رێبوار سیوه‌یلی ره‌خن ه له‌سیستمی نوێ ی خوێندن ی بااڵ ده‌گرێت
د .دلێر نوری: کۆندۆم به‌کاربێنن
14
سه‌رنووسه‌ر :شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
7
29
www.Nnmnm.com
7
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
4
دوکانداره‌کان قۆڵی ده‌زگیرانداره‌کان ده‌بڕن
ل ه ماوهی 5مانگی رابردوودا 59کچ‌و ژن ب ه هۆی سووتانه‌و‌ه گیانیان له‌ده‌ست داوه
یه‌کشه‌ممه
2010/6/20
ژنێک بۆ ته‌مێکردنی مێرده‌که‌ی %60ی جه‌سته‌ی ده‌سووتێنێت بڵێسه‌ی جه‌بار فه‌رمان:
که‌س نه‌یوێراو‌ه لێم بێته‌پێش بڵێسه ،كچی فه‌رمانده‌ی ئهو ماوه‌یه‌ك له‌قوتابخان‌ه ده‌خوێنێت كۆچكردوو ی یه‌كێتی ك������ه له‌الیه‌ن پێش������مه‌رگه‌و‌ه له‌ناوچ‌ه جه‌بار فه‌رمانه‌و له‌ئێستادا ئه‌ندامی رزگارك������راوه‌كان وانه‌ی پێده‌وترا، سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتییه35 ،ساڵ دوای ئهوه ی پۆل ی پێنجه‌م ی سه‌ره‌تایی له‌مه‌وپێش له‌شار ی به‌غدا له‌دایكبووه‌و ته‌واو ده‌كات ،ده‌گه‌ڕێت‌ه بۆش������ار ی دوای تێپه‌ڕبوون ی دوو مانگ به‌سه‌ر س������لێمانی‌‌و «بۆماو‌ه ی چوار ساڵ له‌دایكبوونی ،باوكی بۆماوه‌ی چوار به‌دزییه‌و‌ه له‌مااڵن بووم بۆخوێندن»و ساڵ زیندانی ده‌كرێت ،ئه‌وانیش له‌دوا ی شااڵوه‌كان ی ئه‌نفالیش ده‌چن‌ه ماوه‌یه‌ك له‌ئاكرێ ده‌ژین‌و پاشتر واڵت ی ئێ������ران‌و له‌وێ������ش ماوه‌یه‌ك ده‌چن‌ه هه‌ولێر ،له‌ساڵی 1981یش ده‌ژی������نو تا پۆل������ ی پێنجه‌م ی لهگهڵ دایكی‌و ئه‌ندامان ی دیك‌ه ی ئاماده‌یی ل������ه‌وێ ده‌خوێنێت، خێزانه‌كه‌یدا دهبنه پێشمهرگهو ده‌ڕۆن‌ه دواتر ب������ه‌ره‌و واڵت ی ئه‌ڵمانیا سه‌فه‌ر ده‌كه‌ن. شاخ.
3
نرخ750 :دینار
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
16
7
هێشتا 277قوتابخان ه س ێ ده‌وام ی تیا ده‌كرێت به‌پێ ی ڕاپۆرتێك ی كۆمه‌ڵ‌ه ی ئه‌مه‌ریك ی بۆ كورد ( ،)ASKحكومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان له‌بوار ی جێبه‌جێكردن ی پالن ی په‌روه‌رده‌ییدا سست ی ده‌نوێنێ‌‌و تائێستا نه‌یتوانیو‌ه پالنه‌كان ی له‌و بواره‌دا جیبه‌جێ بكات. دوێنێ ڕێكخراو ی ASKڕاپۆرت ی دووه‌م ی پڕۆژ‌ه ی چاودێریكردن ی به‌ڵێنه‌كان ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستانی باڵوكرده‌وه ،كه تایبه‌ت بوو به‌كاره‌كان ی وه‌زاره‌ت ی په‌روه‌رده‌و به‌ڵێنه‌كان ی حكومه‌ت بۆ گه‌شه‌پێدان ی بوار ی په‌روه‌رده‌یی. له‌ڕاپۆرته‌كه‌دا هاتووه كه به‌پێ ی پالن ی حكومه‌ت ی هه‌رێم لهماوه ی ئه‌مساڵدا ده‌بێت 125خوێندنگ‌ه به‌هه‌موو پێداویستیه‌كانییه‌و‌ه دروست بكرێت، به‌اڵم پالنه‌ك‌ه ی حكومه‌ت له‌بوار ی په‌روه‌رده‌دا سست ی پێوه‌دیاره‌و به‌ته‌واوه‌ت ی نه‌خراوه‌ت‌ه بوار ی جێبه‌جێكردنه‌وه.
له‌به‌شێك ی تر ی ڕاپۆرته‌كه‌دا هاتووه ئه‌گه‌ر له‌مساڵدا 125خوێندنگ‌ه دروستبكرێن هێشتا ناتوانێت گرفت ی كه‌می ی بینا چاره‌سه‌ر بكرێت، «به‌گوێر‌ه ی داتاكان ی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده، ئه‌گه‌ر هه‌ر خوێندنگه‌یه‌ك یه‌ك ده‌وام ی تێدا بكرێت ،پێویسته 1308خوێندنگ‌ه ی نوێ دروست بكرێت». به‌پێی ئهو ئامار‌ه ی له‌ڕاپۆرته‌كه‌دا باڵوكراوه‌ته‌و‌ه 5534خوێندنگ‌ه له‌كوردستاندا ههیه، له‌كاتێكدا وه‌زاره‌ت ی په‌وره‌رد‌ه ته‌نها 3865 بینا ی قوتابخانه ی ههیه ،ئهوه جگه‌له‌و‌ه ی 541 خوێندنگه‌یان دوو ده‌وامه‌و 277خوێندنگه‌یان س ێ ده‌وام ی تیا ده‌كرێت ،هاوكات 722بیناش بۆ خوێندنگ‌ه به‌كرێ گیراوه. كۆمه‌ڵه‌ی ئه‌مه‌ریكی بۆ كورد ASKرێكخراوێكی ئه‌مه‌ریكی كوردییه‌ی ناحكومییه‌‌و له‌ساڵی 1999هوه ،له‌هه‌رێمی كوردستاندا كارده‌كات.
ریکالم
ژماره 29:
بڵێس ه ی جه‌بار فه‌رمان دوا ی ئهوه ی بووی ه ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتی:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
3
كه‌س نه‌یوێراو ه زۆر لێم بێت ه پێشه‌وه‌و دڵدارییم لهگهڵ بکات بڵێسه‌ی جه‌بار فه‌رمان ئه‌ندامی هه‌ڵبژێردراوی كۆنگره‌ی سێیه‌می ی یه‌كێتی نیشتمان كوردستان ئاماژه بهوه ده‌دات كه لهگهڵ باوكیدا په‌یوه‌ندیه‌كی به‌هێزی هه‌بووه‌و جه‌خت له‌وه‌ش دهكاتهوه ك ه رۆژگارێك ههبووه حه‌زی كردووه كوڕ بوایه نه‌ك كچ. سازدانی :هۆگر كه‌مال بڵێسه خان ئێس������تا هه‌ڵگر ی بڕوانام‌ه ی ماسته‌ر‌ه له‌ئابوور ی كشتوكاڵ ی له‌زانكۆ ی هۆن هایم له‌شار ی شتوتگه‌ردی ئه‌ڵمانیا‌و له‌میان������ ی یه‌كه‌م دیمانه‌یدا ب������ۆ نم نم ورده‌كارییه‌كان������ ی ژیان ی تایبه‌ت ی خۆ ی‌و هه‌ندێ تێڕوانین ی خۆ ی له‌س������ه‌ر پرس������ه جیاوازه‌كان ده‌خاته‌ڕوو. هۆگر :بۆچ ی له‌دایكبوونت كهوته به‌غدا؟ بڵێسه :دایكم‌و باوكم كات ی خۆ ی له‌به‌غداد نیشته‌جێبوون ،له‌به‌ر بوونیان بهپێشمهرگه هه‌ر له‌به‌غ������دا ژیانیان به‌س������ه‌ربردبوو، زانكۆشیان له‌وێ ته‌واوكرد ،بۆیه گه‌ڕابوونه‌و‌ه بۆبه‌غدا .زۆرین������هی ژیان ی منداڵیم لهگهڵ پێشمه‌رگایه‌تیدا به‌سه‌ربردووه ،هاوڕێكان ی منداڵیم هه‌موو ی پێشمه‌رگه‌بوون ،به‌شێك ی زۆر ی ئهو پێش������مه‌رگان‌ه ش������ه‌هید بوون، ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری زۆری له‌س������ه‌ر ژیان‌و گه‌شه‌سه‌ندن ی من دانا ،یه‌كێك له‌هاوڕێكانم كه پێشمهرگه بوو ،ئاگرین بوو كه شه‌هید بوو .تاماوه‌یه‌ك تێنه‌ده‌گه‌شتم ،به‌ڵكو به‌س ئه‌مزان ی شتێك‌ه خه‌مبارم ده‌كات. هۆگر :چه‌ند خوشك‌و برات ههیهو په‌یوه‌ندیت لهگهڵ باوكت چۆن بوو ،ژیان ی هه‌رزه‌كاریت چۆن تێپه‌ڕاند؟ بڵێس������ه :من دوو خوشك‌و برایه‌كم ههیهو له‌هه‌موویان گه‌وره‌ترم ،په‌یوه‌ندیم زۆر به‌هێز بوو له‌گه‌ل باوكمدا ،لهگهڵ مندا زۆر هاوڕ ێ بوو ،باوكم هه‌وڵی ده‌دا زۆر شتم فێربكات، هه‌ر له‌منداڵیشه‌و‌ه باوكم فێر ی ئهوه ی كردم كوردستان چییهو چۆن پارچ‌ه پارچ‌ه بووه، بۆیه هیوادارم كه بتوانم له‌س������ه‌ر رێباز ی باوكم بڕۆم‌و ئهوه ی پێم بكرێت بۆ خزمه‌ت ی كورد‌و كوردستان بیكه‌م. ته‌مه‌ن ی هه‌رزه‌كار ی من جیاواز ی هه‌بوو، چونكه هه‌ر له 15ساڵییه‌و‌ه له‌واڵت ی ئه‌ڵمانیا نیش������ته‌جێبووم ،له‌و ێ به‌هۆ ی ئهوه ی كه باوكممان لهگهڵ نه‌ب������وو ،منیش منداڵ ی گهوره ی باوكم بووم مه‌سولیاتێك ی زۆرم له‌س������ه‌ر ش������ان بوو ،بۆئه‌و‌ه ی ئاگادار ی خوش������ك‌و براكانم بم‌و رێنماییان بكه‌م. ئ������ه‌وه‌ش له‌واڵتێك������ ی غه‌ریبی������دا زۆر ئاس������ان نه‌بوو ،به‌اڵم ئێمه هه‌میش‌ه له‌وێ ه������ه‌ر پابه‌ندبووین به‌نه‌ری������تو كولتور ی كوردییه‌و‌ه‌و توانیم������ان بیپارێزین ،لهگهڵ ره‌وه‌نده‌كان������ ی ئهو واڵته‌ش������دا به‌رده‌وام له‌په‌یوه‌ندیه‌ك������ ی زۆرباش������دا بووی������ن، هه‌میش������ه‌ش ئامانج ی یه‌كه‌م������م ئه‌وه‌بوو‌ه بتوانم به‌رده‌وام ب������م له‌خوێندن ،چونكه به‌هۆ ی ژیانی پێشمه‌رگایه‌تییه‌و‌ه خوێندنم له‌چه‌ند شوێنێك ،ئاسان نه‌بوو كه بچمه‌و‌ه قوتابخانه. هۆگر :له‌ئێستادا به‌چییه‌و‌ه سه‌رقاڵ ی‌و ژیان ی رۆژانه‌ت چۆن به‌ڕێ ده‌كه‌یت؟ بڵێس������ه :من به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشتیم له‌به‌ش ی كش������توكاڵ ی ده‌س������ت‌ه ی كوردستان ی بۆ لێكۆڵینهوه ی س������تراتیج ی‌و توێژینهوه ی زانس������تی ،جگه‌له‌وه‌ش دایك ی دوو كچم به‌ناوه‌كانی شایا‌و شیار. هۆگر :ئ‌ه ی چۆن ژیان ی هاوسه‌ریت پێكه‌وه‌نا؟ بڵێس������ه :دوا ی گه‌ڕانه‌وه‌م بۆ كوردستان له‌ساڵ ی 2004ژیان ی هاوسه‌ریم پێكهێنا، ئه‌وی������ش ئه‌وه‌ند‌ه ی له‌س������ه‌ر ئه‌ساس������ ی یه‌كترناسین‌و رێز بوو ،ئه‌وه‌ند‌ه په‌یوه‌ند ی خۆشه‌ویست ی نه‌بوو.
رۆژگارێک هه‌بوو حه‌زم ده‌کرد کوڕ بوومای ه ی یه‌كێتی جه‌بار فه‌رمانه‌و له‌ئێستادا ئه‌ندامی بڵێسه ،كچی فه‌رمانده‌ی كۆچكردوو ی به‌غدا له‌دایكبووه‌و دوای تێپه‌ڕبوون ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتییه35 ،ساڵ له‌مه‌وپێش له‌شار دوو مانگ به‌سه‌ر له‌دایكبوونی ،باوكی بۆماوه‌ی چوار ساڵ زیندانی ده‌كرێت ،ئه‌وانیش ماوه‌یه‌ك له‌ئاكرێ ده‌ژین‌و پاشتر ده‌چن ه هه‌ولێر ،له‌ساڵی 1981یش له‌گ ه ڵ دایكی‌و ی خێزانه‌كه‌یدا ده‌بن ه پێشمهرگهو ده‌ڕۆن ه شاخ. ئه‌ندامان ی دیك ه هۆگر :هه‌ندێجار لێره‌و له‌وێ نووسین ی تۆ ده‌بینرێ ،رۆژان‌ه چه‌ند سه‌عات ده‌خوێنیته‌وه؟ بڵێس������ه :ناتوان������م بڵێم چه‌ند س������ه‌عات ده‌خوێنم������هوه ،چونكه هه‌م������وو رۆژێك دیاریك������راو نییه چه‌ن������د دهخوێنمهوه، به‌اڵم ئه‌وه‌ن������ده ی بۆم بكرێ������ت ،رۆژان‌ه كتێب‌و گۆڤارو رۆژنامه‌ش به‌هه‌رس������ ێ زمان ی عه‌ره‌ب ی‌و كورد ی‌و ئه‌ڵمان ی زیاتر له‌س������ایته‌كان دهخوێنمهوه ،جار جاریش ح������ه‌ز به‌نوس������ین ده‌كه‌م ،ب������ه‌اڵم زیاتر دهخوێنمهوه ،له‌هه‌ر بوارێكیشدا كه بزانم ده‌توانم شتێك رابگه‌یه‌نم ده‌ینووسم. هۆگر :لهگهڵ دڵدار ی‌و ژیان ی هاوڕێیه‌ت ی كوڕان چۆن بووی؟ ده‌ڵێن به‌هۆ ی جوانییه‌كه‌ته‌و‌ه موعجیبینت زۆر بووه، ئه‌م‌ه تاچه‌ند راسته؟ بڵێس������ه :بۆ ژیان ی من هیچ ته‌ئسیراتێك ی نه‌بوو‌ه‌و له‌وانه‌ش������ه هیچ كات هه‌ستم به‌و موعجیبانه‌م نه‌كردبێت كه باس ی ده‌كه‌ن، چونكه له‌وانه‌ی‌ه ك������ه‌س نه‌یوێرابێت زۆر لێم بێت‌ه پێش������هوه له‌ب������ه‌ر ناووناوبانگ ی باوكم ،منیش هه‌میش������ه خۆم به‌كه‌سێك ی ئاس������ای ی داناوه ،له‌ئه‌ڵمانیاش هیچ جۆره په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی دڵدارییم نه‌ب������ووه ،به‌اڵم به‌هۆ ی سیاس������ه‌ته‌و‌ه هاوڕێ ی كوڕم زۆر بووه. هۆگر :وه‌ك گه‌نجێك چۆن له‌په‌یوه‌ند ی گه‌نجان‌و كای‌ه ی سیاس ی ده‌ڕوانی، هه‌ست ناكه‌یت له‌كوردستان سیاسه‌ت بۆ هه‌ندێك قۆرخكراو‌ه‌و پشتاوپشت بۆیان دهگوێزرێتهوه؟ بڵێسه :به‌هۆ ی خانه‌واده‌وه‌ی‌ه زیاتر ،چونكه ناتوانیت بڵێی������ت ئهوه ی ك������ه دكتۆر‌ه منداڵه‌كانیان هه‌موو ی دكتۆر ده‌رده‌چن، به‌اڵم به‌شێك ی زۆر ی لهبهرئهوه ی دایك‌و باوكه‌ك‌ه به‌و رێگه‌یه‌دا رۆیشتون ،ده‌توانێت ئۆتۆماتیك ی منداڵه‌كانیشیان ئهو بۆچون‌و ئهو خۆشه‌ویستیه‌یان بۆ ئه‌وكار‌ه هه‌بێت، بۆنمون������ه له‌خێزان ی ئێمه‌دا دایك‌و باوكم سیاس ی بوون‌و به‌رده‌وام له‌رێكخستنه‌كاندا
ئیشیان كردووه ،ئه‌مه‌ش مه‌سه‌له‌یه‌ك بووه به‌رده‌وام له‌ماڵ ی ئێم������ه‌دا تاوتو ێ كراوه، ئێمه‌ش به‌رده‌وام گوێبیس������ت ی بووین به‌و ش������ێوه‌یه‌ش كه گ������ه‌ور‌ه ده‌بیت ،بێگومان حه‌زده‌كه‌یت وه‌ك دایك‌و باوكت به‌رده‌وام بیت .بۆخۆیش������م پێش هاتنه‌وه‌م له‌ئه‌ڵمانیا بۆماو‌ه ی 10ساڵ كار ی رێكخراوه‌یم كردوه بۆیه‌كێت ی نیش������تمان ی كوردستان ،دوا ی هاتنه‌وه‌شم بۆ كوردستان به‌رده‌وام بووم، به‌و پالن‌ه ی كه ده‌ڵێن پل‌ه ی رێكخستن ی به‌و شێوهیه نا ،چونكه له‌ئه‌ڵمانیا كه‌رت‌و شان‌ه‌و پۆل‌و ئهمانه نییه ،به‌ڵكو هه‌ر رێكخستن ی شاره‌كان ههیه. هۆگر :به‌حوكم ی ئهوه ی لهدهرهوه ی واڵت ژیاویت ،به‌شداریكردن ی گه‌نجان له‌كای‌ه ی سیاس ی‌و ناوه‌نده‌كان ی بڕیاردا ،له‌ناوه‌و‌ه ی كوردستان ئاسانتر‌ه یان لهدهرهوه ،چۆن‌و بۆچی؟ بڵێس������ه :ئێمه زۆر ش������ت ههیه ناتوانین جیاواز ی بكه‌ین له‌به‌ین ی ناوه‌و‌ه‌و ده‌ره‌وه‌دا، بێگومان ره‌نگ‌ه لێ������ره چوون‌ه ناو كای‌ه ی سیاس������ ی بۆ ژنێ������ك ره‌نگ������ه هه‌ندێك زه‌حمه‌تتربێت وه‌ك لهدهرهوه ی واڵت ،به‌اڵم هیچ شتێك نییه كه بڵێیت موسته‌حیله ،بۆ هه‌موو كه‌سێك لێر‌هش‌و له‌وێش به‌هه‌مان شێو‌ه ره‌خس������اوه ،ئه‌گه‌ر ئهو كهسه خۆ ی مه‌به‌س������ت ی بێت‌و بڕوا ی به‌خۆ ی هه‌بێت بێگومان هه‌ر ده‌یكات. هۆگر :بۆچ ی حیزب‌و حكومه‌ت به‌گومانه‌و‌ه له‌تواناكان ی گه‌نجان ده‌ڕوانن‌و كه‌متر به‌شداریان پێده‌كه‌ن له‌ناوه‌نده‌كان ی بڕیاردا؟ بڵێس������ه :به‌ڕا ی م������ن ئهوه راس������ت نییه، لهبهرئهوه ی ئێس������تا ئێم������ه زۆر گه‌نجمان ههیه ل������ه‌زۆر ناوه‌ند ی بڕیاردای‌ه‌و گه‌نجان خۆشیان ده‌بێت ههوڵ بۆناوه‌نده‌كان ی بڕیار ب������ده‌ن ،چونكه من ناتوانم گه‌نجێك بێنم بڵێم بڕۆ بۆ فاڵن ناوه‌ند ی بڕیار .له‌هه‌موو بوارێكدا زه‌مین‌ه ی چاكیان بۆ ره‌خسێنراو‌ه‌و هیوادارم رێژ‌ه ی به‌شدار ی گه‌نجان‌و ژنان له‌هه‌موو بواره‌كان زیاتر بێت.
ئهو ماوه‌یه‌ك له‌قوتابخان ه ده‌خوێنێت ك ه له‌الیه‌ن پێشمه‌رگه‌و‌ه له‌ناوچ ه رزگاركراوه‌كان ی ی پۆل ی پێنجه‌م ی سه‌ره‌تایی ته‌واو ده‌كات ،ده‌گه‌ڕێت ه بۆشار وانه‌ی پێده‌وترا ،دوای ئهوه ی شااڵوه‌كان ی ی چوار سا ڵ به‌دزییه‌و‌ه له‌مااڵن بووم بۆخوێندن"و له‌دوا سلێمان ی‌و "بۆماو‌ه ئه‌نفالی���ش ده‌چن ه واڵت ی ئێران‌و له‌وێش ماوه‌یه‌ك ده‌ژین‌و تا پۆل ی پێنجه‌م ی ئاماده‌یی له‌وێ ده‌خوێنێت ،دواتر بهرهو واڵت ی ئه‌ڵمانیا سه‌فه‌ر ده‌كه‌ن.
بۆبه‌هێزكردن ی یه‌كێتیه‌كه‌مان ،هه‌روه‌ها هۆگر :له‌كۆنگر‌ه ی سێیه‌م ی یه‌كێتیدا گه‌ڕانه‌و‌ه ی متمان‌ه ی خه‌ڵك بۆ یه‌كێت ی‌و وه‌ك ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌ت ی هیواداریشم سه‌ركه‌وتووبم. هه‌ڵبژێردرایت ،هه‌ست ده‌كه‌یت به‌هه‌ق ی هۆگر :كارنام‌ه ی خاتوو بڵێسه وه‌ك خۆت ئهو پۆسته‌ت به‌ده‌ستهێنا یان خاتوونێك ی گه‌نج له‌پۆست ی سه‌ركردایه‌ت ی به‌هۆ ی باوكت‌و بنه‌ماڵه‌كه‌ته‌و‌ه بوو؟ بڵێسه :بێگومان ناو ی جه‌بار فه‌رمان بۆ یه‌كێت ی چییهو زۆرتر كار له‌سه‌ر چ ناساندنم به‌خه‌ڵك ناوێك ی زۆر گرنگ‌ه‌و بووارێك ده‌كه‌یت؟ من شاناز ی به‌وه‌و‌ه ده‌كه‌م ،به‌اڵم ناساندن ی بڵێس������ه :ده‌ب ێ جار ێ بوه‌س������تم بزانم چ شه‌خس ی خۆشت گرنگ ی خۆ ی ههیه ،من كارێكم پێده‌سپێردرێت ،بۆئه‌و‌ه ی بتوانم له‌و بڕوای������ه‌دام ئه‌ندامان ی كۆنگر‌ه بای ی پالن بۆ كاره‌كانم دابنێم. ئه‌وه‌ند‌ه هۆش������یاربوون كه بتوانن به‌ده‌ر هۆگر :چ هه‌ستێكت ده‌بێت ئه‌وكات‌ه ی له‌هه‌موو شتێك ،كه‌س ی شیاو هه‌ڵبژێرن .گوێت لهوه ده‌بێت كه به‌شێوه‌یه‌ك ی نه‌شیاو باس له‌خه‌بات‌و قورباندیدان ی هۆگر :زۆرجار باس لهوه ده‌كرێت باوكت بكرێت؟ هێنان‌ه پێشه‌و‌ه ی كچان‌و ژنان هێند‌ه ی بڵێسه :بێگومان هه‌موو سیاسیه‌ك نه‌یار ی بۆ دیكۆر ی حیزب‌و حكومه‌ته ،ئه‌وه‌ند‌ه ههیه ،بۆیه زۆر گرنگ ی به‌و قسان‌ه ناده‌م. له‌سه‌ر بنه‌ما ی لێهاتووی ی‌و پسپۆرێت ی هۆگر :ده‌ته‌وێت له‌سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتیدا نییه؟ بڵێسه :ئهوه راست نییهو كه‌سانێك ئهو جێ ی باوكت بگریته‌و‌ه یان فه‌ردانیه‌ت ی قس������انه ده‌كه‌ن كه دژ به‌ژنن ،وه‌كو بینرا خۆت بسه‌لمێنیت‌و خاوه‌ن دیدگا ی له‌كۆنگ������ره‌دا ژماره‌یه‌ك������ ی زۆر له‌ژنان جیاوازبیت بۆ كار ی سیاسی؟ خۆی������ان كاندید كردب������وو ،به‌اڵم چه‌ند بڵێسه :به‌تێڕوانین ی من جێگا ی ئهو به‌هیچ ژنێك توانیان متمان‌ه ی ئه‌ندامان ی كۆنگر‌ه شێوه‌یه‌ك پڕناكرێته‌وه ،من بڕواناكه‌م قه‌ت به‌ده‌س������تبهێنن .ژنیش ده‌بێت له‌هه‌موو بتوانم جێگ‌ه ی ئهو بگرمه‌وه ،به‌اڵم هیوادارم بواره‌كان������ ی ژیاندا بێت‌و ئ������هو ره‌وت‌ه ی بتوانم له‌سه‌ر رێباز ی باوكم به‌رده‌وام بم. ئێستا ی كۆمه‌ڵگ‌ه ی ئێمه ی پێدا تێده‌په‌ڕێت ،هۆگر :په‌یوه‌ندیت لهگهڵ منداڵو خێزان ی وه‌كو ده‌بینرێت ره‌وتێك ی باشه ،ئێمه ژن‌ه كام له‌به‌رپرسان ی حیزبی‌و حكوم ی پێشمهرگهو پۆلیس‌و ئاسایشمان ههیه ،ژن خۆشه؟ له‌هه‌موو بوارێكدا ههیهو ده‌بێت له‌س������ه‌ر بڵێسه :زۆرب‌ه ی زۆر ی ئهو پێشمه‌رگان‌ه ی كه كات ی خۆ ی له‌شاخ پێكه‌وه‌بووین ،هه‌موومان كردایه‌ت ی یه‌كێتیش هه‌بێت. په‌یوه‌ندیه‌ك ی زۆرباش ی خێزانیمان ههیهو هۆگر :چۆن ده‌ڕوانیت‌ه ئهوانه ی كچێنی ی‌و ژنێت ی خۆیان ده‌كه‌ن‌ه قوربان ی هه‌ر ئه‌وكه‌سانه‌شن ئێستا پۆستی حیزب ی‌و به‌ده‌ستهێنان ی پل‌ه‌و پای‌ه‌و پۆست؟ ئایا هیچ حكومیان ههیه ،بۆیه به‌گشت ی په‌یوه‌ندیم لهگهڵ زۆربه‌یان خۆشه. جارێك رووبه‌ڕو ی حاڵه‌ت ی له‌و شێوهیه هۆگر :چۆن ده‌ڕوانیت‌ه ئهو خێزانان‌ه ی نه‌بوویته‌ته‌وه؟ بڵێس������ه :تائێستا ش������ت ی وام نه‌بیستو‌ه‌و به‌پاساو ی شه‌ره‌فپارێز ی كچه‌كانیان نه‌بینیوه ،لهبهرئهوه ناتوانم تێڕوانینێكم بۆ ده‌كوژن یان ناچار به‌خۆكوشتن ده‌كرێن؟ ئهو شت‌ه هه‌بێت. بڵێسه :به‌هه‌ر پاساوێك بێت هه‌ر مرۆڤێك هۆگر :وه‌ك خاتونێك تاچه‌ند به‌ته‌نگ بێت نه‌ك ته‌نه������ا ژن ،غه‌در ی لێبكرێت پرس ی ژنانه‌وه‌یت‌و چ به‌ڵێن‌و مژده‌یه‌ك ئهوه گون������اح‌و تاوانێك ی گه‌وره‌ی‌ه‌و ده‌بێت ده‌ده‌یت‌ه ئهوانه ی ده‌نگیان پێداویت؟ بڵێسه :به‌ده‌ره‌ج‌ه ی یه‌كه‌م ئێمه كارده‌كه‌ین له‌پێش دادگادا مه‌حكه‌م‌ه بكرێت.
هۆگر :هه‌رگیز بیرت له‌خۆكوشتن كردۆته‌وه؟ بڵێس������ه :نه‌خێر ،بێگومان كات ی زۆر ههیه كه مرۆڤ به‌هۆ ی ئهو گرفتانه ی توش������ ی ده‌بێت ،به‌اڵم ئهوه مانا ی ئهوه نییه بیر له‌خۆكوشتن بكه‌یته‌وه. هۆگر :چ كاتێك زۆر نیگه‌ران بوویت ،ئاوات ی ئه‌وه‌ت خواستوو‌ه كه له‌دایك نه‌بوویتای‌ه یان له‌بر ی ئهوه ی كچ بوویتایه كوڕ بوویتایه؟ بڵێسه :كاتێك كه پێشمهرگه بووین، له‌ته‌مه‌ن ی ش������ه‌ش ساڵیدا زیاتر حه‌زم ده‌كرد كوڕ بوومای‌ه نه‌ك كچ ،بۆئه‌و‌ه ی ببم بهپێشمهرگه ،لهبهرئهوه ی زۆر كه‌س هه‌بوو ده‌یان وت تۆ نابیت‌ه پێشمهرگه، لهبهرئهوه ی كچی������ت ،هه‌روه‌ها به‌هۆ ی ژیانمان له‌ناوچ‌ه عه‌شایه‌رگه‌ریه‌كان، زۆرج������ار به‌باوكم وت������راوه خۆزگه منداڵ������ ی یه‌كه‌مت ك������وڕ بووایه ،ئهو كاتان‌ه حه‌زمده‌كرد كوڕبوومایه ،ئه‌گینا هه‌ستم به‌بوون ی خۆم كردووه وه‌كوو ژنێك. هۆگر :حه‌زت له‌چ جۆره جل‌و به‌رگێك‌و ماكیاجێكه؟ حه‌زت له‌چ جۆره خواردنێك‌ه‌و بورجه‌كه‌ت چیه؟ بڵێس������ه :بوورجه‌ك������ه‌م قڕژاڵ‌ه‌و زۆر گرنگ ی به‌میكیاج ناد‌هم‌و زیاتر حه‌زم له‌جل ی ره‌ش������ه ،لهگهڵ جل ی عه‌مه‌ل ی كه ئ������ه‌وه‌ش پانتۆ‌ڵ ب������ۆ ی گونجاوه، هه‌روه‌ها ح������ه‌زم له‌هه‌موو خواردنێك‌ه زیاتر شیرین ی‌و حه‌زیشم له‌خواردن ی مه‌عكه‌رۆنیی‌ه درووست ی بكه‌م. روونكردنه‌و‌ه داوای لێبوردن له‌خوێنه‌رانی به‌رێزی رۆژنامه‌كه‌مان‌و كاك ئه‌یوب لهۆنی‌و خاتوو به‌سم‌ه محه‌مه‌د ده‌كه‌ین ،كه له‌ژماره‌ی رابردوودا به‌هۆی هه‌ڵه‌یه‌كی هونه‌رییه‌وه ،ناوی به‌سم‌ه خان له‌ژێر وێنه‌كه‌ی كاك ئه‌یوب نوسرابوو.
2
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
ی نیگه‌ران ده‌كات ی بازرگان ی ئاماده‌ی ی په‌روه‌رد ه خوێندكاران ی وه‌زاره‌ت هه‌ڵه‌یه‌ك "مامۆستاكان به‌شێوه‌یه‌ك ی زۆر ناشیری ن پرسیاره‌كانیان لێوه‌رگرتین‌و كردیانین ه دهرهوه"
سه‌روه‌ر سه‌عید له‌سلێمان ی
دوێنێ له‌تاقیكردنه‌و‌ه ی كۆتای ی ساڵ ی ئاماده‌ییی������ه بازرگانیییه‌كان ،وه‌اڵم ی پرس������یاره‌كان له‌بر ی پرس������یاره‌كان ده‌درێت‌ه خوێندكاران‌و ئه‌وه‌ش ده‌بێت‌ه هۆ ی دواخستن ی تاقیكردنه‌وه‌ی وان‌ه ی (موراس������ه‌الت ی بازرگانی) بۆرۆژ ی چوارش������ه‌ممه ،ه������اوكات به‌رێوه‌به‌ر ی گش������ت ی ئه‌زمونه‌كانیش به‌هه‌ڵه‌یه‌ك ی هونه‌ری ی ناوده‌بات ،به‌اڵم خوێندكاران نیگه‌ران������ن له‌دواخس������تن ی دوایی������ن تاقیكردنه‌وه‌یان‌و به‌رپرسێك ی وه‌زاره‌ت ی په‌روه‌رده‌ش ،پێیوای‌ه ئهو دواخس������تن‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ند ی خوێن������دكاران ته‌واو ده‌بێت.
به‌س������ۆز تۆفیق ،خوێن������دكار ی دوا قۆناغ������ ی بازرگان ی‌و به‌ش������داربوو ی تاقیكردنه‌وه‌كه ،كاتێ پرسیاره‌كانیان خس������تۆت‌ه به‌رده‌س������ت به‌الیه‌و‌ه سه‌یر بووه كه س������ێ الپ������ه‌ڕ‌ه ب������ووه" ،تا خوێن������دكاره‌كان باس������ ی هه‌ڵه‌كه‌یان نه‌كردوو‌ه مامۆس������تاكان ئاگایان ل ێ نه‌بوو ،كات ێ به‌مامۆس������تاكانمان وت كه ئ������هو ههڵهیه ی تیای������هو له‌جیات ی پرسیار وه‌اڵمه‌كانیش ی هاتووه ،خێرا پرس������یاره‌كانیان ل ێ كۆكردینه‌و‌ه"و به‌دوای������دا بڕی������ار ی دواخس������تن ی تاقیكردنه‌وه‌كه‌ی������ان دراوه‌و ئ������ه‌وه‌ش وا ی لێكردوو‌ه ل������ه‌روو ی ده‌روونییه‌و‌ه زۆر ناڕه‌حه‌ت بێت ،چونكه "ده‌بیت چه‌ند ڕۆژێك ی تر له‌دڵه‌ڕاوكێدا بم تا
تاقیكردنه‌وه‌كه‌م كۆتای ی دێت". به‌س������ۆز ،ئهو ههڵهیه ی بۆ گه‌نده‌ڵ ی‌و بێئاگای ی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده گێڕایه‌و‌ه‌و به‌پێویس������ت ی ده‌زانێ������ت له‌وب������اره‌و‌ه وه‌زاره‌ت������ ی پ������هروهردهو به‌رپرس������ ی ئه‌زمون������ه‌كان ڕوونكردنه‌وه‌یان بدای‌ه به‌خوێندكاران" ،نه‌ك به‌په‌ل‌ه‌و به‌ده‌نگ‌ه ده‌نگ مامۆستایان پرسیاره‌كانمان لێ كۆبكه‌نه‌وه". ئ������اراز ئه‌حم������ه‌د یه‌كێك ی ت������ره له‌و خوێندكاران‌ه ی كه چه‌ن������د ڕۆژێك‌ه خۆ ی ب������ۆ دوایین تاقیكردنهوه ئاماد‌ه ده‌كات ،ب������ه‌اڵم دوێنێ زۆر بێزاربوو‌ه كات ێ پرسیاره‌كانیان لێسه‌ندونه‌وته‌وه‌و تاقیكردنه‌وه‌كه‌ی������ان دواخس������تووه، "مامۆس������تاكان به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی زۆر
ناش������یرین‌و به‌ده‌ن������گ به‌رزكردنه‌و‌ه پرسیاره‌كانیانلێوه‌رگرتین‌وكردیانین‌ه دهرهوه ی هۆڵ ی تاقیكردنهوه". بۆبه‌دواداچوون ی زیاتر ی ئهو ههڵهیه، نم ن������م په‌یوه‌ندیك������رد به‌باپیر به‌كر به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ی گش������ت ی ئه‌زمونه‌كان له‌وه‌زاره‌ت������ ی پ������هروهردهو ناوب������راو هۆكاره‌ك‌ه ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ هه‌ڵه‌یه‌ك ی هونه‌ریی‌و وتی" :له‌كات ی چاپكردندا پرسیارو وه‌اڵمه‌كان تێكه‌ڵ به‌یه‌كتر ی كراون ،له‌وباره‌و‌ه لێكۆڵینهوه ده‌كه‌ین‌و هه‌ر له‌ئێستاو‌ه ده‌ستمان پێكردوه". به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ی گش������تی ئه‌زمونه‌كان ره‌تیكرده‌و‌ه پێش������تر پرس������یاره‌كان ئاش������كرابێتن‌و رایگه‌یاند كه ڕۆژ ی چوارشه‌مم‌ه ی داهاتوو خوێندكاران ی
ئاماده‌یی‌ه بازرگانیی������ه‌كان له‌هه‌مان ئ������هو هه‌اڵن������ه له‌كات ی پش������كنین ی كاتدا تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ی تر له‌و وانه‌یه‌دا تاقیكردنه‌وه‌كاندا ،مامۆس������تا باپیر جه‌خت ی كرده‌و‌ه كه ئهو هه‌ڵه‌و ته‌ركان‌ه ده‌ده‌ن. به‌ده‌ر له‌و ههڵهیه ی دوێنێ ،به‌ش������ێك له‌به‌رژه‌وه‌ند ی خوێندكاراندا بڕیار ی له‌خوێندكاران ڕایده‌گه‌یه‌نن كه چه‌ند له‌سه‌رده‌درێت‌و "حساب ناكرێت". وانه‌یه‌ك ی ت������ر ی ئاماده‌ی ی بازرگان ی له‌الیه‌ك ی ت������ره‌و‌ه ئاراز ئه‌حمه‌د ئاماژه ههڵه ی تیاب������ووه ،ئه‌وه‌تا ئاراز ئه‌حمه‌د بهوه ده‌دات كه ڕه‌نگ������ه تاقیكردنهوه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌پرسیار ی دووباره‌كه‌ی������ان قورس بێت‌و نه‌توانن دووه‌م������ ی تاقیكردن������هوه ی وان������ه ی ئهو نمره‌ی‌ه به‌ده‌ست بهێنن كه خۆیان (كۆمپانیاكان)یش������دا ،نمونه‌یه‌كیان ده‌یانه‌وێ������ت ،به‌اڵم مامۆس������تا باپیر بۆهاتووه‌ت������هوه ك������ه پێش������تر نه‌یان دواخس������تن ی تاقیكردنهوه ی كۆتای ی خوێندووه ،به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشتیی به‌هه‌لێك زان ی تا خوێندكاران زیاتر ئه‌زموونه‌كان ره‌تیده‌كاته‌و‌ه ههڵه ی وا خۆیان ئاماده‌بكه‌ن" ،پرس������یاره‌كان هه‌بووبێ" ،به‌ڵكو لقی پرس������یارێك له‌ئاس������ت ی خوێن������دكاردا ده‌بێ������تو هاتۆته‌و‌ه كه ته‌رك بووه بۆ خوێندكار" .فرس������ه‌تێك ی باشه تا س������ه‌ع ی زیاتر لهباره ی چۆنیه‌ت ی قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه ی بكه‌ن".
ی ژنان ی پیاوان هو پیاوانیش له‌ه ژنان حه‌زیان له‌ئارایشت
"پیاوان له‌ئارایشتكردندا له‌ژنان شاره‌زاترن‌و به‌دڵ ی خۆت ئارایشتت بۆده‌كه‌ن" ی چه‌ند ساڵێك ه ماوه له‌هه‌رێمی كوردستان ی به‌گشتی‌‌و شار ی چه‌ند سلێمانی به‌تایبه‌ت ی ژنان ئارایشتگه‌یه‌ك كراوه‌ته‌وه كه پیاوان كاری تێدا دهكهنو به‌شێكی دیار له‌ژنانیش ئهو ئارایشتگایانه به‌باشتر ی ژنان ده‌زانن له‌وان ه سه‌رپه‌رشتیان ده‌كه‌ن، به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه به‌شێك له‌پیاوان حه‌زده‌كه‌ن خانمان ئارایشتیان بۆبكه‌ن.
داستان فه‌ره‌یدون زۆرێك له‌كچان‌و ژنان به‌مه‌به‌س������ت ی ئارایش������تكردن س������ه‌ردان ی ئ������هو ئارایشتگایانه ده‌كه‌ن كه پیاوان كار ی تیاده‌ك‌هن‌وبه‌ڕێوه‌به‌ر یئارایشتگایه‌كیش هۆكاره‌ك‌ه ی بۆ شاره‌زای ی‌و ئه‌كادیم ی بوون دهگهڕێنێتهوه. س������ازان عومه‌ر ی فه‌رمانب������ه‌ر ماوه ی چوار ساڵه سه‌ردان ی ئهو ئارایشتگایانه ده‌كات ك������ه پی������اوان كار ی تی������دا
دهكهنو ئاماژه بهوه ده‌دات كه پیاوان له‌ئارایشتكردندا شاره‌زاترن له‌ژنان‌و ئیشیشیان جوانتره ،چونكه "به‌دڵ ی خۆت ئارایش������تت بۆده‌كه‌ن" ،ئه‌وه‌ش وا ی له‌س������ازان كردووه ئهو بڕوای‌ه ی له‌ال دروس������ت ببێت كه بڵێ زۆرێك له‌و ئارایش������تگایان‌ه ی ژن������ان كار ی تیا ده‌كه‌ن ش������اره‌زا نی������نو ناتوانن ئارایشتێك ی جوانت بۆ بكه‌ن" ،چونكه ئهو ژنان������ه ماوه ی چه‌ن������د مانگێك خولێك ی فێربونیان بینیو‌ه‌و راسته‌وخۆ ئارایشتگایان داناوه". به‌پێچه‌وان‌ه ی كچان‌و ژن������ان هه‌ند ێ له‌ك������وڕان‌و ئه‌وان������ه ی ت������از‌ه ژن ده‌هێن������ن له‌س������ه‌روبه‌ند ی ئاهه‌نگ ی هاوس������ه‌رگیرییاندا رووده‌ك������ه‌ن ئهو ئارایش������تگایان‌ه ی ژن������ان كار ی تێدا ده‌كه‌ن. ه������اوكار كه‌م������ال ،م������اوه ی چه‌ند مانگێك‌ه ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكهێناوهو ئارایشتكردن ی ژنان ی به‌الو‌ه جوانتره وه‌ك له‌ه������ ی پی������اوان" ،له‌كات������ ی گواس������تنه‌و‌ه ی هاوس������ه‌ره‌كه‌م پێكه‌و‌ه چوین‌ه ئارایش������تگای‌هك‌و جوانكار ی بۆهه‌ردووكمان كرد". رازاو ئه‌حمه‌د ،مامۆس������تایه‌و له‌یه‌ك ێ له‌ئارایشتگاكان ی سلێمانیدا چاوه‌ڕێ ی وه‌ستا پیاوه‌ك‌ه ی ده‌كرد تا ئارایشت ی بۆ بكات.
ئهو مامۆستا ژن‌ه جه‌خت ی لهوه ده‌كرده‌و‌ه كه له‌وه‌ت‌ه ی ئارایشتكار ی پیاو هاتۆت‌ه س������لێمان ی هه‌ر ال ی پیاوان ئارایشت ده‌كات" ،چونكه جوان ئارایشتمان بۆ ده‌كات"و ئارایشتگاكان ی ژنان وه‌ك پیاوان شاره‌زا نین" ،زۆرجار چوین بۆال ی ژنان له‌ئارایشتگه‌دا پێمان وتو‌ه قژمان بۆ ره‌نگێك بكه ره‌نگێك ی تر ی بۆكردوم". له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه نیان ساڵح كه‌به‌رده‌وام ده‌چێت‌ه ئهو ئارایش������تگایان‌ه ی پیاوان كار ی تی������ا ده‌كه‌ن باس������ ی لهوه كرد ك������ه هیچ ڕێگرییه‌ك������ ی نییه له‌الیه‌ن هاوس������ه‌ره‌كه‌یه‌و‌ه تا پیاوان ئارایشت ی بۆبكه‌ن" ،هه‌ندێجار هاوسه‌ره‌كه‌م خۆ ی ده‌مبات بۆئارایشتگه‌كه ،چونكه ئهوه شتێك ی زۆر ئاساییه". زۆرێ������ك له‌ژن������ان س������ه‌ردان ی ئهو ئارایشتگایانه ناكه‌ن كه پیاوان كار ی تێداده‌ك‌هن‌وبه‌دیارده‌یه‌ك یقبوڵنه‌كراو ی داده‌نێن هاوكات به‌ش������ێك له‌پیاوان ڕێگه‌ناده‌ن ژنه‌كانیان بۆئارایشتكردن بچن‌ه به‌رده‌ست ی پیاوان. به‌ختیار مه‌مه‌ند ،ڕێگ‌ه بهوه نادات كه خێزانه‌ك‌ه ی بچێت‌ه به‌رده‌ست ی پیاوێك تا ئارایشت ی بۆ بكات ،چونكه به‌الیه‌و‌ه شتێك ی زۆر ناش������رین‌ه كچان‌و ژنان بچ������ن ال ی پیاوان ئارایش������ت بكه‌ن، "خۆم هه‌رگیز رێگه‌ناده‌م خێزانه‌كه‌م
هه‌ندێ له‌خانمان پێیان خۆشه پیاوان ئارایشتیان بکه‌ن فۆتۆ :هۆگر که‌مال
بڕواته‌ال ی پیاوان ئارایشت بكات". له‌الیه‌ك ی دیك������هوه مه‌ڕوه‌ت محه‌مه‌د كه ژن ی ماڵه‌وه‌ی‌ه بۆئاریش������تكردن ی ڕوخس������ار ی ده‌چێت������ه ال ی ئارایش������تگاكان ی ژن������ان ،چونكه "هه‌رگیز له‌ڕووم نای‌ه‌و پێشم جوان نییه بڕۆم‌ه به‌رده‌ست ی پیاو ئارایشتم بۆبكات". فه‌رهاد عه‌بدولق������ادر به‌ڕێوه‌به‌ر ی س������ه‌نته‌رێك ی جوانكاری ی خانمانه، هاوكات سه‌رۆك ی یه‌كێت ی جیهان ی
جوانكاری ی خانمانه له‌عێراق .به‌وت‌ه ی خۆ ی 29س������اڵ‌ه كار ی ئارایش������ت بۆئافره‌ت������ان ده‌كات‌و ماوه ی حه‌وت ساڵیش������ه له‌س������لێمان ی س������ه‌نته‌ر ی جوانكار ی ئافره‌تان ی ههیه. ناوب������راو ،ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه تائێستا هه‌س������ت ی نهكردوه خانمان له‌الیه‌ن كه‌س������وكاریانه‌و‌ه رێگریان لێ بكرێ������ت" ،چونكه پێش ئهوه ی ئارایش������تكه‌ر ی پیاو بێت‌ه سلێمان ی بۆئارایش������ت ی خانمان ،خه‌یات ی پیاو
هه‌بو‌ه‌و تائێستاش ههیهو ژنان زۆرتر روویان تێده‌ك������ه‌ن" ،به‌اڵم به‌بڕوا ی فه‌رهاد ئهوانه ی ئارایشت بۆ خانمان ده‌كه‌ن ده‌بێت ئه‌كادیم ی بن‌و ماوه ی ساڵێك له‌شوێنێك كاربك‌هن‌و پاشتر ئارایش������تگ‌ه بكاتهوه" ،ئێمه‌ش زۆر خانمان ههیه كه له‌ئارایشت نازانن‌و ئارایشتگه‌شیان ههیه ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ژن ی واهه‌ی‌ه ئارایش������ت بۆ خانمان ده‌كات ه������ه‌ر حه‌زده‌ك‌ه ی س������ه‌یر ی ده‌ست ی بكه ی ئه‌وه‌ند‌ه ئیش ی جوانه".
ی مۆندیال گره‌وه‌كانیش گه‌وره‌تر ده‌بن ی یارییه‌كان لهگهڵ گه‌رم بوون
"ته‌نها له‌یارییه‌كان ی كۆمه‌ڵ ه ی یه‌كه‌مدا توانیم ه دوو كراس به‌رمه‌وه"
هاوكار كه‌مال23 ،س������اڵ ،هانده‌ر ی هه‌ڵبژارد‌ه ی ئه‌رجه‌نتینه‌و زۆر دڵنیای‌ه ملمالنێ‌و گره‌وه‌كان له‌سه‌ر لهوه ی له‌هه‌موو خوله‌كاندا ده‌یباته‌وه، براو‌هی مۆندیالی ئه‌مساڵ ی "له‌به‌رئ������هوه ئه‌گ������ه‌ر گره‌ویش بكه‌م ده‌ستی پێكردوو هانده‌ران دڵنی������ام نایدۆڕێن������م" ،لهبهرئهوه ی یان ه جۆراوجۆره‌كان هه‌ڵبژارد‌ه دڵخوازه‌ك‌ه ی چه‌ندینجار ی گره‌و له‌سه‌ر سه‌ركه‌وتن یه‌كه‌م ی مۆندیالی به‌ده‌ستهێناوه. یانه‌كانیان دهكهنو سامان خالید ،له‌یارییه‌كان ی كۆمه‌ڵ‌ه ی ی بۆ بردن ه سه‌ر یه‌كه‌م������دا ئهو گره‌وان������ه ی بردۆته‌و‌ه به‌ڵێنه‌كانیشیان ناوبژیوان ك������ه لهگهڵ هاوڕێكان������ ی كردویه‌ت ی داده‌نێن. له‌سه‌ر سه‌ركه‌وتن ی یانه‌كان" ،ته‌نها له‌یارییه‌كان ی كۆمه‌ڵ‌ه ی یه‌كه‌مدا توانیم‌ه دوو كراس به‌رمه‌وه". مهیره‌بان‌و هۆگر ئه‌گه‌رچ������ ی هێش������تا مۆندی������ال لهگهڵ ده‌ستپێكردن ی هه‌ر یارییه‌كدا له‌سه‌ره‌تادایه ،به‌اڵم سامان چێژێك ی كافتریاو چایخانه‌و شوێن‌ه گشتیه‌كان تایبه‌ت ی لێوه‌رگرت������ووهو ئاماژه بهوه جمه‌ی������ان دێت ل������هو گه‌نجان‌ه ی كه ده‌دات كه لهگهڵ بهرهو پێش������چوون ی چێژێك ی بێوێن������ه ده‌بینن له‌بینین ی یارییه‌كان‌و چون������ه كۆمه‌ڵ‌ه ی دووه‌م، به‌كۆمه‌ڵ������ ی یارییه‌كان������ ی مۆندیال‌و گره‌وه‌كان قورستر ده‌بن‌و ئه‌وكات بڕ‌ه گره‌و ی جۆراوجۆر ده‌كه‌ن له‌س������ه‌ر پاره ی له‌سه‌ر داده‌نرێت. له‌الیه‌ك ی ت������ره‌و‌ه خالید ی وه‌س������تا بردنه‌و‌ه ی یان‌ه دڵخوازه‌كانیان.
غه‌ریب خاوه‌ن ی كتێبخانه‌یه‌كه‌و باس لهوه ده‌كات كه له‌هه‌موو مۆندیاله‌كاندا گره‌و ی له‌س������ه‌ر یارییه‌كان كردووه، "گره‌وه‌كانیش زیاتر له‌سه‌ر خواردن‌و جل ب������ووهو یه‌ك مۆندی������ال نه‌بێت ئهوانه ی تر بردومه‌ت������هوه" ،ئه‌وه‌ش به‌هۆ ی الیه‌نگریكردن ی هه‌ڵبژارد‌ه ی ئه‌ڵمانی������ا بووه" ،له‌م مۆندیاله‌ش������دا گره‌وم له‌س������ه‌ر یارییه‌ك‌ه ی ئه‌ڵمانیا كردوو بردمه‌وه". جگ������ه له‌گه‌نج������ان به‌ش������ێك ی زۆر له‌شاعیران‌و نوسه‌ران‌و هونه‌رمه‌ندان گره‌و ی جۆراوجۆر له‌سه‌ر بردنه‌و‌ه ی ئ������هو یانه‌ی‌ه ده‌كه‌ن ك������ه خوازیارن بیباتهوه. حه‌م������ه عه‌ل ی خان س������ه‌رۆك ی تیپ ی وه‌رزش ی چه‌خماغ‌ه ی هونه‌رمه‌ندان كه له‌چایخانه‌ن‌ه ی شه‌عب ی شار ی سلێمان ی سه‌یر ی یارییه‌كان ی ده‌كرد ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئهو واڵتان‌ه ی زۆرب‌ه ی ته‌مه‌نیان له‌ژێرده‌سته‌ی ی به‌سه‌ربردوه،
ئه‌وان مۆندیال ی ئه‌مس������اڵ ده‌به‌نه‌وه ،كه ته‌نانه‌ت ڕۆژنام‌ه وه‌رزشیه‌كانیش الیه‌نگر ی ده‌كه‌ن ،چونكه "هه‌ندێك "زۆریش حه‌زده‌كه‌م بیبه‌نه‌وه". خان ،باس لهوه ده‌كات كه الیه‌نگر ی ل������هو رۆژنامان������ه‌ش هێڵ ی گش������ت ی هه‌ڵب������ژارد‌ه ی به‌ڕازیله‌و چه‌ندینجار رۆژنامه‌وانیان نه‌پاراستو‌ه‌و الیه‌نگر ی گره‌وی له‌س������ه‌ر ق‌هل‌و قاز‌و ئاسك‌و دیار‌هبه‌مانشێته‌كانیانه‌وه". مه‌ش������روبات ی گ������ران ك������ردووه ،به‌هۆ ی ئ������هوه ی یارییه‌كان ی مۆندیال "ئه‌مس������اڵیش چه‌ند هونه‌رمه‌ندێك ی ده‌گوزان������هوهو گه‌نجانی������ش ح������ه‌ز خۆمان گره‌ویان له‌س������ه‌ر یارییه‌كان به‌كۆبوون������هوه ده‌كه‌ن له‌گ������ه‌ڵ ئهو هاوڕێیانه‌یان كه الیه‌نگر ی یانه‌كانیانن كردووه". س������ه‌اڵح جه‌الل ی شاعیر لهگهڵ ئارام ت������ا ده‌ره‌نگان������ ی ش������هو كافتریاو ئیسماعیل ی شاعیر گره‌و ی له‌سه‌ر ئهوه چایخانه‌كان جه‌میان دێت. كردوه كه به‌رازیل كاس������ه‌ك‌ه ببات ،هاوژی������ن عوس������مان ،گه‌نجێك������ ی گره‌وه‌كه‌ش ی له‌س������ه‌ر لول‌ه كه‌بابه28 "،ساڵه له‌ش������ار ی ههڵهبجهو به‌رده‌وام له‌گ������ه‌ڵ س������ه‌مه‌نده‌لێك ی هیند ی كه كافتریاك������ه ی ب������ه‌ڕوو ی هانده‌ران ی له‌شعره‌كانما ههیهو قه‌قنه‌س‌ه‌و به‌ئاگر هه‌ڵبژارده‌كان ی مۆندیالدا دهكاتهوهو باس لهوه ده‌كات كه گه‌نجان چێژێك ی ناسوتێت". ئیدریس ی شاعیر الیه‌نگر ی ئه‌ڵمانیای‌ه‌و تایبه‌ت ده‌بینن كه به‌كۆمه‌ڵ سه‌یر ی له‌گ������ه‌ڵ هاوڕێك‌ه ی ك������ه الیه‌نگر ی یارییه‌كان ده‌ك������هن‌و چه‌ندین جۆر به‌رازیل������ه ،گره‌و ی كردووه له‌س������ه‌ر گره‌و ده‌كه‌ن له‌سه‌ر بردنه‌و‌ه ی یانه‌كان، "گره‌و له‌بابه‌ت ی خوارده‌مه‌نیه‌و‌ه تیادای‌ه كراس‌و پانتۆڵێك. ئیدریس عه‌ل ی ئام������اژ‌ه ی به‌وه‌ش دا تاوه‌كوو دهگاته بڕ‌ه پاره".
هه‌ڵكه‌وت محه‌م������ه‌د وه‌ك ناوبژیوان ی ههڵهبجهو دیاریكراو‌ه له‌نێوان گه‌نجان ی ده‌ربه‌ندیخاندا‌و باس لهوه گه‌نجان ده‌كات كه كۆمه‌ڵه‌كان دابه‌شبوون‌و ی ناو ئهو كافتریایه‌ش بوونه‌ت‌ه كۆمه‌ڵ‌ه ی ده‌ربه‌ندیخان دوو گروپ" ،كۆمه‌ڵ پێكهات������وون له 10گه‌ن������ج به‌رامبه‌ر ی هه‌ڵه‌بج������ه ئه‌وانیش به به‌گه‌نجان������ 10گه‌نج". ی ئهو دوو كۆمه‌ڵ‌ه گه‌نج‌ه ئهو گره‌و‌ه ی یه‌ك ملیۆن دینار‌ه‌و كردوویان‌ه بڕ ی ناوبژیوانه‌كه‌ی������ان دایان ناوه، ال ه������ه‌روه‌ك هه‌ڵكه‌وت ده‌ڵێت" :ئه‌گه‌ر ی هه‌ر الیه‌ك بیباتهوه بڕ‌ه هه‌ڵبژارد‌ه پاره‌ك‌ه بۆ ئهو الیه‌ن‌ه ده‌بێت". ی ب������ه‌وه‌دا كه وه‌ك ناوب������راو ئاماژه ناوبژی������وان له‌نێوان ئه‌م گه‌نجانه‌دای‌ه ی وه‌رزش������یانهوه تاوه‌كو به‌ڕۆحێك ی مۆندیال به‌ڕێ بتوانن كاته‌كان������ ی شه‌ڕوو كێشه بكه‌ن" ،تا تووش������ نه‌بن".
ژماره 29:
ی سه‌ركه‌وتووان سه‌ره‌تایه‌ك ل ه نهێن
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
5
پێشه‌كیه‌ك بۆئه‌نداز‌ه ی ده‌روون ی
عادل شاسوار ی
له‌به‌رچاوه‌كان گه‌یشتون كه‌سانێك ب������وون خ������اوه‌ن توان������ای قووڵ‌و دوورودرێژی خه‌ون‌و خه‌یاڵ بوون. ئه‌نداز‌ه ی ده‌روون ی ه������ه‌وڵ ئه‌دات له‌ال ی ت������اك چه‌ن������د گریمانه‌یه‌ك بچه‌سپێنێ ،بۆ دروستكردن ی پردێك ی په‌یوه‌ند ی پته‌و بۆناس������ین ی خود ی خۆ ی‌و كردنه‌و‌ه ی ك������ۆد ی ئه‌ویتر واته :چۆنیه‌ت ی هه‌ڵس������وكه‌وتكردن لهگهڵ دهوروبهرو ژیاندا ،تا لهڕێگه ی ئه‌وه‌و‌ه بیگه‌ێنێت به‌ژیانێك كه به‌ب ێ بوون ی ئهو پرد‌ه ئاسان نییه بتوانر ێ ده‌رك به‌نهێنیه‌كان ی ناو ئهو جیهان‌ه پ������ڕ له‌گه‌نجین‌ه مه‌زن������ه بكر ێ كه پێیده‌وتر ێ (ئه‌نداز‌ه ی ده‌روونی) یان (پرۆگرامساز ی زمانه‌وان ی ده‌ماریی) یان (بهرنامه ی گه‌شه‌پێدان ی مرۆیی) یان ه������ه‌ر ده‌ربڕینێك ی گونجاوتر كه له‌داهاتوودا دروس������ت بكر ێ بۆ زاراو‌ه ی ، N.L.Pكه له‌بنچینه‌دا ئه‌م زانس������ت‌ه ئه‌یه‌و ێ وا له‌مرۆڤ بكات بتوان ێ سه‌رله‌نو ێ خۆ ی دابڕێژێته‌و‌ه له‌سه‌ر بنه‌ما ی ناسین ی خۆی ،ناسین ی كۆده‌كان������ی ،زانین ی پاس������وۆرد ی كۆده‌كانی ،ئه‌مه‌ش یه‌كه‌م هه‌نگاو ی ئهو رێگا به‌رینه‌یه‌و ته‌نها ئه‌ژماركردن ی 13گریمان������ه به‌ناوبانگه‌ك‌ه مرۆڤ ناگه‌ێنێت‌ه تێگه‌یشتن ی ته‌واویان ،به‌اڵم ئه‌كرێت شرۆڤ‌ه ی هه‌ركام له‌م خااڵنه ببێت‌ه هه‌وێن ی بابه‌تێك ی س������ه‌ربه‌خۆ له‌پاش������ه‌ڕۆژدا ،ئهو گریمانان‌ه ی كه خاوه‌ن������ ی راس������ته‌قینه‌یان خود ی N.L.Pخۆیه‌ت ی‌و له‌چه‌ندین كتێب‌و س������ه‌رچاوه‌و س������ایت‌و CDیدا ده‌ستده‌كه‌ون به‌زمان‌ه جی������اوازه‌كان، به‌تا یب������ه‌ت له‌ال ی گ������ه‌ور‌ه باسكار ی وه‌ك: د.ریتش������ارد با ند ل������ه‌ر و د .ج������ۆ ن گرین������ده‌رو س������تیفا نی لیر ن������ه‌ر و د.ئه‌نتۆن������ی رۆبن������زو د.ئیبراهیم فه‌ق ێو كه‌ریم ش������ازلی‌و د.محه‌مه‌د تكریت ی و...هتد ك������ه هه‌ند ێ
.1رێزگرتن‌و قبوڵكردن ی ئه‌وانیتر وه‌كو خۆیان كه ه������ه‌ن ،نه‌ك وه‌ك ئهوه ی تۆ ئه‌ته‌وێت ببن. .2نه‌خش‌ه خود ی ناوچ‌ه نییه. .3هه‌موو مرۆڤێ������ك رابردوویه‌ك ی ههیه كه ك������ۆ ی ئهو توانای‌ه ی تێدایه كه پێویس������تیه‌ت ی ب������ۆ گۆڕانكار ی چاكساز ی له‌ژیانیدا. .4خه‌ڵك ی هه‌موو هێ������زو توانایان ده‌خه‌نه‌كار بۆ هه‌ڵبژاردن ی باشترین ی ئ������هو هه‌ڵبژاردان������ه ی ك������ه له‌وكات‌ه دیاریكراوه‌دا له‌به‌رده‌ستدایه. .5له‌پش������ت هه‌م������وو ره‌فتارێكه‌و‌ه نیازێك ی باش ههیه. .6بۆهه‌موو مرۆڤێك دوو ئاس������ت ی په‌یوه‌ند ی ههیه :هوشیار ی (ئاگای ی)و ناهوشیار ی (نائاگایی). .7شكستهێنان بوون ی نییه ،به‌ڵكو ئ������هوه ی ههیه ش������اره‌زای ی‌و ئاكام ی ئه‌زموون‌و تاقیكردنه‌وه‌یه. .8كه‌س������ ی نه‌رموونیان‌و له‌سه‌رخۆ زیاتر ئه‌توان ێ كاروبار به‌ڕێوه‌به‌رێ. .9مان������ا ی په‌یوه‌ندیك������ردن ئ������هو ده‌ره‌نجامه‌ی‌ه كه پێی ده‌گه‌یت. .10عه‌قڵ‌و جهسته كاریگه‌ریان له‌سه‌ر یه‌كتر ی ههیه. : Modeling .11ئه‌گه‌ر ش������تێك بگونجێ������ت بۆ هه‌ركه‌س������ێك ،ئه‌وا ده‌گونجێت كه‌سێك ی تریش فێر ی ببێت ،چ������ۆن كاره‌كان������ ی خود ی خۆ ی ئه‌نجام ده‌دات كه ئه‌م خاڵ‌ه به (نمضج‌ه یان تمپیل) یان مۆدلینگ به‌ناوبانگه. .12من بزوێن������ه‌ر ی ژیر ی خۆمم، كه‌وات������ه به‌رپرس������یار ی ئاكام������ ی كرداره‌كانمم. .13هه‌م������وو ئه‌زموونێك فۆرمێك ی ههیه ،فۆرمه‌ك‌ه ی گ������ۆڕا ناوه‌ڕۆك ی ئه‌زموونه‌كه‌ش ی له‌گه‌ڵدا ئه‌گۆڕێت. نوسه‌ر ی به‌ناوبانگ ستیڤن ر .كوفی، س ێ كتێب ی له‌مه‌ڕ حه‌وت نه‌ریت ههیه كه پوخته‌كه‌یان ئهمانه ی خواره‌وه‌ن: .1ده‌ستپێشخه‌ر به. .2له‌كۆتاییه‌و‌ه ده‌ست پێبكه. .3له‌گرنگتره‌و‌ه ده‌ست پێبكه پاشان گرنگ. .4بیركردنه‌و‌ه له‌سوود ی گشتی. .5هه‌وڵب������ده یه‌كه‌مج������ار تێبگ‌ه ی له‌وانیتر. .6هاوكار ی ئه‌وانیتر بكه. .7په‌یڕه‌و ی بنه‌م������ا ی نوێكردنه‌و‌ه ی هاوسه‌نگ ی خۆیان ئه‌ده‌ن.
ی قه‌یره‌یی‌‌و ڕه‌به‌ن گه‌نجان له‌ژیان ی هاوسه‌ریی نائومێد ده‌كات
فۆتۆ :سه‌ربه‌ست مه‌نمی
جارێكیان رۆژنامه‌نووس������ێك لێ ی پرسیم :یه‌كێك له‌س������ه‌رچاوه‌كان ی خۆرۆشنبیركردن بریتییه له‌كتێب. هه‌ندێك باوه‌ڕیانوای‌ه كه سهرچاوه ی ئه‌ده‌ب هه‌م������وو ی خه‌یاڵه ،ئایا ژیان له‌گ������ه‌ڵ كتێبدا م������رۆڤ دانابڕێت له‌واقی������ع؟ منیش وت������م :به‌گوێر‌ه ی رێكخستن یرست‌ه یپرسیاره‌ك‌هئه‌توانم بڵێم ..به‌ڵێ ،هه‌رچه‌ند‌ه به‌ڵ ێو نه‌خێر بۆ پرس������یار مه‌دو جه‌زر ی وه‌اڵمه‌و سه‌رچاوه‌كه‌ش������ ی یان وه‌اڵم ی حازر به‌ده‌ست‌ه یان عاتفه‌یه .هیچكامیشیان مه‌عریفه‌ی������ه‌ك زیادناكه‌ن بۆس������ه‌ر پرسیارهكه ،هه‌رچه‌ند‌ه پرسیارهكه خۆش ی دوو ڕه‌هه‌ند‌ه‌و به‌ڕێژه‌یه‌ك ی جیا هه‌ردوو موس������به‌ت نه‌فییه‌ك‌ه ی تیایه .رێگایه‌ك نییه بۆئاس������وده‌ی ی هه‌موومان ،ئێمه سروشت جیاوازین، ئه‌ده‌ب هه‌م سوود ی ل ێ وه‌رده‌رگرم هه‌م پێ ی ئاسوود‌ه ده‌بم ،به‌اڵم له‌وانه‌ی‌ه ال ی كه‌س������ێك ی تر ك������ه ژیان ی بۆ زانست ته‌رخان كردبێت لهوانه نییه به‌فراوانبوون ی خه‌یاڵ ئاسوود‌ه بێت، ئه‌مه‌ی‌ه وا ئه‌كات ره‌گه‌ز ی خه‌یاڵ (كه یه‌كێك������ه له‌ره‌گه‌زه‌كان ی ئه‌ده‌ب نه‌ك س������ه‌رچاو‌ه ی هه‌موو ئه‌ده‌ب) ببێت‌ه خاڵ ی الواز ال ی ئهو كه‌س������ه ،نه‌ك به‌شێو‌ه ی گشت ی ال ی هه‌موو ئه‌دیب‌و ئه‌ده‌بدۆستێك. ژیان لهگهڵ كتێبدا عیش������قه ،به‌اڵم ته‌نها عیش������قێك ی س������ۆزدار ی نا، عیش������قه لهبهرئهوه ی قه‌ت له‌گه‌ڵتدا به‌ده‌نگ ی به‌رز قس������ه ناكات .كتێب قه‌ت بێوه‌فا نییه .چاوان ی تامه‌زرۆ ی خوێندنه‌و‌ه ی خ������ۆش ئه‌وێن ،به‌اڵم مه‌عریفه‌ش������ت ئه‌داتێ ،ل������هوه ی كه پێویسته ،عیشق‌ه لهبهرئهوه ی ئه‌توانیت لهگهڵ نازدارترین كتێب ی ئه‌م دنیایه‌دا ژوانت هه‌ب ێو ئه‌ویش ره‌د ی نه‌كاته‌وه، به‌هه‌مان شێو‌ه خه‌یاڵیش بۆ ئه‌ده‌ب ئه‌وه‌ند‌ه ی سیفه‌ت‌ه له‌نگ ی نییه. زانس������ت له‌ژوور ی تاقیگه‌دا ئیش بۆواقیع ئه‌كات‌و كه‌سیش پێ ی ناڵ ێ ئه‌م‌ه خاڵ������ ی الوازیه‌تی ،ئ‌ه ی بۆچ ی ئ������ه‌ده‌ب ئه‌گه‌ر ل������ه‌ژوور ی خه‌یاڵدا ئیش بۆواقیع ب������كات كه‌مییه؟! تۆ ئه‌گ������ه‌ر مرۆڤێك������ ی داهێنه‌ر بیت نه‌ك ته‌نفیزی ،تۆ ئه‌گه‌ر مرۆڤێك ی ئه‌دیب بیت نه‌ك كرێكار ،ناتوان ی هه‌ر له‌كای‌ه ی واقیعدا بسوڕێیته‌وه، به‌ڵكو پێویستبوونت بۆدنیا ی تیۆرو خه‌ی������اڵ‌و خوێندن������هوه ی ئه‌زموون ی واقیع ی رابردوو ی كه‌سان ی پێشین پێداویس������ت ی ئیش������ه‌كه‌ته ،چونكه جیهان ی تیۆر ،خه‌یاڵ ،لێكدانه‌و‌ه ی خه‌شونه‌كانت ،خوێندنه‌و‌ه ی كتێب، جیهان ی نه‌خشه‌كێشان ی خه‌ونه‌كانت‌ه‌و پرۆژه‌كان������ ی هیوات������ه ،جیهان������ ی به‌هێزكردن������ ی باكگراوند ی پێش پراكتیكته .خه‌یاڵ وت‌ه ی س������ێیه‌م ی واقیع‌و خه‌ونه. له‌كو ێ مرۆڤێك هه‌بووه‌و توانیویه‌ت ی ئیزافه‌یه‌ك بۆ ژیان بكات به‌دڵنیاییه‌و‌ه له‌پێشدا خه‌یاڵێك ی گه‌وره‌تر ی هه‌بووه‌و خه‌ونێك ی ههبووه له‌سنوور ی واقیع ی گه‌وره‌تر بووه بۆیه توانیویه‌ت ی بگات‌ه رۆژێك ی گه‌ش������تر ،ئێمه وه‌ك كورد مه‌حكومین به‌واقیعێك ی س������نوردار به‌حوكم ی گ‌هل‌و نیش������تمان‌و ماڵ‌و شوێن ،به‌اڵم مه‌حكوم نین به‌خه‌ونێك ی سنووردار ،بۆیه ئاس������اییه بتوانین خاوه‌ن ی خه‌یاڵێك ی گه‌وره‌و خه‌ونێك ی م������ه‌زن بین له‌پێن������او داهاتوویه‌ك ی مه‌زندا .ئۆریسۆن س������وویت ئه‌ڵێ: هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه به‌س������ه‌ركه‌وتن‌ه
ی ی ده‌روون ئه‌نداز‌ه ههوڵ ئه‌دات ی تاك چه‌ند له‌ال گریمانه‌یه‌ك بچه‌سپێنێ ،بۆ ی دروستكردن ی ی په‌یوه‌ند پردێك ی پته‌و بۆناسین ی‌و ی خۆ خود ی ی كۆد كردنه‌و‌ه ئه‌ویتر
ئاڵوگۆڕ ی وشه‌و جیاواز ی ده‌ربڕین ی ل������ێ جیابكه‌یته‌و‌ه ل������ه‌ال ی هه‌مووان هه‌مان ئه‌م مانایان‌ه ئه‌ده‌ن به‌ده‌سته‌و‌ه كه ئێستا ئه‌یخه‌ین‌ه به‌رده‌م به‌ڕێزتان، فه‌رموون ئێوه‌و گریمانه‌كان:
ماوه ی دووس������اڵ‌ه چووه‌ت‌ه نێو ژیان ی هاوسه‌ریی‌و خۆ ی به‌خۆشحاڵ ده‌زان ێ كه له‌ته‌مه‌نێك ی وا بچووكدا به‌ویست ی خۆ ی هاوسه‌ر ی ژیان ی هه‌ڵبژاردووه، "هه‌رچه‌ند منداڵ بووم ،به‌اڵم توانیم ئ������هو ئه‌رك‌ه بگرم‌ه ئه‌س������تۆ ،چونكه ئه‌م‌ه یاساو سوننه‌ت ی ژیانه" ،ههربۆیه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پێویس������ت‌ه كچ‌و كوڕ له‌ته‌مه‌ن ی گونجاودا ژیان ی هاوسه‌ریی پێكبهێنن تاوه‌كو بتوانن به‌و تاقیكردنه‌وانه‌دا تێپه‌ڕن كه له‌ژیاندا دێت‌ه پێشیان.
هاوس������ه‌رگیرییان دواكه‌وت������ووهو به‌ئه‌سته‌م ی ده‌زانن كه‌سێك بدۆزنهوه ی به‌هۆی تێپه‌ڕینی ته‌مه‌ن بۆ هاوسه‌ر ی ژیانیان. ی گه‌نجی‌‌و پێكنه‌هێنان كاروان عوس������مان ،ته‌مه‌ن ی 40ساڵه‌و زۆرێك ی ژیانی هاوسه‌ر تائیستا ژیان ی هاوسه‌ری ی پێكنه‌هێناوه‌و ی نائومێد ی له‌گه‌نجان توش ته‌مه‌نه‌كه‌ش������ ی به‌ڕێگ������ر داده‌نێ������ت، ی رێك بوون‌و توێژه چونك������ه هه‌م������وو ئاماده‌كارییه‌ك������ ی ی كۆمه‌اڵیه‌تیش هۆكاره‌ك ه بۆ هاوس������ه‌رگیر ی ك������ردووه ،به‌اڵم ی بۆ بوونی كێش ه "له‌به‌رئ������هوه ی ته‌مه‌نم تێپه‌ڕی كردووه ی ئابووری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت كچان پێم ڕاز ی نابن‌و ناتوانم ژیان ی دهگهڕێنێتهوه. هاوسه‌ر ی پێكه‌و‌ه بنێم". ناوبراو ،جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه ته‌مه‌ن ی به‌سه‌رچووه‌و پێیوای‌ه له‌ئێستادا الرا که‌ریم پێویسته له‌گه‌نجیدا بیر كۆمه‌ڵ������گا به‌چاوێك ی دیك������هوه لێی له‌هاوسه‌رگیر ی بكهنهوه مژد‌ه عه‌بدولكه‌ریم31 ،ساڵ له‌ته‌مه‌ن ی ده‌ڕوانێ������تو لۆم‌ه ی ده‌ك������ه‌ن ئه‌گه‌ر جه‌مال عه‌لی ،توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و تێپه‌ڕیوه‌و بێهیوا بووه لهوه ی له‌ئێستادا له40ساڵیدا ژن بهێنێت. ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات كه پێویس������ت‌ه ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكبهێنێ ،چونكه كچان‌و ك������وڕان له‌ته‌مه‌ن ی گه‌نجێتیدا هاوسه‌رگیر یله‌گه‌نجییدا "ته‌م������ه‌ن ئهو گوڵ‌ه ی لهگهڵ به‌س������ه‌ر بیر له‌هاوسه‌رگیر ی بكه‌نه‌وه‌و بتوانن خۆشبه‌ختیی‌ه چوون ی وه‌رزه‌كه‌یدا وش������ك ده‌بێت‌و دووبار‌ه س������ه‌وزبوونه‌و‌ه ی زهحمهته" ،به‌جیاواز له‌و كچ‌و كوڕان‌ه ی ته‌مه‌نیان ژیان ی نوێ دروس������ت بكه‌ن ،هاوكات هه‌ربۆی������ه دوا ی تێپه‌ڕبوون ی س������ێ گرفت‌ه بۆ پێكهێنان ی ژیانی هاوسه‌رێتی ،ته‌مه‌ن ی 24ساڵی بۆ كچان‌و 28ساڵیش ده‌ی‌ه له‌ته‌مه‌ن������ ی به‌ڕه‌به‌نی ،دۆزینه‌و‌ه ی ژماره‌ی������ه‌ك له‌گه‌نج������ان به‌ه������ه‌ردوو بۆكوڕان به‌گونجاوترین ته‌مه‌ن ده‌زانێت هاوس������ه‌رێك بۆ ژیان������ ی به‌زه‌حمه‌ت ته‌مه‌نه‌كه‌و‌ه له‌سه‌ره‌تا ی گه‌نجیدا ژیان ی بۆپێكهێنان ی ژیان ی هاوسه‌ریی ،چونكه ده‌زانێ ،چونكه "ئێس������ت‌ه به‌قه‌یر‌ه كچ هاوس������ه‌رییان پێكهێناوهو پێیانوای‌ه "لهگهڵ تێپه‌ڕبوون ی ته‌مه‌ندا له‌ڕوو ی چون‌ه نێو ژیان ی هاوسه‌ری ی له‌ته‌مه‌ن ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ده‌روون ی‌و ته‌ندروستییه‌و‌ه بانگ ده‌كرێم". له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه كوردس������تان جه‌مال ،گه‌نجێتیدا خۆشبه‌ختیه‌و له‌زۆر گرفت تاك تووش ی گرفت ده‌بێت". 38س������اڵ باس لهوه ده‌كات كه به‌هیچ دووریان دهخاتهوه. جۆرێك باوه‌ڕ ی به‌ژیان ی هاوسه‌ریی ئه‌ژ ی مس������ته‌فا ،گه‌نجێك������ ی ته‌مه‌ن نییهو مانه‌وه‌ش������ ی تائێستا به‌كچێنیی 24ساڵه‌و ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكهێناوهو كوڕێك: به‌ویس������ت ی خ������ۆ ی ب������ووه ،وه‌گه‌رنا چاوه‌ڕوان������ ی له‌دایكبوون ی كۆرپه‌ك‌ه ی له‌س������ه‌ره‌تا ی گه‌نجیدا داواكار ی زۆر ده‌كات تا ببێت������ه باوك .ئهو ،جه‌خت 40ساڵ له‌ته‌مه‌نم بووه ،به‌اڵم قبوڵ ی نهكردوه" ،چونكه لهوه دهكاتهوه كه ته‌مه‌ن به‌س������ه‌رچوو، رگریت، پێموابوو خۆش������یه‌كان ی ژی������ان له‌و نه‌تتوان ی چێ������ژ ی ل �����ان������ێبگوزوهه‌رێنیت" ،رۆشتوو‌ه تازه كچان "ناتوانی������ت ژی� ته‌مه‌نه‌دایه". هه‌رچه‌ند‌ه كوردس������تان په‌شیمان‌ه له‌و ههربۆیه ئاماژه بهوه ده‌دا كه كۆمه‌ڵگا ی ی نابن‌و پێم ڕاز بیرۆكه‌ی‌هی ،به‌اڵم "ئێس������تا ناچارم‌و كورد ی بۆ ئهوه نه‌گونجاو‌ه دابنیشیت‌و ئه‌بێ������ت ئ������هو ژیان������ه ی ك������ه ماوم‌ه نه‌چیت‌ه نێ������و ژیان ی هاوس������ه‌رییه‌وه، ناتوانم "چونكه ئه‌بیت‌ه قس������ه ی س������ه‌ر زار ی به‌سه‌ربه‌خۆی یبیگوزه‌رێنم". خه‌ڵكی" ،لهبهرئهوه خۆ ی به‌خۆشحاڵ كوڕان به‌زگورتی دهمێننهوه ی ی هاوسه‌ری ژیان دواكه‌وتن������ ی پێكهێنان������ ی ژیان������ ی ده‌زانێت كه توانیویه‌ت ی هاوس������ه‌ر ی هاوسه‌ریی ،به‌ته‌نها كچان ی نه‌گرتۆته‌وه ،ژیان ی دیار ی بكات‌و به‌رپرسیارێتیه‌ك پێكه‌و‌ه بنێم به‌ڵكو به‌ش������ێك له‌كوڕانیش به‌هۆ ی بگرێت‌ه ئه‌ستۆ. بارودۆخ ی ئاب������وور ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه ژیان فایه‌ق20 ،ساڵ،
4
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
ی هه‌ڵه‌بج ه ره‌شپۆش ده‌كات ی خزمه‌تگوزاریی گه‌نجان نه‌بوون "دوا ی ئهو خ هم‌و مه‌ینه‌تیی ه به‌عه‌یب ه ی ئه‌زانین ،جل ی ڕه‌نگاو ڕه‌نگ له‌به‌ر بكه‌ین" زۆرێك له‌گه‌نجانی هه‌ڵه‌بج ه به‌هۆی كارهساته یه‌ك ی له‌دوای یهكهكانو نه‌بوون خزمه‌تگوزراییه‌وه هه‌ست ی به‌بێزاری دهكهنو به‌شیواز جیاجیا گوزارشت ی له‌بێزارییه‌كانیان‌و داوا ی خزمه‌تگوزاری كۆمه‌اڵیه‌ت ده‌كه‌ن تا هیوایان بۆ بگه‌ڕێته‌وه. میهره‌بان سهالم له‌هه‌ڵه‌بج‌ه به‌هۆ ی ڕووداوو كارهساته یه‌ك له‌دوا ی یهكهكانو نه‌بوون ی شوێنێك ی دیاریكراو بۆپش������وودانیان زۆرێ������ك له‌گه‌نجان ی ههڵهبجه هه‌س������ت به‌بێ������زار ی دهكهنو شاره‌زایان ی بوار ی كۆمه‌اڵیه‌تیش پێیانوای‌ه ئه‌م������ه گرفت ی ده‌روون������ ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی لێدهكهوێتهوه. جل ی ڕه‌ش له‌به‌رده‌كه‌ن ڕی������ژوان مه‌حمود ،له‌گ������ه‌ڵ كۆمه‌ڵێك له‌هاوڕێكان ی دانیشتبوو باس ی لهوه ده‌كرد
كه ئه‌وان كۆمه‌ڵ ێ گه‌نج ی بێكارن‌و ڕۆژان‌ه به‌شه‌قامه‌كان ی هه‌ڵه‌بجه‌دا ده‌گه‌ڕێن‌و وه‌ك گوزراشتێك بۆ ئهو بێزاریی‌ه ی هه‌یانه، جل ی ڕه‌ش له‌به‌رده‌كه‌ن ،هاوكات ئازاد عه‌ل ی ته‌مه‌ن 25س������اڵ ،پۆش������ین ی جل ی ره‌ش دهگهڕێنێتهوه بۆئه‌و كارهساته جۆر به‌جۆران‌ه ی به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌یاندا هاتووه، "دوا ی ئهو خ������هم‌و مه‌ینه‌تیی‌ه به‌عه‌یب‌ه ی ئه‌زانین ،جل ی ڕه‌نگاوڕه‌نگ له‌به‌ربكه‌ین". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه ش������ادمان كه‌مال وه‌ك گه‌نجێك ی س������لێمانی ك������ه بۆخوێندن روویكردوه‌ت������هوه هه‌ڵه‌بج������ه ،ئام������اژ‌ه به‌بێزاریی‌و نیگه‌ران ی گه‌نجان ی ههڵهبجه ده‌كات‌و ده‌ڵێت :یه‌ك بینین هه‌س������تیان پێده‌كه‌یت ،چونكه خه‌مباریان پێو‌ه دیاره.
پێویستیان به‌گێڕانه‌و‌ه ی هیوای‌ه به‌پێچه‌وان������ه ی ئهو گ������ه‌ن جان‌ه ی هیچ هیوایه‌ك نابینن������هوه بۆده‌ربازبوونیان له‌بێ������زاری ،به‌ش������ێك له‌گه‌نجان باس لهوه ده‌كه‌ن كه پێویس������ت‌ه گه‌نج خۆ ی بنیادبنێته‌وه‌و هیوا بداته‌و‌ه به‌ر خۆ ی‌و درێژه به‌هه‌نگاوه‌كان ی بدات. كه‌یوان ،ئه‌گه‌رچ ی ڕه‌شبینه‌و هیوایه‌ك ی له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا نییه ،به‌اڵم به‌پێویست ی ده‌زان ێ ئومێدێ������ك هه‌بێت تا گه‌ن������ج بتوان ێ
ئاس������ۆیه‌ك بۆداهاتوو ی خ������ۆ ی دیار ی بكات" ،پێویس������تمان به‌خزمه‌تگوزار ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ههیه". ه������اوار ئاس������ۆ ،گه‌نجێك������ ی دیگ‌ه ی نیشته‌جێی هه‌ڵه‌بجه‌یه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه س������ه‌رده‌م ی دڵته‌نگ������ ی‌و خه‌مباریان به‌س������ه‌رچووه‌و ش������اره‌كه‌یان پێویست ی به‌پێكه‌نین������ه" ،هیچم������ان له‌گه‌نجان ی ش������اره‌كان ی تر كه‌متر نییه" ،ههربۆیه ه������اوار به‌پێویس������ت ی ده‌زانێت چه‌ند شوێنێك ی گشت ی‌و كافتریا بكرێنه‌و‌ه تاكو گه‌نجان كاته‌كانیان تێدا به‌سه‌ربه‌رن. بێزار ی كێشه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ده‌روون ی لێدهكهوێتهوه گوڵناز محه‌م������ه‌د ،وه‌ك توێژه‌رێك ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه ئه‌وه‌ند ی گه‌نج بی������ر له‌ڕابردوو ده‌كات������هوه ئه‌وه‌ند‌ه بی������ر له‌داهاتوو ناكاته‌وه" ،ئه‌مه‌ش كێشه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی بۆ گه‌نجان دروستكردووه". گوڵن������از ،ئ������هوه ڕوون دهكاتهوه كه به‌ه������ۆ ی كاره‌س������ات‌و یادكردنه‌و‌ه ی ڕووداوه‌كان ی راب������ردوو ی ههڵهبجه، گه‌نج������ان س������ه‌رله‌نوێ برینه‌كانیان ده‌كولێت������هوهو یاده‌وه‌رییه‌كانی������ان ئازاریان ده‌دات %70" ،ی دانیشتوان ی
گه‌نجانی ههڵهبجه به‌خزمه‌تگوزاریی نوێ مه‌ینه‌تییه‌کانیان بیرده‌چێته‌وه فۆتۆ :میهره‌بان سهالم هــــــــــه‌ڵه‌بج������ه كه‌س������ــــــــــوكار ی ئهو توێ������ژه‌ر‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه ،نه‌بوون ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه توش ی شۆك بوون ،كه ش������ه‌هیدانن ،بۆی������ه بێئومید بوون خزمه‌تگوزارییسه‌ره‌تاییبه‌هۆكارێك ی ده‌بینن ناوچه‌كان ی تر ی كوردستان له‌ژیان‌و جیاواز له‌خه‌ڵك ی ئاســــــــــای ی دیك‌ه ی بێزار ی گه‌نج������ان ده‌زانێت ،خزمه‌تگوزاریی������ان بۆده‌كرێ‌و ئه‌وان چونكه پێیوای‌ه گه‌نج ی ههڵهبجه له‌ڕوو ی لێی بێبه‌شن. له‌ژیان ده‌ڕوانن".
ی ده‌ستگیرانداره‌كان ده‌بڕن دوكانه‌داره‌كان قوڵ
بوك و زاوایه‌ك :مانگ ی هه‌نگوینیان لێ تاڵ كردین ی زۆرێك له‌كوڕان‌و كچان ی تازه ده‌ستگیراندار له‌كات ی بازاڕكردنیاندا نرخ زۆریان لێده‌سه‌نرێت‌و ده‌ستگیرانداره‌كانیش له‌به‌ر خۆشه‌ویسته‌كانیان ناتوانن ی داخوازی هاوسه‌ری داهاتوو ی ژیانیان ره‌ت بكهنهوه ئه‌گه‌رچ ی زۆر بێت ،هاوكات نرخه‌كه‌ش مامۆستایه‌كی ئایینی ئیسالمیش ئهو كاره به‌حه‌رام ده‌زانێت. رێباز سۆڵه‌یی له‌سلێمان ی
س������ۆران كه‌ری������م ،ته‌مه‌ن ی 32س������اڵهو لهگهڵ ده‌ستگیرانه‌كه‌یدا چووبوون‌ه بازاڕ تا به‌شێك له‌پێدوایسته‌ییه‌كان ی ژیان ی نوێیان بكڕن ،به‌اڵم به‌هۆ ی ئهوه ی ده‌ستگیرانه‌ك‌ه ی له‌گه‌ڵدا بووه نرخ ی زیادیان لێسه‌ندوون" ،ده‌ستگیرانه‌كه‌م قاتێك������ ی كاوبۆی ی ك������ڕ ی كه زان������ ی تازه ده‌ستگیراندارین نرخێك ی زۆر ی پێوتین"، به‌اڵم س������ۆران ئهو نرخ‌ه ی ره‌دنه‌كردۆته‌و‌ه‌و دڵ ی ده‌س������تگیرانه‌ك‌ه ی نه‌شكاندوو قاته‌ك‌ه ی ب������ۆ كڕیووه" ،پێم عه‌یب ب������وو مامه‌ڵ‌ه بكه‌م، هه‌رچه‌ند ی بوتای‌ه پێم ده‌دا". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه سیڤان محه‌مه‌د19 ،ساڵ ،باس لهوه ده‌كات كه لهگهڵ خۆشه‌ویس������ته‌ك‌ه ی له كافتریایه‌ك دانیشتون ،كاتێك كه نرخی ئهو خواردنانه‌یانت كه پێوتوون كه خواردوویانه، س������ه‌ر ی س������وڕماوه ،چونكه "ته‌نه������ا دوو نیسكافه‌و ئاوێكمان خوارد 15هه‌زار دیناریان لێسه‌ندین". ئهو گه‌نج������ه ئاماژه ی به‌وه‌دا ك������ه زانیویه‌ت ی نرخه‌ك‌ه ی گرانه ،به‌اڵم لهبهرئهوه ی یه‌كه‌مجار ی بووه لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌ك‌ه ی دابنشێت" ،رووم نه‌هات بڵێم بۆ ئه‌وه‌نده‌ت لێسه‌ندووین؟". مانگ ی هه‌نگوینیان لێ تاڵ كردین ئاراس عه‌لی26 ،س������اڵ له‌ش������ار ی كه‌الره‌و‌ه بۆ به‌س������ه‌ربردن ی مانگ ی هه‌نگوین ی هاتبوون‌ه سلێمان ی‌و باس ی له‌گرانیی نرخ ی كه‌لوپ‌هل‌و پێداویستییه‌كانیان ده‌كرد‌و ئاماژه ی به‌وه‌دا كه فرۆشیاره‌كان كه زانیویان‌ه تازه بوك‌و زاوان‌و
بابه‌ت ه سێكسییه‌كان بازاڕیان گه‌رم ه %86.6ی گه‌نجانی هه‌رێمی كوردستان رۆژان ه باس له‌بابه‌ته سێكسیه‌كان دهكهنو ئهو بابهتانه دهخوێننهوه كه په‌یوه‌ندیان به‌سێكس‌‌و وروژاندنی هه‌ستی سێكسیانه‌و‌ه ههیه ،توێژه‌رێكی ده‌روونیش ی ئهو دیارده‌یه بۆ كه‌پت سێكسی گه‌نجان دهگهڕێنێتهوه. ره‌نگین هاوار ی
زۆرجار ده‌زگیرانداره‌کان له‌الیه‌ن دوکانداره‌کانه‌و‌ه ئیستغالل ده‌کرێن فۆتۆ :میترۆگراف ی لهدهرهوه ی شاره‌و‌ه هاتوون ،نرخ ی زۆرو گرانیان پێوتوون" ،به‌هۆ ی گرانكردن ی كه‌لوپه‌له‌كانه‌و‌ه مانگ ی هه‌نگوینیان لێ تاڵكردین" .به‌شێك له‌ده‌س������تگیرانداره‌كان ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن كه زانیویان‌ه ماركێت‌و دوكانه‌كان شته‌كان گران ده‌كه‌ن ،رێككه‌وتوون له‌سه‌ر ئهوه ی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن. سۆزان‌و كاروان كه تازه بوونه‌ت‌ه ده‌ستگیران ی یه‌ك ،پێشتر بیستویان‌ه كه به‌هۆ ی ئهوه ی تازه ده‌س������تگیرانداره‌كان روویان نای‌ه زۆر مامه‌ڵ‌ه بكه‌ن ،نرخ ی زیاده ئه‌خرێته‌سه‌ر شتومه‌كه‌كان ی بازاڕ" ،به‌اڵم ئێمه رێككه‌وتووین شه‌رم نه‌كه‌ین له‌مامه‌ڵه‌كردن������دا تا دوكان������داره‌كان فێڵمان لێنه‌كه‌ن". دوا ی ڕۆیشتن ی ده‌ستگیرانه‌ك‌ه ی مامه‌ڵ‌ه ی كرد ئه‌ری������وان ،خاوه‌ن������ ی دوكانێك ی ش������یرین ی‌و شه‌كراوخواردنه‌وه‌ی‌ه له‌سلێمانی ،نمونه‌ی ئهوهی هێنایه‌و‌ه كه كوڕو كچێك ی ده‌س������تگیراندار ش������تیان له‌ال كڕیووه ،ب������ه‌اڵم دوایی كوڕه‌ك‌ه هاتوه‌ته‌و‌ه بۆ ال ی‌و پێیوتوو‌ه "با ئێستا مامه‌ڵ‌ه بكه‌ین ،چونكه ئه‌وكات‌ه له‌به‌ر ده‌ستگیرانه‌ك‌ه ی پێم عه‌یب بووه مامه‌ڵ‌ه بكات". ئ������هو دوكان������دار‌ه ئام������اژ‌ه به‌ش������ه‌رم ی تازه ده‌ستگیراندارو بوك‌و زاواكان ده‌كات له‌كات ی مامه‌ڵه‌كردن������دا ،به‌اڵم پێیوای‌ه ئ������هو دیارده ی ئیستغاللكردنه ،ئێس������تا روو ی له‌كه‌مبوونه‌و‌ه كردووه" ،له‌به‌ر ئهوه ی بازاڕ به‌گش������ت ی كز بووه".
ی هه‌ندێك له‌دوكانداره‌كان ئهو ئه‌گ������ه‌ر ال كوڕو كچ‌ه تازه ده‌ستگیرانداران‌ه نێچیرێك ی ی زۆر ئ������ه‌وا ال ی نرخ بن بۆلێس������ه‌ندن ی دیك‌ه هاوكارییان ده‌كه‌ن. هه‌ندێك مام س������الح55 ،ساڵ ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه ی ئهو كه‌س������انه ده‌كات ب������ه‌رده‌وام هاوكار ی له‌ال ده‌كڕن به‌تایبه‌ت ی‌و ش������ت كه دێنه‌ال ی ده‌س������تگیرانداره‌كان" ،من نه‌ك ئاماد‌ه ی نیم ،به‌ڵكو هیوایه‌تم‌ه ی خه‌ڵك ده‌س������تبڕین ی ده‌ستگیرانداره‌كان بكه‌م ،زۆرجار هاوكار ی ده‌زانم تاوه‌ك������و دیاریان پێبد‌هم‌و به‌هه‌ل ی خێریشیان بكه‌م". نه‌سیحه‌ت نرخ زیادكردن حه‌رام‌ه ی مه‌ال س������ه‌ردار س������ه‌عید كه مامۆستایه‌ك ی ئایینی‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات كه به‌رزكردنه‌و‌ه ی پ������ار‌ه جۆرێك‌ه ن������رخ‌و زیاد لێس������ه‌ندن ی حه‌رام‌ه‌و له‌ئیس������تیغاللكردن‌و "كارێك ی ئیسالمه‌وه". دوور‌ه له‌ڕه‌وشت ی كرد كه ی ئهوه ئهو مامۆستا ئایینیی‌ه داوا ێ شه‌رم مامه‌ڵ‌ه بكه‌ن" ،چونكه گه‌نجان به‌ب مامه‌ڵ������ه ڕێگه‌پێ������دراوه" ،به‌اڵم به‌ش������ێك ی ده‌س������تگیراندارییدا له‌هاوسه‌ران له‌كات ی یه‌كترو له‌رێی ده‌كه‌ون������ه تاقیكردن������هوه مامه‌ڵه‌كردن������هوه ده‌یان������ه‌وێ بزانن كامیان له‌ویتری������ان ره‌زیلت������ره ،ك������ه ئ������ه‌وه‌ش ی ی هه‌ڵوه‌ش������اندنه‌و‌ه زۆرج������ار بووهته هۆ ی ده‌س������تگیرانداریی‌و لێك دووركه‌وتنه‌و‌ه كوڕان‌و كچان.
هه‌ندێك له‌گه‌نجانی هه‌رێمی كوردستان وێڵن به‌دوا ی بابه‌ت‌ه سێكس ی‌و وروژێنه‌ره‌كاندا‌و له‌ژیان������ ی ڕۆژانه‌یاندا زۆرتری������ن زاراو‌ه ی سێكس ی به‌كارده‌هێنن. كه‌یهان25 ،ساڵ ،ڕۆژان‌ه لهگهڵ هاوڕێكانیدا ب������اس له‌بابه‌ت������ه سێكس������یه‌كان ده‌كات‌و زۆرترین ی ئهو زاراوان‌ه به‌كارده‌هێنێت كه ئاماژه‌ن بۆ سێكس" ،شه‌رمم شكاوه‌و به‌هیچ جۆرێك سڵ له‌زاراو‌ه سێكسیه‌كان ناكه‌مه‌وه، وام لێهاتوو‌ه قس������ه ئاساییه‌كان ی خۆم بیر چۆته‌وه". به‌پێ ی به‌دواداچونێكی مه‌یدانی رۆژنامه‌ی ن������م نم 100 ،گه‌نج ی كوڕو كچ كه ته‌مه‌نیان له‌نێ������وان 35 -18س������اڵدای‌ه به‌ش������داریان كردووه‌و ئهوه ده‌ركه‌وتوو‌ه كه %86.6یان، جه‌خت لهوه ده‌كه‌ن������هوه كه به‌دوای بابه‌تی سێكسیدا ده‌گه‌ڕن‌و شتی له‌سه‌ر دهخوێننهوه. سه‌ره‌تا بابه‌ت‌ه سێكسیه‌كان دهخوێنێتهوه ئومێ������د ،گه‌نجێك������ ی دیكه‌یه‌و ب������اس لهوه ده‌كات كه بابه‌ت‌ه سێكسیه‌كان ی ناو گۆڤارو ڕۆژنام������ه‌كان ته‌نها به‌مه‌به‌س������ت ی زانیار ی وه‌رگرت������ن دهخوێنێتهوه" ،ك������ه ڕۆژنام‌ه یاخ������ود گۆڤارێك له‌به‌رده‌س������تما بێت تا بابه‌ت‌ه سێكسیه‌كان نه‌خوێنمه‌و‌ه بابه‌ت ی دیك‌ه ناخوێنمه‌وه". ئهو گه‌نج‌ه ئاماژه ی به‌وه‌دا كه له‌خوێندنه‌و‌ه ی ئهو بابه‌تانه‌دا ش������اره‌زایی له‌سه‌ر ڕه‌گه‌ز ی به‌رامبه‌ر ی په‌یداك������ردووه ،به‌جۆرێك زۆر نهێن ی ههبووه بۆ ی ئاش������كرابوون" ،ئه‌گه‌ر ش������اره‌زاییمان لهباره ی جهسته ی یه‌كتره‌و‌ه نه‌بێت ئه‌وا تووش ی كێشه ده‌بین" .هه‌ندێك
له‌گه‌نج������ان به‌عه‌یب‌ه ی ده‌زان������ن كه هه‌موو قسه‌یه‌كیان بابه‌ت ی سێكس ی بێت‌و له‌ڕۆژنامه‌و گۆڤاره‌كانیشدادا ته‌نها بۆ بابه‌ت‌ه سێكسیه‌كان بگه‌ڕێن. بژێو خه‌لیل22 ،س������اڵ ،ئهو جۆره بابهتانه به‌پێویس������ت نازانێت‌و ناشیان خوێنێته‌وه، چونكه "ئهو بابهتانه بۆپاشه‌ڕۆژ باش نییهو تووش ی خیان‌هت‌و الدان‌و ههڵه ی گه‌وره‌مان ده‌كات". له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه ئارێز س������ه‌اڵح كه كچێك ی گه‌نج‌ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئه‌گه‌ر ئهو زانیاریان‌ه ته‌نها بۆخۆ ی بێت‌و بیانخوێنێته‌و‌ه ئاساییه" ،له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك ئهو باسان‌ه هه‌بێت من ئهو ش������وێن‌ه به‌جێده‌هێڵم ،چونكه زیاتر بۆ كات به‌س������ه‌ربردن‌و ڕابواردن به‌كاریان ئه‌هێنن". ئ������هو گه‌نج������ه ئام������اژ‌ه ی به‌وه‌دا ك������ه ئهو باب‌هت‌و زاراوان‌ه به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی ته‌ندروست به‌كارناهێنرێن" ،پێمخۆش‌ه زانیار ی هه‌بێت، به‌اڵم به‌ش������ێوه‌یه‌ك بێت كاریگه‌ر ی خراپ ی بۆسه‌ر كه‌سایه‌تیم نه‌بێت". كه‌پت ی سێكس ی هۆكار‌ه سه‌رده‌شت كه‌مال ،توێژه‌رێك ی دهروونییهو باس ل������هوه ده‌كات كه زۆر هۆكار ههیه بۆ ئهوه ی گه‌نجان ڕۆژان‌ه عه‌وداڵ ی ئهو هه‌واڵ‌و باس‌وخواس������انه ب������ن كه ل������ه‌ده‌ور ی بابه‌ت‌ه سێكس������یی‌و وروژێن������ه‌ره‌كان ده‌خولێنه‌وه، ه������اوكات له‌ه������ه‌ر بابه‌تێك ی دیك������ه زیاتر بخوێنرێنه‌و‌ه‌و مش������تومڕیان له‌سه‌ر بكرێت، چونكه كه‌پت������ ی سێكس������ ی به‌هۆكارێك ی س������ه‌ره‌ك ی ئهو دیارده‌ی������ه ده‌زانێت" ،زۆر به‌كارهێنان ی ئه‌م بابهتانه به‌هۆ ی كه‌پتبوون ی حه‌زوو ئاره‌زووه‌كانیانه‌وه‌ی‌ه‌و له‌هه‌مان كاتدا هۆكارێك‌ه بۆ خاڵیبوونه‌و‌ه له‌و حه‌زه". سه‌رده‌شت باس لهوه ده‌كات كه گه‌نج ئیستا وێڵ‌ه به‌دوا ی بابه‌ت‌ه وروژێنه‌رو سێكسیه‌كاندا، چونكه ژیانیان به‌شێوه‌یه‌ك ی سه‌ره‌تای ی گرتۆت‌ه به‌روو پێیان وای‌ه له‌س������ود ی ئه‌واندا ده‌بێت، "به‌اڵم ل������ه‌ڕوو ی ده‌روونیی������هوه كاریگه‌ر ی خراپ به‌جێده‌هێڵێت" ،لهبهرئهوه ی كه‌سه‌ك‌ه وا ی لێدێت به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان ئالود‌ه ی ئهو جۆره خه‌یااڵت‌و باسوخواسان‌ه ده‌بێت كه دواتر زه‌حمه‌ت ده‌بێت بۆ ی بیریان لێنه‌كاته‌وه‌و ئه‌وه‌ش له‌س������ه‌روه‌خت ی ژیان ی هاوسه‌رێت ی زیان ی لێده‌دات‌و دوورنیی‌ه روبه‌ڕوو ی الواز ی سێكس������ی بكاته‌وه‌و نه‌توانێت پێداویستیی‌ه سێكسییه‌كان ی هاوسه‌ره‌ك‌ه ی دابین بكات.
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010/ 6/20
7
دانپیانان ی ژنێك له‌دوا ی سوتان ی %60ی جه‌سته‌ی خۆی: نه‌ك مێرده‌كه‌مم ته‌مبێ نه‌كرد ،به‌ڵكو ژیانی خۆشم‌و ئه‌ویشم كرد ه دۆزه‌خ
توندوتیژی هۆكاری خۆكوشتنه؟
بێگه‌رد ،ژنێكی ته‌مه‌ن 31ساڵه كه شوێنه‌واری ی جه‌سته‌و سوتان به‌ته‌واو رووخسارییه‌وه دیاره. ئه‌گه‌رچی له‌سه‌ره‌تادا ئاماده‌نه‌بوو له‌باره‌ی سوتانه‌كه‌یه‌وه هیچ قسه‌یه‌ك بكات ،به‌اڵم ی دواجار نم نم قه‌ناعه‌ت ی پێهێنا چیرۆك ی خۆسوتاندنه‌ك ه بۆخوێنه‌ران بگێڕێته‌وه، به‌ئومێدی ئهوهی كچان‌و ی ژنانی دیك هی هه‌رێم كوردستان په‌ند له‌و ئه‌زمونه پڕ تراژیدییه‌ی وه‌ربگرن.
شاخه‌وان مه‌حمود
تایبه‌ت به‌نم‌نم
بێگ������ه‌رد كهوته گێڕان������ه‌وه‌ی چیرۆك ی خۆس������وتاندنه‌كه‌ی‌‌و باس������ی له‌وه‌كرد كه ئه‌وی������ش وه‌ك هه‌موو كچێكی تری ئ������ه‌م واڵته له‌ته‌مه‌نی پێگه‌یش������تنیداو له 23ساڵیدا قیس������مه‌ت‌و نسیب بردی‌ه نێو ماڵ‌و حاڵی خۆی ،به‌جۆرێك له‌سه‌ره‌تای ژیانییه‌وه خۆش������ترین ژیانیان هه‌بووه‌و به‌دڵی خۆی������ان گوزه‌راندوویانه ،به‌اڵم ئه‌م خۆشگوزه‌رانیه‌یان زۆری نه‌بردووه‌و له‌ش������تێكی زۆر ئاس������اییه‌وه ورد‌ه ورد‌ه ژیانیان تێكچووه" ،خۆش������گوزه‌رانیمان به‌رده‌وام بوو ،تا رۆژێكیان به‌بێ پرسی بورهانی مێردم چووبوومه بازاڕ لهگهڵ خوش������كه‌كه‌م‌و دوای مه‌غریب گه‌راینه‌و‌ه م������اڵ ،دوای چوونه‌وه‌ی خوش������كه‌كه‌م ئیت������ر ئهو مێ������رده‌م گ������ۆڕاو زۆر زۆر بێتاقه‌ت������ی ك������ردم ،به‌جۆرێ������ك ده‌یان قسه‌ی ناش������یرینی پێوتم ،ته‌نانه‌ت قژی راكێش������ام‌و دوو زلله‌ش������ی لێدام ،هه‌تا دره‌نگێكی شه‌و ئهو وازی نه‌هێنا ،بۆیه بڕیارمدا له‌زووترین كاتدا تۆڵه‌ی خۆم بكهمهوه ،بۆئهوهی جارێكی تر ره‌فتاری وام به‌رامبه‌ر نه‌نوێنێ". هه‌رچه‌ن������ده بێگه‌رد به‌وته‌ی خۆی ته‌نها ویس������توویه‌تی ئاگرێكی كه‌م به‌خۆیه‌و‌ه بنێت‌و دوات������ر رزگار بكرێت ،ئه‌وه‌ش به‌مه‌به‌س������تی ته‌مبێكردن������ ی مێرده‌كه‌ی كردووه ،به‌اڵم ئهوه ی روویدا پێچه‌وانه ی پالن‌و نه‌خشه‌كانی كه‌وته‌وه. ئ������هو درێژه ی به‌گێڕان������هوه ی چیرۆكی خۆس������وتاندنه‌كه‌ی داو وتی :دوای ئهو ش������هوه به‌یانی زوو رۆشتمه حه‌مامه‌كه‌و ده‌به‌یه‌ك������ی بچوكی پێن������ج لیتری نه‌وتم برد‌ه ژووره‌وه‌و ده‌رگاكه‌م له‌س������ه‌ر خۆم داخست ،كاتێك خه‌ریك بوو په‌شیمان ببم������هوه له‌و خۆس������وتاندن‌ه هه‌س������تێك له‌ناخمدا پێیده‌وت������م :چیتر قبوڵی ئهو سوكایه‌تیانه‌ی بورهان مه‌كه ،بافێر نه‌بێت قسه‌ی س������وكت پێبڵێت ،با ئاقڵ بێت، بۆیه ده‌س������تبه‌جێ نه‌وتم كرد به‌دامێنی ماكسیه‌كه‌مداو شقارته‌م پێوه‌نا ،هه‌ر كه خه‌ریك بوو ئاگره‌ك‌ه ته‌شه‌نه بسه‌نێت، به‌ته‌واوی په‌ش������ۆكام له‌بری ئهوهی ئاو بكه‌م به‌ماكس������یه‌كه‌مدا ت������ه‌واوی ده‌ب‌ه نه‌وته‌كه‌م كرد به‌جله‌كانمدا‌و به‌ته‌واوی ئاگر به‌ربووی‌ه جله‌كان������م ،بۆیه هاوارم ك������رده مێرده‌كه‌م ،به‌اڵم له‌نه‌گبه‌تی مندا ئهو چووبوو بۆ نان ،بۆیه به‌قیژه‌ی منه‌و‌ه دراوس������ێكانمان به‌خه‌به‌ر هاتن و هاتن‌ه سه‌رم‌و بهپهله فریام كه‌وتن‌و گه‌یاندمیان‌ه نه‌خۆشخانه. به‌گه‌یاندن������ی بێگه‌رد به‌نه‌خۆش������خانه‌ی ئێمرجنس������ی س������لێمانی دكت������ۆره‌كان به‌كه‌سوكاره‌كه‌ی راده‌گه‌یه‌نن كه نزیكه‌ی %60ی جه‌سته‌ی سوتاوه ،بۆیه ئه‌گه‌رێكی ك������ه‌م ههیه بۆئ������ه‌وه‌ی بتوان������ن له‌مردن
خانمان زۆرجار له‌بری به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی کێشه‌کانیان په‌نا بۆ خۆکوشتن ده‌به‌ن
رزگاری بك������ه‌ن ،چونكه زیانێكی زۆر به‌جه‌سته‌ی گه‌یشتووه‌و به‌ته‌واوی پێستی تێكده‌چێ������ت" ،دوای 14رۆژ مان������ه‌وه‌م له‌نه‌خۆشخانه‌ی ئیمێرجینسی‌و ئازارێكی زۆر هاتمه‌و‌ه ماڵه‌وه". بێگ������ه‌رد به‌رده‌وام ب������وو له‌گێڕانه‌وه‌ی چیرۆك������ی ژیانی خۆی وت������ی :دوای دوو رۆژ له‌ده‌س������تگیركردنی مێرده‌كه‌م به‌تۆمه‌ت������ی ئ������ه‌وه‌ی ه������ۆكار ب������ووه بۆخۆس������وتاندنم ،به‌كه‌فاله‌ت ئازادكرا، ب������ه‌اڵم ئهوهی مایه‌و‌ه بۆم������ن خه‌فه‌تێكی گ������ه‌وره‌و خه‌مێكی قوڵی ب������ه‌رده‌وام كه هه‌میش‌ه بووهته هاوڕێ‌و نان‌و ژیانی لێ كردوومه‌ته ژه‌هری مار ،ئێستا دووساڵ‌و نیو به‌سه‌ر خۆسوتاندنمدا تێده‌په‌ڕێت‌و ن������ه‌ك مێرده‌كه‌م������م ته‌مب������ێ نه‌ك������رد، به‌ڵكو ژیانی خۆش������م‌و ئه‌ویش������م كرد‌ه دۆزه‌خ ،هه‌ردوو مناڵه‌كه‌ش������مان بوونه‌ت‌ه قوربانی ئ������هو ژیانه‌ی ئێمه ،له‌دوای ئهو خۆسوتاندنه‌مه‌و‌ه هه‌رچی ده‌چمه به‌رده‌م
ئاوێن‌ه ه������ه‌زار جۆر ناش������وكری دێت به‌ده‌مم������دا ،په‌نجه‌ی په‌ش������یمانی ده‌گه‌زم‌و هه‌زار جار خۆزگه ده‌خوازم نه‌كه‌وتمایه‌ت‌ه ئهو ههڵه گه‌وره‌یه‌وه. ئهو ،ئێس������تا ده‌زانێت كه خۆس������وتاندنی نه‌ك نه‌یتوانی چاره‌س������ه‌ری كێشه بكات، به‌ڵكو كێش������هی گه‌وره‌ی بۆدروستكردو كێشه‌ی تریشی هێنای‌ه سه‌رشانی ،بێگه‌رد به‌وته‌ی خۆ ی جاران به‌جوانییه‌كه‌ی دڵی مێرده‌ك������هی والێكردبوو كه ته‌نانه‌ت پێی خۆش نه‌بێت بچێت‌ه به‌ر ده‌رگا ،به‌اڵم ئێستا وای لێهات������ووه مێرده‌ك������هی هه‌ر رۆژه‌ی به‌ناوێك بانگی ده‌كات .كارێكی به‌خۆی كرد بۆهه‌تا هه‌تای‌ه له‌ژێ������ر ئهو هه‌ڵه‌یه‌دا ده‌رنه‌چێت ،ئهو ئێستا به‌ته‌واوی په‌شیمانه‌و ده‌یه‌وێت ته‌واوی ئهو ئاڵتوونه‌ی كه هه‌یه‌تی بیكاته خه‌رجی نه‌شته‌رگه‌ری جوانكاریی، "به‌ڵك������و ئه‌م‌ه خوایه الی ك������ه‌م تۆزێك ره‌نگ ببه‌خشێته‌و‌ه به‌رووخسارم" ،نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی دڵی مێرده‌كه‌ی رازی بكات،
خۆسوتاندن چاره‌سه‌ر نییه تكا ئه‌كه‌م په‌نا نهبهنه به‌ر ئاگر ،چونكه ئاگر له‌شی ئینسان وه‌ك به‌فر ده‌توێنێته‌وه ،هه‌موو كێشه‌ی دنیا ناكاته یه‌ك په‌نجه‌ی جوانی خۆتان
فۆتۆ :سۆران نه‌قشبه‌ندی
به‌ڵكو به‌و ئومێده‌ی كه‌مێك باری گرانی سه‌رشانی سووك بێت‌و له‌و هه‌موو خه‌م‌و ئازاره‌ی دووساڵ‌و نیوه پێوه‌ی ده‌تلێته‌وه، رزگاری بێت. بێگه‌رد له‌كۆتای������ی گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكی خۆیدا ،ئامۆژگار ی هه‌موو ئهوانه ده‌كات كه هه‌مان كێشه‌ی ئه‌ویان ههیه په‌نا نهبهنه به‌ر خۆس������وتاندن" ،ئهوه خێری خۆسوتاندن كه من بینیم ،تكا ئه‌كه‌م له‌ته‌واوی كچان‌و ژنانی كوردس������تان ،له‌س������ه‌ر كێشه‌یه‌كی بچووك لهگهڵ مێرد یان برا یان باوكیان په‌ن������ا نهبهنه به‌ر خۆس������ووتاندن ،چونكه رێگه‌چاره‌ی كێشه‌كان زۆرن‌و ئه‌توانرێت به‌ده‌یان شێو‌ه كێش������ه‌كان یه‌كالبكه‌نه‌وه، بۆیه خۆس������وتاندن چاره‌س������ه‌ر نییهو تكا ئه‌كه‌م په‌نا نهبهنه به‌ر ئاگر ،چونكه ئاگر له‌ش������ی ئینس������ان وه‌ك به‌فر ده‌توێنێته‌وه، هه‌موو كێش������هی دنیا ناكاته یه‌ك په‌نجه‌ی جوانی خۆتان ،هه‌موو كێشه‌یه‌ك شایه‌نی چاره‌س������ه‌ر كردنه‌‌و له‌به‌ر كێش������ه‌یه‌كی بچووك جه‌سته‌ی خۆتان مه‌شێوێنن. تێبینی: .1ئه‌م‌هی خوێندتانه‌وه دانپیانان ی واقیعی خاتونێكی نیشته‌جێی هه‌رێم ی كوردستانه. .2بێگه‌ردو بورهان ،دوو ناوی خوازراون.
رۆژان‌ه ده‌بیستین كه توندوتیژی به‌رامب������ه‌ر ژن������ان ده‌كرێ������ت، هه‌ندێجاریش ئ������هو توندوتیژیان‌ه ده‌بێت‌ه هۆی خۆكوش������تنی ژنان، بۆیه توندوتیژی ئهو رێگیریانه‌ی‌ه كه ده‌خرێت‌ه به‌رده‌می كچان‌و ژنان، به‌بێ ئهوهی ده‌رگایه‌كی چاره‌سه‌ر له‌به‌رامبه‌رایاندابكرێته‌وه. ئهوهی به‌رده‌وام به‌رگوێم������ان ده‌كه‌وێت ،توندوتیژیی پیاوان‌ه به‌رامبه‌ر ئافره‌تان ،به‌اڵم هه‌ر پی������اوان توندوتیژی به‌رامبه‌ر ئافره‌تان ناكه‌ن ،به‌ڵكو زۆرجار ئافره‌تان خۆشیان توندوتیژی به‌رامبه‌ر یه‌كت������ری ده‌كه‌ن ،نمونه‌ش كچ به‌رامبه‌ر دایك یان بهپێچهوانهوه ،له‌كاتێكدا ئهو دووكه‌س������ه نزیكترین كه‌س������ن له‌یه‌كه‌وه. من نامه‌وێت هیچ به‌رگرییه‌ك له‌پیاوان بكه‌م ،به‌ڵكو ده‌مه‌وێت ژنانیش لهوه ئاگاردار بكهمهوه كه زۆرجار خۆیان هۆكاری له‌ناوچوونی ئه‌ندامێكی ئافره‌ت������ی خێزانه‌كانیانن ،لهبهرئهوه پێویسته توندوتیژی له‌خۆیاندا ده‌ربهێنن‌و هه‌میش‌ه ئارام بن، تا ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌یان له‌كاتی كێش������ه‌دا روویان تێبكه‌ن، نه‌ك بترسن له‌وه‌ی پێچه‌وانه‌یان بوه‌ستنه‌وه‌و ببن‌ه هۆی گیان له‌ده‌ستدانیان. ده‌مه‌وێت دوو وێنه‌ی راسته‌قینه‌تان پیشان بده‌م كه خۆم له‌دوو خێزانی رۆشنبیری دانیشتووی هه‌رێمم بینی‌و ده‌یسه‌لمێنێت كه ژنان‌و پیاوان له‌توندوتیژی به‌رده‌وامن. یه‌كه‌میان كچێكی ته‌مه‌ن 23س������اڵی خوێندكار بوو ،دوای چوار ساڵ خۆشه‌ویستی لهگهڵ كوڕێكدا ،دایكی رازی نه‌بوو ش������وبكات به‌و كوڕه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كوڕه‌ك‌ه نه‌یده‌توانی خانوو ماڵی ته‌واو لهگهڵ 50مس������قاڵ ئاڵتون بۆ كچه‌ك‌ه بكات ،دوای چوار جار چوون‌ه داواكاری ،كچه‌ك‌ه خۆی سوتاندوو گیانی له‌ده‌س������تدا .له‌وه‌و‌ه ئه‌وه‌م بۆ ده‌رك������ه‌وت كه ژنانیش زۆرجار توندوتیژی به‌رامبه‌ر كچه‌كانیان به‌كارده‌هێنن‌و هه‌رگیز نابن‌ه هاورێیان له‌كێشه‌كاندا. وێنه‌ی دوومیش ئهو ژن‌ه بوو كه هاوس������ه‌ره‌كه‌ی نه‌یهێشتبوو ماوهی پێنج مانگ بچێت‌ه ماڵی باوكی‌و ش������ه‌وێك زۆر تكای لێكردبوو كه رێگه‌ی بدات ،به‌اڵم ئهو پیاو‌ه هه‌ر له‌سه‌ر قسه‌كه‌ی سور بوو بوو ،بۆیه ژنه‌ك‌ه وتبووی خۆم ده‌سوتێنم ،پیاوه‌كه‌ش نه‌وته‌كه‌ی دابوی‌ه ده‌ستی‌و ژنه‌ش یه‌كسه‌ر كردبووی به‌خۆیداو خۆی سوتاندبوو. به‌یانیه‌كی زۆر زوو له‌نه‌خۆشخانه‌ی ئیمرجنسی سلێمانی بووم، ئهو ژنه‌ی������ان بهپهله كرد به‌ژوورا ،كاتێك لهگهڵ دكتۆره‌كان چووم‌ه نزیكی ،ئهو دووگیان بوو ،كۆرپه‌یه‌كی هه‌شت مانگ له‌سكیدا بوو ،ئهوهی جێگه‌ی داخیش بوو ،ژنه‌ك‌ه ته‌نها توانی چیرۆكه‌ك‌ه زۆر به‌كورتی بگێڕێته‌وه‌و دایكی بۆی ته‌واوكرد، چونكه دوای 12خوله‌ك له‌گه‌یشتنی ،خۆیو كۆرپه‌كه‌ی گیانیان له‌ده‌ستدا. كاتێك ئهو دیمه‌نه‌م بینی هه‌موو پیاوی جیهان به‌خۆش������مه‌و‌ه وه‌كو ئهو پیاو‌ه ده‌هاتن‌ه پێش چاوم ،چونكه زۆرێك له‌پیاوان هه‌موو رێگه‌كان له‌خوشك‌و دایك‌و ژنه‌كانیان ده‌گرن‌و ناهێڵن له‌په‌نجه‌ره‌یه‌كیشه‌و‌ه هه‌ناس‌ه بده‌ن ،ئه‌وكاته‌ش ژنێكی رۆشنبرو ژنێك������ی عه‌وام ته‌نها یه‌ك بیر كردن������ه وه‌یان ههیه ،ئه‌ویش خۆده‌رباز كردن‌ه له‌و ژیانه ناخۆش‌ه بۆ ژیانێكی ناخۆشتر كه خۆكوشتنه ،كاتێكیش خۆیان ده‌كوژن ،كهسه نزیكه‌كانیان ده‌ڵێن" ،له‌هیچی كه‌م نه‌بوو ،هیچ كێشه‌ی نه‌بوو". ئه‌وانه‌ی خۆیان ده‌كوژن ،دوای مردنیان به‌تۆمه‌تی نه‌خۆش������ی ده‌روون������ی یان ك������ه‌م عه‌قڵی تۆمه‌تبار ده‌كرێ������ن ،ئه‌ویش بۆ شاردنه‌وه‌ی ئهو رێگریری‌و توندوتیژییانه‌ی‌ه كه به‌رامبه‌ریان ده‌كرێت ،بۆیه پێویسته پیاوان‌و ژنان‌و كوڕان‌و كچانی گه‌نج لهوه ئاگادار بكهمهوه ،كه توندوتیژی ده‌بێت‌ه هۆی له‌ده‌ستدانی كهسه خۆشه‌ویسته‌كانمان ،هه‌رچه‌ند‌ه له‌كاتی تووڕه‌یشدا لێیان بێزاربین ،له‌به‌ر ئهوه باهه‌میش‌ه الیه‌كمان خۆگرتربین‌و نه‌بین‌ه هۆی كوشتنی كه‌سێك. ئاشتكردنه‌وه‌ی كه‌سێك له‌توڕه‌ییدا هیچ كه‌میی نییه بۆ پیاوان یان ژن������ان ،بگره ئازایه‌تیه ،بۆیه له‌كات������ی توڕه‌ییدا به‌دوای باشترین چاره‌سه‌ردا بگه‌ڕێن ،نه‌ك توندوتیژی‌و جۆره‌كانی باشتر ئازاردانی كه‌سی به‌رامبه‌ر. Shaxawan.mahmood@yahoo.com
6
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
له‌ماوه‌ی سێ مانگدا 34که‌س خۆیان ده‌سوتێنن
ی خۆیان ده‌كوژن به‌هه‌میشه‌یی له‌دۆزه‌خدا دهمێننهوه" "ئه‌وان ه ی ی مێژوو به‌درێژای ی ی چه‌ندین شێواز مرۆڤایه‌ت جۆراوجۆر بۆ خۆكوشتن ی گیراونه‌ته‌به‌رو رۆژ له‌دوا رۆژیش گۆڕانكاری به‌سه‌ر شێوازه‌كانیدا هاتووه، به‌اڵم خۆسوتاندن دیارترین ی شێوازی خۆكوشتن ی ره‌گه‌زی مێینه‌یه له‌هه‌رێم ی كوردستان ،ك ه له‌م سااڵن ه دواییدا به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو زیادیكردووه‌‌و ئه‌وه‌ش ی بووهته دیارده‌یه‌ك مه‌ترسیدار له‌مڕۆدا.
ڕامان سه‌عید له‌سلێمانی ی زۆرو به‌رده‌وام هه‌رچه‌ند‌ه ههوڵ ی ههیه بۆ ڕێگ������ری‌‌و كهمكردنهوه كوش������تنی ژن������ان ،به‌اڵم س������اڵ ی به‌س������اڵ ئام������اره‌كان ژماره‌یه‌ك ی كچان‌و ژنان ی له‌ناوچوون نوێتر ئاشكراده‌كه‌ن. به‌پێ������ی ئامارێكی نه‌خۆش������خانه‌ی س������وتاویی‌و جوانكاریی له‌شاری س������لێمانی ،رێژه‌ی خۆس������وتاندن ی ههیهو به‌ته‌نها له‌س������اڵی درێ������ژه رابردوودا169 ،كه‌س كه ته‌مه‌نیان ی بووه ،خۆیان له‌نێوان 19ـ 50ساڵ ی س������وتاندوه‌‌و ئه‌وه‌ش بووهته هۆ گیان له‌ده‌س������تدانیان .هه‌ر به‌پێی ئهو ئامار‌ه له‌س������ێ مانگی یه‌كه‌می ئه‌مساڵدا 29كه‌س له‌ره‌گه‌زی مێ‌و پێنج كه‌س له‌ره‌گه‌زی نێر خۆیان سوتاندووه. ی خۆسوتاندن ئه‌وانه‌ی ههوڵ ده‌ده‌ن په‌شیمانن ئ������هو ك������چ‌و ژنان������هی ههوڵ������ی خۆكوش������تنیان داوهو سه‌ركه‌وتوو نه‌ب������وون ،جه‌خت ل������هوه دهكهنهوه كه به‌ه������ۆی توندوتیژییه‌و‌ه ناچار بوون خۆیان له‌ناوبه‌رن ،ئه‌وه‌شیان وه‌ك دوا رێگه‌چاره‌ی������ه‌ك زانیو‌ه ی بۆبه‌رگرت������ن ل������هو توندوتیژییه به‌رامبه‌ریان نوێنراوه. ی ی ژنێك ی خ������وازراو دڵنیا ،ناو ته‌مه‌ن 35س������اڵهو م������اوه‌ی چه‌ند مانگێ������ك پێش ئێس������تا له‌رێگه‌ی خۆس������وتانه‌و‌ه هه‌وڵی خۆكوشتنی ی ی سوتان داوه ،ئه‌وه‌ش بووهته هۆ ی جه‌س������ته‌ی ،ب������ه‌اڵم گیانی %65 له‌ده‌س������ت ن������ه‌داوه" ،هه‌رچه‌ند‌ه ی زۆرم هه‌ب������وو لهگهڵ كێش������ه‌یه‌ك
"تێكچوونی شیرازه‌ی خێزان‌و توندوتیژی ناو خێزان‌و له‌شفرۆشی‌و نه‌بوونی ئایینده‌یه‌كی رۆشن ،به‌تایبه‌تی بۆ ره‌گه‌زی مێین ه له‌كۆمه‌ڵگای كوردیدا ی ی دروستبون ده‌بن ه هۆ ی خۆكوشتن" دیارده
36که‌س %17 49- 15ساڵ 65- 50ساڵ
172که‌س %83
ئهو ژن‌و كچانه‌ی كه‌له‌ماوه‌ی پێنج مانگی رابردووی 2010دا سووتاون یان خۆیان سوتاندووه ،له‌پارێزگای سلێمانی
3که‌س
%5
45 -15ساڵ
56که‌س
65 - 45ساڵ
%95
ئهو كچ‌و ژنانه‌ی له‌ماوه‌ی پێنج مانگی رابردوودا به‌هۆی سوتانه‌و‌ه گیانیان له‌ده‌ستداوه 59 ،كه‌س بوون. ی تره ،بۆیه ده‌بێت ئه‌وانیش جۆرێك مێرده‌ك������ه‌م كه ته‌نان������ه‌ت جار ی له‌سزا وه‌ربگرن". ی داوم ،به‌اڵم ماڵ واهه‌ب������ووه لێ������ ی ئه‌ویان باوكیشم هه‌ر پش������تگیر ی خۆیان ده‌سوتێنن ئهو ژنانه ده‌ك������ردو ده‌یانوت گ������ه‌ر ته‌اڵقت پیاوه‌كانیان تۆمه‌تبار نابن ب������دات ،حه‌یام������ان ده‌چێ������ت"، ی ئه‌مس������اڵه‌و‌ه وه‌زاره‌تی هه‌ربۆی������ه ئه‌ویش په‌ن������ای بردوت‌ه له‌سه‌ره‌تا به‌ر خۆس������وتاندن" ،په‌ش������یمانم ناوخ������ۆ له‌گ������ه‌ڵ كۆمه‌ڵ������هی ل������هو كاره‌ی كه ك������ردم ،چونكه ئه‌مریك������ی بۆ كورد (ئاس������ك) ئازارێكی زۆرم بینی‌و به‌ش������ێكی و رێكخراوه‌كان������ی كۆمه‌ڵگ������هی مه‌ده‌ن������ی پڕۆژه‌یه‌كیان تاوتوێكرد زۆر له‌جه‌سته‌م سوتاوه". هه‌رچه‌ن������ده ژن������ان ه������ۆكاری به‌ناوی (داڕش������تنی س������تراتیژی خۆكوش������تنیان بۆ نادادپه‌روه‌ری‌‌و هه‌رێمی������ی بۆرووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی توندوتیژی������ی ره‌گ������ه‌زی نێرین‌ه خۆس������ووتاندن) ،ك������ه بڕی������ار‌ه ی ی نزیكدا بكه‌وێت‌ه بوار ده‌گه‌ڕێننه‌وه ،به‌اڵم پیاوان پێیانوای‌ه له‌ماوه‌یه‌ك كه ژن������ان بڕیاری خێ������راو ههڵه جێبه‌جێكردنه‌وه. ده‌ده‌ن‌و له‌ژێر كاریگه‌ریی س������ۆزو ئ������اری ره‌فی������ق ،به‌ڕێوه‌ب������ه‌ری ی به‌دواداچوون������ی توندوتی������ژی دژ عاتیف������ه‌داو له‌پێناو راكێش������ان ی به‌رامبه‌ره‌كانی������ان په‌نا به‌ئافره‌ت������ان له‌وه‌زاره‌ت������ی ناوخۆ س������ه‌رنج باسی له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌یان كرد كه ی خۆیان. دهبهنه به‌ر له‌ناوبردن كه‌مال عه‌لی43 ،س������اڵ ،پیاوێكی به‌نی������ازن له‌پێن������او كه‌مكردنه‌وه‌ی خێزانداره‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه خۆسووتاندن پڕۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش كه هیچ كێش������ه‌یه‌كی نییه لهگهڵ ئاماده‌بك������ه‌ن ،ك������ه رێكخ������راو‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی‌و خۆكوشتن‌و هه‌وڵی میدیاكانیش تێیدا به‌شداربن ،له‌و خۆس������وتاندنیش به‌چاره‌س������ه‌ری رووه‌و‌ه نزیكه‌ی 1450رێكخراوی كێش������ه‌كان نازانێ������ت" ،زۆرجار مه‌ده‌نی له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ مۆڵه‌تیان ی ژنان ئهوهیه وه‌رگرتووه‌و %98ی س������ه‌رچاوه‌ی ی س������ه‌ره‌ك كێش������ه كه زوو بڕی������ار ده‌ده‌ن ،دواتریش داهاتیان له‌حكومه‌ته‌وه‌یه ،س������ه‌دان په‌ش������یمان ده‌بن������هوه ،به‌داخ������هوه ملیۆن دۆالر له‌حكومه‌ت وه‌رده‌گرن، له‌خۆكوشتندا ته‌نها زیان به‌خۆیان "ده‌بێت پڕۆژه‌ی ئه‌وان دیار بێت ده‌گه‌یه‌ن������نو هی������چ س������ودێكیان بۆكێشه‌كان". ی ل������هوه كرده‌و‌ه پێناگه‌یه‌نێ������ت" ،ه������ه‌ر بۆیه ئهو ناوب������راو ،جه‌خت پیاو‌ه به‌پێویس������تی ده‌زانێت الیه‌ن‌ه كه ئهو ژنانه‌ی خۆیان ده‌س������وتێنن په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌شێوه‌یه‌كی ورد پیاوه‌كانی������ان تۆمه‌تب������ار ناب������ن، له‌وباره‌و‌ه توێژینهوهو به‌دواداچوون پێویس������ت‌ه له‌بری ئ������ه‌وه‌ی ژنه‌كان بكه‌ن" ،ئافره‌تێك س������وتاو‌ه یان خۆیان بسووتێنن س������كااڵ تۆمار به‌هۆی سوتانه‌و‌ه گیانی له‌ده‌ستداوه ،بك������ه‌ن" ،ئێم������ه به‌دواداچ������وون هۆكاره‌كه‌ی پیاوان یان الیه‌نێكی ب������ۆ كێش������ه‌كانیان ده‌كه‌ین ،نه‌ك
خۆیان بسوتێنن ،چونكه ئه‌وكات ئه‌گه‌ر خ������اوه‌ن مافیش بن مافیان ده‌سوتێت ،به‌داخه‌و‌ه ژنان له‌كاتی توش������وبونیان به‌گرفت‌و كێشه‌ی ده‌روون������ی په‌نا بۆ یاس������ا نابه‌ن، ك������ه ئ������هوه په‌یوه‌ندی به‌ئاس������تی رۆش������نبیری ئهو ژنانه‌و‌ه ههیه كه خۆیان ده‌س������وتێنن ،چونكه هه‌تا ژن ئاس������تی رۆشنبیری به‌رزبێت، كه‌مت������ر ئاماده‌ی������ه په‌ناببات‌ه به‌ر خۆسوتاندن". ی ی ئ������هو بۆچوون������ه به‌پێچه‌وان������ه ی دواییدا س������هرهوه ،له‌م س������ااڵنه ی خۆیان له‌ناوبرد به‌شێك لهوانه ی خۆس������وتاندن چ چ به‌رێگ������ه ی ی خۆكوش������تن‌و ش������ێواز به‌رێگه دیك������ه ئه‌وانه‌بوون ك������ه له‌ناوه‌ند‌ه میدیای������ی‌و رۆش������نبیرییه‌كاندا ی كاری������ان ده‌ك������ردو ده‌رچ������وو زانكۆو په‌یمانگاكان بوون ،ئه‌وه‌ش ی مێینه ده‌یس������ه‌لمێنێت كه ره‌گه‌ز ی ی كوردس������تان له‌كات له‌هه‌رێم������ ناچاریی‌و بێئومێدبوونیان له‌ژیان، ی ی رۆشنبیریان هیچ رۆڵێك ئاست نه‌بینی������وه له‌په‌ش������یمانكردنه‌وه‌‌و گۆڕینی بڕیاره‌كانیان. كولتورو كۆمه‌ڵگای كوردیی هۆكارن له‌خۆله‌ناوبردنی مێیینه‌دا خۆسوتاندن له‌رووی سایكۆلۆژییه‌و‌ه واته له‌ناوبردنی جه‌سته‌و روح له‌ژێر گوش������ارێكی تووندی ده‌روونی، كه ده‌بێت‌ه ه������ۆكاری بێئاگابوون له‌ده‌وروبه‌ر‌و الوازبوونی په‌یوه‌ندی هه‌سته‌وه‌ره‌كان لهگهڵ دهوروبهرو بێمان������ا بوونی ژیان ل������ه‌الی ئهو كهسه.
ی ش������وان موحه‌م������ه‌د ،توێژه‌رێك دهروونییهو ئاماژه به‌سه‌ره‌كیترین ی خۆسوتاندن ده‌كات هۆكاره‌كان كه فاكت������ه‌ری دهروونییهو ئه‌وه‌ش به‌هۆی گوش������اری زۆره‌و‌ه ده‌بێت كه له‌الیه‌ن كه‌س������انی ده‌وروبه‌ره‌و‌ه ده‌كرێت‌ه سه‌ر ره‌گه‌زی مێینه" ،ئهو حاڵه‌ته‌ش له‌دڵه‌ڕاوكێو‌ه ده‌گۆڕێت بۆ گرفتی بێ هیوا بوون له‌ژیان". به‌وته‌ی ئهو توێ������ژه‌ر‌ه ئهو كاته‌ی ژنان توشی ئهو حاڵه‌ت‌ه ده‌روونیی‌ه ده‌بن هه‌س������ت ده‌كه‌ن په‌یوه‌ندییان له‌گ������ه‌ڵ ده‌وروب������ه‌ر الواز بووهو ناگونجێن ،هه‌ستی ئه‌وه‌شیان له‌ال دروس������ت ده‌بێت كه كه‌س������ێكی نامۆن‌و ئهو حاڵه‌ت‌ه ده‌بێت‌ه سه‌ره‌تای وروژاندنێك بۆكاركردنی الیه‌نی نائاگای������ی‌و نه‌خۆش������ی خه‌مۆكی، ئ������ه‌وكات بی������ر له‌خۆكوش������تن دهكاتهوه ،وه‌كو رێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ ده‌ربازبوون له‌و ئازار‌ه ده‌روونییه‌ی كه به‌س������ه‌ریدا هات������ووه ،چونكه "له‌س������اتی بڕیاردان به‌خۆكوشتن ویس������تی نائاگایی به‌هێزتر ده‌ێت له‌ویستی ئاگایی". ش������وان موحه‌مه‌د ئاماژه به‌چه‌ند ی ده‌دات كه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك������ی خۆ ی ی خۆسوتاندن له‌سه‌ر هۆكاره‌كان ی ی كوردستان ئه‌نجام ژنان له‌هه‌رێم ی بۆ ئاش������كرابوو‌ه كه داوهو ئهوه ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابورییش ه������ۆكار ی ئهو ی گرنگی������ان له‌زیادبون رۆڵ حاڵه‌تانه‌دا ههبووه" ،به‌كارهێنانی كولتوری توندوتیژی‌و زه‌بروزه‌نگی ده‌روونی ،له‌گ������ه‌ڵ په‌یڕه‌وكردنی نێرساالری له‌نێوه‌ندی ده‌سه‌اڵتدا ده‌وری گرژبوون������ی په‌یوه‌ندیی������ه س������ۆزداریی‌و خۆشه‌ویستییه‌كانی داوه" ،هه‌ربۆی������ه ئ������هو توێ������ژه‌ر‌ه جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه به‌زۆر به‌ش������وودان ،ژنهێنانی نابه‌دڵی‌و ناپاكی هاوسه‌ری له‌الیه‌ن ره‌گه‌زی نێره‌و‌ه هۆكارێك‌ه بۆ دروستبوونی ئهو كێشه‌و گرفتانه" ،تێكچوونی شیرازه‌ی خێزان‌و توندوتیژی ناو خێزان‌و له‌شفرۆش������ی‌و نه‌بوونی ئایینده‌یه‌ك������ی رۆش������ن ،به‌تایبه‌تی ب������ۆ ره‌گه‌زی مێین������ه له‌كۆمه‌ڵگای ی ی دروستبون كوردیدا دهبنه هۆ ی خۆكوشتن". دیارده
هیچ كات توندوتیژیی چاره‌سه‌ر نییه ی هه‌م������وو س������اڵێك‌و ل������ه‌رۆژ ی ی ژن������ان‌و رۆژ جیهان������ ی ی توندوتیژ به‌ره‌نگاربوون������هوه خێزانیی������دا ،رێكخراوه‌كان������ی ژنان‌و ئافره‌ت������ان له‌ڕێگه‌ی كارو چاالك������ی‌و ئاهه‌نگ������هوه ،جه‌خت ی لهوه دهكهنهوه ك������ه داكۆكیكار ی مافه‌كان������ی مێینه‌و سه‌رس������ه‌خت پارێزه‌ریان������نو توندوتی������ژی دژ به‌كچان‌و ژنان ره‌تده‌كه‌نه‌وه ،به‌اڵم ی ئ������هو هه‌واڵنه‌ش نه‌یانتوانیو‌ه كۆ ی ئافره‌تان سنوردار خۆله‌ناوبردن ی ی ریشه‌كێش������ بكات‌و به‌یه‌كجار بكات. ی چیم������ه‌ن س������اڵح له‌ڕێكخ������راو ی خوشكانی ئیسالمی یه‌كگرتوو كوردس������تان ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه هیچ كاتێك توندوتیژی نابێت‌ه چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی نێوان ژن‌و پیاو ،بۆیه به‌پێویس������تی ده‌زانێت رێكخ������راوه‌كان به‌رنامه‌یه‌ك������ی تایبه‌تیان بۆ ئهو كێشه‌ی‌ه هه‌بێت، "له‌س������ه‌ر رێكخراوه‌كان پێویسته
"په‌شیمانم له‌و كاره‌ی ك ه كردم ،چونك ه ئازارێكی زۆرم بینی‌و به‌شێكی زۆر له‌جه‌سته‌م سوتاوه" به‌رنامه‌ی تایبه‌ت به‌توندوتیژی دژ به‌ژنان له‌كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن‌و كۆڕو سیمینار بۆ دایكان‌و كچانی الو له‌گشت بواره‌كاندا ساز بكه‌ن، تا گیانی هاوكاری‌و ته‌بایی نێوان ژن‌و پیاو دروست ببێت". ناوب������راو ،به‌پێویس������تی ده‌زانێت كه هانی ژن������ان بدرێت بۆئهوهی رۆڵی راسته‌قینه‌ی خۆیان له‌گشت بواره‌كان������دا بگێ������ڕن‌و له‌ڕێگه‌ی بیركردنه‌وه‌و پرسكردن به‌كه‌سانی شاره‌زاو ده‌رونناس گرفته‌كانیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. ئهوهی خۆی بكوژێت به‌هه‌میشه‌یی له‌دۆزه‌خدا ده‌مێنێته‌وه مامۆستایانی ئایینی ئیسالم جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه خۆكوشن له‌ژێر ی هه‌ر بیانویه‌كدا بێ������ت ،زیانێك گ������ه‌وره‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌و ئه‌وانه‌ی ئهو كاره ده‌كه‌ن ،هه‌ردوو دنیایان له‌ده‌ست ده‌چێت. مه‌ال عوسمان موحه‌مه‌د پێداگریی له‌سه‌ر ئهوه ده‌كات كه ژنان به‌هۆی نزمی ئاس������تی هۆش������یارییانه‌و‌ه له‌كات������ی رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی������ان لهگهڵ كێش������ه‌كان ،بڕیاری ههڵه ده‌ده‌ن كه بریتییه له‌خۆكوش������تن‌و خۆس������وتاندن" ،به‌دڵنیایش������هوه دواج������ار په‌ش������یمان ده‌بن������هوه"، هه‌ربۆی������ه م������ه‌ال عوس������مان باس لهوه ده‌كات ك������ه ئه‌وانه‌ی خۆیان ده‌كوژن ره‌نگ������ه بڵێن زیانیان بۆ ك������ه‌س نییه" ،به‌اڵم ئهو نه‌فس������ه به‌ده‌ستی خۆت نه‌تهێناوه‌ت‌ه بوون، بۆیه ده‌وریشت له‌البردنیدا نابێت، ئه‌گه‌ر كه‌س������ێك خۆی كوش������ت قاتله ،خوای گهوره س������زای زۆر گه‌وره‌ی ب������ۆ داناوه‌‌و پێغه‌مبه‌ریش (د.خ) ده‌فه‌رموێت ،هه‌ر كه‌سێك خ������ۆی بكوژێ������ت بۆهه‌میش������ه‌یی له‌دۆزه‌خدا ده‌بێت‌و به‌هه‌ر شتێك خۆی بكوژێت ل������ه‌دوارۆژدا هه‌ر به‌وشێوه‌ی‌ه له‌دۆزه‌خ ده‌مێنێته‌وه". ئهو مامۆس������تا ئایینیی������ه ،به‌داخ‌ه ی ئافره‌ت������ان په‌نا دهبهنه به‌ر لهوه خۆس������وتاندن‌و ئ������ه‌وه‌ش نابێت‌ه ی چاره‌س������ه‌ری كێشه‌كانیان، هۆ ێ له‌كاتی بوونی كێش������ه‌دا "ده‌ب������ دان به‌خۆیان������دا بگ������رن‌و سه‌ردانی مامۆس������تایانی ئایینی، كۆمه‌ڵناس������ان بكه‌ن یاخود الیه‌نی كه‌م كهسه دڵس������ۆزو نزیكه‌كانی خۆی������ان ئاگاداربكه‌ن������هوه تارێگا چاره‌س������ه‌رێكی گونج������او په‌یدا ده‌كه‌ن".
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
خۆراك ی نه‌شیاو ده‌بێت ه هۆ ی سه‌ر ڕووتانه‌و‌ه رۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز ی چاپ ی ئه‌مریكا باڵویكردهوه كه گروپێك له‌پزیشكان ی شار ی واشنتۆن ،دوا ی چه‌ندین لێكۆڵینهوه له‌سه‌ر ئهو هۆكارانه‌ی دهبنه هۆ ی ڕووتاندنه‌وه ی موی پیاوان‌و هه‌ڵوه‌رینی قژ ی خانمان ،گه‌یشتن‌ه ئهو ده‌ره‌نجامه ی كه كه‌مبوون ی ڤیتامین‌و به‌رنامه‌دانان بۆ خۆالوازكردن كه ده‌بێته‌مایه ی كهمبوونهوه ی وزه ی پێویست بۆ
له‌ش ،كاریگه‌ری به‌رچاو ی له‌سه‌ر هه‌ڵوه‌رین‌و ڕووتاندنه‌وه‌ی قژ ههیه ،چونكه ڤیتامین‌و پرۆتین ده‌ب ێ له‌رژێم ی خۆراكدا به‌پێ ی به‌رنامه‌یه‌كی پزیشك ی بێت تا زیانه‌كانی كه‌متر بێت. ئهو تیمه ئاشكرایان كرد كه هۆكاره‌كانی كه‌مخوێنی‌‌و كه‌می ی ئاسن‌و مس‌و ڤیتامین Bله‌له‌شدا، ڕێژه‌ی هه‌ڵوه‌رینی قژ زیاتر ده‌كه‌ن،
هۆكار‌ه ده‌روونییه‌كان ی وه‌ك ترس‌و دڵه‌ڕاوكێش كاریگه‌ری ی خۆیان ههیه. لهباره ی چاره‌سه‌ركردنی ئهو دیارده‌یه‌ش له‌الی پیاوان‌و خانمان، خۆراك بهرنامه ی پێویسته به‌پێ ی ڕێنمای ی پزیشك بێت تا هاوسه‌نگییه‌ك له‌نێوان وه‌رگرتن‌و به‌كارهێنان ی ڤیتامین‌و پرۆتین ی له‌شدا رابگیردرێت.
شۆفێری ی كه‌م بكهرهوه تا مه‌ترس ی شێرپه‌نجه‌ت كه‌متر ببێ!
له‌نوێترین لێكۆڵینهوهی پزیشكی زانكۆی سه‌نت ی كه ی گه‌یشتوونه‌ت‌ه ئهو زانیارییه ی ئه‌مریك لویس ی ی ده‌كه‌ن ،مه‌ترس ی زۆر شۆفێری ئهو كهسانه توشبوونیان به‌شێرپه‌نجه‌ی پێست زیاتره‌و داوا له‌هاوواڵتیان ده‌كات كه‌متر شۆفێریی بكه‌ن. ی ی سه‌نت لویس ی زانكۆ له‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ه ی ی مه‌یدان ئه‌مریكیدا هاتووه ،دوای توێژینه‌وه‌یه‌ك ی ی توشبوو به‌شێرپه‌نجه له‌سه‌ر 10,500هاوواڵت ی پێست ،ده‌ركه‌وتوو‌ه كه نیشان‌ه به‌راییه‌كان شێرپه‌نجه‌ی پێست له‌و كاته‌و‌ه ده‌رده‌كه‌وێت كه ی ده‌كه‌ن ،به‌تایبه‌ت ئهو ی شۆفێری ده‌ست به‌كار ی كه له‌ناو ئۆتۆمبێلدا په‌یدا ده‌بێت، غازو تیشكانه
ی كاریگه‌رییان له‌سه‌ر چروكبوونی خانه‌كان ی ی شێرپهنجه ی شۆفێر ههیهو پاشان توش پێست ی ده‌كات. پێست ی ی پزیشك ی كۆلیژ د.سكۆت فۆسكۆی راگر ی ی ئه‌مریكا كه سه‌رپه‌رشت ی سه‌نت لویس زانكۆ ی ی ده‌نگ ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ی كردووه ،به‌رادیۆ ی ی راگه‌یاند :بۆ ڕێگه‌گرتن له‌شێرپه‌نجه ئه‌مریكا پێست ،پێویسته شۆفێران چاویلکه‌ی دژه‌خۆر له‌چاو بك‌هن‌و ده‌ستكێشیان له‌ده‌ستدا بێت، ی ی خۆیان به‌كرێم ی گه‌رمای هاویندا پێست له‌رۆژان ی كه دژه‌خۆر بنه‌ون ،به‌تایبه‌ت ئهو هاوواڵتیانه كارو كاسبیان له‌سه‌ر شۆفێرێتییه.
به‌كارهێنان یكۆمپیوته‌ر هه‌ڕه‌ش ه له‌ته‌ندروستیمان ده‌كا ت
به‌كارهێنان ی زیاد ڕێژه ی كۆمپیوته‌ر ،كۆمه‌ڵێك نه‌خۆش ی لهگهڵ خۆیدا ده‌هێنێت‌و هه‌ڕه‌ش‌ه له‌ته‌ندروستی تۆی به‌كارهێنه‌ر ده‌كات ،به‌اڵم ڕێگاكان ی خۆپاراستن له‌م نه‌خۆشیانه‌ش گران نییه!. سه‌نته‌ر ی پزیشك ی زانكۆی جۆرج تاون له‌ڕاپۆرتێك ی پزیشكیدا ئاشكرای كرد كه ئه‌مڕۆ
به‌كارهێنان ی كۆمپیوته‌ر له‌الیه‌ن هاوواڵتیانه‌و‌ه زۆر زیاد ی كردووه، ئهو كهسانه ی كه به‌درێژای ی ڕۆژ سه‌روكاریان لهگه ڵ كۆمپیوته‌ردا ههیه ،له‌ئاینده‌دا ڕووبه‌ڕوو ی كۆمه‌ڵێك نه‌خۆش ی وه‌ك :نهخۆشییه ئازار ی سایكۆسۆماتییه‌كان‌و مل‌و بڕبڕه ی پشت‌و كز ی چاوو الوازبوونی هێز ی دڵ
ده‌بنه‌وه. ئهو سه‌نته‌ره بۆ خۆپاراستن له‌زیانه‌كان ی كۆمپیوته‌ر ،كۆمه‌ڵێك به‌كارهێنه‌ران ی ئامۆژگاری كۆمپیوته‌ر ده‌كات كه گرنگترینیان ئهمانه ی خواره‌وه‌ن: .1مێزو كورس ی كۆمپیوته‌ره‌كه‌ت شێوه‌یه‌ك ی ستاندارد ی هه‌بێت، به‌جۆرێك كه ئاست ی مێز ی كۆمپیوته‌ر له‌ئاستی چاوه‌كانتدا بێت تا مل‌و پشت زۆر نه‌چه‌مێته‌وه. .2به‌پێی تواناو له‌هه‌ر 30 كۆمپیوته‌ره‌كه‌ت خوله‌كێكدا، جێبهێڵه‌و كه‌مێ وه‌رزش بكه، به‌تایبه‌ت به‌خشین ی جوڵ‌ه به‌مل‌و پشت‌و قاچه‌كانت تا له‌سڕبوون بپارێزرێت. .3شاشه ی كۆمپیوته‌ر النیكه‌م 30سم له‌چاوه‌كانته‌و‌ه دوور بێت تا زیانیان پێنه‌گه‌یه‌نێت.
به‌رله‌و‌ه ی بچیت ه ال ی پزیشك خۆت له‌نه‌خۆشیی‌ه ده‌روونییه‌كان بپارێزه! په‌یوه‌ندیدار ڕاپۆرته‌كانی به‌ته‌ندروستی ده‌روونی ده‌ریده‌خه‌ن كه نه‌خۆشی خه‌مۆكی له‌ناو سه‌رجه‌م چین‌و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگادا به‌رباڵوه، هه‌روه‌كچۆن كۆمه‌ڵێك هۆكار كار له‌سه‌رهه‌ڵدانی نه‌خۆشییه‌كه له‌مرۆڤدا ده‌كه‌ن ،له‌هه‌مانكاتدا پسپۆڕانی بواری ته‌ندروستی ده‌روونی چه‌ندین ڕێگاچاره‌یان بۆ داناوه. به‌پێی ئاماره‌كانی ڕێكخراوی سایكۆلۆژیای جیهانی :كۆمه‌ڵێك هۆكار ئه‌گه‌رو مه‌ترسییه‌كانی توشبوون به‌خه‌مۆكی زیاد ده‌كات كه بریتین له :بۆماوه‌یی ،بایۆلۆجی، ده‌روونی ،تایبه‌تمه‌ندێتی كه‌سێتی‌‌و ئهو ژینگه‌ی مرۆڤه‌كه‌ی تیادا ده‌ژی. هه‌روه‌ها له‌ده‌ستدانی دایك‌و باوك له‌ته‌مه‌نی منداڵی ،به‌دڕه‌فتاری‌‌و ده‌ستدرێژی سێكسیش س ێ هۆكاری گرنگن بۆ توشبوون به‌نه‌خۆشییه ده‌روونییه‌كان به‌تایبه‌ت خه‌مۆكی. هۆكارێكی تری توشبوون به‌م نهخۆشییه ،بریتییه له‌ئالوده‌بوون به‌خواردنی ئه‌لكهول‌و مادده بێهۆشكه‌ره‌كانی تر. ئهو رێكخراوه ئاماژه بهوه ده‌دات كه هه‌موو ئهو كه‌سانه‌ی توشی خه‌مۆكی بوون ،ده‌توانن به‌ئه‌نجامدانی بهرنامه وه‌رزشی چاالكی‌‌و بۆداڕێژراو ،خۆسه‌رقاڵكردن به‌كاره سودبه‌خشه‌كان ،دوور كهوتنهوه له‌خواردنه‌وه‌ی مادده كهولیی‌‌و بێهۆشكه‌ره‌كان ،خۆدوورخستنه‌وه باش، خواردنی له‌ته‌نهایی، گه‌شت‌و گه‌ڕان‌و بایه‌خدان به‌كاره ئامانجداره‌كان به‌سه‌ر خه‌مۆكیدا زاڵ ببن ،ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌ش كاریگه‌ریی نه‌بوو ئه‌وا به‌زووترین كات سه‌ردانی پزیشكی تایبه‌ت بكه‌ن.
به‌رنامه‌یه‌ك ی ێ بۆ نو قۆناغ ی سكپڕ ی ژنان
9
قۆناغ ی سكپڕبوون كه هه‌ستیارترین قۆناغ ی ژنانه ،پێویست ی به‌به‌رنامه‌یه‌كی زانست ی نو ێ ههیه تا ته‌ندروست ی خۆیو كۆرپه‌له‌ك‌ه ی بپارێزێت. دامه‌زراوه‌ی پزیشك ی بۆ ته‌ندروست ی خانمان له‌فه‌ره‌نسا ،له‌ئامۆژگارییه‌كدا بۆ ژنان جه‌خت له‌سه‌ر رژێم ی خۆراكیی‌و به‌رنامه‌یه‌ك ی زانست ی دهكاتهوه ،داواش له‌خانمان ده‌كات ئه‌م خااڵنه ی خوارهوه ڕه‌چاو بكه‌ن: .1ڤیتامینه‌كان ی به‌ر له‌منداڵبوون: ده‌بێ رۆژان‌ه مه‌ڵتی ڤیتامینێك به‌كاربهێنیت كه 400ملیگرام ئه‌سید فۆلیك ی تێدا بێت، ده‌توان ی هه‌تاوه‌كو میوهو سهوزه ی نو ێ بخۆ كه بڕێكی زۆر فۆلیكیان ئه‌سید تێدایه. .2ڕژێم ی خۆراكی :ئه‌گه‌ر هه‌میش‌ه خواردنه‌كانی فۆست فود ،شیرین ی ده‌خۆیت ،ئه‌وا ده‌ب ێ جۆری خواردنه‌كه‌ت بگۆڕیت .ده‌بێ به‌النیكه‌مه‌و‌ه له‌ڕۆژێكدا چوارجار به‌رهه‌مه‌كان ی شیرو خۆراك‌ه كالیسۆمداره‌كان بخۆیت ،ههوڵ بده ڤیتامینه‌كان ی A,Cله‌خواردنه‌كانتدا زۆر بێت. خۆت له‌خواردنی ئهمانه به‌دوور بگره: لهماوه ی قۆناغ ی سكپڕبووندا ههوڵ بده خۆت بپارێزیت له‌مانه ی خوارهوه: .1كافه‌ئین :ههوڵ بده خواردن‌ه كاف‌ه ئینداره‌كانت له‌ماوه‌ی رۆژێكدا له300میگرام كه‌متر بێت ،چونكه زۆربوونی كافه‌ئین له‌جه‌سته‌دا كاریگه‌ری ی له‌سه‌ر كۆئه‌ندام ی زاوز ێ داده‌نێت. .2ئه‌كلهول ،توتن‌و مادده سڕكه‌ره‌كان :ئه‌گه‌ر به‌كارهێنانی یه‌كێك له‌م ماددان‌ه له‌الیه‌ن تۆوه بۆته خوو ،ئێستا كات ی ئهوه هاتووه واز له‌به‌كارهێنان ی بهێنیت ،چونكه مه‌ترسییه‌ك ی گهوره بۆسه‌ر خۆت‌و كۆرپه‌له‌كه‌ت دروست ده‌كات. .3نه‌خۆشییه‌كانی ددان :به‌پێی به‌رنامه‌یه‌كی دیاریكراو ،ددانه‌كانت بشۆو به‌پاكژی ڕایانبگر‌ه تا دوور بیت له‌نه‌خۆشییه‌كان ی پوك ،لێوو ددان. .4داووده‌رمان :ئه‌گه‌ر بۆ نه‌خۆشییه‌ك ی تایبه‌ت داووده‌رمان ده‌خۆیت، به‌دڵنیاییه‌و‌ه ده‌ب ێ ڕاوێژ لهگه ڵ پزیشكه‌كه‌تدا بكه‌یت ،چونكه زۆر به‌كارهێنانی داووده‌رمان كاریگه‌ری له‌سه‌ر ته‌ندروست ی كۆرپه‌له‌كه‌ت داده‌نێت. .5ڤاكسیناسیۆن :ته‌ندروستی‌‌و پارێزگار ی له‌جه‌سته‌ت ،پێویست ی بهوه ههیه به‌پێی به‌رنامه‌یه‌ك ی پزیشكی سه‌رجه‌م ئهو كوتان‌ه پزیشكیانه ی پێویستن جێبه‌جێیان بكه‌یت. .6كه‌مكردنه‌وه‌ی دڵه‌ڕاوكێ :له‌قۆناغی سكپڕیدا هه‌ند ێ هۆرمۆن هه‌ن كه ده‌بنه‌مایه‌ی توشبوون به‌دڵه‌ڕاوكێ‌‌و خه‌مۆكی ،ههربۆیه لهڕێگه ی خه‌وتن ی ته‌واو ،وه‌رزش‌و دروستكردن ی سیستمێك ی به‌رگرییه‌وه ڕێژه ی دڵه‌ڕاوك ێ له‌خۆتدا كه‌م بكه‌یته‌وه.
ئاوخواردن له‌نه‌خۆش ی دڵ دوورت دهخاتهوه
پسپۆڕانی بواری نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ له‌نوێترین لێكۆڵینهوهی خۆیاندا ،ئاو وه‌ك ڕێگرێك له‌به‌رده‌م توشبوون به‌نه‌خۆشی دڵ داده‌نێن‌و داواش له‌تۆ ده‌كه‌ن ئاو زیاتر نۆش بكه‌یت!. به‌پێ ی لێكۆڵینهوه ی گروپێك ی پزیشك ی له‌ڤیه‌ننا كه له‌سه‌ر 8,000هه‌زار كه‌س ئه‌نجام دراوه ،ئهوه ئاشكرا ده‌كه‌ن كه له‌گه‌رمیی وه‌رزی هاویندا كه ڕێژه ی توشبوون به‌نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ‌و سه‌كت‌ه له‌مرۆڤدا بهرهو به‌رزبوونه‌وه ده‌چێت، ئاو خواردنه‌و‌ه باشترین چاره‌سه‌ر‌ه بۆ ڕێگه‌گرتن له‌م جۆره نه‌خۆشییانه. هه‌ر مرۆڤێك لهماوه ی شه‌وو رۆژێكدا
ده‌بێ النیكه‌م 3-2لیتر ئاوی خاوێن بخواته‌وه ،تا بڕ ی له‌ده‌ستچوو ی ئاو ی له‌ش به‌هۆی گه‌رماوه ،به‌ده‌ست بهێنرێته‌وه‌و هاوسه‌نگی ڕێژه‌ی ئاو ی له‌ش رابگیردرێت. ئهو گروپ‌ه پزیشكیی‌ه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه له‌رۆژان ی گه‌رمادا جلوبه‌رگ ی كه‌مێ گه‌وره‌تر له‌جه‌سته ی خۆتان بپۆشن تا له‌ش به‌ئاسانی هه‌وا ی خاوێنی به‌ربكه‌وێت ،هه‌روه‌ها به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك خۆت له‌خواردنی خۆراك ی سوێرو چه‌وریش بپارێزه. هه‌ر ئێستا چه‌ند په‌رداخ ێ ئاو نۆش بكه تا یه‌كه‌م كه‌س بیت كه
ئامۆژگارییه‌كان ی ئه‌م گروپ‌ه پزیشكیی‌ه جێبه‌جێ بكه‌یت!.
هاوواڵتی به‌ڕێز؛ هه‌میش‌ه خۆپاراستن باشتر‌ه له‌چاره‌سه‌رکردن
8
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
ڵ له‌مۆندیالدا Vaio Jی نوێی سۆنی به‌ڕێوه‌ی ه گووگ
كۆمپانیای سۆنی كۆمپیوته‌رێكی نوێ له‌كۆمه‌ڵ������هی Vaio Jده‌خات‌ه بازاڕهوه. به‌پێی هه‌واڵێكی پی س������ی وۆرد، كۆمپیوت������ه‌ری نوێ������ی س������ۆنی شاش������ه‌یه‌كی 21.5ئینجی له‌مسی به‌كواڵیتی 1920×1080و توانای باڵوكردنه‌وه‌ی وێن������هی ڤیدیۆی به‌كواڵیتی HDههیه. شاش������هی ئ������هو ئامێ������ره چه‌ند له‌مس������ییه‌‌و له‌ژێره‌وه‌ی شاش������ه‌ك‌ه س������ێ كلیلی هاردوێ������ری ههیه. پرۆسیس������ه‌ری ئ������هو كۆمپیوته‌ر‌ه
2.66گیگاهرت������زی Core i7- 620Mی ئینتێل������هو 8گیگابایت ،RAMكارت������ی NVIDIAو 500
گیگابایت هارددیس������ك به‌شێكن له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیئه‌وكۆمپیوته‌ر‌ه نوێیه سۆنی. وه‌ك باس������كراوه ئ������هو ئامێ������ره ئۆپه‌ریتینگ سیستمی وینده‌وزی مایكرۆس������ۆفت به‌كارده‌هێنێت. كۆمپانی������ا س������ۆنی به‌هیوای‌ه ئهو كۆمپیوته‌ر‌ه له‌مانگ������ی داهاتوودا بخات������ه ب������ازاڕه‌وه‌‌و نرخه‌ك������هی 900دۆالر ده‌بێت.
كۆمپانی������ای گووگ ڵ رایگه‌یان������د وێنه‌كانی س������تادیۆمه‌كانی مۆندیال له‌سه‌ر نه‌خشه‌كانی خۆی زیادكردووه. به‌پێی هه‌واڵێكی یاهونیوز ،مۆندیالی 2010كه له‌رۆژی هه‌ینی رابردووه‌و‌ه ده‌ستی پێكردوه‌‌و بۆماوه‌ی یه‌ك مانگ به‌رده‌وام ده‌بێت .گووگ ڵ رایگه‌یاندوو‌ه لهگهڵ ده‌سپێكردنی یارییه‌كانی مۆندیال ،وێنه‌كانی حه‌وت س������تادیۆم له‌و 10 ستادیۆمه‌ی كه یارییه‌كانی مۆندیالی 2010ی تێدا ئه‌نجام ده‌درێت ،له‌س������ه‌ر نه‌خشه‌كانی گووگ ڵ زیاد ده‌كرێن‌و به‌كارهێنه‌ران ده‌توانن وێنه‌كانی ئهو یاریان‌ه به گۆش������ه‌نیگای 360 ده‌ره‌جه‌‌و به‌شێوه‌ی سێ ره‌هه‌ندی سه‌یربكه‌ن.
ئهو وێنان‌ه له‌س������ه‌ر به‌شی بینینی شه‌قامه‌كان له‌و خزمه‌تگ������وزاری گووگڵدا زیادده‌كرێت‌و هه‌ندێك له‌ستادیۆمه‌كانی كه وێنه‌كانیان له‌و به‌رنامه‌یه‌ی گووگڵدا نمایشده‌كرێت برینین له ساسه‌رسیتی له‌جوهانسبۆرگ ،ستادیۆمی پیته‌ر مۆكابا له‌شاری پۆلۆكوان‌و ستادیۆمی موسا مابیدا له‌شاری دوربان. به‌پێ������ی ئهو راپۆرت������ه گ������ووگ ڵ راگه‌یاندو‌ه مۆدێل‌ه س������ێ ره‌هه‌ندییه‌كانی 10ستادیۆمی مۆندیال‌و 9ش������ار كه ئ������هو یاریانه‌ی تێدا به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،له‌خزمه‌تگ������وزاری Google Earthی ئهو كۆمپانیایه‌دا ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست به‌كارهێنه‌ران.
یه‌كه‌مین سێرڤس پاكی ویندۆزی 7
فێربوونی به‌رنامه‌ی Photoshop CS ئه‌حمه‌دبه‌رزنجی دبلۆمی بااڵ له‌كۆمپیوته‌ر
11
Ahmedsh974@yahoo.com
ئامرازی بیست ودووه‌مین :ئامرازی پیشاندان ()Standard Screen Modeو كورتك������راوه‌ی ئ������ه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Fـه:به‌كاردێت بۆپیشاندانی وێنه‌ك‌ه له‌ناو په‌نجه‌ره‌یه‌ك. ئامرازی بیست ودووه‌مین :ئامرازی پیشاندان ( )Full Screen Mode With Menu Barو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد()Fـه :به‌كاردێت بۆپیشاندانی وێنه‌ك‌ه به‌شێوه‌یه‌كی گه‌وره‌كراو له‌سه‌ر شاشه‌ك‌ه لهگهڵ شریتی فه‌رمانه‌كان (.)menu bar ئامرازی بیست‌و سێیه‌مین :ئامرازی پیشاندان ()Full Screen Modeو كورتك������راوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Fـه :بهكاردێتبۆپیشاندانی وێنه‌ك‌ه به‌شێوه‌یه‌یكی پڕ به‌شاشه‌كه ،به‌بێ شریتی فه‌رمانه‌كان. زۆربه‌ی زۆری ئه‌وانه‌ی به‌رنامه‌ی Photo shop CSبه‌كارده‌هێنن نزیكی ش������ریتی لیس������ته‌كان نابنه‌وه‌و فه‌رمانه‌كانی ناو ئهو لیستان‌ه به‌كارناهێنن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی زانیاری باشیان له‌سه‌ر نییهو یه‌كێك له‌گرنگترین شریتی لیسته‌كان ،لیستی ()Fileـه ،لێره‌دا به‌درێژی باسی ده‌كه‌ین: ()Newو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Ctrl + Nـه ،به‌كارده‌ێت بۆكردنهوهیفایلێكی نوێ بۆ ئهوهی بتوانین كاره‌كانی خۆمان له‌سه‌ری بكه‌ین ،پاش هه‌ڵبژاردنی فه‌رمانی Newله‌لیس������تی ( )Fileپه‌نجه‌ره‌یه‌كی تایبه‌ت به‌فه‌رمانه‌ك‌ه ده‌رده‌چێت‌و ئه‌م په‌نجه‌ره‌ی‌ه له‌م خااڵنه‌ی خوارهوه پێكدێت: :Name .1ناوی فایله‌كه‌ی ل ێ ده‌نوسین ،ههوڵ ده‌ده‌ین ناوی فایله‌ك‌ه له‌كاره‌ك‌ه نزیك بێ. :Preset Size .2چه‌ند جۆره فایلێكی ئاماده‌كراو له‌به‌رنامه‌ی Photo shop CS هه‌ن ،بۆنمون‌ه (.)..… A4 , A3 :Width , Height .3درێژی‌و پانی دیاری ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر Customله‌خاڵی پێشتر دانرابێ ،ده‌توانین هه‌ریه‌كه‌ی پێوانه‌یی به‌كاربێنین ،بۆنمون‌ه (.)..… cm , mm , inch :Resolution .4پله‌ی روونی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر فایله‌ك‌ه له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر پیش������ان بدرێ ده‌بێ پل‌ه ی روون������ی ( )pixels/cm 72بێ ،ئه‌گه‌ر فایله‌ك‌ه ڕه‌وانه‌ی چاپخان‌ه بكرێ ده‌بێ پل‌ه ی روونی ( )pixels/cm 300بێ. :Mode .5سیستمی ره‌نگیی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر پله‌ی روونی فایله‌ك‌ه (72 )pixels/cmبوو ،پێویس������ت‌ه سیستمی ( )RGBهه‌ڵبژێرین ،ئه‌گه‌ر پله‌ی روونی فایله‌ك‌ه ( )pixels/cm 300بوو پێویسته سیستمی ( )CMYKهه‌ڵدبژێرین. :Content .6شێوه‌ی باكگراوندی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین )White( ،باكگراوندێكی س������پی )Background color( (،واتا ره‌نگی �Background color، (Transpar )entواتا بێڕه‌نگی. Openو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Ctrl + Oیه ،به‌كاردێت بۆكردنهوهیفایلهكانیكۆمپیوتهرهكهمان. Browsو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Shift + Ctrl + Oیه ،بهكاردێتبۆ كردنه‌وه‌ی گشت فایله‌كانی كۆمپیوته‌ره‌كه‌مان . Open Asو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Alt + Ctrl + Oیه ،بهكاردێتبۆ كردنه‌وه‌ی ئه‌م فایله‌نه‌ی كه به‌به‌رنامه‌ی photo shopدروستكراوه ،كه به‌شیۆه‌ی ( )PSDخه‌زن كرابێ. ،Open Recentبه‌كاردێت بۆ هه‌ڵبژاردنی فایلێك له‌نیوان 10فایل كه پێشتركرابێتهوه. Closeو كورتكراوه‌ی ئه‌م ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Ctrl + Wـه ،به‌كاردێت بۆداخستنیئهم فایله‌ی كه كاری له‌س������ه‌ر ده‌كه‌ین. Saveو كورتكراوه‌ی ئهمئامرازه له‌كیبۆرد ()Ctrl + S ـه ،به‌كاردێت بۆ خه‌زنكردنی ئهو كارانه‌ی كه لس������ه‌ر وێن‌ه ده‌كرێ ،به مه‌رجیك وێنه‌ك‌ه پیش������تر به‌هه‌ر ناویه‌ك خه‌زن كراب������ێ به‌ه������ۆی فه‌رمان������ی (.)Save As
كۆمپانیای مایكرۆسۆفت یه‌كه‌مین سێرڤس پاكی ویندۆزی سه‌ڤن له‌م مانگه‌دا باڵوده‌كاته‌وه. له‌كاتێكدا ك������ه زۆرترین باب‌هت‌و هه‌واڵه‌كانی جیهانی ته‌كنۆلۆژیای باس له وته‌كانی ستیڤ جۆبز له كۆنفرانس������ی WWDCدا ده‌كه‌ن، مایكرۆس������ۆفت به میواندارێتی كۆنفرانسی TechEdرایگه‌یاند س������ه‌رقاڵی كاره له‌سه‌ر ئاماده‌كردنی س������ێرڤس پاكی ژماره یه‌ك بۆ
ویندۆزی حه‌وت‌و چاوه‌ڕوانده‌كرێت ڤێرژنی بێتاكه‌ی له‌م مانگه‌دا بخرێت‌ه به‌رده‌ست. به‌پێی راگه‌یاندنی مایكرۆسۆفت ئهو ئاپده‌یت‌ه كه ب������ۆ "وینده‌وز س������ه‌رڤه‌ری 2008ی ئار تو"ش به‌كارده‌هێنرێ������ت ،به‌كارهێنه‌ران بۆ پرۆسیسینگی هه‌وری ئاماد‌ه ده‌كات. ئهو ئاپده‌یت‌ه Remote FXیش له‌خۆده‌گرێت كه ئه‌زموونی گرافیكی س������ێ ره‌هه‌ندی بۆ به‌كارهێن������ه‌ران له‌رێگ������هی دووره‌و‌ه ده‌خات‌ه به‌رده‌س������ت .هه‌روه‌ها چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ئهو كۆمپانیای‌ه هه‌واڵی نوێ سه‌باره‌ت به ڤێرژنی نوێی ویندۆز به‌ناوی ویندۆزی ئازۆر بخات‌ه به‌رده‌ست. هه‌روه‌ها مایكرۆس������ۆفت ویندۆز سه‌رڤه‌ری AppFabricی نمایش������كرد ك������ه دیزاین‌و
به‌ڕێوه‌بردنی به‌رنامه‌كانی كامپۆزیتی ئاسانتر دهكاتهوه .مش������ته‌رییه‌كانی ك������ه وینده‌وزی س������ه‌رڤه‌ری 2008و "ویندۆزی س������ه‌رڤه‌ری 2008ی ئار تو" به‌كارده‌هێنن ،ده‌توانن ئهو به‌رنامه‌ی‌ه به‌شێوه‌ی بێ به‌رامبه‌ر داونلۆد بكه‌ن. جێگه‌ی باس������ه وینده‌وزی س������ه‌ڤن كه دوای شكس������تی وینده‌وزی پێش������خۆی واته ڤێستا له‌الیه‌ن مایكرۆس������ۆفته‌و‌ه خرای‌ه به‌رده‌ست، س������ه‌ركه‌وتنێكی به‌رچاوی بۆ مایكرۆسۆفت هێنای‌ه ئاراوهو بووه هۆی زیادكردنی فرۆشی كۆمپیوته‌ره‌كان������ی وین������ده‌وز .هه‌روه‌ها ئهو وینده‌وز‌ه یه‌كێك‌ه له هۆكاره‌كانی س������ه‌ره‌كی بوونی ئیكس������پلۆره‌ری 8بۆ گه‌یش������تن به ریزبه‌ن������دی یه‌كه‌می پ������ڕ به‌كارهێنه‌رترین به‌رنامه‌كانیئیكسپلۆره‌ره.
پۆرتی Fire wireیان IEEE_1394چییه؟
داهێنه‌ری پۆرتی USBچه‌ند ئه‌مانجی سه‌ره‌كی له‌مێش������كیدا ههبووه ك������ه له‌ئه‌نجامدا بووه هۆی درووستكردنی ئهو پۆرته ،كه به‌شێكیان بریتی بوون له: .1نرخی كه‌می په‌یوه‌ندكردنی ئامێره‌كانی دیك‌ه له‌كۆمپیوته‌ر وه‌ك ماوس ،كیبۆرد‌و جۆیستیك‌و گه‌یم په‌د. .2تێچوونی كه‌می كێبلی په‌یوه‌ندی. .3ژم������اره‌ی زۆری ئامێره‌كانی كه بتوانی له‌و پۆرته په‌یوه‌ندبكرێت. .4خێرایی زیاتری ئامێره‌كانی وه‌ك پرینت‌هر‌و سكانه‌ر...هتد. به‌گش������تی ئامانج له‌درووستكردنی ئهو پۆرته بۆ گرتنه‌وه‌ی جێگ������هی پۆرته جیاوازه‌كان (پۆرتی هاوته‌ریب ،سریاڵ پۆرته‌كانی تایبه‌ت به‌كیبۆرد، ماوس‌و ...هتد) له‌كۆمپیوت������ه‌ردا بووه ،ههربۆیه له‌داهاتوویه‌كی نزیكدا كۆمپیوته‌ره‌كان ته‌نیا چه‌ند پۆرتی USBیان له‌پشته‌و‌ه ده‌بێت‌و به‌س. پۆرت������ی Fire wireس������ه‌رتا له‌الیه‌ن كۆمپانیای ئه‌پڵه‌و‌ه داهێن������راو دواتر به‌كۆدیIEEE_1394 وه‌ك پۆرتێكی س������تاندارد ناس������را .ئهو پۆرته له‌ڕاستیدا ئامانجی هاوش������ێوه‌ی USBهه‌بوو،
به‌اڵم جیاوازییه‌كه‌ی له‌وه‌دابوو كه IEEE_1394 به‌ش������ێوه‌یه‌ك درووس������تكراو‌ه كه بۆ داتای زۆر ش������یاوه .ئامێره‌كانی وه‌ك camcorder، DVD ،playerئامێره‌كان������ی ده‌نگی دیجیتاڵی بۆ ئهو پۆرته زۆر باشن. ئهو دوو پۆرته چه‌ندین تایبه‌تمه‌ندی هاوش������ێوه‌‌و جیاوازیان پێكه‌و‌ه ههیه ،كه له‌خوراه‌وه‌دا به‌كورتی باسی ده‌كه‌ین: IEEE_1394.1و USBهه‌ركامیان یه‌ك باسی سیریاڵیان ههیه كه بۆ گواستنه‌وه‌ی داتا به‌جوتێك وایه‌ری له‌یه‌ك پێچراو سوودوه‌رده‌گرن. .2خێرایی گواستنه‌وه‌ی داتا پۆرتیIEEE_1394 له‌و ژماره‌یه‌و‌ه تا 400مێگابایت له‌چركه‌یه‌كدا كه هه‌ڵبه‌ت پۆرتی USBیش به‌ستاندراد‌ه نوێیه‌كان به‌زیاتر له‌و ژماره‌یه‌ش گه‌یشتووه. .3ده‌توانرێت 127ئامێر له‌یه‌ك باس������ی USB هوه په‌یوه‌ندبكرێ������ت ،ب������ه‌اڵم ئ������ه‌م ژماره‌ی‌ه بۆ IEEE_1394ته‌نیا 63دانه‌یه. .4هه‌ردووIEEE_1394و USBپش������تیوانی له‌چه‌مكی ئامێری ئایزۆكرونووس ده‌كه‌ن .چه‌مكی ئامێری ئایزۆكونووس به‌ئامێرێك ده‌وترێت كه بۆ گواستنه‌وه‌ی داتا رێژه‌یه‌كی دیاریكراوی له‌پانتای
باند پێویسته ،ئهو تایبه‌تمه‌ندیی‌ه بۆ ئامێر‌ه ده‌نگی‌و ره‌نگیی‌ه دیجیتاڵییه‌كان زۆر به‌سووده. .5ه������ه‌ردووی IEEE_1394و USBرێگه‌تان پێده‌كه‌ن هه‌ركات كه حه‌زبكه‌ن په‌یوه‌ندبن یان لێ بكرێته‌وه. زۆرب������هی كامێ������را دیجیتاڵیی������ه‌كان پۆرتێكی IEEE_1394ی������ان له‌س������ه‌ره .كاتێ������ك ك������ه كامێراكه‌تان به‌و پۆرته به‌كۆمپیوته‌ره‌و‌ه په‌یوه‌ند ی ده‌كه‌ن ،ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی پێویستتان دابه‌زاندبێت ده‌توانن به‌ئاس������انی فیلمه‌كان ل������هو كامێرایه‌و‌ه داونلۆدبكه‌ن.
په‌نتێك هاندێكی نــــــــوێ ده‌خات ه بازاڕهوه كۆمپانیای په‌نتێك رایگه‌یان������دوو‌ه هاندێكی نوێ به‌ناوی Pursuitله‌م مانگه‌دا ده‌خات‌ه بازاڕهوه. به‌پێی هه‌واڵێكی جی ئێس ئێم ئارێنا ،هاند ی �Pur suittی په‌نتێك سكه‌ییه‌‌و كیبۆردی كاملی �QWER TYبه‌كارده‌هێنێت .ئهو هاند‌ه نوێیه له‌ره‌هه‌نده‌كانی 93.2×63.8×14.5میلی مه‌تری‌و به‌كێشی 129گرام درووستكراوه. شاش������هی ئهو هاند‌ه 2.8ئینجی له‌مسیی‌ه به‌كواڵیتی 240×320پیكسل‌و پشتیوانی له 256هه‌زار ره‌نگ ده‌كات .به‌ش������ێك له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كان������ی ئهو هاند‌ه بریتیین له 50مێگابایت میمۆری ناوخۆیی ،پشتیوانی
له‌كارت������ی microSDب������ۆ زیادكردنی میمۆری تا 32گیگابایت‌و پشتیوانی له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی ،GPRS بلوتوز‌و .USB كامێ������رای Pursuitدوو مێگاپیكس������لیی‌ه به‌توانای تۆماركردنی ڤیدیو .هه‌روه‌ها ئهو هاند‌ه پش������تیوانی له‌ئیكس������پلۆره‌ری WAP 2.0/xHTML, HTMLو فایل‌ه ده‌نگی‌و ره‌نگییه‌كانی MP3/WAV/WMAو MP4/H.263ده‌كات. ئهو هاند‌ه له‌ره‌نگه‌كانی س������ه‌وز‌و شیندا ئه‌م مانگ‌ه ده‌كه‌وێت‌ه بازاڕهوه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌نرخه‌كه‌ی هێشتا هیچ زانیارییه‌ك له‌به‌رده‌ست نییه.
پشته‌و ده‌بێت به‌وریایه‌و‌ه به‌كار ی بهێنین بێزاركردن ی هاوواڵتیان له رێگ‌ه ی مۆبایله‌و‌ه سزا ی یاسای ی له
ئه‌رێ ده‌تانزانی
لێكدانه‌وه‌ی ناوی واڵتان
. 33نه‌و‌هت‌و نۆ له‌سه‌دی( )%99ژه‌هری مار له‌پڕۆتین پێكهاتووه. . 34ته‌مه‌نی تیمساح زیاتر ل ه 100ساڵه. . 35ئه‌گه‌ر یه‌ك كه‌وچكی چا خواردن له‌چاڵ ه ره‌شه‌كانی ئاسمان جیابكه‌ینه‌وه، وات ه دوو ملیارد ته‌نمان جیاكردۆته‌وه. . 36چاڵێكی ره‌ش له‌كاكێشاندا هه‌ی ه ك ه له‌هه‌ر چركه‌یه‌كدا 1000جار به‌ده‌وری خۆیدا ده‌سووڕێته‌وه.
. 36باڕبادۆس :مانای ناوی ئه‌م واڵته‌مان ده‌ست نه‌كه‌وتووه. . 37باهاما :وات ه ده‌ریای ته‌نك ،ده‌ریایه‌ك ك ه قوواڵیی كه‌م بێت یان نیشتمانی ریشداره‌كان ،وشه‌یه‌كی ئیسپانیاییه. . 38به‌حرێین :نیوان دوو ده‌ریا ،یان نێوان دوو به‌حر ،وشه‌یه‌كی عه‌ره‌بییه. . 39برازیل :وات ه داری سوور. ژماره :ه29 ممه یه‌کش
وزه‌ی خۆر
2010 /6/20
*ئهوه چیه كه هه‌تا پێ ی بنوس ی ته‌واو نابێت؟ *كام وشه زیره‌كترین‌و به‌تواناترین كه‌س هه‌ر به ههڵه ده‌ی ڵێت؟ *ئهوه چیه كه ده‌نگی ههیهو ره‌نگی نیه؟ *.ره‌ق‌ه به‌رد نیه؟ هێلكه كه‌ره‌و مریشك نیه؟ *ئه‌وه‌چیه هه‌تا بیكێشین درێژ تر ده‌بێت؟ *ئه‌وه‌چیه كه ئێمه واده‌زانین ده ی خۆین ،به‌اڵم ئهو ئێمه ده‌خوات؟ وه‌اڵمه‌كه‌ی: .1ده‌ست. .2ههڵه. .3با. .4كیسه‌ڵ. .5خه‌ت. .6خه‌فه‌ت.
ئایا ی ده‌زان
ئێو‌ه ده‌زانن بۆچ ی كاتێك نینۆكتان ده‌كه‌ن یان قژتان ده‌بڕن هه‌ست به‌هیچ ئازارێك به‌پێی بیرۆوبۆچوونی كه‌شناسان ،ئهو وزه‌یه‌ی كه له‌ناوه‌ندی خۆردا به‌رهه‌م ناكه‌ن؟ چونكه دێت ،دوو ملیۆن ساڵی پێده‌چێ تا دهگاته سه‌ر رووبه‌ری خۆر ،ئهو وزه‌یه‌یش كه دوو ملیۆن ساڵی خایاندووه تا گه‌یشتۆته سه‌ر رووبه‌ری خۆر ،به هه‌شت نینۆك‌و موو هه‌ست‌ه چركه دهگاته سه‌ر گۆی زه‌وی.كه‌واته ئهو وزه‌یه‌ی كه ئێمه له‌خۆره‌و‌ه پێمان ده‌مارییان تێدا نیه .له‌سه‌رته‌واو ی ده‌گات به‌رهه‌می دوو ملیۆن ساڵ لهوه پێشتره. پێستی‌له‌شمان هه‌ست‌ه ده‌مار ههیه كه ئێمه له‌گه‌رما، سه‌رما ،سوتان‌و هه‌ر پێویستیه‌كان: به‌ركه‌وتنێكی به‌ئازار .1یه‌ك تاك گۆره‌وی خاوێن ،گرنگ نییه‌چ ره‌نگێكی هه‌بێ ،به‌پێی ئاره‌زوو ی خۆت ره‌نگێك هه‌ڵبژێره. به‌له‌شمان ئاگادارمان .2هه‌ندێك ئیسفنج ی وردكراو یان لۆكه. دهكاتهوه ،ههربۆیه .3هه‌ندێك ده‌زوو یان په‌ت. كاتێك ده‌ستمان به‌ر شتێكی گه‌رم ده‌كه‌وێت‌و هه‌ست به‌و گه‌رمیی‌ه ده‌كه‌ین ده‌ست ده‌كێشینه‌و‌ه دواوه ،به‌اڵم له‌موو ی نینۆكه‌كانماندا هیچ هه‌ست‌ه ده‌مارێك نییه ،ههربۆیه له‌كاتی بڕین‌و شێوازی‌دروستكردنه‌كه‌ی له‌نیوه زیاتر ی گۆرهوییهكه پڕده‌كه‌ین له‌لۆك‌ه یان ئیسفنج ئینجا ده‌مه‌كه ی به‌قایم ی كورتكردنه‌وه‌یدا به‌په‌تێك ده‌به‌ستین .ئهوه ی ماوه‌ته‌و‌ه له‌گۆره‌وییه‌ك‌ه به‌مه‌قه‌ست ده‌یبڕین‌و تاڵ تاڵ ی هه‌ست به‌هیچ ده‌كه‌ین‌و ده‌یده‌ینه‌وه به‌سه‌ر ئهو بهشه ی پڕمان كردوه.بۆدروستكردنی لوته‌كه ی ئازارێك ناكه‌ین. پاژنه ی گۆرهوییهكه به‌قه‌ده‌ر په‌نجه گه‌وره‌مان جیا دهكهینهوه پاشان به‌په‌تێك
بوكه‌ڵ ه دروستكردن
ده‌یبه‌ستین.بۆدروستكردن ی چاوو ده‌می به‌بۆی‌ه ره‌نگ ده‌كه‌ین یان ئه‌گه‌ر توانیت به‌ده‌زوو ی ره‌ش‌و سوور ،چاووده‌می بۆدروست بکه .
سێو
دیار هه‌ڵه‌بجه‌یی سێوێك ی رومه‌ت ئاڵم من هاوڕێ ی پرته‌قاڵم
هه‌ردوو میو‌ه ی وه‌رزێكین له‌دایك بوو ی باخێكین خه‌نده‌مان له‌س‌ه لێو‌ه سوودمان زۆره بۆ ئێو‌ه ئێوه‌ش مناڵ به‌جوان ی نۆشمان كه‌ن به‌ئاسان ی
مێرووله‌كان چۆن هێالنه‌كانیان ده‌دۆزنه‌وه؟ هه‌رجۆره مێروله‌یه‌ك شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه‌بۆ
دۆزینه‌وه‌ی هێالنه‌كه‌ی خۆی .هه‌ندێكیان به‌هۆ ی نیشان‌ه دانان له‌سه‌ر زه‌و ی ده‌یدۆز‌نه‌وه، كاتێك له‌هێالنه‌كه ی دێته‌ده‌ره‌و‌ه له‌سه‌ر زه‌ویه‌كه نیشانه‌یه‌ك داده‌نێت بۆئهوهی كه گهڕایهوه به‌هۆی ئهو نیشانه‌یه‌وه هێالنه‌كه‌ی بدۆزێته‌وه، وه‌ك ئهو نیشان‌ه ی سه‌ر بیناكان یا شه‌قامه‌كان ی ئێمه كه بۆ دۆزینه‌و‌ه ی ماڵ‌و شوێنه‌كانمان سوود ی لێ وه‌رده‌گرین .هه‌ندێ له‌مێرووله‌كان به‌هۆ ی خۆره‌وه‌‌و جۆرێكی تریان به‌هۆی بۆنكردنه‌و‌ه هێالنه‌كانیان ده‌دۆزنه‌وه.
بۆ ئهوه ی كه به‌هێزبن له‌نه‌خۆش ی به‌دووربن
پێبكه‌نم یان بگریم؟
بیره‌وه‌ری موئید مه‌ستووره
دایكم وتی :چیا گیان به‌پاسكیله‌كه‌ت بچۆ كیلۆیه‌ك په‌تاته م بۆ بێنه ،منیش وتم :باشه دایه‌گیان .پاسكیله‌كه‌م له‌حه‌وش‌ه هێنای‌ه ده‌رێ‌و سواری پاسكیله‌كه‌م بووم‌و به‌ڕێ كه‌وتم. هێشتا به‌ته‌واوی لهماڵهوه دوور نه‌كه‌تبوومه‌وه كه كتوپڕ هه‌ستمكرد كه‌سێك له‌دووره‌و‌ه بانگم ده‌كات ،ئاوڕم داوه كه‌س دیار نه‌بوو ،پێم وابوو فكرم رۆیشتووه‌و خه‌یااڵت هه‌ڵی گرتووم ،به‌اڵم نه‌خێر دووبار‌ه گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه ،جارێكی تریش ئاوڕمداوه، به‌اڵم دیسان كه‌س دیار نه‌بوو ،به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه ،دیسانیش گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه. زۆرم پێ سه‌یر بوو ،یه‌كێك بانگی ده‌كردم‌و كه ئاوڕم ده‌داو‌ه خۆی لێ ده‌شاردمه‌وه. نیوه‌ڕۆ بوو .كه‌س به‌ده‌ره‌وه نه‌بوو .بهره بهره خه‌ریك بوو ده‌ترسام .هه‌رك‌ه به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه ،گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه كه زوو زوو بانگی ده‌كردم‌و ده‌یوت :چیا ..چیا ..چیا.. هه‌ر كه راده‌وه‌ستام‌و ئاوڕم ده‌دایه‌وه ،دهنگهكه نه‌ده‌ما ،ئه‌مجاره‌یان زۆر ترسابووم .دیسان به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه .دهنگهكه ده‌ستی پێكرده‌وه ،كتوپڕ به‌بێ ئهوهی پاسكیله‌كه‌م رابگرم ئاوڕم داوه ،كه‌س دیار نه‌بوو ،به‌اڵم دهنگهكه هه‌ر ده‌یوت :چیا ..چیا !...كه جوان گوێم راگرت‌و سه‌یری دواوه‌م كرد بینیم عه‌الگه‌یه‌ك به‌تایه‌ی دواوه‌ی پاسكیله‌كه‌مه‌وه نووساوه‌و به‌سووڕانه‌وه‌و تێكئااڵنی له‌زنجیره‌كه‌ی ده‌نگێكی نزیك له‌ناوی خۆمی ساز ده‌كرد، هه‌ر كه ئه‌وه‌م زانی دام‌ه قاقای پێكه‌نین‌و لهگهڵ پێكه‌نینه‌كه‌ش كه‌وتم به‌دیوارێك دا. ئێشی سه‌رم‌و ئهو رووداوه ،پێكه‌نین‌و گریانی لێ تێكه‌ڵ كردبووم ،نه‌مده‌زانی پێبكه‌نم یان بگریم؟! محه‌مه‌د ئیبراهیم 5ساڵ له‌پێنجوێن
1
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ره نگم بكه‌ن
ئه‌رێ ده‌تانزانی
لێكدانه‌وه‌ی ناوی واڵتان
. 33نه‌و‌هت‌و نۆ له‌سه‌دی( )%99ژه‌هری مار له‌پڕۆتین پێكهاتووه. . 34ته‌مه‌نی تیمساح زیاتر ل ه 100ساڵه. . 35ئه‌گه‌ر یه‌ك كه‌وچكی چا خواردن له‌چاڵ ه ره‌شه‌كانی ئاسمان جیابكه‌ینه‌وه، وات ه دوو ملیارد ته‌نمان جیاكردۆته‌وه. . 36چاڵێكی ره‌ش له‌كاكێشاندا هه‌ی ه ك ه له‌هه‌ر چركه‌یه‌كدا 1000جار به‌ده‌وری خۆیدا ده‌سووڕێته‌وه.
. 36باڕبادۆس :مانای ناوی ئه‌م واڵته‌مان ده‌ست نه‌كه‌وتووه. . 37باهاما :وات ه ده‌ریای ته‌نك ،ده‌ریایه‌ك ك ه قوواڵیی كه‌م بێت یان نیشتمانی ریشداره‌كان ،وشه‌یه‌كی ئیسپانیاییه. . 38به‌حرێین :نیوان دوو ده‌ریا ،یان نێوان دوو به‌حر ،وشه‌یه‌كی عه‌ره‌بییه. . 39برازیل :وات ه داری سوور. ژماره :ه29 ممه یه‌کش
وزه‌ی خۆر
2010 /6/20
*ئهوه چیه كه هه‌تا پێ ی بنوس ی ته‌واو نابێت؟ *كام وشه زیره‌كترین‌و به‌تواناترین كه‌س هه‌ر به ههڵه ده‌ی ڵێت؟ *ئهوه چیه كه ده‌نگی ههیهو ره‌نگی نیه؟ *.ره‌ق‌ه به‌رد نیه؟ هێلكه كه‌ره‌و مریشك نیه؟ *ئه‌وه‌چیه هه‌تا بیكێشین درێژ تر ده‌بێت؟ *ئه‌وه‌چیه كه ئێمه واده‌زانین ده ی خۆین ،به‌اڵم ئهو ئێمه ده‌خوات؟ وه‌اڵمه‌كه‌ی: .1ده‌ست. .2ههڵه. .3با. .4كیسه‌ڵ. .5خه‌ت. .6خه‌فه‌ت.
ئایا ی ده‌زان
ئێو‌ه ده‌زانن بۆچ ی كاتێك نینۆكتان ده‌كه‌ن یان قژتان ده‌بڕن هه‌ست به‌هیچ ئازارێك به‌پێی بیرۆوبۆچوونی كه‌شناسان ،ئهو وزه‌یه‌ی كه له‌ناوه‌ندی خۆردا به‌رهه‌م ناكه‌ن؟ چونكه دێت ،دوو ملیۆن ساڵی پێده‌چێ تا دهگاته سه‌ر رووبه‌ری خۆر ،ئهو وزه‌یه‌یش كه دوو ملیۆن ساڵی خایاندووه تا گه‌یشتۆته سه‌ر رووبه‌ری خۆر ،به هه‌شت نینۆك‌و موو هه‌ست‌ه چركه دهگاته سه‌ر گۆی زه‌وی.كه‌واته ئهو وزه‌یه‌ی كه ئێمه له‌خۆره‌و‌ه پێمان ده‌مارییان تێدا نیه .له‌سه‌رته‌واو ی ده‌گات به‌رهه‌می دوو ملیۆن ساڵ لهوه پێشتره. پێستی‌له‌شمان هه‌ست‌ه ده‌مار ههیه كه ئێمه له‌گه‌رما، سه‌رما ،سوتان‌و هه‌ر پێویستیه‌كان: به‌ركه‌وتنێكی به‌ئازار .1یه‌ك تاك گۆره‌وی خاوێن ،گرنگ نییه‌چ ره‌نگێكی هه‌بێ ،به‌پێی ئاره‌زوو ی خۆت ره‌نگێك هه‌ڵبژێره. به‌له‌شمان ئاگادارمان .2هه‌ندێك ئیسفنج ی وردكراو یان لۆكه. دهكاتهوه ،ههربۆیه .3هه‌ندێك ده‌زوو یان په‌ت. كاتێك ده‌ستمان به‌ر شتێكی گه‌رم ده‌كه‌وێت‌و هه‌ست به‌و گه‌رمیی‌ه ده‌كه‌ین ده‌ست ده‌كێشینه‌و‌ه دواوه ،به‌اڵم له‌موو ی نینۆكه‌كانماندا هیچ هه‌ست‌ه ده‌مارێك نییه ،ههربۆیه له‌كاتی بڕین‌و شێوازی‌دروستكردنه‌كه‌ی له‌نیوه زیاتر ی گۆرهوییهكه پڕده‌كه‌ین له‌لۆك‌ه یان ئیسفنج ئینجا ده‌مه‌كه ی به‌قایم ی كورتكردنه‌وه‌یدا به‌په‌تێك ده‌به‌ستین .ئهوه ی ماوه‌ته‌و‌ه له‌گۆره‌وییه‌ك‌ه به‌مه‌قه‌ست ده‌یبڕین‌و تاڵ تاڵ ی هه‌ست به‌هیچ ده‌كه‌ین‌و ده‌یده‌ینه‌وه به‌سه‌ر ئهو بهشه ی پڕمان كردوه.بۆدروستكردنی لوته‌كه ی ئازارێك ناكه‌ین. پاژنه ی گۆرهوییهكه به‌قه‌ده‌ر په‌نجه گه‌وره‌مان جیا دهكهینهوه پاشان به‌په‌تێك
بوكه‌ڵ ه دروستكردن
ده‌یبه‌ستین.بۆدروستكردن ی چاوو ده‌می به‌بۆی‌ه ره‌نگ ده‌كه‌ین یان ئه‌گه‌ر توانیت به‌ده‌زوو ی ره‌ش‌و سوور ،چاووده‌می بۆدروست بکه .
سێو
دیار هه‌ڵه‌بجه‌یی سێوێك ی رومه‌ت ئاڵم من هاوڕێ ی پرته‌قاڵم
هه‌ردوو میو‌ه ی وه‌رزێكین له‌دایك بوو ی باخێكین خه‌نده‌مان له‌س‌ه لێو‌ه سوودمان زۆره بۆ ئێو‌ه ئێوه‌ش مناڵ به‌جوان ی نۆشمان كه‌ن به‌ئاسان ی
مێرووله‌كان چۆن هێالنه‌كانیان ده‌دۆزنه‌وه؟ هه‌رجۆره مێروله‌یه‌ك شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه‌بۆ
دۆزینه‌وه‌ی هێالنه‌كه‌ی خۆی .هه‌ندێكیان به‌هۆ ی نیشان‌ه دانان له‌سه‌ر زه‌و ی ده‌یدۆز‌نه‌وه، كاتێك له‌هێالنه‌كه ی دێته‌ده‌ره‌و‌ه له‌سه‌ر زه‌ویه‌كه نیشانه‌یه‌ك داده‌نێت بۆئهوهی كه گهڕایهوه به‌هۆی ئهو نیشانه‌یه‌وه هێالنه‌كه‌ی بدۆزێته‌وه، وه‌ك ئهو نیشان‌ه ی سه‌ر بیناكان یا شه‌قامه‌كان ی ئێمه كه بۆ دۆزینه‌و‌ه ی ماڵ‌و شوێنه‌كانمان سوود ی لێ وه‌رده‌گرین .هه‌ندێ له‌مێرووله‌كان به‌هۆ ی خۆره‌وه‌‌و جۆرێكی تریان به‌هۆی بۆنكردنه‌و‌ه هێالنه‌كانیان ده‌دۆزنه‌وه.
بۆ ئهوه ی كه به‌هێزبن له‌نه‌خۆش ی به‌دووربن
پێبكه‌نم یان بگریم؟
بیره‌وه‌ری موئید مه‌ستووره
دایكم وتی :چیا گیان به‌پاسكیله‌كه‌ت بچۆ كیلۆیه‌ك په‌تاته م بۆ بێنه ،منیش وتم :باشه دایه‌گیان .پاسكیله‌كه‌م له‌حه‌وش‌ه هێنای‌ه ده‌رێ‌و سواری پاسكیله‌كه‌م بووم‌و به‌ڕێ كه‌وتم. هێشتا به‌ته‌واوی لهماڵهوه دوور نه‌كه‌تبوومه‌وه كه كتوپڕ هه‌ستمكرد كه‌سێك له‌دووره‌و‌ه بانگم ده‌كات ،ئاوڕم داوه كه‌س دیار نه‌بوو ،پێم وابوو فكرم رۆیشتووه‌و خه‌یااڵت هه‌ڵی گرتووم ،به‌اڵم نه‌خێر دووبار‌ه گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه ،جارێكی تریش ئاوڕمداوه، به‌اڵم دیسان كه‌س دیار نه‌بوو ،به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه ،دیسانیش گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه. زۆرم پێ سه‌یر بوو ،یه‌كێك بانگی ده‌كردم‌و كه ئاوڕم ده‌داو‌ه خۆی لێ ده‌شاردمه‌وه. نیوه‌ڕۆ بوو .كه‌س به‌ده‌ره‌وه نه‌بوو .بهره بهره خه‌ریك بوو ده‌ترسام .هه‌رك‌ه به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه ،گوێم له‌ده‌نگه‌ك‌ه بۆوه كه زوو زوو بانگی ده‌كردم‌و ده‌یوت :چیا ..چیا ..چیا.. هه‌ر كه راده‌وه‌ستام‌و ئاوڕم ده‌دایه‌وه ،دهنگهكه نه‌ده‌ما ،ئه‌مجاره‌یان زۆر ترسابووم .دیسان به‌ڕێ كه‌وتمه‌وه .دهنگهكه ده‌ستی پێكرده‌وه ،كتوپڕ به‌بێ ئهوهی پاسكیله‌كه‌م رابگرم ئاوڕم داوه ،كه‌س دیار نه‌بوو ،به‌اڵم دهنگهكه هه‌ر ده‌یوت :چیا ..چیا !...كه جوان گوێم راگرت‌و سه‌یری دواوه‌م كرد بینیم عه‌الگه‌یه‌ك به‌تایه‌ی دواوه‌ی پاسكیله‌كه‌مه‌وه نووساوه‌و به‌سووڕانه‌وه‌و تێكئااڵنی له‌زنجیره‌كه‌ی ده‌نگێكی نزیك له‌ناوی خۆمی ساز ده‌كرد، هه‌ر كه ئه‌وه‌م زانی دام‌ه قاقای پێكه‌نین‌و لهگهڵ پێكه‌نینه‌كه‌ش كه‌وتم به‌دیوارێك دا. ئێشی سه‌رم‌و ئهو رووداوه ،پێكه‌نین‌و گریانی لێ تێكه‌ڵ كردبووم ،نه‌مده‌زانی پێبكه‌نم یان بگریم؟! محه‌مه‌د ئیبراهیم 5ساڵ له‌پێنجوێن
1
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ره نگم بكه‌ن
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
13
باشترین ئۆتۆمبێله‌کانی ئه‌مساڵ كامانه‌ن؟
ی ی 380دۆالر بۆ‌كڕیاره‌كان مارسیدس‌و به‌خشین
كۆمپانیای مارسیدس بێنز كه‌مكردنه‌وه‌ی تایبه‌تی نرخی بۆهه‌ندێك له‌به‌رهه‌مه‌كانی خۆی راگه‌یاندووه. ئهو كۆمپانیای‌ه ئاشكرایكرد كه هه‌رچی تیپی ئه‌ڵمانیا بتوانێت زیاتر یارییه‌كانی له‌مۆندیالی 2010دا ببات������هوه ،رێژه‌ی كه‌مكردنه‌وه‌ی نرخی ئهو ئۆتۆمبێالن‌ه زیاتر ده‌بێت. به‌پێی هه‌واڵه‌كان كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی مارسیدسی ئه‌ڵمانیا چوار مۆدێلی س������پۆرت ی خستوه‌ت‌ه به‌رده‌ست تا كڕیار‌ه گه‌نجه‌كان به‌الی خۆیدا رابكێش������ێت .ئهو ئۆتۆمبێله س������پۆرتان‌ه كه له‌ریكالمه‌كانی
یارییه‌كانی مۆندیالیشدا بوونیان ههیه ،به‌شێوه‌ی قیست‌و به‌بێ زیاده خستنه‌سه‌ر ده‌فرۆشرێت‌ه مشته‌رییه‌كان. خاڵی سه‌رنجراكێش ئهوهیه كه مارسیدس رایگه‌یاندوو‌ه كه ئه‌گه‌ر تیپی ئه‌ڵمانی������ا له‌مۆندیالدا براو‌ه بێ������ت 380دۆالر وه‌ك دیاری ده‌به‌خشێت‌ه كڕیاره‌كانی ئهو ئۆتۆمبێله. وته‌بێژی مارسیدس������یش له‌وباریه‌و‌ه وتی :له قۆناغ‌ه سه‌ره‌تاییه‌كانی مۆندیال������دا ئۆتۆمبێله‌كانی ئێمه نرخه‌كه‌یان 2هه‌زار‌و 500دۆالر كه‌مده‌بێته‌وه‌‌و هه‌رچی تیپی ئه‌ڵمانیا له قۆناغه‌كانی ئهو یارییه‌نه‌دا
س������ه‌ربكه‌وێت ،رێژه‌یه‌كی زیاتر نرخی ئ������هو ئۆتۆمبێالنه‌ش زیاتر داده‌به‌زێت .له‌ئێستادا كۆمپانیای مارسیدس بێنز ئۆتۆمبێله‌كانی خۆی به‌نرخی دوو ه������ه‌زار‌و 500دۆالره‌و ئه‌وه‌ش زیاترین رێژه‌ی كه‌مكردن������ه‌وه‌ی نرخ‌ه له‌ماوه‌ی 20س������اڵی راب������ردوودا ،هاوكات كۆمپانیاكانی بی ئێم ده‌بلیوو ئایۆد هه‌ستاوه‌ن به‌كارێكی هاوشێو‌ه ی مارسیدس. كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی مارس������یدس بێنز سپۆنسه‌ری دارایی تیپی ئه‌ڵمانیای‌ه له‌مۆندیالی 2010دا.
له‌مانگی یه‌كی ئه‌مساڵدا 59پسپۆڕو رۆژنامه‌نووسی بواری ئۆتۆمبێل له‌یه‌ك شوێن كۆبوونه‌و‌ه تا باشترین ئۆتۆمبێلی ساڵ له‌بوار‌ه جیاوازه‌كاندا هه‌ڵبژێرن. لیسته‌كه‌ی ئه‌وان له 30ئۆتۆمبێل بۆ 10ئۆتۆمبێل كه‌مكرای������هوه ،ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدا بوو كه ڤۆڵكس واگۆن پۆلۆ توانی ئهو نازناو‌ه به‌ده‌س������ت بهێنێت كه س������اڵه‌كانی پێشوو ئۆتۆمبێله‌كانی وه‌ك فۆلكس واگ������ۆن گۆڵف ،مه‌زدا ،2له‌كسسی ،ls460بی ئێم ده‌بلیوی كۆمه‌ڵه‌ی 3و ئایۆدی a6ئهو پله‌یه‌یان به‌ده‌ستهێنابوو. باش������ترین ئۆتۆمبێل له‌بواری دیزاین چیڤرۆلێت������ی كام������ارۆ هه‌ڵبژێردرا‌و نازناوی پاكترین ئۆتۆمبێلیش درای‌ه فۆلكس واگۆنی بلۆمۆشن. فولكس واگۆن پۆل������ۆ له‌حاڵێكدا ئهو پله‌یه‌ی به‌ده‌س������تهێنا كه دوو ركابه‌ر‌ه سه‌ركییه‌كه‌ی واته مارسیدس بێنزی eكالس‌و تۆیۆت������ا پری������وس به‌دایم‌ه به‌شوێنییه‌و‌ه بوون.
ڵ له‌ناو ئۆتۆمبێله‌كانی 32پاس به‌ره‌نگی جلی تیپه‌كانی مۆندیال نه‌خشه‌ی گووگ درووس������تكردوو‌ه كه درووشمی ئهو تیپه‌ی به‌دوو زمانی فۆرد‌و جینراڵ مۆتۆرزدا واڵته‌كه‌ی خۆیو به‌ئه‌نگلیزی له‌سه‌ر ئهو پاسان‌ه نووسیوه، كۆمپانی������ای كۆری هیوندای بۆه������ه‌ر یه‌ك‌ه له‌تیپه‌كانی به‌ش������دار له‌ناو مۆندیالی 2010ی ئه‌فریقای باشوردا، پاسێكی تایبه‌تی درووستكردووه. هیوندای گه‌وره‌ترین به‌رهه‌مهێنه‌ری ئۆتۆمبێله له‌واڵتی كۆریا‌و به‌یه‌كێك له‌پشتیوانه‌كانی مۆندیال دێت‌ه ئه‌ژمار، ب������ۆ هه‌ر یه‌ك������ه له32تیپی مۆندیال پاس������ێكی تایبه‌تی
هه‌ڵبه‌ت هه‌ندێك له‌و درووشمان‌ه ته‌نیا به‌زمانی ئینگلیزی له‌سه‌ر پاسه‌كان نووسراون. ره‌نگی هه‌ر كام له‌و پاس������انه هاوشێوه‌ی جلی تیپه‌كه‌یه‌‌و ئه‌مه‌ش یه‌كه‌مجار‌ه كه ئهو داهێنان‌ه له‌پاسی یارییه‌كانی مۆندیالدا ئه‌نجام بدرێ������ت .له‌الیه‌كی دیكه‌و‌ه هیوندای كۆمه‌ڵێك ئۆتۆمبێلی تایبه‌ت������ی مۆندیالی به‌رهه‌مهێناو‌ه كه ده‌نگی هۆڕینه‌كه‌ی گه‌وره‌تر‌ه له‌ئۆتۆمبێل‌ه ئاساییه‌كان. ئهو گهوره كۆمپانیایه‌ی بواری ئۆتۆمبێل له‌ریكالمی ئهو به‌رهه‌م‌ه نوێیه‌دا رایگه‌یاندوو‌ه كه ئهو ئۆتۆمبێله به‌ده‌نگێكی به‌رزتر ده‌توانێت س������ه‌ركه‌وتنی تیپ‌ه خۆشه‌ویسته‌كه‌تان به‌خه‌ڵك رابگه‌یه‌نێت.
ی سعودیی ه ده‌كه‌وێت ه بازاڕ ی یه‌ك غه‌زال یه‌كه‌مین ئۆتۆمبێلی به‌رهه‌می س������عودی‌ه به‌ناوی غه‌زالی یه‌ك له‌رێوره‌س������مێكدا به‌به‌شداری مه‌لیك عه‌بدوڵاڵی پاشای ئهو واڵته نمایشكرا. ته‌له‌ڤزیۆنی ئه‌لجه‌زیره‌ی قه‌ته‌ر له‌راپۆرتێكدا باڵویكردهوه كه مه‌كینه‌ی ئهو ئۆتۆمبێله له‌الیه‌ن گروپێك له‌ئه‌ندازیارانی زانكۆی مه‌لیك سعودی ریازه‌و‌ه درووستكراوه ،هه‌روه‌ها ئۆتۆمبێله‌ك‌ه له‌الیه‌ن كۆمپانیای مارسیدس بینزی ئه‌ڵمانیا به‌هاوكاری كۆمپانیا مه‌گنای كه‌نه‌دا به‌رهه‌مهێنراوه. ته‌واوی قۆناغه‌كانی به‌رهمهێنان‌و دیزانی به‌ش������ه‌كانی دیكه‌ی ئهو ئۆتۆمبێل������ه له‌الیه‌ن خوێندكارانی كۆلیژی
ئه‌ندازیاری������ی زانك������ۆی مه‌لیك س������عودی ری������ازه‌و‌ه ئه‌نجامدراوه‌‌و راپۆرته‌ك‌ه باس������ی له‌وه‌ش������كرد كه ئهو ئۆتۆمبێله درێژییه‌كه‌ی چوار مهترو 80س������انتیمه‌تره‌‌و پانییه‌كه‌ی یه‌ك مهترو 90سانتیمه‌تر. بڕیاروای‌ه به‌رهه‌مهێنانی ئهو ئۆتۆمبێله به‌سه‌رمایه‌گوزای 400ملیۆن یۆرۆ له‌به‌رنامه‌یه‌كی ستراتیژی سێ ساڵه‌دا، سااڵن‌ه 20هه‌زار ئۆتۆمبێل به‌رهه‌مبهێنێت. ئهو ئۆتۆمبێله كه یه‌كه‌مجار‌ه له‌هه‌شتایه‌مین پێشانگای ئۆتۆمبێلی جینیفدا نمایشكرابوو ،له‌ڕاستیدا ئیلهامی له‌مارسیدسی كالسی جی وه‌رگرتووه.
گه‌وره‌ترین كۆمپانیاكانی ئۆتۆمبێلی ئه‌مری������كا جه‌ختیان ل������هوه كرده‌و‌ه ك������ه به‌رنامه‌ی نه‌خش������هی گووگڵ له‌ئامێره‌كانی دۆزینه‌وه‌ی ش������وێنی ئۆتۆمبێله‌كانیخۆیاندابه‌كارده‌هێنن. فۆرد‌و جین������راڵ مۆتۆرز رایگه‌یاند مشته‌رییه‌كانیان ده‌توانن تا كۆتایی ئه‌م مانگ������ه نه‌خش������ه‌كانی رێگه‌‌و ج������اده‌كان له‌خزمه‌تگوزارییه‌كانی گووگڵه‌و‌ه بنێرن بۆ ئۆتۆمبێله‌كانی خۆیان. ش������ۆفێره‌كانی ئۆتۆمبێله‌كانی فۆرد كه پێش������تر سیستمی فۆردسیكیان بۆ به‌ده‌ستهێنانی زانیاری ترافیك‌و رێگ������ه‌كان به‌كارهێن������اوه ،له‌مڕۆ‌ه به‌دواو‌ه ده‌توانن رێگه‌كان له‌گووگڵدا هه‌ڵبژێرن‌و ئهو زانیارییان‌ه له‌رێگه‌ی به‌رنامه‌یه‌كی ئینته‌رنێتییه‌و‌ه بنێرن بۆ ئۆتۆمبێله‌كه‌یان. فۆردس������یك له‌س������اڵی 2007دا ده‌ستی به‌كار كردوه ،ئهو سیستم‌ه توان������ای زۆر وه‌ك ئه‌كتیڤكردنی خزمه‌تگوزاری ده‌نگی ،راپۆرته‌كانی ترافیك ،رێگه‌كان ،هه‌واڵ ،هه‌واڵی
ك‌هش‌و هه‌وا ،لیس������تی فیلمه‌كان‌و تواناكانی سێرچ ده‌خات‌ه به‌رده‌ست‌و شۆفێره‌كان ده‌توانن هانده‌كانMP3 ، پلیی������ه‌ره‌كان‌و ئامێره‌كانی دیكه‌یان بۆپه‌یوه‌ن������دی‌و ناردن������ی زانیاری بۆ ئهو سیس������تم‌ه كه به‌پرۆگرامی مایكرۆس������ۆفت كارده‌كات ،په‌یوه‌ند بكه‌ن. فۆرد ئ������هو خزمه‌تگوزاریه‌ی وه‌ك رێگه‌ی������ه‌ك بۆ تێكنه‌دانی هۆش������ی ش������ۆفێره‌كان له‌كاتی سه‌یركردنی به‌رده‌وامی نه‌خشه‌كاندا ،راگه‌یاندووه. به‌كارهێنه‌رانی خزمه‌تگوزاری "ئان س������تار تره‌ن بای تره‌ن"ی جنراڵ
مۆتۆرزی������ش ده‌توانن له‌ئامێره‌كانی دۆزینه‌وه‌ی ش������وێنی ئان ستار بۆ ئه‌مجامدان������ی كارێكی هاوش������ێوه، سوودی لێوه‌ربگرن. مانگی رابردوو جین������راڵ مۆتۆرز به‌رنامه‌كه‌ی خۆی له‌س������ه‌ر بنه‌مای ئاندرۆیدی گووگ ڵ نمایشكرد كه توانای ئهوه ده‌به‌خشێت‌ه هانده‌كان، كاری جیاواز وه‌ك ده‌س������پێكردنی ش������ه‌حنكردنه‌و‌ه له‌رێگه‌ی دووه‌روه، نمایشی قه‌باره‌ی شه‌حن بوونه‌وه‌كه‌‌و لێدانی ستارتی ئۆتۆمبێله له‌رێگه‌ی دووره‌و‌ه له‌ئۆتۆمبێله‌كانی داهاتووی چیڤرۆلیت ڤۆڵتدا ئه‌نجام بده‌ن.
ه كێشه‌كانی هامه‌ر درێژه‌یان هه‌ی هام������ه‌ر كه له‌ده‌ی������هی 90ه‌كاندا وه‌ك س������یمبولی جینراڵ مۆتۆرز‌و سه‌ركه‌وتنه‌كانی ده‌ناسرا ،دوای فرۆش������ی بره‌نده‌كه‌ی به‌نرخی 150ملیۆن دۆالر به‌كۆمپانیایه‌كی چینی ،دیسانه‌و‌ه كێشه‌ی فرۆشی ههیه. له‌الی������ه‌ك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هام������ه‌ر واته جیم ته‌یلۆر خانه‌نش������ین كراوه‌‌و له‌الیه‌كی دیك‌ه ئهو كڕیارانه‌ی هامه‌ر ئێستا ده‌توانن مۆدێله‌كانی h3و h3t 2010 به‌چوار هه‌زار دۆالر كه‌متر‌و مۆدێلی h3tی 2009
به‌پێنج ه������ه‌زار دۆالر كه‌متر‌و مۆدێله‌كانی h2وh3 ی 2009به‌شه‌ش هه‌زار دۆالر كه‌متر بكرن ،له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا ده‌توانن به‌قیستی 72مانگ ئهو ئۆتۆمبێله بگرن ،به‌اڵم هێشتا نوێنه‌رایه‌تی ئهو مارك‌ه له‌چین كێشه‌ی لهگهڵ فرۆشی هامه‌ر ههیهو ناتوانێت ئهو ئۆتۆمبێله بفرۆشێت ،ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدای‌ه كه جینراڵ مۆتۆرز دوای فرۆش������ی نیوه‌كاره‌ی هامه‌ر به‌هیوای‌ه تا بره‌نده‌كانی س������اب بد‌ات‌ه كۆمپانیای سپایك‌هر‌و پۆنتیاك‌و ساتره‌نیش بفرۆشێت.
شۆفێر ی خۆشه‌ویست رێز له كه‌مئه‌ندامان بگره‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ت له‌و شوێنانه رامه‌گر‌ه ک‌ه بۆ ئه‌وان ته‌رخان كراوه
12
یه‌کشه‌ممه
ژماره 29:
2010 /6/20
ی بێسه‌رو جه‌ست ه شێواو ی منداڵ عێراق ده‌بێت ه مه‌ڵبه‌ند
"ك ه منداڵه‌كه‌م بین ی به‌بێ سه‌ر لهدایكبووه ،هاوسه‌ره‌كه‌م به‌خێرایی بردی‌وكردی به‌ژێر خۆڵه‌وه" جهنگه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی عێراق ،بوونه‌ت ه هۆی به‌كارهێنانی چه‌ندین چه‌كی قه‌ده‌غه‌كراو له‌سه‌ر خاكی ئه‌م واڵته‌‌و ئه‌وه‌ش كێشه‌ی ته‌ندروستیی له‌ناو نه‌وه‌ی نوێ‌و له‌دایكبووانی عێراقدا دروستكردووه.
ئا :سه‌ركۆ فه‌ره‌یدون (و.ع.ر)ی ژن������ه فه‌للوجه‌ییه‌ك������ه، كاتێك له‌نه‌خۆش������خانه‌ی شاره‌ك‌ه منداڵ������ی بوو ،هێن������ده‌ی پێنه‌چوو، منداڵه‌كه‌ی مرد ،كاتێك پرسیاری هۆكاره‌كه‌ی كرد ،تووش������ی شۆك ب������وو :منداڵه‌ك������ه‌ت "به‌بێس������ه‌ر" لهدایكبووه .هاوسه‌ره‌كه‌ی هێنده‌ی یه‌کێک له‌و مندااڵنه‌ی به‌هۆی هێرشه‌کانی ئه‌مریکاو‌ه جه‌سته‌ی شێوێندراو‌ه پێك������را بهپهله بردی‌و كردی به‌ژێر ده‌یانمرێنێ������تو خانه‌كانیان له‌ناو ڕایانگه‌یان������د ك������ه ل������ه‌م جه‌نگه‌دا خۆڵه‌وه ،تا كه‌س پێی نه‌زانێت. ده‌بات ،ئه‌مه‌ش توانای كاركردنیان 940هه‌زار بۆمبی یۆرانیۆم‌و 14هه‌زار كه‌مده‌كات������هوهو ناتوانن پاش������ه‌ڕۆ بۆمبی زرێپۆشیان به‌كارهێناوه ،ئهو فه‌لووج‌ه زیادبوونی مندااڵنی جه‌سته‌تێكچوو ژه‌هراوییه‌كان له‌خوێن پاكبكه‌نه‌وه .ناوچه‌یان به 50هه‌زار موش������هك‌و پاش هاتنی هێزه‌كان������ی ئه‌مه‌ریكا نزیك������هی %6.4له‌یۆرانێۆم������ی 88هه‌زار ته‌ن بۆم������ب بۆردوومان بۆعێ������راق‌و له‌س������اڵی 2004دا ،پیتێنراو كه توانای تواندنه‌وه‌ی ههیه كردووه ،ئه‌مه‌ش ح������ه‌وت هێنده‌ی جه‌نگێكی گهوره له‌شاری فهللوجه له‌ڕێگه‌ی هه‌ناسه‌دان‌و ڕێژه‌ی %0.3ئهو هێ������ز‌ه وێرانكه‌ره‌ی‌ه كه هه‌ردوو له‌نێ������وان هێزه‌كان������ی ئهمهریكاو له‌یۆرانیۆمی پیتێن������راو كه توانای ش������اری هێرۆش������یما‌و ناكازاكیی هێز‌ه چه‌كداره‌كان������دا روویدا كه تواندنه‌وه‌ی نیی������ه له‌هه‌مان ڕێگاو‌ه ژاپۆنی پێبۆردومان كران .له‌كۆتایی ئه‌مه‌ریكا تێیدا چه‌كی قه‌ده‌غه‌كراوی ده‌گوێزرێت������هوه بۆگورچیل������ه‌كان ،جه‌نگیشدا نزیكه‌ی 350بۆ 400ته‌ن به‌كارهێنا .ئێستاش كاریگه‌ریی ئهو ه������ه‌روه‌ك ئه‌نجام������ه نوێی������ه‌كان له‌پاش������ماوهی یۆرانیۆمی پیتێنراو چه‌كان‌ه له‌سه‌ر مندااڵنی تازه‌بووی ده‌ریده‌خ������ه‌ن كه ڕێ������ژه‌ی %2تا له‌خاكی عێراقدا مابوویه‌وه. %5له‌یۆرانیۆمی پیتێنراوی تواوه ،به‌پێی زانیارییه‌كان������ی رۆژنامه‌ی ئهو شاره ،به‌دیاركه‌وتووه. به‌ریتان������ی پس������پۆڕان جه‌خ������ت له‌س������ه‌ر ئهوه له‌ڕێگ������هی خۆراكه‌و‌ه دهگوێزرێتهوه ئیندیپێندێنت������ی ده‌كه‌ن������هوه كه نه‌خۆش������خانه‌كانی كاتێك كه مرۆڤ له‌ڕێگه‌ی ده‌مه‌و‌ه له‌ئه‌نجامی به‌كارهێنانی ئهو چه‌ك‌ه فه‌للوج������ه ڕۆژان‌ه له‌نێوان بیس������ت قوتی ده‌دات له‌قورگدا یۆرانیۆمه‌ك‌ه قه‌ده‌غه‌كراوان������هوه قوربانییانی ئهو جهنگه ده‌گات������ه نزیكه‌ی نیوملیۆن بۆ س������ی‌وپێنج ڕووداوی جیاوازو ده‌مژرێت. نه‌خۆشی نادیار‌و نه‌زانراو له‌الیه‌ن زاناكان ده‌ریانخس������تووه دوكه‌ڵی منداڵی عێراقی كه توشی شێرپهنجه پزیش������كه‌كانه‌و‌ه ڕوویان تێده‌كات .به‌رزب������وو له‌یۆرانیۆم������ی پیتێنراو ب������وون ،ه������ه‌روه‌ك ی������ه‌ك ملیۆن به‌دواییه‌كداهاتنی ئ������هو ژمارانه‌ی ڕووبه‌رێكی‌نزی������ك به ده‌یان میل منداڵ������ی دیكه‌ش به‌ه������ۆی چه‌ند ڕۆژان������ه تۆم������ار ده‌كرێ������ن ئاماژه دوور له‌س������ه‌رچاوه‌كه‌ی ،ده‌گرێته‌وه ،نه‌خۆشییه‌كه‌و‌ه گیانیان له‌ده‌ستداوه، بهوه ده‌كه‌ن ك������ه چه‌نده‌ها ئاماری ئه‌م������ه‌ش ترس������ی زۆری ههیه بۆ ڕێ������ژه‌ی تێكچوونی جه‌س������ته‌ییش عێراق������دا ئهو نه‌خۆش������یی‌ه نادیاران������ه ڕۆژان‌ه ته‌ندروس������تی ئه‌وان������هی له‌مه‌یدانی له‌له‌دایكبووه‌كان������ی له‌نه‌خۆش������خانه‌كانی فهللوجه تۆمار جه‌نگدان‌و ئ������هو گاز‌ه هه‌ڵده‌مژن‌و به‌رزبووه‌ته‌وه. ده‌كرێن‌و پزیش������كه‌كان زانیاریان ئاوێته‌كان������ی یۆرانی������ۆم له‌ڕێگه‌ی پێده‌چێت ئه‌م تێكچونان‌ه "منداڵی له‌باره‌یانه‌و‌ه نییه ،ئه‌م������ه‌ش بووهته هه‌واو‌ه به‌و ناوچانه‌دا باڵو دهبێتهوه .كه‌مئه‌ندام" به‌ش������ێوه‌یه‌كی دیارو هۆی باڵوبوونه‌وه‌ی ترس‌و نائارامی دووه‌م :فس������فۆڕی سپی :بۆمبه‌كانی ڕێژه‌یه‌ك������ی ب������ه‌رز له‌نه‌وه‌كان������ی فسفۆڕی س������پی له‌كارلێكی نێوان داهاتووی عێراقییه‌كاندا ببینرێت. به‌تایبه‌تی له‌نێوان ئافره‌تاندا. ئهو ئافره‌تان‌ه ڕایده‌گه‌یه‌نن دووگیان فسفۆڕو ئۆكسجین دروست ده‌بێت‌و وه‌زاره‌ت������ی به‌رگ������ری ئه‌مه‌ری������كا نه‌بن باش������تره لهوه ی منداڵه‌كانیان ئ������هو كاریگه‌ریانه‌ی ئ������ه‌م بۆمب‌ه بۆ ڕایگه‌یاند ك������ه دووبار‌ه یۆرانیۆمی پیتێنراویان به‌كارهێناوه ،د.ئاسه‌ف مرۆڤ هه‌یه‌تی بریتین له: كه‌مئه‌ندام‌و ناسروشتیی بن. لیستی نه‌خۆشه‌كانی نه‌خۆشخانه‌ی .1سوتانی له‌شی مرۆڤ كه له‌وانه‌ش‌ه دراكۆفی������چ به‌ڕێوه‌ب������ه‌ری ناوه‌ندی ش������اره‌ك‌ه ئاماژه به‌بوونی چه‌ندین سوتانه‌ك‌ه بگات‌ه ئێسكه‌كان ،هه‌روه‌ك پزیشكی بۆ توێژینه‌وه‌كانی یۆرانیۆم له‌واشنتۆن هۆشیاری ئهوه ی دا كه ج������ۆری جی������اواز له‌كه‌مئه‌ندامی چۆن له‌فه‌للوج‌ه ڕوویدا. ده‌كه‌ن ،وه‌ك نادرووستی له‌ده‌ماغدا .2 ،فسفۆڕی سپی ده‌چێت‌ه ناو خاك‌و لێدانی عێراق دووبار‌ه به‌یۆرانیۆمی یان نه‌بوونی س������هر‌و ئه‌ندامه‌كانی ڕوبارو ده‌ریاكانه‌وه ،ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه پیتێنراو واتای ئهوهیه 30%ی خه‌ڵكی تری له‌ش������ی منداڵهكه ،یاخود هه‌ر هۆی پیسبوونی ئاوه‌ك‌ه‌و زیانی بۆ عێراق به‌هێمنی له‌ناوببه‌یت. ل������ه20ی ئ������ازاری 2003دا ،جه‌نگ منداڵهكه ته‌نها پارچ‌ه گۆش������تێكی ته‌ندروستی خه‌ڵك ده‌بێت. .3یه‌ك بۆمب له‌فس������فۆڕی س������پی له‌عێ������راق به‌رپاب������وو .نزیك������هی بێهه‌سته. هه‌موو زینده‌وه‌رانی ناوچه‌یه‌ك كه 1750ته‌ن كه یه‌كسان‌ه به‌چوارسه‌د هه‌زار بۆمبی ئه‌تۆمی هاوش������ێوه‌ی چه‌ك‌ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان له‌فه‌للوج‌ه ڕوبه‌ره‌كه‌ی 150م بێت ده‌كوژێت. ئهو چه‌كانه‌ی له‌جه‌نگی فه‌لووجه‌دا .4هه‌ڵمژینی ئه‌م گاز‌ه ده‌بێت‌ه هۆی ئهو بۆمبانه‌ی بۆردوومانی ناكازاكی تواندنه‌وه‌ی :بۆری هه‌وا ،سییه‌كان .پێكرا ،به‌كارهێنرا ،ئه‌مه‌ش یه‌كسان‌ه به‌كارهێنراون ،ئه‌مانه‌بوون: یه‌ك������ه‌م :یۆرانیۆم ك������ه به‌یه‌كێك .5دوكه‌ڵ������ی ئ������ه‌م گاز‌ه ده‌بێت������ه به 5.5هێنده‌ی ئ������هو ڕێژه‌یه‌ی كه له‌پێكهات‌ه كیمیایی‌ه تیشکده‌ره‌کان ه������ۆی س������ووتانی زیانبه‌خ������ش له‌ساڵی 1991دا له‌جه‌نگی كه‌نداوی داده‌نرێت .یۆرانیۆم چه‌ند جۆرێكی له‌چ������او‌و لێ������وه‌كان‌و رووخس������ار ،یه‌كه‌م له‌عێراقدا به‌كارهێنرا. ههیه ،له‌وان������ه یۆرانیۆمی پیتێنراوو بۆخۆپاراستنیش پێویسته له‌ڕێگه‌ی پارچه‌یه‌ك قوماشی ته‌ڕه‌و‌ه هه‌ناس‌ه مندااڵنی جهسته تێكچووی فهللوجه یۆرانیۆمی سروشتیی. به‌پێ������ی توێژین������هوه پزیش������كیی‌و بدرێت. له 31ی ئازاری ساڵی 2004فهللوجه به‌فس������فۆڕی س������پی‌و یۆرانیۆم������ی زانس������تییه‌كان ،زۆربه‌ی به‌شه‌كانی پیتێن������راو بۆردۆمانك������را ،ك������ه عێراق ،تێكچونی ژیان و جه‌س������ته‌ی م������رۆڤ هه‌س������تیارن به‌هۆیه‌و‌ه زۆر نه‌خۆشیی‌و تێكچون ژینگه‌كه‌ی به‌رامبه‌ر زیادبوونی ڕێژه‌ی یۆرانیۆم له‌له‌ش������داو كاریگه‌ری������ی كیمیایی له‌س������اڵی 1991دا جه‌نگ له‌عێراق باڵوبوویه‌وه ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئهوهی ئه‌مه‌ریكیی������ه‌كان زۆر له‌و دایكان������ه ڕووبه‌ڕووی ئهو ب������ۆ گورچیله‌كان هه‌ی������ه ،كاتێك به‌رپاب������وو‌و
گاز‌و م������ادد‌ه ژه‌هراوییان‌ه بوونه‌و‌ه ك������ه له‌چه‌ك������ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌كانه‌و‌ه به‌رزبووی������هوه ،له‌دیارتری������ن ئ������هو نهخۆشیو تێكچوونان‌ه له‌دایكبونی منداڵ به‌چوار تێكچون له‌دڵدا كه‌ناو ده‌برێت به(چوارینه‌ی فالوت،)tof له‌وباره‌و‌ه د.ئامال سه‌عید ،پسپۆڕی تایبه‌ت له‌سۆنه‌ر ده‌ڵێت" :له‌ڕێگه‌ی كاره‌كه‌مه‌و‌ه وه‌ك پزیشك زۆرێك له‌شێواویی جه‌س������ته‌یی كۆرپه‌كانم بینیوه ،زۆرێك له‌و نه‌خۆش������یی‌و نادروس������تییان‌ه له‌فه‌رهه‌نگ‌و كتێب‌ه پزیشكییه‌كاندا هیچ بوونیان نییهو نه‌ناسراون". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه عومه‌ر مه‌نسوریی، پس������پۆڕ له‌ب������واری ڕاگه‌یاندن������ی ژینگ������ه ده‌ڵێ������ت" :دوای كه‌مت������ر له‌پێنج س������اڵ له‌بۆردومانی فهللوجه ڕێ������ژه‌ی ڕووداوه‌كانی ش������ێواویی جهسته له‌دروستبوونی منداڵه‌كان‌و ڕوداوی له‌بارچوونی منداڵ له‌الیه‌ن ئافره‌تانه‌و‌ه به‌رزبووه‌ته‌وه". توێژینه‌وه‌یه‌كی زانستیی كه bbc باڵویكردهوه جه‌خت له‌س������ه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه ڕێ������ژه‌ی له‌دایكبوونی جه‌س������ت‌ه ش������ێواوه‌كان زۆر به‌رز بووه‌ت������هوهو تێكچوونه‌كانیش������یان زۆر ترسناك‌ه‌و پێش������تر نه‌بینراوه. توێژینه‌وه‌ك‌ه ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه ئامارێك ههیه ده‌ریده‌خات نزیكه‌ی 25%له‌و مندااڵنه‌ی تازه له‌فه‌للوج‌ه له‌دایكبوون ،ته‌واو شێواون. یه‌كێك له‌ڕاپۆرت������ه ئه‌وروپییه‌كان ڕایده‌گه‌یه‌نێ������ت له‌س������اڵی 2010 به‌رزبوونه‌وه‌یه‌ك������ی زۆر له‌ڕێ������ژه‌ی شێواویی‌ه جه‌س������ته‌ییه‌كان بینراوه به‌جۆرێك شێواوییه‌كانی دڵ له‌تاز‌ه له‌دایكبووان������دا 95 ،منداڵ‌ه بۆ هه‌ر 1000له‌دایكب������وو ،ئه‌مه‌ش س������یانز‌ه هێند‌ه به‌رزتر‌ه ل������ه‌وه‌ی له‌ئه‌وروپا ههیه. دكتۆر (ر.ل) پس������پۆڕ له‌له‌دایكبوو‌ه كه‌مئه‌ندامه‌كان‌و له‌نه‌خۆش������خانه‌ی فه‌للوج������ه كارده‌كات ده‌ڵێ������ت: "سه‌دان ڕووداوی كه‌مئه‌ندامیی كه له‌س������ه‌ره‌تای ساڵی 2006و سااڵنی دواییدا بۆمان هات������ووه ،زۆربه‌یان شێواویی‌ه له‌ده‌ماغ‌و سك‌و په‌له‌كانی خوارهوه". د.جه‌میل سدقی ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌ساڵی 2009بۆ كۆتایی مانگی چواری 2010ڕۆژان‌ه ده‌یان ڕووداوی جیاوازی توشبوون به‌كه‌مئه‌ندامیی له‌له‌دایكبووان‌و شێواویی له‌به‌شه‌كانی
له‌ش وه‌رده‌گرن ،هاوكات پسپۆڕێكی دیكه‌ش كه له‌نه‌خۆشخانه‌ی فهللوجه كارده‌كات ده‌ڵێت" :ڕۆژان‌ه په‌نجا بۆ شه‌ست ڕوداو وه‌رده‌گرم زۆربه‌یان به‌ده‌ست كێش������هی ته‌ندروستییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن". ت������ۆڕی هه‌واڵ������ی س������كای نی������وز له‌ڕاپۆرتێكی������دا باس������ی له‌وه‌كرد كه به‌رزبوونه‌وه‌ی ڕێ������ژه‌ی منداڵ‌ه شێواوه‌كان له‌ئه‌نجامی به‌كارهێنانی چه‌ك������ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان������هوه بووه له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاو‌ه له‌كاتی جه‌نگی فه‌للوجه‌دا پێنج س������اڵ له‌مه‌وپێش، "له‌توێژینه‌وه‌یه‌كی زانس������تییدا كه ماوهی������ه‌ك له‌مه‌وپێ������ش ئه‌نجامدرا ده‌ریخس������ت ڕێژه‌ی ئهو مندااڵنه‌ی به‌ش������ێواوی له‌دایكده‌ب������ن ب������ه‌ره‌و زیادبوون������ه ،ئ������ه‌م ش������ێواوییه‌ش ده‌بێت������ه ه������ۆی مردنی������ان له‌كاتی له‌دایكبوونیان������دا ،یاخ������ود دوای ماوه‌یه‌كی كه‌م له‌له‌دایكبوونیان". هه‌روه‌ها تۆڕی ره‌ئ������ی ته‌له‌ڤزیۆنی ئیتاڵی ئام������اژه‌ی بهوه ك������رد كه هێزه‌كان������ی ئه‌مه‌ری������كا له‌عێ������راق فسفۆڕی سپیان به‌رامبه‌ر به‌خه‌ڵكی مه‌ده‌ن������ی عێ������راق به‌كارهێن������اوه به‌تایبه‌ت������ی له‌فه‌للوج������ه ،ك������ه ئه‌م مادده‌ی������ه به‌كارهێنان������ی له‌هه‌موو ده‌وڵه‌تانی جیهان������دا قه‌ده‌غه‌كراوه، پاش������ان هه‌س������تاین به‌وێنه‌گرتنی چه‌ن������د ته‌رمێك له‌دوای هێرش������ی ئه‌مه‌ریكییه‌كان له‌ساڵی 2004بۆسه‌ر فهللوجه ،ئ������هو ته‌رمان‌ه ڕاس������تیی ئهوه ده‌رده‌خه‌ن ك������ه له‌و جه‌نگه‌دا فسفۆڕی سپی له‌دژی پیاو‌و منداڵو ئاف������ره‌ت به‌كارهێن������راون ،چونكه هه‌موو الش������ه‌یان س������وتابوو ته‌نها ئێسكه‌كانیان مابۆوه. ڕۆژنامه‌ی ئیندیپێندێنتی به‌ڕیتانی ڕایگه‌یان������د نیگه‌رانییه‌ك������ی زۆر به‌ریتانیای گرتووه‌ته‌و‌ه سه‌باره‌ت به‌و ڕاپۆرتانه‌ی ب������اس له‌به‌رزبوونه‌وه‌ی ڕێ������ژه‌ی له‌دایكبوون������ی منداڵ������ی ش������ێواو ده‌كه‌ن له‌م������اوه‌ی حه‌وت ساڵدا ،به‌هۆی به‌كارهێنانی چه‌ك‌ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان له‌الیه‌ن هێزه‌كانی ئهمهریكاو به‌ریتانیا له‌عێراق. دایكانی فه‌لووج‌ه ژنێكی دانیشتووی فهللوجه به‌ناوی (م.ر) ده‌ڵێ������ت :له‌كاتی بۆردومانی دڕندان������هی هێزه‌كان������ی ئه‌مه‌ریكا هاوس������ه‌ره‌ك‌هم‌و چوار له‌منداڵه‌كانم له‌ده‌ستدا ،ئه‌وكاته‌ش له‌مانگه‌كانی یه‌كه‌می دووگیانیدا بووم .له‌به‌رواری 28ـ1ـ 2005مامانێك هات‌و منی برد بۆ نه‌خۆشخانه‌ی فهللوجه ،كاتێكی زۆر گران‌و ناخۆش������م برده‌س������هر‌و زۆر ده‌ترس������ام ،پاشان پزیشكه‌كان پێیانڕاگه‌یاندم كه منداڵه‌كه‌م توشی شێواوییه‌كی زۆر بووه له‌ده‌ماغییدا، هه‌روه‌ها چه‌ند به‌ش������ێكی له‌ش������ی نه‌بوو ،لهگهڵ نه‌بوونی دیواری سكی، چه‌ند كاژێرێكی كه‌م ژیا ،پاش������ان گیانی له‌ده‌س������تدا ،كاتێك پرسیم هۆی مردنه‌ك������هی چیبوو له‌وه‌اڵمدا وتیان به‌ه������ۆی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئهو گاز‌و م������ادد‌ه ژه‌هراوییان‌ه بووه كه له‌جه‌نگدا به‌كارهێنراون. ئافره‌تێكی دیك‌ه به‌ن������اوی (ه.ك،). ده‌ڵێ������ت :له‌ب������ه‌رواری 18ـ11ـ 2009 هه‌س������تم به‌ئازاری منداڵبوون كرد، پاش������ان چووم بۆ نه‌خۆش������خانه‌ی منداڵبوون‌و پزیش������كه‌كان به‌هۆی گرانیی حاڵه‌ته‌كه‌مه‌و‌ه نه‌شته‌رگه‌ری
له‌ساڵی 2010 به‌رزبوونه‌وه‌یه‌كی زۆر له‌ڕێژه‌ی شێواویی ه جه‌سته‌ییه‌كان بینراوه به‌جۆرێك شێواوییه‌كانی دڵ له‌تاز‌ه له‌دایكبوواندا، 95منداڵ ه بۆ هه‌ر 1000له‌دایكبوو، ئه‌مه‌ش سیانز‌ه هێند‌ه به‌رزتر‌ه له‌وه‌ی له‌ئه‌وروپا ههیه. قه‌یس������ه‌رییان بۆكردم ،پاش چه‌ند كاژێرێك مشتومڕ له‌سه‌ر ئهوهی كه منداڵه‌كه‌م ببینم ،پێیانوتم منداڵه‌كه‌ت تووشی ش������ێواویی جه‌سته‌یی بووه له‌په‌له‌كانی خ������واره‌و‌ه‌و كۆئه‌ندامی زاوزێ‌و ئێس������تا له‌ناو شووشه‌دایه. كاتێ������ك پزیش������كه‌كه‌م بینی وتی منداڵه‌كه‌ت مردووه ،هۆكاره‌كه‌یشی ئهو چه‌ك������ه قه‌ده‌غه‌كراوان‌ه بووه كه له‌فه‌للوج‌ه به‌كارهێنراوه. دایكێك������ی دیك‌ه به‌ن������اوی (و.ع.ر) وت������ی :ل������ه10ـ12ـ ،2009چ������ووم بۆ نه‌خۆش������خانه‌ی فهللوجه بۆ ئهوهی منداڵه‌ك������ه‌م بب������ێ ،دوای ئ������ازار‌و ناخۆشییه‌كی زۆر نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی قه‌یس������ه‌رییان بۆك������ردم ،دوای كاژێرێكی ته‌واو په‌رستارێك هات ب������ۆالم پێیوتم كچت ب������ووه ،به‌اڵم گیانی له‌ده‌س������تداوه ،چونكه توشی تێكچوونێك������ی زۆربووبوو ،كاتێك زۆر لێ������ی پاڕامه‌و‌ه بۆم باس بكات چۆن بوو ،وتی كچه‌كه‌ت "به‌بێسه‌ر" لهدایكبووه ،پاش������ان هاوسه‌ره‌كه‌م به‌خێرای������ی بردی‌وك������ردی به‌ژێر خۆڵه‌وه ،بۆئهوهی كه‌س پێینه‌زانێت. چه‌ن������د نموونه‌یه‌ك������ی هه‌ندێ������ك شێواویمان له‌به‌رواری 1ـ1ـ 2010بۆ 1ـ5ـ 2010وه‌رگرتووه ،لهوانه: شێواوی له‌دڵ‌و سنگ كه ژماره‌یان 200كهسه ،ناته‌واویی جه‌سته‌یی پێ، ژماره‌یان 50كه‌س .وه‌ره‌م له‌ده‌ماغ كه ژماره‌یان 10كه‌س������ه .هه‌وكردنی ئه‌عصاب له‌گ������ه‌ڵ نه‌بونی په‌له‌كانی خوارهوه كه ژماره‌یان 10كه‌س������ه. نه‌بونی مه‌اڵشوو ،نه‌بوونی په‌نجه‌كان، زی������اد بوونی ژم������اره‌ی په‌نجه‌كانی خواره‌و‌ه‌و س������هرهوه ،دروستبوونی منداڵی مه‌نغۆل‌و شێواویی له‌دڵدا، بچوكی قه‌باره‌ی ده‌ماغ. سهرچاوه: بۆئاماده‌كردن ی ئه‌م راپۆرت‌ه سوود له‌سایتی میدڵ ئێست ئۆنالین وه‌رگیراو‌ه
ژماره 29:
خوێندكاران ی زانكۆ له‌نێوان خۆپه‌روه‌رده‌كردن‌و كاركردن ی هاوینه‌دا
ی خوێندنیشدا قه‌رز ئه‌كه‌م تاوه‌كو له‌هاویندا كاربك هم‌و بیده‌مه‌وه" "له‌كات ی زانكۆ خوێندكاران له‌پشووی هاویندا ی كارێكن ك ه خوازیار بتوانێ له‌بێكاریی دووریان ی بخاته‌وه تا بتوانن له‌كات خوێندندا درێژه به‌خوێندن ی بده‌ن ،توێژه‌رێك كۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژه بهوه ده‌دات كه پێویست ه ی خوێندكاران به‌شدار خول ه جۆراوجۆره‌كان بكه‌ن نه‌ك كاركردن.
بێكاریی خوێندكاران ی زانكۆش بێكار ده‌خات هه‌ڵمه‌ت ساڵح ،خوێندكار ی به‌ش ی زمان ی عه‌ره‌ب������ ی باس ل������هوه ده‌كات ك������ه بار ی مادی ی باش نیی������هو ئاره‌زوو ی كاركردن ی ههیه ،به‌اڵم بۆ ئه‌م س������ێ مانگ پش������ووه ی هاوی������ن كار ی ده‌س������تناكه‌وێت ،ئه‌وه‌ش ده‌بێت������ه هۆ ی درووس������تبوون ی گرفت بۆ خۆی ی‌و خێزانه‌ك‌هی ،چونكه "بۆدرێژه‌دان به‌خوێندنه‌كه‌م ده‌بێت كار بكه‌م". ئومێد خه‌یاڵ ،له‌به‌ش ی په‌روه‌رده‌و به‌ڕێوه‌بردن له‌زانكۆ ی س������ه‌اڵحه‌دین جگه‌ل������هوه ی كه ڕه‌ش������بین‌ه به‌رامبه‌ر به‌ده‌رچوون ی له‌زانكۆ، ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ئه‌گه‌ر له‌بر ی ئهو دوو س������اڵ خوێندن������ه ی زانكۆیی كار ی بكردای‌ه باش������تر ده‌بوو بۆی" ،لهبهرئهوه ی دوا ی ده‌رچوون له‌زانكۆ دامه‌زراندن نییه"، ههربۆیه پێداگر ی له‌س������ه‌ر ئهوه ده‌كات كه چهنده ده‌خوێن ێ بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ده‌بێ ئه‌وه‌نده‌ش له‌هه‌وڵ ی په‌یداكردن ی كارێكدا بی بۆپشوو ی هاوین" ،به‌اڵم تائێستا هیچ كارێك شك نابه‌م".
2010 /6/20
15
ئایا
گۆشه‌یه‌ك ی په‌روه‌رده‌ییه ،عه‌زیز ئاالن ی ده‌ینوسێت
هۆشیار ی په‌روه‌رده‌ییمان ههیه؟
رێباز سۆڵه‌یی له‌سلێمان ی چه‌ند ڕۆژێك ی تر تاقیكردنهوه ی كۆتایی زانكۆكان كۆتای ی دێت‌و پش������وو ی هاوین ده‌ست پێده‌كات ،خوێندكارانیش خوازیار ی ئ������ه‌وه‌ن كه بێكار نه‌مێنن������هوهو كارێكیان ده‌ست بكه‌وێت ،هاوكات به‌شێك ی زۆر ی خوێندكارانیش به‌هۆ ی گرانی ی خوله‌كان ی فێربوون ی زمانه‌و‌ه ناتوانن به‌شدار ی بكه‌ن.
یه‌کشه‌ممه
به‌شێک له‌خوێندکاران له‌کاتی خوێندنیشدا له‌خه‌می په‌یداکردنی بژێوی ژیانیاندان فۆتۆ :سه‌ربه‌ست مه‌نمی له‌الیه‌ك������ ی دیكه‌و‌ه هون������ه‌ر عه‌بدواڵ باس له‌ئه‌زموون������ ی خۆ ی ده‌كات ك������ه لهماوه ی خوێندن������ ی وه‌ك خوێندكارێك ی زانكۆ، له‌پش������ووه‌كان ی هاویندا چه‌ند س������اڵێك‌ه كارده‌كات‌و توانیویه‌ت ی داهاتێك بۆكات ی خه‌رج‌و پێداویستییه‌كان ی خوێندن ی دابین بكات" ،زۆرجاری������ش له‌كات ی خوێندندا قه‌رز ئه‌كه‌م تاوه‌ك������و له‌هاویندا كاربك‌هم‌و بیده‌مه‌وه" ،به‌اڵم گرفت ی هونه‌ر له‌ئێستادا ئهوهی������ه به‌ه������ۆ ی به‌رزبوون������هوه ی رێژ‌ه ی بێكارییه‌و‌ه پشوو ی هاوین ی ئه‌مساڵ كه‌متر كار ی ده‌ستده‌كه‌وێت" ،له‌ئێسته‌و‌ه ئه‌وه‌ند‌ه ی له‌خه‌م������ ی تاقیكردنه‌وه‌كانمدام ،ئه‌وه‌نده‌ش له‌خه‌م ی ده‌ستكه‌وتن ی كارێك دام". ئه‌گه‌ر توانایان هه‌بێت ده‌چن‌ه خول‌ه جۆراوجۆره‌كان به‌شێك له‌و خوێندكاران‌ه ی ئێستا له زانكۆو په‌یمانگاكاندا ئه‌خوێنن جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ئه‌كه‌نه‌و‌ه به‌رده‌وامی ی خوێندنه‌كه‌یان به‌ند‌ه به‌كاركردن ی وه‌رز ی هاوینه‌وه ،به‌اڵم به‌هۆ ی نه‌بوون ی هه‌ل ی وه‌كیه‌ك ی كاركردن بۆكچان‌و ك������وڕان ،هه‌ندێ له‌كچانی������ش به‌بێكاریی ده‌مێننه‌وه‌و ته‌نانه‌ت ناشتوانن به‌شدار ی ئهو خوالن‌ه بكه‌ن كه خۆیان ئاره‌زوویان ده‌كه‌ن.
ئه‌می������ره محه‌مه‌د ،خوێن������دكار ی قۆناغ ی سێیه‌م له‌كۆلێژ ی زمان باس ی له‌وه‌كرد كه ئه‌گه‌ر توانا ی مادی باش بێت ئه‌وا ده‌چێت‌ه سه‌نته‌ره‌كان ی فێربوون ی زمان‌و كۆمپیوته‌ر، به‌اڵم له‌به‌ر خراپ ی بار ی ئابوور ی ناچار‌ه كارێك په‌یدا بكات‌و خه‌رج ی ئهو خوالن‌ه دابین بكات كه ئاره‌زوویان ده‌كات" ،ئایا هیچ كارێك ههیه ئێمه بتوانین بیكه‌ین؟". به‌پێ ی ڕاپرسیه‌ك ی په‌یمانگا ی كوردستان بۆ پرس‌ه سیاسیه‌كان كه‌مده‌رامه‌ت ی‌و بێكاری ی یه‌كێك‌ه له‌كێش‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ی گه‌نجان ی هه‌رێم ی كوردستان‌و ئه‌وه‌ش سێیه‌م پل‌ه ی ریزبه‌ند ی كێش������ه دیاره‌كان������ ی ئه‌مڕۆ ی گرتووه‌ت������هوه ،چونك������ه 18.68ی گه‌نجان بێكارو كه‌مده‌رامه‌تن58.39 ،یشیان هه‌ل ی ئه‌وه‌یان بۆ نه‌ڕه‌خساو‌ه تا كارێك بكه‌ن. خوێندكاران سه‌رقاڵ ی خۆڕاهێنان بن نه‌ك كاركردن؟ هیوا محه‌م������ه‌د توێژه‌رێك ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه نابێت خوێندكاران له‌پشو ی هاویندا كاربكه‌ن ،به‌ڵكو پێویسته خۆیان س������ه‌رقاڵ ی خۆڕاهێنان‌و فێربوون ی زمان‌و گه‌ش������ت بكه‌ن" ،چونك������ه ئه‌وان هێش������تا له‌قۆناغ ی فێربووندان‌و پێویسته
هه‌موو كاته‌كانی������ان له‌خۆپه‌روه‌رده‌كردندا به‌سه‌ربه‌رن". ئه‌گه‌رچ ی وه‌ك ئهو توێژه‌ر‌ه باسی ده‌كات له‌ئێس������تادا كاركردن������ ی خوێن������دكاران بووه به‌ئه‌مر ی واقیع‌و به‌ش������ ی هه‌ر‌ه زۆر ی خوێن������دكارو قوتاب ی هه‌رێم ،پێویس������ت ی به‌كاركردن هه‌ی������ه بۆدابینكردن ی بژێوی ی ژی������ان‌و خوێندن������ی ،به‌اڵم "پێویس������ت‌ه رێخراوه‌كان������ ی كۆمه‌ڵگ������ه ی مه‌ده‌ن������ ی به‌ه������اوكار ی وه‌زاره‌ت������ ی خوێندن ی بااڵو حكومه‌ت چاره‌سه‌ر ی بێكاری ی‌و كاركردن ی خوێندكاران بگرن‌ه ئه‌ستۆ". لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ش������دا رێكخراوه‌كان ی خوێن������كاران‌و قوتابیانی������ش له‌وب������اره‌و‌ه چاره‌س������ه‌ریان النیی‌ه‌و ناتوان������ن گرفت ی بێكاریی خوێندكاران سنوردار بكه‌ن. سامان سدیق لێپرس������راو ی لق ی زانكۆ ی س������لێمان ی كۆمه‌ڵ������ه ی خوێندكاران������ ی كوردس������تان ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئه‌وان توانا ی چاره‌س������ه‌ركردن ی ئهو كێشه‌یه‌یان نییهو تائێستا هیچ پڕۆژه‌یه‌كیان لهوبارهیهوه له‌به‌رده‌ست نییه ،به‌اڵم ئه‌وان ته‌نها ده‌توانن خول بۆخوێندكاران بكهنهوه" ،له‌رێگ‌ه ی لقه‌كانمانه‌و‌ه له‌شارو شارۆچكه‌كاندا خول ی جۆاوجۆر بۆخوێندكاران دهكهینهوه".
ی گیانه‌وه‌ران‌ه ی مێشك ی ئهو بار‌ه فه‌سله‌ژیی‌ه وه‌ك ده‌زانین هۆشیار ی ی ل‌هش‌و ده‌رون كه تیایدا ئ������هو گیانه‌وه‌ر‌ه ده‌توانێت كۆنترۆڵ ی له‌ده‌ست ی خۆ ی خۆویستان‌ه رابگرێت‌و جڵه‌و ی به‌شێو‌ه خۆ ی ی چه‌ند توانایه‌ك ی بێت ،به‌اڵم له‌م س������ه‌رده‌مه‌دا هۆشیار خۆ ی لهگهڵ تریش ده‌گرێته‌وه ،به‌ڕاده‌یه‌ك هه‌ندێك كه‌س به‌ته‌واوه‌ت ی ناكه‌نه‌وه. روناكبیرییدا تێكه‌ڵیان كردو‌ه‌و جیای ی په‌روه‌رده‌ییه‌و‌ه مه‌به‌ستمان له‌دروست ی هۆش������یار ئێمه له‌روو ی هز‌و بیرو ی ژیریمان‌ه بۆ چاك ئاڕاس������ته‌كردن به‌كارهێنان������ ی سه‌رجه‌م هه‌سته‌كانمان بۆ جه‌س������ته‌مان له‌په‌سه‌ند به‌كارهێنان ی كه شیاوبێت لهگهڵ ی ره‌فتاره‌كانمان به‌و شێوهیه پراكتیزه‌كردن ی ئێستا‌و ئاینده. ی‌و ژیینگه‌یه‌كان به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه مرۆی ی كۆمه‌ڵگ������ه ئه‌وه‌ند‌ه فێر‌و ی ئاس������ای پێویس������ت‌ه هه‌موو تاكێك ی ی خۆ ی هه‌س������تو بیر ش������اره‌زابێت كه بزانێت چۆن چۆن ی په‌روه‌رده‌ییان‌ه ی گوفتار‌و كردار ێ بۆئه‌نجامدان������ به‌كارده‌هێن ی ی تریشدا ،مه‌به‌ست له‌گوفتار‌و كردار ی‌و خه‌ڵك ی خۆ له‌خود ی كه ئه‌گه‌ر ی بریتی‌ه له‌و وته‌و كارو هه‌ڵس������وكه‌وت‌ه په‌روه‌رده‌ی ێو ئه‌گه‌ر ی به‌الیانه‌و‌ه جوان‌و په‌س������ه‌ندب خۆت بیكه‌یت خه‌ڵك ی تۆوه جوان‌و په‌س������ه‌ندبێ ،واته بك‌هر‌و خه‌ڵكیش بیكات به‌ال ی رازیبن‌و هاوئامانج بن‌و هه‌ردووالیان بینه‌رو بینه‌ر له‌یه‌كتر ی خۆیاندا رابكێشن تاكو ی س������ێهه‌م‌ه به‌ال بیس������ه‌ر كه كه‌س ی هه‌مان بارو كارو ره‌فتار ئه‌ویش به‌رده‌وام بێت له‌په‌یڕه‌وكردن به‌مه‌رجێك ئهو گوفتار‌و كرداران‌ه دژ نه‌بن لهگهڵ ئهو فه‌لسه‌ف‌ه ی ی ئهو گ‌هل‌و نه‌ته‌وه‌ی‌ه په‌یڕه‌و ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ه كولتوری‌ه په‌روه‌رده‌ی ی ههیه. دهكهنو باوه‌ڕیان پێ ی كورد ی كورد ،یاخود تاك پرس������یاره‌كه‌مان ئهوهیه :ئایا ئێمه ی ی چه‌مكه‌كان ی ئهو تێگه‌یشتن‌ه گه‌وره‌ی‌ه ی له‌ئاست به‌شێو‌ه گشتیه‌ك‌ه ی په‌روه‌رده‌یمان په‌روه‌رده‌یدان‌و توانیومان‌ه هۆشیاران‌ه عه‌قلیه‌ت گه‌ش‌ه پێبده‌ین‌و بیخه‌ینه‌كار؟ ی ههیهو تاوه‌كو ی ك‌هم‌و الواز یاخود هۆش������یارییه‌كه‌مان بونێك ی ی یه‌كه‌م ی پهروهرده ده‌سه‌اڵت ئێستاش نه‌گه‌یشتوینه‌ت‌ه ئهو ئاست‌ه ی گش������تمان بێت، ی تاكو كۆ ی یه‌كه‌م واڵتمان نه‌بێت‌و خه‌م به‌گ‌هل‌و نه‌ته‌و‌ه‌و په‌رله‌مان‌و حكوم‌هت‌و وه‌زاره‌ته‌كانمانه‌وه. ی ی ژیانه‌و په‌روه‌رده‌ییانه‌و‌ه بژین‌و میراتێك پێویسته به‌هۆش‌وبیرێك ێ بهێڵین ،له‌راستیدا له‌سه‌ر ی خۆیان به‌ج ی دوا به‌سوود بۆنه‌و‌ه ی ی په‌روه‌رده‌ییمان ههیه ،به‌اڵم به‌ش ی تاكو ته‌را هۆشیار ئاس������ت ی ی‌و نیشتمان ی سه‌رتاسه‌ر ی په‌روه‌رده‌ی ئهوه ناكات كه هۆشیاریه‌ك له‌سه‌ر دابمه‌زرێت.
تاقیكردنه‌وه‌كان ی دوانزه‌یه‌م ی ئاماده‌یی به‌پرسیار ی هه‌ڵ ه كۆتاییا ن هات
ی قوتابیان ده‌شكێته‌و ه ی كیمیاو ئینگلیزیی به‌قازانج ی پرسیاره‌كان هه‌ڵ ه ی سه‌ره‌ڕای ئهوه له‌چه‌ند وانه‌یه‌كدا هه‌ڵ ه ی له‌پرسیاره‌كانی پۆل دوانزه‌یه‌می به‌كالۆریادا هه‌بوو ،خویندكاران‌و مامۆستایان پێیانوای ه تاقیكردنه‌وه‌كان له‌چاو سااڵنی ڕابردوودا ئاسانتر بوون.
سه‌باح عه‌لی له‌تاقیكردن������هوه ی به‌كال������ۆر ی پۆل ی دوانزه‌یه‌م ی ئه‌مساڵدا به‌پێ ی تێروانین ی مامۆس������تایان‌و خوێندكاران چه‌ند هه‌ڵه‌ی������ه‌ك له‌وانه‌كان������ ی ئینگلیز ی‌و كیمیادا هه‌بووه‌و به‌رپرس ی ڕاگه‌یاندن ی وه‌زاره‌ت ی په‌روه‌رده‌ش پێیوای‌ه هه‌ڵه‌كان بچووك������نو له‌قازانج������ ی خوێندكار
بڕیار ی له‌سه‌ر ده‌درێت.
تاقیكردنه‌وه‌كان ههڵه ی تیابوو دێكان عزت له‌ئاماده‌ی������ ی ڕه‌نگین ی كچان ئاماژه ب������ه‌وه‌دا كه هه‌رچه‌ند‌ه لهوانه ی ئینگلیز ی‌و كیمیا ههڵه هه‌بوو، به‌اڵم تاقیكردنه‌وه‌كان ی به‌الو‌ه ئاسان بووه. ئهو ،خۆش������حاڵ بوو ب������هوه ی كه ئهو هه‌اڵن‌ه نابن������ه ه������ۆ ی كه‌مكرنه‌و‌ه ی نمره‌كانی" ،چونكه پێیان وتوین كه ئهو لقان‌ه ی ههڵه ی تیابوو‌ه نمر‌ه ی ته‌واو وه‌رده‌گرن". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه س������یروان ڕه‌شید له‌ئاماده‌یی چه‌مچه‌ماڵ دووه‌م س������اڵ‌ه تاقیكردن������هوه ی به‌كال������ۆر ی پۆل������ ی دوان������ز‌ه ده‌دات‌و باس ل������هوه ده‌كات كه لهوانه ی كیمیا لقێك ی 10نمره‌یی ههڵه ی تێدابوو‌ه‌و له‌زمان ی ئنگلیزیش پرس������یارێك ی 14نمره‌یی ههڵه بووه، "ئیت������ر نازانین چاره‌نوس������ ی ئێمه
له‌س������ه‌رئه‌و پرس������یار‌ه هه‌اڵن������ه چ ی ده‌بێت؟". مامۆستا عه‌بدولڕه‌حمان كه ئه‌مساڵ چاودێرب������ووه له‌یه‌ك������ ێ له‌هۆڵه‌كان ی تاقیكردنهوه له‌شار ی سلێمان ی ئاماژه ی به‌وه‌دا كه كه له‌هه‌ردوو وان‌ه ی كیمیاو ئینگلیزیدا ههڵه ی تیاب������ووه" ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی ئاسان بوو".
تاقیكردنه‌وه‌كان له‌پارساڵ ئاسانتر بوون س������یروان ،پێیوای������ه ئه‌مس������اڵ تاقیكردنه‌وه‌كان ئاسانتر بوون ،به‌اڵم بۆ خوێن������دكار‌ه زیره‌كه‌كان خراپ بووه" ،لهبهرئهوه ی ئێمه هه‌وڵمان ئه‌دا كه شت ی گران بخوێنین ،به‌اڵم كه ئهو شت‌ه ئاسانان‌ه هاتبوونه‌و‌ه ئێمه پێمان سه‌یر بوو ،چونكه به‌ال ی ئێمه‌و‌ه گرنگ نهبووه". دڵگ������ه‌ش ره‌حیم ك������ه خوێنكارێك ی ده‌ره‌ك ی بوو ،خۆش������حاڵ بوو بهوه ی
كۆتای ی به‌تاقیكردنه‌وه‌كان ی هێناو‌ه‌و زۆر له‌ئاستی پرسیاره‌كان ی ئه‌مساڵ رازی بووه" ،كێش������ه ی گهوره ی ئێمه له‌هه‌ردوو ماد‌ه ی ئینگلیز ی‌و عه‌ره‌ب ی بوو ،به‌اڵم له‌چاو س������ااڵن ی رابردوودا به‌گشت ی ئاسانتر بوو". مامۆستایان له‌پرسیاره‌كان ڕازیبوون خال������د له‌تی������ف مامۆس������تا ی وان‌ه ی بیركار ی له‌ئاماده‌یی كه‌الر ی تێكه‌ڵ لهباره ی چۆنیه‌ت������ ی تاقیكردنه‌وه‌كان ی ئه‌مس������اڵ بۆ نم نم دواو به‌شیوه‌یه‌ك ی گشت ی له‌پرسیاره‌كان ڕازیبوو" ،زمان ی ئینگلیز ی ئه‌گه‌رچ ی هه‌ڵه‌ش ی تێدا بوو، به‌اڵم به‌ال ی ته‌له‌به‌كانه‌وه ئاسان بوو". له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه عبدلره‌حمان سدیق مامۆس������تا ی بی������ركار ی له‌ئاماده‌یی س������ه‌اڵحه‌دین ی كوران ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هه‌ند ێ له‌پرس������یاره‌كان گران بووهو هه‌ندێك ی دیكه‌یان ئاسان، "ئه‌م‌ه ئاست ی زانس������ت ی خوێندكار پیشان ده‌دات".
ی خوێندكاراندا هه‌ڵه‌ك‌ه له‌قازانج ده‌بێت ی ی به‌رپرس ئیس������ماعیل به‌رزنج ی پهروهرده ی وه‌زاره‌ت������ ڕاگه‌یاندن ئام������اژ‌ه بهوه ده‌دات كه تائێس������تا ی ی هیچ سكااڵیه‌كیان لهباره به‌فه‌رم ی ی بااڵ ی پرسیاره‌كان به‌لیژن‌ه ههڵه ی پهروهرده ئه‌زمونه‌كان له‌وه‌زاره‌ت ی نه‌گه‌شتووه ،به‌اڵم "له تاقیكردنهوه ی ی ئینگلیزی������دا دوو ههڵه وان������ه بچووك ههبووه". ی ل������ه‌وه‌ش به‌رزنج������ی ،باس������ كرد ك������ه هه‌ڵ������ه‌كان زۆر نین‌و ته‌نها له‌وانه‌یه‌كدایه ،س������ه‌باره‌ت ی خوێندكاران به‌قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه ی ب������ه‌وه‌دا كه ناوب������راو ئام������اژ‌ه ی تاقیكردنه‌وه‌كان بڕیارێك لیژن‌ه ی ده‌رده‌ك������ه‌ن ك������ه له‌قازانج������ خوێندكاراندا بێت" ،خوێندكاران ی ئه‌واندا دڵنیابن بڕیاره‌ك‌ه له‌قازانج ده‌بێت".
ی ی ئینگلیز "زمان ی ئه‌گه‌رچ ی تێدا هه‌ڵه‌ش ی بوو ،به‌اڵم به‌ال ته‌له‌به‌كانه‌وه ئاسان بوو"
دایک‌و باوکی میهره‌بان پشتگیری لێهاتوویی قوتابییه‌کانتان بک‌هن‌و که‌شێکی ئارامیان بۆ بڕه‌خسێنن
14
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
ی تاكه‌كه‌سیی وه‌زیر ده‌درێت ه قه‌ڵه‌م ی نوێی ماسته‌رو دكتۆرا به‌بڕیارێك سیستم "له‌داهاتوودا ئه‌م سیستم ه سودێك ی گهوره ب ه ئه‌كادیمیان‌و خوێندكاران ی دكتۆرا ده‌گه‌یه‌نێ" ی دوای ئهوهی له‌مانگ چواری ئه‌مساڵدا ی سیستمی نوێی خوێندن ماسته‌رو دكتۆرا له‌الیه‌ن ی وه‌زاره‌تی خوێندن ی ی حكومه‌تی هه‌رێم بااڵ كوردستانه‌و‌ه ئاشكرا كرا، ی ی جۆراوجۆر بۆچوون لێكه‌وێته‌وه‌‌و به‌شێك له‌مامۆستایان پێیانوای ه ئاسته‌نگ دروستده‌كات له‌به‌رده‌م خوێندكاراندا‌و ی ی مامۆستایان نوێنه‌ر ی ناڕازیش به‌بڕیارێك ی ناوزه‌د ده‌كات. تاكه‌كه‌س
گۆڕانێك ی بنه‌ڕه‌ت ی به‌سه‌ردا هاتووهو خوێندن ی كۆرس‌ه كۆنه‌كان ی ساڵ ی یه‌كه‌م ی دكتۆرا به‌ته‌واوه‌ت ی نامێنن‌و ساڵ ی یه‌كه‌م ده‌كرێت‌ه ساڵ ی ئاشنابوون به‌پرۆس‌ه ی توێژینهوهو هه‌ڵبژرادن ی پ������ڕۆژ‌ه ی توێژینهوه ،له‌هه‌مان كاتدا پێویس������ت‌ه خوێن������دكار ئینگلیز ی ب������اش بزانێ������تو له‌تاقیكردنه‌و‌ه ی تۆف������ڵ ده‌ربچێ������تو بتوانێ������ت سه‌رپه‌رشتیارێك ی ده‌ره‌ك ی هه‌بێت بۆتوێژینه‌وه‌ك������هی ،هه‌روه‌ها ماوه ی س������اڵێك له‌یه‌كێك له‌سه‌نته‌ره‌كان ی توێژینهوه لهدهرهوه ی هه‌رێم توێژینهوه بكات‌و خوێندكار ته‌واو ی كاته‌كان ی بۆخوێندن ی دكتۆرا ته‌رخان بكات.
سیستم‌ه نوێیهكه ئاسته‌نگ‌ه له‌به‌رده‌م خوێندكاراندا شانۆ که‌ریم حس������ێن ئیس������ماعیل نوێنه‌ر ی ئهو مامۆس������تایان‌ه ی كه به‌ئیمزا ی 133 ئ������هوه ی ڕه‌خنه‌و تێبین ی له‌س������ه‌ره ،مامۆس������تا ی ناڕازیی به‌یاننامه‌یان سیس������تم ی خوێندن ی دكتۆرایه كه له‌دژی‌سیستم‌ه نوێك‌ه باڵوكردوه‌ته‌وه،
جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پرۆس‌ه ی چاكساز ی هه‌مه‌الیه‌نه‌یه‌و تاكه‌كه‌سێك ناتوان������ ێ پرۆس������ه ی چاكس������از ی هه‌مه‌الیه‌ن‌ه بكات" ،وه‌زیر ی خوێندن ی بااڵ خۆ ی خاوه‌ن ی پسپۆڕییه‌ك‌ه ڕه‌نگ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌م‌ه بكات‌ه بڕیار ،زانكۆكان تووش ی ناهه‌مواری بكات" ،چونكه له‌ئێس������تادا چه‌ندی������ن زانكۆ ی تر له‌كوردستان كراونه‌ته‌وه‌و پێویستیان به‌پس������پۆڕێتییه" ،وه‌زی������ر ئه‌یه‌و ێ به‌ماوه‌یه‌ك ی كه‌م بمان گه‌یێنێت‌ه ئهو واڵتان‌ه ی كه ماوه ی 100ساڵه خاوه‌ن ی زانكۆ ی گه‌وره‌و پێشكه‌وتوون". ئهو نوێنه‌ر‌ه ی مامۆس������تایان پێیوای‌ه ئهو گۆڕانكاریی‌ه ئاسته‌نگ دروست ده‌كات‌و تووش ی بێئومێدییان ده‌كات، "ئێمه لهگهڵ ئه‌وه‌داین كه مامۆستا پێشكه‌وێت ،به‌اڵم ئه‌م گۆڕانكاریی‌ه نه‌بێت‌ه ڕێگر له‌ب������ه‌رده‌م خوێندن ی دكتۆرا". سه‌باره‌ت به‌كارو چاالك ی ئهو 133 مامۆستای‌ه ی كه هه‌ڵگر ی بروانام‌ه ی
ماس������ته‌رو دكت������ۆران‌و به‌یاننامه‌ی ناڕه‌زاییان له‌وباره‌و‌ه باڵوكردووه‌ته‌وه، مامۆستا حس������ین وتی" :له‌ئێستادا هه‌موو چاالكیه‌كانم������ان ڕاگرتووو‌ه لهبهرئهوه ی چاوه‌ڕێ������ ی دوا بڕیار ی وه‌زاره‌ت ده‌كه‌ین". سیستمه‌ك‌ه سوود ی بۆ خوێندكاران ههیه هاوژی������ن مه‌حم������ود خوێندكار ی دكتۆرا له‌زانكۆ ی س������ه‌اڵحه‌ددین، ی ئاماژه بهوه ده‌دات كه سیس������تم نوێك‌ه به‌تایبه‌ت ب������ۆ خوێندكار ی دكتۆرا سود ی زۆر ی ههیه ئه‌ویش ی ئهو ناچاركردنیان������ه به‌فێربوون ئاس������ت‌ه ب������ه‌رز‌ه ی ئینگلیزیی كه تاقیكردنهوه ی تۆفڵ ئه‌نجام بده‌ن، ئه‌وه‌ش وا ده‌كات كه‌سێك به‌رله‌و‌ه ی بچیت‌ه دكتۆرا ،ل������ه‌روو ی زمانه‌و‌ه خۆ ی ئاماد‌ه ب������كات" ،لهبهرئهوه ی ئێس������تا هه‌موو لێكۆڵینه‌وه‌و كتێب‌ه گرنگه‌كان ئینگلیزین".
ی گ������ه‌ور‌ه به ی تر ی سیس������تم‌ه س������ودێك ناوبراو ئاماژه ی به‌س������ودێك ی دكتۆرا ئه‌م سیستم‌ه نوێیه كرد كه ئه‌ویش ئه‌كادیمیان‌و خوێندكاران ی سه‌رپه‌رش������تیارێك‌ه ده‌گه‌یه‌نێ". دیاریكردن������ لهدهرهوه بۆ ماوهی ساڵێك" ،ئه‌وه‌ش وه‌زاره‌تیش قس‌ه ی ههیه فێر ی نوێترین شێوزا ی لێكۆڵینه‌وه‌ت ی ی له‌دوا ی باڵوكردنه‌و‌ه ی سیس������تم ده‌كات كه چۆن سوود له‌سیستم ی تر وه‌ربگریت" ،به‌اڵم ئهو نوێی ماسته‌رو دكتۆراو كهوتنهوه ی واڵتان ی نه‌شارده‌و‌ه ناڕه‌زای������ی له‌الی������ه‌ن به‌ش������ێك خوێندكار‌ه ئه‌وه‌ش������ ی ئه‌م سیس������تم‌ه له‌مامۆستایان‌وخوازیاران یخوێندن ی كه جێبه‌جێكردن ی له‌ئێستادا گرانه" ،لهبهرئهوه ی ئه‌گه‌ر بااڵ ،له‌ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كدا وه‌زاره‌ت ی ی بااڵو توێژینهوه ی زانست ی خوێندن چوار كه‌س له‌به‌ش������ێكدا ته‌قدیم ی باڵوك������رده‌و‌ه كه دكتۆرا ب������كات‌و هه‌مووان بۆماو‌ه ی به‌یاننامه‌یه‌ك������ ی ی خوێندن س������اڵێك بچن‌ه دهرهوه ی واڵت ئه‌وا تێیدا هاتووه" :وه‌زاره‌ت ی ئهو بهشه چۆڵ ده‌بێت‌و ڕه‌نگ‌ه ببێت‌ه بااڵ باوه‌ڕ ی به‌به‌شداری پێكردن ته‌واو ی مامۆستایان‌و خوێندكاران كێشه بۆ زانكۆ". ی‌و ناوب������راو ،ئاماژه ی به‌وه‌ش������دا كه ههیه له‌هه‌موو پرۆس������ه ئه‌كادیم ئه‌بێت توێژین������هوهو ئه‌تروحه‌كه‌ت زانس������تییه‌كاندا‌و وه‌كو وه‌زاره‌ت به‌ئینگلیز ی بێت‌و ئه‌وه‌ش واده‌كات داوامان له‌هه‌موو زانكۆكان كردووه ی‌و ڕه‌خنه‌و پێشنیاز ی خۆیان ی ناو تێبین س������ود له‌سه‌رپه‌رش������تیاره‌كان ی ی سیس������تم كوردستان وه‌رنه‌گیرێت ،لهبهرئهوه ی ب������ۆ ده‌وڵه‌مه‌ندكردن ی دكتۆرا رێنمایمان ی خوێندن ی ئینگلیز ی نوێ زۆرب‌ه ی زۆریان به‌باش نازان������ن ،ب������ه‌اڵم "له‌داهاتوودا ئه‌م بۆبنێرن".
ی بااڵ ی خوێندن ی وه‌زاره‌ت ێ پڕۆژ ه چه‌ند سه‌رنجێك له‌سه‌ر هه‌ند ڕێبوار سیوه‌یل ی سه‌رۆك ی به‌ش ی فه‌لسه‌ف‌ه زانكۆ ی سه‌الحه‌دین له‌سه‌ره‌تا ی س������اڵ ی 2001وه له هه‌رێم ی كوردس������تاندا ،له‌الی������ه‌ن كه‌س������ان ی ئه‌كادیم ی‌و هه‌ندێك ڕۆش������نبیرانه‌وه، داوا ی گۆڕانكاری������ ی له‌سیس������ته‌م ی خوێندن‌و خوێندن ی ب������ااڵدا كراون. ئه‌مسا ڵ لهگه ڵ گۆڕین ی وه‌زیرو به‌شێك له‌س������تاف ی وه‌زاره‌ت������ ی خوێندن ی بااڵو توێژینهوه ی زانستی ،گۆڕانكارییه‌ك ی زۆر كران ،كه له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه شۆكێك ی دروس������تكردو وا هه‌س������تده‌كرا ك������ه وه‌زی������ر ی نو ێ كۆمه‌ڵ ێ بیروڕاو بابه‌ت ی وه‌رگێ������ڕاوه‌و ده‌یه‌وێ������ت له‌هه‌رێم������ ی كوردس������تاندا پیاده‌یان بكات .من له‌م شۆك‌ه‌و له‌م بۆچوون‌ه تێده‌گه‌م .ئاساییه ه������ه‌ر گۆڕانكاریی������ه‌ك بارودۆخێك بهێنێت‌ه ئاراوهو ناڕه‌زایه‌ت ی لێبكه‌وێته‌وه، ئه‌م‌ه سرووش������ت ی مرۆڤ������هو ماوه‌یه‌ك ی ده‌وێت تاكو لهگه ڵ باب‌هت‌و شت ی نوێدا خۆ ی بگونجێن ێو لێ ی تێبگات. بوار ی خوێندن به‌گش������ت ی‌و خوێندن ی ب������ااڵش به‌تایبه‌ت������ ی له‌كوردس������تاندا، س������ااڵنێك ی زۆره سرووش������تێك ی س������تاتیك ی (نه‌گۆڕو چه‌قبه‌س������توو) ی ههبووه نه‌ك دینامیك ی‌و گۆڕانخوازانه. لهبهرئهوه ،كات ێ گۆڕانێك به‌س������ه‌ر ئهو چه‌قبه‌ستووییه‌دا ده‌كرێت ،په‌رچه‌كردار شتێك ی ئاس������اییه .پاش������انیش كای‌ه ی ئه‌كادیم ی بوارێك ی پڕ‌ه له‌ملمالن ێ له‌سه‌ر پۆست‌و پێگه‌و به‌ها ی جیاواز ،دیسانه‌و‌ه ئاس������اییه لهگه ڵ هه‌ر گۆڕانكارییه‌كه‌دا ئه‌م پۆس������تو پێگه‌و به‌هایان������ه ،لهگه ڵ یه‌كترو له‌گ������ه ڵ به‌هاكان������ ی دهرهوه ی خۆی������ان بكه‌ون‌ه ملمالنێ������وه بۆ ئهوه ی پێگه‌و پێناس������ه ی خۆیان نو ێ بكهنهوه. به‌اڵم لهگه ڵ ئه‌م تێگه‌یشتنه‌ش������دا ،من نایشارمه‌وه ،وه‌كو هه‌ر كارێك ی دیك‌ه ی وه‌زاره‌ت������ ی خوێندن ی ب������ااڵو جه‌ناب ی وه‌زیر ،ئه‌م بڕیاران������ه ی ده‌درێن ،به‌ب ێ ئهوه ی هیچ جۆره بیروڕاگۆڕینه‌وه‌یه‌ك له‌ئاس������ت ی مه‌یدانیدا لهگه ڵ به‌شه‌كان‌و ئاماده‌ییان بۆ جێبه‌جێكردن كرابێت. لێره‌شدا به‌شه‌كان بۆیان ههیه وا هه‌ست بكه‌ن ،كه وه‌زاره‌ت زۆر ده‌س������تده‌خات‌ه پالنه‌كانیان������هوهو بیركردنه‌و‌ه ی خۆ ی
ده ساڵ ه له‌كوردستاندا‌و له‌ناو زانكۆكاندا كار ی ده‌كه‌م، بۆ گۆڕانكار به‌اڵم هیچ كاتێك ی ئێستا سارد ئه‌وه‌ند‌ه نه‌بوومه‌ته‌و‌ه‌و نائومێد نه‌بووم به‌گونجاوت������ر ده‌زانێت وه‌ك له‌به‌ش������ه زانس������تییه‌كان .ئه‌م������ه‌ش ئاماژه‌یه‌ك ی ترس������ناكه‌و په‌یوه‌ندی ی زانكۆو به‌ش������ه زانستییه‌كان‌و به‌شه‌كان‌و وه‌زاره‌ت بهرهو په‌یوه‌ندییه‌ك ی هه‌ره‌میان‌ه ی مه‌ركه‌زیان‌ه ده‌ب������ات ،یاخود ئه‌وج������ۆر‌ه په‌یوه‌ندیی‌ه هه‌ره‌میانه‌ی‌ه زیندوو دهكاتهوه. من به‌ده‌ر له الیه‌ن‌ه زانست ی‌و ئیدارییه‌كه، زۆرجار كات ێ ئهو تێكستان‌ه دهخوێنمهوه كه جه‌ناب ی وه‌زیر باڵویان دهكاتهوه ،یان به‌سه‌ر كۆلێژو به‌شه‌كاندا ده‌یانگشتێنێ، له‌پشتیانه‌و‌ه لیڤیاتانێك ی هۆبز ی ده‌بینم، خوایه‌ك ی گهوره ی (بیكول ی ش������ه‌یئین عه‌لیم‌و قه‌دیر) ده‌بینم ،كه له‌و ئاسمان‌ه به‌رزانه‌و‌ه فه‌رمان ده‌رده‌كات به‌ب ێ ئهوه ی مشتوماڵێك ی باش ی ئهو عه‌رد‌ه ی كردبێ، كه فه‌رمانه‌ك‌ه ی به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێت .من له‌پێگه‌و زانس������ت ی به‌ڕێز پڕۆفیس������ۆر (دالوه‌ر عه‌الئه‌دی������ن)م وا چاوڕ ێ بوو، كه له‌سیاس������هت‌و پالنه‌كان������ ی خۆیدا، س������ه‌ره‌تا مامۆستایان‌و ستاف ی ئیداری ی زانكۆكان ی هه‌رێم لهڕێگه ی پیاده‌كردن ی كه‌لتوورێك ی دیموكراس������یانهوه ،ئاماد‌ه
بكات بۆئ������هوه ی به‌هه‌ڵ������ه له‌به‌ڕێزیان تێنه‌گه‌ن .كه‌چ ی بهپێچهوانهوه ،زۆرجار ئێمه تاكڕه‌هه‌ندییه‌ك ی به‌هێز له‌كه‌سایه‌ت ی ئ������ه‌ودا ده‌بینی������ن ،ك������ه به‌جۆرێك ی تاكڕه‌هه‌ندانه‌ش بیر له‌زانست دهكاتهوهو بیركردنه‌وه‌كان ی له‌سنوور ی بیركردنه‌و‌ه له(زانست‌ه تاقیگه‌ی ی‌و ئه‌زموونگه‌راكان) تێپه‌ڕ ناب������ن .ئهو پۆزه‌تیڤیس������تێك‌ه‌و به‌عه‌قڵییه‌تێك ی ئه‌زموونكارییه‌و‌ه مامه‌ڵ‌ه لهگه ڵ زانست‌ه مرۆی ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كاندا ده‌كات .هه‌ر بۆیه‌ش������ه زۆرین‌ه ی ده‌نگ‌ه ناڕازییه‌كان له‌و كۆلیژانه‌و‌ه كه س������ه‌ر به‌مجۆر‌ه زانستانه‌ن به‌رز ده‌بنه‌وه .هه‌ڵبه‌ت‌ه من لهگه ڵ ئه‌وه‌دام كه ئهو گۆڕانكاریانه، پێویست‌ه‌و ده‌بێت ئه‌م كۆلێژو ئهو بهشه ی زانس������ت‌ه (نه‌رمه‌كان)ی������ش بگرێته‌وه، به‌اڵم ش������ێواز ی گۆڕانكارییه‌ك‌ه نابێت به‌ج������ۆر ێ بێت ،كه خ������ود ی بكه‌ران ی زانس������ت ی له‌و بوارانه‌دا بكات‌ه دوژمن ی گۆڕانكاریی������ه‌كان .به‌مانایه‌ك ی تر ،من لهگه ڵ ئهو بۆچوون‌ه ش������اراوان‌ه ی به‌ڕێز پڕۆفیسۆر عه‌الئه‌دیندام ،كه ده‌خواز ێ هه‌م په‌یوه‌ندی ی زانس������ت به‌سیاس‌هت‌و هه‌م په‌یوه‌ند ی‌و دیسیپلین‌ه زانستییه‌كان له‌ناوخۆیان������دا بگۆڕێت .م������ن پێموای‌ه له‌گ������ه ڵ پڕۆژه‌كان ی ئ������ه‌ودا له‌به‌رده‌م پارادیمێك ی زانس������ت ی نوێداین ،به‌اڵم لهگه ڵ ئ������هو میكانیزم������ه‌دا نیم كه بۆ به‌دیهێنان ی ئهو ئامانج‌ه ده‌گیرێت‌ه به‌ر. به‌بڕوا ی من ،به‌ڕێزیان زۆر له(پۆزشن ی زانستی)یه‌و‌ه بیر دهكاتهوهو ته‌نیا بیر له‌پۆزشن ی پڕۆفیسۆره‌كان‌و پل‌ه زانستیی‌ه بااڵكان دهكاتهوهو ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه هۆ ی قووڵكردنه‌و‌ه ی نایه‌كسان ی‌و بۆن ی جۆر ێ له‌دیسكریمینه‌یش������ن ی زانست ی لێدێت، (به‌تایبه‌ت ی له‌ده‌ستنیشانكردن ی ته‌مه‌ندا بۆ ماس������ته‌ر) ،چونكه میكانیزمه‌كان ی جیاكاره‌ی ی ته‌م‌هن‌و ئه‌وجۆر‌ه ش������تان‌ه له‌خوێندندا ،زۆر ش������ت ی ت������ر به‌دوا ی خۆیدا ده‌هێنێت‌و مێژوویه‌ك ی ناخۆشمان له‌سیاسه‌ت ی جیاكاره‌ی ی به‌بیر دهخاتهوه، كه پێویست به‌باسكردن ناكات. خوێندن ی ماسته‌ر: سه‌باره‌ت به‌سیسته‌م ی دكتۆراو ماسته‌ر، به‌پێچه‌وان‌ه ی ئهوه ی بڕیار ی وه‌زاره‌تدا، كۆبوونه‌و‌ه ی ژم������ار‌ه ( )5له ڕێكه‌وت ی ()2010/3/2دا هات������ووهو ته‌نیا چه‌ند خاڵێك ی له‌س������ه‌ر نووس������راوه ،ده‌توانم
بڵێم ،كه كه‌موك������وڕ ی زۆر ی تێدایه‌و به‌پێچه‌وان������ه ی ئ������هوه ی ل������هو بڕیاره‌و له‌پڕۆژه‌ك������ه ی جه‌ناب ی وه‌زیردا هاتووه، كه گوای‌ه خوێندن ی ماسته‌ر مۆدیلێك ی باشه له‌كوردس������تان ،من له‌و بڕوایه‌دام زۆر خراپه‌و بۆ به‌ڵگ‌ه ی ئه‌مه‌ش چه‌ند خاڵێك ده‌خه‌م‌ه ڕوو: .1زۆرین‌ه ی ئهو ناونیشانان‌ه ی خوێندن ی ماسته‌ر له‌ڕوو ی زانستییه‌و‌ه دروست‌و مه‌نهه‌ج ی نین .بۆنمون‌ه له‌به‌ش ی كورد ی ماسته‌رو دكتۆرا ده‌درێت به‌م ناونیشان‌ه (فه‌لس������ه‌ف‌ه له‌ش������یعر ی كوردیدا) ئه‌م ناونیشان‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بۆ ماسته‌ر یان دكتۆرا ی به‌ش ی كورد ی ناشێت‌و پسپۆڕی ی به‌ش ی فه‌لسه‌فه‌یه. .2یاخود به‌ش������ێك ی ماسته‌ره‌كان هیچ په‌یوه‌ندیی������ان به‌كوردس������تان‌و مێژوو، ش������وێنه‌وارو كه‌لتوورو كۆمه‌ڵگاكه‌یه‌و‌ه نیی������ه .لهبهرئهوه ده‌ستنیش������انكردن ی ناونیش������ان له‌پالن ی زانكۆدا پێویسته گرنگی ی زیاتر ی پێبدرێت. .3زۆرین‌ه ی ئهو مادان‌ه ی له‌كۆرسه‌كان ی ماسته‌ردا ده‌گوترێنه‌وه ،هه‌مان ماده‌كان ی قۆناغ ی به‌كالۆریۆسن .كاتێك وه‌زاره‌ت ده‌ڵێ خوێندن ی ماسته‌ر باشه ،به‌مانا ی ئهوهی������ه ئاگاداری ی الیه‌ن ی مه‌یدان ی ئه‌م خوێندن‌ه نییه. .4ماوه ی مێژووی ی هه‌ندێك له‌و نامان‌ه زۆر فراوانه‌و پێویست ی به‌كورتكردنه‌و‌ه هه‌ی������ه ،بۆ نمون‌ه توێژینهوه ی ماس������ته‌ر ههیه له‌یه‌ك كاتدا ماوه ی چه‌ند س������ه‌د سا ڵ ده‌گرێته‌وه .پێویسته ئه‌م به‌رباڵویی‌ه نه‌مێنێت. .5له‌ڕوو ی تیۆرییه‌و‌ه هیچ كۆنترۆڵێك ی ئیجاب ی له‌س������ه‌ر خوێندن ی ماسته‌رو دكتۆراش نی������ه .وات������ه چوارچێو‌ه ی تیۆر ی باس������ه‌ك‌ه بناغه‌ك‌ه ی پته‌و نی‌ه‌و جار ی واش ههیه زیاد له‌قوتابخانه‌یه‌ك ی تیۆری ی به‌ب ێ خستنه‌ڕوو ی ئارگیۆمه‌نت ی مه‌نهه‌ج ی كار ی پێده‌كرێت. .6زۆرین‌ه ی ناونیشانه‌كان به‌دوورن له‌به‌كێش������ه‌كردن ی واقیع‌و ئێس������تا ی زین������دوو .هیچ مه‌رجێك������ ی ئه‌وتۆ نیه بۆ نزیكخستنه‌و‌ه ی توێژینهوه له‌واقیع‌و هه‌نووكه .باسه‌كان به‌مردووی ی ئه‌نجام ده‌درێن. .7س������نگفراوان ی‌و ته‌وازووع‌و مه‌یل ی فێربوون له‌ال ی قوتاب ی نی‌ه‌و كهمه .هه‌ر
دوا ی ته‌واوكردن ی كۆرس قوتاب ی وا ته‌س������ه‌رووف ده‌كات كه خۆ ی خاوه‌ن هه‌م������وو بڕیارێك‌ه‌و ئه‌م������ه‌ش له‌بابه‌ت ی بوون‌و زانس������تی ی بوون������ ی كاره‌ك‌ه ی ده‌هێنێت‌ه خوارهوه. .8هه‌ندێ������ك به‌ش هی������چ گرنگی ی له‌الیه‌ن ی پرانسیپ‌و تیۆر ناد‌هن‌و باس ی زانس������تی ی بچووكده‌كه‌نه‌و‌ه له‌هه‌ند ێ داتاو جه‌دو‌هل‌و ئاماردا .پێویسته الیه‌ن ی تیۆر ی گرنگی ی ت������ه‌واو ی پێبدرێت‌و بگره پێویسته سه‌رپه‌رشتیار ی تیۆر ی‌و مه‌یدان ی بۆ دابنرێت. سه‌باره‌ت به‌خوێندن ی دكتۆرا: له‌و بڕوای������ه‌دام مه‌رجه‌كان ی خوێندن ی دكت������ۆرا پێویس������ت‌ه جیاوازبن ،به‌اڵم مه‌رج نییه ڕێگر بن له‌ب������ه‌رده‌م كاره سه‌ره‌كیه‌كه‌دا ،كه خوێندن ی دكتۆرایه. دیسانه‌و‌ه من له‌ڕوانگ‌ه ی زانست‌ه مرۆی ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان������هوه بیر ده‌كه‌مه‌وه .بۆ خوێندن ی دكتۆرا له‌و بوارانه‌دا ،هیچ شتێك له(پێشین‌ه ی مه‌عریفی) قوتاب ی گرنگتر نیه ،واته كۆ ی ئهو توێژینهوهو خوێندنه‌وان‌ه ی كه پێ������ش خوێندن ی دكتۆرا پێان هه‌س������تاو‌ه‌و وه‌ك به‌رهه‌م له‌به‌رده‌ستان‌و ده‌كر ێ هه‌ڵبسه‌نگێنرێن‌و ڕێگا ی وه‌رگرتن ی خوێندن ی دكتۆرات بۆ خۆش بكه‌ن .به‌پێ ی ئه‌م یاس������ای‌ه ی له‌كوردستان ههیه ،پێشین‌ه ی مه‌عریف ی قوتابی ،هیچ بایه‌خ ی نیه .ته‌نیا ئه‌وه‌ند‌ه به‌س‌ه ئه‌م قوتابی‌ه ماسته‌ر ی له‌به‌رده‌ست ی هه‌مان ئهو پڕۆفیس������ۆرو پڕۆفیس������ۆر یاریده‌ده‌ران������ه‌دا خوێندب������ێ ،كه هه‌ر خۆش������یان به‌كالۆریۆسیان پێگوتوو‌ه‌و هه‌ر هه‌مان ئهو بابه‌تانه‌شیان پێگوتووه. به‌پێ ی ئه‌م یاس������ایه‌ش هه‌ر نه‌زانێك، ده‌توان������ ێ بب������ ێ به‌دكت������ۆرو دكتۆرا وه‌ربگرێت‌و ببێت������هوه به‌درێژكراو‌ه ی مامۆس������تاكان ی خ������ۆی .ڕێگ������ه‌دان به‌به‌رده‌وام ی ئه‌م یاساو ئه‌م په‌یوه‌ندی‌ه ده‌خیالنه ،كارهساته .ئێمه‌ش سااڵنێك ی زۆره له‌ن������او ئه‌م كاره‌س������اته‌دا ده‌ژین، زۆریش له‌ڕاوێ������ژكار‌و بڕیارده‌ران ی وه‌زاره‌ت������ ی خوێندن ی ب������ااڵ ،خۆیان به‌رهه‌م ی ئه‌م كاره‌سات‌هن‌و ناشیانه‌و ێ بیگۆڕن ،چونكه پێگ‌ه ی مه‌عریف ی ئه‌وان ده‌خات‌ه مه‌ترس������ییه‌وه .له‌به‌ر ئهوه دێن‌و به یه‌كجاره‌ك ی مه‌رجه‌كان ی خوێندن ی دكتۆرا ئه‌وه‌ند‌ه ق������ورس ده‌كه‌ن ،كه
قوتاب ی‌و خوێندكار هه‌ر له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه نائومێد بن لهوه ی بتوانن وه‌ربگیرێن. لهگه ڵ ئه‌وه‌ش������دا نابێ������ت خوێندن ی دكتۆرا به‌و مه‌رجانه‌و‌ه بمێنێته‌وه ،كه تاكو ئێستا كاریان پێكراوه .هه‌ند ێ له‌و مه‌رجان‌ه وه‌ك م������ژد‌ه ی لێكراوه‌و ئیغرا ی عاتیف ی قوتاب ی ده‌كات ،تاكو ئیغرا ی ئه‌قڵی. به‌بڕوا ی ئێمه ناردن‌ه دهرهوه ی قوتاب ی ب������ا وه‌ك مژده‌یه‌ك������ ی لێنه‌كرێ������تو بكرێت‌ه م������ه‌رج .واته ئه‌گ������ه‌ر قوتاب ی كۆمه‌ڵ ێ مه‌رج ی زانستی ی‌و ئه‌كادیم ی (وه‌ك ئه‌نجامدان������ ی توێژینه‌وه‌یه‌ك)، له‌ماوه‌یه‌ك ی ده‌ستنیشانكراودا جێبه‌ج ێ ك������رد ،ئ������هوه كار ی چونه‌ده‌ره‌وه‌ك‌ه ی به‌مه‌به‌ستێك ی تایبه‌ت بۆ بكرێت .واته چوون‌ه ده‌ره‌وه‌ك‌ه ی ته‌نیا بۆ خوێندن ی زمان بێت ،یان بۆ فێربوون ی میتۆد ی توێژینهوه ،ی������ان بۆ هه‌ردووكیان .خۆ ئه‌گه‌ر بابه‌ت ی توێژینه‌وه‌ك‌ه ی شتێك بوو په‌یوه‌ندی ی هه‌بوو به‌كه‌لتوور‌و كه‌سایه‌ت ی‌و الیه‌نێك ی مه‌یدان ی‌و تیۆری ی ئهو واڵته‌وه، كه بۆ ی ده‌چێت ،ئهوه پێویس������ت‌ه هه‌ر له‌و ێ كاره‌ك‌ه ی ته‌واو بكات‌و لهماوه ی ئهو چوار س������اڵه‌دا س������ ێ جار بێته‌وه، له‌كوردستان سیمینار پێشكه‌ش بكات‌و له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كه‌و‌ه هه‌ڵبه‌سه‌نگێنرێت. پێویسته وه‌زاره‌ت لهگه ڵ ئهو مه‌رجانه‌دا كه بۆ دكتۆرا دایناوه ،هه‌روه‌ها له‌كات ی ئه‌نجامدانیان له‌الیه‌ن قوتابییه‌وه ،ماف ی مه‌عنه‌و ی قوتابیش له‌به‌رچاو بگرێت، وه‌ك چاپكردن ی نامه‌ك‌هی ،پێدان ی ماف‌ه مادییه‌كان ی‌و پارچ‌ه زه‌و ی‌و ئهو شتان‌ه ی تر ،لهگه ڵ پاداشتێك ی ده‌ستخۆشانه‌دا، كه پاشان نه‌یگێڕێته‌و‌ه بۆ حكومه‌ت. لێره‌دا ،ناچم‌ه سه‌ر ده‌یان تێبین ی تر، كه په‌یوه‌ندییان ب������ه‌كار ی وه‌زاره‌ته‌و‌ه ههیهو نایانكات .لهگه ڵ ئه‌وه‌ش������دا كه ماوه ی ده س������اڵ‌ه له‌كوردستاندا‌و له‌ناو زانكۆكان������دا كار ب������ۆ گۆڕانكار ی ده‌كه‌م ،ب������ه‌اڵم هیچ كاتێك ئه‌وه‌ند‌ه ی ئێستا س������ارد نه‌بوومه‌ته‌و‌ه‌و نائومێد نه‌بووم .ده‌زانم گۆڕانكار ی ڕووده‌دات، ل������ه‌م ڕووه‌و‌ه قوتاب������ ی فه‌یله‌س������ووف ی یۆنانی( ،هیراكلیت������ۆس)م ،به‌اڵم ئهو گۆڕانكاریی������ه ی ئه‌مجۆر‌ه ی ئێس������تا ده‌یبینی������ن ڕووده‌دات ،به‌ره‌نجامێك ی ئه‌وتۆ ی نابێت.
له‌په‌روه‌رده‌و فێربووندا هیچکات دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێکردن
ژماره 29:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
كچان به‌ده‌ست ئازار ی سوڕ ی مانگانهو ه ده‌ناڵێنن
چاره‌سه‌ر ی سه‌ره‌تای ی خواردن ی حه‌بی پرۆفین ه 48_24كاژێر پێش ده‌ستپێكردنی ئازاره‌ك ه ی سوڕی مانگان ه حاڵه‌تیك ی سروشتییه‌و له‌سه‌ره‌تا ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریی كچان ده‌رده‌كه‌وێت ،ئه‌ویش ی له‌ئه‌نجامی ئهو گۆڕانكاریان ه به‌سه‌ر ناوه‌وه‌ی دیواری ره‌حمدا دێت ،زۆرێك له‌كچان به‌هۆی ئهو دۆخه نوێیه‌یانه‌و‌ه ی ئازارو مه‌ترسیی رووبه‌ڕوو ده‌بنه‌وه.
ساوێن عه‌بدواڵ ی ته‌واویان ی زانیارییه‌ك ی ئهوه به‌هۆ له‌النیی������ه زۆرێك له‌كچان له‌یه‌كه‌م ی ی مانگانه‌یان������دا تووش������ س������وڕ ی ێ ده‌بن‌و پسپۆڕان ترس‌و دڵه‌ڕاوك پزیشكیش جه‌خت لهوه دهكهنهوه ی ی ئاس������اییه‌و له‌كات كه حاڵه‌تێك ی ی گرفتدا پێویسته سه‌ردان بوون پزیشك بكه‌ن. ی ترس بوون یه‌كه‌مجار تووش به‌ناز ،ته‌مه‌نی 28س������اڵهو له‌ته‌مه‌نی 13س������اڵییدا كه‌وتۆت������ه س������وڕی مانگانه‌وه‌‌و ئام������اژ‌ه بهوه ده‌دات كه له‌سه‌ره‌تای ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كارییدا ی سوڕی ی لهباره هیچ زانیارییه‌ك مانگان������ه نه‌ب������ووه" ،یه‌كه‌مج������ار كه تووش������ی ئ������هو حاڵه‌ت������ه بووم زۆر ترس������ام ،پێم ش������ه‌رم بوو كه دایك������م ئاگاداربكه‌مه‌وه ،په‌یوه‌ندیم به‌هاوڕێیه‌كه‌م������هوه كرد‌و زانیاری زۆری پێدام". ی تره‌و‌ه په‌یمان23 ،س������اڵ، له‌الیه‌ك باس لهوه ده‌كات كه بۆ یه‌كه‌مجار له‌ته‌مه‌نی 14ساڵیدا كه‌وتۆت‌ه سوڕی مانگانه‌وه‌‌و له‌س������ه‌ره‌تادا ترس������ی ههبووه" ،له‌ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریمدا بووم كه‌مێك ترس‌و قه‌له‌قم هه‌بوو، به‌اڵم ده‌مزانی له‌ته‌مه‌نێكدا ده‌بێت بكه‌وم‌ه سوڕی مانگانه‌وه" ،ههربۆیه ی ی باس پێش������تر لهگهڵ هاوڕێكان ی كردبوو له‌وباره‌و‌ه ی مانگان‌ه سوڕ زانیاریی وه‌رگرتبوو.
هه‌ندێک له‌کچان له‌خوێنی یه‌که‌مجاری سوڕی مانگانه‌یان ده‌سڵه‌مێنه‌و‌ه سوڕ ی مانگان‌ه چییه؟ بوونی س������وڕی مانگانه‌دا هه‌س������ت د.س������ه‌عدی‌ه ره‌زا پس������پۆری به‌ئازارێك������ ی زۆر ده‌كات‌و تاك������و نه‌خۆشییه‌كانی ژنان‌و منداڵبوون‌و ده‌رمان به‌كارنه‌هێنێت چاك نابێته‌وه، نه‌زۆكی ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه سوڕی "زۆر پێی ناره‌ح‌هت‌و بێتاقه‌تم". مانگان‌ه له‌ئه‌نجامی ئهو گۆڕانكاریانه‌و‌ه به‌پێچه‌وان‌ه ی ئ������هو كچان‌ه ی له‌كات ی دروس������ت ده‌بێت كه به‌سه‌ر ناوه‌وه‌ی س������وڕ ی مانگانه‌دا ئازارییان ههیه، دیواری ره‌حمدا دێت ،ئه‌ویش به‌هۆی به‌ناز ئاماژه بهوه ده‌دات كه سه‌ره‌تا كاریگه‌ری هۆرمۆنی ئیسترۆجین‌و ئازار ی زۆربووه‌و ئێس������تا كه‌مترین پڕۆجس������ترۆن ،ك������ه له‌دواتردا ئهو ئازار ی ههیه" ،ئێس������تا زۆر باشم‌و هۆڕمۆنان������ه رێژه‌ی������ان له‌خوێن������دا كه‌مترین ئازارم ههیه". داده‌به‌زێ������تو ده‌بێت‌ه هۆی داماڵین ی د.س������ه‌عدی‌ه ره‌زا ئاماژه ی به‌وه‌دا كه دیواری ناو ره‌حم‌و س������وڕی مانگان‌ه زۆرتر ئازاره‌كان له‌سه‌ره‌تا ی سوڕ ی رووده‌دات" ،ئه‌م س������وڕ‌ه به‌رده‌وامه‌‌و مانگان������ه‌دا ڕووده‌دات ،كه ئه‌وانیش هه‌ر 28رۆژ جارێك رووده‌دات". دووج������ۆرن :یه‌كه‌میان س������ه‌ره‌تای هه‌رزه‌كاریی������ه ،دووه‌می������ان ئازاری سوڕی مانگانه‌یه‌‌و له‌سه‌ره‌تادا ئازاری له‌كات ی سوڕ ی مانگانه‌دا كهمه" ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هه‌وكردنی هه‌بێ ئازارییان ههیه زۆرێك له‌كچان له‌سه‌ره‌تا ی سوڕ ی به‌تایبه‌تی له‌ناوچ������هی حه‌وز یاخود مانگانه‌دا تووش������ ی ئازار ده‌بن‌و به‌و گرێی زیاده‌ی هه‌بێ له‌س������ه‌ر ڕه‌حم‌و هۆیه‌شه‌و‌ه سه‌ردان ی پزیشك ده‌كه‌ن .هێلكه‌دان ئه‌وا ئازاره‌كه‌ی زۆر زیاتر په‌یمان ،باس لهوه ده‌كات كه له‌كاتی ده‌بێت".
هۆكار ی دواكه‌وتن ی سوڕ ی مانگانهو چاره‌سه‌ره‌ك‌ه ی به‌فرین18 ،س������اڵ ،له‌كاتی س������وڕ ی مانگان������ه‌دا ئازارێك������ی زۆر ی هه‌ی������هو به‌رده‌وام س������وڕ ی مانگان‌ه ی دواده‌ك������ه‌وێ‌‌و وه‌ك خ������ۆ ی ده‌ڵێت: "س������ه‌ردانی دكت������ۆرم ك������ردووه‌و پێیانوتوم زۆر ئاسایه ،هۆكاره‌كه‌ی هۆڕمۆناته". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه د.س������ه‌عدی‌ه ره‌زا هۆكار ی دواكه‌وتنی سوڕ ی مانگان‌ه ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ سس������تی هێلكه‌دان‌و زیادبوونی كێش������ ی له‌ش له‌ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاری������دا ك������ه ئه‌بێت������ه هۆ ی زیادبوونی مووی ل‌هش‌و ئاوس������انی هێلكه‌دان ،لهگهڵ درووس������تبوونی كیس������ی گهوره له‌س������ه‌ر هێلكه‌دان، "ئه‌مجۆر‌ه له‌وانه‌ی������ه مانگ‌ونیو یان دوو س������ێ مان������گ دوای بخات یان پێشی بخات" ،ههربۆیه ئهو پسپۆڕ‌ه ی نه‌خۆش������ییه‌كان ی ژنان‌و منداڵبوون جه‌خت������ ی لهوه ده‌ك������رده‌و‌ه كه هه‌ر مێینه‌یه‌ك هه‌تا س������وڕی مانگانه‌ی هه‌بێت واته هۆرمۆناتی باشه" ،به‌اڵم وه‌ستانی سوڕی مانگان‌ه (جگ‌ه له‌كات ی سكپڕی) مانای وای‌ه هۆرمۆنی زۆر كه‌مه‌و له‌م كاته‌دا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام تای ههیه ،قاچی ژان ده‌كات‌و تووشی میزه‌چڕك������ێو هه‌وكردنی ناو له‌ش ده‌بێت". د.س������ه‌عدی‌ه باس ل������هوه ده‌كات كه بۆچاره‌س������ه‌ركردن ی ئ������هو حاڵه‌تان‌ه خواردن������ ی حه‌ب������ی پرۆفین������ه 48_24كاژێر پێش ده‌ستپێكردنی ئازاره‌كه" ،ئه‌گه‌ر ئازاره‌كه‌ی به‌مان‌ه چاك نه‌بێت ده‌توانرێت حه‌بی مه‌نع به‌كاربهێنێت ب������هو مه‌رجه‌ی له‌ژێر چاودێری دكتۆردا بێت" ،ههربۆیه د.س������ه‌عدی‌ه به‌پێویس������ت ی ده‌زانێت كچان له‌بارێك ی ده‌روون ی باشدا بن، چونكه دڵه‌ڕاوك������ێو باری ده‌روونی ناڕاس������ته‌وخۆ كاریگه‌ری له‌س������ه‌ر پێشكه‌وتن‌و دواكه‌وتنی سوڕ ی مانگان‌ه ده‌بێت. تێبینی: له‌سه‌ر داوا ی خۆیان ناو ی راسته‌قین‌ه ی به‌شێك له‌به‌شداران ی ئه‌م راپۆرت‌ه نه‌نوسرا
Ï
كولتور مه‌ته‌ڵێكیهه‌ڵنه‌هێنراو
ئاری ئه‌بوبه‌كر توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی له‌دانیمارك
كولتور كه وشه‌یه‌كی التینییه‌و به‌مانای چاندن دێ������ت ،یه‌كێك������ه له‌ره‌گه‌ز‌ه گرنگه‌كانی ناسینه‌وه‌ی هه‌ر میلله‌تێك، ناكرێت ناوی میلله‌تێك بهێنرێت بێ ئهوهی كه خاوه‌نی كولتوری تایبه‌تی خۆی نه‌بێ������ت ،جا هه‌موو جۆره‌كانی كولتور ،به‌باش‌و خراپییه‌وه ،كاتێك باس������ی كولتور ده‌كرێ������ت ،ده‌بێت ئه‌وه‌مان له‌یاد بێت كه هه‌روه‌ك چۆن هه‌موو میلله‌تێ������ك ،نه‌ته‌وه‌یه‌ك ،هه‌تا ره‌گه‌زو چی������ن و توێژه جیاجیاكان‌و خێزانه‌كان خاوه‌نی كولتوری باش‌و تایبه‌تی خۆیانن ،به‌هه‌مان شێو‌ه هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی������ه‌ك ،ره‌گه‌زێ������ك ،توێژێك، خێزانێك ،خاوه‌نی كولتوری خراپی خۆیانن .به واتایه‌كی تر كه باس������ی كولتور ده‌كرێت ،مه‌به‌ست كولتوری ب������اش‌و كولتوری خراپ������ه .هه‌روه‌ك چۆن هه‌م������وو كۆمه‌ڵگایه‌ك خاوه‌نی تاكی باش‌و خراپه ،ئاوه‌هاش هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی������ه‌ك خاوه‌نی كولتوری باش‌و خراپه. بۆئهوهی له‌كولت������ور تێبگه‌ین ،ده‌بێت چه‌ند پرس������یارێك بكه‌ین ،كه ئایا كولتور چییه؟ به‌چی ده‌وترێت كولتورو به‌چی ناوترێت كولتور؟ چۆن ده‌توانین پێناس������هی كولتور بكه‌ی������ن؟ ك‌هی‌و له‌كوێدا كولتورێ������ك له‌كولتورێكی دی جیادهكرێتهوه؟ چ������ۆن ده‌زانین كام كولتور باشه‌و كام‌ه خراپه؟ به چ پێوانه‌یه‌ك باشه‌و خراپه‌كان ده‌پێورێت؟ ئهو كۆدان‌ه چین ك������ه واده‌كات ئێمه بتوانین له‌كولتوره‌كان تێبگه‌ین؟ له‌رستیدا ئهمانه ئهو پرسیارانه‌ن كه هه‌م كولتورناس������ه‌كان‌و لێكۆڵه‌ره‌كان، هه‌م كۆمه‌ڵن������اس‌و توێژه‌ره‌كان پێوه‌ی خه‌ریك������نو به‌س������ه‌ده‌ها توێژینهوهو ماسته‌رو دكتۆرای له‌سه‌ر هاتووهو تا كاروانی ژیانیش به‌رده‌وام بێت ،ئه‌م پرسیارانه‌و چه‌نده‌ها پرسیاری تر هه‌ر
ی باش ده‌بێت؟ ی چییهو به‌چ ی جه‌سته‌ی ته‌ندروست له‌ئینگلیزییه‌وه :دیار ئه‌كره‌م
ته‌ندروست ی جه‌سته‌ی ی بارودۆخ ی گشتی، سه‌المه‌ت ی جهسته ،ڕزگاربوون له‌نه‌خۆش ی یان حاڵه‌تێك ی ناسروش������تی ،باشبوون ی دۆخ ی بینین������ ی بوونه‌وه‌رێك ی زیندوو‌ه له‌هه‌ر كاتێكدا بێت. خه‌ڵك������ ی ده‌یانه‌وێ������ت ب������هو ج������ۆر‌ه ی دروس������تكراون كاربكه‌ن ،ب������ه‌اڵم هێز‌ه ژینگه‌ییه‌كان ده‌توانن هێرش بكه‌ن‌ه سه‌ر جه‌س������ت‌ه یاخود ئهو كه‌س������انه ی له‌ڕوو ی جینه‌كانه‌و‌ه ناچاالك������ن .خاڵ ی گرنگ له‌ته‌ندروس������تیدا بریتی������ه له‌ڕێگرتن ی برینداری‌‌و ساڕێژكردن ی ئهو زیانان‌ه ی به‌هۆ ی برین‌و هێرش������ه بایلۆژییه‌كانه‌و‌ه دروستبوو ده‌بن. ئهو پرسیاران‌ه ی لهباره ی ته‌ندروستیه‌و‌ه ئه‌گه‌ریان ههیه ده‌شێت ئهمانه بن: په‌یوه‌ند ی نێوان ته‌ندروس������تی‌‌و كار یجهسته چییه؟ نه‌خۆشكه‌وتن‌و بریندار ی چییه؟ په‌یوه‌ند ی س������اڕێژبوون‌و ته‌ندروست یچییه؟ كاركردن به‌وجۆر‌ه ی جهسته بنیادنراو‌ه
هه‌ریه‌ك له‌ئێم‌ه به‌جه‌سته‌یه‌كه‌و‌ه لهدایكبووه كه میكانیزمێك ی زۆر ئاڵۆزه .كاركردن ی جه‌س������ت‌ه جێگ‌ه ی سه‌رسامییه .له‌ڕاستیدا ته‌ندروس������تیه‌ك ی باش پێناس‌ه ده‌كرێت به‌توان������ا ی كاركردن به‌گوێ������ره ی ئهو شێواز‌ه ی جهسته بنادنراو‌ه كاربكات. هیچ كه‌س بێخه‌وش نییه جێگ‌ه ی داخ‌ه هیچ كه‌سێك بێخه‌وش نییهو زۆرێك له‌خه‌ڵك ی ناته‌واو ی له‌جه‌سته‌یاندا ههیه .ناته‌واو ی جه‌س������ته‌ی ی ال ی هه‌ند ێ كه‌س به‌جۆرێك‌ه هه‌ڕه‌شه‌ی‌ه بۆسه‌ر ژیانیان. به‌خۆشحاڵیه‌و‌ه جهسته ی مرۆڤ ده‌توان ێ قه‌ره‌بوو ی ئ������هو ناته‌واوییان������ه بكاته‌وه‌و ده‌شێت كه‌سێك به‌ئاسان ی ماوه‌یه‌ك ی زۆر بژ ی كه خاوه‌ن ی جه‌سته‌یه‌ك بێت نیوه ی كاربكات ،نمونه‌ش ئهوهیه كه‌سێك ی نابینا یان په‌ككه‌وت������ه ده‌توانێت قه‌ره‌بوو ی ئهو ناته‌واویی‌ه ی بكاتهوه و به‌ئاسان ی بۆ ی ببێت‌ه كایه‌بازییه‌ك. خۆراك: نه‌ك ته‌نها ده‌بێ������ت هه‌موو ئه‌ندامه‌كان ی جهسته به‌ته‌نیاو پێكه‌و‌ه كاربكه‌ن ،به‌ڵكو خۆراك ی دروستیان پێویسته بۆ وزه تاكو به‌شێوه‌یه‌ك ی كاریگه‌ر به‌رده‌وام كاربكه‌ن.
به‌گش������ت ی مرۆڤ ده‌زانێت كام خۆراك بۆ جهسته گرنگه تا به‌باش ی كاربكات‌و ته‌ندروست بمێنێته‌وه. به‌داخه‌و‌ه ژماره‌یه‌ك خۆراك ی زیانبه‌خش هه‌ن ،به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌ش������دا مێش������ك فریوده‌ده‌ن بهوه ی ده‌وترێت باشن بۆمرۆڤ هه‌روه‌ها خۆراك ی چه‌ورو سوێرو شیرین ههیه كه هه‌ریه‌ك له‌مرۆڤ و گیانه‌وه‌ران حه‌زیان لێیه ،به‌اڵم ده‌ش������ێت زیانبه‌خش بن‌و ببنه‌هۆ ی مردن‌و دژ به‌پێداویس������تی‌ه خۆراكییه‌كان ی بوونه‌وه‌ر بن. مه‌شقكردن: ئه‌گ������ه‌ر ت������ۆ خاوه‌ن������ ی ئۆتۆمبیلێك������ ی وه‌رزش������ ی وه‌ك فیرار ی بیت لێخوڕین ی بۆس������ووپه‌رماركێتێك هیچ س������وودێك به‌تۆ نابه‌خش������ێت ،چونكه ئۆتۆمبیله‌ك‌ه بۆخێراییه‌ك ی زۆر دروستكراوه .جهسته ی تۆش به‌هه‌مان شێوهیه .بۆئه‌و‌ه دروستكراوه به‌كاربهێنرێت. الش������ه ی مرۆڤ بۆئه‌و‌ه خولقاو‌ه له‌ڕوو ی جه‌سته‌ییه‌و‌ه چاالك بێت .هه‌ند ێ كات دڵ پێویست ی به‌وه‌ی‌ه خێراتر ل ێ بدات تاكو ئاواز ی ماسولك‌ه ی بپارێزێت .سییه‌كانت پێویس������تیان به‌ڕاهێنان‌ه تا به‌و ش������ێواز‌ه
كاربكه‌ن كه دروس������تكراون كاربكه‌ن. مه‌شقكردن‌و به‌كارهێنان ی جهسته گرنگه له‌پاراستن یته‌ندروستیتدا. برینداربوون‌وهێرشكرانه‌سه‌ر ئهوه ڕاس������ت‌ه كه جهسته ی ئێمه هه‌میش‌ه له‌ژێر مه‌ترس ی هێرش ی ژینگه‌كه‌ماندایه. ته‌نانه‌ت هه‌ند ێ كات ڕووبه‌ڕوو ی هێرش ی خۆمان دهبێتهوه .جهسته ی مرۆڤ چه‌ندین هۆكار ی به‌رگر ی ده‌گرێته‌به‌ر. نه‌خۆشیی: میكرۆب‌و به‌كتریاو كه‌ڕوو ڤایرۆسه‌كان ده‌شێت هێرش بكه‌ن‌ه سه‌ر ئه‌ندامه‌كان ی جه‌س������ته‌مان‌و ه������ه‌وڵ ده‌ده‌ن له‌ش������مان ش������یبكه‌نه‌وه‌‌و بیكه‌ن‌ه ش������وێن ی خۆیان‌و س������ه‌رچاو‌ه ی خۆراكیان .ئ������ه‌وان نه‌ك ته‌نها ده‌توانن له‌شمان تێك بده‌ن ،به‌ڵكو هه‌ندێجار ژه‌هر ڕۆده‌ك������ه‌ن كه له‌وانه‌ی‌ه زیان به‌هه‌موو جه‌سته‌مان بگه‌یه‌نێت. پاك‌و خاوێن ی یه‌كێك‌ه له‌به‌رگرییه‌كان دژ به‌نه‌خۆشی .هه‌روه‌ها جه‌سته‌مان به‌رگر ی ناوه‌ك ی ل������ه‌دژ ی به‌كتریاو ڤایرۆس������ ی دیاریكراو دروس������ت ده‌كات .له‌ڕاستیدا چونكه جهسته ئه‌م به‌رگرییان‌ه دروست ده‌كات ،پرس������یارێك دێت‌ه ئاراو‌ه بهوه ی
17
خاوێنیه‌ك������ ی زۆر بۆتۆ باش������ه؟ چونكه له‌وانه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ی سروشت ی نه‌توانیت ئهو به‌رگریی‌ه دروس������ت بكه‌یت كه بۆ مانه‌و‌ه ی ته‌ندروستیت پێویسته. برینداری: بریندار ی به‌ش������ێك له‌جه‌سته‌ت به‌هۆ ی هێرش������ ی مرۆڤه‌و‌ه یان گیانه‌وه‌ره‌و‌ه بێت یان ڕه‌نگ‌ه به‌هۆ ی ڕووداوێكه‌و‌ه بێت. ئاگاداربوون باشترین به‌رگریی‌ه له‌دژ ی برینداری .فه‌رامۆش������كردن‌و بێئاگای ی هه‌ن������د ێ كات خ������ۆ ی له‌برینداربووندا ده‌بینێته‌وه. ژه‌هراو ی بوون: هه‌رسكردن ی خۆراك ی نادروست ده‌شێت كه‌س������ ێ ژه‌هراو ی بكات .هه‌ند ێ كات ژه‌هره‌كان به‌شێك ی سه‌ره‌ك ی ژینگه‌كه‌مانن وه‌ك ته‌م ی دووك‌هڵ‌و ده‌رمان. خۆپاراس������تن له‌ژه‌ه������ر ی چاوه‌ڕوانكراو به‌رگرییه‌ك ی گرنگه .هه‌ندێجار ژینگه‌ی ژه‌هراو ی بوو ڕێگر ی لێنه‌كراوه ،چونكه تۆ ته‌نانه‌ت درك بهوه ناكه‌یت به‌س������ه‌ر تۆدا دێت .له‌زۆر كۆمه‌ڵگه‌دا خه‌ڵك ی ژه‌هر به‌س������ه‌ر چیمه‌نه‌كانیاندا باڵو دهكهنهوه تا مێ������رووه‌كان بك������وژن‌و دواتر ڕێگ‌ه
به‌زیندووی دهمێننهوه. بۆیه به‌كورت������ی ده‌كرێت بوترێت كه كولتور به‌هه‌موو هه‌ڵسوكه‌وت‌و ره‌فتارو ئاكارێك ده‌وترێت كه تاكه‌كان یان كۆی ره‌های كۆمه‌ڵگا ئه‌نجامی ده‌ده‌ن. واتا ه������ه‌ر جوڵه‌یه‌ك ،هه‌ر ره‌فتارێك، جا هه‌ر له‌هاروهاجی منداڵه‌و‌ه بیگرین، تا به‌رزده‌بینه‌و‌ه بۆ سیستمی سیاسی واڵت ،هه‌موویان كولتورن‌و به‌جۆرێك له‌ج������ۆره‌كان زۆرب������هی ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگا لێی تێده‌گ������ه‌ن ،له‌كاتێكدا ره‌نگ‌ه خه‌ڵكێكی تر له‌ناو كۆمه‌ڵگایه‌كی تره‌و‌ه كه خاوه‌نی كولتورێكی جیای‌ه تێی نه‌گات ،ك������ه ئه‌مه‌ش ناوده‌نرێت كۆده‌كانی كولتور ،كه له‌ئێستادا نه‌ك هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك ،به‌ڵكو بازاری كارو پێش‌ه تایبه‌تییه‌كان خاوه‌نی كولتوری جیاجیان ،كه جگه‌ل‌ه خۆیان زهحمهته بۆ ئه‌وانی تر لێی تێبگه‌ن. ئێمه‌ش وه‌ك میلله‌تی كورد به‌قه‌باره‌ی خۆمان خاوه‌نی كولتوری خۆمانین، هه‌رچه‌ند‌ه وه‌ك میلله‌تێكی خۆرهه‌اڵتی خاوه‌ن������ی به‌ش������ێك له‌كولتورێكی هاوبه‌شین لهگهڵ میلله‌تانی دراوسێ‌و ناوچه‌ك������ه ،ب������ه‌اڵم وه‌ك له‌س������هرهوه ئاماژه‌مان پێكرد ،كه هه‌موو كه‌سێك چ جای میلله‌تێك خاوه‌نی كولتوری تایبه‌تی خۆیه‌تی. كه ده‌شڵێین خاوه‌نی به‌شێكی كولتوری تایبه‌ت������ی خۆمانین ،به‌وات������ا به‌باش‌و خراپه‌وه ،به‌و به‌ش������هی كولتوره‌و‌ه كه ئێمه لێی رازی������نو ده‌توانین له‌به‌رده‌م میلله‌تانی تردا به‌ش������انازییه‌و‌ه باسی بكه‌ین ،به‌و به‌شه‌ش������ی كه ناشرین‌و ناویسته‌و ده‌شێت هه‌ندێجار(به‌تایبه‌تی كاتێك ك������ورد له‌غوربه‌ت������ا دهژیو له‌تاراوگ‌ه نیشته‌جێیه) مرۆڤی كورد نه‌ك له‌رووی نه‌یه‌ت كه باسی بكات، به‌ڵكو نكوڵیشی لێده‌كات ،كه ئهو یان میلله‌ته‌كه‌ی ئهو خاوه‌نی كولتورێكی قێزه‌ونی له‌و ش������یوه‌ی‌ه بێ������ت ،بۆیه ده‌كرێ������ت بڵێین كه كولتور مه‌ته‌ڵێك‌ه هه‌ڵهێنانی هه‌روا ئاسان نییه.
به‌منداڵه‌كانیان ده‌ده‌ن یار ی له‌سه‌ر بكه‌ن له‌كۆتایدا رووبه‌ڕوو ی ئاكامه‌ك‌ه ی ده‌بنه‌وه. ساڕێژبوون: به‌شێك ی گرنگ له‌مه‌سه‌ل‌ه ی ته‌ندروست ی س������اڕێژبوونه .پ������اش ئ������هوه ی نه‌خۆش كه‌وتوویت یان بریندار بوویت ،الشه‌ت لهگهڵ نه‌خۆشیه‌كه‌دا به‌شه‌ڕ دێت ئینجا ههوڵ ی س������اڕێژكردن ی برینه‌ك‌ه ده‌دات. وێڕا ی ئ������هوه ی چه‌ندی������ن ده‌رمان ههیه برین هێور دهكهنهوه ،به‌ش������ ی سه‌ره‌ك ی ساڕێژبوون به‌شێوه‌یه‌ك ی سروشت ی ده‌بێت. خۆپاراس������تن له‌هێرش‌و برینداربوون ی زیاترو ته‌ندروس������ت ی ب������اش یارید‌ه ی پرۆس‌ه ی ساڕێژبوون ده‌دات. به‌كورتی: ته‌ندروست ی له‌و كاته‌دای‌ه جهسته ی تۆ به‌و جۆره ی پێویسته كاربكات .تۆ پێویستت به‌ڕاهێنان‌و خۆراك ی پێویس������ت ده‌بێت تا جه‌س������ته‌ت بپارێزیت .له‌شت له‌دژ ی نه‌خۆش ی به‌رگر ی ده‌كات ،به‌اڵم پێویسته تۆ خ������ۆت بپارێز ی بۆئ������هوه ی ڕێگر ی له‌برینداربوون‌و ژه‌هراو ی بوون بكه‌یت. ئه‌گه‌ر له‌شس������ا غ بیت ئه‌وا زووتر چاك ده‌بیته‌وه.
ی كه‌مۆریان پێوه‌نیی‌ه ی ئهو گۆشتان‌ه تكای‌ه دوور بكه‌وه‌ره‌و‌ه له‌كڕین
16
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
ژماره 29:
د.دلێر نور ی پسپۆڕ ی نه‌خۆشییه‌كان ی زاووزێ‌‌و ژنان‌و مناڵبوون:
یزه‌واجپێوست هكۆندۆمبه‌كاربهێنرێت یسێكسكردنله‌ده‌ره‌و ه له‌كات سه‌روه‌ر :كام نه‌خۆشیه‌یان زۆرتر مهترسیدارهو زوو ده‌گوازرێته‌وه؟ د.دلێر :نه‌خۆش������ ی ئایدز له‌هه‌موو ی مه‌ترس������یدارتره ،چونكه تائێس������تا چار‌ه ی ته‌واو ی نییه ،به‌س ئێس������ت‌ه خه‌ریكن چار‌ه ی بدۆزن������هوه ،به‌اڵم چاره‌سه‌ره‌كان زۆر گرانه.
نهخۆشییه سێكسییه‌كان زۆرو جۆراوجۆرن، ی هاوواڵتی له‌ڕێگ ه كرداری سێكسییه‌و‌ه ی چه‌ندین رووبه‌روو نهخۆشیو مه‌ترسیی ده‌بێـه‌وه ،هه‌ربۆی ه پێویسته هاوواڵتیان ی شاره‌زاییان لهباره ی نه‌خۆشییه‌كان‌و چۆنیه‌ت چاره‌سه‌ركردنیانه‌وه هه‌بێت.
سازدانی :سه‌روه‌ر سه‌عید د.دلێر نور ی پسپۆڕ ی نه‌خۆشییه‌كان ی كۆئه‌ندام ی زاووز ێو ژنان باس لهوه ده‌كات كه‌نه‌خۆشیی‌ه سێكسییه‌كان له‌كوردستاندا زۆر به‌رباڵو نین ،به‌اڵم له‌كات ی ده‌ركه‌وتن ی نیش������انه‌كانیدا پێویسته زووبه‌زوو چاره‌سه‌ر بكرێن. له‌میان ی یه‌كـــــــه‌م دیمانه‌یدا لهگهڵ نم نم ،د.دلێر رووناك ی ده‌خات‌ه سه‌ر نهخۆشییه سێكسیه‌كان‌و چاره‌سه‌رو ڕێگاكان ی خۆپاراستن لێی ،هاوكات ئام������ۆژگار ی هاوواڵتیان ده‌كات كه لهدهرهوه ی ژیان ی هاوسه‌ریی كار ی سێكس������ی ئه‌نجام نه‌ده‌ن ،خۆئه‌گه‌ر هه‌ر ئه‌نجامیشیان دا ،ئه‌وا پێویسته كۆندۆم به‌كاربهێنن. سه‌روه‌ر :به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی نهخۆشییه سێكسیه‌كان كامانه‌ن؟ د.دلێر :ئهو نه‌خۆش������یان‌ه گروپێكن له‌ڕێگا ی سێس������كه‌و‌ه ده‌گوازرێنه‌وه، له‌پیاوه‌و‌ه ب������ۆ ژن‌و له‌ژنه‌و‌ه بۆپیاو،
د.دلێر نور ی ئ������هو نه‌خۆش������یان‌ه ی كه تائێس������تا ناسراون :یه‌كه‌میان سفلس ،دووه‌م نه‌خۆش ی سوزه‌نك كه (گنۆریا)ش ی پێده‌ڵێن ،ئ������هو ئیلتیهاب‌ه ی له‌زیناو‌ه دروست ده‌بێت به‌عه‌ره‌ب ی (سه‌یه‌الن) ی پێده‌ڵێن ،نه‌خۆش������ ی شانكرۆید (برین ی نه‌رم) ئه‌م������ه له‌واڵت ی ئێمه كهمه به‌س له‌واڵت ی ئه‌فه‌ریقا زۆره، نه‌خۆش������ ی چنگ‌ه (ئه‌سپێ ی تایبه‌ت به‌كۆئه‌ندام ی زاووزێ) له‌و جێگایان‌ه ههیه كه موو ی ههیه له‌ژن‌و پیاویشدا ههیه ،نه‌خۆش ی (جۆره بالوكه‌یه‌ك) پێیده‌ڵێن (كۆندایلۆماتا) (بالوك‌ه ی سێكسی). نه‌خۆشییه‌ك ی تر ههیه وه‌ك نه‌خۆش ی پێس������ت وای‌ه پێیده‌ڵین (مۆلسكم) زیبه‌كه‌یه‌ك ی بچوك������ه له‌و ڕێگایه‌و‌ه دروس������ت ده‌بێت ،ئهوه ی ده‌زانین ترس������ناكترینیان نه‌خۆش ی ئه‌یدز‌ه كه چاره‌سه‌ر ی گرانه ،جگه‌ل‌ه ئایدز ئه‌وانیتر هیچ ی ترسناك نییهو هه‌موو چاره‌سه‌ریان ههیه.
سه‌روه‌ر :ئهو نهخۆشییه ی كه مهترسیدارهو زۆره له‌كوردستان‌و نه‌خۆشه‌كان ی سه‌ردان ی ال ی ئێو‌ه ده‌كه‌ن كام‌ه نهخۆشییه؟ د.دلێر :لهبهرئهوه ی ئێمه ئامارێكمان النیی������ه ناتوانین بڵێین چهنده ،به‌اڵم ئ������هوه ی ده‌رده‌كه‌و ێ له‌ش������اره‌زایی ی خۆمانه‌و‌ه‌و نه‌خۆش ی (كالمیدیا) كه له‌ژندا ههیه له‌كوردستان له‌هه‌موویان زۆرت������ره‌و عالجیش������ ی ئاس������انه، هۆكاره‌ك������ه ی لهڕێگه ی سێس������كه‌و‌ه ده‌بێت ،ب������ه‌س زۆرجار ئافره‌ت ئهو نه‌خۆش������یی‌ه ی ههیه ،به‌اڵم هه‌س������ت ی پێن������اكات ته‌نها ت������ۆز ێ ئیفرازات ی ده‌بێ������ت ته‌ڕایی له‌داوێنی������هوه دێت‌ه خوارهوه ،به‌اڵم ئه‌م‌ه له‌كچداو به‌تایبه‌ت كه هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك ی سێكس ی نه‌بێت ڕوونادات. دوا ی ئهوه بالوكه‌ی سێكس ی ههیهو ئه‌ویشعیالج یئاسانه،یانبه‌سوتاندن به‌كاره‌ب������ا ی������ان به‌نه‌ش������ته‌رگه‌ر ی الده‌برێت ،لێره‌دا ده‌بێت ژن‌و پیاوی هه‌ردووكیان چاره‌سه‌ركرێن ،چونكه ئه‌گه‌ر هه‌ركه‌س������ێكیان هه‌یبێت ئه‌وا ده‌یگوازێته‌وه .نه‌خۆش ی مۆلسكه‌م ههیه ئه‌ویش عیالج ی ئاس������انهو به‌كاره‌با كه‌و ی ده‌كرێت ،ته‌زوویه‌ك ی كاره‌با ی كه‌م ی لێده‌درێت ئهو برینان‌ه چاره‌سه‌ر ده‌كات‌و كۆتای ی پێدێت.
سه‌روه‌ر :ئهو نیشانان‌ه چین كه زۆرێك له نهخۆشییه یپێده‌ناسرێته‌و‌ه سێكسییه‌كان یاخود ئهو گۆڕانان‌ه چین كه ی به‌سه‌ر تاكدا دێت كاتێك تووش ی ده‌بێت؟ ی سێكس نه‌خۆشییه‌ك ی د.دلێ������ر :به‌نس������به‌ت نه‌خۆش������ سفلس������هوه ،برینێك په‌یدا ده‌بێت ی ئهو ی زاووزێ له‌س������ه‌ر كۆئه‌ندام كهسه ژن‌و پیاو ،به‌س له‌پیاودا زیاتر ی ئاش������كرایه ،چونكه ئه‌ندامه‌كان ی له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ه ئه‌ویش له‌سه‌ر زه‌كه‌ر ی������ان له‌س������ه‌ر گونه‌كان������ی ،به‌اڵم له‌ئافره‌ت������دا له‌وانه‌ی‌ه لهدهرهوه بێت ئهو كات������ه ده‌بینرێ������ت ،له‌وانه‌ی‌ه له‌ناوه‌و‌ه بێ������تو نه‌بینرێت ته‌نها ێ ی پشكنینه‌و‌ه ده‌توان دكتۆر لهڕێگه ی سفلس بیدۆزێـته‌وه ،نه‌خۆش������ ی ههیهو به‌یه‌ك ئێست‌ه چاره‌س������ه‌ر ی په‌نس������لین ئهو نهخۆشییه ده‌رز چاره‌س������ه‌ر ده‌بێت ،خۆشبه‌ختان‌ه ئێست‌ه ئهو نهخۆشییه له‌كوردستاندا ی عیالج ی به‌ئاسان كهمه ،لهبهرئهوه ی س������وزه‌نك ده‌كرێت ،نه‌خۆش������ ی (س������ه‌یه‌الن) ئه‌ویش چاره‌سه‌ر ی بایۆتی������ك ئاس������انهو ب ئه‌نت������ چاره‌س������ه‌ر ده‌بێ������ت ،به‌مه‌رجێك ی ی پێبكات ،خۆ ئهو كهسه هه‌ست ی پێده‌كرێت له‌ژندا كه‌م هه‌س������ت ی ئه‌یگرێت‌و ی بچێت‌ه ال ئهو پیاو‌ه ی ده‌بێت‌و جه‌راع‌هت‌و چڵك‌و تووش ی له‌زه‌كه‌رییه‌و‌ه دێت‌ه دهرهوه، پیس������ ی بهوه كرد ئه‌گه‌ر پیاوه‌ك‌ه هه‌س������ت ی دكتۆر له‌سه‌ره‌تادا زوو بچێت‌ه ال ی ئاسانه ،به‌اڵم زۆربه‌یان عیالجه‌ك‌ه نه‌خۆشه‌كان به‌تایبه‌ت پیاو ڕووینایه‌و ی دكتۆر، ی عه‌یب‌ه بچێت������ه ال پێ������
ی كێش ی زۆر گرنگ بۆدابه‌زاندن شه‌ش هه‌نگاو به‌هۆ ی شێوازێك ی ژیان ی نو ێو زۆر وابكه‌ی������ت ئ������ه‌وا هه‌ل ی خ������واردن‌و دانیش������تنه‌و‌ه كارێك ی زۆر ئاس������انه به‌كارهێنانیان نامێنێت .ئ‌ه ی له‌بر ی كێش������ت زیاد بكه‌ی������ت ،ئه‌مانه‌ش ئهوانه چ ی ده‌خۆیت؟ چه‌ند ڕێنماییه‌ك ی پراكتیكین تاكو ڕووبه‌ڕوو ی گۆشت ی زیاده ببیته‌وه‌و .2زۆر بخۆ س������ه‌وز‌ه‌و میوهو مریشك‌و ماس ی‌و كێشت كه‌م بكه‌یته‌وه. كاتێك ی زۆر ده‌خایه‌نێت تا كێشت كه‌ره‌و هێلكه ی زۆر بخۆ .ده‌توانیت زیاد بكات ،بۆیه پێویسته هیوایه‌ك ی هێند‌ه ی ده‌خوازیت سه‌وزه‌و میو‌ه ی زۆرت لهباره ی دابه‌زاندنیه‌و‌ه هه‌بێت .په‌س������ه‌ندكراوت بخۆی������ت .با ئهو گۆڕان������كار ی خێ������را له‌سیس������تم ی شۆربای‌ه ی بۆخۆت ی دروست ده‌ك‌ه ی خۆراك������دا كاریگ������ه‌ر ی نابێت .تۆ سهوزه ی تیابێت یان شۆربایه‌ك بكڕ‌ه پێویستت به‌گۆڕان‌ه له‌شێواز ی ژیانتدا ،ڕێژه ی چه‌ور ی تیای������دا كه‌م بێت. پێڕه‌وكردن ی ئه‌م ش������ه‌ش هه‌نگاو‌ه ی له‌هه‌فته‌یه‌كدا جارێك یان دووجار خ������واره‌و‌ه رۆڵ ی به‌رچ������او ی ده‌بێت گۆش������ت ی س������وور بخۆ .ئه‌گه‌ر حه‌ز ده‌كه‌یت ژه‌مێك ی س������ووكت هه‌بێت له‌دابه‌زاندن ی كێش ی له‌ش: هه‌ند ێ باده‌م ،چه‌ره‌س������ ی تر ،مۆز، س������ێو ،هه‌رمێ ،میوهو پاقله‌مه‌ن ی كه‌م .1كهمكردنهوه ی دووژمنان مه‌به‌ست له‌دووژمنان ئهو خۆراكانه‌ن چه‌ور ی بخۆ. ڕێژه‌یه‌ك������ ی زۆر له‌چ������ه‌ور ی‌و كاربۆهی������درات له‌خ������ۆ ده‌گ������رن .3 .كه‌متر لهدهرهوه نان بخۆ گرنگترین‌و تاكه ش������ت تۆ بتوانیت گونج������اوه له‌لیس������ت ی خۆراكدا ئهو ئه‌نجام������ ی بده‌یت نه‌هێش������تن ی ئهو ماددان‌ه هه‌ڵبژێریت چه‌وریان كهمه، دووژمنانه‌ی������ه له‌ژه‌م‌ه خۆراكه‌كانتدا .به‌اڵم له‌كات ی نانخ������واردن لهدهرهوه به‌تایبه‌ت ی دڵنیاب‌ه لهوه ی له‌ماڵه‌كه‌تدا س������ه‌ختتر‌ه خۆت ڕابگری������ت ،له‌به‌ر ئه‌م خۆراكان‌ه بوون������ ی نه‌بێت :نان ،ئهو هۆی������ه لهماڵهوه نان بخۆ .هه‌ند ێ په‌تاته ،پاس������تا ،چبس ،له‌ف‌ه ی به‌تام ،كات خۆراك ی زۆر لهدهرهوه ئاساییه كێك ،بسكیت ،شیرینی ،چكلێت‌و به‌و مه‌رج‌ه ی ڕژێم ی ئاسای ی لهماڵهوه خواردنه‌و‌ه ی شه‌كراو ،ئه‌م‌ه سه‌خت په‌یڕه‌و بكرێت .به‌هۆ ی نانخواردنت ده‌بین������رێ ،ب������ه‌اڵم ئه‌گ������ه‌ر توانیت لهماڵهوه پاره پاشه‌كه‌وت ده‌كه‌یت.
.4ئۆتۆمبیله‌كه‌ت له‌به‌رده‌م ماڵه‌وه‌دا ڕابگر‌ه له‌كات ی ڕۆیشتن بۆشوێن‌ه لۆكاڵییه‌كان هه‌وڵبد‌ه به‌پ ێ بڕۆیت یان پاس������كیل به‌كاربێنیت .به‌هۆ ی به‌جێهێش������تن ی ئۆتۆمبیله‌كه‌ت له‌ڕۆیشتن ی كه‌مدا تۆ یارمه‌ت ی ئه‌م زه‌ویی‌ه ده‌ده‌یت. .5یار ی تێنس بكه هه‌م������وو ڕاهێنانێك ی زیندوو ئه‌نجام بده ،به‌تایبه‌ت ی یار ی تێنس ،چونكه له‌نێوان ته‌مه‌نی 17ـ 70ساڵیدا ئه‌نجام ده‌در ێو یارییه‌ك������ ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی‌و كێبه‌رك ێ له‌سه‌ركراوو خۆشه.
زۆربه‌یان ده‌چن‌ه عه‌یاد‌ه ێ ی الكۆاڵن‌و نه‌خۆش������ییه‌یه‌تی ،دواتر دان ده‌ن چاره‌سه‌ر ی كردووه. ی باشیان ناده‌نێ ،ئه‌گه‌ر به‌وه‌دا كه ئهو كاره ێ ی ت������ه‌واو وه‌رنه‌گر چاره‌س������ه‌ر ی ده‌یكات به‌درێژخای‌هن‌و میكرۆبه‌ك‌ه سه‌روه‌ر :زۆر ئه‌نجامدان باڵوده‌بێته‌و‌ه‌و چاره‌س������ه‌ركردن ی ی یان ده‌سپه‌ڕ نابێت‌ه هۆ ی خوه‌نهێن ی هیچ یه‌كێك ی گه‌نج تووش گرانتر ده‌بێت ،ئهو كات‌ه پیاو یان ئهوه گه‌نج تووش ی كێم‌و جه‌راعه‌ت بوو له‌و نهخۆشیانه ببێت كه باست له‌زه‌كه‌رییا پێویسته زوو بچێت‌ه ال ی كردن؟ دكتۆر .عیالج ی ی نابێت‌ه هۆ ی ئاسانه‌و زوو چاك د.دلێر :خوو‌ه نهێن ده‌بێت. تووشبوون به‌نه‌خۆشییه‌كان ،هه‌تا وه‌ك به‌تاڵكردنه‌وه‌ی������ه‌ك س������ه‌یر ی ده‌كرێ������ت ئه‌گه‌ر له‌س������نورێك ی بكه‌ن تا سه‌روه‌ر :گه‌نجان چ ی مه‌عقولدا بێت ،ئه‌م‌ه تێڕوانینێك خۆیان له‌و نهخۆشیانه به‌دوور ی كۆن ب������وو پێیوابوو خوو‌ه نهێن بگرن؟ ی نه‌خۆش������یت ده‌كات ،به‌اڵم ی تووش د.دلێر :پێوست‌ه گه‌نجان مماره‌س‌ه ی زه‌واج وانییه. ی ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه سێكس������ نه‌كه‌ن ،واته باند‌ه له‌شفرۆشه‌كان ی ئهو هۆكارێكن بۆگواس������تنه‌و‌ه ی زۆرو نهخۆشیانه ،چونكه كه‌سان جۆراوجۆر ده‌چن������ه الیان ،به‌اڵم ی ئه‌وا ئه‌گه‌ر هاتوو ناچاربوو كرد پێویسته كۆندۆم به‌كاربهێنێ ،واته ی كۆندۆم ده‌بێت‌ه ڕێگر له‌گواستنه‌و‌ه ی ئهو نهخۆشیانه .له‌هه‌مان كاتدا دوا مماره‌س������ه یه‌كسه‌ر به‌ئاوو سابوون ی بش������وات‌و ی زازووزێ كۆئه‌ندام یه‌كسه‌ر بچێت میز بكات ،چونكه ئهو میزو سابوون‌و ئاو‌ه ئه‌یشواته‌وه.
ی سه‌روه‌ر :گه‌نج ههیه هاتبێت‌ه ال ی لهگهڵ له‌شفرۆشێكدا تۆو وتبێـت ی ئهو مماره‌سه‌م كردووه‌و تووش نهخۆشییه بووم؟ ی ڕاست‌ه‌وخۆ نایڵێت، د.دلێر :خۆ ده‌ڵێت می������زم ناڕه‌حه‌ت������ه كێم‌و ی جه‌راحه‌ت دێته‌ده‌ره‌و‌ه كه پشكنین بۆ ده‌كه‌ین ئه‌وجا ده‌زانین كه ئهو
كۆندۆم ده‌بێت ه ڕێگر ی له‌گواستنه‌و‌ه نه‌خۆشیی ه سێکس ییه‌کان ،پێویست ه ی مماره‌س ه دوا یه‌كسه‌ر به‌ئاوو ی سابوون كۆئه‌ندام ت ی بشۆرێ زازووزێ
دابه‌زێت. گۆڕانكار ی سه‌ره‌تای ی پێویس������ت ی به‌هه‌ند ێ كۆشش ده‌بێت ،به‌اڵم دواتر به‌خوو ی نو ێو باشتر ئاش������نا ده‌بیت. ئه‌نجامه‌ك������ه‌ش ئهوهی������ه باشتر ده‌بینرێیت‌و هه‌ست به‌به‌ژنڕێك ی ده‌كه‌یت.
.6لهگهڵ هاوڕێیه‌كدا ئه‌م‌ه بكه ئهوه زۆر ئاس������انتر ده‌بێت شێواز ی ژیانت بگۆڕ ی‌و خۆراك ی فریوده‌ر ی خ������راپ له‌ماڵه‌كه‌تدا نه‌هێڵیت ئه‌گه‌ر هه‌موو خێزانه‌كه‌ت به‌شداربن. هه‌وڵب������ده له‌گ������ه‌ڵ ژن ،مێ������رد، هاوڕێیه‌كه‌تدائه‌م‌هبكه‌یت‌هتێكۆشانێك ی هاوب‌هش‌و به‌رده‌وامبوونیش به‌كارێك ی ئاسان ده‌بینیت .شكاندن ی ڕێساكان وه‌ك خواردنه‌و‌ه ی كحول ی مامناوه‌ند ڕێگه‌پێدراوه .ئهمانه چه‌ند خاڵێك ی گرنگن كه یارمه‌تیت ده‌ده‌ن لهماوه ی س������ ێ مانگدا 14پاوه‌ند له‌كێش������ت
دایك ی به‌ڕێز پێش پێدان ی شیرو خۆراك به كۆرپه‌كه‌ت ده‌سته‌کانت به ئاوو سابون بشۆ
ژماره 29:
هه‌وڵب������ده كۆنترۆڵ ی بیركردنه‌وه‌كان������ت بكه‌ی������ت ،چونك������ه زۆرب‌ه ی ئهو كێشان‌ه ی بۆتان دروس������ت ده‌بێت به‌هۆ ی زۆر ی بیركردنه‌و‌ه ی خۆتانه.
گویل‌و تویت هر‌و یوتیوب
هه‌وڵبد‌ه ئهو بیروبۆچوون‌ه دژ به‌یه‌كان������ه ی له‌نێوان ئێ������وه‌‌و خێزانه‌كه‌تاندا ههیه له‌س������ه‌ر مه‌سه‌ل‌ه ی هاوسه‌رگیر یچاره‌سه‌ر ی بكه‌یت ،چونكه كاردانه‌و‌ه ی باش ی نابێت.
كاره‌كانته‌وه.
تاك������و ده‌توانی������ت وه كێشه‌كانت به‌وریاییه چاره‌سه‌ر بكه‌‌و مه‌هێڵ‌ه ئه‌وانیتر ده‌ستوه‌ر بده‌ن‌ه عه‌بدوڵاڵ گویل س������ه‌رۆك ی توركیا
به‌وریایی������هوه مامه‌ڵ‌ه بكه له‌گ������ه‌ڵ ئهو كه‌س������انه ی ئاگادار ی بار ی ژیانتن. پیاوان ی له‌دایكبوو ی ئه‌م بورج‌ه وا باشه له‌م هه‌فته‌یه‌دا به‌دیاریه‌ك یان گوڵێك یان هه‌ر شتێك ی تر خۆش ی بخه‌ن‌ه ماڵه‌كانیانه‌وه. به‌هۆ ی هه‌ندێك بابه‌ت ی الوه‌كییه‌و‌ه خۆتان تووش ی كێشه ده‌كه‌ن .له‌شوێن ی كارو لهگهڵ كێشه‌كان ده‌بێت به‌وریایه‌و‌ه هه‌ڵس������وكه‌وت بكه‌یت، هاوسه‌نگ ی بدۆزیته‌و‌ه له‌نێوان بیربۆچوون‌ه جیاوازه‌كان ی خۆتان‌و هاوكاره‌كانت. ره‌نگ‌ه ژنان ی له‌دایكبوو ی ئ������ه‌م بورج������ه تووش������ ی هه‌ندێك دڵره‌نجان ببنه‌و‌ه لهگهڵ هاوس������ه‌ره‌كانیاندا، به‌اڵم ئهوه زوو چاره‌سه‌ر ده‌بێت. هه‌ست به‌ئارامیه‌یه‌ك ی زۆر ده‌ك������ه‌ن به‌ه������ۆ ی نه‌بوون ی هیچ كیشه‌یه‌ك ی دیاریك������راو له‌ن������او خێزانه‌كه‌تدا .پێشنیازی كارێك ی نوێتان دێته‌به‌رده‌ست. وه‌ها بیرده‌كه‌ن������هوه وه‌ك پێویس������ت ماف������ ی خۆتان پێنادرێ������تو خۆتان به‌ب ێ شانس ده‌زانن ،به‌اڵم ئه‌م‌ه بیركردنه‌وه‌یه‌ك ی باش نییهو مه‌رج نییه هه‌موو كات بیركردنه‌وه‌كان ی ئێو‌ه راست بێت.
ئه‌ون������ده كه‌س������ێك ی هه‌س������ت ناسك مه‌به‌‌و هه‌وڵب������ده زاڵبی������ت به‌سه‌ر هه‌ست ی خۆتدا‌و ئهو وت‌ه ناڕاس������تان‌ه ی له‌كه‌س������ه‌كان ی تره‌و‌ه ده‌یبیست ی كارت تێنه‌كات. ئهو كات‌ه ی كه هه‌س������ت ب������هوه ده‌كه‌ی������ت ك������ه به‌رێگه‌یه‌ك‌ه ی نادروستدا ده‌ڕۆی������ت ،به‌وریاییه‌و‌ه مامه‌ڵ������ه بكه‌‌و ب������ڕوا ی ته‌واوت به‌خۆت هه‌بێت. به‌ب������ ێ وه‌رگرتن������ ی بۆچوون ی خێزانه‌كه‌ت هیچ كارێ������ك ئه‌نجام مه‌ده .پێویسته ئاگادار ی زیاتر هه‌بێت له‌وان������ه ی له‌نزیكته‌وه‌ن. لهگهڵ هه‌ر كێشه‌یه‌دا باشتر‌ه دان به‌خۆتا بگریت تاكو ئه‌وكات‌ه ی راس������تییه‌كان ئاشكرا ده‌بن. زۆر خ������ۆت مان������دوو مه‌كه‌‌و بیر له‌ته‌ندروست ی خۆت بك������هرهوه .چه‌ند هه‌نگاوێك بهرهو دواوه بن ێ كه‌مێك بیر له‌خۆت بكهرهوه ،ئه‌گه‌ر وانه‌كه‌یت له‌وانه‌ی‌ه تووش ی شكست ببیت به‌هۆ ی گو ێ نه‌دان به‌خۆت.
له‌الپه‌ڕ‌ه تایبه‌ته‌ك‌ه ی خۆیدا له‌سه‌ر پێگ‌ه ی تویته‌ر ئیدان‌ه ی سیاس������ه‌ت ی واڵته‌ك������ه ی خۆ ی ك������رد لهباره ی كۆتوبه‌ندكردن ی سایت ی یوتیوب‌و هه‌ندێ������ك له‌خزمه‌تگوزارییه‌كان ی گووگڵ. گویل نوسیویه‌تی" :ده‌زانم خه‌ڵك سكااڵ ی ههیه له‌سه‌ر ئاسته‌نگه‌كان ی به‌رده‌م به‌كارهێنان ی یوتیوب‌و تویته‌ر
له‌توركیا ،من به‌هه‌موو ش������ێوه‌یه‌ك دژ ی ئ������هو كاره‌م .به‌ده‌زگاكان������ ی ده‌وڵه‌ت������م وتوو‌ه چاره‌س������ه‌ر ی ئهو كێشه‌ی‌ه بكه‌ن". ماوه‌یه‌ك ی زۆره گرووپه‌كان ی ماف ی مرۆڤ‌و سه‌ندیكاكان ی سانسۆر ی میدیا داوا ی چاكسازی له‌یاساكان ی به‌كارهێنان ی ئینته‌رنێتدا ده‌كه‌ن. به‌گوێ������ره ی یه‌كێت������ ی ئه‌وروپ������ا توركی������ا نزیكه ی 3700س������ایت ی به‌هۆكار ی سیاسی‌‌و ره‌گه‌زپه‌رست ی قه‌ده‌غه‌كردووه. له‌س������اڵ ی 2008له‌س������ه‌ر یوتیوب چه‌ن������د دیمه‌نێ������ك باڵوكرایه‌و‌ه له‌سه‌ر ئهوه ی كه كه‌مال ئه‌تاتورك كه‌س������ێك ی هۆمۆسێكس������ ی بووه، له‌دوا ی ئه‌وه‌و‌ه سانس������ۆرێك ی توند خراوه‌ت‌ه سه‌ر ئهو ماڵپه‌ره .ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ری������ش به‌ش������ێك ی زۆر ی كارپێكه‌ره‌كان ی گووگڵ له‌و واڵته راگیران‌و توركیاش راگرتن ی ئهو سایتان‌ه ی گه‌ڕاندووه‌ته‌و‌ه بۆهۆكار ی "سێكس‌و له‌خشته‌بردن ی مندااڵن‌و سوكایه‌تیكردن به‌ئه‌تاتورك‌و هاندان بۆ خۆكوشتن".
شاژن ی واڵتی ئوردن ده‌چێت ه هۆلیود
ی شا ش������اژن‌ه نور هاوسه‌ر ی ی كۆچكردوو حسێن مه‌لیك ی ئوردن بۆ یه‌كه‌مجار له‌ڕێ ی به‌ڵگه‌نامه‌یی������هوه فیلمێك������ ده‌چێت‌ه هۆلیووده‌وه. ی ش������اژن‌ه ن������ور ،له‌میان������ه ئێواره‌خوانێك������دا له‌گ������ه‌ڵ گرووپێك له‌رۆژنامه‌نووسان ی ئاشكرایكرد كه فیلمه‌ك‌ه ی سه‌ر بهرهو ی "ژماردن به‌ناو ی ی سینه‌ما خوار" له‌خانه‌كان ی داهاتوو ی له‌مانگ ئه‌مریك نمایش ده‌كرێت. ی ش������اژن‌ه ن������ور ئه‌وه‌ش������ ی ئاشكراكردوو‌ه كه فیلمه‌ك‌ه
ئه‌نگێال مێ������ركڵ راوێژكار ی ئه‌ڵمانی������ا دان������ ی به‌وه‌دانا كه كات������ ی خ������ۆ ی قوتابییه‌ك ی ئاسایی بووهو وه‌ك هاوڕێكان ی له‌هه‌ندێ������ك وان������ه‌دا زیره‌ك بووهو له‌هه‌ندێكیشیاندا زۆر ته‌مبه‌ڵ بووه. مێ������ركڵ ئه‌وه‌ش������ ی وت" :له زمان ی روسی‌‌و بیركاریدا زۆر لێهاتوو بووم ،به‌اڵم ده‌بوو زیاتر
ساركۆز ی بااڵ ی خۆ ی به‌دڵ نیی ه وادیار‌ه نیكۆال س������اركۆز ی س������ه‌رۆك ی فه‌ره‌نسا له‌بااڵ ی خۆ ی راز ی نییه ،ههربۆیه هه‌میش‌ه ده‌یه‌وێت له‌و هه‌ڵوێستانه‌دا خۆ ی بدزێته‌و‌ه كه دهبنه هۆ ی ده‌ركه‌وتن ی بااڵ ی له‌به‌رچاو ی ئاماده‌بووان. رۆژنام‌ه ی "لو بارزیان" ی فه‌ره‌نس ی باڵویكردهوه كه بااڵ ی س������اركۆز ی 165س������ه‌نتیمه‌تره ،بۆیه به‌رده‌وام به‌پاس������ه‌وان ی بااڵب������ه‌رز ده‌ور‌ه دراوه تا به‌رزیی راس������ته‌قین‌ه ی بااڵ ی سه‌رۆك بۆ خه‌ڵك ده‌رنه‌كه‌وێت! كارال برۆن ی هاوسه‌ر ی ساركۆز ی كه نمایشكار ی جلوبه‌رگ������ه ،بااڵ ی هێن������ده ب������ه‌رز‌ه هیچكات ب������ه‌ر ز له‌بۆن������ه گش������تییه‌كاندا پێالو ی له‌پێناكات.
دوا ی 38ساڵ داوا ی لێبوردن ده‌كات
هه‌فت‌ه ی راب������ردوو دیڤید كامیرۆن س������ه‌رۆك وه‌زیران ی به‌ریتانیا داوا ی لێبوردن ی كرد له‌سه‌ر كوژران ی 14 خۆپیش������انده‌ر له‌ئیرله‌ندا ی باكوور له‌الیه‌ن س������ه‌رباز‌ه به‌ریتانییه‌كانه‌و‌ه له‌س������اڵ ی 1972كه ئ������هو رووداوه به"یه‌كشه‌مم‌ه ی خوێناوی" ناسراوه. كامی������رۆن دوا ی باڵوكردن������هوه ی راپۆرتێك ی پێنج ه������ه‌زار الپه‌ڕه‌یی لهوبارهیهوه ،رایگه‌یاند :نه‌ده‌بوو ئهوه رووبدات ،هه‌ندێك له‌ئه‌ندامان ی هێز‌ه چه‌كداره‌كان به‌هه‌ڵ‌ه هه‌ڵسوكه‌وتیان كردووه" ،بۆی������ه به‌ناو ی حكومه‌ته‌و‌ه ئه‌وپه‌ڕ ی خه‌مباریی خۆم راده‌گه‌یه‌نم". كامی������رۆن به‌وه‌ش������هوه نه‌وه‌س������تا‌و دان������ ی به‌وه‌دانا كه ل������هو رووداوه‌دا یه‌كه‌م فیشه‌ك له‌ناو سه‌ربازه‌كانه‌و‌ه ته‌قێنراوه‌‌و هیچكام له‌قوربانییه‌كان چه‌كی������ان پێنه‌ب������ووه" ،هه‌ندێ������ك له‌سه‌ربازه‌كان به‌ئه‌نقه‌ست چیرۆك ی رووداوه‌كه‌یان ش������ێواندوو‌ه بۆئه‌و‌ه ی پاس������او ب������ۆ ته‌قه‌كردن������ ی خۆیان
19
مێركڵ :زۆربڵێ‌و چه‌نه‌باز بووم!
ی به‌ڵگه‌نامه‌ییه‌‌و ناوه‌ڕۆكه‌ك‌ه ی ی چه‌ك باس له‌باڵوبوونه‌و‌ه ی ده‌كات له‌جیهاندا. ئه‌تۆم یفیلمه‌كه‌یش90خوله‌كه‌و ماوه تیای������دا چاوپێكه‌وتن لهگهڵ ی چه‌ن������د كه‌س������ایه‌تییه‌ك ی سیاس������هت‌و جیهان������ ی واڵتان حوكمداریی پێشوو ی ك������راوه ،له‌وان������ه‌ش :تۆن ی بلێ������ر س������ه‌رۆك وه‌زیران ی به‌ریتانی������ا، پێش������ووتر ی ی كارته‌ر س������ه‌رۆك جیم ی ئه‌مریكا ،میخائیل پێشووتر ی گۆرباچۆڤ دواس������ه‌رۆك ی سۆڤیه‌ت. یه‌كێت
بهێننه‌وه". ئاماده‌كردن ی ئهو راپۆرت‌ه 12س������اڵ ی خایاندووه لهگهڵ 293ملیۆن دۆالر، ك������ه گه‌وره‌تری������ن ب������ڕ‌ه پاره‌ی‌ه له‌و ب������واره‌دا خه‌رجكرابێ������ت ،هاوكات بۆئاماده‌كردن ی لێكۆڵینه‌وه‌ك‌ه له‌نێوان سااڵن ی 1998ـ 2004دا ،چاوپێكه‌وتن لهگهڵ 2500كه‌سدا كراوه.
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/20
خۆم ماندوو بك������ه‌م له‌په‌روه‌رد‌ه ی وه‌رزش‌و وێنه‌كێش������ان‌و كار ی ده‌ستی ،یان به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی وان‌ه پراكتیكییه‌كان". مێركڵ ئه‌وه‌ش ی نه‌ش������ارده‌و‌ه كه كه‌س������ێك ی زۆربڵ ێ بووهو وتی: "به‌راشكاو ی ده‌یڵێم ده‌بوو هه‌وڵێك ی زۆریش بده‌م بۆ به‌ده‌س������تهێنان ی نمر‌ه ی باش له‌ب������وار ی ئاكاردا، چونكه كه‌سێك ی چه‌نه‌باز بووم".
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆك ی سه‌ركه‌وتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زه‌نگه‌ن‌ه وه‌رگێڕان
7
كۆندی ،به‌ته‌نها به‌وه‌و‌ه نه‌وه‌ستا گرنگ ی به‌تیم‌ه راوێژكاریی‌ه تایبه‌ته‌ك‌ه ی سیاسه‌ت ی دهرهوه ی جۆرج ـ ی كوڕو كاركردن له‌گه‌ڵیدا به‌سیفه‌ت ی رێنماییكار‌ه سه‌ره‌كییه‌ك‌ه ی بدات ،به‌ڵكو داوای لێكرا له‌چه‌ند بۆنه‌یه‌كدا كه په‌یوه‌ندییان به‌سیاسه‌ت ی دهرهوه نه‌بوو ،ده‌ربكه‌وێت به‌و س������یفه‌ت‌ه ی كه ژن بوو ،هه‌ڵمه‌ته‌ك‌ه پێویست ی پێبوو، بۆبه‌ده‌س������تهێنان ی ده‌نگ ی ژنان ،هه‌روه‌ها بۆئه‌و‌ه ی وه‌كو ره‌شپێستێك جه‌خت له‌سه‌ر خواست ی بوش ـ ی پاڵێوراو بۆله‌خۆگرتن ی كه‌سایه‌تییه‌كان ی س������ه‌ر به‌كه‌مینه‌كان بۆ ئیدار‌ه نوێیهكه ی بكاتهوه. هه‌ر له‌سه‌ره‌تا ی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌و‌ه به‌ئاشكرا ده‌ركه‌وت كۆند ی ده‌توانێت جێ ی گرنگیپێدان ی ته‌واو ی پاڵێوراوه‌ك‌ه بێت‌و ده‌ری بخات كه كه‌سێك ی زۆر نزیكه لێی .هه‌ردووكیان هاوبه‌ش������ن له‌خولیا ی وه‌رزش‌و به‌هێزی������ ی ل‌هش‌و الردا، ده‌ریشكه‌وت كۆند ی ته‌نها كهسه توانا ی پێشكه‌شكردن ی پرس‌ه سیاسیی‌ه ده‌ره‌كیی‌ه ئاڵۆزه‌كان ی هه‌بێت به‌رێگه‌یه‌ك ی روون������ ی ئه‌وتۆ كه بوش زۆر رێ������ز ی لێبگرێت .له‌وانه‌ی‌ه گرنگترین ش������تیش له‌م بابه‌ته‌دا بوون ی ئهو ئولفه‌ت‌ه بێت له‌نێوانیاندا .ئهو ده‌م������ه حاكمه‌ك‌ه ده‌یووت" :حه‌ز ئه‌كه‌م لێ ی نزیك بم ،چونكه ئهو ژنێك ی گاڵته‌چییه ،كه‌س������ان ی قسه‌خۆشم خۆش������ده‌وێن ،نه‌ك ئهوانه ی ئه‌وه‌ند‌ه جددین، وا له‌خه‌ڵك ده‌كه‌ن له‌ده‌ستیان هه‌ڵبێن ،سه‌ربار ی ئه‌وه‌ش پێموای‌ه به‌ڕاست ی زیره‌كه". جۆرج ـ ی كوڕ ،كاتێك قووڵی ی ئهو په‌یوه‌ندییه‌ی كاره ی نێوان خۆیو كۆند ی ئاش������كراكرد ،بهوه وه‌سفیكرد كه "كه‌سێك‌ه ته‌واو جێمتمانه‌یه‌‌و خاوه‌ن ئاكارێك ی باشه". ه������ه‌ر له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه یه‌كتریان پێباش������بوو .كۆند ی وتی: "له‌یه‌كه‌مجاره‌و‌ه كه قسه‌مان پێكه‌وه‌كرد هه‌ستم به‌ڕێز ی ئهو كرد ،ئهو له‌و جۆره بیرتیژانه‌ی‌ه كه راسته‌وخۆ ده‌چێت‌ه ناوه‌ڕۆك������ ی بابه‌ته‌كه‌وه .ره‌نگ‌ه كۆمه‌ڵێ������ك ئه‌كادیمیای ی له‌ژوورێكدا كۆبكه‌یته‌وه ،بۆماو‌ه ی س ێ كاژێر قسه‌بكه‌ن، بێئه‌و‌ه ی بچن‌ه ناوه‌ڕۆك ی بابه‌ته‌كه‌وه". له‌تیم ی راوێژكاره‌كان ی سیاسه‌ت ی دهرهوه ی جۆرج ـ ی كوڕدا چه‌ندین كه‌س ی قاڵبوو ی دیار ی ئیداره‌كان ی پێشوو ی تێدا بوو كه هه‌ندێكی������ان لهگهڵ ئیداره‌ك‌ه ی باوكیدا كاریان كردبوو وه‌ك������و ریچارد ئارمیتاج ،رۆبه‌رت زۆلیك ،پۆڵ وڵفوه‌یتز ،رۆبه‌رت بالكویل‌و ریچارد بیرڵ .به‌و سیفه‌ت‌ه ی كه رێكخه‌ر ی ئه‌م گرووپ‌ه راوێژكار‌ه بوو ،كۆند ی وه‌كو جۆرج ـ ی كوڕ ده‌ستیكرد به‌به‌كارهێنان ی نازناو‌و كار ی ده‌كرد بۆ درووستكردن ی نازناوێك بۆ گرووپه‌كه. ئهو نازناو ی ڤۆڵكان ـ ی هه‌ڵبژارد كه ناو ی به‌ناوبانگترین په‌یكه‌ر ی به‌ختهێنه‌ر‌ه له‌شاره‌كه‌یدا .ئهو ڤۆڵكانه‌یش ناو ی یه‌كێك له‌خواكان ی رۆمان‌ه ك������ه گه‌رده‌لوول‌و باوباران ی خوڵقان������دووه‌‌و كانزا ی درووس������تكردوو‌ه بۆئه‌و‌ه ی ببن‌ه ئامرازه‌كان ی ده‌ست ی خواكان .ئهو په‌یكه‌ر‌ه كاتێك په‌یدابوو كه كۆند ی هێشتا منداڵێك بوو له‌بیرمینگهام ،ئاالباما. ئهو په‌یكه‌ر‌ه گه‌وره‌ی‌ه س������ه‌ربه‌رزان‌ه له‌سه‌ر لوتك‌ه ی چیا ی س������وور وه‌ستاو‌ه كه شار ی به‌رهه‌مهێنه‌ر ی پۆاڵ ،به‌بۆن‌ه ی ئهو پێش������انگای‌ه ی كه ساڵ ی 1904له‌شار ی سانت لویس به‌رێوه‌چوو ،دروس������تیكرد .كاتێك ڤۆڵ������كان گهڕایهوه بۆشاره‌ك‌ه ی یه‌كه‌مجاری ،له‌س������ه‌ر لوتك‌ه ی چیاك‌ه دانرا، له‌دوورییه‌ك كه بریندارنه‌كردن ی هه‌ست ی هیچ كه‌سێك مسۆگه‌ر بكات ،له‌به‌ر كه‌می ی ئهو جلوبه‌رگ‌ه ی له‌به‌ریدایه. كۆمه‌ڵه‌كان������ ی تایبه‌ت ب������ه‌الوان له‌ش������اره‌ك‌ه ئه‌ركێكیان به‌په‌یكه‌ره‌ك‌ه س������پارد ،كاتێك گڵۆپێك ی نیۆنیان خست‌ه نێو ده‌ست ی چه‌پییه‌وه ،كه له‌رۆژان ی ئاساییدا ره‌نگه‌ك‌ه ی سهوزه ،به‌اڵم هه‌ر كاتێك رووداوێك ی ترسناك ی هاتوچۆ رووبدات ،ره‌نگ ی گڵۆپه‌ك‌ه ده‌گۆڕێت بۆ سوور.
18
یه‌کشه‌ممه
2010 /6 /20
ژماره 29:
هونه‌رمه‌ندو د.كرستینا سۆڤۆل ی دیوان ی مه‌وله‌و ی وه‌رده‌گێڕێت ه سه‌ر زمان ی فه‌ره‌نسی:
نووسین
ی ی ده‌وڵه‌مه‌ند ی كورد كولتورو فه‌رهه‌نگێك میلله‌ت ی پێناده‌ن هه‌ی ه به‌اڵم به‌داخه‌و ه خۆیان زۆر بایه‌خ
ستارقادر
به‌تایبه‌ت له‌كوردس������تان ی باش������وردا الدێ������كان هه‌موو ڕووخ������ان‌و كورد كه‌متر گرنگ������ ی به‌فه‌رهه‌نگ ی خۆ ی ئه‌دات ،زیاتر لهگهڵ ژیان ی ش������اردا ئه‌ژی������ت كه تاڕاده‌یه‌ك ژیان ی ش������ار له‌فه‌رهه‌نگ ی كوردیدا شتێك ی نامۆیه‌و له‌م دره‌نگانه‌دا دروستبووه.
كرد‌ه ی نوس������ین له‌ه������ه‌ر بوارێكدا ده‌رئه‌نجام������ ی كوبون������هوهو خ������ۆ په‌روه‌رده‌كردن������ه ل������هو كایه‌ی������ه‌دا، ده‌ربڕینیش وه‌ك پێداویس������تییه‌ك ی رۆحی‌و ده‌روون ی ئاس������ووده‌ییه‌ك ی چركه‌ساتان‌ه ده‌به‌خشێت‌ه نووسه‌ره‌كه، س������ه‌باره‌ت به‌هونه‌رمه‌ندان ئه‌ركه‌ك‌ه س������ه‌ختتر روبه‌رووی������ان دهبێتهوه به‌ب������ه‌راورد له‌گ������ه‌ڵ ئه‌دیبێك كه له‌كایه‌یه‌ك ی تردا بنوس������ێت ،ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ مامه‌ڵه‌كردن‌و به‌رخورد تێیدا‌و ژیان له‌نێوان دێڕو وشه‌كان. ئ������هوه ی ئه‌دات������ ی س������ه‌ره‌كیی‌ه بۆنوسین وش������هو به‌تایبه‌ت ی رسته‌و په‌ڕه‌گرافه‌كان������ه ،ئه‌م������ه‌ش بۆخۆ ی پێویست ی به‌باكگراوندێك ی هزری ی‌و رۆش������نبیرییه‌ك ی هه‌مه‌الی������ه‌ن ههیه به‌گشتی. دی������ار‌ه خوێندن������هوهو به‌ئاگابوون‌و به‌دواداچوون ئهو كایه‌ی‌ه كه نوسه‌ر ئهو كرده‌یه‌ی‌ه ی تێدا پیاد‌ه ده‌كات‌و ده‌بێت‌ه پێداویس������تییه‌ك ی به‌رده‌وام، سه‌باره‌ت به‌هونه‌رمه‌ندان‌و نووسینیان له‌بواره‌كه‌یان������دا ئه‌وه‌ن������ده ی ت������ر هونه‌ره‌كه‌یان‌و تێگه‌شتن ی بینه‌ران ی بۆكاره‌ك������ه ی س������اناتر ده‌كات������هوه، ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدا كه رۆش������نبیری ی هونه‌ر ی ش������ێوه‌كار ی ل������ه‌ال ی ئێمه نه‌بوه‌ت������ه پێداویس������تییه‌ك ی رۆحی، زۆرن ئ������هو هونه‌رمه‌ندان‌ه ی كه هه‌م له‌بوار ی هونه‌ری������ ی خۆیانداو هه‌م له‌كای‌ه ی نوسینیش������دا جێده‌ستیان دیاره ،هونه‌رمه‌ندان ی وه‌ك لیۆناردۆ دافنش ی‌و رینولدزو دیالكروا‌و فان كوخ به‌و تێكس������تانه‌یان چ له‌بوار ی زانس������تیدا بووبێت ی������ان ره‌خن‌ه ی هونه‌ری������ ی‌و نامه‌دا بێت ،خزمه‌تێك ی گه‌وره‌یان به‌هونه‌ر ی خۆیان‌و بوار ی شێوه‌كار ی گه‌یاندوه.. یه‌كێك������ ی وه‌ك لیۆناردۆ دافنش������ ی ب������هو لێكولینه‌و‌ه زانس������تیان‌ه ی كه له‌بوار ی ئه‌ناتۆم ی مرۆڤدا به‌ئه‌نجام ی گه‌یاندون ،ب������ه‌ده‌ر له‌هونه‌رمه‌ندان كای‌ه ی پزیشكیش س������ودمه‌ندبوون لێ������ی ،هه‌روه‌ها نامه‌كان ی فنس������نت فان كوخ فاكته‌رێك ی گه‌وره‌بوون بۆ ئاشكراكردن ی ئهو هه‌موو ئه‌ندێش‌ه مرۆڤانه‌ی‌ه ی كه له‌ن������اوه‌وه‌ڕا هه‌بون‌و زیاتر رۆشناییان خستوه‌ت‌ه سه‌ر كاره ده‌ربڕینخوازییه‌ك‌هی. ئه‌گه‌رچ������ ی له‌پ������اڵ هه‌م������وو ئ������هو به‌خشنده‌ییان‌ه ی بۆ خود ی خۆشیان هیچ ی كه‌متر نهبووه له‌وێنه‌كێش������ان گ������ه‌ر ل������ه‌روو‌ه ده‌ربڕینه‌كه‌یه‌و‌ه لێ ی بڕوانین. ئه‌گ������ه‌ر له‌گۆش������ه‌نیگایه‌ك ی تره‌و‌ه بڕوانین‌ه ئ������هو هونه‌رمه‌ندان‌ه ی ده‌ق ی ره‌خنه‌ی ی له‌كایه‌ك‌ه ی خۆیاندا به‌رهه‌م دێنن زیاترو وردتر به‌نوسه‌رێك ی تر كه له‌بواره‌كه‌دا كار ناكات كه‌شف ی الیه‌ن‌ه نه‌بینراوو نادیاره‌كان ی ئهو كاره ده‌كه‌ن كه له‌سه‌ر ی ده‌نوسن ،چونكه ش������اره‌زای ی الیه‌ن‌ه ته‌كنیكییه‌كان ی هه‌ر كارێك ی هونه‌ر ی به‌ره‌گه‌زێك ی گرن������گ ده‌زانرێ������ت له‌هون������ه‌رداو ئهو هونه‌رمه‌ندانه‌ش كه له‌س������ه‌ر ی قس������ه‌ده‌كه‌ن زیات������ر ده‌توان������ن ئهو ته‌كنیكان‌ه شیبكه‌نه‌و‌ه بۆبینه‌ران.
ی خاتوو كرستینا سۆڤۆل ی نوسه‌رو روناكبیر ی سااڵنێك ه فه‌ره‌نس ی له‌خۆرهه‌اڵت‌و باكور كوردستان دهژیو له‌سه‌ر ی كوردیی فه‌رهه‌نگێك كاری ده‌كات.
سازدانی :هێمن قادر خاتوو كریس������تینا جگه‌له‌و‌ه ی نام‌ه ی ماجس������تێره‌ك‌ه ی له‌س������ه‌ر فه‌رهه‌نگ ی كورده ،له‌ئێستادا سه‌رقاڵ ی وه‌رگێڕان ی دیوان������ ی مه‌وله‌ویی������ه له‌ش������ێوه‌زار ی هه‌ورامییه‌و‌ه بۆ فه‌ره‌نسی. ئهو به‌زاراو‌ه ی كرمانج ی باكور گفتوگۆ ئه‌كات‌و له‌كوردستانیش ناو ی (هاژه) ه ی بۆ خۆ ی هه‌ڵب������ژاردوو‌ه‌و له‌میان ی دیمانه‌یه‌كی������دا لهگهڵ نم نم رووناك ی ده‌خات‌ه س������ه‌ر كارو چاالكییه‌كان ی‌و له‌هه‌ندێ الیه‌ن ی كولتور ی كوردییش ده‌دوێت. هێمن :پێش ئهوه ی كوردستان هه‌ڵبژێریت هیچ زانیارییه‌كت له‌سه‌ر فه‌رهه‌نگ ی كورد ی هه‌بوو؟ كرس������تینا :به‌داخ������هوه له‌وه‌وپێ������ش ش������اره‌زاییه‌ك ی وام نه‌ب������وو له‌س������ه‌ر فه‌رهه‌نگ������ ی ك������وردی ،یه‌كه‌مج������ار له‌توركیابووم ئه‌بوای‌ه له‌نێوان فه‌رهه‌نگ ی تورك ی‌و ك������ورد ی یه‌كیان هه‌ڵبژێرم، به‌اڵم فه‌رهه‌نگ������ ی توركییه‌ك‌ه بۆمن نه‌ئه‌گونجاو زیاتر له‌س������ه‌ر فه‌رهه‌نگ ی
خاتوو كریستینا ك������ورد ی كارم ك������رد ،كاتێك كه فه‌رهه‌نگ������ ی كوردیش������م هه‌ڵب������ژارد له‌توركیا زۆریان پێناخۆش بوو ،بۆیه كاتێك له‌سه‌ر فه‌رهه‌نگ ی كورد ی كارم كرد سه‌ره‌تا بۆمن ئه‌سته‌م بوو ،زمان ی كوردیش چه‌ند زاراوه‌یه‌ك ی ههیه كه ئهو كات بۆمن زۆر قورس بوو ،به‌اڵم ئیستا ئه‌زانم له‌كام ناوچ‌ه ی كوردستان به‌چ زاراوه‌یه‌ك قس‌ه ئه‌كه‌ن ،بدوێم. هێمن :له‌ئێس������تادا چ������ۆن ده‌ڕوانیت‌ه فه‌رهه‌نگ‌و كولتور ی كوردی؟ كرستینا :میلله‌ت ی كورد فه‌رهه‌نگ‌و مێژوو ئه‌ده‌بیات‌و زمانێك ی ده‌وڵه‌مه‌ند ی ههیه وه‌ك هه‌م������وو میلله‌تان ی دونیا، به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه خۆیان زۆر بایه‌خ به‌م فه‌رهه‌نگ‌و كولتور‌ه ی خۆیان ناده‌ن.
ك������وڕان‌و كچان������ ی ك������ورد به‌جل ی كوردییه‌و‌ه ش������ای ی ئه‌كه‌ن ،هێند‌ه ئهو گه‌نجان‌ه پڕج������ۆش‌و خرۆش ئه‌كات م������رۆڤ چێژ ی ل������ ێ ئه‌بینێت ،به‌اڵم گه‌ر له‌مه‌ش بڕوانین ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ی به‌فه‌رهه‌نگ ی كوردییه‌و‌ه ههیه ،بۆنموون‌ه كار ی كشتوكاڵ ی له‌كوردستاندا كه یه‌كه‌م گوند ی كشتوكاڵ ی له‌یه‌كێك له‌الدێكان ی كوردستان دۆزراوه‌ته‌وه، ئهوه ده‌رئه‌خ������ات كه كورد له‌ئه‌زه‌له‌و‌ه په‌یوه‌ند ی به‌زه‌و ی‌و كش������توكاڵییه‌و‌ه هه‌ب������ووه ،بۆی������ه په‌یوه‌ند ی ش������ای ی‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ������ ی كورد ی له‌گ������ه‌ڵ كار ی كشتوكاڵیی له‌یه‌كتر نزیكه ،ئه‌ویش بهوه ی كه لهگهڵ هه‌ڵپه‌ڕیندا زه‌وییه‌ك‌ه ئه‌له‌رزێن������ن وه‌ك چ������ۆن ل������ه‌كار ی كشتوكاڵیدا زه‌ویان ئه‌كێاڵو گه‌نمیان ت������ۆو ئه‌كرد .دووه‌م ش������ت له‌رینه‌وه‌و الیالی‌ه ی ئافره‌ت ی كورده كه به‌سۆزێك ی زۆرو وش������ه ی ناس������كه‌و‌ه الیالی‌ه بۆ كۆرپه‌ك‌ه ی ئه‌كات ،بۆیه زۆرترین جار كه گوێم له‌هه‌ر الیالیه‌یه‌ك ی ئافره‌ت ی كورد بووه گریاوم.
هێمن :پێتوای‌ه هێشتا داب‌و نه‌ریت ی ته‌قلیدیی كاردانه‌وه‌و كاریگه‌ریی له‌سه‌ر تاك ی كوردیی ماوه؟ كرس������تینا :كورد خۆ ی كولتورێك ی جوان ی ههیه ،بۆنموون������ه هاوكار ی‌و پێكه‌وه‌ژیان������ ی نێوان تاك������ه‌كان كه تاڕاده‌یه‌ك ی زۆر هاوكار ی‌و هه‌ماهه‌نگ ی نێ������وان یه‌كتر ی ئه‌كه‌ن له‌خۆش������ ی‌و ناخۆشیدا پێكه‌وه‌ن ،زۆرب‌ه ی ئافره‌تان به‌تایبه‌ت له‌گوندنشینه‌كان شان به‌شان ی پیاوان كار ی دهرهوه دهكهنو له‌هه‌مان كاتدا كار ی ناوماڵیش ڕای ی ده‌كه‌ن، قاره‌مانی ی ئافره‌ت ی كورد زۆر سه‌رنج ی راكێشاوم به‌تایبه‌ت كه له‌م كاره‌مدا بۆم ده‌ركه‌وتوو‌ه هه‌ندێك له‌ئافره‌تان وه‌كو حه‌بسه‌خان ی نه‌قیب‌و چه‌ند ئافره‌تێك ی تر ئافره‌ت ی شۆڕش������گێڕ بوون ،ئهمانه هێمن :ئ‌ه ی ده‌ربار‌ه ی په‌یوه‌ند ی جێگا ی ئهوهیه میلله‌ت ی كورد شانازیان خۆشه‌ویست ی كوڕان‌و كچان ی كورد؟ پێو‌ه بكات. كرستینا :خۆشه‌ویست ی له‌فه‌رهه‌نگ ی كوردییدا ئازاده‌و پڕ‌ه له‌ڕاستگۆی ی‌و خۆشه‌ویس������تییه‌ك ی پ������اك ،ئ������هوه ی هێمن :به‌و پێی‌ه ی به‌رێزت زیاتر ب������ه‌ال ی من������هوه مای‌ه ی دڵخۆش������یی‌ه لهگهڵ گوندنشیینه‌كان ی باكورو له‌بوار ی خۆشه‌ویس������ت ی نێوان كوڕو خۆرهه‌اڵت ی كوردستان كارت كردووه ،چ شتێك زۆرتر سه‌ره‌نج ی كچان ی ك������ورد ئهوهیه كه زۆر بایه‌خ به‌خۆشه‌ویست ی ئه‌ده‌ن ،هه‌میش‌ه وه‌ك ڕاكێشاویت؟ كرستینا :زۆر شت ی كورد سه‌رنج ی خۆشه‌ویس������ت ی بۆسروش������ت لهگهڵ راكێشاوم‌و به‌المه‌و‌ه جوانه ،به‌تایبه‌ت خۆشه‌ویستیدا ژیاون. ش������ای ی‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ ی ك������ورد ی كه
هێمن :به‌اڵم له‌ئیستادا به‌تایبه‌ت ی باشور زۆرترین له‌كوردستان ی ئهوه ئه‌كه‌ن ی گه‌نجان گله‌یی رێژ‌ه ی راسته‌قین‌ه نه‌ماوه؟ كه خۆشه‌ویست كرس������تینا :بهپێچهوانهوه به‌تایبه‌ت له‌گوندنش������ینه‌كان‌و ناوچ������ه خێڵه‌كیی������ه‌كان زۆر بای������ه‌خ ی ڕاسته‌قین‌ه ئه‌درێت، به‌خۆشه‌ویست ی كوردیشدا زۆر كه ئه‌م‌ه له‌فه‌رهه‌نگ ی ی داوه‌ته‌وه‌و چه‌ندین شاعیر ره‌نگ ی ی كورد خۆشه‌ویس������ت گ������ه‌ور‌ه ی كه راس������ته‌قین‌ه گه‌یاندونی‌ه ئهوه ی گه‌وره‌و ناودار، ببن‌ه ش������اعیرێك ی به‌اڵم له‌ئێس������تادا خۆشه‌ویس������ت راس������ته‌قین‌ه له‌نێو شاره‌كاندا كه‌م ی به‌وه‌و‌ه ههیه بووه ،ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ی كورد زیاتر چیایین، كه میلله‌ت ی ی كوردیدا شتێك شار له‌فه‌رهه‌نگ ی ی دروستبوون نامۆو نوێیه ،مێژوو ی شاره‌كان زۆر ده‌مێك نییه ،كه‌چ ی چه‌ند هه‌زار ی ك������ورد فه‌رهه‌نگ ساڵه ههیه. ی هێمن :له‌داهاتوودا هیچ پڕۆژه‌یه‌ك ی تایبه‌تیت ده‌بێ په‌یوه‌ند ی كوردییه‌و‌ه به‌كولتورو فه‌رهه‌نگ هه‌بێت؟ ده‌س������تمكردوو‌ه كرس������تینا: ی ی هه‌ڵبه‌س������ته‌كان به‌وه‌رگێڕان������ ی ی ش������اعیر كه به‌شێوه‌زار مه‌وله‌و ی فه‌ره‌نسی، هه‌ورامیی‌ه بۆسه‌ر زمان به‌اڵم تاكو ئیس������تا كات������م نهبووه بۆیه ته‌واوم نه‌ك������ردووه ،ئه‌مه‌وێت ی جوان وه‌ریگێڕم‌ه سه‌ر به‌شێوازێك ی فه‌ره‌نسی. زمان
له‌كوردستان سینه‌ما بهرهو نه‌مان ده‌چێت
زۆرب ه ی سینه‌ماكان تێكده‌درێن‌و شوێنه‌كانیان ده‌كرێت ه پڕۆژ‌هی‌بازرگان ی
ته‌ه������ا عه‌بدوڵ���ڵ��ا خاوه‌ن ی ئێس������تا ی سینه‌ما س������یروان مێژو ی دروستبون ی سه‌رده‌مانێك سینه‌ما سینه‌ماكه‌یان ی گه‌ڕاند‌ه بۆساڵ ی 1957و ی تاكه كه‌ناڵی بینین بۆخیش ی له‌ساڵ ی 1987هوه بۆته خاوه‌نی، و ی فیلمه هندی‌‌و عه‌ره‌ب به‌اڵم ئه‌وه‌ش ی نه‌ش������ارده‌و‌ه كه بینه‌ر ی اڵم بیانییه‌كان بوو ،به س������ینه‌ما كه‌مبۆته‌وه" ،به‌داخه‌و‌ه سینه‌ما ی ئه‌مڕۆك ه زۆرب ه بهرهو نه‌مان ده‌ڕوا". و ه ئ ه ت ه بینه‌ره‌كانی بوون له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه جه‌زا جه‌مال به‌ڕێوه‌به‌ر ی ی دوا ه گه‌نجان هی كه ب سینه‌ما دڵش������اد جه‌خت لهوه دهكاتهوه كاندا ه فیلم ه وروژینه‌ر كه بینه‌ر ی سینه‌ما به‌هۆ ی كۆمپیوته‌رو ده‌گه‌ڕێن. ئینته‌رنێ������تو DVDو س������ه‌ته‌الیته‌و‌ه كه‌مبۆته‌وه. خاوه‌ن ی س������ینه‌ما س������یروان باس لهوه ده‌كات كه 250بۆ 300فیلم ی سینه‌مای ی ڕێبوار ی ئازاد ی 35ملم ی ههیه كه ماف ی باڵوكردنه‌وه‌یان ی به‌هۆ ی بوون������ ی ته‌كنه‌لۆژی������ا ی نوێ‌و كڕیو‌ه‌و پێیوای‌ه هیچ كه‌سێك نییه ئهو باڵوبوون������هوه ی فیلم������ه‌كان له‌ڕێگ������ه ی ئه‌رشیف‌ه گه‌وره‌ی‌ه ی ئهو ی هه‌بێ" ،هه‌ر جۆراوجۆره‌وه‌و گه‌یشتن ی به‌ئه‌و كهسانه ی فیلم������ ێ هاتبێت‌ه عێراق������هوه یه‌كه‌مجار كه خوازی������ار ی بینین������ ی فیلمه‌كانن ،له‌سینه‌ما سیروان بینراوه". سینه‌ماكان ی هه‌رێم ی كوردستان بازاڕیان بۆ بینین ی فیلمه وروژێنه‌ركان كه‌مبۆته‌وه‌و ڕووه‌و نه‌مان ده‌چن. ده‌چن‌ه سینه‌ما ڕه‌زا عه‌لی ،كات ێ سه‌یر ی وێن‌ه ی ڕیكالم ی بینه‌ر ی سینه‌ماكان كه‌مبۆته‌وه وه‌لی������د هاوواڵتیه‌ك������ ی نیش������ته‌جێی فیلم ی یه‌ك ێ له‌س������ینه‌ماكان ی سلێمان ی سلێمانیی‌ه‌و له‌شه‌س������ته‌كانه‌و‌ه له‌سینه‌ما ده‌كات سه‌رنج ی ڕاده‌كێشیت‌و بلیت ی ئهو كارده‌كات‌و خۆیش ی وێنه‌گر ی سینه‌مای ی فیلمه ده‌كڕێت‌و سه‌یر ی ده‌كات ،چونكه بووه ،ئاماژه به‌مێژوو ی س������ینه‌ما ده‌دات چێژێك ی تایبه‌ت ده‌بینێ له‌سه‌یركردن ی له‌شار ی سلێمان ی‌و ده‌یگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆساڵ ی فیله‌م‌ه وروژێنه‌ره‌كان له‌س������ه‌ر شاشه ی په‌نجاكان" ،یه‌كه‌م سینه‌ما ناو ی ڕه‌مز ی س������ینه‌ما" ،ئه‌گینا میمۆرییه‌ك������ه‌م پڕ‌ه بووه كه ڕه‌مز ی فه‌ت������اح قه‌زاز خاوه‌ن ی له‌فیلم". كه‌مال محه‌مه‌د گه‌نجێك ی دیكه‌یه‌و به‌وت‌ه ی بووهو دواتر بووه به‌سینه‌ما گۆیژه".
چۆڵی هۆڵه‌کان سینه‌ماکان بهرهو داخستن ده‌بات فۆتۆ :رێبواری ئازادی خۆ ی ته‌نها بۆ كات به‌سه‌ربردن ده‌چێت‌ه سینه‌ما‌و بینین ی فیلمه‌ك‌ه ی به‌الو‌ه گرنگ نییه" ،ویس������تم كاته‌كه‌م لێبڕواو نه‌چم‌ه شوێنێك ی تر". دوا ی دوو ساڵ له‌تێكدان ی دروستده‌كرێته‌و‌ه سینه‌ما دڵش������اد له‌شار ی سلێمان ی دوا ی به‌ڕێكردن ی 43س������اڵ له‌ته‌مه‌نی ،له‌ساڵ ی 2008دا به‌ه������ۆ ی كهمبوونهوه ی بینه‌ره‌و‌ه تێكدرا‌و به‌مدوایان‌ه س������ه‌رله‌نوێ نۆژه‌ن كراوه‌ت������هوهو به‌سیس������تمی moder dsysteem
ndolbysurroun
فیلمه‌كانیان نمایش ده‌كرێن. له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه س������اڵ ی رابردوو ست ی
سینه‌ما له‌ش������ار ی س������لێمان ی كرایه‌و‌ه كه زۆرێك له‌مه‌رجه‌كان ی س������ینه‌ما ی هاوچه‌رخ ی تێدایه. كه‌ریم قادر خاوه‌ن ی س������یت ی س������ینه‌ما ئاماژه به‌بینه‌ره‌كانیان ده‌دات كه عه‌ر‌هب‌و بیان ی به‌پل‌ه ی ی‌هك‌و بینه‌ر ی كوردیش به‌پل‌ه ی دوو كه‌متر دێن" ،به‌هۆ ی ئهوه ی كورد ماوه‌یه‌ك ی زۆره له‌سینه‌ما دابڕاو‌ه كات ی ئهو ێ تا ڕۆش������نبیری ی سینه‌مای ی الدروس������تبێ" ،ه������اوكات ئه‌وه‌ش������ ی نه‌ش������ارده‌و‌ه ك������ه بینه‌ره‌كانیان زۆرتر خێزانیی������نو زیاتر ئهو كه‌س������انه‌ن كه ده‌ره‌وه‌یان بینیوه. سه‌باره‌ت به‌شێوازو جۆر ی ئهو فیلمان‌ه ی له‌سیت ی سینه‌ما نمایش ده‌كرێت ،كه‌ریم
قادر ئام������اژ‌ه ی به‌وه‌دا كه ئهو فیلمان‌ه ی سینه‌ماكه‌یان نمایش������ ی ده‌كات فیلم ی بۆكس ئۆفیس ی ئه‌مریكایه‌و هه‌ندێجار پێش ئه‌مریكاش ئه‌كه‌ون له‌نمایشكردن ی فیلمه‌كاندا. سینه‌ما ی هه‌ولێر بهرهو فهوتان ده‌چێت یه‌ك������ه‌م س������ینه‌ما له‌هه‌ولێر س������ینه‌ما س������ه‌اڵحه‌دین بووهو دواتریش حه‌مرا‌و سیروان‌و كریستاڵ. هونه‌رمه‌ند ت������ارق ئاكره‌ی ی ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئێس������تا له‌ش������ار ی هه‌ولێر سینه‌ما بهرهو فهوتان ده‌چێت‌و "ته‌نیا له‌هۆڵ ی پێشه‌وا جارجار فیلم نمایش ده‌كرێت".
عێراق ده‌بێت ه مه‌ڵبه‌ندی منداڵی بێسه‌رو جه‌ست ه شێواو
12
شه‌ش هه‌نگاوی زۆر گرنگ بۆ دابه‌زاندنی کێش
له‌كوردستان سینه‌ما بهرهو نه‌مان ده‌چێت 18
16
دۆزینه‌وه‌ی كۆنترین پێاڵو له‌جیهاندا له‌نێو ئه‌شكه‌وتێكدا له‌ئه‌رمینیا تیمێك ی زانایان ی شوێنه‌وارناسی ،پێاڵوێكیان دۆزییه‌و‌ه كه پێده‌چێت كۆنترین پێاڵوبێت له‌جیهانداو زانایان ته‌مه‌نه‌ك‌ه ی به‌نزیك‌ه ی 5500ساڵ ده‌خه‌مڵێنن ،به‌وه‌ش له‌هه‌ره‌مه‌كان ی میسر‌و شوێنه‌وار ی ستۆنهیج له‌بریتانیا كۆنتره .پێاڵوهكه ،كه تاك ی راسته ،هێشتا شوێنه‌وار ی درووین ی پێو‌ه دیاره كه به‌هۆ ی ده‌زوو ی پێسته‌و‌ه دووراوه .گریگور ئارایشیان كه سه‌رۆك ی تیمه شوێنه‌وارناسه‌كه‌یه‌‌و سه‌ر به‌زانكۆ ی كالیفۆڕنیای‌ه وتی« :پێده‌چێت پێاڵوهكه له‌جۆریك ی زۆرباش بێت، چونكه له‌باشترین جۆر ی پێست درووستكراوه‌‌و پێوانه‌ك‌ه ی ئهوه ده‌رده‌خات كه ه ی كه‌سێك ی بچوك یان هه‌رزه‌كارێك بێت ،ره‌نگیش‌ه ژنانه بێت» .پێش ئه‌م دۆزینه‌وه‌یه19 ،ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ،كۆنترین پێاڵو له‌چیا ی ئه‌لب دۆزرایه‌و‌ه كه ه ی پیاو ی مۆمیاكراو ی ئۆتس ی بوو ،ته‌مه‌ن ی نزیكه ی 300ساڵ له‌پێاڵو‌ه ئه‌رمه‌نییه‌ك‌ه كه‌متربوو. خاوه‌ن ی ئیمتیاز :كۆمپانیا ی رووداو
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م
ژنێك ی ئه‌مریكای ی س ێ رۆژ زیندان ی كرا ،چونكه لهماوه ی یه‌ك كاژێردا زیاتر له‌پێنج جار په‌یوه‌ند ی به‌ژمار‌ه ی پۆلیس ی فریاكه‌وتنه‌و‌ه كردبوو و داوا ی پیاو ی لێكردبوون. ئۆدر ی سكۆت ،په‌یوه‌ند ی به‌خزمه‌تگوزار ی فریاكه‌وتنه‌و‌ه كردبوو ،كاتێكیش وه‌اڵمدرابووه‌وه، وتبووی« :ده‌مه‌وێت پیاوێكم بۆبدۆزنه‌وه». كارمه‌ند ی فریاكه‌وتنه‌كه‌یش به‌سه‌رسوڕمانه‌و‌ه لێی پرسیبوو پیاوت ده‌وێت؟ له‌وه‌اڵمدا وتبووی :به‌ڵێ. چه‌ند جارێك س������كۆت په‌یوه‌ندییه‌ك‌ه ی دووباره‌كردب������ووه‌و‌ه كارمه‌نده‌كه‌یش ئاگادار ی كردبووه‌و‌ه كه ده‌زانیت هه‌ركه‌سێك به‌ب ێ هۆ په‌یوه‌ند ی به‌خزمه‌تگوزاری ی فریاكه‌وتنه‌و‌ه بكات ده‌ستگیرده‌كرێت؟ سكۆت وتبووی :به‌ڵ ێ وه‌رن بمگرن. پاش ده‌ستگیركردن ی له‌لێكۆڵینه‌وه‌كاندا دان ی به‌وه‌دانابوو كه له‌كات ی په‌یوه‌ندییكردنه‌كاندا سه‌رخۆش بووه. له‌لێدوانێكدا بۆ تۆڕ ی cnnكارمه‌نده‌ك‌ه ی فریاكه‌وتن رایگه‌یاندبوو ،ماوه ی 21س������اڵ‌ه له‌و شوێنه‌دا كارده‌كات‌و زۆرجار بێزاركراون ،به‌اڵم هه‌رگیز تووش ی رووداو ی له‌و جۆره نهبووه.
ی له‌زیره‌كی ئافره‌ت ده‌كات ئاو پارێزگار
ژنێك داوا له پۆلیس ده‌كات پیاوی بۆ بدۆزنهوه
ئاو سود ی زۆر ی ههیه، به‌پێچه‌وان������هوه كه‌میی له‌له‌ش������دا به‌كاره‌س������ات داده‌نرێت. توێژینه‌وه‌یه‌گ������ ی نوێ ی به‌ریتان ی ده‌ریخست كه كه‌می ی ئاو له‌له‌شدا له‌چاالك������ ی خانه‌كان������ ی مێش������ك كهمدهكاتهوه ئه‌مه‌ش كارده‌كات‌ه سه‌ر ئاس������ت ی زیره‌ك ی ئافره‌ت ،هه‌ندێكیان ته‌نها ئه‌وكات������ه ئاو ده‌خوات������هوه كه هه‌ست به‌تینوێت ی ده‌كات ئه‌مه‌ش ههڵهیه، چونكه ئاو پێویس������ت‌ه بۆڕزگاركردن ی له‌ش له‌ڕیشاڵ ی چه‌ور ی زیاده ،هه‌روه‌ها هه‌سته‌كان ی په‌رچه‌كردار‌و ودرك پێكردن ی مێشك چاالكتر ده‌كات. توێژه‌ران جه‌ختیان له‌پێویست ی خواردنه‌و‌ه ی ئاوو شله‌مه‌ن ی ته‌واوكرده‌و‌ه به‌دانان ی بڕ ی 6ـ 8لیتر له‌ڕۆژیكدا ،تا له‌ش پارێزگار ی له‌ڕێژ‌ه ی سروشت ی ئاوو ئاس������ت ی زیره‌كیش بكات ،ئهو زیره‌كییه‌ش به‌هۆ ی بوون ی ڕێژه‌یه‌ك ی دیاریكراو ی خوێیه‌كان‌ه كه ته‌نها له‌ئاودا ههیه. ئاو سود ی زۆر زۆره ،ئاره‌زوو ی خواردن كهمدهكاتهوه، هاوكار ی كهمكردنهوه ی گه‌رمۆك‌ه ی خواردن ده‌كات، توشبوون به‌ئه‌نفلۆنزاو هه‌وكردن ی قوڕگ كهمدهكاتهوه، جومگه‌كان نه‌رم دهكاتهوهو وش������كبون‌ه ی كڕكڕاگه‌كان كهمدهكاتهوه كه به‌هۆ ی چوون‌ه ته‌مه‌نه‌و‌ه رووده‌دات.
شه‌ش ئاماده‌كراوی جوانكاریی بۆگه‌وره‌بوونی لێوه‌كان
Reklam
Reklam
ڕه‌نگ‌ه هه‌مووم������ان خاوه‌ن ی لێوێك ی ته‌ڕو جوان ی وه‌ك ئه‌نجلینا جول ی نه‌بین ،به‌اڵم به‌هۆ ی به‌رهه‌مهێنان ی كۆمه‌ڵێك ئاماده‌كراو ی جوانكار ی نوێو‌ه ئه‌توانین ببین‌ه خاوه‌ن لێوێك ی هاوشێو‌ه ی لێو‌ه ی جول ی یان ئه‌ستێره‌كان ی تر ی هۆڵیوو: :Duwop lip venom .1یه‌كه‌م به‌رهه‌مهێنراو ی جوانكاریی‌ه كه ده‌ستده‌كه‌وێت، بهوه جیادهكرێتهوه كه بۆن ی خۆش‌و پێكهاته‌كان ی باشن .كه‌مێك تون‌ه به‌هۆ ی بوون ی گیا ی قرفه‌و زه‌نجه‌فیل تێیدا‌و پێكهات‌ه ی سروشت ی تر كه كارده‌كات بۆچاالككردن ی سوڕ ی خوێن‌و گه‌شانه‌و‌ه ی لێوو شیداركردنی. :Too Faced Lip Injction Extreme .2تام������ ی خۆش������ه ،لهگهڵ به‌كارهێنان ی لێوه‌كان پڕ ده‌رده‌خات ،ڕه‌نگیان په‌مه‌ی ی ده‌كات‌و پاش چه‌ند خوله‌كێكیش قه‌بار‌ه ی لێوه‌كان گهوره ده‌كات. :Fusion Beauty Lip Fusion Plump .3ئاماده‌كراوێك������ ی ش������ێدارو گرنگه بۆلێوه‌كان ،ئه‌گه‌ر ویستت له‌كه‌مترین كاتدا لێوه‌كانت گهوره ببن ئه‌م ئاماده‌كراو‌ه به‌كاربهێنه ،كاریگه‌ر ی بێوێنه‌و كاریگه‌ر ی دره‌نگ به‌سه‌رده‌چێت. :Josie Maran Plumping Lip gloss .4ده‌وڵه‌مه‌ن������ده به‌م������ادد‌ه ی كۆالجین ی ده‌ریایی ،لیوه‌كان ده‌ئاوسێنێت‌و بریقه‌و نه‌رمییه‌ك ی زۆریان پێده‌به‌خشێت. :Bare Escetuals Buxom Lips .5بریقه‌و جوانییه‌ك ی سه‌رنجڕاكێش ده‌به‌خشێت‌ه لێوه‌كانت ،گه‌ر جارێك به‌كارت هێنا به‌په‌رۆش ده‌بیت بۆدووباره‌كردنه‌و‌هی ،له‌هه‌موو به‌كارهێنانێكدا سوڕ ی خوێن چاالك ده‌كات‌و گه‌رمییه‌ك ده‌دات‌ه لێوه‌كانت. :Dior Lip Maximizer .6وه‌ك هه‌م������وو ئاماده‌كراوه‌كان������ ی تر ی دیۆر چاكه، بۆنێك ی خۆش ی ههیه تێكه‌ڵ‌ه له‌بۆن ی نه‌عناو ڤانێلالو زۆریش به‌رگ‌ه ده‌گرێت به‌ب ێ ئهوه ی لینج ی دروست بكات.