopt nog gro eg 2,3 kilometer door dwergstaat Monaco alvorens te eindigen op het Place du Palais.
Nergens vind je zoveel ski’s, schoenen, snowboards en hardwaren bij elkaar. Meer dan 1000 modellen ski’s en keuze uit bijna 800 typen skischoenen. Voor de piste tot de diepste poeder en voor elk toerski avontuur.
Bij OutdoorXL begrijpen we wat je bezighoudt. 7 dagen per week helpen we je graag met al je plannen voor komende winter met het grootste assortiment van Nederland.
Kom langs bij OutdoorXL en start je voorbereiding goed
• Grote afdelingen voor ski, skischoenen, snowboard en toerski
• Voetanalyse, bootfitting en op maat gemaakte ski zolen
• Team van meer dan 25 enthousiaste ski-liefhebbers
• Klimmen, trekking, wandelen, SUPs en kano’s
• 3000m2 tentenverdieping
• Op 5 minuten van Rotterdam
• 7 dagen per week open
Kijk op OutdoorXL.nl en begin je voorbereiding.
Katja Staartjes, die in 1999 als eerste Nederlandse vrouw de top van de Mount Everest haalde, hee van de bergen haar werk gemaakt. Wijze lessen uit de beklimmingen brengt ze over in lezingen en boeken. ‘De bergen zijn een grote metafoor voor het leven.’
Tekst Manon Stravens Beeld Zout Fotogra e
Alles is eigenlijk al beschreven in haar boeken en een interview hoefde ze niet per se (‘ik heb al zoveel over mijzelf verteld’). Toch zit ik op een januariochtend bij Katja Staartjes (61) aan de keukentafel in Okkenbroek, want in mei dit jaar stond ze precies 25 jaar geleden op de top van de Mount Everest.
Het uitzicht vanuit de boerderij in dit kleine plattelandsdorp tussen de IJssel en de Sallandse Heuvelrug is weids. Katja en haar man Henk Wesselius kochten het na het lopen van het Marskramerpad, dat door hun straat loopt. Pal na hun beider Everestexpedities. Bij de bezichtiging hingen er boeddhistische gebedsvlaggetjes in de tuin.
Henk, die tijdens het interview met de krant in de woonkamer gaat zitten, hee ook veel indrukwekkende prestaties geleverd. Hij liep snelle marathons en ging ook op expeditie naar meerdere achtduizenders. Hij haalde de top van de Gasherbrum I en de voortoppen van de Manaslu en Broad Peak, maar die van de
Cho Oyu, Dhaulagiri en Mount Everest net niet. Sinds hij en Katja na een kennismakingsbijeenkomst voor de beklimming van de Cho Oyu een verhouding kregen, zijn ze zo goed als onafscheidelijk in de bergen.
Toch spreek ik alleen met Katja. Zij haalde tenslotte de top van de Mount Everest als eerste Nederlandse vrouw, op Hemelvaartsdag van 1999, 13 mei. ‘Alles wordt aan de Mount Everest opgehangen. Alles. Daar heb ik veel voordeel van. Wellicht is dit het meest aansprekende wat ik gedaan heb, maar zelf zie ik de Mount Everest niet als mijn grootste beklimming. En het is ook niet het onderwerp van mijn lezingen.’ Toch hee die Mount Everest haar leven een grote wending gegeven en de loopbaan van de student levensmiddelentechnologie voorgoed bepaald.
Grootste geschenk
De passie voor de bergen ontdekte Staartjes bij toeval, in 1983. ‘Zoals dat vaak gaat in het leven.’ Ze was heel actief in de studenten atletiekvereniging. Een hardloopvriend vroeg of ze mee de
bergen in ging. ‘Even was er twijfel,’ zegt Staartjes, ‘want ik zou twee weken niet kunnen trainen. Maar ik ging mee. Nou, ik was helemaal verkocht. Het grootste geschenk in mijn leven.’ ‘Sindsdien is een leven zónder bergen onvoorstelbaar’, zo schrijft ze in haar boek Hoog spel, dat ze naar aanleiding van de Mount Everestexpeditie schrijft. Ze wandelt daarna veel, staat al gauw op een gletsjer en gaat alpiene cursussen doen.
In 1995 komt voor het eerst de Mount Everest in beeld. Letterlijk. Staande op de Mera Peak, een Nepalese zesduizender, waar ze bovendien Henk Wesselius voor het eerst ontmoet. ‘Ik stond daar met Henk een uur op die top voordat de rest van de groep boven kwam.’ Tijd en scherpe geest genoeg om de hoogste berg ter
wereld te bestuderen. Toen een van de Sherpa’s tijdens de afdaling zei: ‘Katja, one day you up to Everest’, dacht ze nog ’Nou, dat is een hele goede grap.’
Staartjes werkte destijds nog bij Campina, als jonge productiemanager (‘ik was 28 toen ik de leiding kreeg over een afdeling met 150 mannen’) en werd daarna manager facilitair bedrijf bij het Universitair Medisch Centrum in Utrecht. ‘Fantastisch werk waar ik zoveel heb geleerd’, zegt ze, maar het begon te knagen. Inmiddels had ze ook al een examen tot tochtleider afgelegd en had ze op twee Nepalese zesduizenders ontdekt dat ze goed tegen hoogte kon. In de Zwitserse Alpen besloot ze – ‘in de bergen zie ik alles weer helder’ – haar baan op te zeggen.
‘Ik wil autonoom klimmen, een eigen bijdrage en koers kunnen inbrengen’
Het werd een commerciële expeditie. Iets wat ze eigenlijk niet wilde. ‘In commerciële expedities ontbreekt zo vaak een teamaanpak’, licht ze toe aan de keukentafel. ‘Mijn grootste bezwaar is dat je je medeklimmers vooraf niet kent en je je niet tot nauwelijks gezamenlijk voorbereidt. Terwijl een goede teamgeest en samenwerking cruciaal zijn.’ Veel keuze had ze echter niet. Ze had nog onvoldoende ervaring om zelf een expeditie te organiseren en er waren geen initiatieven vanuit de Nederlandse klimwereld. En dus werd het toch een commerciële expeditie. Pogingen om tijdens die expeditie tot een goede communicatie te komen en de teamgeest te versterken, werden niet echt gewaardeerd, zo beschrij ze onder meer in Hoog spel ‘Het teamwork stond niet voorop.’
Gelijkwaardigheid is bovendien ver te zoeken in commerciële expedities. ‘Mijn uitgangspunt in expedities is dat iedereen een bijdrage levert aan sporen, routes aanleggen, de tent opzetten, sneeuw scheppen, koken. Ik wil graag autonoom klimmen, een eigen bijdrage en koers kunnen inbrengen. Maar dat is in zulke commerciële expedities niet (meer) de opzet.’ Toen ze tijdens de beklimmingspoging van de Shishapangma in 2006 de expeditieleider een handje wilde helpen met sporen en hem inhaalde, werd hij razend. ‘Ik dacht het zware werk te verdelen, maar hij leek als door een wesp gestoken en vroeg of hij soms niet snel genoeg was.’
De commercialisering zet door. ‘Als klimmer kun je ook steeds meer diensten inkopen’, aldus Staartjes. ‘Willen klimmers een cappuccino of een bed, dan wordt dat voor ze geregeld. Fijn voor mensen die op deze manier willen klimmen, maar het hee niets meer te maken met zelfstandig op expeditie gaan. In ieder geval is het niet mijn manier van klimmen.’
Gedragsverandering op hoogte
‘Het verschil tussen commerciële en zelf georganiseerde expedities zit hem juist ook in de voorbereiding’, licht Staartjes toe. ‘Die voorbereiding is totaal anders. Toen we in 2008 de Shishapangma, wat later de Manaslu werd omdat Tibet op slot ging, wilden beklimmen met een eigen, Nederlands team, zijn we van tevoren weekenden met elkaar opgetrokken, hebben we eindeloze bijeenkomsten gehad, samen geklommen, gelopen en gepraat.’ ‘Om uit te zoeken of ik wat met die bergen wilde in mijn leven.’ Zo geschiedde in 1997.
Autonoom klimmen
Een jaar later, op de top van de Cho Oyu (al werd bijzonder genoeg pas twee dagen later naar Nederland gecommuniceerd dat het team de top had bereikt, toen de volgende drie teamgenoten – mannen – die hadden gehaald) zag ze de Mount Everest, 660 meter hoger, weer liggen. ‘Toen dacht ik voor het eerst dat ik het misschien zou kunnen. Later drong pas tot me door dat er nog geen Nederlandse vrouw op was geweest.’ Terug van de expeditie lag er thuis een fax van een Britse expeditieorganisatie. Of ze mee de Everest op wilde.
‘Zo ontdekten we dat ons doel niet hetzelfde was’, aldus Staartjes. ‘Twee van ons vonden de voortop al een prachtig doel, een ander en ik wilden naar de hoofdtop. Dus wat wordt dan het gezamenlijke doel als team? Wanneer hebben we succes? Als er twee van de vier op de hoofdtop staan? Of als we alle vier op de voortop staan? En hoe belangrijk is gezondheid? Als de gezondheid van een van ons in het geding is, dan gaat dat wat mij betreft altijd voor de top. Dat soort vragen van tevoren bespreken is heel zinvol’, zegt ze. Waar het haar uiteindelijk om gaat, is dat je je doelen samen definieert. Wat niet wegneemt dat je niet weet wat de hoogte met je gaat doen. Zo bleek een teamgenoot in de expeditie naar de Cho Oyu verbaal agressief te worden op 6000 meter. ‘Heel onredelijk in mijn ogen, maar die gedragsveranderingen krijg je echt op grote hoogte’, vertelt Staartjes.
‘Klimmers zijn egoïstisch, hoor ik vaak’, voegt ze toe. ‘Maar het is niet raar dat het explodeert in een expeditie. Je bent allemaal kapot, het is steenkoud, het stormt, het is gevaarlijk en er is ook nog ijle lucht. Dus het is logisch dat er irritaties ontstaan. De vraag is: hoe ga je daarmee om? De kans op dat soort wrijvingen wordt wel kleiner als je goed voorbereid bent en de expeditie van tevoren beter doorgesproken hebt’, legt ze uit. ‘Sowieso leer je elkaar in dat soort extreme omstandigheden heel goed kennen, ook omdat je zo afhankelijk bent van elkaar. Dat is niet alleen confronterend, maar ook verbindend. Dat vind ik ook mooi aan een expeditie.’
Leermeester
‘De bergen zijn een grote leermeester’, zegt Staartjes. ‘Je loopt zo tegen jezelf aan, tegen je eigen overtuigingen en beperkingen. Dat is van grote waarde, nog los van dat ik hou van de bergen, de natuur, de fysieke inspanning en de ruimte die de bergen geven om te reflecteren. De bergen leren me om zelf mijn stapjes te zetten in mijn eigen ontwikkeling.’ Daar bleek een verhaal te vertellen.
‘Het is logisch dat er irritaties ontstaan, de vraag is: hoe ga je daarmee om?’
Na de beklimming van de Mount Everest werd Staartjes door drie uitgevers gevraagd om een boek te schrijven. En ze werd benaderd om lezingen te geven, bij verenigingen en al snel ook bij organisaties. ‘Ik gaf wat lezingen voor de NKBV, dan zaten er een paar managers en directeuren en die dachten, goh, dit is een gaaf verhaal. Dit moeten wij in ons bedrijf vertellen. Dan zeiden ze dat ze graag de top wilden bereiken met hun product of dienst. Hoe doe je dat samen en waar loop je tegenaan?’ Vanuit haar eerdere managementwerk was de link zo gelegd.
Grote metafoor
‘De bergen zijn een grote metafoor voor het dagelijkse leven, ook op de werkvloer’, zegt Staartjes. Bijvoorbeeld voor de missie.
Tussen de bergsportboeken staan er vier van eigen hand
‘Hebben wij hetzelfde doel, beklimmen we überhaupt dezelfde berg? Het is belangrijk om daar af en toe bij stil te staan.’ Of voor het op orde hebben van de basis: de voorbereiding en het hebben van een basiskamp. ‘Doe af en toe een stap terug en vraag je af: zijn we met het juiste bezig?’ Omgaan met je grenzen is een derde. ‘Waar ligt mijn limiet? Kan ik die oprekken? En als ik er overheen ga, wat dan?’ En dan de afdaling. ‘Prachtig hoor, die top, maar je bent er pas als je veilig beneden bent. Een nieuw product is pas een succes als het werkt, als de klant tevreden is of als medewerkers zeggen dat het functioneert.’
‘Als je zelfkennis hebt en met je beperkingen kunt omgaan, kun je ook beter samenwerken en kun je uiteindelijk samen meer realiseren.’ Die boodschap is door de tijd heen wel veranderd. ‘Waar het voorheen vooral ging om grenzen verleggen en ambitie, gaat het nu meer om hoe je grenzen bewaakt, hoe je in evenwicht blijft, bijvoorbeeld tussen werk en privé. Ook omgaan met onzekerheid en wendbaarheid zijn belangrijke thema’s, evenals duurzaamheid. Daarvoor is een expeditie natuurlijk een prachtige metafoor.’ Het boek TopTeams, waarin ze dat allemaal beschreef (‘misschien wel de grootste expeditie die ik ooit heb ondernomen, drie jaar over gedaan!’), werd in 2020 genomineerd voor het Managementboek van het Jaar.
Tussen de lezingen door bleef ze, samen met Wesselius, op expedities gaan, een belangrijke pijler in hun leven. Zo stonden ze in 2003 samen op de top van de Ama Dablam en in 2004 op de Gasherbrum I. In 2006 keerden ze om op de Dhaulagiri, op 7600 meter. De beklimming van de Shishapangma in 2008 werd vlak voor vertrek afgeblazen door het sluiten van de grenzen van Tibet. Het vijfkoppige Nederlandse team week uit naar de Manaslu en kwam daar tot 7700 meter. Toen Henk en Katja als tweemansteam – ‘voor het eerst dat we dit aandurfden’ – een halfjaar later terugkeerden, haalden ze de voortop. ‘Uiteindelijk wilden we graag meer gaan ontdekken, naar een berg dus waar niemand was, de Gurla Mandhata in Tibet.’
Katja Staartjes (1963, Heerlen) is atleet, alpinist, expeditieleider, managementcoach en schrijver, en de eerste Nederlandse vrouw op de top van de Mount Everest. Over de verschillende expedities en beklimmingen die ze deed, veel met haar man Henk Wesselius, schreef ze meerdere boeken. Sinds de aardbeving in Nepal in 2015, toen ze ter plekke was, zet Staartjes zich vrijwillig in bij hulpprojecten in het land. In 2023 is Staartjes koninklijk onderscheiden tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
‘Tot rust komen kan ik goed in de bergen, maar niet in het dagelijks leven’
1994 Thapa Peak / Damphus Peak (6012 meter)
1995 Mera Peak (6476 meter)
1998 Cho Oyu (8188 meter), zonder zuurstof, tweede Nederlandse vrouw
1999 Mount Everest (8848 meter), normaalroute met zuurstof vanaf 7950 meter, eerste Nederlandse vrouw
2003 Ama Dablam (6856 meter), tweede Nederlandse vrouw
2004 Gasherbrum I (8068 meter), zonder zuurstof
2006 Dhaulagiri (tot 7600 meter)
2008 Manaslu (voortop 8130 meter), zonder zuurstof 2011/2013 Nepal Traverse
Maar ook die beklimming ging niet door. Hij werd ter plekke afgeblazen door de aardbeving in Nepal in 2015. Daarna kwam het er niet meer van.
Voettocht door Nepal
Ondertussen ontstonden heel andere ideeën. In 2009, toen ze tijdens het lopen van het Limburgse Krijtlandpad het drielandenpunt bij de Vaalserberg passeerden, bedachten ze de Nepal Traverse. Een voettocht van 2000 kilometer door Nepal, van het ene naar het andere drielandenpunt: 125.000 hoogtemeters, met 22 passen boven de 5000 meter, waaronder een aantal technische gletsjerpassen. Het werd een uitgebreide variant van de bekende 1700 kilometer lange Great Himalaya Trail. ‘Die tocht, met Henk en grotendeels met Chhiree Sherpa, heb ik eigenlijk
het mooiste gevonden. Dat hele land door, de cultuur, de mensen, het ontdekken.’ In het dorpshuis in Okkenbroek, waar ik voor het interview koffiedronk, lag het boek Lopen over de grens dat ze hierover schreef.
Tot 2017 wisselde Staartjes expedities af met managementopdrachten. Niet dat dat makkelijk ging. ‘Ik ben een workaholic en bereid me misschien op alles wel te goed voor. Ik wil me elke keer helemaal verdiepen in een organisatie. Maar je begint elke keer opnieuw. Je neemt alles tot je. En dan kom ik thuis en dan liggen er de boekbestellingen, aanvragen voor lezingen, interviews of spreekbeurten van kinderen. Als manager ben ik altijd zestig uur per week aan het werk. Hoe kom ik tot rust, hè? Dat is misschien wel mijn grote vraagstuk. Tot rust komen kan ik goed in de bergen, maar niet in het dagelijks leven en al helemaal niet als ik in dit soort banen zit.’
Inmiddels doet ze het wat rustiger aan. De bergsport wordt ook zwaarder, merkt ze. Eind 2022 trokken ze door Dolpo in Nepal. ‘Daar kampeerden we op 5300 meter en stonden we weer op bijna 6000 meter. Dat beginnen we nu beiden wel te merken hoor. Het is dan toch best wel koud, en dat gedoe met kamperen enzo. We zijn nog heel fit, lopen nog om de dag hard en fietsen veel, maar het rondje wordt inmiddels wat korter en we gaan iets langzamer. Dat is misschien wel confronterend, maar ook dat vind ik oké. Als we nu een trektocht maken, hoeven we niet meer elke dag elf uur onderweg te zijn en vinden we het eigenlijk wel prima als we om vier uur ergens aankomen, dat we gewoon een beetje rondlopen en rondkijken of gewoon even niksen.’
‘De drang om alle achtduizenders te beklimmen, of de Seven Summits, is er nooit geweest,’ zegt Staartjes. Ook is ze bijzonder kritisch op het huidige klimklimaat. De inzet van helikopters om mensen naar het basiskamp (of verder) te vervoeren of materiaal te droppen op hoogte, volledig geprepareerde klimroutes, volop gebruik van zuurstof en het ‘aan elkaar rijgen van achtduizenders’ heeft volgens Staartjes niets meer te maken met het oorspronkelijke bergbeklimmen, zo schrijft ze in een blog op haar website.
Ze is een ambitieuze klimmer, maar zeker geen toppensneller. ‘Ik ben denk ik een voorzichtige klimmer, misschien wel iets te voorzichtig. Voor mij is het cruciaal dat ik naar mijn intuïtie kan luisteren, dat ik heel eerlijk kan zijn naar mezelf. Daarom heb ik misschien enkele toppen niet gehaald, maar ik leef nog wel en heb al mijn tenen en vingers nog.’
Nederlandse Mount Everest expeditie 1984 op 8800 meter
Tekst Peter Daalder
DIn de tijd dat expedities naar de Himalaya overwegend een zaak waren van nationale teams, waren Nederlanders succesvol op de Annapurna (8091 meter, 1977, Mathieu van Rijswick op de top) en de Nanga Parbat (8125 meter, 1981, top behaald door Ronald Naar). Na de eerste Nederlanders op een achtduizender, werd in 1982 een poging gewaagd op de Mount Everest (8848 meter). Er kwam niemand hoger dan 7850 meter. Vervolgens probeerde in 1984 een tweede Nederlandse expeditie het op de Mount Everest.
e tweede Mount Everest expeditie, onder leiding van Herman Plugge, behaalde een respectabele en erkende hoogte van 8800 meter, maar de nasleep van die onderneming houdt de gemoederen veertig jaar later nog bezig. Zestien jaar na terugkomst schreef Mariska Mourik het boek Eén meter Everest, waarin zij aangaf dat de topclaim
van Bart Vos onjuist was. Dat leidde tot de publicatie van Witboek Everest, waarin die beweringen werden weerlegd door de expeditieleden, met uitzondering van Mariska Mourik en Han Timmers. Zelfs de rechter kwam eraan te pas. Dat was geen noviteit, want eerder schakelden anderen uit de Nederlandse bergsportwereld de rechter ook al in.
Op de top
Bart Vos vroeg vorig jaar aan het huidige bestuur van de NKBV om een standpunt in te nemen of hij beschouwd wordt als eerste Nederlander op de top van ’s werelds hoogste berg. Het bestuur van de NKBV hee daarop als volgt gereageerd: ‘Het is niet aan het bestuur van de NKBV om te bepalen wie wel en wie niet
Kaarten, ondertekend door de expeditieleden, verstuurd vanuit het basiskamp naar mensen die de onderneming nancieel ondersteunden.
De expeditieleden bij vertrek vanaf Schiphol
op een top hee gestaan. Dat is niet onze rol. Wij moeten in eerste instantie vertrouwen op het woord van de klimmer en op het oordeel van gezaghebbende bronnen. In het geval van de Everest ’84 expeditie is nadien echter een controverse ontstaan, en is nieuwe informatie aangeleverd, op grond waarvan de topclaim in de gezaghebbende Himalayan Database als “unrecognized” is aangemerkt. De NKBV hee daarna in haar communicatie de erkende topbeklimming van 1990 als eerste beklimming aangehouden.’
René de Bos, die in 1990 de top bereikte
met een Franse expeditie, is daarmee de eerste Nederlander op de top van de Mount Everest. Katja Staartjes werd in 1999 de eerste Nederlandse vrouw die de top bereikte (zie p. 60).
Documentairemaker David de Jongh, die samen met de NTR podcasts maakte onder de naam Sisyphus over de expeditie naar de Annapurna en over Herman Plugge, werkt nu aan een podcast over de Mount Everest expeditie van 1984: ntr.nl/sisyphus.
‘Wij moeten in eerste instantie vertrouwen op het woord van de klimmer’
Meer over de Mount Everest expeditie van 1984 en andere Nederlandse expedities vind je op nkbv.nl/grensverleggers
Om geld in te zamelen verkocht de expeditie van 1984 meters klimtouw, genummerd met één van de 8848 hoogtemeters. De meters waren overigens niet langer dan 85 centimeter.
Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv en Instagram: @_nkbv.
Voordat je het weet, is het alweer zomer. En wat is een betere manier om die tijd door te brengen dan wandelend door de bergen? Of je nu van plan bent om een dagwandeling te maken vanuit het dal of een meerdaagse tocht plant langs verschillende berghutten, het is vanzelfsprekend dat je fit en goed voorbereid wil zijn wanneer je gaat bergwandelen. Ontdek alles over tochtenplanning, uitrusting, materiaal en tips om fit de bergen in te gaan op nkbv.nl/kenniscentrum
De e-learning van de opleiding Leercoach is genomineerd voor de FLOWSPARKS Awards 2024, een publieks- en een juryprijs om auteurs van online leertrajecten in het zonnetje te zetten.
De opleiding Leercoach van de NKBV-Academie staat open voor het kader van onze eigen vereniging, maar kan ook gevolgd worden door deelnemers vanuit
andere sportbonden. De e-learning in FLOWSPARKS vormt de rode draad in de opleiding: hij bevat theoretische delen en de cursisten leveren hier hun opdrachten in.
Het NKBV-team ging helaas niet met de Awards naar huis, zij moest het afleggen tegen e-learnings van zorgorganisatie i-mens en telecombedrijf Proximus.
Heb jij al bepaald wat jouw zomerbestemming wordt? En neem je de NKBV-topvlag mee? Wij zijn altijd op zoek naar de mooiste topvlagfoto’s van onze leden. Of je nu een klimroute topt of op een indrukwekkende bergtop staat met je gezin. Stuur je foto naar communicatie@nkbv.nl met als onderwerp ‘Topvlagfoto’. Of deel je foto op sociale media en tag ons met #topvlag, #NKBV en @_nkbv. Vertel ons wie er op de foto staan en waar het moment is vastgelegd. Wie weet zie jij jezelf terug in Hoogtelijn of op onze online kanalen! Heb je nog geen topvlag? Bestel de jouwe voor slechts €3,95 via nkbvwebshop.nl/nkbvtopvlag.
Om te gaan rotsklimmen is een verre reis niet altijd nodig. De Belgische Ardennen herbergen talloze prachtige klimgebieden. Voor slechts €20,- per jaar (€15,- voor leden jonger dan 25 jaar) krijg je met de klimjaarkaart een jaar lang toegang tot 36 klimgebieden, beheerd door de Belgische klimfederaties CAB, KBF en UBS. Met deze kaart lever je direct een bijdrage aan het onderhoud van zowel de klimgebieden als de routes zelf. Ook voor liefhebbers van klettersteigen is de klimjaarkaart een musthave! Ontdek de klimgebieden in de NKBV-Tochtenwiki en de rubriek ‘Klimmen bij de buren’ in Hoogtelijn (zie p. 78). Vraag je klimjaarkaart aan via nkbv.nl/klimjaarkaart
Ben je klaar voor een avontuurlijke twist tijdens jouw vakantie? Ontdek onze gloednieuwe huttentochten langs onbemande hutten! Vergeet luxe, het draait allemaal om samenwerking en avontuur als je met de groep jullie overnachtingsplek beheert en samen kookt. Tijdens deze tochten ben je echt weg van de bewoonde wereld. Van de adembenemende landschappen van Noorwegen tot de idyllische routes in Italië en Zwitserland, deze tochten beloven onvergetelijke ervaringen. Pak je rugzak en maak je klaar voor het avontuur. Meer weten? Bekijk de tochten op bergsportreizen.nl/zomervakanties/specials/onbemande-hutten-bivak.
Rots onder je handen, de wind in je haren en zon op je rug, samen met tal van andere beginnende buitenklimmers. Op 15 en 16 juni organiseert de NKBV samen met haar regio’s een evenement voor iedereen die wil kennismaken met het klimmen in de rots en de verenigingen. Ervaren
NKBV-instructeurs uit verschillende regio's zullen je laten zien wat erbij komt kijken als je zelfstandig wil leren rotsklimmen. Na een heerlijke dag klimmen eten we samen en is er plek om te overnachten in de NKBV-HerBerg of op de naastgelegen camping. Krijg jij al zwetende handen?
Ga dan met ons mee Van Binnen Naar Buiten. Schrijf je in en zet de datum in je agenda. Het wordt een onvergetelijk weekend!
• Deelname-eis: klimvaardigheidsbewijs indoor toprope (of vergelijkbaar)
• Locatie: Sy, België
• Overnachting: NKBV-HerBerg of Camping Sy
• Datum: 15 en 16 juni (of een van de dagen)
• Inschrijven: nkbv.nl/academie/agenda/25923
• Kosten: €110,-
De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering. Hoogtelijn wordt gedrukt op FSCpapier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds) en verzonden in een recyclebare papieren verpakking. Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier We hebben een CO2-neutrale postbezorging en data-opslag. We promoten het reizen per openbaar vervoer naar klim- en bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.
NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en de Pyreneeën en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen biedt.
‘Men come and go, cities rise and fall, whole civilizations appear and disappear – the earth remains, slightly modi ed. The earth remains, and the heartbreaking beauty where there are no hearts to break… I sometimes choose to think, no doubt perversely, that man is a dream, thought an illusion, and only rock is real. Rock and sun.’
- Edward AbbeyFijnproevers: Märmelibahn, Eiger
Project Fijnproevers begint op de Eiger, de beroemde berg met zijn beruchte noordwand. Op zoek naar avontuur slaan wij een ongewone weg in en klimmen de route Märmelibahn op de relatief onbekende zuidoostwand. In de technische passen door de bijzondere structuren in de rots krijgen we de smaak te pakken.
Tekst Niek de Jonge Beeld Niek de Jonge en Boris Textor
Kleine pasjes. Dat is de truc bij plaatklimmen. Kleine pasjes en uitduwen, dan verschijnen er nieuwe mogelijkheden voor je handen. Ademen en rustig blijven, vooral niet te gehaast klimmen, want dan… ‘Boris, let op!’ Voorzichtig zet ik mijn rechtervoet hoger en probeer ik spanning in mijn lijf te houden. Met mijn handen zoek ik naar balans, want grepen zijn er niet. Zorgvuldig kies ik mijn volgende minuscule treden. Een, twee… en dan de verlossende grote greep. Ontspanning keert terug in mijn lijf, een lach verschijnt op mijn gezicht en ik word me weer bewust van de omgeving. Hier sta ik dan: met een prachtige felle zomerzon, een licht briesje
en de imponerende ambiance van de bergtoppen van het Berner Oberland. Klimmend, midden op een 750 meter hoge kalkwand. En niet zomaar een wand, maar de zuidoostwand van de wereldberoemde Eiger.
Project Fijnproevers
Tegenwoordig gaan bijna alle alpinisten naar dezelfde dalen, hutten, wanden en routes. In de huidige tijd van sociale media lijkt het wel alsof de routes eerst geklommen moeten worden met een spectaculaire post alvorens men een poging waagt de route zelf in te stappen. Wat is er mis met avontuur en het onbekende? Het onzekere pad nemen in
afgelegen, ruige en desolate routes. Misschien lukt het, maar misschien ook niet. Dat is pas avontuur.
In een serie artikelen klimmen wij routes die niet of nauwelijks bekend zijn of die in de vergetelheid zijn geraakt. Ook in de bekende bergmassieven van de Alpen is genoeg avontuur te vinden, avontuur voor echte Fijnproevers.
Hypermodern
Laat in de middag nemen Boris en ik een van de laatste li en omhoog. Door de hypermoderne terminal lopen we naar de ticketbalie. Glimmende zilver- en goudkleurige donsjassen met volumineuze bontkragen, kinderen met Mickey Mousetruien en co ee-to-go of energydrink slurpende korte-broek-dragers passeren ons in de grote vertrekhal. Terwijl Boris de kaartjes afrekent kijk ik naar het grote flatscreen boven mij. ‘Now to Jungfraujoch – the TOP OF EUROPE – 47 minutes faster than before’. Vervolgens
verschijnt, onder opzwellende elektronische muziek, een panorama van de besneeuwde noordwand van de Eiger in beeld, met op de voorgrond de hypermoderne en gloednieuwe kabelbaan, de Eiger Express. Om in vij ien minuten van Grindelwald naar station Eigergletscher te kunnen komen hee Zwitserland slechts een kleine concessie moeten doen. Het panorama van de beroemdste noordwand ter wereld is sinds december 2020 aangevuld met een kabelbaan met 44 gondels en zelfs één VIP-gondel met champagnebar. De champagne wel snel opdrinken dan!
Tunnel
Na een snelle overstap naar de trein op station Eigergletscher stappen we niet veel later uit bij station Eismeer. Dit ondergrondse station ligt op 3160 meter hoogte en is voor de meeste toeristen niet meer dan een uitzichtpunt. Voor alpinisten is het de doorgang naar de zuidoostflank van de Eiger. Ons plan is om hier
De topo van Märmelibahn: links de eerste hel , rechts het tweede deel
vannacht te bivakkeren en dan morgen de 850 meter lange rotsroute op de zuidoostwand te beklimmen. Vandaag willen we wel alvast de aanloop en het begin van de route verkennen. We pakken onze pickels en stijgijzers en lopen naar de grote stalen deur met gele en rode gevarenstickers erop: ‘ACHTUNG Alpine Gefahr’. Om de deur te openen moeten Boris en ik er met ons volle gewicht tegen duwen. Door het drukverschil tussen de treintunnel en deze tunnel is de deur als het ware vastgezogen. Het tafereel roept herinneringen op aan de fantasyboeken die ik las in mijn jeugd. Twee vrienden die een poort naar een andere dimensie openen. Met een do e klap slaat de deur achter ons dicht en valt de deurklink op de grond. Vlug duw ik de deurklink terug in het slot, voordat ik Boris de tunnel in volg.
Om op de gletsjer aan de voet van de zuidwand te komen moeten we eerst afdalen door de tunnel. Op meerdere plekken druppelt water uit het kalksteen. Aan weerszijden van de tunnel liggen oude planken, ijzeren staven en pikhouwelen, alsof hij afgelopen week nog met de hand is uitgehakt. De relikwieën herinneren aan de tijd dat de Jungfraubahn werd gebouwd. Eind negentiende eeuw werd begonnen met het vooruitstrevende project, waarbij met springstof een weg omhoog werd gezocht, dwars door de berg. In 1905 werd station Eismeer in gebruik
genomen en ingericht als toeristisch centrum. En in 1912 was de zeven kilometer lange tunnel door de Eiger en de Mönch naar het Jungfraujoch een feit. Tot op de dag van vandaag is station Jungfraujoch het hoogstgelegen spoorwegstation van Europa. Gelukkig werd van het originele plan, een traject naar de top van de Jungfrau, afgezien. Hoeveel minuten zou een reis in de champagnebar daarnaartoe hebben gekost?
Na de tunnel en een eenvoudig stukje a limmen staan we op de gletsjer. Het sneeuwniveau is opvallend hoog voor eind augustus, waardoor we geen moeilijke randspleten over hoeven steken. We volgen het diep uitgetrapte spoor door de sneeuw richting de Mittellegihütte. Iedereen die hier de afgelopen dagen of zelfs weken hee gelopen had deze hut als bestemming.
Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden
www.hienfeld.nl
+31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl
®
...door MFS® Vakuum® technologie.
De nieuwe definitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het het MFS® Vakuum® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip® rubber profielzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip.
® perfecte
Niek komt aan op de eerste standplaats
Na een half uur lopen verlaten we het diepe spoor en buigen we af naar de voet van de zuidwand. Nu moeten we zelf sporen. Af en toe stoppen we om te overleggen en het routeverloop in de boven ons uittorende zee van kalk te ontwarren. Hoe dichter we bij de wand komen, hoe onoverzichtelijker het wordt. Het is jn dat we dit bij daglicht en in alle rust kunnen uitzoeken. Even later zien we de eerste haak, met mossig touwtje, in de wand. ‘Het ziet er best lastig uit hè, Boris?’
Tactiek
De volgende ochtend staan we met het vroege ochtendgloren weer aan de start van de route. Onze tactiek is de route in één lange dag uit te klimmen tot op de graat en dan gelijk weer af te dalen over de route. We kiezen er dus bewust voor om niet door te klimmen naar de top van de Eiger. Het grote voordeel hiervan is dat we geen bergschoenen, stijgijzers en pickels mee hoeven te nemen door de route. Licht en snel dus.
Zoals vaak in kalksteen: we krijgen weinig cadeau
De eerste lengte neemt Boris voor zijn rekening. Het is gelijk een van de vier moeilijkere lengtes in de route. Behendig klimt Boris door de lengte, die de toon van de gehele route zet: technische passen met een vindingrijk routeverloop en een zeer spaarzame behaking. Nooit echt gevaarlijk mits je zelf zekeringen bijplaatst. Het is gelijk duidelijk dat de route ground-up geopend is, o ewel vanaf de grond. Ethisch gezien de mooiste stijl, maar niet de makkelijkste om te klim-
men. Haken zitten meestal niet op de plekken waar je ze het meest nodig hebt, maar net voor of juist pas ná de sleutelpassages. Daar komt nog eens bij dat de eerstbeklimmers alle haken met de hand hebben geplaatst. Daar waar je redelijk kan staan zit een haak, daar waar het moeilijk is moet je doorklimmen.
Knikkerbaan
Na de eerste drie lengtes gaat het terrein liggen en krijgen we zicht op het verdere routeverloop. Als ik naar boven kijk, zie ik een complexe wand met een samenhang van structuren, maar totaal geen duidelijke lijn. Gelukkig is de topo van de eerstbeklimmers accuraat en wijst hij ons feilloos de weg. Even later klim ik door de zogeheten Wasserrillen omhoog: een bizarre structuur van evenwijdige geultjes, gevormd door het smeltwater dat hier al honderdduizenden jaren over de platen naar beneden stroomt. De ene geul zo breed als mijn vuist en de ander smaller dan een pink. Sommige geultjes vormen zelfs een soort tunnel. Smeltwater en kleine steentjes kunnen hier ongeremd naar beneden racen, als door een bobsleebaan. Ik blijf het bijzonder vinden hoe het kalksteen dat is gevormd in de diepte van de oceaan nu wordt opgelost, om uiteindelijk met het smeltwater weer zijn weg terug naar dezelfde oceaan te vinden. Geen wonder dat de eerstbeklimmers de route naar deze structuren hebben vernoemd. In goed Bernduits is een Märmelibahn een knikkerbaan.
Tot op de graat
Precies halverwege de route bevindt zich een grot. Hier besluiten we een groot deel van ons water achter te laten. Door de verzengende hitte in het dal waren we op het ergste voorbereid. Gelukkig zorgt een licht briesje voor aangename condities. Snel klimmen we door, want om de 22 touwlengtes in één dag te klimmen moeten we blijven bewegen. Het tweede deel van de route is steiler en gelijkmatiger dan het eerste deel.
Zoals zo vaak bij klimmen in kalksteen krijgen we weinig cadeau. Elke lengte vereist een flinke dosis concentratie en oplossend vermogen. Gestaag banen we ons een weg omhoog door de zee van kalk. Meerdere malen verbaas ik mij over de uitmuntende kwaliteit van de rots.
Laat in de middag maakt de lichtgrijze, steile kalk plaats voor de zwartgrijze kalk zoals we die kennen van de Mittellegigraat en de beruchte noordwand. Over een ongeordend tapijt van losse blokjes balanceer ik omhoog. Even later klimt Boris tussen grote, donkere pilaren door naar de top van de graat. Het geheel hee een mystieke en haast duistere uitstraling. Snel klim ik tussen de donkere kolommen door, het touw achterna. In het strijklicht van de laagstaande zon sta ik naast Boris op de graat. De graat die eerder op de dag werd overspoeld door hordes klimmers met gestreste berggidsen. Nu zijn we helemaal alleen. Alleen op de wereldberoemde Eiger. Hopelijk blij het massatoerisme nog even weg bij deze beroemde bergtoppen. Alhoewel een glaasje champagne nu best zou smaken.
Route
De route Märmelibahn bestaat uit 22 touwlengtes tot maximaal 6c (6b obl.). De route is in de week voordat Boris en ik hem klommen (in augustus 2023) gesaneerd. Alle standplaatsen zijn volledig ingericht met nieuwe boorhaken. Verder zitten in de route alleen haken waar het echt nodig is. Daartussen plaatsten wij mobiele tussenzekeringen.
De topo in dit artikel is gemaakt door eerstbeklimmers Resu Leibundgut en Sacha Wettstein.
Materiaal
Wij hadden de camalots in de maten #.3 tot en met #.5 dubbel bij ons en #.75 tot en met #2 enkel. Verder namen we een set nuts en nog twaalf (verlengbare) setjes mee. Wil je na de Märmelibahn door naar de top, dan moeten ook stijgijzers en pickel mee.
Overnachten
Overnachten kan met bivakspullen op station Eismeer. Ook kan je in de route precies halverwege bivakkeren in een prachtige grot.
Project Fijnproevers wordt mede mogelijk gemaakt door Scarpa, Rab, 9C Climbing en BlueIce.
Vind je ultieme bergwandelavontuur in o.a. Noorwegen, IJsland, de Alpen, de Pyreneeën, de Balkan, de Dolomieten, op Madeira en nog veel meer prachtige bestemmingen.
Persoonlijk reisadvies?
Mail naar info@snp.nl of bel 024 32 77 000.
KIJK VOOR AL
ONZE WANDELREIZEN
OP SNP.NL/HOOGTELIJN OF SCAN DE QR-CODE
In ‘Lopend bu et’ gee Gydo van der Wal van ‘Buit –Eetbare natuur’ je tips voor wildplukken en koken tijdens je tocht. Wildplukken in het voorjaar
Laatst was het weer zo ver: ik proefde de eerste daslook van het jaar in mijn geliefde bos. Een voor mij altijd smaakvolle start van het voorjaar. Samen met het ontluikende daslook schiet er nog veel meer vers groen omhoog; de groene overvloed van het voorjaar is o cieel begonnen.
Tekst Gydo van der Wal en Yvon van Buyten
De natuur ontwaakt en het is de perfecte tijd om te wildplukken en een mooie wandeling te maken, dicht bij huis in de Benelux. In deze rubriek neem ik je mee op pad en geef ik je tips over wildplukken en hoe je eten uit de natuur kunt (voor)bereiden tijdens een tocht. Wildplukken gaat verder dan alleen voedsel vergaren, het zorgt voor verbinding met de natuur. Zie het als een culinaire speurtocht, waarbij elke ontdekking een smakelijke beloning is. Maar wees gewaarschuwd: eenmaal gegrepen door de wildplukkoorts, kijk je nooit meer hetzelfde naar de natuur!
Voorjaars (on)kruiden
Deze voorjaarseditie begint bij de basis en richt zich op veelvoorkomende (on)kruiden die je kunt toevoegen aan allerlei expeditie-
RECEPT
Wilde couscous
Ingrediënten voor twee stevige porties
• 150 gram couscous
• 200 milliliter water
• handje jngesneden gedroogde abrikozen
• handje pompoenpitten
• 2 eetlepels za’atar kruidenmix
• 1 jngesneden winterwortel
• olijfolie
• 2 handen wildgeplukte kruiden: look-zonderlook, brandneteltoppen, veldkers, veldzuring
gerechten. Onze favorieten in de Benelux zijn: look-zonder-look, te vinden langs bospaden, veldkers, veldzuring en brandnetel, die je vindt langs beken, in graslanden en bermen. Brandnetel ‘pluk’ je door met een schaar de jonge toppen af te knippen. Als je wat bedrevener bent, kun je brandnetel ook met je blote hand in een beweging van onder naar boven plukken. Daslook is ook erg smaakvol, maar wat lastiger te vinden. Deze plant vind je in vochtige, schaduwrijke bosgebieden.
Om zeker te zijn dat je de juiste plant plukt, is een goed wildplukboek je beste metgezel. Door de eigenschappen van de plant te bestuderen (determineren) weet je zeker dat je de juiste te pakken hebt. Een aanrader is het boek Eetbare wilde planten: 200 soorten herkennen en gebruiken
Bereiding
1. Meng thuis alle droge ingrediënten (behalve de za’atar en wortel) en doe het mengsel in een afsluitbare zak. Pluk onderweg de wilde kruiden.
2. Maak alvast een vuurtje en doe de droge ingrediënten en de wilde kruiden samen in een kom en zet apart.
3. Kook in een pan op het vuur of een brander het water met de stukjes wortel. Giet als de wortel beetgaar is het kokende water over de couscous en kruiden.
4. Dek af en laat ongeveer tien minuten staan. Zodra de couscous al het water hee opgenomen, roer je het los.
5. Voeg alles samen en besprenkel met wat extra wilde kruiden, za’atar en olijfolie.
In de serie ‘Klimmen bij de buren’ laten we je klimgebieden in de nabije omgeving van Nederland zien, op maximaal 400 kilometer van Utrecht.
AHet is eindelijk weer lente. Hoewel enkele hardcore klimmers niet blij zijn met het stijgen van de temperatuur, gaat het gros van de klimmers nu juist weer naar buiten. Maar waarheen? Wat dacht je van een bezoek aan de twee Duitse gebieden in het oosten van de Eifel: bouldergebied Glees en klim- en bouldergebied Ettringen? Ben je hier te gast in de rots, dan kun je je dagenlang vermaken.
Tekst Harald Swen Illustraties Daphne Prochowskille beklimbare rots in dit deel van de Eifel is van vulkanische oorsprong en is in het verleden door de mens uitgegraven. Vanwege de kenmerkende zuilen, ontstaan door het a oelen van de lava, lijkt én voelt de klimstijl op het basalt in Glees en Ettringen natuurlijk. Ondanks de niet-natuurlijke ontstaanswijze delen we de rots ook met allerlei flora en fauna. Dat we hier mogen klimmen is een voorrecht. Niet alleen vanwege de natuur die ontzien moet worden, maar ook vanwege de relatie met omwonenden en andere gebruikersgroepen die de klimgebieden bezoeken.
Niet in mijn achtertuin
Ondanks de landelijke ligging delen we klim- en bouldergebieden met tal van andere gebruikersgroepen. Het is belangrijk om rekening met elkaar te houden. Eén verkeerd geparkeerde auto kan de boer of bosbouwer het werk onmogelijk maken. Bewoners van woningen naast de rots kunnen overlast ervaren van klimmers, die elke zomerse weekenddag boven hun achtertuin uittorenen en de rust verstoren met touwcommando’s. Buurtbewoners die een ommetje maken ergeren zich aan in het bos poepende bezoekers en jagers zijn niet gediend van klimmers die naast de paden sporten en daardoor het wild verjagen.
Klachten van deze gebruikersgroepen over klimmers worden door lokale politici serieus genomen. Wanneer de klimsport weinig bijdraagt aan de lokale gemeenschap en slechts voor overlast zorgt, dan is het snel gedaan met de pret. In Duitsland is de toegang tot klimgebieden sinds jaar en dag een heikel evenwicht. De reden hiervoor ligt in de jaren ’80. Toen domineerde het Waldsterben als gevolg van zure regen en vervuiling van de natuur het nieuws. Niet alleen de bomen sneuvelden, ook de populatie roofvogels nam sterk af als gevolg van de ophoping van landbouwgif in deze toppredatoren. De reactie hierop was het oprichten van nieuwe natuurgebieden, waaronder vrijwel alle natuurlijke rotsen. Gezien de favoriete broedlocatie van de meest bedreigde roofvogels, de oehoe en de slechtvalk, was dat een logische keuze. Het had echter tot gevolg dat klimmers niet meer welkom waren. Inmiddels is de roofvogelpopulatie weer goed op peil. Dat leidt echter niet direct tot het openstellen van de rotsen. Het gedrag van klimmers en andere bezoekers speelt namelijk ook een rol.
Klimmers en buitensporters veroorzaken over het algemeen niet bewust overlast. Toch kunnen handelingen die voor ons heel normaal lijken voor iemand die er dagelijks
of wekelijks mee geconfronteerd wordt wel degelijk onuitstaanbaar zijn. Hoe zou jij het immers vinden als mensen in wat voelt als jouw achtertuin komen sporten, parkeren en roepen en er zelfs overnachten of poepen? Het gaat om typisch NIMBY-gedrag: not in my backyard, veel mensen willen ergens gebruik van maken, maar zouden het zelf niet ‘in hun tuin’ willen hebben. Dus als je je afvraagt ‘Wat kan die ene nacht met de camper hier nou voor kwaad?’ Bedenk je dan dat het voor omwonenden niet bij jouw ene nacht blij .
Ambassadeur voor de sport
Om de banden met de andere gebruikersgroepen goed te houden en te voorkomen dat er klimgebieden sluiten, moeten we als klimmers en boulderaars de algemene én speci eke do’s en don’ts van de gebieden kennen. Zowel wat betre natuurbehoud, als in de omgang met aanwonenden. Check van tevoren of er speciale omstandigheden zijn in het klimgebied, zoals een gesloten sector door vogelbroed, en loop niet klakkeloos langs borden met informatie over het gebied. Gedraag je met de simpele tips hiernaast als een goede gast in de rots; je bent een ambassadeur van de sport. Met een positieve en vriendelijke houding kunnen we de toegang tot de mooie klimgebieden in de buurt van Nederland behouden.
1 Parkeer op de toegestane plaatsen en blokkeer geen bospaden of landbouwwegen
2 Loop alleen over de toegestane paden
3 Blijf weg van kwetsbare natuur en zones die vanwege vogelbroed gesloten zijn
4 Ga onzichtbaar en zonder sporen achter te laten naar het toilet
5 Ruim je eigen en andermans afval op
6 Poets na het klimmen magnesium weg
7 Houd het geluidsniveau laag
8 Maak geen (kamp)vuur
9 Kampeer niet in het wild
10 Maak gebruik van lokale horeca
11 Groet aanwonenden en andere klimmers
In de serie ‘Klimmen bij de buren’ laten we je klimgebieden in de nabije omgeving van Nederland zien, op maximaal 400 kilometer van Utrecht.
Het bouldergebied Glees strekt zich uit over een twee kilometer lange helling tussen de dorpjes Glees en Burgbrohl. Het bekende vulkaanmeer de Laacher See, waar dertienduizend jaar geleden de laatste vulkaanuitbarsting van de Eifel was, ligt op amper twee kilometer afstand van de rotsen.
Tekst en beeld Harald Swen
In tegenstelling tot wat de naam van het gebied doet vermoeden ligt alle rots op het grondgebied van de gemeente Wassenach. Vanaf de twee parkeerplaatsen in Wassenach, die speciaal voor boulderaars zijn bedoeld, loop je tussen de akkers door naar het bouldergebied.
De onopvallende heuvel ten westen van Wassenach stootte tweehonderdduizend jaar geleden een grote stroom lava uit. Bij het a oelen kromp de lava en ontstonden er zuil-achtige vormen. De harde rots werd in de Romeinse tijd en mogelijk lang daarvoor al als delfstof gewonnen. De tot 8 meter hoge blokken en rotswanden zijn dus grotendeels door de mens blootgelegd. Daar merk je echter niks van; het is om het even op welke rots je klimt, of die nu door natuurlijke erosie is blootgelegd of door menselijke activiteit.
Ruw
Het gesteente in Glees is heel erg ruw, veel ruwer dan het basalt in het nabijgelegen Ettringen. Een nadeel van het gesteente is dat het klimmen erop behoorlijk a ankelijk is van de temperatuur en vochtigheid. In combinatie met de expositie op het noordwesten, waardoor het gebied weinig zon krijgt, is het lastig om in Glees optimale condities te tre en. Het gesteente droogt weliswaar snel, maar de spleten en vooral de ondergrond blijven lang nat. Goede condities tref je op zonnige herfst-, winter- en voorjaarsdagen als het blad van de beukenbomen is en er een lange droge periode is geweest.
Voor de meeste nieuwelingen zal Glees niet makkelijk aanvoelen. Niet alleen vanwege de
De sector Gondor hee een vij iental niet al te hoge routes
structuur van het gesteente, maar ook door de relatief zware moeilijkheidswaardering. Een 6B hier is niet te vergelijken met een 6B in de hal. Een bezoek aan dit gebied loont pas als je solide 5+ buiten kunt boulderen.
Opknapbeurt
Sinds 2018 is er veel veranderd in Glees. Enkele fanatieke lokale boulderaars hebben het gebied een grote opknapbeurt gegeven. De rots is schoongepoetst, er zijn verbeterde landingsterrassen gebouwd en er zijn honderden nieuwe routes geopend. Maar veel belangrijker nog is wat deze groep hee weten te bereiken bij de lokale bevolking. Boulderaars zijn inmiddels welkom in de gemeente Wassenach, maar dat kan alleen als we de huisregels strikt opvolgen. Parkeer dus op de aangegeven plaatsen, laat je hond thuis en houd je aan de toegangstijden (9-19 uur). Check voor je bezoek ook altijd de actuele info op gleesbouldering.com
• Aantal routes: circa 700
• Niveau routes: 2 tot 8B, zwaartepunt 5-6
• Gesteente: basalt
• Expositie: voornamelijk noordwest
• Beste jaargetijde: voor- en najaar
• Openbaar vervoer: het station van Brohl op 9 kilometer afstand
• Vrij toegankelijk. Check vooraf op gleesbouldering.com of de NKBV Tochtenwiki (tochtenwiki.nkbv.nl/klimmen/ glees/47329572 of de QR-code) of er bijzonderheden zijn.
In de sectoren Bleausard, Kruzi x, Romani ite domum en Mordor liggen aanraders in vrijwel alle moeilijkheidsgraden. Het pronkstuk is de route Es, een 7B+ op een karakteristiek vrijstaand blok. De staande start, Ester genaamd, is een bikkelharde 6C+. Een ander hoogtepunt is Eisheiligen, waarover al sinds mensenheugenis gediscussieerd wordt of het nu 6C+ of 7A is. Een antwoord op die vraag vind je in de fysieke topo die dit voorjaar verschijnt of in de online topo op gleesbouldering.com. Daar vind je ook van vrijwel elke route een video.
Harald Swen klimt Land der Schatten (7a), sector Schattenwelt
Dankzij de winterzon hee Marianne Oudshoorn het niet koud in de sector Kühlschrank
In Ettringen klim je net zoals in Glees op door de mens blootgelegde basaltrots. Dankzij de van nature in de rots voorhanden structuren, voelt het klimmen toch natuurlijk aan. Al herinneren verborgen boorgaten en stalen stangen regelmatig aan de ontstaansgeschiedenis van het gebied. Het zijn vaak dankbare grepen!
Tekst Harald SwenZo’n zestig jaar geleden werden de basaltgroeven de Ettringer Lay, het Kottenheimer Winfeld en de Mayener verlaten. De natuur nam het over en de steengroeven raakten overgroeid met bramen en berken. In de jaren ’80 waagden de eerste klimmers zich in de rots, maar pas toen in 1995 het eerste klimgidsje verscheen kwam de ontwikkeling van het klimgebied in een stroomversnelling. Inmiddels telt Ettringen ongeveer vij ienhonderd routes en boulders. En dat zijn stuk voor stuk technische pareltjes. Of technische gruwelen, a ankelijk van hoe je erin staat. Want makkelijk is het klimmen hier niet. De schijnbaar greeploze pijlers, spleten en wanden drijven menig klimmer tot wanhoop. Zie je dat juist als een uitdaging? Dan kun je in Ettringen je lol op!
Tradklimmen
Een andere bijzonderheid van Ettringen is dat de rots zich goed leent voor het klimmen met mobiele zekeringen, o ewel tradklimmen. Grofweg een derde van de routes is geheel behaakt, een derde is geheel onbehaakt en
een derde is een mix van haken en zelf af te zekeren passages. Je kunt in Ettringen prima terecht met alleen sportklimervaring, maar haalt het meeste uit het gebied als je ook bedreven bent in het plaatsen van je eigen mobiele zekeringen. Ga daarbij wel met beleid te werk en schat goed in of een route binnen je capaciteiten ligt.
Aanraders
De pronkstukken van de Ettringer Lay zijn de sectoren Kühlschrank en Grosse Wand, met ruim 200 routes van 5+ tot 8a+. ’s Winters kun je hier heerlijk in de zon klimmen. Enkele toproutes zijn Kelle des Knopfgiessers (7a), Mut der Verzweiflung (7a+/b), Im Taumel der Triebe (6c+) en Phönix (6a+). Veel andere sectoren, zoals de Dürener Wand en Music Hall, Mordor en Schäferlay, zijn dankzij de schaduwrijke ligging beter geschikt voor het warmere seizoen. In Mordor zijn vrijwel alle routes op de tot 32 meter hoge wand boven de vijver aanraders. Wanneer je bij het afdalen naar Mordor direct rechts afslaat, kom je bij de Grotten en Bierkeller, de enige sectoren met echt overhangende routes.
In het deelgebied Kottenheim zijn het Yosemite Wändchen en de Arena ideale sectoren om met de klimstijl vertrouwd te raken. Lauras Stern (5), Fissure (6b) en Di-Fissure (6a+) zijn overzichtelijke routes die goed met cams af te zekeren zijn. In Kottenheim kan overigens ook geboulderd worden, kijk daarvoor op gleesbouldering.com
Houd er rekening mee dat de sector Mordor iedere winter sluit om een paartje oehoes te laten broeden en dat er sinds mei 2023 betaald moet worden op de parkeerplaats van de Ettringer Lay. Op die manier probeert de gemeente deels terug te verdienen wat zij erin steekt om het klimgebied toegankelijk te maken.
• Aantal routes/maximale lengte: 1500/32 meter
• Klimstijl/steilte: wand/spleet/kant/ versnijding (75-90°)
• Niveau routes: 4-8c+
• Gesteente: basalt
• Expositie: alle windrichtingen
• Beste jaargetijde: het gehele jaar
• Openbaar vervoer: station Mayen op 3 kilometer
• Vrij toegankelijk. Check de bijzonderheden vooraf op klettern-ettringen.de of de NKBV Tochtenwiki (via de QR-code of tochten-wiki.nkbv.nl/ klimmen/ettringen/28482208).
Zomer 2023: hevige regenval teistert de Alpen. In Zwitserland, Oostenrijk en Italië zijn flinke overstromingen. Tussen al dit noodweer in treffen we een zonnige week tijdens onze vierdaagse huttentocht in Ticino. Behalve dan die ene onweersbui, met hagelstenen als pingpongballen.
Tekst en beeld Lineke Eerdmans en Ria Löschner-Wolleswinkel
Na een dag Deutsche Bahn zitten we laat in de avond aan onze pizza’s in Locarno. We genieten van de zachte zomerse avond en het mediterrane gevoel dat deze Zwitserse stad uitstraalt. Na een heerlijke avond en goede nachtrust beginnen we onze tocht met de Centovallina boemeltrein. De panoramische route is prachtig en kronkelt langs meren en door tunneltjes steeds verder de bergen in. Het is bijna jammer om bij Borgnone-Cadanza uit te stappen. De ‘aanloop’ per trein heeft ons in de juiste sfeer gebracht: het niets-meer-hoeven behalve wandelen en genieten van de bergen. We hijsen de rugzakken op onze rug en starten de wandeltocht. We kijken ernaar uit om meer te zien van het mooie Ticino.
Het is eind augustus en drukkend warm. We nemen geregeld pauze en lopen in de schaduw zo’n vijf uur omhoog. Mijn wan-
delmaatje Ria geniet van de mediterrane omgeving: de kleuren, de droogte, de geur en de vele krekels. Ze spot zelfs een zwarte adder die over het pad naar ons toe komt kronkelen. Het stille loofbos gaat over in een dennenbos. We komen urenlang niemand tegen. Bij een watervalletje vullen we onze waterflessen en koken een soepje. Daarna steekt een welkome wind op, die ons verkoeling brengt. Het enige wat ons verontrust is het geluid van onweer in de verte. Er is slecht weer voorspeld, we moeten zorgen dat we op tijd in onze eerste hut zijn.
Net op tijd
We verlaten het bos en lopen op een bergkam die met gras begroeid is. In de verte zien we de hut liggen. De lucht is inmiddels donker en dreigend en het waait flink. Omdat we de hele dag nog geen mens hebben ontmoet, schrikken we als we achter
ons ineens voetstappen horen. Het is Davide, een Zwitser die vandaag op zijn vrije middag de tweeduizend meter hoge Pizzo Ruscada wil beklimmen. Maar ook hij kijkt bezorgd naar de lucht. Hij vraagt of wij de code van de onbemande rifugio hebben en of hij zo nodig bij ons in de hut kan schuilen. We voelen regendruppels vallen en duiken de veiligheid van Rifugio Corte Nuovo binnen. Niet lang daarna kletteren dikke hagelstenen tegen de ramen en verschijnt daartussen het gezicht van Davide. We zijn dankbaar dat we niet meer op de vlakte zijn. Net op tijd…
Als het opklaart frissen we ons op onder de koude buitendouche, met een surrealistisch mooi uitzicht. We zien het noodweer richting Locarno wegtrekken. Daarna buigen we ons over de kaart om de tocht van morgen te bekijken. Davide kijkt met ons mee en vertelt over de omgeving. Hij is vandaag vanuit Locarno naar de bergen gefietst. Het fietsen ligt hem blijkbaar wel, want hij wil binnenkort op de fiets naar vrienden in Rotterdam. In de jaren dat hij hier woont, heeft hij nog nooit gehoord van de panoramatrein.
Oude brug over de rivier d’Alzasca
Om zeven uur komt er nog een stel binnen, dat na het onweer is vertrokken. Ze hebben vanuit een ander dal de gondel gepakt en zijn over de oostelijke kam naar de hut gelopen. De kam was glad; een afrader voor mensen met hoogtevrees, zo vertellen ze. Ze vissen een verse courgette uit hun rugzak en pakken verder wat voorradig is in de hut. Die is zo luxe uitgerust dat je er weken zou kunnen verblijven. Zo lang je maar aanvinkt en betaalt wat je hebt gebruikt. Wij hebben zelf een brandertje en eten meegenomen, maar strepen wel een wijntje en twee biertjes af. Na het eten genieten we buiten van de avondzon op de hellingen rondom ons. Deze plek is echt schitterend! Boven Locarno hangt een mooie lucht vol regen. Als de zon onder is, duiken we in onze slaapzakken. Het voelt alsof we hier al dagen zijn. Dat is wat bergen met je doen.
Benen vol hoogtemeters
We bevinden ons in een sprookjesbos met veel nat gras, dennen, mos en glooiende paden. Waar Ria houdt van het mediterrane, geniet ik van dit uitstapje naar Zweedse sferen. We zijn vanoch-
tend rond zessen opgestaan en vroeg vertrokken, maar kozen op een splitsing helaas het verkeerde pad. Dat kost ons extra tijd. We lopen nu omlaag, langs grote rotsblokken waarop parmantige gemzen ons compleet negeren. Ik keer terug uit dromenland als we een brug naderen over een kleine kloof vol varens, met een flinke waterval en een grot. Een spectaculaire en fotogenieke plek.
Ook vandaag zijn we nog niemand tegengekomen. We rusten uit en lunchen, voordat we de bewoonde wereld instappen. We lopen dwars door de weilanden omhoog en belanden op een geitenpaadje dat ons naar het dorp Comologno leidt. Een stenen trap brengt ons langs een begraafplaats met kapelletjes en een in de schaduw gestalde ezel. We zijn zo’n 1000 hoogtemeters gedaald en onze benen doen pijn. We weten dat we nu nog zo’n 1100 meter moeten stijgen en het is al één uur ’s middags. Daarom besluiten we, na een verfrissend colaatje, de bus te pakken die door de
We besluiten de dag zo lang mogelijk te rekken
smalle straatjes zijn weg om de berg heen vindt. In het volgende dal gaan we een stukje met een kleine gondel omhoog. De route loopt daarna verder omhoog en aan eind van de middag stappen we de Capanna Alpe Salei binnen. Alweer een prachtige plek, met lieve, gastvrije mensen. We zijn de enigen die blijven slapen en krijgen buiten een exclusief diner geserveerd met de beste polenta, kazen, salade en zelfgebakken taart met slagroom. De verse munt wordt in ons bijzijn langs de muur geplukt.
’s Avonds besluit Ria nog een duik te nemen in het Laghetto dei Salei, een 150 meter hoger gelegen meer. Langs het meer wordt gekampeerd en de zon zakt langzaam achter de bergen. Voorzichtig daalt Ria met hoofdlamp in het schemerdonker weer af naar de hut. We slapen als roosjes en genieten van een geweldig ontbijt.
Onderaan de kleine gondel is het even zoeken waar we de route weer moeten oppakken, maar de app Swiss Topo helpt ons naar het beginpunt. Er volgt weer een forse klim van ruim 1000 meter. We merken dat de hoogtemeters stevig in onze benen zitten. De hele ochtend lopen we langs een kabbelende rivier omhoog, die we verschillende keren met bruggen oversteken. Het is opnieuw een warme dag en het is heerlijk om in de schaduw van de berg en de bomen te lopen. We hebben goede gesprekken en voor we het weten zien we een open vlakte voor ons. Voordat we deze oversteken lunchen we en kijken we uit over het dal. In de open vlakte vallen we ten prooi aan de onverbiddelijke zon. We geven onszelf af en toe een douche, door water uit onze flessen over ons hoofd te gooien. Een heerlijke verkoeling, maar onze waterflessen raken wel snel leeg. Bij een solitair gelegen huis maken we dankbaar gebruik van de waterbron; een vriendelijke man draait de kraan voor ons open. Over de grasvlakte volgt het laatste steile stuk omhoog naar de pas. De beloning is groot. Boven op de pas hebben we prachtig uitzicht naar beide kanten. Vooral het stuk Ticino dat nog voor ons ligt is adembenemend. Lang genieten we van de vergezichten en verkneukelen we ons over het Lago d’Alzasca in de verte, waar we zo willen gaan zwemmen. Het straalt ons knalblauw tegemoet. Nog wat verder zien we de rode parasols van de Capanna Alzasca, maar we besluiten de dag nog zo lang mogelijk te rekken.
Paradijs
In zo’n anderhalf uur dalen we af naar het Lago d’Alzasca en worden we weer omsloten door de mediterrane sfeer. Wat is
Ticino prachtig. Het meer is nog paradijselijker dan we van bovenaf konden vermoeden. We leggen onze sneldrogende handdoekjes neer en wisselen zonnen af met zwemmen in het heldere, frisse water. Terwijl de visjes aan onze voeten knabbelen, kunnen we onze ogen niet afhouden van al het moois om ons heen. Grote libellen zweven langs en de kleuren van het water en de bergen eromheen zijn amper vast te leggen op camera. Over de kam boven ons scheert een parapenter en in sierlijke bochten daalt hij af naar het meer. In alle rust vouwt hij zijn parapente op en duikt het meer in. We stellen ons zo voor dat hij een mooi leven leidt en een Cognetti-achtig boek aan het schrijven is.
Vrijwilligers zetten voor de wandelaars een heerlijke maaltijd op tafel
Tegen het eind van de middag pakken we ons boeltje op voor de laatste twintig minuten lopen naar de hut. Per abuis kiezen we een oude route, die niet meer in gebruik is. Het pad wordt steeds onbegaanbaarder, maar we zijn te eigenwijs om om te keren. Het is een klein avontuur over een dichtbegroeid pad en kost ons drie keer zoveel tijd. Maar dan is daar ineens toch een klaphekje en bier op het terras van de Capanna Alzasca. We vallen inmiddels in herhaling, maar het is opnieuw een prachtige plek. We hebben uitzicht op het dal van de Maggia. We weten een ligstoel te bemachtigen en koesteren dit moment in de ondergaande zon. De enthousiaste vrijwilligers zetten voor de grote groep wandelaars een heerlijke maaltijd op tafel. We genieten van een jongetje van drie dat samen met zijn moeder zit te smullen van de polenta met peper-tomatensaus. We wisselen verhalen uit met de jonge moeder en horen dat Ticino ooit een achter-
gebleven gebied was, waar de mensen in grote steden als Bern en Zürich op neerkeken. Ze vertelt dat zij met haar man juist uit de grote stad naar Ticino is getrokken, omdat ze zo van de natuur houden. Daarin zijn ze een van de weinigen, want de meeste jonge mensen trekken nog steeds weg uit Ticino om elders werk te zoeken.
Voordat we op het achtpersoons lager in onze slaapzakken kruipen, genieten we van de stilte buiten, van de donkere sterrenhemel en de roep van een uil. Als de andere wandelaars de volgende ochtend uitwaaieren, nemen wij nog even de tijd voor ons ontbijt en een bakje koffie. Het is onze laatste dag en we hebben geen haast om de bergen te verlaten.
Als de zon hoog staat aan de felblauwe lucht, dwingt de warmte ons toch op pad te gaan. We krijgen broodjes, augurken en een grote paprika mee en dalen 1400 hoogtemeters af door het bos, over steen en rots. Als onze benen ervan beginnen te trillen pauzeren we even en maken ons laatste soepje. We passeren de geitenkaasboerderij die ons in de hut getipt werd en na even zoeken vinden we iemand die ons verse geitenkaas en kruidenroomkaas kan verkopen. Het pad blijft maar omlaag kronkelen
De stilte, de donkere sterrenhemel en de roep van een uil
over de grote stenen, er lijkt geen einde aan te komen. Maar als we de tegemoetkomende wandelaars zien die nog helemaal omhoog moeten, hebben we het nog niet zo slecht getroffen, vinden we. Ze torsen loodzware rugzakken met proviand en gereedschap mee om zich voor een aantal weken te melden als vrijwilliger bij de geitenboerderij. Ze gaan deels aan de slag met het melken van de geiten, maar vooral ook met herstelwerkzaamheden aan het stenen pad. We moeten er niet aan denken… Als het pad minder steil wordt bereiken we een eeuwenoude stenen brug. Daarna lopen we in de schaduw van een loofbos langs de rivier de Maggia.
Getipt door de moeder van het driejarige berggeitje stappen we in de bus naar Locarno uit bij het dorpje Ponte Brolla. Dit is een bekende plek waar je vanaf de rotsen in de rivier kunt duiken. De rivier heeft diepe holten in de rotsen uitgesleten waartussen je heerlijk kunt zwemmen. We pakken eerst een terrasje, laten onze rugzakken daar achter en roffelen op onze trouwe Teva’s de helling af naar het water. De jonge moeder heeft niet overdreven, wat een gouden plek! We zwemmen tussen de rotsen, waar de jeugd van Ponte Brolla vol bravoure met een salto achterover vanaf springt. Het water is zo prachtig helder en de plek zo idyllisch, als het niet zo druk was zouden we hier nog veel langer willen blijven. We pakken de laatst mogelijke bus naar Locarno, waar we nog net twee pizza’s kunnen halen voordat we in de trein springen voor een voorspoedige en comfortabele thuisreis. We voelen Ticino nog in onze benen: de duizenden meters omhoog én omlaag, geconcentreerd in een tocht van slechts vier dagen.
Route
Dag 1: Station Borgnone-Cadanza – Rifugio Corte Nuovo. Tocht van 3 uur, 1060 hoogtemeters stijgen.
Dag 2: Rifugio Corte Nuovo – Alpe Salei. Tocht van 6 uur, 990 hoogtemeters dalen, daarna 1160 hoogtemeters stijgen.
Dag 3: Alpe Salei – Capanna Alzasca. Tocht van 6,5 uur, 1110 hoogtemeters dalen, daarna 1090 hoogtemeters stijgen.
Dag 4: Capanna Alzasca – Someo. Tocht van 3,5 uur, 1380 hoogtemeters dalen.
Reis
Vanuit Utrecht reis je in zo’n tien uur naar Locarno. Wij namen heen de dagtrein via Bazel en terug de nachttrein, die vanuit Zürich in één keer naar Utrecht rijdt. De autoreis van Utrecht naar Locarno is grofweg 960 kilometer.
In ‘Mijn verhaal’ vertellen wandelaars, klimmers en alpinisten over hun bergsportervaringen. Heb jij ook een verhaal? Stuur dan een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl.
Voorjaar 2023 begon Jan Fokke Oosterhof aan zijn Munro Mission: hij wil de snelste Munro bagger van Nederland worden. Een Munro is een Schotse berg met een hoogte van minstens 3000 voet, ofwel 914,4 meter. De zwaarte zit hem in het aantal, 282, en de omstandigheden in het Schotse Hoogland.
Tekst Lineke Eerdmans Beeld Jan Fokke Oosterhof
In augustus ging zijn missie in de pauzestand; Jan Fokke zat een maand aan het ziekbed van zijn vader en sloeg vervolgens de wintermaanden over. Niet omdat hij bang is voor sneeuw en nattigheid, maar omdat hij in een paar uur daglicht niet aan de vijf, zes bergen per dag komt. In april 2024 gaat hij weer van start voor de laatste 169 bergen. Bang zijn record te verliezen aan een ander is hij niet: ‘De meesten doen er tien tot dertig jaar over, dus als ik het in twee seizoenen red, ben ik nog steeds de snelste.’
Jan Fokke spreekt over een jeugddroom. De laatste van de vier. In 2007 volbracht hij een poolexpeditie. Hij nishte in 2018 de Marathon des Sables, een zevendaagse etapperace in de Marokkaanse Sahara, door de organisatie de zwaarste voetrace op aarde
genoemd. In 2021 rende hij meer dan 5000 kilometer van Apeldoorn naar Santiago de Compostella. En net als zijn inspirator Forrest Gump rende hij daarna nog even door.
Angst en respect
Zijn vierde jeugddroom doorvoelt hij nu in Schotland. ‘Die wildernis en de stilte kunnen je naar de strot grijpen. Een vriend liep me 100 meter tegemoet vanaf een parkeerplaats en hij kreeg het al benauwd. De immense uitgestrektheid kan heel overweldigend zijn. Ik heb gezonde angst voor de bergen. In je eentje in de mist en weer en wind... Als je uitglijdt moet je het wel even uitzingen, ze moeten je maar vinden.’
De angst dreef hem naar de titel voor zijn boek dat na voltooiing van zijn missie moet uitkomen: Humble. Een bewust gekozen
Engelse titel. In het Nederlands zou er ‘nederig’ staan, wat neigt naar ‘onderdanig’, maar in de uitleg van Jan Fokke beproef ik het woord ‘respectvol’. De Munro’s zetten hem op scherp en geven hem tegelijkertijd rust en ruimte.
Uitgesteld geluk
Droom nummer vijf dient zich aan: de Mount Everest beklimmen. ‘Ik las eens in een voorwoord van een boek dat de Everest een fantastische voorbereiding is op de Schotse winter. Dus hopelijk kom ik beslagen ten ijs. Ik heb in Schotland veel geleerd en ook onderkoelde mensen aangetro en die zich aan me vastklampten.’
Jan Fokke dur dromen te verwezenlijken. Hij verloor zijn moeder aan kanker en een aantal vrienden is hem op relatief jonge lee ijd ontvallen. Zijn boodschap: ‘Verlaat je veilige patronen en realiseer je dromen. Word geen slachto er van uitgesteld geluk. Als je maar lang genoeg zegt: “Ik wil ooit…”, wordt het vanzelf: “Had ik maar ooit…”’
Benieuwd of Jan Fokkes Munro Mission zal slagen? Volg zijn blog op expeditionlife.nl
Volg @hoogtelijn op X voor het laatste nieuws van de redactie. Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.
Niet alleen als fotograaf hee Heinz Zak zijn sporen verdiend, ook als klimmer staat hij zijn mannetje. In onze sport is dat een waardevolle combinatie. De nodige topklimmers wisten hem al te vinden als zij hun prestaties in het verticale wilden laten vereeuwigen. In het fotoboek Tirol: Magie der Berge neemt Zak zijn lezers mee door zijn landschappen. Niet aan de hand van de spectaculaire klimfoto’s zoals we die van hem gewend zijn, maar met name door landschappen zoals je die als wandelaar ook zo zou kunnen tre en. Door zijn uitgebreide kennis van zowel de bergwereld als van de fototechniek stijgen de opnamen in dit boek huizenhoog uit boven de kiekjes waarmee wij zelf meestal thuiskomen. Zak is als een van de weinigen in staat om die dreigende wolkenlucht, de prachtige volle maan boven een graat of het winterse uitzicht vanaf een verlaten bergtop tot in de nesses vast te leggen en daarbij door uitsnede en standpunt van zijn eigen signatuur te voorzien. Eind januari ontving Zak voor dit boek de ITB Berlin Book Award 2024 in de categorie geïllustreerde reisboeken. [Frank Husslage]
Tirol: Magie der Berge
Heinz Zak
Tyrolia (2023), tyrolia.at ISBN 9783702239305 €48,-
Uit de geschiedenis van het bergbeklimmen kennen we weinig verhalen van vrouwen. Afgezien van een handjevol beroemde klimmers zijn hun namen onbekend, hun prestaties nauwelijks opgemerkt. Het rijkgeïllustreerde Duitstalige boek Frauen im Aufstieg: Auf Spurensuche in der Alpingeschichte van de Zuid-Tiroolse journaliste Ingrid Runggaldier is een poging om deze vrouwen uit de vergetelheid te trekken. Je kunt het lezen als een boek over de vrouwengeschiedenis van het bergbeklimmen. In dat opzicht biedt het een vrij compleet overzicht, hoewel vooral gericht op Europa. Gedetailleerde portretten zijn opgedragen aan individuele klimmers, waaronder Amelia Edwards, Lizzie Tuckett, Hermine Tauscher-Geduly, Maria Matilda Ogilvie Gordon, May Norman-Neruda, Jeanne Immink, Beatrice Tomasson, Hettie Dyhrenfurth, Irena Pawlewska, Paula Wiesinger-Steger en Maria Piaz. Veel leuker is dat het boek ook méér is dan een rij ‘vergeten vrouwen’ en een opsomming van hun prestaties. Runggaldier onderzocht uit welke sociale omgeving ze kwamen en welke rol ze speelden in het alpinisme en het klimmen. Een prachtig boek over het leven van vrouwen in de bergen, over beperkingen, isolatie en een gebrek aan waardering dat vaak leidde tot een sterke motivatie om op pad te gaan. Helaas is dit boek (dat al in 2011 werd uitgebracht) nog steeds alleen in het Duits verkrijgbaar. Wel is het verrassend betaalbaar voor een geïllustreerde hardcover van deze omvang en kwaliteit. [Noor van der Veen]
Frauen im Aufstieg: Auf Spurensuche in der Alpingeschichte
Ingrid Runggaldier
Edition Raetia (2011), raetia.com
ISBN 9788872833469 €29,90
Het blij toch mythisch, de zes grote noordwanden klimmen. Veel mensen maken er hun levenswerk van. Anderen doen het in een paar weken, waarbij ze zich op de ets verplaatsen. De Zwitser Roger Schaeli en de ZuidTiroler Simon Gietl deden het zo: 1100 kilometer etsen, 30.770 meter klimmen en 29.470 meter afdalen, waarvan een paar afdalingen met de paraglider. In North 6 zie je mooie beelden omlijst met de romantische citaten van Gaston Rébu at. Scan de code of kijk op tinyurl.com/northsix
‘Niemand zit er meer op,’ hoor je vaak, ‘behalve bejaarden.’ Toch wil ik hier een lansje breken voor het goede, oude Facebook vanwege… de groepen! Natuurlijk is er ook reddit.com, waarop over vrijwel ieder onder-
werp een groep bestaat. Maar Facebook doet dat toch ook heel lekker. Neem bijvoorbeeld de Kungsleden, die wij deze zomer willen lopen: op Reddit 498 leden, tegen negentienduizend op Facebook. Verder zijn er heel waardevolle Nederlandse groepen als ‘Buiten klimmen’ (2,8K), ‘Dutch Climbing Community’ (3K) of ‘Trail running community’ (36K leden). Of je gaat internationaal met ‘Everest today’ (27K). Kortom: denk ook eens aan Facebook als je informatie wil uitwisselen over je favoriete sport.
Driehonderd bladzijdes dik grijnst dit boek mij toe, dag na dag: ‘Ja hoor, sla me nog maar een keer open. Ga maar opnieuw likkebaardend door mijn teksten en foto’s heen. En concludeer maar opnieuw dat het leven veel te kort is voor zoveel moois.’ Grote onrust is sindsdien mijn deel. Ik wil op pad! Nu! Waar ik andere uitgaven in de Wanderlust-serie al erg mooi vond, appelleert Wanderlust Scandinavië wel heel erg aan mijn Scandinavië-verslaving. Over Groenland, IJsland en de Faeröer wandelde Cam Honan, om daarna ook nog via de mooiste paden van Finland, Zweden en Noorwegen in Denemarken terecht te komen. Het is een menukaart voor een half wandelleven aan inspiratie. Wandelroutes van een paar uur tot een paar weken, van min of meer geciviliseerd tot échte Scandinavische wildernis: van alles wordt er beschreven, waarna steeds een pagina volgt met feitelijke informatie over bereikbaarheid, onderkomens, winkels en vereiste uitrusting. Voor de lie ebbers worden hier en daar extra wandelmogelijkheden kort aangestipt, waarbij je zelf op zoek mag naar aanvullende informatie. [Frank Husslage]
Wanderlust Scandinavië Cam Honan, Gestalten (2023), gestalten.com
ISBN 9783967040807
€45,-
De grijze kartellijn van de Dents du Midi
Robert Weijdert reed misschien wel honderden keren over de Duitse autowegen naar het zuiden, naar de bergen. Bergbeklimmer Weijdert was vaak meerdere keren per jaar op weg naar een van zijn talloze klimavonturen in de Alpen, de laatste jaren steeds vaker in het Aostadal. In De weg naar het zuiden, een kort, persoonlijk verhaal, beschrij hij de rit met zijn kinderen langs al die bekende plekken en mijmert hij over zijn familiegeschiedenis. In de verte de grijze kartellijn van de Dents du Midi, hij is er bijna. [Peter Daalder]
De weg naar het zuiden
Robert Weijdert Eigen beheer (2023), bestellen via info@weijdert.nl €15,-
Rana is een jonge poolvos die op Spitsbergen lee . Daar moet ze haar eerste poolnacht overleven. Het noorderlicht speelt daarbij een bijzondere rol. Auteur en illustrator Marieke ten Berge hee dit kinderboek voor 4-5 jarigen gemaakt met een vrij simpel en niet heel spannend verhaal. Ten Berge houdt van de ongerepte natuur en het klimaat van boven de poolcirkel, dat laat ze zien in haar mooie sfeervolle tekeningen. Ze beschrij in een apart stuk hoe de poolvossen leven in onherbergzame gebieden. Haar eerdere kinderboek Noord werd verschillende malen onderscheiden, onder andere met een Zilveren Penseel in 2022. [Peter Daalder]
Onder de lezers van Hoogtelijn verloten we een exemplaar van Rana. Wil je kans maken, stuur dan voor 1 mei 2024 een mail naar hoogtelijn@nkbv.nlondervanvermelding ‘Rana’.
Rana, Marieke ten Berge Lemniscaat (2023), lemniscaat.nl
ISBN 9789047713814 €14,99
Aan het eind van de vorige eeuw – 25 jaar geleden dus – maakte Peter te Winkel een korte klimvideo met als titel De rauwe essentie. De video is geïnspireerd op de iconische klim lm The real thing, met Ben Moon en Jerry Mo att. Net als in die lm maakt een bende klimmers het bos onveilig. En ontmoeten ze een ‘gastklimmer’, in de persoon van Jos Leenen, de eerste Nederlander die 8A boulderde. Geen professionele lm, maar leuk voor iedereen op lee ijd die nostalgisch is ingesteld. En voor jongeren die inspiratie willen opdoen voor een retro-garderobe. Bekijk de lm op tinyurl.com/rauweessentie of scan de QR-code.
Hij is allang geen onbekende meer, maar het blij bijzonder om te kijken naar Charles Albert, die ook wel ‘Barefoot Charles’ wordt genoemd. Op zijn YouTubekanaal zijn bijzondere lmpjes te zien, waarvan vooral de beklimmingen van Gecko Assis (8B+) speciaal zijn. Hij klimt de boulder namelijk niet alleen op blote voeten, maar klimt hem ook weer naar beneden. Ook op blote voeten dus. Verder springt in het oog een lmpje waarin Charles met een blinddoek om Abbé Rézina (7C) klimt. Op blote voeten natuurlijk. Niet vreemd dat zijn naam op YouTube ‘@mowglii’ is. Kijk op youtube.com/@mowglii of scan de QR-code.
Hoogtelijn 3-2024 verschijnt 20 juni
Hoogtelijn is het o ciële tijdschri van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht hee , zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schri elijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn
Redactie
Peter Daalder (hoofdredacteur)
Marjolein Wols (eindredacteur)
Berend Berlijn, Rinske Brand, Lineke Eerdmans, Frank Husslage, Marieke van Kessel,Ico Kloppenburg, Akke van der Meer, Florian van Olden, Noor van der Veen
Vaste medewerkers
Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartogra e), Toon Hezemans (illustratie), Manon Stravens (interview)
Redactieadres
dag, nieuwe sport Davos
NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl hoogtelijn.nl
Advertentie-exploitatie
Inge Arntz
06-49270840 inge.arntz@nkbv.nl
Productie en vormgeving
Studio ManagementMedia, Hilversum
Anita Baljet
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
Oplage: 43.800
ISSN: 1387-862X
Los abonnement
Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor € 35,00 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.
Koninklijke Nederlandse
Klim- en Bergsport Vereniging Bellen
0348-409521
Bezoeken
Houttuinlaan 16 A, 3447 GM Woerden
Schrijven
Postbus 225, 3440 AE Woerden
Betalen
Bank: IBAN NL84RABO0161417213
BIC RABONL2U
Wij brengen je daar waar je wil zijn. Ontdek onze alpiene cursussen, huttentochten en onze hoogalpiene beklimmingen.
bergsportreizen.nl
vanaf
€660
Lightweight, and built to last. Our gear is engineered to help you get the most out of the outdoors.
Trotse partner van:
