نم نم راده‌گیرێت
54
www.Nnmnm.com
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
نرخ750 :دینار
7
7
فه‌له‌که‌دین کاکه‌یی بۆ نم نم ده‌نوسێت 16
2010/12/28
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
تویۆتا یاریسی نوێی نمایشكرا 12
ئۆتۆمبێل
بیروڕا
سێشه‌ممه
به‌هۆ ی ته‌واوبوون ی گرێبه‌ست ی دارایی رۆژنامه ی نم نم ،لهگهڵ چاپ‌و ده‌نرخێنین‌و به‌سوپاس������هوه له‌هه‌وڵ‌و ماندووبوونیان ده‌ڕوانین كه باڵوبوونه‌و‌ه ی ئه‌م ژماره‌یه‌دا رۆژنامه‌كه‌مان بۆماوه‌یه‌ك راده‌گیرێت ،هاوكارو پاڵپش������ت ی سه‌رخستن ی ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه بوو ،هه‌ر لێره‌شه‌و‌ه ههربۆیه لێره‌و‌ه ده‌ستخۆش������ ی له‌یه‌ك به‌یه‌ك ی رۆژنامه‌نووس������ان‌و پیرۆزبایی سه‌ر ی ساڵ ی زایین ی له‌ته‌واو ی خوێنه‌ران ده‌كه‌ین ،هه‌موو هاوكاران������ ی به‌ڕێز ی نم نم ده‌كه‌ین ك������ه به‌درێژایی 54ژماره ی رۆژێكتان جه‌ژن‌و هه‌موو جه‌ژنێكتان شادی‌‌و به‌خته‌وه‌ر ی بێت. رۆژنامهكه هاوكارو پاڵپش������ت ی مانه‌وه‌و به‌رده‌وام ی پێدان ی بوون، ستاف ی رۆژنامه ی نم نم هاوكات سپۆنسه‌ریی زیاد له‌س������اڵێك ی كۆمپانیا ی رووداو به‌رز
ژن‌و پیاوێك به‌خۆهه‌ڵواسین گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن
ی دهۆك ژنێك له‌دووو ڕووداوی جیاوازدا له‌شار له‌ماڵی خۆیاندا به‌پانكه‌دا خۆی هه‌ڵده‌واستێ‌‌و ی ی خواردندا خۆ پیاوێكیش له‌زاخۆ له‌ناو كۆگایه‌ك هه‌ڵده‌واسێ‌‌و گیان له‌ده‌ست ده‌دات.
تایبه‌ت به نم نم
به‌ڕێوه‌به‌ر ی پۆلیس ی ناوشار ی دهۆك له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ئاشكرایكرد كه دوا ی حه‌وت ساڵ له‌شوكردن ی ژنێك ی ته‌مه‌ن 21ساڵ ،له‌ژووره‌ك‌ه ی خۆ ی به‌گوریس خۆ ی به‌پانكه‌دا هه‌ڵواسیوه ،به‌اڵم تا سات ی ئاماده‌كردن ی ئه‌م هه‌واڵ‌ه هۆكار ی خوكوشتنه‌ك‌ه ی دیار نییه. عه‌مید ش������ه‌عالن ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ر ی پۆلیس ی ناوبازاڕ ی دهۆك ئاماژه ی به‌وه‌دا كه ڕۆژ ی 26ی ئه‌م مانگه له‌كاژێر نۆو نیو ی به‌یان ی له‌گه‌ڕه‌ك ی گرێباس ی شار ی دهۆك خۆ ی
له‌سێدار‌ه داوه‌و گیان ی له‌ده‌ست داوه« ،دوا ی ئهوه ی چوین‌ه سه‌ر ڕووداوه‌ك‌ه ئاشكرا بوو كه ئه‌و ژنه گوریسێك ی هێناوه‌و خۆ ی به‌پانك‌ه ی ژووره‌كه‌یاندا هه‌ڵواسیوه‌و به‌و هۆیه‌و‌ه گیان ی له‌ده‌ست داوه» ،ههربۆیه ناوبراو باس ی لهوه كرد كه ماوه ی حه‌وت ساڵه ئه‌و ژنه هاوسه‌رگیر ی كردووه ،به‌اڵم ئاشكرا نهبووه تائێستا هۆكار ی خۆكوشتنه‌ك‌ه ی چ ی بووه. له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه ب������هر له‌ڕۆژێك له‌و ڕووداو‌ه به‌پێ ی وت‌ه ی پۆلیس ی قه‌زا ی زاخۆ له‌ش������هو ی 12/24دا پیاوێك ی ته‌مه‌ن
29س������اڵ خۆ ی له‌سێدار‌ه داوه ،ئهویش پاش ئهوه ی له‌كات ی پاسه‌وانییدا ئه‌و پیاوه دیار نامێنێت ،ئه‌و كه‌س‌ه ی له‌گه‌ڵیدا بووه وا ده‌زان ێ ون ب������ووه ،به‌اڵم كات ێ ده‌گه‌ڕێن به‌دوایدا ده‌بینن له‌گه‌نجینه‌یه‌كدا خۆ ی خنكان������دووه« ،له‌دره‌نگ شه‌ودا ئاش������كرا بوو كه له‌ناو كۆگایه‌ك ی خواردندا خۆ ی خنكاندووه» ،هاوکات به‌پێ ی ئه‌و زانیاریان‌ه ی گه‌یشتونـه‌ت‌ه نم نم ،ئه‌و پیاوه ته‌مه‌ن ی 29ساڵهو هۆكار ی خۆ خنكاندنه‌ك‌ه ی بۆ قه‌رزاربوون ی دهگهڕێتهوه.
هه‌ڕه‌شه‌ی تیرۆر گه‌نجان له‌ئاهه‌نگه‌کانی شه‌وی سه‌ری ساڵ ساردناکاته‌و ه
رووداو
له‌مساڵدا 855
ی سوتان حاڵه‌ت له‌هه‌ولێر تۆماركراون ته‌نها له‌ماوه‌ی ئه‌مساڵدا 855 حاڵه‌ت ی سوتانی ژنان‌و منداڵ‌و پیاوان له‌نه‌خۆشخانه‌ی ئیمێرجنس ی شار ی هه‌ولێر تۆماركراوه كه به‌راورد لهگهڵ ساڵی پاردا ڕووی له‌كه‌می كردووه. دوین حاج ی رۆسته‌م له‌هه‌ولێر
فۆتۆ :سه‌ربه‌ست مه‌نمی
به‌پێ ی ئامارێك ی نه‌خۆشخان‌ه ی ئێمێرجنس ی ش������ار ی هه‌ولێ������ر كه‌وێنه‌یه‌ك ی ب������ۆ نم نم نێردراوه ،له‌سه‌ره‌تا ی ساڵ ی 2010هوه تاوه‌كو ئێستا 855حاڵه‌ت ی س������وتان تۆماركراوه، هاوكات له‌ئامار ی نه‌خۆشخانه‌كه‌دا هاتووه هه‌ر له‌م س������اڵه‌دا 344منداڵ‌و 210پیاو له‌هه‌مان ساڵدا سوتاون. سه‌باره‌ت به‌سوتان ی ژنانیش له‌ساڵ ی 2010دا ئاماره‌ك‌ه ی نه‌خۆش������خان‌ه ی ئێمێرجنس������ ی هه‌ولێر ئاش������كرا ی كردووه له‌مساڵدا 301 س������وتان ی ژنان تۆمارك������راون‌و زۆربه ی ئه‌وانه‌ش گیانیان له‌ده‌ست داوه. ئامار ی سوتان ی ساڵ ی 2010ی نه‌خۆشخان‌ه ی ئێمێرجس ی هه‌ولێر لهكاتێكدایه كه رێژ‌ه ی س������وتان كه‌م ی كردووه به‌جۆرێك له‌ساڵ ی 2009دا 922حاڵه‌ت ی سوتان ههبووه.
ی ی زایین ی ساڵ ی س������هر ی ش������هو هاوواڵتیان به‌جۆش‌و خرۆش������هوه خۆیان بۆ ئاهه‌نگ ی ئاس������ایش‌و پۆلیس������یش ئاماده‌یی خۆیان بۆ هه‌ر پێشهات‌و ئاماد‌ه دهكهنو هێزه‌كان ی هاوواڵتیان بپارێزن .عومه‌ر ،یه‌كێك‌ه له‌و گۆڕانكارییه‌كان رێكخستووه‌و تاوه‌كو ئاسایش ی بژێوی هه‌زاران گه‌نجه‌ی كوردستان كه له‌زۆربه‌ی بۆنه‌و جه‌ژنه‌كاندا به‌هۆی په‌یداكردن
ی كاركردنه‌و ئێستاش به‌وته‌ی خۆی ڕانه‌هاتوو‌ه له‌سه‌ر به‌شداری كردنی ژیانه‌و‌ه سه‌رقاڵ ئه‌و بۆنانه .عومه‌ر حه‌سه‌ن ته‌نها چه‌ند ڕۆژێك‌ه هاوسه‌رگیری كردووهو به‌وته‌ی خۆی ی بژێوی ژیانه‌و ،نه‌یتوانیو‌ه بچێت‌ه له‌گه‌نجێتی خۆیدا به‌هۆی كاركردن‌و په‌یداكردن ی ساڵ. ی سه‌ر ی شه‌و ئاهه‌نگه‌كان 2
ی ده‌فرۆشرێت ی بیان ی شه‌ش ساڵه به‌رێكخراوێك منداڵێك به‌تۆمه‌تی فرۆشتنی منداڵه شه‌ش سااڵنه‌كه‌ی به‌رێكخراوێكی بیانی به‌نزیكه‌ی 15ده‌فته‌ر دۆالر ،باوكێك لهگهڵ گه‌نجێك دادگایی ده‌كرێن‌و دواتر به 10ساڵ زیندانی حوكم ده‌درێن.
سه‌رچاوه‌یه‌ك ی تایبه‌ت ی ئاسایش ی دهۆك له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ئهوه ی ئاشكراكرد كه هێشتا وێنه‌و ناسنام‌ه ی «نورشین» ی ته‌مه‌ن شه‌ش س������اڵییان الی‌ه كه دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر ون بووهو
تائێس������تا نه‌یانتوانیو‌ه بیدۆزنه‌وه .به‌ر له‌كۆتایهاتن ی س������اڵ ی 2009كێشه ی فرۆشتن ی منداڵێك ی ته‌مه‌ن شه‌ش ساڵ له‌الیه‌ن باوكییه‌و‌ه به‌هاوكار ی گه‌نجێ������ك یه‌كالی ی كرایه‌وه ،ئه‌وه‌ش لهكاتێكدایه كه هێشتا منداڵهكه بێسه‌رو شوێنهو گه‌نجه‌كه‌و باوك ی منداڵهكه له‌الیه‌ن دادگا ی دهۆكه‌و‌ه به 10ساڵ زیندان ی حوكم دراون. به‌گوێر‌ه ی دانپیانان������ ی تۆمه‌تباران له‌دادگا ،منداڵێك ی ته‌مه‌ن
ش������ه‌ش س������اڵ دوا ی ئهوه ی لهگهڵ مام ی س������ه‌ردان ی یه‌ك ێ له‌گونده‌كان ی دهۆك ده‌ك������ه‌ن ،دوا ی تێپه‌ڕبوون ی پێنج ڕۆژ منداڵهكه بزر ده‌بێت ،هه‌روه‌ك له‌دانیشتن ی یه‌كه‌م ی دادگادا، دایك ی منداڵهكه به‌چاو ی پڕ فرمێس������كه‌و‌ه دواو وتی« :خۆم نه‌مدی������وه ،به‌اڵم ڕۆژ ی ونبونه‌ك‌ه ی له‌ماڵ ی مام ی خۆ ی بووه له‌گونده‌كه‌یان ،دوا ی ههفتهیه ».ك زانیم كه كوڕه‌كه‌م 3 ونبووه‌و كه‌س سۆراخ ی نازانێ
جوان فه‌رهاد :مامۆستای زانکۆ ههیه به‌س كوردی ده‌زانێت
6
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ی شه‌ش ساڵه منداڵێك ی ده‌فرۆشرێت ی بیان به‌رێكخراوێك ی منداڵ ه ی فرۆشتن به‌تۆمه‌ت ی شه‌ش سااڵنه‌كه‌ی به‌رێكخراوێك ی 15ده‌فته‌ر دۆالر، بیانی بهنزیكه باوكێك لهگهڵ گه‌نجێك دادگایی ده‌كرێن‌و دواتر ب ه 10ساڵ زیندانی حوكم ده‌درێن.
جه‌مال حسێن له‌دهۆك س������ه‌رچاوه‌یه‌ك ی تایبه‌ت ی ئاسایش ی دهۆك له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ئهوه ی ئاشكراكرد كه هێشتا وێنه‌و ناسنام‌ه ی "نورشین" ی ته‌مه‌ن شه‌ش ساڵییان الی‌ه كه دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر ون بووهو تائێستا نه‌یانتوانیو‌ه بیدۆزنه‌وه. به‌ر له‌كۆتایهاتن ی س������اڵ ی 2009كێش������ه ی فرۆش������تن ی منداڵێك ی ته‌مه‌ن ش������ه‌ش ساڵ له‌الیه‌ن باوكییه‌و‌ه به‌ه������اوكار ی گه‌نجێك یه‌كالی ی كرای������هوه ،ئه‌وه‌ش لهكاتێكدایه كه هێشتا منداڵهكه بێسه‌رو شوێنهو گه‌نجه‌كه‌و باوك ی منداڵهكه له‌الیه‌ن دادگا ی دهۆكه‌و‌ه به 10ساڵ زیندان ی حوكم دراون. به‌گوێ������ره ی دانپیانان ی تۆمه‌تباران له‌دادگا، منداڵێك ی ته‌مه‌ن ش������ه‌ش ساڵ دوا ی ئهوه ی لهگهڵ مام ی سه‌ردان ی یه‌ك ێ له‌گونده‌كان ی دهۆك ده‌كه‌ن ،دوا ی تێپه‌ڕبوون ی پێنج ڕۆژ
منداڵهكه بزر ده‌بێت ،هه‌روه‌ك له‌دانیشتن ی یه‌كه‌م ی دادگادا ،دایك ی منداڵهكه به‌چاو ی پڕ فرمێس������كه‌و‌ه دواو وتی" :خۆم نه‌مدیوه، به‌اڵم ڕۆژ ی ونبونه‌ك‌ه ی له‌ماڵ ی مام ی خۆ ی بووه له‌گونده‌كه‌یان ،دوا ی هه‌فته‌یه‌ك زانیم كه كوڕه‌كه‌م ونبووه‌و كه‌س سۆراخ ی نازانێ". به‌وت‌ه ی دایك������ ی منداڵه‌ك������ه زۆر گه‌ڕاون به‌دوایدا ،به‌اڵم تائێستا هیچ زانیارییه‌كه‌یان له‌بار‌ه ی منداڵه‌كه‌یانه‌و‌ه نییه" ،ته‌نها ئه‌وه‌ند‌ه نه‌بێت كه په‌یوه‌ندییه‌ك ی سۆزدار ی له‌نێوان من‌و ئه‌و گه‌نج������ه‌دا ههبووه ،ئه‌و ش������هوه ی كوڕه‌كه‌م ونبوو ئه‌و تاوانبار‌ه له‌ماڵ ی من بوو، نزیك‌ه ی دوو كاتژمێر من‌و ئه‌و كوڕه پێكهوه له‌ژوور ی نوستن بووین ،به‌س پیاوه‌كه‌م له‌ماڵ نه‌بوو". دایك������ ی منداڵه‌ك������ه ئ������هوه ی ب������ۆ دادوه‌ر روونكرده‌و‌ه ك������ه ڕۆژێك كوڕه‌ك‌ه ی به‌ده‌م گریانه‌و‌ه ئ������اگادار ی كردوه‌ته‌و‌ه كه باوك ی پێیوتوو‌ه ده‌یفرۆشێت‌ه رێكخراوێك ی بیانی، هه‌روه‌ك دایك ی وتی" :س������ه‌ره‌تا من باوه‌ڕم به‌و قس������ه‌ی‌ه نه‌كرد ،به‌اڵم دوا ی ونبوونی، باوك ی منداڵهكه پێیوتم كه به‌هۆ ی خراپ ی بارودۆخ������ ی ئابوورییمان������هوه كوڕه‌كه‌مان ده‌فرۆش������ین‌و بار ی ئابورییمان ی پێ باش ده‌كه‌ین ،به‌اڵم من ئه‌وه‌م رهتكردهوه". له‌درێژ‌ه ی وته‌كانیدا ب������ۆ دادوه‌ر ،ئه‌و ژنه
جه‌خت ی لهوه كردهوه كه له‌مێرده‌ك‌ه ی خۆ ی خۆش ده‌بێت ،به‌اڵم سكااڵ ی له‌سه‌ر گه‌نجه‌ك‌ه ههیهو دوا ی قه‌ره‌بوو ی لێده‌كاته‌وه. گه‌نج‌ه تۆمه‌تباره‌ك‌ه ته‌مه‌ن ی 29س������اڵهو به‌ر لهوه ی به‌و تاوان‌ه هه‌س������تێت ،خوێندكار ی كۆلیژ ی ئاداب ی زانكۆ ی موسڵ بووه ،به‌اڵم له‌نێو دادگادا ئهوه ی رهتكردهوه كه ده‌ست ی له‌رفاندن ی ئه‌و منداڵه‌دا هه‌بێت ،به‌ڵكو دان ی به‌وه‌دا نا كه دایك ی منداڵهكه ده‌ناس������ێت‌و چه‌ند جارێك له‌به‌رامب������هر بڕێك پاره‌دا كردار ی سێكس ی لهگهڵ ئه‌نجامداوه. له‌الیه‌ك ی دیك������هوه یه‌كێ������ك لهوانه ی كه ماوه‌یه‌ك لهگهڵ ئه‌و گه‌نجه‌دا زیندان ی بووهو وه‌ك شایه‌تحاڵێك له‌دادگا ئاماده‌بوو وتی: "كات ێ له‌زیندان بووم ئ������هو كوڕه هاتۆت‌ه ژوره‌ك‌هم‌و باس ی لهوه كردووه كه منداڵێك ی ته‌مه‌ن شه‌ش س������اڵییان دزیوهو فرۆشتویانه به‌ڕێكخراوێك������ ی یه‌هوود ی ب������ه 15ده‌فته‌ر دۆالر ،هه‌روه‌ه������ا وتویه‌ت ی كه به‌ڕه‌زامه‌ند ی پیاوه‌ك‌ه ی چوو‌ه كردار ی سێكس������ ی لهگهڵ ژنه‌ك‌ه ی كردوهو دواتر منداڵه‌كه‌یان دزیوهو فرۆشتویانه". دوابه‌دوا ی چوار دانیشتن ی دادگا ،دادوه‌ر ئاش������كرا ی كرد كه دادگا گه‌یش������ته ئه‌و بڕوای‌ه ی ئه‌و دوو كه‌س‌ه پێكهوه ئه‌و منداڵه‌یان فڕاندووه‌و دواتر فرۆشتویان‌ه‌و به‌پێ ی ماد‌ه
به‌تۆمه‌ت ی فرۆشتن ی منداڵهكه، باوكی‌‌و گه‌نجێك به 10ساڵ زیندان ی حوكم ده‌درێن 422ی یاسا ی سزادان ی عێراق یو به‌تاوان ی فڕاندن‌و فرۆشتن ی منداڵێك ،حوكمی10ساڵ زیندان ی بڕیوه‌ته‌و‌ه ب������ۆ باوك ی منداڵه‌كه‌و 10ساڵیش بۆ ئه‌و گه‌نج‌ه ی هاوكار ی بووه.
كچان له‌گه‌نجان هه‌ڵدێن‌و شوو به‌پیره‌كان ده‌كه‌ن ی زۆرێك له‌و ژنه گهنجانه ی هاوسه‌رگیریان لهگهڵ پیاوان ی به‌ته‌مه‌ندا كردووه باس له‌دۆخ ی ژیانیان دهكهنو خراپ توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش جه‌خت ی ی زۆر لهوه دهكاتهوه ك ه جیاواز ته‌مه‌ن له‌هاوسه‌رگیریدا هاوسه‌ران ی تووشی كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت ده‌كات. تایبه‌ت به نم نم "ئه‌گه‌ر بمزانیای‌ه كه‌س������ێك ی هاوته‌مه‌ن ی خۆم دێته داوام هه‌رگیز شووم به‌و پیاوه نه‌ده‌كرد، به‌اڵم ترسام شونه‌ك‌هم‌و كه‌س من نه‌خوازێت"، رووه‌یدا سه‌لیم ی ته‌مه‌ن 36ساڵ به‌مجۆر‌ه ده‌دوا له‌شوكردن ی به‌پیاوێك ی ته‌مه‌ن 79ساڵ. به‌وت‌ه ی خۆ ی ماوه ی 15س������اڵ‌ه هاوسه‌رگیر ی لهگهڵ ئه‌و پیاوه به‌ته‌مه‌نه‌دا كردووه" ،ئێس������تا پێكه‌وه‌و به‌ته‌نها له‌ماڵێكدا له‌ش������ار ی دهۆك ده‌ژی������ن" ،ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدای������ه كه رووه‌یدا جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هاوسه‌ره‌ك‌ه ی لهگهڵ ی باشه‌و زۆرجار پێیده‌ڵێت كه نه‌یتوانیو‌ه ژیان ی خۆش بكات ،به‌اڵم وه‌ك رووه‌یدا باسیده‌كات لهوه ترساو‌ه كه به‌ب ێ هاوسه‌ر بمێنێته‌وه. قادر ،هاوسه‌ر ی ئه‌و ژنه‌یه‌و باس لهوه ده‌كات كه هاوسه‌ر ی پێش������وو ی به‌نه‌خۆش ی كۆچ ی دوای ی ك������ردووه" ،ژنه‌كه‌م به‌رده‌وام نه‌خۆش بوو ،به‌هۆ ی ئه‌و نه‌خۆشیه‌شه‌و‌ه گیان ی له‌ده‌ست دا ،منداڵ������م له‌ویش نه‌بوو ،ههربۆیه بیرم لهوه كردهوه كه هاوس������ه‌رگیر ی لهگهڵ ئه‌م ژنه ی ئێستام بكه‌م ،به‌اڵم له‌میش منداڵم نهبووه". "جیابونه‌وه‌م هۆكاربوو له‌هاوسه‌رگیریم به‌كه‌سێك ی به‌ته‌مه‌ن" شان فه‌یسه‌ڵ ناو ی خوازراو ی ژنێك ی ته‌مه‌ن 30ساڵهو جه‌خت لهوه دهكاتهوه ته‌مه‌ن ی ته‌نها 20ساڵ بووه كه هاوسه‌رگیر ی لهگهڵ گه‌نجێك ك������ردووه" ،به‌هۆ ی ئهوه ی پێكهوه نه‌گونجاین،
"به‌هۆی زۆریی داواكارییه‌كانمه‌وه له‌گه‌نجییدا شووم نه‌كرد ،دواتر لهگهڵ پیاوێكی 76ساڵه‌دا هاوسه‌رییم كرد" فۆتۆ :سالم حه‌مه‌خان
بڕیار ی جیابونه‌وه‌مان دا". به‌وت������ه ی ئه‌و ژنه دوا ی جیابون������هوه ی ماوه ی نۆ س������اڵ له‌ماڵ ی باوك ی به‌بێوه‌ژن ی ماوه‌ته‌وه، "ل������هو ماوه‌یه‌دا خه‌ڵك������ ی به‌چاوێك ی خراپ س������ه‌یر ی منیان ده‌كرد ،له‌به‌ر ئهوه بڕیارمدا هاوس������ه‌رگیر ی له‌گ������ه‌ڵ پیاوێك ی 50س������اڵ‌ه بك������ه‌م" ،به‌اڵم وه‌ك خۆ ی باس������یده‌كات ئه‌و هاوسه‌رگیری‌ه ی نه‌یتوانیو‌ه خۆشبه‌خت ی بكات، "مێرده‌که‌م داخوازییه‌كان ی جهسته ی من دابین ناكات".
به‌ناچار ی هاوس������ه‌رگیر ی له‌گ������ه‌ڵ پیاوێك ی ته‌مه‌ن 76ساڵه‌دا ده‌كات" ،هه‌رچه‌ند‌ه بڕیارم دا هاوس������ه‌رگیر ی لهگهڵ بك������ه‌م ،به‌اڵم هیچ خۆشییه‌ك له‌ژیانم نابینم‌و نازانم چۆن لهگهڵ ی قس‌ه بكه‌م". به‌وت‌ه ی ئه‌و ژنه ،پیاوه‌ك‌ه ی ته‌نها ویستویه‌ت ی چه‌ند منداڵێك ی لێی هه‌بێت ،وه‌گه‌رنا ژیانێك ی خۆش������ ی نییه له‌گه‌ڵی " ،ئ������هو خاوه‌ن ی ماڵ‌و سامان بوو ،ته‌نها داوا ی ئهوه ی لێده‌كردم كه منداڵمان ببێت ،ئێست‌ه دوو منداڵم ههیه".
"نازانم چۆن قس‌ه لهگهڵ پیاوه به‌ته‌مه‌نه‌كه‌م بكه‌م" خان ێ مسته‌فا ،باس لهوه ده‌كات كه له‌سه‌ر ده‌م ی گه‌نجیدا به‌هۆ ی زۆر ی داواكارییه‌وه‌كانییه‌وه، نه‌یتوانیو‌ه شووبكات ،ههربۆیه پاش مانه‌وه‌یه‌ك ی زۆر له‌له‌گه‌ڵ پیره‌مێردێكدا ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكهوه ده‌نێت" ،كات ێ گه‌نج بووم كه كوڕێك ده‌هات‌ه داوام داواكار ی زۆرم لێده‌كرد ،ههربۆیه مامه‌وه‌و كه‌س هاوسه‌رگیر ی لهگهڵ نه‌كردم". به‌وت‌ه ی خۆ ی كات ێ ته‌مه‌ن ی ده‌گات‌ه 41س������اڵ
جیاواز ی زۆر ی ته‌مه‌ن هاوسه‌ره‌كان تووش ی گرفت ده‌كات نه‌وزادعه‌بدولڕه‌حمانتوێژه‌رێك یكۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه زۆركات جیابوونه‌و‌ه دهبێته هۆ ی ئهوه ی ژنان شوو به‌پیاو ی به‌ته‌مه‌ن بكه‌ن" ،كات ێ ژنێك له‌پیاوه‌ك‌ه ی جیاده‌بێته‌و‌ه بۆ دوورخستنه‌و‌ه ی قس������ه ی خه‌ڵك ی له‌خۆ ی بڕیار ی ئهوه ده‌دات دووباره هاوس������ه‌رگیر ی بكاتهوه". ناوب������راو ،جه‌خت ل������هوه ده‌كات������هوه كه ئه‌و
هاوسه‌رگیری‌ه ی كه جیاواز ی ته‌مه‌ن ی زۆر ی تیا بێت ئاسای ی نییهو تووش ی گرفت ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ده‌بن" ،كاریگه‌رییه‌ك‌ه ی خراپ ی له‌سه‌ر ژیان ی ئه‌و ژن‌و مێ������رد‌ه ده‌بێت ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی له‌روو ی ده‌روون یو جه‌سته‌ییه‌و‌ه ناتون ێ پێداویستیه‌كان ی ئه‌و ژنه گه‌نج‌ه دابین بكات". كچان ی گه‌نج سكااڵ له‌هاوسه‌ر‌ه به‌ته‌مه‌نه‌كانیان ده‌كه‌ن د.س������ام ی جه‌الل به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌دواداچوون ی توندوتی������ژ ی دژ ی ژنان له‌ده������ۆك ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا ك������ه ڕێژه‌یه‌ك ی زۆر ل������هو حاڵه‌تان‌ه بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كه‌ی������ان دێت كه كچێك ی گه‌ن������ج هاوس������ه‌رگیر ی له‌گ������ه‌ڵ به‌ته‌مه‌نێك كردووهو دواتر كێش������ه ی ل������ ێ په‌یدابووه‌و "دێن‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌مان‌و س������كااڵ له‌سه‌ر هاوسه‌ره‌كانیان تۆمار ده‌كه‌ن". به‌وت‌ه ی ئه‌و بهڕێوهبهره ،زۆرترین ئه‌و كێشان‌ه ی روب������ه‌ڕوو ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌یان دهبێتهوه، له‌قه‌زاو گونده‌كان ی ده‌وروبه‌ر ی شار ی دهۆك بۆیان دێت.
2010 /12/28
ژماره54 :
3
ساڵه‌كه‌م ل ه نم نم چه‌ند‌ه سه‌خت‌ه به‌خه‌ون‌و خۆشه‌ویستییه‌ك ی گه‌وره‌و‌ه ده‌ست بده‌یت‌ه پرۆژه‌ی‌هك‌و له‌نیو‌ه ی رێدا ناچار بی بیوه‌ستێنی‌و بیسپێریت به‌چاره‌نووسێك ی نادیار ،دوو هێند‌ه سه‌ختر‌ه كه لههاوڕێو هاوكارو كه‌سانێك دابڕێیت كه ده‌س������تیان هه‌بووب������ێ له‌به‌رده‌وامیی‌و پێشخستن ی پرۆژه‌كه‌دا. دوا ی زیات������ر له‌س������اڵێك كاركردن له‌پ������رۆژه ی رۆژنامه‌یه‌ك ی كولتوری گشت ی وه‌ك نم نم ،به‌ناچار ی ده‌بێ ئ������هوه به‌خوێنه‌ران ی رۆژنامه‌كه‌مان رابگه‌یه‌نێم كه به‌هۆ ی تازه‌نه‌كردنه‌و‌ه ی گرێبه‌ست ی دابینكردن ی دارایی نم نم له‌الیه‌ن كۆمپانیا ی رووداو وه‌ك خاوه‌ن ئیمتیاز ،وایكرد له‌م ژماره‌یه‌و‌ه رۆژنامهكه راگرین تا ئه‌و كاته ی ه‌هل‌و فرس������هت‌و سپۆنسه‌رێك ی دیك‌ه دێته پێشه‌وه ،بۆ درێژه‌دان به‌م پرۆژ‌ه رۆشنبیریی‌ه ی ك������ه به‌بڕوا ی زۆرێك له‌چاودێران ی میدیا" ،نم نم، نمونه‌یه‌ك ی تازه‌و بێوێن‌ه بوو له‌مێژوو ی رۆژنامه‌گه‌ریی كوردیی"دا. له‌ماو‌ه ی ئه‌م 54ژماره‌یه‌دا تا ئه‌و شوێن‌ه ی دركمان پێكردبێ ،ده‌ستمان پێڕاگه‌یشتبێ‌و توانیبێتمان له‌رێی رۆژنامه‌نووس‌ه چاالكه‌كانمان‌و ئه‌و په‌یامنێر‌ه ئازیزان‌ه ی هاوكاریان كردووین ،هه‌وڵمانداو‌ه به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی وردو بێالیه‌نان������ه رووماڵ ی هه‌ر هه‌واڵ‌و رووداوێك بكه‌ین كه كه‌وتبێت‌ه چوارچێو‌ه ی پێناس ی كاركردن ی رۆژنامه‌كه‌مان������هوه ،واته له‌ش������ت ی نه‌ب������وو خه‌یاڵ‌و ئه‌فسانه‌مان دانه‌تاشیوه ،به‌ڵكو پشتبه‌ست به‌سه‌رچاو‌ه ی باوه‌ڕپێكراوو زانیاری دروست كارمان كردووهو له‌و نێوه‌نده‌شدا سڵمان له‌هیچ جۆره هه‌ڕه‌شه‌و گوشارێك نه‌كردووه‌ت������هوه ،ههربۆیه نم نم ئه‌گه‌ر كه‌موكورت یو شكستێك ی هه‌بووبێت ،ئه‌وا به‌حوكم ی ئهوه ی به‌ند‌ه خاوه‌ن ی پرۆژه‌و سه‌رنوس������هر ی بووه پشك ی شێر ی به‌رپرس������یارێته‌ك‌ه ی به‌ركه‌وتووه ،به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌ر جوانیی‌و سه‌ركه‌وتنێكیش������ ی له‌نێو ئه‌و فه‌زا ی رۆژنامه‌گه‌ریی‌ه یهه‌رێم یكوردستانبه‌ده‌ستهێنابێت، ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌و‌ه بۆ ستاف ی رۆژنامه‌كه‌و په‌یامنێرو هاوكاره به‌رده‌وامه‌كان ی دهگهڕێتهوه كه ئێس������تاش دوا ی بیستن ی هه‌واڵ ی راگیرانی ،ئاماده‌ن به‌خۆبه‌خش كار ی تیابك‌هن‌و نه‌وه‌س������تێ ،ئه‌وه‌ش به‌ال ی به‌نده‌و‌ه سه‌ركه‌وتنێك ی گهورهیه نم نم توانیبێت ی كۆمه‌ڵێك دۆست‌و خه‌مخۆر ی ئه‌وتۆ له‌ده‌ور ی خۆ ی بكاتهوه كه له‌به‌هاو بایه‌خ ی مانه‌وه‌و به‌رده‌وام ی پێدان ی تێبگه‌ن، ههربۆیه لێره‌و‌ه سوپاس‌و ستایش ی هه‌وڵ‌و هه‌ڵوێست‌و ماندوبوونیان ده‌كه‌م. لێتان ناشارمه‌و‌ه دوابه‌دوا ی كۆبوونه‌و‌ه ی رۆژ ی 23ی ئه‌م مانگه ی نێوان ستاف ی نم نم‌و كۆمپانیا ی رووداو بۆ راگیران ی رۆژنامهكه ،ئه‌و هه‌سته‌م له‌ال دروست بوو كه كۆرپه‌یه‌ك ی 12مانگی خۆمم زینده‌به‌چاڵ ده‌كرێ ،ههربۆیه هێند بێزارو بێتاقه‌ت بووم ،ته‌نانه‌ت نه‌متوان ی ئه‌و ش������هوه بگه‌ڕێمه‌و‌ه ماڵ ،به‌اڵم ئه‌مه‌ش ناكات‌ه ئهوه ی سپۆنسه‌ركردن ی رۆژنامه‌كه‌مان له‌الیه‌ن كۆمپانیا رووداو بێبه‌ها بكه‌ین ،بگر‌ه جێگ‌ه ی رێزو پێزانینێك ی گهورهیه به‌تایبه‌ت له‌وه‌دا كه به‌درێژایی ماوه ی كاركردنمان هیچ سانسۆرو ده‌ستوه‌ردانێك ی ئه‌وتۆیان نهبووه كه ساردمان بكهنهوه. لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ش������دا له‌م������اوه ی كاركردنم له‌م رۆژنامه‌ی������ه ،نم نم فێر ی ك������ردم كه هه‌رگیز هیچ كاتێك دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێكردن به‌مه‌رجێك له‌شكست نه‌ترسی ،چونكه مایه‌پوچیترین كه‌سێك له‌م دنیایه‌دا ئهوه نییه كه شكس������ت دێنێت ،به‌ڵكو شكستخواردووترین كه‌سێك ئه‌وه‌ی‌ه كه هیچ كارو پرۆژه‌یه‌ك تاقینه‌كاته‌وه ،هه‌روه‌ك به‌ده‌ستهێنان ی هیچ شتێك مه‌حاڵ‌و ئه‌سته‌م نییه ،ئه‌گه‌ر خۆشه‌ویست یو لێبڕان ی له‌گه‌ڵدا بێت ،هه‌روه‌ك چۆن هیچ خه‌ون‌و خۆشه‌ویستییه‌كیش به‌ده‌ستنایه‌ت ،به‌بێ هیالك یو سه‌رئێش������هو گه‌ڕان به‌دوا ی ماندووبووندا ،كهواته ئێستا ده‌توانم بڵێم: ساته‌كان ی سه‌ركه‌وتن‌و به‌خته‌وه‌ری ،ئه‌وان‌ه نین كه پۆستیك ی گهوره یان موچه‌یه‌ك ی به‌رز یان سه‌فه‌رو دامه‌زراندن له‌كۆمپانیاو نێوه‌ندێك ی قه‌به‌دا به‌ده‌ست بهێنی ،به‌ڵكو ئه‌و س������اتانه‌ن ك������ه ده‌توانیت ببیت‌ه خاوه‌ن ی شتگه‌لێك كه كه‌سان ی دیك‌ه یه‌قینیان ههیه لهوه ی كه تۆ هه‌رگیز ناتوانیت ئه‌و شتان‌ه به‌ده‌ست بهێنیت‌و پارێزگار ی له‌مانه‌وه‌یان بكه‌یت. سه‌رنوسه‌ر
2
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
ی ناوه‌وه‌و ده‌ره‌و ه كۆده‌كاته‌و ه ی ساڵ كوردان ی سه‌ر ی شه‌و ئاهه‌نگ
"به‌شێك له‌هۆكاری گه‌ڕانه‌وه‌كه‌م بۆ كورستان بۆ به‌شداری كردن بووه له‌و ئاهه‌نگانه‌ی ك ه ساز ده‌كرێن" "ئه‌وه‌ی زۆر پێ������ی موڕتاحم ئه‌وه‌ی‌ه كه بیر لهوه ناكه‌م������هوه كه ته‌قینه‌و‌ه ڕوو بدات ،من له‌كه‌ركوكم به‌اڵم ئه‌و شه‌و‌ه دێم‌ه سلێمانی‌و له‌وێ به‌سه‌ری ده‌به‌ین".
هاوواڵتیان به‌جۆش‌و خرۆشه‌وه خۆیان بۆ ی ی سه‌ر ی شه‌و ئاهه‌نگ ساڵی زایینی ئاماد‌ه دهكهنو هێزه‌كانی ئاسایش‌و پۆلیسیش ئاماده‌یی خۆیان بۆ هه‌ر پێشهات‌و گۆڕانكارییه‌كان رێكخستووه‌و تاوه‌كو ئاسایشی هاوواڵتیان بپارێزن.
به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه عومه‌ر ،یه‌كێك‌ه له‌و هه‌زاران گه‌نجه‌ی كوردس������تان كه له‌زۆربه‌ی بۆنه‌و ی جه‌ژنه‌كاندا به‌ه������ۆی په‌یداكردن ی كاركردنه‌و بژێوی ژیانه‌و‌ه سه‌رقاڵ ئێستاش به‌وته‌ی خۆی ڕانه‌هاتوو‌ه له‌سه‌ر به‌شداری كردنی ئه‌و بۆنانه. عوم������هر حه‌س������ه‌ن ته‌نه������ا چه‌ند ڕۆژێك‌ه هاوس������ه‌رگیری كردووهو به‌وته‌ی خ������ۆی له‌گه‌نجێتی خۆیدا ی به‌هۆی كارك������ردن‌و په‌یداكردن بژێوی ژیان������هو ،نه‌یتوانیو‌ه بچێت‌ه ی ساڵ، ی سه‌ر ی ش������هو ئاهه‌نگه‌كان ههربۆیه له‌ئێستاش������دا به‌نیاز نییه له‌شه‌وی سه‌ری ساڵدا بچێت‌ه دهرهوه، به‌اڵم ب������اس ل������هوه ده‌كات كه بۆ ئه‌و ش������هوه خواردنی خۆش ئاماد‌ه ده‌كه‌ن" ،خۆم ڕانه‌هاتووم له‌سه‌ری‌و هاوسه‌ره‌كه‌شم حه‌زی لێی نیه ،بۆی‌ه بڕیارمان داوه له‌ماڵه‌و‌ه بین‌و له‌وێ جه‌ژنی سه‌ری ساڵ بكه‌ین".
هاواڵتیانی مه‌سیحی له‌کوردستان جه‌ژنی سه‌ری ساڵ ده‌گێڕن فۆتۆ :ئاکام شێخ هادی بۆئاهه‌نگ ی شه‌و ی سه‌ر ی ساڵ ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه كوردستان ئاری ئه‌بوبه‌كر یه‌كێك له‌و گه‌نجانه‌ی‌ه ك������ه پێ������ش ماوه‌ی������ه‌ك له‌ئه‌وروپاو‌ه گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‌و باس ل������هوه ده‌كات كه به‌شێك له‌هۆكاری گه‌ڕانه‌وه‌كه‌ی بۆ به‌ش������داری كردن ب������ووه له‌و هه‌موو ئاهه‌نگ‌و خۆش������ییانه‌ی كه به‌بۆنه‌ی س������ه‌ری س������اڵی نوێو‌ه له‌كوردستان ساز ده‌كرێن" ،بێگومان ئهوه جێی خۆشحاڵی بوو بۆ ئێمه كه له‌م ڕۆژانه‌دا چه‌ند تیرۆریستێك ده‌ستگیركراو ڕێ له‌كرده‌وه‌كانی������ان گیرا ،ئه‌توانم بڵێم به‌شێك له‌هۆكاری گه‌ڕانه‌وه‌كه‌م بۆ كورستان بۆ به‌شداری كردن بووه له‌و ئاهه‌نگانه‌ی كه ساز ده‌كرێن".
ناوبراو ،باس لهوه ده‌كات كه هه‌موو كه‌سێك پێی خۆشه بگهڕێتهوه واڵتی خۆی‌و له‌ئاهه‌نگ‌و خۆش������ییه‌كانیدا به‌شداری بكات" ،له‌هه‌مووی خۆشتر ده‌ستگیركردنی ئه‌و تیرۆریستان‌ه‌و ئه‌و ئاهه‌نگانه‌ی‌ه كه ڕیكالمی بۆ ده‌كرێت". زانا عه‌ب������دواڵش خ������ۆی‌و ته‌واوی خێزانهكهی له‌واڵت������ی دانیماركه‌و‌ه گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه بۆ ش������اری كه‌ركوك‌و به‌نیاز‌ه شه‌وی سه‌ری ساڵ له‌یه‌كێك له‌هۆڵه‌كانیشاریسلێمانیتێپه‌ڕێنێت. زانا له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ،ئاماژه‌ی ب������هوه دا ك������ه له‌ته‌له‌ڤزیۆنه‌كان������هوه بینیویه‌تی كه چه‌ندین "تیرۆریست" ده‌ستگیر كراون ،بۆی‌ه دڵنیایی خۆی بۆ هێز‌ه ئه‌منییه‌كان نیشان داو پێی
وابوو به‌هیچ ش������ێوه‌یه‌ك تیرۆر ڕوو له‌ش������اره‌كان ی هه‌رێم ی كوردس������تان ناكات" ،له ساڵی 1999وه به‌شداری جه‌ژنی س������ه‌ری س������اڵم نهكردووه له‌کوردستان ،خزم‌و كه‌سیش باسی ئه‌وه‌یان ده‌كرد كه زۆر خۆشه ،منیش وتم بزانم چۆنه ،ئه‌گه‌ر ش������تێكیش بێت ته‌نها مه‌ترس������ی تیرۆره ،به‌اڵم من له‌تیڤییه‌كان������هوه بینیم كه چه‌ند تیرۆریستێك ده‌ستگیر كرا ،ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت الی من كه له‌ڕووی ئه‌منییه‌و‌ه زیندوین". زانا‌و خێزانه‌ك������هی به‌نیازن له‌هۆڵی مۆنالیزای ش������اری سلێمانی شه‌وی سه‌ری ساڵ دوور له‌ناڵه‌ی تێ ئێن تی‌و قه‌ڵه‌باڵغ ی سه‌ر شه‌قامه‌كان تێپه‌ڕێنن،
له‌ترس ی تیرۆر نایه‌ن‌ه دهرهوه بورهان حه‌م‌ه غه‌ریب گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 20ساڵی شاری سلێمانیی‌ه‌و باس لهوه ده‌كات كه له‌ساڵی ڕابردوودا تاوه‌كو دوو ی شه‌و له‌ده‌ره‌و‌ه بووه ،به‌اڵم وه‌ك خۆی ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات ئه‌م شه‌وی سه‌ری س������اڵی نوێیه ناوێرێت بێت‌ه دهرهوه" ،واهه‌س������ت ده‌كه‌م ته‌قینه‌و‌ه ببێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ته‌له‌ڤزیۆن چه‌ند كه‌سێكی زۆریان پیشان دا". رێن������و عه‌ل������ی ،كچێك������ ی ت������از‌ه ده‌زگیران������دار ی ته‌مه‌ن 19س������اڵهو دڵگران‌ه به‌وه‌ی كه له‌به‌ر پرس������هی ئامۆزایه‌كی ناتوانێت چێژ له‌جه‌ژنی سه‌ری ساڵ وه‌ربگرێت" ،تائێستاش ئه‌و خه‌م������ه له‌ن������او خێزانه‌كه‌ماندا م������اوه ،ههربۆیه ناتوانم به‌ش������دار ی ئه‌و خۆش������یه ی سه‌ر ی س������اڵ ی تاز‌ه بكه‌م له‌گ������ه‌ڵ ده‌زگیرانه‌كه‌م ،به‌اڵم زۆر پێمخۆشبوو له‌و شه‌وه‌دا لهگهڵ ده‌زگیرانه‌كه‌م بچومای‌ه یه‌كێك له‌و هۆاڵن‌ه ی ئاهه‌نگ ی سه‌ر ی ساڵ ی تێدایهو پێكهوه ده‌ست ی یه‌كمان بگرتای‌ه‌و تا دواسات ی شه‌وه‌ك‌ه خۆشیمان بگێڕایه، به‌اڵم داخه‌كه‌م كه ناتوانم له‌و شه‌وه‌دا هه‌ر ده‌زگیرانه‌كه‌ش������م ببینم ،نه‌ك له‌گه‌ڵیش ی بڕۆم‌ه دهرهوه ،چونكه له‌و شه‌وه‌دا له‌دوور ی یه‌كین كه ئه‌وه‌ش بۆ من زۆر ناخۆشه".
هه‌مووان له‌ئاماده‌باشیدان به‌رده‌وام ده‌زگا ئه‌منییه‌كان هاواڵتیان له‌پاراس������تن ی ئاسایش‌و ئارام ی سهرو ماڵیان دڵنیاده‌كه‌نه‌وه ،چونكه به‌ر له‌وه‌ی ئاهه‌نگ ی سه‌ری س������اڵی نوێی 2011 ده‌س������تپێبكات ،ده‌زگاكانی ئاسایش چه‌ند تۆمه‌تبارێكیان ده‌س������تگیركرد كه به‌نیاز بوون له‌ناو شاری سلێمانی كرده‌وه‌ی خۆكوژی‌و ته‌قینه‌و‌ه ئه‌نجام بده‌ن ،پێشتریش له‌باشور‌و ناوه‌ڕاستی عێراق مه‌سیحییه‌كان ڕووبه‌ڕووی ئه‌و مه‌ترسییان‌ه بوونه‌وه‌و كه‌نیسه‌كانیان ته‌قێنرانه‌وه ،به‌ش������ێكیش له‌و خێزانه مه‌س������یحییان‌ه ی رووی������ان له‌هه‌رێمی كوردستان كرد. عه‌مید حه‌سه‌ن نوری به‌ڕێوبه‌ری گشتی ئاسایشی سلێمانی ئاماژه بهوه ده‌كات ك‌ههێزه‌كانیانهه‌مووئاماده‌باشییه‌كیان كردووه بۆ پاراستنی دۆخه‌كه‌و هه‌وڵی ته‌واو ده‌ده‌ن تاوه‌كو ئاهه‌نگ ی سه‌ری ساڵی زایینی به‌هێمنی به‌ڕێو‌ه بچێت، "هه‌موو ئاماده‌باش������ییه‌كمان كردووه، پێش������تریش ئه‌و تیرۆریس������تانه‌مان ده‌س������تگیر كردو هه‌موو هه‌وڵێكیش ده‌ده‌ین بۆ ده‌س������تگیركردنی ته‌واوی گومانلێكراوان". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه زانا حه‌م‌ه س������اڵح قایمقامی قه‌زا ی مه‌ركه‌ز ی سلێمانی‌و به‌رپرس������ی پالن‌ه ئه‌منیی������ه‌كان له‌و ش������ار‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات كه ته‌واوی ڕێگه‌كانی������ان پاراس������تووه ،هه‌روه‌ك نمون������هی ئ������ه‌وه‌ش دێنێت������هوه ك������ه مه‌سیحییه‌كان به‌بێ هیچ كێشه‌یه‌ك له‌س������لێمانی جه‌ژن������ی له‌دایكبوونی مه‌سیحیان گێڕا.
ی پیرو گه‌نج ده‌كوژێت! ته‌سبیح ...كات
"ئه‌گه‌ر رۆژێك ته‌سبیح به‌ده‌سته‌مه‌و‌ه نه‌بێت ،واده‌زانم هاوڕێیه‌كی خۆشه‌ویستم له‌ده‌ست داوه" زۆرێك له‌و گه‌نج‌و به‌سااڵچووان هی ك ه به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی ته‌سبیح له‌الیان بووهته خولیاو ی رۆژانه ،ئاماژه خوو بهوه ده‌ده‌ن كه ته‌سبیح بۆته به‌شێك له‌ژیانیان‌و پسپۆڕێكی ده‌روونییش جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه تسبیح هۆكارێك ه بۆ به‌سه‌ربردنی كات ه به‌تاڵه‌كانیان.
سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن له‌چه‌مچه‌ماڵ عه‌زی������ز كه‌ری������م ،پیاوێك ی ته‌مه‌ن 50ساڵهو باس لهوه ده‌كات كه هه‌موو ساڵ ێ له‌وه‌رز ی پێگه‌یشتن ی قه‌زواندا ده‌چێت‌ه چیاكان‌و قه‌زوان دێنێت‌و له‌ماوه‌ڵه‌و‌ه ته‌س������بیح ی لێ دروست ده‌كات" ،مانگ������ی 10و 11كاتێكی گونجاو‌ه بۆ هێنان‌و كردنه‌وه‌ی ئه‌و ده‌نك‌ه قه‌زوانانه‌ی كه بۆ ته‌س������بیح ده‌گونجێت". ناوبراو ،باس لهوه ده‌كات له‌ناوچه‌ی ش������ارباژێڕو به‌رزنج������هو چی������ای كاژاو ،ق������ه‌زوان زۆر‌ه‌و ده‌چێت‌ه ئه‌و ناوچان‌ه بۆ هێنان ی قه‌زوان" ،هه‌ر گه‌یش������تم‌ه ماڵهوه پاك������ی ده‌ك‌هم‌و ده‌یشۆرم‌و هه‌ڵیده‌خه‌م له‌سه‌ر پارچه
په‌ڕۆیه‌ك تا ماوه‌ی شه‌وو رۆژێك بۆ ئه‌وه‌ی وش������ك بێتهوه ،پاشان ده‌نك‌ه قه‌زوانه‌كان كونی تێده‌ك‌هم‌و ده‌یكه‌م به‌په‌ته‌و‌ه‌و ئاماده‌ی ده‌كه‌م بۆ ته‌س������بیح" ،ههربۆیه وه‌ستا عه‌زیز جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌ماوه‌ی س������اڵێكدا 900بۆ هه‌زار ته‌سبیح دروست ده‌كات" ،ته‌سبیحی واهه‌ی‌ه نرخه‌كه‌ی ده‌گات‌ه 25هه‌زار دینار". ماوه ی حه‌وت ساڵه ته‌سبیح ده‌فرۆشێت محه‌مه‌د ره‌حی������م ،پیاوێك ی ته‌مه‌ن 49س������اڵهو ماوه‌ی حه‌وت س������اڵ له‌بازاڕدا سه‌رقاڵی ته‌سبیح فرۆشتن‌و چاككردن������هوهو هۆنینه‌وه‌یه‌ت������ی، "ته‌س������بیح جۆری زۆره ،به‌تایبه‌تی ئه‌وان������هی كه له‌قه‌زوان دروس������ت ده‌كرێت ،باشترینیان جۆریشیان ته‌سبیح ی ئه‌بڵه‌قه". به‌وت‌ه ی وه‌س������تا محه‌مه‌د له‌ئێستادا بازاڕ ی كڕین‌و فرۆش������تن ی ته‌زبیح زۆر‌ه‌و رۆژان������ه چه‌ندی������ن گه‌نج‌و پی������ر روو ی تێده‌ك������ه‌ن" ،جوان ی ته‌سبیحه‌كان زیاتر سه‌رنج ی خه‌ڵك ی ڕاده‌كێشێت ،ههربۆیه جار ی وا ههیه نرخی ده‌گات‌ه دووسه‌د دۆالر ". ته‌سبیح ی 31ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ی ماوه ره‌مزی حه‌م‌ه خێدان ،پیاوێك ی ته‌مه‌ن 54س������اڵهو وه‌ك خۆ ی باسیده‌كات
ماوه‌ی 20س������اڵ‌ه بۆ س������اتێك بێ ته‌سبیح نهبووه" ،ته‌سبیحی ساڵی 1979م ههیهو له‌ماڵه‌و‌ه هه‌ڵم گرتووه، دڵم نایه‌ت له‌ده‌ستی بگرم ،چونكه زۆر جوان‌ه‌و ره‌نگ‌ه هاوڕێكانم لێم بسه‌نن". ئه‌و پیاوه باس������ ی ل������هوه كرد كه جارێكیان ته‌سبیحێكی زۆر جوان ی به‌ده‌سته‌و‌ه ده‌بێت‌و هاوڕێیه‌ك ی لێ ی ده‌س������ه‌نێت" ،ئه‌و ته‌سبیحه‌م زۆر ج������وان بوو ،پێیوتم ئهمه بۆمن ،له‌و كاته‌و‌ه تاكو ئێس������تا هه‌ر خه‌فه‌تی لێده‌خۆم ،ئێستا ته‌سبیحی هه‌رزان به‌ها ده‌گرم‌ه ده‌ستم ،دڵنیام ته‌سبیحی جوان له‌ده‌ست بگرم لێم ده‌برێت". ی ی ڕۆژانه‌یه‌ت ته‌سبیح خولیایه‌ك ی ته‌مه‌ن مسته‌فا حه‌مه‌ره‌شید ،پیاوێك 59ساڵهو ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ته‌سبیح بۆته خولیا ی ڕۆژان������هی" ،ئه‌گه‌ر رۆژێك ته‌سبیح به‌ده‌سته‌مه‌و‌ه نه‌بێت، واده‌زانم هاوڕێیه‌كی خۆشه‌ویستم له‌ده‌س������ت داوه ،بۆی‌ه ته‌سبیح له‌ناو جه‌ماع‌هت‌و له‌ناو پرسه‌كاندا وه‌ك ره‌مزێك وایه به‌ده‌ستی پیاوه‌وه". به‌ده‌ر له‌به‌س������ااڵچووان له‌ئێستادا ی زۆر ی گه‌نجه‌كانی������ش به‌ش������ێك ی ئاره‌زوو ی هه‌ڵگرتن‌و به‌كارهێنان ی ته‌سبیح دهكهنو وه‌ك هۆكارێك كاتبه‌س������ه‌ربردن‌و هه‌ندێج������ار پۆزلێدان لێ������ی ده‌ڕوانن ،به‌تایبه‌ت
ئه‌گه‌ر ته‌سبیحه‌ك‌ه جوان‌و گرانبه‌ها بێت. ی ته‌مه‌ن هونه‌ر عه‌ب������اس گه‌نجێك 19س������اڵهو ب������اس ل������ه‌وه‌ده‌كات ی ته‌س������بیحی جوانه، كه عاش������ق ی بووهته خولیا له‌الی، به‌كارهێنان "رۆژ ی واهه‌ی‌ه ش������ه‌ش ته‌سبیحم گۆڕیو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی دانه‌یه‌كی جوان بكه‌وێت‌ه ده‌ستم" ،ههربۆیه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه تائێستا دووجار ی له‌الیه‌ن هاوڕێكانییه‌و‌ه ته‌س������بیح لێ دزراوه" ،ته‌س������بیحه‌كانی من گرانبه‌هاو جوان بوون ،له‌به‌ر ئهوه لێیان ده‌بردم". بۆ كاتبه‌سه‌ربردن به‌كاریده‌هێنن ی گ������ۆران عوم������هر ،پس������پۆڕێك ده‌روونییه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه ی ته‌سبیح له‌كه‌سێكه‌و‌ه به‌كارهێنان ی ترو له‌سه‌رده‌مێكه‌و‌ه بۆ بۆ كه‌سێك ی تر جیاوازه" ،له‌كۆندا سه‌رده‌مێك زیاتر پیاوانی ئایینی ته‌س������یحیان هه‌ڵگرتوو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر زكری ئاینی پێبكه‌ن ،به‌اڵم به‌تێپه‌ڕبوونی كات مه‌به‌س������ته‌كانی هه‌ڵگرتن������ی ته‌سبیح گۆڕاوه ،له‌ئێستادا ده‌بینین خه‌ڵكی زیاتر بۆ كات به‌سه‌ر بردن ته‌سبیح بووهته خووی رۆژانه‌ی هاواڵتیان فۆتۆ :سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن ته‌سبیحبه‌كارده‌هێنێنن". ه ك �����رد � ك ی لهوه ناوبراو ،باس������ به‌تاڵیدا كاته‌كانیان بهخوێندنهوهو تاكی كوردی له‌جیاتی ته‌س������بیح كانی ه تاك كوردی ئه‌گه‌ر كولتوری به‌كارهێنانی كۆمپیوته‌رو داهێنانه‌و‌ه هه‌ڵگرتن خولی������ای خوێندنه‌وه‌ی ی كات ه ل ه ����� � رابهێنای له‌س������هر ئهوه به‌سه‌ربردایه" ،به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئێستا كتێب‌و كۆمپیوته‌ر ده‌بوون".
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/28
ژماره54 :
5
ی له‌په‌رله‌مان ره‌تكرده‌و ه ی سزا ..پرۆژ ه یاسای مادد ه سڕكه‌ره‌كان ی نه‌كردن دیار "له‌ناوچه‌كانی سلێمانی ئاستی به‌كارهێنانی مادده سڕكه‌ره‌كان داكشاوه" له‌هه‌رێمی كوردستان تووشبووانی ماد‌ه سڕكه‌ره‌كان به"تاوانبار" ده‌درێنه قه‌ڵه‌م ،ئه‌وه‌ش لهكاتێكدایه ك ه زۆرجار به‌كارهێنه‌رانی ئه‌و ماد‌ه سڕكهرانه به‌نه‌خۆش داده‌نرێن‌و پێویستیان بهوه ده‌بێت له‌رێی ی نه‌خۆشخانه‌یه‌ك تایبه‌ته‌وه‌و راهێنانه‌و‌ه ورده ورده كاریان له‌سه‌ر بكرێت تا دوور بكه‌ونه‌و‌ه ی له‌كێشان‌و بازرگان ی پێوه‌كردنی ،هاوكات به‌هۆ نه‌بوونی یاسایه‌كی تایبه‌ت به‌و جۆره كه‌سان ه زۆرجار نه‌خۆش‌و تاوانبار تێكه‌ڵ به‌یه‌ك ده‌بن‌و سزا ده‌درێن.
به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه له‌هه‌ولێر ئه‌گه‌ر كه‌س������ێك به‌بڕێك م������ادده‌ی س������ڕكهرهوه بگیرێ������ت ،دادگا به‌زیندانیك������ردن س������زای ده‌دات‌و ئه‌و س������زادانه‌ش به‌پێی یاسای س������زادان ی عێراقی ده‌بێت كه سه‌رجه‌م ئه‌و كه‌سان‌ه به"تاوانبار" ئه‌ژمار ده‌كات كه مادده‌ی سڕكه‌ریان به‌كارهێناو‌ه یان بازرگانیان پێوه ك������ردووه ،هاوكات گرانی نرخی ئه‌و مادده سڕكهرانه بووهته هۆی ئهوه ی هه‌ندێ كه‌سی ئالوده‌بوو پێی نه‌كڕدرێت‌و له‌به‌رامبه‌ردا په‌نا بۆ س������یكۆتین‌و ماد‌ه كیماییه‌كان ده‌ب������ه‌ن ،به‌اڵم دادگا له‌به‌ر
نییه ،ئهمه له‌كاتێك������دا به‌كارهێنه‌ری ئه‌م مادان������ه‌ش زۆرن‌و له‌هه‌موو چین‌و توێژه‌كانی تێدایه هه‌ر له‌خوێنده‌واره‌و‌ه بۆ نه‌خوێنده‌وار ،ته‌نانه‌ت معاون توبی تێدایه كه خۆشی ده‌یفرۆشێت‌و ده‌شی خوات له‌هه‌موو دنی������ادا ئهمه خراوه‌ت‌ه خشته‌ی مادده هۆشبه‌ره‌كانه‌وه ،به‌اڵم الی ئێمه هێشتا ئهوه نه‌كراوه".
ماد‌ه سڕکه‌ره‌کان مه‌ترسی گه‌وره‌ن بۆ سه‌ر الوان نه‌بوونی یاس������ای تایب������ه‌ت ،ناتوانێت ده‌رمانس������ازی ده‌س������تگیركراون‌و 33 س������زای ئه‌وان‌ه بدات كه سیكۆتین یان كه‌سیش������یان به‌پێی یاس������ای م������ادد‌ه ه������هر مادده‌یه‌كی تری كیمیایی له‌بری سڕكه‌ره‌كان به‌فه‌رمانی دادوه‌ر ڕاگیراون، هێرۆهی������ن ی������ان تریاك‌و حه‌ش������یش له‌نێوانیاندا 16كه‌س������یان سزادراون‌و به‌كاردێن������ن ،به‌رپرس������انی ده‌زگاكانی سیانیشیان هێشتا كێشه‌كانیان له‌دادگا ئاسایش داواده‌كه‌ن په‌رله‌مانی كوردستان یه‌كالیی نه‌كراوه‌ته‌وه ،هاوكات لێكۆڵینهوه هه‌موو حه‌بخۆر‌و س������یكۆتین كێشه‌كان لهگهڵ چه‌ند كه‌سێكی تریاندا بهردهوامه، به‌یاس������ایه‌ك بخات‌ه ڕیزی ئه‌و كه‌سانه‌ی هه‌شت كه‌سیش������یان به‌بڕیاری دادگا كه هێرۆین‌و تریاك‌و شیشه‌و كریستاڵ‌و ئازاد كراون. ئه‌فیون‌و كراك‌و ...هتد به‌كاردێنن. له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوه بڕێ������ك له‌مادد‌ه سڕكه‌ره‌كان ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراو‌ه‌و له‌وباره‌و‌ه عه‌می������د جه‌اللی مین‌ه به‌گ ماد‌ه سڕكه‌ره‌كان به‌رپرس������ی به‌شی نه‌هێش������تنی مادده روو له‌كه‌م ی ده‌كه‌ن ته‌نها له‌ماو‌ه ی ئه‌مس������اڵدا 54 ،كه‌س س������ڕكه‌ره‌كانی له‌ئاسایش������ی سلێمانی له‌ئاسایش������ی س������لێمانی به‌تۆمه‌ت������ی ئام������اژ‌ه به‌ك������ه‌م بوونه‌وه‌ی م������اده‌كان به‌كارهێنان‌و بازرگانیك������ردن به‌ماد‌ه ده‌كات‌و هۆكاره‌كه‌ش������ی ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه س������ڕكه‌ره‌كانه‌و‌ه ده‌س������تگیركراون ،بۆ چاوكراوه‌یی هێزه‌كانیان‌و هاوكاری 21كه‌س������یان به‌پێی ماده‌ی 50ی یاسای خه‌ڵك‌و باش گرنگیپێدانی میدیاكان،
پرسی هه‌فت ه
؟
؟؟
"ئاس������ایش تاكتیكی خۆی گۆڕیوه‌و خه‌ڵكیش هاوكاره ،راگه‌یاندنیش ڕۆڵی باشی گێڕاو‌ه له‌پیشاندانی خراپییه‌كانی ئه‌و مادده سڕكهرانه". مامه‌ڵه‌كردن به‌شوروب‌و هه‌ر ده‌وایه‌كی تری پزیشكی به‌بێ ڕه‌چه‌ته‌ی پزیشك به‌پێی یاس������ای ده‌رمانسازی عێراقی قه‌ده‌غه‌یه ،ب������ه‌اڵم ئه‌و یاس������ای‌ه باس له‌به‌كارهێنانه‌ك������هی ن������اكات ،عه‌مید جه‌اللی مین‌ه به‌گ ئاماژه بهوه ده‌دات كاتێك ئه‌وان ئه‌و كه‌س������انه ده‌ستگیر ده‌ك������ه‌ن ،دادوه‌ر ڕه‌وانه‌ی بنكه‌كانی پۆلیسیان ده‌كات‌و له‌وێشه‌و‌ه به‌كه‌فاله‌ت ئازاد ده‌كرێ������ن" ،ئێمه وه‌ختی خۆی پڕۆژ‌ه یاسایه‌كمان پێشكه‌شی ئاسایشی گش������تی كرد ك������ه داوا له‌په‌رله‌مان بكات حس������ابێك بۆ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش بكات ،به‌اڵم تائێس������تا هیچ وه‌اڵمێك
ح‌هب‌و سیكۆتینیش به‌ماد‌ه ی سڕكه‌ر داده‌نرێن د.جه‌مال عومه‌ر پس������پۆڕی ده‌روونی‌و ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی ئه‌كادیمی پزیشكانی ده‌روونی له‌نی������ۆرك ،له‌لێدوانێكیدا ب������ۆ نم نم ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات كه م������ادده‌ی س������یكۆتینیش ل������ه‌ڕووی پزیش������كییه‌و‌ه ده‌چێت‌ه خانه‌ی مادده‌ی س������ڕكه‌رو كاریگه‌ری خراپی ده‌بێت له‌س������هر خانه‌كانی مێشك ،هۆكاری به‌كارهێنانی ئه‌و مادده‌یه‌ش دهگهڕێتهوه بۆئه‌وه‌ی كه‌س������ه‌كان ئالوده‌بوون پێی‌و هیچیان ده‌ست ناكه‌وێت له‌بری مادده س������ڕكه‌ره‌ك‌ه به‌كاری بێنن" ،ئهویش هه‌ر مادده‌ی هۆشبه‌ره ،به‌اڵم كیمیاییه‌و ترسناكتر‌ه‌و دهبێته هۆی له‌ناوبردنی خانه‌كانی مێشك ،ده‌بێت جارێكی تر چاو بخشێنرێته‌و‌ه به‌سه‌ر یاسای مادده سڕكه‌ره‌كاندا ،ده‌بێت ئه‌و كه‌سانه‌ش سزا بدرێن". ئه‌و پس������پۆڕ‌ه باس ل������هوه ده‌كات كه پێویسته ئه‌و كه‌س������انه بدۆزرێنه‌وه‌و چاره‌س������هر بكرێن ،چونكه كه‌سه‌كان له‌س������هر خواس������تی خۆی������ان نایه‌ن بۆچاره‌س������هرو ده‌یانه‌وێت وازیان لێ بهێنرێ������ت‌و به‌كاری بێن������ن ،چونكه ئالوده‌بوون پێی.
پرۆژ‌ه یاساك‌ه پێویست ی به‌چاكساز ی ههیه هاوڕاز ش������ێخ ئه‌حمه‌د ئه‌ندامی لیژنه‌ی ته‌ندروستی په‌رله‌مانی كوردستان ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه پڕۆژ‌ه یاس������ای مادده سڕكه‌ره‌كان كه ڕه‌وانه‌ی په‌رله‌مان كرا‌و ئه‌وان ڕه‌تیان كردهوه ،هۆكاره‌كه‌ی ئه‌وه‌بوو كه هیچ سزادانێكی تێدا نهبووه بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه مادده‌ی سڕكه‌ر به‌كاردێنن، "یاس������ا كۆنه‌كه‌ی به‌غ������داد خاڵه‌كانی زۆر به‌هێزت������رن ،ئێمه له‌گ������ه‌ڵ ئه‌وه‌داین ئه‌و پڕۆژ‌ه یاس������ای‌ه به‌چاكسازی كردن‌و ده‌وڵه‌مه‌ندكردنه‌و‌ه بێتهوه په‌رله‌مان". ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه پێیوای‌ه ئه‌و كه‌سانه‌ی ئێستا ده‌گیرێن له‌زینداندا چاكسازی ناكرێن‌و به‌جۆرێك مامه‌ڵه‌یان لهگهڵ ده‌كرێت كه جارێكی تر ناتوانن بێنه‌و‌ه ناو كۆمه‌ڵگه، "ئێمه قس������هی زۆرمان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ه كه س������ه‌نته‌رێك بۆ ئه‌و كه‌س������انه بكرێتهوه كه ئالوده‌بووانی ماده‌ی س������ڕكه‌رن ،نه‌ك بخرێن‌ه زیندان‌و دوواتر بێنه‌و‌ه ده‌س������ت بده‌نه‌و‌ه هه‌مان مادده". س������ه‌باره‌ت به‌وه‌ی بۆچ������ی به‌كارهێنانی س������یكۆتین‌و ح‌هب‌و ش������روب ناخرێت‌ه ناو چوارچێ������وه‌ی به‌كارهێنانی مادده‌ی س������ڕكهرهوه؟ هاوڕاز ئه‌حمه‌د ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئه‌وانیش تێبینیان له‌سه‌ر ئه‌و خاڵ‌ه ههیهو ئهوه به‌ك‌هم‌و كورتییه‌ك ی یاساك‌ه ده‌زانن .هه‌رێمی كوردس������تان سنورێكی به‌رفراوانی لهگهڵ كۆماری ئیس���ل��امی ئێراندا ههیهو ئه‌و واڵته‌ش له هاوكێشه‌ی پزیشكی جیهانیدا به‌یه‌كێك له‌و واڵتان‌ه داده‌نرێت كه به‌كارهێنان‌و بازرگانیكردن به‌مادده‌ی سڕكه‌ره‌و‌ه له‌ئاستێكی به‌رزدای‌ه‌و كاریگه‌ر ی به‌رچاویش������ ی ههبووه به‌سه‌ر هه‌رێم������ ی كوردس������تانه‌و‌ه له‌زیادبوون‌و به‌رزكردنه‌و‌ه ی رێژ‌ه ی ئالوده‌بووان.
چۆن ئاید ز له‌كوردستان سنوردارتر بكرێت؟
به‌به‌رزكردنه‌و‌ه ی وشیار ی ته‌ندروست ی كۆنترۆڵ ده‌كرێت
پێویست ه رێگر ی له‌و كه‌سان ه بكرێ ك ه هه‌ڵگر ی ئایدزن
هه‌وڵدان بۆ داپۆشین‌و شاردنه‌وه‌ی یه‌كێك ه له‌كاره‌ساته‌كان
ئایدز پێویستی به‌یاسایه‌ك هه‌ی ه ك ه پێشی پێبگرێت
سۆزانی خاڵ‌ه شیهاب له‌فراكسیۆنیكوردستانی
سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی له‌فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی
عه‌دنان عوسمان سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان
هاوڕاز شێخ ئه‌حمه‌د له‌فراكسیۆنی یه‌كگرتووی ئیسالمی
پرسی ئایدز ماوه‌یه‌كی زۆر هه‌موو دنیای وروژاند، كۆنترۆڵكردن‌و سنورداركردنه‌كه‌شی له‌ڕێگه‌ی وشیاری تهندروستییهوه ده‌كرێت ،ئه‌وه‌ش به‌پله‌ی یه‌كه‌م به‌ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‌و وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی ده‌كرێت ،بۆنمون‌ه باڵوكردنه‌وه‌ی وشیاری سێكسی له‌ناو گه‌نجاندا‌و چۆنیه‌تی تێگه‌یاندنیان له‌خۆپاراستن به‌ئامرازه‌كانی وه‌كو كۆندۆم‌و وشیاركردنه‌وه‌ی گه‌نجان به‌وه‌ی كه هۆكاری سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م نهخۆشییه چییه. رێگه‌چاره‌ی سه‌ره‌كیش به‌باڵوكردنه‌وه‌ی وشیاری ته‌ندروستی ده‌كرێت ،شوكر بۆ خوا له‌الی ئێمه كولتور‌و ئایینه‌كه‌مان ڕێگه‌یه‌كی وای داناو‌ه كه خه‌ڵك ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان هاوڕه‌گه‌زه‌كان سنوردار بكات كه ئه‌وه‌ش یه‌كێك‌ه له‌هۆكاره‌كانی نه‌خۆشی ئایدز، یه‌كێكی تر له‌خۆپاراستن پاك‌و خاوێنیی‌ه له‌شوێنه‌كانی وه‌كو پزیشكی ددان‌و ئه‌و شوێنانه‌ی كه تاتۆ ده‌كه‌ن، هه‌موو ئه‌وانه‌ش ته‌نها به‌وشیاری ده‌كرێت كه ئه‌وه‌ش ته‌نها ئه‌ركی حكومه‌ت نییهو ده‌بێت هه‌موومان پێی هه‌ستین.
هه‌ر دیارده‌یه‌ك جا نه‌خۆشی بێت یان دیارده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی بێـت به‌رپرسیارێتی یه‌كه‌م ده‌كه‌وێت‌ه سه‌ر شانی ده‌وڵه‌ت تا به‌ره‌نگاری ئه‌و دیارده‌ی‌ه بكات ،ئایدزیش كه نه‌خۆشییه‌كی باڵو‌ه له‌هه‌موو جیهانداو هه‌رێمی كوردستانیش ڕێژه‌یه‌كی به‌ركه‌وتووه. من به‌ئه‌ركی ده‌وڵه‌تی ده‌زانم كه ڕێگه‌چاره‌كان بگرێت‌ه به‌ر بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئه‌و نهخۆشییه ،چونكه ده‌وڵه‌ت كه سنور دهكاتهوه له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر كه‌سانێكی بیانیدا كه دێته ناو هه‌رێمه‌و‌ه ده‌بێت ڕێگریش بكات له‌و هۆكارانه‌ی كه به‌هۆی ئه‌وانه‌و‌ه تووشی ئه‌م هه‌رێم‌ه ده‌بێت ،واته ئه‌ركی ده‌وڵه‌ت‌ه سنورداری ئه‌و نهخۆشییه بكات له‌ڕێگه‌ی چاودێری سنوره‌كان‌و دابینكردنی كه‌ره‌سته‌ی پێویستی پزیشكی ،به‌اڵم به‌شێكی تری ئه‌ركه‌ك‌ه ده‌كه‌وێت‌ه سه‌رشانی ئه‌و ڕێكخراوانه‌ی كه تایبه‌تن به‌باڵوكردنه‌وه‌ی وشیاری ته‌ندروستی، تا له‌ڕێگه‌ی ئه‌و سمینار‌و كۆڕو كۆبونه‌وانه‌و‌ه خه‌ڵك وشیار بكهنهوه له‌سه‌ر نهخۆشییهكه ،چونكه ئه‌و نهخۆشییه تۆزێك نامۆی‌ه به‌كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم‌ه‌و ده‌بێت به‌و هۆكاران‌ه ئاسایی بكرێتهوه الی خه‌ڵك تاوه‌كو شه‌رم نه‌كات له‌به‌رامبه‌ریدا ،ئهمه له‌كاتێكدا كه ئه‌م نهخۆشییه له‌كۆمه‌ڵگا خۆرهه‌اڵتی‌و ئیسالمییه‌كاندا نه‌بووه‌و زیاتر هی ئه‌و كۆمه‌ڵگا خۆرئاوایی‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی‌ه كه دوورن له‌بنه‌ما ئایینی‌و ئه‌خالقییه‌كان.
كاركردن بۆ ئه‌و نه‌خۆشییه‌و هه‌موو ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ی كه مه‌ترسیدارن شتێكی گرنگه‌و به‌پله‌ی یه‌كه‌م ئیشی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستیی‌ه‌و ده‌بێت په‌رله‌مانیش هاوكاربێت ،چونكه سنورداركردنی ئه‌م نهخۆشییه مه‌ترسیدار‌ه ڕهنگه هه‌ر به‌یاسایه‌ك نه‌بێت ،ئه‌وه‌نده‌ی كه ده‌بێت به‌هه‌وڵێكی گشتی ده‌زگاكان بێت لهگهڵ كۆنترۆڵكردنی هاتنی شتوم‌هك‌و كه‌سه‌كان ،پێموابێت ئهوه ئیشێكی گرنگه ،مامه‌ڵه‌كردنێكی شه‌رمنان‌ه بۆ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌و هه‌وڵدان بۆداپۆشین‌و شاردنه‌وه‌ی یه‌كێك‌ه له‌كاره‌ساته‌كان ،ده‌بێت مامه‌ڵه‌ی جدی لهگهڵ بكرێت‌و هه‌موو الیه‌كیش هاوكار بێت تا بوار بۆ ته‌شه‌نه‌كردنی نه‌هێڵرێته‌وه. یه‌كێك له‌كێشه‌كان ئه‌وه‌ی‌ه كه مامه‌ڵه‌یه‌كی شه‌رمنان‌ه لهگهڵ ئه‌و نه‌خۆشییه‌دا ده‌كرێت‌و هه‌میشه‌ش وه‌كو نه‌خۆشییه‌كی شه‌رمئاوه‌ر سه‌یری ده‌كرێت ،مامه‌ڵه‌یه‌كی شارستانی لهگهڵ نهخۆشییهكه یه‌كێك‌ه له‌ڕێگاكانی سنورداركردنی.
ئه‌وه‌نده‌ی له‌لیژنه‌كه‌ی خۆماندا باسی ئه‌و نهخۆشییه كرابێت ،ڕێژه‌یه‌كی زۆر كه‌م ههیهو حاڵه‌ته‌ك‌ه ئه‌وه‌ند‌ه كهمه كه نه‌بووه‌ت‌ه جێگه‌ی باسكردن ،به‌اڵم هه‌رچه‌ند‌ه ڕێژه‌كه‌ی كه‌م بێت پێویستی به‌یاسایه‌ك ههیه كه پێشی پێبگرێت به‌ر له‌وه‌ی ببێت‌ه دیارده ،ئێمه قسه‌ی ترمان له‌سه‌ر ئه‌و نهخۆشییه ههیه ،مه‌ترسیمان لهوه ههیه حاڵه‌ته‌ك‌ه لهوه زۆرتربێت كه ههیه ،داوامان كرد وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی زیاتر ورد بێت له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی كه به‌هۆی ئه‌و نه‌خۆشییه‌و‌ه ده‌ستگیر ده‌كرێن ،چونكه به‌شێكی ئه‌وان‌ه ئه‌و كه‌سانه‌ن كه دێن‌ه هه‌رێمی كوردستانه‌و‌ه‌و غه‌یری كوردستانیین، بڕیاره‌ك‌ه وایه بنێردرێنه‌و‌ه بۆ واڵتی خۆیان. به‌رگرتن له‌نه‌خۆشی ئایدز پێویستی به‌گرنگیدانی زیاتره له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی تهندروستییهوه ،ئێمه لهوه ده‌ترسین ڕێژه‌ك‌ه لهوه زیاتر بێ كه تائێستا دیاری نه‌كراون.
4 ی له‌قوماردا ده‌دۆڕێنێت پیاوێك كچه‌ك ه سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
"هونه‌ر هاوڕێ ی سه‌رخۆش ی ده‌هێنایه‌وه" به‌وته‌ی ئه‌و كچ‌ه پاش ئه‌وه‌ی بووه به‌ژنی هونه‌ر شه‌وان‌ه نه‌ڕۆشتووه‌ت‌ه یانه‌كان‌ه بۆ خواردن������هوه ،به‌ڵكو لهگهڵ چه‌ند هاوڕێیه‌كیدا له‌ماڵه‌و‌ه داده‌نیشتون‌و خواردویانه‌ته‌وه" ،من نوێژم ده‌كرد‌و ڕۆژووم ده‌گرت ،ب������ه‌اڵم ئه‌و به‌زۆرو به‌شه‌ق ،سفر‌ه ی خواردنه‌و‌ه ی بۆخۆی‌‌و هاوڕێ سه‌رخۆشـــــه‌كان ی پێ ئاماد‌ه ده‌كردم". پاش هه‌ش������ت مانگ سیما دووگیان ده‌بێت ،بۆی‌ه به‌هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌ڵێت، "ئیتر به‌هیــــــــــچ جۆرێك چاوه‌ڕ ێ مه‌ب‌ه من ســـــــفره‌ت بۆبڕازێنمه‌وه"، هــــــــــــــــونه‌ری������ش به‌به‌رچ������او هاوڕێكانی������هوه ده‌س������ت ی به‌لێدانی ژنه‌كه‌ی كردووهو سكااڵ ی له‌ســــــــــه‌ر مێرده‌كه‌ی تۆم������ار ده‌كات‌و نایه‌وێت جارێك ی تر بڕوات������هوه ال ی هونه‌ر، "نه‌ده‌رۆمه‌و‌ه الی هونه‌ر نه‌ده‌ڕۆمه‌و‌ه الی باوكم ،چونكه هه‌ردوكیان بوون‌ه هۆی ئ������ه‌وه‌ی ژیانم به‌م ش������ێوه‌یه‌ی لێبێت".
پیاوێك پاش ئه‌وه‌ی له‌قومار كردندا سه‌روه‌ته‌كه‌ی ده‌دۆڕێنێت ،له‌قوماركردن به‌رده‌وام ده‌بێت تاكچ ه ته‌مه‌ن 16ساڵه‌كه‌شی له‌به‌رامبه‌ر یه‌ك ده‌فته‌ر دۆالردا ده‌دۆرێت.
دیمه‌ن بورهان كازم پاش ئهوه ی ماڵ‌و س������ه‌روه‌ته‌كه‌ی به‌هۆ ی چه‌ند هاوڕێیه‌كیه‌و‌ه ده‌دۆڕێنێت له‌گره‌و قوماركردندا ،هاوڕێكان ی پاش بردنهوه ی ی������ه‌ك ده‌فته‌ر له‌كازم داوا ی پار‌ه ده‌كه‌ن ،به‌اڵم كازم هیچ ش������تێك شك نابات ،بۆی‌ه هاوڕێك‌ه ی داوا ی كچ‌ه 16س������ااڵنه‌ك‌ه ی لێ ده‌كات بۆهونه‌ر ی كوڕی ،كازم به‌ب ێ هیچ بیركردنهوهو پرس������كردنێك به‌كچه‌ك������هی قبوڵ ی ده‌كات كچ‌ه ته‌مه‌ن 16سااڵنه‌ك‌ه ی بدات به‌هونه‌ر ی كوڕ ی ئه‌حم������ه ی هاوڕێی، هونه‌رێك كه‌ش������ه‌وان‌ه ی له‌نادییه‌كان‌و رۆژانه ی لهگهڵ هاوڕێ هه‌رزه‌كاره‌كانیدا له‌به‌رده‌م مه‌كته‌ب ی كچاندا ده‌برده‌سه‌ر .هه‌ندێ له‌کچان ده‌بن‌ه قوربانی حه‌زو قوماری باوانیان " شه‌و ی بوكێنیم به‌ته‌نیا ی برده‌سه‌ر" بۆهونه‌ر ی كوڕی ،ش������ه‌وێك هه‌ر به‌بێ پ������اش ئ������هوه ی كازم ،س������یما ی كچ ی ده‌نگی مار‌ه ی دهكهنو ده‌شیبه‌ن‌ه ماڵ ی له‌به‌رامب������هر 10ه������ه‌زارد دۆالردا خۆیان ،س������یما وتی" ،ئه‌و شه‌و‌ه ی كه ده‌دۆڕێنێ������ت ،به‌ئه‌حم������ه‌د ی هاوڕێ ی برام بۆماڵ ی هونه‌ر ،له‌قات ی س������ێهه‌م ی
ماڵ ی خه‌زورم بووم ،له‌سه‌عات 10شه‌وه‌و‌ه تا هه‌تابه‌یان ی به‌ته‌نیابووم ،چونكه هونه‌ر له‌نادی بوو ،به‌یان ی س������ه‌عات ش������ه‌ش به‌سه‌رخۆش ی خۆ ی كردبه‌ژوورداو وه‌ك
توانیویه‌تی لێیداوه" ،هه‌رچه‌ند‌ه هاوارم ئاژه‌ڵێك په‌المار ی دام". به‌وته‌ی س������یما له‌ترس‌و شه‌رمی خۆی ده‌كرد ،به‌اڵم هیچ كه‌س له‌ماڵ ی خه‌سووم نه‌یهێش������تووه پیاوه‌كه‌ی هیچ شتێك نه‌هات‌ه فریام ،وه‌ك ئهوه ی له‌بری خوێندا بكات ،بۆی‌ه هونه‌ریش به‌قایشه‌ك‌ه ی هه‌تا درابێتم".
تێبینی: مه رووداوێكی راستی یه‌كێك ئه له‌گرتوخانه‌كانی هه‌رێمه‌و له‌به‌ر پاراستنی باری كۆمه‌اڵیه‌تی ناوی كه‌سه‌كان خوازراون.
ی ده‌فرۆشێت ی خۆ پیاوێك له‌پێناو ژنه‌كه‌یدا گورچیل ه ژنێك بایی 13ملیۆن شتومه‌ك ده‌دزێت‌و پاش ئاشكرا بوونی ده‌ستگیر ده‌كرێت ،هاوسه‌ره‌كه‌شی بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی ئه‌و دزییانه ده‌یه‌وێت گورچیله‌ی بفرۆشێت.
دیمه‌ن بورهان پ������اش ئه‌نجامدان������ ی تاوان������ ی دز ی ك������ردن ،ژنێك ده‌خرێت������ه زیندان‌و هاوسه‌ره‌كه‌ش������ی له‌به‌ر نه‌شێواندن ی خێزانه‌ك‌هی‌و ب ێ دایك نه‌كردن ی دوو منداڵه‌كه‌ی ،ده‌یه‌وێت ژنه‌كه‌ی له‌زیندان ئازاد بكات. "هه‌ژار ی فێر ی دز ی كردم" به‌هر‌ه باس لهوه ده‌كات هه‌ژاری‌‌و ب ێ ده‌را‌مه‌ت ی فێر ی دزیكردن ی كردووه، "هیچ ش������تێك له‌ماڵمدا نه‌بوو ،نان نه‌بوو بیخۆی������ن ،مێرده‌كه‌م ته‌نها 200 هه‌زار دینار موچه‌كه‌یه‌ت ی 150هه‌زار كرێ ی خانوومانده‌دا ،بۆی‌ه په‌نام برد‌ه به‌رپه‌یداكردن ی نان له‌ڕێگ‌ه ی دزینی خواردن‌و جلوبهرگو پار‌ه له‌جانتا ی خه‌ڵكدا. ناوبراو ئهوه ناش������ارێته‌و‌ه كه له‌ماو‌ه ی پێنج مانگدا‌و تاكاتی ده‌ستگیركردنی، زیاتر له13ملیۆن دیناری به‌دزی كردن ده‌ست كه‌وتووه‌‌و وتی" ،ئه‌و پاره‌ی‌ه ی كه ده‌مدزی ،س������ه‌ره‌تا منداڵه‌كانم پ ێ بوژانده‌وه‌‌و جل‌و به‌رگ‌و نانم بۆدابین ك������ردن ،به‌اڵم ال ی مێرده‌كه‌م ئه‌م وت زه‌كات‌و خێر ی خه‌ڵكییه ،دواتر وه‌ك هه‌ر ژنێكیتر حه‌زم كرد ،ك‌هل‌و په‌ل ی ناوماڵ بكڕم‌و ماڵه‌كه‌م پۆش������ته بك‌هم‌و ئاڵتون به‌خۆمه‌و‌ه بكه‌م".
"دز ی كردن فێر ی ته‌ماح ی كردم" به‌ه������ره ك������ه دانیش������تووی یه‌كێك له‌شارۆچكه‌كه‌كانی سه‌ر به‌پارێزگای س������لێمانیه‌و خاوه‌ن������ی دوو منداڵه، ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئه‌و ویستووویه‌تی له‌سه‌ر ماڵی خه‌ڵك خۆی ده‌وڵه‌مه‌ند بكات. ئه‌و ژنه پاش ماوه‌یه‌ك ڕۆژ له‌دوا ی ڕۆژ ته‌ماح ی زیاتر ده‌بوو ،بۆئه‌وه‌ی ك‌هل‌و پ‌هل‌و ماڵه‌كه‌ی زیاد بكات" ،س������ه‌ره‌تا یه‌كه‌م جار كه بی������رم له‌دز ی كردن كردهوه ،به‌ته‌مابووم ته‌نیا به‌ش ی نانی منداڵه‌كان په‌یدا بك‌هم‌و له‌برسا نه‌مرن، هیچی ت������ر ،به‌اڵم ك������ه ئاڵتونم دز ی ته‌ماح ڕایكێشام بۆ دوبار‌ه دزیكردن، له‌هه‌ژارییه‌و‌ه بۆ ده‌وڵه‌مه‌ندبوون به‌ماڵ ی حه‌رام������ی خه‌ڵك هه‌وڵم������ده‌دا وه‌ك ژنانیتر ئاڵتوون به‌خۆمه‌و‌ه بكه‌م".
له‌كات ی دز ی كردندا ده‌گیرێت ڕۆژێك له‌ش������ارۆچكه‌یه‌كدا ده‌یه‌وێت له‌دوكان ی زه‌ره‌نگه‌رێكدا دزی بكات، به‌اڵم نه‌خش������ه‌كه‌ی س������هر ناگرێت، "سه‌ره‌تا چووم بۆ ال ی زه‌ره‌نگه‌ڕه‌كه‌و هه‌ندێك بازنم تاقیكرده‌وه ،چاوه‌ڕوان بووم دوكانه‌ك������ه قه‌ڵه‌باڵغ بێت ،پاش هاتن ی بوك‌و زازایه‌ك ،ش������ه‌ش تاك بازنه‌ك������ه‌م ب������ردوو ڕامك������رد ،به‌اڵم نه‌متوان ی ده‌ربازب������م ،چونكه پیاو ی زه‌ره‌نگه‌ره‌ك‌ه توان ی بمگرێت‌و بردم ی بۆ بنك‌ه ی پۆلیس". ئه‌و پاش ئهوه ی ده‌س������تگیر ده‌كرێت له‌بنك‌ه ی پۆلی������س ،دان به‌تاوانه‌كه‌یدا ده‌نێت‌و له‌دادگاش هه‌موو ئه‌وكه‌سان‌ه ی كه‌پ������اره‌و ئاڵتونی������ان ل������ێ دزراوه‌و سكااڵیان پێشكه‌ش كردووه ،ده‌چن‌ه دادگاو داوا ی ئاڵتون‌و پار‌ه ی خۆیان دهكهنهوه .به‌وته‌ی كه‌ریمی هاوسه‌ری به‌هر‌ه ئێس������تا ده‌یه‌وێت بهرهو ئێران
"ئه‌و پاره‌ی هی كه ده‌مدزی، سه‌ره‌تا منداڵه‌كانم پێ بوژانده‌وه‌‌و جل‌و به‌رگ‌و نانم بۆدابین كردن" س������ه‌فه‌ر بكات تال������ه‌وێ گورچیل‌ه ی خۆ ی بفرۆشێت‌و تاقه‌ره‌بوو ی هه‌ند ێ له‌وكه‌سان‌ه بكاتهوه كه ژنه‌كه‌ی دزی لێكردوون" .هه‌رچه‌ند‌ه كاتێك بیستم كه به‌ه������ره كار ی وه‌ه������ا ی كردووه بڕیارمدا ته‌اڵق ی بده‌م ،به‌اڵم كه بینیم كچه‌كانم سه‌رگه‌ردان بوون به‌ماو‌ه ی ئه‌م چه‌ند مانگه ،بۆی������ه بڕیارم داوه بڕۆم‌ه ئێران تاگورچیله‌یه‌كم بفرۆشم ژیانم بك������ه‌م به‌قوربان ی دووكچه‌ك‌هم‌و دزییه‌كانی ژنه‌كه‌م". تێبینی: ئه‌م روداو‌ه رواروێكی راستی یه‌كێك له‌گرتوخانه‌كانی هه‌رێمه‌و له‌به‌ر پاراستنی باری كۆمه‌اڵیه‌تی ناوی كه‌سه‌كان خوازراون.
له‌سایه‌ی خۆشه‌ویستیدا جوانییه‌کانی ژیان جوانتر ده‌رده‌که‌ون
فۆتۆ :ئازا ئه‌حمه‌د
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
قوتابخانه‌یه‌كی تێكه‌اڵو هه‌ڵده‌وه‌شێنرێته‌وه
2010 /12/28
ژماره54 :
"ئێم ه حه‌زمان نه‌ده‌كرد له‌یه‌كتر ی جیاببنه‌وه ،به‌اڵم دایك‌و باوكییان ڕێگه‌یان نه‌ده‌دا" به‌هۆی ناڕازیبوونی دایك‌و ی باوكیانه‌وه كچان‌و كوڕان ی شاری دهۆك قوتابخانه‌یه‌ك له‌یه‌كتری جیاده‌كرێنه‌وه‌‌و ی به‌ڕێوه‌به‌ری پهروهرده سمێلیش جه‌خت لهوه ی دهكاتهوه كه به‌تێكه‌ڵبوون كچان‌و كوڕان گرفت دروست نابێت. جه‌مال حسێن له‌بادینان ئه‌گه‌رچ������ ی به‌پێ ی سیس������تم ی نوێ ی پ������ه‌روه‌رد‌ه تێكه‌اڵوكردن������ ی كوڕان‌و كچان له‌سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌كان ی خوێندن كراوه‌ت‌ه راسپارده ،به‌اڵم جگه‌له‌جێبه‌جێ نه‌كردن ی ئه‌و راس������پارده‌یه ،له‌هه‌ندێ ناوچه‌ش به‌هۆ ی گوشار ی كه‌سوكار ی قوتابیان������هوه هه‌ن������د ێ له‌قوتابخان������ه تێكه‌اڵوه‌كانهه‌ڵده‌وه‌شێنرێنه‌وه. قوتابخان‌ه ی داستان ی بنه‌ڕه‌ت ی له‌شار ی سیمێل ی س������هر به‌پارێزگا ی دهۆك، قوتابیه‌كان������ ی ت������ا پۆل ی شه‌ش������ه‌م ی بنه‌ڕه‌ت������ ی تێكه‌ڵن‌و له‌پۆل������ ی حه‌وته‌و‌ه تا ن������ۆ ته‌نها كچان لێ������ ی ده‌خوێنن، به‌وت‌ه ی به‌ڕێوه‌ب������هر ی قوتابخانه‌كه‌ش به‌هۆ ی ناڕازیبوون ی دایك‌و باوكان ی قوتابیانه‌و‌ه له‌یه‌كیان جیاكردونه‌ته‌وه، هاوكات به‌ڕێوبه‌ر ی پهروهرده ی قه‌زا ی س������یمێلیش ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه به‌هۆ ی نه‌بوون ی میالكه‌و‌ه ناتوانن ئه‌و قوتابخانه‌ی‌ه بكه‌ن‌ه دوو ده‌وام.
كچان حه‌ز به‌تێكه‌اڵویی كوڕان ده‌كه‌ن نه‌رمی������ن عیس������مه‌ت خوێندكارێك ی ئاماده‌ی ی ش������ار ی دهۆكه ،باس ی لهوه كرد كه خۆ یو زۆرێك له‌هاوڕێكان ی خوازیار ی ئه‌وه‌ن لهگهڵ كوڕان تێكه‌اڵو بكرێن" ،تێكه‌ڵبوونمان لهگهڵ كوڕان له‌زۆر كێشه ده‌مانپارێزێت ،هه‌روه‌ها كات ێ چوین‌ه زانكۆ گرفت ی نه‌گونجان‌و هاوڕێیه‌تیمان بۆ دروست نابێت". له‌الیه‌ك������ ی دیكه‌و‌ه جه‌لی������ل جه‌میل قوتابیه‌ك ی قوناغ ی حه‌وته‌م ی بنه‌ڕه‌تیی‌ه‌و تا قۆناغ������ ی شه‌ش������ه‌م له‌قوتابخان‌ه ی داس������تان خوێندویه‌تی ،به‌اڵم به‌وت‌ه ی خۆ ی به‌هۆ ی جیاكردنه‌وه‌یان ئێس������تا ڕێیه‌ك������ ی دوور ده‌بڕێت ت������ا ده‌گات‌ه قوتابخانه‌یه‌ك������ ی كوڕان" ،ئێس������ته له‌قوتابخانه‌یه‌ك������م له‌ماڵه‌كه‌مانه‌و‌ه زۆر دووره ،نه‌ده‌ب������وو به‌بیانو ی تێكه‌ڵییه‌و‌ه له‌یه‌كمان جیابكه‌نه‌وه". لهگهڵ تێكه‌ڵكردن ی كوڕان‌و كچانن عه‌ب������دواڵ حه‌س������ه‌ن به‌ڕێوه‌ب������هر ی په‌ره‌وه‌رد‌ه ی قه‌زا ی س������یمێل جه‌خت ی لهوه ك������رده‌و‌ه ك������ه ئ������ه‌وان لهگهڵ تێكه‌اڵوكردن������ ی ك������وران‌و كچانن، "زۆربه ی قوتابخانه‌كان ی سنوره‌كه‌مان تێكه‌ڵن‌و تائێستا كێشه‌یه‌ك ی ئه‌وتۆمان نهبووه كه شایان ی باسكردن بێت". سه‌باره‌تبه‌و‌ه ییه‌كێكله‌قوتابخانه‌كان ی سنوره‌كه‌یان كوڕان‌و كچان له‌یه‌كتر ی جیاكراونه‌ته‌وه ،ناوبراو باس ی لهوه كرد كه ئهوه له‌سه‌ر داوا ی دایك‌و باوك ی قوتابی������ان بووهو چونه‌ت������ه‌ال ی چه‌ند
تێكه‌اڵوكردن ی كچان‌وكۆران له‌نێو قوتابخانه‌كاندا ناڕه‌زای ی لێده‌كه‌وێته‌وه فۆتۆ :جه‌مال حسێن الیه‌نێك ی به‌رپرس" ،ئه‌و جیاكردنه‌وه‌ی‌ه بۆ ئێمه بۆته كێشه ،چونكه به‌زه‌حمه‌ت توانیمان له‌قوتابخانه‌كان ی تر جێگه‌یان بكه‌ینه‌وه". به‌فشار ی دایكان‌و باوكان جیایان كردنه‌و‌ه دلڤین عابد به‌ڕێوه‌به‌ر ی قوتابخان‌ه ی داس������تان ی بنه‌ڕه‌ت������ ی ئام������اژ‌ه ی له‌لێدوانێكی������دا بۆ نم ن������م به‌وه‌دا كه پێش جێبه‌جێكردن ی سیستم ی نوێی
پهروهرده ،قوتابخانه‌كه‌یان تا قۆناغ ی شه‌ش ی تیا بووه" ،كات ێ كرای‌ه بنه‌ڕه‌ت ی به‌ده‌رچوونیان لێكمان جیانه‌ده‌كردنه‌و‌ه به‌مه‌ش قوتابخانه‌ك‌ه تێكه‌ڵ بوو". ئه‌و بهڕێوهبهره جه‌خت لهوه دهكاتهوه ك������ه رۆژانه دایك‌و ب������اوك هاتونه‌ت‌ه الیان‌و داوا ی ئه‌وه‌یان كردووه كوڕو كچه‌كانی������ان له‌یه‌كتر ی جیا بكاتهوه، "به‌هۆ ی ئه‌و كێش������انه‌و‌ه بڕیارمان دا له‌دوا ی قۆناغ ی شه‌ش������هوه له‌یه‌كتریان جیابكه‌ینه‌وه ،هه‌رچه‌ند‌ه ئهوه كارێك ی
زه‌حمه‌ت بوو" به‌ڕێوه‌ب������هر ی قوتابخان‌ه ی داس������تان ئه‌وه‌ش ی نه‌ش������ارده‌و‌ه كه قوتابخان‌ه ی كوڕان ل������ه ناوچه‌كه‌یان������هوه دووره‌و به‌جیاكردنه‌وه‌ی������ان ك������وڕان ده‌بێ ڕۆژان������ه ڕێگه‌یه‌ك ی دوور ببڕن" ،ئه‌م جیاكردنه‌وه‌ی‌ه بۆ كۆمه‌ڵگا ده‌گێڕمه‌و‌ه كه نه‌توان������راو‌ه وا ك������چ‌و كوڕه‌كان پهروهرده بكه‌ن ك������ه لهگهڵ ره‌گه‌ز ی به‌رامبه‌رییان مامه‌ڵه‌یه‌ك ی هوشیاران‌ه بكه‌ن".
له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه عه‌بدواڵ حه‌س������ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ر ی پهروهرده ی قه‌زا ی سیمێل باس������ ی لهوه كرد كه جیاكردنه‌و‌ه ی كچان‌و كوڕان له‌و قوتابخانه‌ی‌ه له‌سه‌ر داواكار ی دایك‌و باوكیان بووه" ،ئێمه حه‌زمان نه‌ده‌كرد له‌یه‌كتر ی جیاببنه‌وه، به‌اڵم دایك‌و باوكییان ڕێگه‌یان نه‌ده‌دا، ویستیشمان له‌هه‌مان قوتابخان‌ه ده‌وام ی كچان‌و كوڕان له‌یه‌كتر ی جیابكه‌ینه‌وه، به‌اڵم به‌هۆ ی كه‌م ی میالكه‌و‌ه نه‌مانتوان ی ئه‌و كاره بكه‌ین".
ی كه‌ركوك پشتگوێ ده‌خرێن قوتابخان ه كوردییه‌كان
به‌بیانو ی زیاده‌ڕه‌و ی گه‌ڕه‌ك ه نوێیه‌كان ،په‌رروه‌رد‌ه ی كه‌ركوك بینای قوتابخانه‌یان بۆ دروست ناكات ش������وێنیان بۆبینا ی قوتابخان‌ه دیار ی كردووه ،به‌اڵم "پهروهرده ی كه‌ركوك‌و وه‌زاره‌ت به‌ربه‌س������ت بۆش������وێنهكه ده‌دۆزنه‌و‌ه‌و به‌هۆ ی ته‌جاوز ی ش������وێن ئاماده‌نین بینای‌ه بۆ قوتابخان‌ه ی كورد ی له‌كه‌ركوك دروست بكرێت" ،ههربۆیه به‌ڕێوبه‌ر ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ی كه‌ركوك ی بهوه تۆمه‌تبار ك������رد كه ئاماد‌ه نییه ب������ۆ گه‌ڕه‌ك������ ی ده‌رواز‌ه ی كه‌ركوك قوتابخان‌ه دروست بكات" ،پێیانوایه گه‌ڕه‌ك ی ده‌رواز‌ه زیاده‌ڕۆی‌ه هه‌رچه‌ند زمان ی ك������ورد ی س������هر به‌وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ی ناوه‌نده ،به‌اڵم حكومه‌ت ی هه‌رێ������م ب������ۆ چاره‌س������ه‌ركردن ی ئه‌و كێشان‌ه چه‌ندین بینای‌ه ی قوتابخان‌ه ی بۆخوێندن ی كورد ی دروستكردووه".
زیاد ل ه 85هه‌زار خوێندكار له‌كه‌ركوك درێژه به‌خوێندن ی ده‌ده‌ن ،به‌اڵم زۆربه خوێندكاره ئاواره‌كان ی ی سه‌ربازگه له‌بینای ه كۆنی به‌عس ده‌وام دهكهنو ی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی پهروهرده كه‌ركوكیش ئاماده‌نیی ه قوتابخانه‌یان بۆدروست بكات. زانیار داقوق ی له‌كه‌ركوك رێبوار عوسمان ماموستا ی دواناوه‌ند ی ئاشت ی كوڕان‌ه له‌كه‌ركوك ،ئاماژه ی بهوه ده‌دات كه له‌سه‌ره‌تا ی ساڵدا ژووریان نه‌ب������ووه بۆ پۆل ی یه‌كه‌م������ ی ناوه‌ندی، هه‌ربۆی������ه پۆله‌كان ی تری������ان تێكه‌ڵ كردووه تا بتوانن پۆلێك خاڵ ی بكه‌ن، به‌مه‌ش پۆله‌كان ی تریان قه‌ره‌باڵغ بووه، "ئێست‌ه پۆله‌كانمان ته‌نگن‌و جێگا ی ئه‌و ڕێژه‌ی‌ه له‌قوتابیان نابێته‌وه" ،هاوكات جگه‌له‌و‌ه ی قوتابخانه‌كه‌یان هۆڵ ی نییه، جه‌خت ی له‌وه‌ش ك������رده‌و‌ه كه ڕێژه ی مامۆس������تایان كهمه" ،ئهمه كێش������ه ی زۆرێك له‌قوتابخان������ه كوردییه‌كان ی شار ی كه‌ركوكه". له‌حه‌وشه‌دا وانه ده‌خوێنن دواناوه‌ن������د ی نازه‌نین������ ی كچ������ان له‌شارۆچك‌ه ی داقوق له‌دوا ی پرۆس‌ه ی ئازاد ی عێراقه‌و‌ه خوێندن تیایدا كراوه به‌كوردی ،به‌اڵم وه‌ك ئه‌نه‌س مه‌جید ی مامۆستا ی قوتابخانه‌ك‌ه باس ی ده‌كات
قه‌ره‌بالخ ی نێو پۆله‌كانی‌خوێندن پرۆس‌ه ی فێر بوون په‌ك ده‌خات به‌ه������ۆ ی نه‌بوون ی هۆڵ������ ی خوێندنهوه گه‌ره‌ك‌ه ئاواره‌كان تائێستا پۆل ی پێنجه‌مییان نه‌كردۆته‌وه، گرفتیان ههیه "هێند‌ه بێ شوێنین زۆرجار قوتابیان ش������ێرزاد كاكه ،به‌ڕێوبه‌ر ی به‌ش������ ی له‌حه‌وش‌ه ی قوتابخانه‌ك‌ه وانه ده‌خوێنن" .ك������ورد ی له‌پ������ه‌روه‌رد‌ه ی كه‌ركوك ئه‌و مامۆستای‌ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه باس������ ی لهوه كرد كه په‌روه‌رده‌كه‌یان كه هه‌موو س������اڵێك نوسراو ده‌كه‌ن ئاماده‌ی ی نیشانداو‌ه بینای‌ه ی قوتابخان‌ه بۆ ئه‌نجومه‌ن ی قه‌زا ی داقوق‌و به‌ش������ ی بۆ خوێندكاره كورده‌كان دروس������ت ك������ورد ی له‌به‌ڕێوه‌به‌رێت ی پهروهرده ی بكات ،به‌اڵم به‌وت������ه ی ئه‌و بهڕێوهبهره كه‌ركوك ت������ا دۆخ ی قوتابخانه‌كه‌یان له‌زۆر گه‌ڕه‌ك ی ئاواره‌نشین گرفتیان ب������اش بك������ه‌ن" ،تائێس������تا وه‌اڵم ههیه" ،به‌بیان������و ی ته‌جاوز ی گه‌ڕه‌ك‌ه نه‌دراوینه‌ته‌وه‌و پۆلمان بۆ دروس������ت كورده‌كان به‌ڕێوه‌ب������هر ی پهروهرده ی كه‌رك������وك بینا بۆ گه‌ڕه‌ك������ه نوێیه نه‌كراوه".
كوردنشینه‌كان ناكات". شێرزاد كاكه جه‌خت ی لهوه كردهوه كه له‌سنور ی پهروهرده ی كه‌ركوك زیاد له 85هه‌زار قوتابیان ههیه ،ههربۆیه له‌ئێستادا پێویستیان به‌دروستكردن ی 18قوتابخان‌ه ههیه" ،ئێس������تا به‌هۆ ی زیادبوون ی رێژ‌ه ی قوتاب ی له‌پۆله‌كان جێگایان نابێته‌وه ،هه‌ر پۆله‌و زیاد له 50 بۆ 60قوتاب ی تێدا ده‌خوێنن‌و رێژ‌ه ی مامۆستایانیش كهمه" ،به‌ده‌ر له‌وه‌ش نزیك������ه ی 425قوتابخان‌ه ی كورد یو 32باخچ‌ه ی س������اوایان له‌كه‌ركوك
ههیهو زۆربه ی ئه‌و قوتابخانانه‌ش دوو ده‌وام ی تێدایه. له‌الیه‌ك������ ی دیكه‌و‌ه ش������ێرزاد كاكه ئه‌وه‌ش������ ی نه‌ش������ارده‌و‌ه كه زۆربه ی خوێندكاران ی گه‌ڕه‌ك������ه ئاواره‌كان ی كه‌ركوك له‌سه‌ربازگ‌ه كۆنه‌ك‌ه ی به‌عس ده‌خوێن������ن" ،چه‌ندینج������ار داوامان كردووه ،به‌اڵم پهروهرده ی كه‌ركوك داواكارییه‌كانمان پشتگو ێ ده‌خه‌ن". ئ������هو به‌رپرس������ه ئاماژه ی ب������ه‌دا كه چه‌ندینجار داوایان له‌به‌ڕێوبه‌رایه‌ت ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ی كه‌رك������وك ك������ردو‌ه‌و
پێویستیان به 500بینا ی قوتابخان‌ه ههیه فه‌وزی‌ه عه‌بدواڵ جێگر ی به‌ڕێوبه‌ر ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ی كه‌ركوك باس������ ی لهوه ك������رد ك������ه پارێ������زگا ی كه‌ركوك پێویس������ت ی به 450بۆ 500بینا ههیه بۆس������ه‌رجه‌م به‌ش������ه‌كان ی ئه‌و شاره، "ئێمه بینامان بۆس������ه‌رجه‌م گه‌ڕ‌هك‌و ناوچه‌كان ی كه‌ركوك دروستكردو‌ه‌و هیچ گه‌ڕه‌كێك ی كوردیمان پشتگۆ ی نه‌خستو‌ه‌و پالن ی نوێمان بۆسه‌رجه‌م گه‌ڕه‌كه‌كان ی كه‌رك������وك ههیه به‌ب ێ جی������اوازی" ،ه������اوكات ئه‌وه‌ش������ ی ڕه‌دكرده‌و‌ه كه ئه‌وان بینا بۆگه‌ڕه‌ك‌ه ئاواره‌كان������ ی كه‌ركوك دروس������ت نه‌ك������ه‌ن" ،ئهوه ی باس له‌وه‌ده‌كات كه بینا ب������ۆ گه‌ڕه‌ك‌ه ئاواره‌كان نه‌كراوه، با بیخاته‌ڕوو س������ه‌ردانمان بكات بۆ خستنه‌ڕوو ی ئه‌و راستیانه".
6
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
"مامۆستا هه‌ی ه خۆی ته‌نها زمانی كوردی ده‌زانێت
كه‌چی داوا له‌خوێندكاره‌كانی ده‌كات به‌زمانی بیانی به‌دوای سه‌رچاوه‌دا بگه‌ڕێن" له‌خوێندكاره‌كانی ده‌كات به‌زمانی بیانی به‌دوای سه‌رچاوه‌دا بگه‌ڕێن.
ی ی زۆر سااڵن ه رێژه‌یه‌ك ی خوێندكاران له‌رێی وه‌رگرتن ناوه‌ندییه‌وه له‌زانكۆو په‌یمانگاكان وه‌رده‌گیرن ك ه ی ی زۆریان بهپێچهوانه به‌شێك ی خۆیان خواست‌و ئاره‌زوو درێژه به‌خوێندن ده‌ده‌ن له‌و به‌ش‌و كۆلیژانه‌ی ك ه حه‌زیان ی لێی نییه ،مامۆستایه‌ك زانكۆش به‌پێویستی ده‌زانێت خوێندكاران له‌و بوارانه‌دا بخوێنن كه ده‌زانن تیایدا سه‌ركه‌وتوون.
سازدانی :هه‌كار مه‌حمود ی جوان فه‌رهاد مامۆس������تای به‌ش ی ی س������لێمان ی زانكۆ كۆمه‌ڵناس������ له‌دیمانه‌یه‌كیدا بۆ نم نم تیش������ك یو ی الواز ده‌خات‌ه سه‌ر هۆكاره‌كان ی خوێندكاران له‌زانكۆدا، فێرنه‌بوون "به‌شێكی زۆری خوێندكار ته‌نها بۆ ده‌ره‌ج‌ه‌و ده‌رچوون دێن‌ه زانكۆ هیچ ئامانجێكی فێربوونیان نییه". ی كه‌مته‌رخه‌مییه‌كان ناوبراو ،به‌شێك ی ی ئاست ی الواز ده‌خات‌ه ئه‌س������تۆ ی خوێندكاران" ،تائێستا زانس������ت زانكۆ نه‌یتوانیو‌ه ئاستی خۆی به‌رز بكاتهوه ،چه‌ندین ساڵه یه‌ك پرۆگرام ده‌خوێنرێت ،تائێستا زانكۆ به‌شێكی زۆری ئه‌و پێداویستیی‌ه گرنگانه‌ی تێدانیی‌ه كه بۆ خوێندن پێویسته".
جوان فه‌رهاد
هه‌كار :پێتوانی‌ه سیستمی خوێندن‌و په‌روه‌رده‌كردن له‌زانكۆ زۆر الوازه؟ م.ج������وان :به‌ڵێ ،تائێس������تا زانكۆ نه‌یتوانیو‌ه ئاس������تی خ������ۆی به‌رز بكات������هوه ،چه‌ندین س������اڵ‌ه یه‌ك پرۆگرام ده‌خوێنرێ������ت ،هه‌روه‌ها تائێستا زانكۆ به‌شێكی زۆری ئه‌و پێداویستیی‌ه گرنگانه‌ی تێدانیی‌ه كه بۆ خوێندن پێویس������ته ،له‌به‌ر ی گرفته‌ك‌ه بۆ زانكۆ ئهوه به‌ش������ێك دهگهڕێتهوه.
هه‌كار :سااڵن‌ه خوێندكارێكی زۆر ده‌رده‌چێت لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ی تۆ ئهمه ئاستیان زۆر الوازه به‌ڕا ی دهگهڕێتهوه؟ بۆچ م.جوان :ده‌توانین بڵێن ئهمه بۆ چه‌ند هۆكارێك دهگهڕێتهوه ،كه یه‌كێك لهوانه به‌شێكی زۆری خوێندكار ته‌نها بۆ ده‌ره‌ج‌ه‌و ده‌رچوون دێن‌ه زانكۆ هیچ ئامانجێكی فێربوونیان ی زانستی نییه ،هه‌روه‌ها سه‌رچاو‌ه له‌كتێبخانه‌كاندا زۆر كهمه به‌تایبه‌تی سه‌رچاو‌ه به‌زمانی كوردی ،چونكه خوێندكاری ئێمه‌ش زۆر به‌كه‌می ئه‌گه‌ر زمانێكی تر بزانن كه ئه‌مه‌ش كێشه‌یه‌كی زۆر گهورهیه ،جگ‌ه لهوه هه‌ندێ مامۆستا له‌ئاستێكی باشدا نیین ،مامۆس������تا ههیه خۆی ته‌نها زمانی كوردی ده‌زانێت كه‌چی داوا
ی هه‌كار :پێتوانیی‌ه خوێندكار زانكۆ له‌پرۆگرام‌و زانكۆ بێزاربن، ههربۆیه به‌شێكیان ناچن‌ه وانه‌كانه‌وه؟ م.جوان :ئهوه ته‌نها هۆكاره‌كه‌ی ئه‌و مه‌لزه‌مه‌یه‌ی‌ه كه مامۆستاكان ده‌یده‌ن به‌خوێن������دكاران‌و ئه‌وانیش ته‌نها له‌به‌ری ده‌ك������ه‌ن ،ئه‌و مه‌لزه‌مه‌یه‌ش چه‌ندین س������اڵ به‌بێ ده‌ستكاری ده‌چێت‌ه ده‌س������تی خوێندكار ،ئهمه ی له‌كاتێكدا پێویس������ته پرۆگرام زانكۆ س������اڵ به‌س������اڵ بگۆڕێت‌و ی بۆ زی������اد بكرێت، ش������تی تاز‌ه چونكه رۆژان������ه لێكۆڵینه‌وه‌ی تاز‌ه له‌ب������وار‌ه جیاجیاكاندا له‌جیهاندا ئه‌نج������ام ده‌درێ������ت ،ه������ۆكاری نه‌هاتن������ه ژوره‌وه‌ك������ه‌وه‌ش ئه‌وه‌ی‌ه كه خوێن������دكاری ئێمه ئاره‌زووی
خوێندن������ی نییه ،م������ن له‌واڵتانی دهرهوه بینیوم‌ه به‌بێ ئه‌وه‌ی مامۆستا به‌یه‌ك خوێندكار بڵێ وه‌ر‌ه ژوره‌و‌ه ی فێ������رده‌كات‌و خوێن������دكار خۆ ی ی خۆ ی په‌روه‌رده‌كردن سه‌رگه‌رم ده‌بێ������ت ،بۆی‌ه ده‌بێ������ت ئێمه ئه‌و ئاره‌زوو‌ه الی خوێندكار دروست بكه‌ین كه خ������ۆی به‌حه‌زی خۆی بێت‌ه هۆڵه‌كانی خوێندنهوه ،لێره‌شدا ی خوێندكار پێویسته مامۆستا رێبه‌ر ی ی خۆی������دا ئاماد‌ه بێ������ت‌و له‌كات ی ی وانه‌كان ی بێت‌و به‌باش وانه‌كان ئاماد‌ه بكات تا خوێندكاره‌كانیش چاو له‌مامۆستاكانیان بكه‌ن. ی هه‌كار :ماوه‌یه‌ك‌ه وه‌زاره‌ت ی ی بااڵ سه‌رقاڵ خوێندن ی نوێیه ،ئایا ی سیستمێك داڕشتن ی ئه‌م سیسته‌م‌ه زانكۆ جێبه‌جێكردن ی ده‌رده‌كات؟ له قه‌یرانه‌كان م.ج������وان :ئه‌توانی������ن بڵێ������ن گۆڕانكارییه‌ك������ی زۆر ده‌هێنێت‌ه كایهوه ،به‌اڵم كاتێك سیستمێكی تاز‌ه داده‌نرێت پێویس������ته هه‌موو ئه‌و پێداویس������تیان‌ه دابین بكرێ كه واده‌كات ئه‌و سیس������تم‌ه په‌یڕه‌و بكرێت‌و سه‌ركه‌وتوو بێت ،بۆ نمون‌ه داوا كراوه سیستمه‌كان به‌كۆمپیته‌ر بوترێته‌و‌ه له‌كاتێكدا ناو هۆڵه‌كان هه‌ندێ داتاش������ۆیان تێدا نییه یان شكاون یان ئه‌گه‌ر هه‌شبێت جاری وا هه‌ی������ه چه‌ن������د جارێك كاره‌با ده‌كوژێته‌و‌ه ئه‌م������ه جگ‌ه له‌كۆنی‌و كه‌م������ی هۆڵه‌كانی زانكۆ كه هیچ
مه‌رجێكی خوێندن������ی تێدا نییه ،زانكۆ ،هه‌روه‌ها وه‌كو واڵتانی تر له‌نه‌بوونی ئامێره ئه‌لكترۆنییه‌كانه‌و‌ه كۆرسی زمان له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه بگر‌ه تا نه‌بوونی س������اردكه‌ره‌وه‌و بۆ خوێندكاران بكرێتهوه تاوه‌كو فێری زمانی بیانی بن‌و س������وودی گه‌رم كه‌ره‌وه. لێوه‌ربگ������رن له‌كات������ی گ������ه‌ڕان به‌دوای������ی س������ه‌رچاوه‌دا ،په‌له‌ش ی هه‌كار :ئه‌مساڵ رێژه‌یه‌ك بكرێت له‌ته‌واوبونی كه‌مپی نوێی ی زۆر له‌خوێندكاران له‌پڕۆژ‌ه زانكۆ ،چونكه به‌شێكی كێشه‌كان ی بۆ خوێندن ده‌چن‌ه تواناساز چاره‌سه‌ر ده‌كات. ی كوردستان ،گه‌ڕانه‌وه‌ی دهرهوه ئه‌و خوێندكاران‌ه تا چه‌ند ئاستی زانكۆ به‌رز دهكاتهوه؟ م.جوان :ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه شتێكی زۆر باش‌و گرنگه كه‌وا له‌خوێندكاری ئێم������ه ده‌كات چ������اوی بكرێته‌و‌ه‌و ش������اره‌زایی سیس������تمی واڵتانی ت������ر بێت ،ب������ه‌اڵم به‌مه‌رجێك كه هاتنه‌و‌ه ئه‌و سیستم‌ه له‌كوردستاندا جێبه‌جێ بكهنو یارمه‌تی بدرێن، لهگهڵ ئه‌وه‌ش������دا ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه بۆیان دان������راو‌ه زۆر كهمه ،چونكه ئه‌وان نزیكه‌ی س������اڵێكیان ته‌نها پێویس������ته بۆ فێربون������ی زمان‌و ی شاره‌زابوون له‌كولتوری ئه‌و واڵت‌ه ی ده‌چن ،چونكه ئه‌مانه‌ش گرنگه بۆ دواتر ده‌ست بكات به‌خوێندنه‌كه‌ی. هه‌كار :چی بكرێت بۆ ئه‌وه‌ی خوێندكار فێربێت‌و ئاره‌زووی خوێندن بكات؟ م.جوان :گرنگترین ش������ت ئه‌وه‌ی‌ه كه گۆڕانكاری بكرێت له‌سیستمی وه‌رگرتنی خوێندكار ،پێویس������ته خوێن������دكار به‌ح������ه‌زی خۆی له‌و ش������وێن‌ه بخوێنێت كه حه‌زی پێی‌ه ته‌نها بۆ ده‌رچوون‌و بڕوانام‌ه نه‌یه‌ن‌ه
تائێستا زانكۆ به‌شێكی زۆری ئه‌و پێداویستیی ه گرنگانه‌ی تێدانیی ه ك ه بۆ خوێندن پێویسته
چۆن هه‌ڵسوكه‌وت لهگهڵ توڕه‌بوونی منداڵه‌كانمان بكه‌ین؟ ره‌زوا ئه‌حمه‌د سماح‌ه و :سه‌روه‌ر سه‌عید تووڕه‌ب������وون ال ی زۆربه ی مندااڵن سه‌رهه‌ڵده‌دات ،به‌اڵم زۆرتر له‌نێوان ته‌مه‌نه‌كان ی دوو بۆ چوار س������اڵ یو له‌هه‌ن������د ێ كاتدا ئه‌م هه‌ڵس������وكه‌وت‌ه پێشینیه‌ك ی نه‌خۆش ی ههیه. زۆرجار ده‌بینی������ن كات ێ منداڵێك ئاره‌زووه‌ك‌ه ی جێبه‌ج������ێ ناكرێت، به‌توند ی ه������اوار ده‌كات‌و ده‌گریا‌و خۆ ی به‌زه‌و ی ده‌كێش������ێت‌و یه‌كسه‌ر توڕه ده‌بێت ،پێویس������ته له‌م دۆخه‌دا چ ی بكه‌ین؟ به‌تایبه‌ت ئه‌و كاتان‌ه ی كه له‌به‌رده‌م خه‌ڵكان ی تردا یان له‌شوێنێك ی گشتیدا رووده‌دات ،بۆنمون‌ه منداڵێك له‌سۆپه‌رماركێتێك داوا ی شیرینییه‌ك یان به‌س������ته‌نییه‌ك ی������ان یارییه‌ك ده‌كات ،كات ێ دای������ك‌و باوك ی ئه‌م داوای������ه ی ڕه‌د دهكهنهوه یه‌كس������هر ده‌ست ده‌كات به‌گریان‌و هاواركردن، دایك‌و باوكیش ی بۆ بێده‌نگكردن‌و دوورخستنه‌و‌ه ی سه‌یركردن ی كه‌سان ی ت������رو ش������ه‌رمه‌زاربوونیان له‌به‌رده‌م ئه‌وانیتر داواك‌ه ی جێبه‌جێ ده‌كه‌ن . چۆن كۆنترۆڵ ی ئه‌و ڕه‌وشت‌ه ی منداڵ بكه‌ین؟ لێكۆڵینه‌وه‌كان������ ی بوار ی ره‌وش������ت ی من������داڵ جه‌خ������ت ل������هوه دهكهنهوه ك������ه جێبه‌جێكردن ی ده‌س������تبه‌جێ ی داواكارییه‌كاكان ی منداڵ ئه‌و كاته ی ده‌گریا یان هاوار ده‌كات هۆكارێك ی سه‌ره‌كیی‌ه بۆ به‌رده‌وام ی ئه‌و ڕه‌وشت‌هی،
كات������ ێ یه‌كه‌مج������ار منداڵهكه ی ئه‌و ڕه‌وشت‌ه ده‌كات‌و داواكان ی بۆ ده‌چێت‌ه سه‌ر ئهمه دهبێته نه‌ریتێك له‌الی‌و ئهوه فێرده‌بێت كه هاواركردن‌و گریان ی ئاسانترین ڕێگه‌ی‌ه بۆ جێبه‌جێكردن ی ئه‌و شتان‌ه ی كه ده‌یه‌وێت. دایكان‌و باوكان ده‌بێت ی بكه‌ن؟ چ • پێوس������ته ئ������ارام ب������نو ت������وڕ‌ه ی نه‌بن ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌ش������وێنێك گش������تیدابوون ش������ه‌رمه‌زار مه‌بن، ئ������هوه به‌بیر خۆت������ان بهێننه‌و‌ه كه ی ههیهو ئه‌و هه‌موو كه‌سێك منداڵ ی لێ رووده‌دات. رووداو‌ه ی • هه‌وڵ بد‌ه ئ������هو په‌یام‌ه بگه‌یه‌ن به‌منداڵه‌ك������ه‌ت ك������ه ئه‌و ه������اوارو ی نییه به‌الته‌وه‌و ی ئه‌و گرنگ گریان‌ه ی ی ئهوه ی نابێت‌ه هۆ توڕه‌بوونه‌ك������ه ی جێبه‌جێ بكرێت. داواك‌ه ی بهێنه‌و‌ه كه نابێت • به‌بیر خۆت توڕه بیت‌و مه‌كه‌وه‌ر‌ه قس������ه لهگهڵ ی منداڵه‌كه‌ت سه‌باره‌ت به‌و هاتوهاوار‌ه ی لێكردی. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر پرسیاریش ی ته‌واو گوێ مه‌ده‌ر‌ه • به‌شێوه‌یه‌ك ی ی ئهوه بد‌ه پێ هاتوه������اواری ،هه‌وڵ ی ی به‌شتێك پیشان بده‌یت كه سه‌رقاڵ ی تره‌وه‌و گوێت له‌گری������ان‌و هاوار ی به‌و نییه ،چونكه ئه‌گه‌ر تۆ گرنگ ی ی بده‌ی������ت‌و گرنگ هه‌ڵس������وكه‌وت‌ه ی ده‌وێت ،ئه‌وا ی چ������ نه‌ده‌یت بهوه ی دووباره ی پێشوو ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وت‌ه دهكاتهوه. ێ منداڵه‌ك������ه‌ت له‌گریان‌و • كات������ هاتوهاوار وه‌ستا ،ئه‌و كاته هه‌لێك
توڕه‌بوون ی مندااڵن ده‌ب ێ به هێمن ی كۆنترۆڵ بكرێت بدۆزه‌ره‌و‌ه‌و گرنگ������ ی ی پێبده ،ئهوه نه‌ده‌كرد ،چونكه بۆ ته‌ندروس������ت ده‌ربخ‌ه كه تۆ خۆش������حاڵ ی بهوه كه منداڵ مه‌ترسیدار بوو. ئه‌و هاوار ناكات ،هاوكات ئهوه ی ی بۆ • ئه‌گه‌ر زانیتان ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وت‌ه روون بكهرهوه كه چۆن هه‌ڵسوكه‌وت منداڵتان بۆ كۆنترۆڵ ناكرێت‌و له‌به‌ر ێ ده‌یه‌و ده‌كات كات������ ی بۆ ده‌كڕن، ی یه‌كسه‌ر شته‌ك‌ه ێ ش������تێك خه‌ڵك به‌ده‌ست بهێنێت ،بۆنمون‌ه خواردن ی كه لهگهڵ ی ئه‌وا دوور بكه‌ونه‌و‌ه لهوه شتێك یه‌كه‌مجار دواتر شیرینیه‌ك ،خۆتان بیبه‌ن بۆ س������ۆپه‌رماركێت‌و ئه‌و هۆكاره‌ش������ ی كه ی بۆ روون بكهرهوه بازاڕو چێشتخانه ،تا ئه‌و كاته كه بۆچ ی داواكاریه‌كه‌ت بۆ دابین رایان ده‌هێنن‌و وایان لێدێت ئارام
ی ی بردنیان بۆ ش������وێنێك بن له‌كات دیاریكراو. ێ هه‌ستتان كرد • واچاكتر‌ه كات ی ی ك������ه منداڵه‌كه‌ت������ان نۆر‌ه بهوه ی ی بۆ هات������ووه به‌رله‌و‌ه توڕه‌بوون������ ی بۆ بگری ه������ه‌وڵ بد‌ه س������ه‌رنج ی وروژێنه‌ر رابكێش������ی، ش������تێك ی سوور، ی نیشانه‌یه‌ك ئهویش له‌رێگ‌ه ی ی پێكه‌نیناوی ،یارییه‌ك‌ه وێنه‌یه‌ك
ی تر كه باش ،ی������ان هه‌ر ش������تێك ی ڕابكێش������ێ ،گرنگترین سه‌رنج ش������ت ئه‌وه‌ی‌ه كه ههمیشه یه‌كه‌مجار ی ئهوه ی منداڵێك فێر به‌س‌ه بۆ ئهوه ی ی شت ببێت كه هاوارو گریانه‌كان ی بۆ به‌ده‌ست ده‌هێنێ ،ئه‌وا جارێك ترو چه‌ندجاری تر ئه‌و ره‌وش������ته ی ێ ب������ۆ جێبه‌جێكردن به‌كارده‌هێن داواكارییه‌كانی.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/28
ژماره54 :
ی لێده‌كه‌وێته‌وه! به‌بۆن كه‌وتن مه‌ترسی گیان له‌ده‌ستدان
9
گه‌نجێك :جارێك بۆن ی موعجیز‌ه هات به‌سه‌رما دوو ڕۆژ له‌نه‌خۆشخان ه بێهۆش بووم زۆرێك له‌و دایك‌و ی منداڵه‌كانیان باوكان ه به‌بۆن كه‌وتوون باس لهوه ده‌كه‌ن كه بۆنه‌كان كاریگه‌ری خراپیان له‌سه‌ر ی منداڵه‌كانیان ته‌ندروست ی ههیهو پزیشكێكی پسپۆڕ مندااڵنیش جه‌خت لهوه ی دهكاتهوه ك ه بۆن كاریگه‌ر له‌سه‌ر منداڵ ههیهو پێویسته لهبۆنه گه‌رم‌و تیژه‌كان بپارێزرێن.
مهره‌بان سه‌الم "به‌ه������ۆ ی ئهوه ی ه������هر له‌منداڵییه‌و‌ه فێرمان نه‌كردبوو هیچ جۆره بۆنێك ی بۆ به‌كاربهێنین ،رۆژێك عهترهكه ی دایك ی برد به‌ده‌میا ،پاش یه‌ك ڕۆژ كه گه‌یاندمان‌ه نه‌خۆشخان‌ه گیان ی له‌ده‌ست دا" ،س������ابیر مه‌حم������ود باوك ی ئه‌و كچه‌بوو به‌په‌رۆشه‌و‌ه باس ی له‌وه‌كرد كه
به‌هۆ ی شتێك ی زۆر ساده‌و‌ه منداڵهكه ی گیان ی له‌ده‌ست داوه. ناوبراو ،ئاماژه ی به‌وه‌دا كه‌س������ه‌ره‌تا نه‌یانزانیو‌ه به‌هۆ ی بۆنه‌و‌ه بووه ،چونكه كات������ێ گه‌یاندویانه‌ت‌ه نه‌خۆش������خان‌ه بوراوه‌ته‌وه" ،دكتۆر ،پێ ی ڕاگه‌یاندین كه بۆنه‌ك������ه تیژب������ووه‌و كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر ئه‌ندامه‌كان ی هه‌ناوی‌‌و سه‌ر ی به‌جێهێشتووه". منداڵه‌كان ی به‌بۆن كه‌وتوون ئاش������نا جه‌مال خاوه‌ن ی دوو كوڕه‌‌و له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم باس������ ی لهوه كرد كه ه������ه‌ردوو كوڕه‌ك‌ه ی به‌هۆ ی بۆن ی تیژه‌و‌ه توش ی چاو سور بوون‌و دڵ تێكهه‌اڵتن ده‌ب������ن" ،پاش ئهوه ی سه‌ردان ی پزیشكم كرد پێیوتم كه ئه‌بێ به‌دووریان بگریت لهبۆنه گه‌رمه‌كان‌و تیژه‌كان بۆ ئهوه ی كاریان تێنه‌كات". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه به‌شێك له‌دایكان‌و باوكان پێیانوایه ئه‌گه‌ر له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه منداڵه‌كانی������ان ڕابهێنرێت له‌س������هر
بۆن������ه‌كان ،ئه‌وا كاریگ������هر ی خراپ به‌جێناهێڵێتله‌سه‌ریان. هاونیاز فاتیح یه‌كێك‌ه له‌و دایكان‌ه ی كه منداڵهكه ی لهگهڵ بۆندا راهێناوه، ههربۆیه جه‌خت ی لهوه كردهوه كه هه‌ر له‌و كاته ی منداڵه‌كان ی له‌دایك ده‌بن بۆن ی مندااڵنیان بۆ به‌كارده‌هێنێت، "تائێستا به‌بۆن نه‌كه‌وتوون‌و بۆنیش كاریگه‌ر ی له‌سه‌رییان نییه". ئه‌و دایك‌ه به‌پێویست ی ده‌زانێت كه هه‌ر له‌ساواییه‌و‌ه مندااڵن له‌سه‌ر بۆنه‌كان رابهێنرێن" ،به‌م شێوه‌ی‌ه به‌دوور ده‌بن له‌به‌بۆن كه‌وتن" ،هاوكات س������ازگار مه‌حمود هه‌م������ان بۆچوون ی هاونیاز پشتڕاست ده‌كاته‌وه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه به‌بۆن كه‌وتن له‌گه‌وره‌و له‌منداڵیشدا ههیه ،له‌به‌رئه‌و‌ه "پێویس������ته منداڵ وا ڕابهێنرێت بۆنه‌ك‌ه له‌جلوبه‌رگه‌ك‌ه ی بدرێت ،تاوه‌كو كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر ی نه‌بێت". گه‌وره‌كانیش به‌بۆن ده‌كه‌ون س������ه‌اڵح ئه‌حمه‌د گه‌نجێك������ ی ته‌مه‌ن
ی ده‌موچاو ی په‌ڵ ه ده‌ربار ه ی ده‌زانی؟ چ
له‌هۆیه‌كان بۆ په‌یدابوون ی په‌ڵ‌ه ی د‌هم‌و چاو. .5هۆكار ی ده‌رمان. .6ده‌رمان ی جوانكاری‌‌و ئارایشت: كه مادده ی (س������ورالین ،هێكس������ا كلۆرڤین)یان تێدایهو دهبێته هۆ ی په‌ڵ‌ه ی د‌هم‌و چاو. .7ڕه‌گه‌ز :په‌ڵ‌ه ی د‌هم‌و چاو له‌ڕه‌نگ ی پێست ی س������پ ی زیاتر به‌ده‌رده‌كه‌و ێ وه‌ك له‌ڕه‌نگ ی پێست ی ره‌ش. لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا زۆربه‌یجار مرۆڤ توش������ ی په‌ڵ������ه ی د‌هم‌و چاو ده‌بێت ،به‌ب ێ ئ������هوه ی هیچكام له‌م هۆیان‌ه ی تێدابێت.
په‌ڵ‌ه ی د‌هم‌و چاو له‌كۆمه‌ڵگاكه‌ماندا زۆر باوه ،زیاتر له‌ئافره‌تان‌و كه‌متر له‌پیاواندا ده‌رده‌كه‌وێت. په‌ڵ������ه ی د‌هم‌و چ������او زۆرت������ر له‌و ئافره‌تان������ه‌دا دروس������ت ده‌بێت كه س������كپڕن یان حه‌ب ی دژه‌س������كپڕ ی ده‌خۆن‌و پێستیش������یان ئه‌سمه‌ر‌ه كه له‌گرنگرترین هۆكار‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ی بریتین له: .1سكپڕ ی ئافره‌ت :هۆ ی ئه‌م په‌ڵه‌ی‌ه ده‌گه‌ڕێت������هوه بۆ ئه‌و گۆڕانكاریان‌ه ی كه به‌س������هر هۆڕمۆنه‌كان ی ئافره‌ت ڕووده‌دات له‌كات ی سكپڕ ی ئه‌مه‌ش به‌ڕێژ‌ه ی %75ه. .2به‌كارهێنان ی حه‌ب ی سكپڕی. چاره‌سه‌ركردن: .3تیشك ی سه‌روو وه‌نه‌وشه‌یی. .4گرێ ی هێلكه‌دان :ئه‌مه‌ش هۆیه‌ك‌ه .1ده‌ب ێ نه‌خ������ۆش زۆر زۆر ئارام
بگرێت‌و به‌هیچ جۆرێك سه‌ربه‌خۆ داوو ده‌رمان به‌كارنه‌هێنێت. .2به‌هیچ ش������ێوه‌یه‌ك ناب ێ حه‌ب ی سكپڕبوونبه‌كاربهێنرێت. .3خۆپاراستن له‌تیشك ی خۆر له‌هه‌موو وه‌رزه‌كاندا به‌تایبه‌ت ی له‌زس������تانان‌و هاویندا ده‌ب ێ كاڵو به‌كاربهێنر ێ بۆ خۆپاراستن له‌تیشك ی خۆر. ئه‌و په‌ڵه‌ی‌ه ی د‌هم‌و چاو كه له‌ئافره‌ت ی سكپڕدا دروست ده‌بێت ،پاش چه‌ند مانگێ������ك دوا ی منداڵبوون ،چاك دهبێتهوه ،به‌اڵم لهگهڵ سكپڕبووندا دووباره دهبێتهوه. له‌كات ی پێویستیشدا ،بۆ په‌ڵ‌ه ی د‌هم‌و چاو ده‌ب ێ سه‌ردان ی پزیشك ی تایبه‌ت به‌پێست بكرێت ،ئه‌گه‌ر پێشبین ی كرا بۆته نه‌خۆشییه‌ك له‌توشبووه‌كه‌دا.
25س������اڵهو به‌وت‌ه ی خۆ ی تائیستاش ناتوانێ������ك هی������چ ج������ۆر‌ه بۆنێك به‌كاربهێنێ" ،تاوه‌كو ئه‌م ته‌مه‌نه‌ش ناتوانم هیچ جۆره بۆنێك به‌كاربهێنم چونكه پێ ی تێك ئه‌چم". ئه‌و گه‌نج‌ه باس ی له‌وه‌كرد كه به‌بۆن ی خۆش یا ناخۆش بێت بێزار ده‌بێت‌و بار ی ته‌ندروس������ت ی بهرهو تێكچوون ده‌بات" ،جارێك بۆن������ ی موعجیز‌ه هات به‌سه‌رما دوو ڕۆژ له‌نه‌خۆشخان‌ه بێهۆش بووم ،هه‌ندێجار كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر چاویشم به‌جێ ده‌هێڵێت". پێویسته منداڵه‌كان له‌بۆن ی تیژ بپارێزرێن د.ئ������ار ی مه‌حمود خان ی پس������پۆر ی نه‌خۆشیه‌كان ی مندااڵن جه‌خت لهوه ده‌كات������هوه كه من������داڵ بونه‌وه‌رێك ی ناسكه ،ههربۆیه ده‌بێت تا ته‌مه‌ن ی پێنج بۆ شه‌ش ساڵ ی له‌هه‌ندێ جۆر ی بۆن بپارێزرێت" ،له‌ب������هر ئهوه ی بهرگه ی ناگرێ������ت‌و وا ی لێده‌كات كاریگه‌ر ی
ی وه‌رز ی س������ه‌رما كۆمه‌ڵێك هاتن ی جۆراوج������ۆر ی وه‌ك نه‌خۆش������ ی هه‌اڵم������هت‌و كۆك������هو الوازبوون ی بیستن‌و بینین لهگهڵ خۆیدا هه‌ست ی ده‌هێنێت ،به‌اڵم لێ������ره‌دا ده‌توان چاره‌سه‌رو ش������ێواز ی خۆپاراستن
له‌سه‌رما ی زستان بخوێنیته‌وه! ی دامه‌زراو‌ه ی ته‌ندروستی‌‌و له‌شساغ ی رووس������یا له‌مۆس������كۆ ی پایته‌خت رایگه‌یان������د :ل������هو واڵتان������ه ی كه ی ی گه‌رم له‌وه‌رز ی سه‌رمادا پله‌كان نزیك س������فر ده‌بێت������هوه یاخود
رۆژێك کچ ه بچووکه‌که‌م عهترهكه ی دایك ی برد به‌ده‌میا ،پاش یه‌ك ڕۆژ ك ه گه‌یاندمان ه نه‌خۆشخان ه گیان ی له‌ده‌ست دا
ی وه‌رزش له‌سه‌ر كاریگه‌ر ی ژنان ته‌ندروست
لێكۆڵه‌ره‌وان یئه‌مریكای یرایانگه‌یاند: چاالكییه جه‌سته‌ییه‌كان‌و پیاده‌ڕۆی ی بۆ ژنان ،مه‌ترس������ ی كۆبوونه‌و‌ه ی خوێن له‌مێشكیاندا كه‌م دهكاتهوه. لێكۆڵ������ه‌ره‌وان ل������ه‌دوا ی هه‌ش������ت س������اڵ لێكۆڵینهوه له‌سه‌ر 72هه‌زار په‌رس������تیار ،بۆیان ئاشكرابوو كه چاالكییه وه‌رزشییه‌كان به‌تایبه‌ت ی به‌پ ێ رۆیشتن‌و پیاسه‌كردن ،ده‌توان ێ كه‌ڵه‌كه‌بوون ی خوێن له‌مێشكیاندا كه‌م بكاتهوهو ڕێژه ی كۆلسترۆڵ ی س������ودبه‌خش زیاد بكات‌و ئه‌وه‌ش به‌ر به‌زیادبوون ی كێش ده‌گرێت‌و پارێزگار ی له‌ته‌ندروس������ت ی له‌ش ده‌كات.
ێ ی شێرپه‌نج ه ده‌تپارێز سه‌وز ه له‌نه‌خۆش ی توێژینه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك پزیش������ك ی ئه‌مریكا ڕایده‌گه‌یه‌نێت زانكۆكان كه سه‌وز‌ه به‌هه‌موو جۆره‌كانییه‌وه، ی ی %39له‌نه‌خۆش مرۆڤ به‌ڕێژ‌ه ش������ێرپه‌نج‌ه ده‌پارێزێت ،چونكه ی ی زۆر س������ه‌وزه‌كان رێژه‌یه‌ك������ ی دژه‌ئۆكس������ید‌و ڤیتامین‌و خوێ ی ی هان������ده‌ر چه‌ندی������ن م������ادد‌ه ی هه‌رسكردن‌و ریش������اڵ‌و مادده ی تێدایه. ی سروشت رووه‌ك زانای������ان دووپاتیان ك������رده‌و‌ه كه ی پێویس������ته مرۆڤ رۆژان������ه بڕ ێ ی نو 250گرام له‌میوه‌و س������ه‌وز‌ه بخوات.
ی بۆ هه‌مووان ی زستان مه‌ترس سه‌رما رێژ‌ه ی به‌فربارین تیایاندا به‌رزه، ده‌بێ هه‌ر هاوواڵتییه‌ك ئاگادار ی ی بێت ،چونكه ی له‌ش������ پل‌ه ی گه‌رم ی به‌هۆ ی باڵوبوونه‌و‌ه ی نه‌خۆش������ ی به‌رزدا ده‌بێت، سه‌رماو‌ه له‌ئاستێك واتا تا پل������ه ی گه‌رما نزم ببێته‌وه،
له‌سه‌ر به‌جێ بهێڵێت ،ته‌نانه‌ت ڕهنگه گیانیش له‌ده‌ست بدات". سه‌باره‌ت به‌و نیشانان‌ه ی له‌و كه‌سان‌ه ی كه به‌بۆن ده‌كه‌ون به‌گه‌وره‌و منداڵه‌وه، د.ئار ی باس������ ی له‌نیشانه‌كان ی به‌بۆن كه‌وتن كردو وتی" :منداڵهكه چاو ی س������ور ده‌بێت‌و توش ی ئازار ی سهرو گه‌د‌ه تێكهه‌اڵتن‌و بورانه‌و‌ه ده‌بێت". به‌وت������ه ی ئ������هو پزیش������كه زۆرجار به‌بۆنكه‌وت������ن رووداو ی كتوپ������ڕ ی مه‌ترسیدار ی لێده‌كه‌وێته‌وه ،هاوكات ب������ۆ خۆپاراس������تن له‌به‌بۆنكه‌وتن������ ی منداڵه‌كان رێنمایمان ده‌كات بهوه ی كه پێویس������ته له‌منداڵدا ته‌نها بۆن ی منداڵ‌و بۆن‌ه نه‌رم‌و سارده‌كان له‌جل‌و به‌رگه‌ك‌ه ی بدرێ������ت" ،نه‌ك له‌به‌ر ی بكه‌ن دواتر بۆن ی لێ بده‌ن". سه‌باره‌ت به‌بۆنكه‌وتن ی گه‌وره‌كانیش د.ئار ی خان ی به‌پێویست ی زان ی خۆیان بپارێزن له‌هه‌موو جۆره بۆنه‌كان" ،بۆ ئ������هوه ی كاریگه‌ر ی خراپ ی بۆس������هر ته‌ندروستیان نه‌بێت".
رێ������ژه ی توش������بوونی جه‌س������ته ی مرۆڤیش به‌هه‌ندێ ڤایرۆس به‌رز دهبێتهوه. سه‌باره‌ت به‌شێواز ی خۆپاراستنیش، ی ئه‌م دامه‌زراوه‌ی‌ه رایگه‌یاند :پاراستن ی مرۆڤ له‌سه‌رما، سهرو هه‌ردوو پێ
ی زۆر خواردنه‌و‌ه ی ئاو ی سروشت ی خۆراك‌ه شله‌مه‌نیی‌ه میوه‌و خواردن گه‌رم������ه‌كان ،كاریگه‌ر ی له‌س������هر ی به‌رگر ی ی سیس������تم به‌هێزكردن ل������ه‌ش به‌رامبه‌ر به‌س������ه‌رما ههیه. هه‌موو ژه‌مێك ،النیكه‌م یه‌ك كوپ
ش������یر ی كواڵوو خاوێن بخۆنه‌وه، ش������ه‌وانیش په‌رداخێ������ك میو‌ه ی ی پرته‌قاڵ‌و زه‌نجه‌فیل بخۆن ،هه‌وڵ جوڵ‌ه ی جه‌س������ته‌ش بده‌ن ،چونكه ی مرۆڤ به‌رز ی له‌ش������ پل‌ه ی گه‌رم دهكاتهوه.
8
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
ی سه‌وه‌فان زۆر به‌سووده" "وه‌رزشكردن به‌دانیشتنه‌و ه بۆ توشبووان
د.ره‌ئوف ڕه‌حیم پسپۆڕ ی نه‌خۆشییه‌كان ی رۆماتیزم‌و جومگه‌كان‌و بڕبڕ‌ه ی پشت بۆ قه‌ڵه‌وی ،به‌كارهێنان ی زۆر ی جومگه له‌گ������ه‌ڵ زۆر ئازاردان ی جومگهكه، نه‌خۆش������ ی ش������ه‌كره ،ته‌مه‌نی������ش هۆكارێك������ ی زۆر س������ه‌ره‌كیی‌ه بۆ توشبوون ،چونكه زیاتر به‌ته‌مه‌نه‌كان توش ی سه‌وه‌فان ده‌بن.
زۆرێك له‌و كه‌سان هی ك ه ئازار له‌ئه‌ژنۆكانیاندا ههیهو ی سه‌وه‌فان تووشی نه‌خۆش ی ڕێكردندا بوون له‌كات ئازارییان بۆ دروست ده‌بێت، ههربۆیه پزیشكی پسۆڕ ێ ڕێنمایمان ده‌كات كه كات ئازار له‌ئه‌ژنۆكانیان دروست ی ده‌بێت ،پێویست ه سه‌ردان پزیشك بكهنو تا زوو به‌زوو ی بۆ بدۆزنه‌وه. چاره‌سه‌ر
سازدانی :ڕابه‌ر كه‌ریم د.ره‌ئ������وف ڕه‌حی������م پس������پۆڕ ی نه‌خۆش������ییه‌كان ی ڕۆماتی������زم‌و جومگ������ه‌كان‌و بڕب������ڕ‌ه ی پش������ت له‌دیمانه‌یه‌كیدا بۆ نم نم ئاماژه بهوه ده‌دات كه قه‌ڵه‌وی‌‌و ئازاردان ی جومگه‌و نه‌خۆش ی ش������ه‌كره‌و به‌سااڵداچوون گرنگترین هۆكاره‌كان ی سه‌وه‌فانن، ههربۆیه جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه پێویسته ئه‌وان‌ه ی سه‌وه‌فانیان ههیه، ئه‌ژنۆكانیان زۆر نه‌نوشتێنه‌وه‌‌و به‌سه‌ر قادرمه‌دا زۆر هاتوچۆ نه‌كه‌ن. رابه‌ر :نه‌خۆش ی سه‌وه‌فان چییه‌‌و هۆكاره‌كان ی توشبوون ی چین؟ د.ره‌ئوف :نه‌خۆش ی سه‌وه‌فان چه‌ند
د.ره‌ئوف ڕه‌حیم جۆرێكه ،زیاتر له‌ئافره‌تدا دروست ده‌بێت ئه‌وی������ش له‌كاتێكدا مادده ی لینج������ه كڕكڕاگه‌ییه‌ك������ه ی س������هر جومگه‌كان نامێنێت ،به‌هۆ ی ئهوه ی كه ئه‌و ماده‌ی‌ه پچ������ڕ پچڕ ده‌بێت‌و ش������ه‌ق ده‌بات ،ئه‌و كاته ئێسكه‌كان له‌یه‌ك ده‌خشێن‌و ئازار بۆ ئێسكه‌كان دروست ده‌كات ،كاتێك تیشكیان بۆ ده‌گریت ده‌بینین كه ئێسكه‌كان له‌یه‌ك نزیك بونه‌ته‌وه ،چونكه مادده كڕكڕاگه‌ییه‌ك‌ه ی س������هر ئێسكه‌كان نه‌ماوه. هۆكاره‌كان������ ی س������ه‌وه‌فان زۆرو نه‌زان������راون ،به‌اڵم چه‌ند هۆكارێك ههیه بۆ توشبوون به‌سه‌وه‌فان لهوانه
رابه‌ر :ئایا ته‌نها جومگه‌كان ی قاچ تووش ی سه‌وه‌فان ده‌بن یان جومگه‌كان ی تر ی له‌ش توش ده‌بن؟ د.ره‌ئ������وف :م������ه‌رج نیی������ه ه������هر جومگه‌كان ی قاچ توش ببێت ،له‌وانه‌ی‌ه هه‌ر جومگه‌یه‌ك له‌جومگه‌كان ی له‌ش توش ی ئه‌م نه‌خۆشی‌ه ببێت ،چونكه نیشانه‌كان ی سه‌وه‌فان بریتی‌ه له‌ئازار، ئاوسان ،تێكچون ی جومگه‌كان ،كه‌م ی جوڵ‌ه ی جومگه‌كان ،هه‌ندێجار گه‌رم ی جومگه‌كان������ه ،ئه‌م������ه وا ی لێده‌كات له‌توانا ی نه‌خۆش������ه‌ك‌ه به‌گشت ی كه‌م بكات������هوهو نه‌خۆش������ه‌ك‌ه نه‌توانێت به‌ته‌واو ی ئه‌و جومگه‌ی‌ه به‌كاربهێنێت .رابه‌ر :ئایا سه‌وه‌فان چاره‌سه‌ر ی ههیه؟ رابه‌ر :ئایا نه‌خۆش ی سه‌وه‌فان ئه‌بێت‌ه د.ره‌ئوف :چاره‌س������هر ی س������ه‌وه‌فان هۆ ی له‌ده‌ستدان ی قاچ یان به‌شێك ی یارمه‌تیدان������ه ،ده‌بێ������ت ئ������ازار ی نه‌خۆش������ه‌ك‌ه كه‌م بكه‌ینه‌وه‌‌و جوڵ‌ه ی جهسته؟ د.ره‌ئوف :ناتوانین بڵێین %100ئه‌م جومگهكه ب������اش بكه‌ین ،هه‌ندێك نه‌خۆش‌ه قاچ ی له‌ده‌ستداوه ،به‌اڵم ئه‌م ده‌رمان ی تاز‌ه ههیه ئه‌ڵێن یارمه‌ت ی ئهوه نه‌خۆشی‌ه نه‌خۆش په‌ككه‌وت‌ه ده‌كات ده‌دات كه ئ������هو مادده كڕكڕاگه‌یی‌ه یان كه‌مئه‌ندام������ ی ده‌كات ،بۆنموون‌ه دروس������ت ببێت������هوه ،هه‌ندێجاریش كه‌س������ێك كه نه‌خۆش������ ی ئه‌ژنۆ ی پێویستیان به‌نه‌شته‌رگه‌رییه ،ههربۆیه رابه‌ر :ئایا منداڵ‌و گه‌نج توش ی سه‌وه‌فان ده‌بن؟ د.ره‌ئوف :گه‌نج توش ی سه‌وه‌فان ده‌بێت به‌س زۆر كه‌م هه‌ندێك هۆكار ههیه گه‌نج توش ی س������ه‌وه‌فان ده‌كات بۆ نموون‌ه ئه‌گه‌ر گه‌نجێك قاچ ی شكا بێت‌و شكانه‌ك‌ه له‌ناو جومگه‌دا بێت زیاتر ئه‌گه‌ر ی توشبوون ی ههیه ،هه‌ر نه‌خۆش������ییه‌ك ی ئێسك هه‌بێت ئه‌وا له‌پاشه‌ڕۆژدا زیاتر ئه‌گه‌ر ی توشبوون به‌سه‌وه‌فان ی ههیه.
ی ێ فێر كۆرپه‌ل ه ده‌توان ی بێگان ه ببێت زمان
لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ی ئه‌نجامدراو له‌سه‌ر مێشك ی منداڵ ی كۆرپهله ،ده‌ریده‌خات كه كاتێك منداڵ له‌ته‌مه‌نی10 – 6 مانگیدا زمان ی بێگان‌ه ببیس������تێت، له‌ته‌مه‌ن������ ی گه‌وره‌ییدا ئ������هو زمان‌ه به‌خێرای������ ی فێر ده‌بێ������ت ،ههربۆیه
ئێس������تا له‌ئه‌مریكا دایك‌و باوك بۆ ئه‌م مه‌به‌ست‌ه له‌كات ی په‌روه‌رده‌كردن ی منداڵه‌كانیاندا ،به‌خێوكه‌ر ی بێگان‌ه به‌كارده‌هێنن. كارگه‌كان ی دروستكردن ی ئامێر ی یار ی له‌ئه‌مریكا ،ئێستا ئه‌و ئامراز ی
توشبوو نه‌یتوان ی به‌ته‌واو ی ئه‌ژنۆ ی بنوشتێنێته‌و‌ه ناتوانێت توالێت به‌كار بهێنێت‌و چوار مشق ی دابنیشێت‌و به‌ت������ه‌واو ی پێ ی ب������ڕوات ،زۆر كات پێویسته نه‌خۆش������ه‌ك‌ه نه‌شته‌رگه‌ر ی بۆ بكرێ������ت‌و ئ������هو جومگه‌ی‌ه ی بۆ بگۆڕدرێت.
یاریان‌ه دروست ده‌كه‌ن كه به‌زمان ی ئیسپان ی قس‌ه ده‌كه‌ن. سه‌رۆك ی ڕێكخراو ی په‌روه‌رده‌كردن ی منداڵ ئاشكرا ی كرد كه ده‌توانرێت فێركردن ی كۆرپهله هه‌ر له‌سه‌ره‌تا ی منداڵییه‌و‌هده‌ستپێبكرێت.
ی ی جیاكردن������هوه ئامێرێك������ ی له‌خوێن ،نوێترین ئامێره چه‌ور ی لێپرسراوان‌و بۆ خۆالوازكردن ی چین. ی واڵت كارمه‌ندان ی ی مۆرنینگ پۆس������ت رۆژنامه ی ی په‌كین ڕایگه‌یاند زۆربه چاپ
ی به‌ڕێوب������ه‌ران‌و لێپرس������راوان ی ی چین ،بهپێچهوانه ده‌وڵه‌مه‌ند پزیش������كان ی ئام������ۆژگار ی ئه‌م شێو‌ه ی مه‌ترس������ ده‌ربار‌ه ی خۆالوازكردن������ه ،س������ه‌ردان ی نه‌خۆش������خان‌ه گرانبه‌هاكان������
رابه‌ر :زۆر كات ده‌بینین ئه‌و نه‌خۆشان‌ه ی كه سه‌وه‌فانیان ههیه ده‌رز ی به‌كارده‌هێنرێت بۆ ئه‌ژنۆیان بۆچی؟ د.ره‌ئوف :دوو جۆر ده‌رز ی ههیه كه به‌كارده‌هێنرێت یه‌كیكيان كۆنه‌كان‌ه ك������ه ئه‌وی������ش م������اد‌ه ی كۆرتیزۆن‌ه دووه‌میان هه‌ندێك ماده‌ی‌ه كه تاز‌ه هاتووه ئه‌و ماده‌ی‌ه لینج ی جومگه‌كان زی������اد ده‌كات‌و ئازار كه‌م دهكاتهوه، ئهمه بۆ ماوه ی پێج مانگ بۆ شه‌ش مانگ نه‌خۆش سود ی لێوه‌رده‌گرێت، ماد‌ه ی س������تیرۆید كه ماده‌یه‌ك‌ه دژ به‌هه‌وكردن������ه هه‌ندێج������ار ده‌بێت به‌كار ی بهێنن ،چونكه نه‌خۆشه‌ك‌ه زۆر بێتاق������ه‌ت ده‌بێت‌و پێویس������ته ب������ۆ ی به‌كاربهێنین ،نابێت له‌ماو‌ه ی ساڵێكدا له‌چوار جار زیاتر به‌كار ی
رابه‌ر :ئایا وه‌رزش سود ی ههیه بۆ نه‌خۆش ی سه‌وه‌فان؟ د.ره‌ئوف :به‌ڵ ێ وه‌رزش زۆر به‌سوده، به‌اڵم بۆ ئه‌وان‌ه ی نه‌خۆش ی سه‌وه‌فانیان ههیه ده‌بێت وه‌رزش������ێك بكه‌ن كه ئه‌ژنۆ زۆر كێش ی له‌سه‌ر نه‌بێت ،واته ده‌بێت به‌دانیشتنه‌و‌ه وه‌رزش بكه‌ن.
ی به‌رده‌وام جوڵ ه ى ده‌تپارێزێ له قه‌ڵه‌و كێشه ی قه‌ڵه‌وبوون زۆر كه‌س ی هه‌راسان كردووهو ناچ������ارن په‌نا بۆ بهرنامه ی خۆالوازك������ردن بب������ه‌ن ،له‌كاتێكدا پس������پۆڕان چه‌ندین ڕێگاچاره‌سه‌ر ی ئاس������ان‌و ش������یاویان له‌هه‌گبه‌دای‌ه كه به‌ته‌واوه‌ت ی له‌قه‌ڵه‌وێت ی دوورت ده‌خه‌نه‌وه. س������ه‌نته‌ر ی ره‌ش������اق‌ه ی به‌ی������روت كه به‌ناوبانگتری������ن س������ه‌نته‌ر ی لوبنانه، له‌ڕێنماییه‌كدا بۆ خانمان‌و پیاوان تا له‌قه‌ڵه‌و ی به‌دوور بن ،ده‌ڵێت :له‌شوێن ی ده‌وام‌و كات ی كاركردندا كه فرسه‌تت ب������ۆ وه‌رزش نییه ،هه‌وڵ بد‌ه له‌جوڵ‌ه ی به‌رده‌وامدا بیت ،س������ود له‌پێپلیكان‌ه له‌بر ی مه‌س������عه‌د وه‌ربگ������ره .له‌كات ی قسه‌كردندا ههمیشه كورت‌ه پیاس‌ه بكه، له‌بر ی ئیمه‌یڵ خۆت نامه‌كان بگه‌یه‌نه، له‌ب������ر ی به‌كارهێنان ی كۆنتڕۆڵ خۆت هه‌س������ته‌و ته‌له‌ڤزیۆن بگ������ۆڕه ،له‌كات ی به‌كارهێنان������ ی كۆمپیوته‌ردا له‌س������هر كورس������ ی بزۆز دابنیش‌ه تا جه‌سته‌ت له‌جوڵه‌دا بێ ،له‌كات ی دانیشتندا جوڵ‌ه به‌قاچه‌كانت بكه. له‌كۆتای������ ی ڕێنماییه‌كه‌ش������دا هاتووه:
ی خۆالوازكردن ل ه چین نوێترین شێواز ی خوێن ده‌كه‌ن، پاككردن������هوه ی ی چه‌ور تا زۆرترین رێ������ژه له‌خوێنیان ده‌ربهێنن ،ئه‌مه‌ش ی ی كه‌مدا كێش������ له‌ماوه‌یه‌ك������ جه‌س������ته‌یان بهرهو كه‌مبوونه‌و‌ه ده‌بات.
ڕێنماییم بۆئه‌وان‌ه ی تووشی سه‌وه‌فان بوون ئه‌وه‌ی‌ه كه ئه‌گ������هر ئازارییان هه‌بوو زوو س������ه‌ردان ی پزیش������ك بكهنو ئه‌و ڕێنماییان‌ه ی كه له‌الیه‌ن پزیش������ك ی پس������پۆڕه‌و‌ه ده‌یاندرێت ی به‌باش������ ی په‌یڕه‌و ی بكه‌ن ،ئه‌ژنۆكان زۆر نه‌نوش������تێنه‌وه ،به‌سه‌ر قادرمه‌دا زۆر هاتوچ������ۆ نه‌ك������هن‌و هه‌ندێك ڕاهێنان‌و چاره‌سه‌ر ی سروشت ی ههیه، ئه‌گه‌ر به‌باش ی بیكه‌ن ئه‌وا له‌ئازار ی جومگهكه كه‌م دهكاتهوه.
بهێنین ب������ۆ جومگه ،چونكه ئه‌گه‌ر لهوه زیات������ر به‌كار ی بهێنین زه‌ره‌ر به‌جومگه‌ك‌ه ده‌گه‌یه‌نێت. رابه‌ر :ئایا به‌كارهێنان ی ماد‌ه ی ستیرۆید نابێت‌ه هۆ ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی كێش له‌كاتێكدا قه‌ڵه‌و ی هۆكارێك‌ه بۆ توشبوون به‌سه‌وه‌فان؟ د.ره‌ئوف :به‌بڕوا ی من س������تیرۆید وه‌ك چه‌كێك ی دووسه‌ر وایه ،ئه‌گه‌ر به‌باش������ ی به‌كاربهێنرێت هه‌ندێجار ژی������ان ڕزگار ده‌كات ،ئه‌گ������هر به‌شێوه‌یه‌ك ی خراپ به‌كارهێنرا ئه‌وا كاریگه‌رییه‌ك ی خراپ ی ده‌بێت له‌سه‌ر نه‌خۆش ،چونكه ستیرۆید چه‌ور ی له‌له‌شدا زیاد ده‌كات ،نه‌خۆش قه‌ڵه‌و ده‌كات به‌تایبه‌ت ی د‌هم‌و چاوو ورگی، ماسولكه‌كان الواز ده‌كات ،كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر ده‌ماره‌كان ههیه ،كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر چاو ههیه ،كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر گه‌د‌ه ههیه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌گه‌ر نه‌خۆش س������تیرۆید ی به‌كارهێنا ده‌بێت به‌و ڕێژه‌ی‌ه به‌كار ی بهێنێت كه پێویسته.
ی س������ێ ئ������هو ئامێره بۆ ماوه ی الش������ه پاك كاژێ������ر ،خوێن ی ده‌كات������هوه به‌جیاكردن������هوه ی له‌خوێنه‌كه ،پاش������ان چ������ه‌ور خوێن‌ه خاوێنه‌ك‌ه ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه ی مرۆڤه‌ك������هو ب������ۆ جه‌س������ته
هه‌موو رۆژێك ل������ه‌دوا ی ته‌واوبوون ی كار یاخود ده‌وامه‌كه‌ت ،پیاسه‌یه‌ك بكه به‌و مه‌رج‌ه ی رۆژانه چه‌ند هه‌نگاوێك زیاتر له‌رۆژ ی راب������ردوو بجوڵێیت،
له‌وب������اره‌و‌ه پزیش������كان ده‌ڵێن ی ئه‌م نه‌ش������تهرگهرییه ،ئه‌گه‌ر ی خوێن‌و توشبوون به‌شێرپه‌نج‌ه ی دڵ له‌و كه‌سانه‌دا زۆر سه‌كت‌ه ده‌كات كه ئه‌م نه‌ش������تهرگهرییه ئه‌نجام ده‌ده‌ن.
له‌كات ی ژه‌مه‌كان ی نانخواردنیش������دا پاروویه‌ك كه‌متر له‌ژه‌م ی پێشوو بخۆ، ئه‌وا به‌ئاسان ی خۆت له‌قه‌ڵه‌وێت ی ڕزگار ده‌كه‌یت.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ی كه‌سایه‌تیت‌و تێستێك بۆده‌رخستن دڵنیابونه‌وه‌ت لێی!
-1دایك������ت داوات لێ������ده‌كات تر نییه له‌م ماڵه‌دا هاوكاریت بكات. له‌ڕاپه‌ڕاندن ی كار ی ماڵدا هاوكار ی ت -درۆ ده‌كه‌ی������ت‌و ده‌ڵێت به‌یان ی تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی گرنگم ههیه. بكه‌یت؟ -2ل������ه‌وه‌رزی تاقیكردنه‌وه‌كانت������دا أ -خێرا هاوكار ی ده‌كه‌یت. ب -ئه‌ڵێیت :ئۆه له‌من زیاتر كه‌س������ ی سه‌رقاڵی جێبه‌جێكردن ی ئه‌ركه‌كانتی‌‌و
ی ی تر ی جه‌س������ته‌ت به‌ش������ێك ی تر گه‌ردنت وه‌ك هه‌ر یه‌ك له‌ئه‌ندامه‌كان ی ئه‌و جوانییه، ی پێویسته بۆته‌واوكردن ی پێدان جوانیته ،ههربۆیه گرنگ ی تایبه‌ته، ی كرێم ی ڕێگ‌ه باوه‌كه ناكه‌ین ك������ه به‌كارهێنان لێره‌دا باس������ ی هه‌ر له‌نێو ی سروشتی‌‌و تایبه‌ت ئه‌كه‌ین كه ده‌توان به‌ڵكو باسی ڕێگه‌یه‌ك ی بده‌ی������ت ،ڕێگاكه‌ش ڕێگایه‌كی تاقیكراوه‌و ماڵه‌كه‌ی خۆتدا ئه‌نجام سه‌ركه‌وتووه. ی هێلكه 8 -3 ،دڵۆپ یه‌ك كه‌وچكی گهوره هه‌نگوین ،یه‌ك س������پێنه ی لیمۆ .ئه‌و ماددان‌ه تێكه‌ڵ بكه‌و ی زه‌یتون 4-1 ،كه‌وچك ئاو زه‌یت������ ی نیو كاژێر بید‌ه له‌گه‌ردنت پاش������ان به‌ئاوی شله‌تێن بیشۆ، بۆماوه گه‌ردنت وه‌ك بلوری لێدێت.
توێژینه‌ویه‌كی نوێ ده‌ریخس������تووه كه ئه‌و خانمان������هی پێیانوایه جوانن ،زۆرترین كات ی ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هه‌ڵوێس������ته ی ده‌رده‌ب������ڕن له‌كات ی توندت������ر توڕه‌ی به‌ش������ێوه‌یه‌ك دژواره‌كاندا به‌راورد به‌و خانمانه‌ی كه‌متر سه‌رنجڕاكێشن. ی ی كرا ،ئهوه توێژینه‌وه‌ك������ه كه‌له‌الیه‌ن د.ئارۆن س������یڵ سه‌رپه‌رش������ت ده‌رخس������ت كه ئ������هو خانمانه جوانی������ان سه‌رنجڕاكێش������تر ده‌بێت ی كاتێك توڕه‌ییان ده‌رده‌بڕن ،هه‌روه‌ك توێژینهوهكه له‌س������هر بنه‌ما ی كالیفۆڕنیاو‌ه چاوپێكه‌وتنێ������ك ئه‌نجامدرا ك������ه له‌الیه‌ن زانك������ۆ ی له‌خۆگرتوو تێیدا پێوان‌هی میزاجیان به‌ڕێوه‌چوو 156..خوێندكار ی چاره‌سه‌ركردنی هه‌ڵوێست‌ه جیاوازه‌كاندا. كرا له‌چۆنێت ی قژه‌ك‌ه به‌جۆرێك ش������تێكی تریش كه جێ������ی ئاماژه‌پێدان‌ه ڕه‌نگ������ ی ڕه‌نگ له‌جۆره‌كان په‌یوه‌ندی به‌م بابه‌ته‌و‌ه ههیه ،ئه‌و خانمانه ی قژیان ی قژیان ی ڕه‌نگ كاڵ‌ه زیاتر سه‌رنجڕاكێش������ترن به‌راورد به‌و خانمانه ڕه‌ش یان سووره. ی هاوش������ێوه‌یان له‌پیاوانیش������دا دۆزییه‌وه ،به‌اڵم توێژه‌ران لێكچونێك ی ی پیاوان هێزی جه‌سته‌یی شوێنی سه‌رنجڕاكێش ی توێژه‌ران ال به‌ڕا ی ده‌روونی ئانجرید ی ڕاوبۆچوونی پزیش������ك خانمان دهگرێتهوه .به‌پێ ی بایه‌خپێدانه‌و پێویسته به‌وریاییه‌و‌ه ی شایان ی كۆتای كۆلێنز ئه‌م ئه‌نجام‌ه ی لهگهڵ بكرێت. مامهڵه
ژماره54 :
11
ی ئه‌م وه‌رز ه نوێترین ستایڵ ی خوری‌‌و پوت ه كۆڵۆن
له‌پڕ میوان ی زۆرتان ههیهو به‌ده‌نگ ی ت -مۆبایله‌كه‌ت بێده‌نگ ده‌كه‌یت. به‌رز ده‌دوێن. أ -ئه‌چیت له‌چێشتخانه‌دا وانه‌كانت ئیس������تا بۆ ئه‌لف یه‌ك خاڵ ،بۆ خاڵ ی ب دووخاڵ ،بۆخاڵ ی ت س������ ێ خاڵ ئاماد‌ه ده‌كه‌یت. ب -به‌ده‌نگ ی ب������ه‌رز هاوار ده‌كه‌یت :دابنێ. ئه‌ر ێ خه‌ڵكی ئ������ه‌م ڕۆژ‌ه بۆناتوانن وه‌اڵمه‌كان: به‌هێمنی بدوێن. ت -به‌ئاڕاسته ی گه‌رماوه‌كه ده‌ڕۆیت‌و • له ( :)9 -6تۆ كچێك ی رووخۆش‌و له‌دوات������هوه به‌تون������دی ده‌رگاك������ه هه‌س������تیاریت ،هه‌وڵده‌ده‌یت ،هه‌ست ی كه‌سانی تر ڕابگریت ،به‌اڵم كێشه‌ت داده‌خه‌یته‌وه. -3خوش������كه‌كه‌ت مایكرۆك������ه ئه‌وه‌ی‌ه ناشیرین‌و قه‌ڵه‌ویت‌و دایكیشت به‌هۆی ئه‌مه‌و‌ه لێت بێزاره ،چونكه تۆ ده‌شكێنێت. بارێكی قورس������یت به‌سه‌ر شانییه‌وه‌و أ -ئارام ده‌گریت‌و توڕه نابیت. ب -لێ ی توڕه ده‌بیت‌و به‌ناش������یرین ی ئه‌ترسێت هیچ كه‌سێك تۆی نه‌وێت به‌ه������ۆی ته‌مه‌ڵیته‌وه ،له‌ب������هر ئهوه تۆ مامهڵه ی لهگهڵ ده‌كه‌یت. ت -ڕاسته‌وخۆ به‌فیتنه‌یی رووداوه‌ك‌ه پێشكه‌شی خوشكه‌زاكه‌ی ده‌كات كه به‌كه‌ڵك ی هیچ كارێك نایه‌تێت. ده‌گێڕیته‌وه. -4كوڕێ������ك دێ������ت بۆخوازبێن ی • ل������ه ( :)14 - 10ت������ۆ كچێك������ ی كه‌س������ایه‌تییه‌كی به‌هێ������زت هه‌ی������ه، خوشكه‌كه‌ت؟ حه‌زت له‌ده‌س������ت به‌س������ه‌رداگرتنه، أ -بێده‌نگ ده‌بیت‌و هیچ ناكه‌یت. ب -له‌به‌رده‌می������دا باس������ی هه‌ڵ������ه ی كچێك������ ی بێچاوو ڕوویت ،هه‌میش������ه ب������ه‌دوای الواز ی كه‌س������انی ت������ردا خوشكه‌كه‌ت ده‌كه‌یت. ت -باسی باشییه‌كانی خۆت ده‌كه‌یت ده‌گه‌ڕێیت تا ده‌س������ت بگریت به‌سه‌ر ژیانیان������دا ،ره‌نگ‌ه له‌گ������ه‌ڵ كوڕێك ی له‌به‌رده‌میدا. ترس������نۆكدا هاوس������ه‌رگیر ی بكه‌یت -5به‌رنامه‌ی تایبه‌تی تۆ چییه؟ كه له‌خه‌یاڵه‌كانیش������ی ده‌ترس������ێت تا أ -فیلمی به‌ڵگه‌نامه‌یی‌‌و زانستی. بیكه‌یته خزمه‌تكاری خۆت به‌درێژای ی ب -بهرنامه ی سیاسی. ته‌مه‌نت. ت -فیلم ی سینه‌مایی‌‌و دراما. -6هاوڕێكه‌ت له‌ش������ه‌ودا ته‌له‌فونت • ل������ه ( :)18 -15تۆكچێك������ی زۆر ب������ۆده‌كات به‌هۆی كێش������ه‌یه‌كه‌وه كه جوان‌و به‌خته‌وه‌ریت ،به‌اڵم ئه‌م جوانییه ته‌نه������ا جوان ی ڕووكه‌ش������هو جوان ی ڕوبه‌ڕوی بووه‌ته‌وه؟ أ -گوێ������ی بۆده‌گریت‌و ه������اوكار ی ڕۆحی نییه ،هاوڕێكانت به‌ئاس������ان ی ب������ڕوات پێده‌كه‌ن له‌هه‌م������ان كاتدا ده‌كه‌یت. ب -بێ������زار ی ده‌رده‌بڕیت‌و باس������ ی توانایان ههیه هه‌ڵتخه‌ڵه‌تێنن ،ئاره‌زوو ئ������هو كه‌س������انه‌ی الده‌كه‌ی������ت ك������ه ده‌كه‌یت لهگهڵ كوڕێك ی ئاست به‌رزو به‌ش������ه‌وان په‌یوه‌ندی دهكهنو خه‌ڵك ده‌وڵه‌مه‌ندا هاوس������ه‌رگیر ی بكه‌یت‌و ئه‌گه‌ری ڕوودان ی ئه‌مه‌ش زۆره. بێزارده‌كه‌ن.
ی بێخه‌وش‌و سه‌رنجڕاكێش ی سروشتیی بۆگه‌ردنێك ئاماده‌كراوێك
2010 /12/28
پس������پۆڕان ی ك������ه‌ش‌و ه������ه‌واو پۆش������اك له‌ئه‌وروپ������او ئه‌مه‌ریكا وه‌رز ی س������ه‌رماو به‌فربارینیان وه‌ك هه‌لێك قۆس������ته‌وه بۆهێنان‌ه ئارا ی مۆدێلێك ی ن������وێ‌‌و گونجاو بۆئه‌م وهرزه، كه پێكهات������ووه له‌كۆڵۆن ی ڕه‌نگاوڕه‌نگ‌و پێاڵوو پوت ی زستانه‌و گه‌رم. وه‌ك ئاش������كرای‌ه وه‌رز ی زستان وه‌رز ی پوت ی گه‌رم‌ه به‌هه‌موو جۆره‌كانییه‌وه ،به‌اڵم پسپۆڕان ی مۆده ئامۆژگاری ده‌كه‌ن له‌وه‌رز ی ئه‌مس������اڵدا له‌بر ی كۆڵۆن ی ته‌ن������ك كۆڵۆن ی خوری بپۆش������رێت تا بگونجێت لهگهڵ ئه‌و كه‌ش‌و هه‌وا س������ارده ی له‌ئێستادا له‌ئارادایه. ره‌نگ������ه پێش������نیازكراوه‌كانیش بۆئه‌م وهرزه بریتیی‌ه له‌ڕه‌ساس������ ی لهگهڵ په‌مه‌یی كراوه ،ماڕۆن ی لهگهڵ ڕه‌ش ،س������وور لهگهڵ سوور ،سپ ی لهگهڵ پێست ی پڵنگ ،قاوه‌یی كراوه لهگهڵ ئۆككه‌ر.
یقژبۆكریسمس نوێترینستایڵ ی ی جوانكاری‌‌و ئارایشت پسپۆڕ ی بیوتن) ی (بیوس������ جیهان ی ی جوانكار به‌ڕێوه‌ب������هر ی حه‌یف������ا، قوتابخان������ه گۆڵ������دن) (لی������زا نمایش������تكاری ته‌م������ه‌ن حهڤده س������اڵی هه‌ڵبژارد ی ی قژ تا نمایشی رازاندنه‌وه ی 2011 -2010 بۆكریسمس������ ی ی رێكخس������تن ب������كات ،له‌ڕێگا قژی������هوه به‌ش������ێوازێكی جوان ی له‌دایكبوون. هه‌روه‌ك دار ی ئه‌م������ه هه‌ندێ������ك س������ه‌ره‌ڕا ی تایبه‌ت به‌كریسمس خستنه‌سه‌ر له‌ئارایشته‌كه‌یدا به‌كارهێنا‌و تێیدا چه‌ندین ڕه‌نگی جۆراوجۆری تێكه‌ڵ ی ی سه‌رنجڕاكێش������ كرد تا روویه‌ك تایبه‌ت به‌م بۆنه‌یه پێشكه‌ش بكات.
ی زیاتر به‌ده‌سته‌كانت بد ه ی زستاندا گرنگ ی‌وه‌رز لهگهڵ هاتن
ی ی ده‌ستیان زۆرتر دوچار ی پێست وه‌رزی زس������تان دهبێته كێشه بۆئه‌و خانمانه ی پێدان‌و پاراس������تنیان له‌وشك بونهوه ئه‌م وش������ك بونهوه ده‌بێت ،جا بۆ گرنگ ێ بكه. ڕێنماییان‌ه جێبه‌ج ی ناوماڵدا ده‌ستكێش������ی نایلۆن له‌ده‌س������ت بكه تا ی ئه‌نجامدانی كاروبار له‌كات ده‌ست‌و نینۆكه‌كانیشت له‌وش������كبونه‌وه‌و خراپبوون بپارێزێت ،لهگهڵ ئه‌مه‌شدا ی ی تایبه‌ت بۆده‌سته‌كانت ئه‌نجامبد‌ه به‌مه‌ساجكردنیان له‌شێواز هه‌میش������ه وه‌رزش بازنه‌ییدا تا سوڕی خوێن چاالك بێته‌وه‌و ته‌ندروستیان بپارێزیت ،جگه‌له‌مه‌ش ی ده‌سته‌كانت، ی مردو ی پێست ماسك به‌كاربهێنه بۆالبردن ی گه‌رم له‌پاش خۆشتنیش به‌خاولییه‌ك جوان‌وشكیان بكهرهوه مه‌هێڵ‌ه به‌ر هه‌وا بكه‌ون ،پاش هاتنه دهرهوه له‌گه‌رماوه‌ك‌ه كرێمی شێداركه‌ره‌وه‌یان بۆبه‌كاربهێنه، ی دژه‌خۆری تایبه‌تیان بۆبه‌كاربهێنه. له‌هه‌ر وه‌رزێكیشدا كرێم
یاری
u k o
d u s
شیكاری ژمارەی پێشوو: 6 2 7 8 9 5 3 1 4
1 3 5 4 6 8 9 2 7
5 8 9 1 7 3 4 6 2
3 5 4 7 2 9 6 8 1
8 6 3 2 4 1 7 9 5
9 1 2 6 5 7 8 4 3
7 4 1 9 3 6 2 5 8
2 9 8 3 1 4 5 7 6
4 7 6 5 8 2 1 3 9
10
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54:
كاوڕ :ئه‌م ههفتهیه سه‌ردان ی چه‌ند هاوڕێیه‌كت ده‌كه‌یت یان له‌گه‌ڵیاندا كۆده‌بیته‌و‌ه پێك������هوه كاتێك������ ی خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌ن ،هاوسه‌ره‌كه‌ت پێویس������ت ی به‌وه‌ی‌ه گرنگ ی زیاتر ی پێبده‌یت‌و فه‌رامۆش ی نه‌كه‌یت. گا :بێده‌نگ ی هه‌ڵده‌بژێریت له‌و كێشانه‌دا كه روبه‌ڕووت ده‌بنه‌وه ،ب������ه‌اڵم هه‌موو كات ئه‌م بێده‌نگیی‌ه كارێك ی باش نییه ،چونكه ره‌نگ‌ه ببێت‌ه هۆ ی زیاتر ئاڵۆزبوونیان ،ههوڵبده به‌وتووێژ ی هێمنان‌ه دۆخه‌ك‌ه چاره‌سه‌ر بكه‌یت. دووان������ه :ت������ۆ كه‌س������ێك ی خۆپه‌رستیت‌و هیچ كات بیر له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ت ناكه‌یته‌وه‌و ته‌نه������ا خۆش������ ی خۆت������ت المه‌به‌ست‌ه به‌هۆ ی ئه‌مه‌شه‌و‌ه ههمیشه هاوڕێت كه‌مه‌و كات ی پێویست هیچیان گوێت پێناده‌ن ،كه‌مێك به‌خۆتدا بچۆره‌وه. قرژاڵ :ناكۆكییه‌ك ده‌كه‌وێت‌ه نێوان تۆو هاوسه‌ره‌كه‌ته‌وه‌‌و كاتێك������ ی زۆر ی ده‌وێ������ت بۆچاره‌س������ه‌ركردن‌و هێمن بونهوه ی دۆخه‌ك������ه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر وریا نه‌بیت ڕهنگه به‌جیابونه‌و‌ه كۆتای ی بێت. شێر :ههمیشه دوره‌په‌رێزیت لههاوڕێو كه‌س‌ه نزیكه‌كانت ئهمه كارێك ی ب������اش نییه، چونك������ه ڕۆژێ������ك دێت پێویستت پێیان ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌وكات‌ه په‌شیمان ی سود ی نابێت بۆت. فه‌ریك :گۆڕانكار ی ته‌واوه‌ت ی به‌س������هر ژیانتدا دێت‌و ئه‌گه‌ر به‌ئاسان ی له‌ش������ته‌كان بڕوانیت به‌خێر تێده‌په‌ڕێ������ت ،به‌ر لهوه ی بڕیار به‌سه‌ر كه‌سێكدا بده‌یت، باش������تروای‌ه له‌هه‌ڵوێست ی دڵنیابیت به‌رامبه‌رت نه‌وه‌ك به‌هه‌ڵه‌دابچیت. ت������ه‌رازوو :بیرێك له‌ژیانت بكهرهوه ب������ه‌اڵم مه‌گه‌ڕێره‌و‌ه بۆڕاب������ردوو ،چونكه ته‌نها ئ������ازارت پێده‌گه‌یه‌نێ������ت‌و هیچ ی تر ،گه‌شبینان‌ه بڕوان‌ه داهاتوت ،ده‌بینیت هه‌موو ش������تێك به‌دڵ ی تۆ ده‌بێت. دوپش������ك :كارێك ی زۆرت به‌س������ه‌ردا كه‌ڵه‌ك������ه بوه‌و نازانی������ت ل������ه‌كام الی������هوه ده‌س������تپێبكه‌یت ،باشترین هه‌نگاو دانان ی به‌رنامه‌یه‌ك ی پێشوه‌خت‌ه بۆیان تا هه‌موو شتێك به‌باش ی به‌ڕێو‌ه بچێت. كه‌وان :به‌هێمن������ ی مامهڵه ی ئ������هو كه‌س������انه بك������ه كه له‌چوارده‌ورت������نو دڵی������ان مه‌ش������كێن‌ه كاتێك داوا ی هاوكاریت لێده‌كه‌ن ،چونكه دڵشكاندن ئاس������انه ،به‌اڵم چاكبونه‌و‌ه ی زه‌حمه‌ته. گیس������ك :ئێو‌ه كه‌سانێك ی خۆشه‌ویستن له‌نێو كۆمه‌ڵدا‌و هه‌میش������ه هاوڕێ‌‌و دۆست ی زۆرت������ان هه‌ی������ه له‌هه‌م������وو ش������وێنێك ،به‌اڵم به‌كه‌ڵك ی خۆت������ان نایه‌ن ،به‌مێش������ك بیربكه‌نه‌وه‌و هه‌رگیز دوا ی هه‌س������ت‌و سۆزتان مه‌كه‌ون. س������ه‌تڵ :بهرنامه داده‌نێیت گه‌ش������تێك ئه‌نجامبده‌یت‌و هه‌ندێك كات به‌سه‌ربه‌ریت، ئه‌م������ه‌ش له‌ئێس������تادا بۆتۆ شتێك ی باش������ه ،تا كه‌مێك له‌جه‌نجاڵ������ ی ژی������ان دوور بكه‌ویته‌وه ،كاره‌كه‌ت فه‌رامۆش مه‌كه.
نه‌هه‌نگ :زۆر په‌ش������یمان ی بۆئ������هو ناحه‌قیی‌ه ی به‌رامبه‌ر به‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ت كردووته، ب������ه‌اڵم ت������از‌ه په‌ش������یمان ی س������وود ی نییه .له‌خه‌مێك ی قوڵدا ده‌ژیت‌و ئاخ‌و حه‌س������ره‌ت ب������ۆ رابردوو هه‌ڵده‌كێشیت.
خ ا ن م ا ن ب ه چ ی ئه‌م������هی خ������واره‌وه ڕاپۆرتێك������ ئاماده‌ك������راوو وتاڕادده‌ی������ه‌ك كۆمیدی������ه ،ب������ه‌اڵم په‌ن������دو ی به‌سوود له‌خۆده‌گرێت ئامۆژگار به‌وهیوایه‌ی له‌الیه‌ن خاتونه‌كانه‌و‌ه ێ ی ل������ بخوێندرێت������هوهو س������وود ببنرێت. له‌یه‌كێك له‌ش������اره‌كاندا بازاڕێك كرایه‌وه بۆفرۆش������تنی هاوس������هر (پیاوان) ،خانمانیش بۆیان هه‌بوو ی خۆیان ی بكهنو به‌دڵ س������ه‌ردان
ی ڕ ا ز ی د ه ب ن؟
هاوس������ه‌رێك هه‌ڵبژێ������رن ،له‌نێو ئه‌و زانیارانه‌ش������دا ك������ه له‌نێوان كۆمپیوته‌ره‌ك������ه‌دا داخڵ كرابوو ی ی سه‌ردان هاتبوو كه "ئه‌و خانم‌ه ی ههیه ئه‌م ب������ازاڕ‌ه ده‌كات ب������ۆ له‌یه‌كێك له‌قاته‌كاندا هاوسه‌رێك ی هه‌ڵبژێرێت ،ب������ه‌اڵم كه بۆخ������ۆ ی نییه دابه‌زێته‌و‌ه س������ه‌ركه‌وت بۆ ی خوارتر". بۆقات یه‌كێ������ك له‌خانم������ه‌كان كاتێك ی كرد تا ی بازاڕه‌ك������ه س������ه‌ردان
هاوسه‌رێك هه‌ڵبژێرێت ،بینی: ی ی یه‌كه‌م نوس������رابوو :پیاوان له‌قات ئه‌م قاته كاری������ان ههیهو ئیمانیان به‌خودا ههیه. ی ی دووه‌م نوس������رابوو :پیاوان له‌قات ئه‌م قاته كاری������ان ههیه ،ئیمانیان به‌خ������ودا هه‌ی������ه ،منداڵه‌كانی������ان خۆشده‌وێت. ی ی س������ێیه‌م نوسرابوو :پیاوان له‌قات ئه‌م قاته كاری������ان ههیه ،ئیمانیان به‌خ������ودا به‌هێ������زه ،منداڵه‌كانیان
ی ورگ بۆالبردن ی یهه‌میشه‌ی به‌شێوه‌یه‌ك
گۆش������ت ی داكه‌وت������ه ی ورگ :ب������ۆ چاره‌س������ه‌ركردن ی كه‌وچكێك تۆوی شویت بكه‌ر‌ه ده‌فرێكه‌وه كه كوپێك ئ������اوی تێدابێت‌و له‌س������هر ئاگر دایبنێ ،له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه بۆماوه ی ش������ه‌ش خوله‌ك بابكوڵێت پاش������ان بیپاڵێوه‌و به‌یانیان‌و ئێواران كوپێك ی ل ێ بخۆره‌وه. بۆالبردنی ورگ :چا ی چین ی سه‌وز +گوڵ‌ه به‌یبوون + سینه‌مه‌ك ی +دارچین ی +توێكڵ ی‌وشككراو‌هی هه‌نار. له‌ه������هر یه‌كێك لهوانه كه‌وچكێك������ی بچوك وه‌ربگره‌‌و تێكه‌ڵی بكه‌و بیكه‌ر‌ه ناو ئ������او ی گه‌رمه‌وه ،له‌به‌یانیان‌و
خۆش������ده‌وێت ،سه‌رنجڕاكێش������ن. ی ی خۆیدا وت خانمه‌ك‌ه له‌مێش������ك ی "واو" ،به‌اڵم سه‌رده‌كه‌وم بۆقات سه‌رووتر. ی له‌قاتی چواره‌م نوسرابوو :پیاوان ئه‌م قاته كاری������ان ههیه ،ئیمانیان به‌هێزه ،منداڵه‌كانیان خۆشده‌وێت، سه‌رنجڕاكێش������ن ،ده‌وڵه‌مه‌ن������دن‌و پاره‌ی نوستوویان زۆره له‌بانقدا. خانمه‌ك‌ه سه‌ری سوڕما له‌خۆشیان‌و ی له‌م‌ه زیاتر ی خۆیدا وت������ له‌دڵ������
بهرگه ناگ������رم‌و رازی ده‌بم ،به‌اڵم جارێ با به‌رده‌وام بم له‌سه‌ركه‌وتن. ی ی پێنجه‌م كه‌سه‌ركه‌وت بین له‌قات ی ژماره نوسرابوو :تۆ سه‌ردانكه‌ر ( ،)12 ،363 ،4ل������ه‌م قاته‌دا هیچ جۆره پیاوێك نییه به‌تایبه‌ت بۆئه‌و‌ه دروس������تكراو‌ه كه بیس������ه‌لمێنێت ی نابن .سوپاس خانمان به‌هیچ ڕاز ی ئه‌م بازاڕه‌ت ی س������ه‌ردان بۆئه‌و‌ه ی هه‌نگاوه‌كانت به، كردو ئاگادار ی خۆش. ی ڕۆژێك به‌هیوا
ی كۆمپیوته‌ر كاریگه‌ر
ئێواراندا بیخۆره‌وه. بۆتوندكردن������ه‌وه‌ی ورگ :به‌پێ������وه وه‌س������تابێتیت یان دانیش������تبێت ی ی������ان له‌كاتی ڕۆش������تندا ،له‌هه‌موو باره‌كاندا باش������تروای‌ه په‌س������تان بخه‌یت‌ه سه‌ر ورگت، ئهمه ئامۆژگارییه‌ك������ ی گرنگه بۆتوندكردنه‌و‌ه ی ورگ‌و پزیشكه‌كانیش ههمیشه دووباره ی دهكهنهوه.
ی پێستت چییه؟ له‌سه‌ر جوان
تێبینی :هه‌ریه‌ك له‌و مادان‌ه الی عه‌تار ده‌ست ده‌كه‌وێت.
ی سۆزداری خۆتان له‌شكستهێنان ن به‌دوور بگر
زان������ا ده‌رونناس������ه‌كان له‌زانكۆ ی (توبنجن) ی ئه‌ڵمان������ ی جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه شكستهێنان ی په‌یوه‌ند ی س������ۆزدار ی بریت ی نییه له‌شكاندن ی دڵ‌و ب������هس ،به‌ڵك������و كاریگ������هر ی نێگه‌تیڤی له‌سه‌ر
ته‌واو ی ل������ه‌ش هه‌ی������ه ،به‌جۆرێك هه‌ندێك به‌ش������ ی ده‌ماغ له‌مێشك ی ئافره‌ت������دا پ������اش ئ������هو شكس������ته زۆر به‌تون������د ی زیان������ ی پێده‌گات، له‌هه‌مووش������یان زیاتر ئه‌و به‌ش������ه ی لێپرس������راو‌ه له‌هه‌س������ت‌و په‌رۆش ی هه‌روه‌ه������ا كارده‌كات‌ه س������هر بهرنامه ی ن������ان خواردن‌و نوستن‌و تێك ی ده‌دات. ئ������هو ئه‌نجام������ ی توێژینه‌وه‌ی������ه ك������ه له‌گۆڤار ی فۆكس ی ئه ڵما نی������د ا باڵ و كر ا ی������هو ه جه‌خت ی له‌س������هر ئ������هوه ك������رده‌و‌ه ك������ه ته‌نگ������ژه ی س������ۆ ز د ا ر ی كێش������ه‌یه‌كه ڕێژه‌یه‌ك ی زۆر ی خه‌ڵك������ی له‌ته‌مه‌ن‌و كاره جیاوازه‌كاندا پێوه ی ده‌ناڵێنن ،له‌م باره‌یه‌ش������هوه سیلڤیا فاوك پس������پۆڕ ی یه‌كه‌م له‌و ب������وار‌ه وت������ی" :زۆر لهوانه ی ڕووبه‌ڕو ی ئه‌م شكسته
بونه‌ت������هوه ته‌مه‌نیان له‌نێ������وان 12ـ 73س������اڵیدایه‌و له‌نێویاندا بریكار ی په‌رله‌م������ان‌و كه‌س������ایه‌ت ی دی������ار ی وه‌رزش������یو ئه‌كته‌رو ژن ی ماڵه‌وه‌ش ههیه". توێژینهوهكه ئه‌وه‌شی ده‌رخست كه پیاوانیش دوچار ی هه‌مان شكست ده‌بن������هوه ،به‌اڵم به‌ڕێگایه‌ك ی جیاواز له‌خانمان ،چونكه ئه‌وان داخی دڵیان ال ی ه������اوڕێ‌‌و دایك‌و ته‌نانه‌ت ال ی ئارایشتكاره‌كانیشیان هه‌ڵده‌ڕێژن، به‌اڵم پیاوان كاتێك دووچار ی ئه‌و شكسته دێن ته‌نانه‌ت ال ی نزیكترین هاوڕێشیان یه‌ك وش‌ه نادركێنن. توێژینه‌وه‌ك������ه ئاماژه به‌وه‌ش ده‌دات ك������ه له‌كات������ ی جیابون������هوه ی دوو كه‌س������دا هه‌ردووكی������ان وه‌ك یه‌ك ئازارده‌چێژن ته‌نانه‌ت ئه‌و كه‌س������ه ی كه بڕیاری جیابونه‌وه‌كه‌ش ده‌دات. پوخته ی توێژینه‌وه‌ك������ه بریت ی بوو ل������هوه ی ك������ه دڵ زۆرتری������ن ئازار ده‌چێژێت له‌و شكس������ته‌دا ،چونكه به‌هه‌س������تیارترین ئه‌ندام������ ی له‌ش داده‌نرێت ،كاتێكیش كه‌سێك ده‌ڵێت كه‌وا دڵ ی ئ������ازار ی ده‌دات به‌هۆ ی جیابونهوه ی له‌خۆشه‌ویس������ته‌كه‌یه‌و‌ه ئهوه به‌مانا ی وش‌ه وته‌كان ی دروسته.
دانیش������تن بۆماوه‌یه‌كی زۆر له‌به‌رده‌م شاشه ی كۆمپیوته‌ردا دهبێته هۆ ی زه‌رد هه‌ڵگه‌ڕانی پێس������ت‌و زۆر ده‌ردان ی ڕژێنه چه‌ورییه‌كان ،تێبینیش ده‌كه‌یت كه پێس������تت چینێكی ئه‌ستوور ی چه‌ورییه‌كانی له‌سه‌ر دروست بووهو به‌هۆیه‌و‌ه ڕه‌نگ ی سوور هه‌ڵده‌گه‌ڕێت. ئه‌وانه‌ش كه به‌ده‌ست زیپك‌هی پێس������ته‌وه ده‌ناڵێنن ،به‌شێوه‌یه‌كی گشت ی ئ������هو خاتونانه‌ن كه پێس������تیان چه‌وره‌و ئه‌و مانه‌وه‌ی������ه‌ش ڕێژه‌ك‌ه زیاتر ده‌كات به‌تایبه‌ت له‌س������هر ڕومه‌ته‌كان‌و ناوچه‌وان یان ڕهنگه ببێت‌ه هۆ ی هه‌وكردنی ئه‌و ش������وێنانه ی كه باس������كران واته هه‌وكردنی زیپكه‌كان، هه‌روه‌ها دهبێته هۆ ی دروس������تبوون ی هێڵ������ ی ته‌مه‌ن له‌ده‌ور ی چاوه‌كان‌و ده‌مدا یان پێشخستنی ئه‌و هێاڵنه. ب������ۆ خۆدوورگرت������ن له‌ڕوودان ی ئه‌م زیانه‌ش ،ههوڵبده كات ی دانیش������تن له‌به‌رده‌م ئه‌و شاش������ه‌یه‌دا ك������ه‌م بكه‌یته‌وه هه‌ندێك س������ه‌رچاو‌ه ده‌ڵێن، باش������تروای‌ه له‌بیس������ت‌و چوار كاژێردا له‌س������ ێ كاژێر زیاتر له‌سه‌ر ئه‌و كۆمپیوت������ه‌ر‌ه نه‌مێنیت������هوه ،هه‌روه‌ها پێش دانیش������تن كرێم ی دژه‌خۆر به‌كاربهێنیت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بۆكاتێكی كه‌میش بێت ،له‌گه‌ڵیشیدا ڕێژه ی ئه‌و ڕووناكییه كه‌مبكه‌ره‌وه كه له‌شاشه‌كه‌و‌ه ده‌رده‌چێت.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/28
ژماره54 :
ی لێبورده‌یی ده‌كات كوتاڵفرۆشتن گه‌نجێك فێر
13
"كوتاڵفرۆش ی له‌هه‌ندێك كارو پیشه‌ی دیك ه ئاسانترو باشتره ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش نیی ه ك ه پێی خه‌نی بیت" ژنان گرنگی به‌پۆشاكی نوێ‌و له‌نگ‌ه ئه‌ده‌ن".
گه‌نجێكی كوتاڵفرۆش بێزاره له‌زوو زوو گۆڕین ی مۆدێالت‌و هێنانه‌و‌هی ئه‌و كوتااڵن هی به‌ژنان‌و كچان ی ده‌فرۆشێت ،هاوكات جه‌خت له‌وه‌ش دهكاتهوه كه له‌رێی پیشه‌كه‌یه‌وه زیاتر فێر ی ئارامی‌‌و دروست مامه‌ڵه‌كردن بووه لهگهڵ خه‌ڵكیدا، ئه‌وه‌ش وایكردووه زیاتر لێبورد‌ه بێت لهگهڵ ئه‌و كه‌سان هی كه توڕه‌و بێزار ی ده‌كه‌ن. سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن له‌چه‌مچه‌ماڵ ئ������ارام ئه‌حمه‌د گه‌نجێك������ ی ته‌مه‌ن 29س������اڵهو به‌وت‌ه ی خۆ ی له‌ته‌مه‌ن ی منداڵییه‌و‌ه خولیا ی كوتاڵفرۆش������ ی ب������ووه" ،له‌ڕاب������ردوودا زۆرێ������ك له‌هاوڕێكانم كاری كوتاڵفرۆشیان كردووه ،منیش له‌وانه‌و‌ه ش������اره‌زایم په‌یداكردووه". ئارام������ ی كوتاڵف������رۆش جه‌خ������ت لهوه دهكاتهوه كه ئێس������تا فرۆش ی دوكانه‌كانیان بۆته هۆ ی ڕاكێشان ی ئارام له‌كۆتاڵفرۆشیه‌و‌ه روخۆشتر بووه لهگهڵ خه‌ڵكیدا فۆتۆ :سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن مش������ته‌ر ی زۆرتر بۆ ال ی خۆیان، "ڕه‌واجی زۆرێ������ك له‌دوكانه‌كان ك������ه زۆرب������هی كڕیاره‌كانی ئه‌مڕۆ به‌هاوڕێكه‌ی خۆی گوتوو‌ه با بچین‌ه كه فرۆش ی كاره‌كه‌یان كه‌مبۆته‌وه، بۆته مه‌عمیل گرتن ،چونكه ئافره‌تان ناس������یاوی دوكانداره‌ك������ه ده‌چن‌ه الی فاڵن كه‌س مه‌عمیلی خۆمانه"" .كوتاڵفرۆش������ ی له‌هه‌ندێك كارو ئێستا به‌زۆری ناسیاو‌و مه‌عمیلیان پێش‌و كه‌لوپه‌له‌كانی������ان لێده‌كڕن ،ئ������هو گه‌نج‌ه ئه‌گه‌رچ ی له‌ئێس������تادا پیشه‌ی دیك‌ه ئاسانترو باشتره ،به‌اڵم گرت������ووه بۆ جلوب������ه‌رگ كڕین"" ،چه‌ندینجار گوێبیستی ئافره‌تان كوتاڵفرۆش������ ی به‌كارێك ی ئاسان ئه‌وه‌ش نییه ك������ه پێی خه‌نی بیت، هه‌ربۆی������ه ناوبراو باس لهوه ده‌كات بووم‌ه له‌كاتی سه‌ردانی دوكانه‌كه‌دا ده‌زانێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش ناش������ارێته‌و‌ه چونكه ئه‌م������ڕۆ زۆرێك له‌كچان‌و
به‌ڕووخۆش ی پێشواز ی له‌كڕیاره‌كان ی ده‌كات ئه‌و گه‌نج‌ه كوتاڵفرۆش‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات ك������ه زۆرج������ار كڕیار دێته ال یو به‌پێی ئاس������ت ی تێگه‌یشتنیان ره‌فتاریان له‌گ������ه‌ڵ ده‌كات‌و هه‌وڵ ده‌دات به‌به‌رده‌وام������ ی هه‌س������تیان راگرێت‌و له‌به‌رامبه‌ر توڕه‌بوونیشیان ئ������ارام بگرێ������ت" ،هه‌رگیز وه‌ك ئه‌وان هه‌ڵناچم ،چه‌ندینجار ئافره‌ت هه‌ب������ووه له‌دوكانه‌كه‌مدا قس������هی ناش������رین ی كرووه‌و هه‌ڵچووه ،به‌اڵم من ره‌دیم نه‌داوه‌ته‌و‌ه‌و هه‌ر پێكه‌نیوم به‌ده‌میانه‌وه". به‌وت‌ه ی خۆی ،كوتاڵفرۆشتن زیاتر فێری لێبورده‌یی كردووه" ،ههمیشه ڕووم خۆش������ه ،ته‌نان������ه‌ت له‌ده‌ره‌وی دوكانه‌كه‌م واڕاهاتوم لهگهڵ خه‌ڵكیدا پێبكه‌نم زۆرجار له‌ماڵه‌وه‌ش هه‌مان هه‌ڵسوكه‌وتم ههیه". له‌به‌ر مۆدێل فریا ی كوتاڵ ناكه‌ون به‌هۆ ی ئهوه ی به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی خێرا مۆدێ���ل��ات ده‌گۆڕێ������ت‌و خێرای ی بازاڕو هاتن������ ی كوتاڵ ی نوێ ئارام ئه‌حمه‌د ی هیالك كردووه ،ههربۆیه ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات له‌ب������هر زوو گۆڕین ی مۆدێ���ڵ��ات فریا ی هێنان ی كوتاڵ ناكه‌ون" ،له‌ئێس������تادا له‌به‌ر زۆر ی مۆدی���ل��ات فریای هاوردنی قوماش ناكه‌وم ،هێشتا ئه‌م قوماش‌ه ته‌واو نه‌ب������ووه له‌دوكانه‌كه‌مدا ده‌ڵێن
مۆدیلی به‌سه‌رچوو ،ناچارم هه‌رزان فرۆشیان بك‌هم‌و بچم قوماشی دیك‌ه بهێنم بۆ دوكانه‌كه‌م". وه‌رزه‌كان ڕه‌نگ ی دوكانه‌ك‌ه ی ده‌گۆڕن گۆڕان ی وه‌رزه‌كان دوكانه‌ك‌ه ی ئارام ی قه‌ره‌باڵ������غ ك������ردووه ،چونكه به‌پێ ی وه‌رزه‌كان قوماش داده‌نێن‌و قوماش ی ئه‌و وهرزه ی به‌س������هر ده‌چێت هه‌ڵ ی ده‌گرنه‌و‌ه یان هه‌ڕاجفرۆش ی ده‌كه‌ن، "زۆری قوماشی دوكانه‌كه‌مان لهگهڵ وه‌رزێكدا ته‌واو گۆرانی به‌س������ه‌ردا دێت ،ئه‌گه‌ر له‌دوكانه‌كه‌دا بیهێڵنه‌و‌ه ئ������ه‌وا دوكانه‌كه‌مان ده‌مرێنێت هه‌ر له‌دوره‌و‌ه ژن������ان‌و كچان ده‌ڵێن ئه‌م دوكان������ه هه‌ر قوماش������ه كۆنه‌كانی تێدایه ناچارین له‌پێش دوكانه‌كه‌مان هه‌راجی بكه‌ین". قوماش ده‌ب‌هن‌و پاش س ێ رۆژ ده‌یهێننه‌و‌ه ئ������هو گه‌نج������ه كوتاڵفرۆش������ه ئهوه ناشارێته‌و‌ه كه زۆرجار ژنان دێن‌ه ال یو چه‌ند مه‌ترێك قوماش ی له‌ال ده‌به‌ن ،به‌اڵم وه‌ك خۆ ی باسیده‌كات دوا ی چه‌ن������د ڕۆژێك ی ت������ر بۆ ی ده‌هێننه‌وه‌و نایانه‌وێ" ،پێمده‌ڵێن له‌و قوماشه‌مان بده‌رێ ،له‌تۆپه‌ك‌ه بۆیان ده‌ب������ڕم ،به‌اڵم پاش چوار رۆژی تر ده‌یهێننه‌و‌ه ده‌ڵێن به‌دڵمان نیه بۆمان بگۆڕه ،ج������ار ی وایه چه‌ند رۆژێك الی خه‌ی������ات قوماش������ه‌ك‌ه دانراو‌ه ده‌یهێننه‌و‌ه ده‌ڵێ������ن خه‌یاته‌ك‌ه وای وتووه بۆمان بگۆڕه".
ی له‌پیاوان پێخۆشتر ه ی ئافره‌تان ی به‌ته‌مه‌ن مامه‌ڵ ه كوتاڵفرۆشێك
"جار ی وای ه ئافره‌تێك ماوه‌یه‌ك به‌كڕینی قوماشێكه‌و‌ه سه‌رقاڵت ده‌كات ،به‌اڵم زۆر به‌نه‌رمی داوای داشكاندنی نرخه‌كه‌ی ده‌كات"
كوتاڵفرۆشێكی به‌ته‌مه‌ن باس لهوه ده‌كات ك ه جۆر ی كوتاڵی ئێستا باش نییهو هه‌رزانه ،به‌اڵم جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه‌سااڵن ی ڕابردوو داهاتی باشتر بووه له‌ئێستا، هاوكات مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ كچان‌و ژنان به‌خۆشتر ده‌زانێت وه‌ك له‌پیاوان. سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن ی ته‌مه‌ن محه‌مه‌د مه‌حێدین پیاوێك 65س������اڵهو ماوه ی 22ساڵه كار ی ی ده‌كات‌و به‌ه������ۆ ی كوتاڵفرۆش������ ی بژێو ی پیش������ه‌كه‌یه‌و‌ه توانیویه‌ت������ خۆ یو خێزانه‌ك‌ه ی دابین بكات. بازرگانه‌كان هه‌رزانی قوماشه‌كه‌یان ال مه‌به‌ست‌ه نه‌ك چاكی جۆره‌كه‌ی ئه‌و پیاوه كوتاڵفرۆش������ه باس لهوه ده‌كات كه له‌ئێستادا بازرگانه‌كان ی كوتاڵدا مه‌به‌ستی له‌كاتی هێنان سه‌ره‌كییان هه‌رزانی قوماشه‌كه‌یه، ی جۆره‌ك‌ه ی ناده‌ن، ێ به‌چاك "گو ناپرسن كام‌ه ئه‌سڵ‌و كام‌ه عادییه، له‌به‌ر ئهوه ئێستا ئه‌و قوماشانه‌ی كه له‌هه‌ندێك واڵت������هوه بازرگانه‌كان ده‌یهێنن عادییه". به‌وت‌ه ی خۆ ی له‌سااڵنی ڕابردوو ئه‌و
كاته‌ی كوتاڵفرۆشی ده‌ستپێكردوو‌ه جۆری كوتاڵه‌كان چاكتر بوون‌و ی له‌ئێستا باشتربووه. داهاتیش كوتاڵفرۆشتن به‌پێی خواستی خه‌ڵك‌ه مام‌ه حه‌م‌ه ئام������اژ‌ه بهوه ده‌دات كه ی ئه‌و قوماش������انه ی ده‌یهێنن به‌پێ ی خه‌ڵك‌و ناوچه‌كه‌یانه، خواس������ت "پێویس������ته قوماشێك بهێنین كه ی هه‌بێت‌و ی س������ه‌رفیات ال ی خه‌ڵك لهگهڵ ناوچه‌كه‌مان بگونجێت". وه‌ك ئه‌و كوتاڵفرۆش������ه به‌ته‌مه‌ن‌ه ی له‌س������هر دهكاتهوه ئه‌وان جه‌خت قوماشێك دێنین كه لهگهڵ داخوازی خه‌ڵكه‌ك‌ه بگونجێ������ت" ،زۆرجار قوماشی وا ههیه لهگهڵ له‌به‌ركردنی دانیشتوانه‌كه‌ی ناگونجێت ،قوماش ههیه له‌كه‌ركوك سه‌رفیاتی زۆره، به‌اڵم له‌سلێمانی پێچه‌وانه‌ی‌ه یاخود به‌پێچه‌وانه‌و‌ه له‌سلێمانی سه‌رفیاتی باش������ه له‌كه‌ركوك یاخود ش������ارو ناوچه‌كانی دیك������ه وانیی‌ه ئه‌وه‌ش ی دانیشتوانی به‌هۆكاری سروشت ناوچه‌كه‌یه". له‌به‌رهاردا بازاڕییان گه‌رم‌ه زۆرب������هی ئ������هو قوماش������انه‌ی كه محه‌مه‌د ی كوتاڵفرۆش ده‌یهێنیت ی وه‌رزه‌كاندا گۆڕانی لهگهڵ گۆڕان به‌سه‌ردا دێت ،ههربۆیه ئه‌و ناچار ی وه‌رزه‌كان ی خواست ده‌بێت به‌پێ كوت������اڵ بهێنێت" ،له‌زس������تاندا
قوماش������ی قه‌دیف‌ه زیاتر س������ه‌رف ده‌بێت". ناوبراو ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌وه‌رز ی به‌هاردا زیاتر قوماش������ی ی له‌سه‌ره، جلوبه‌رگی كوردی فرۆش ی "ئهویش به‌هۆی گه‌شت‌و سه‌یران خه‌ڵكیه‌وه‌ی‌ه كه زیات������ر ئافره‌تان ده‌یكڕن ،چونكه له‌ئێستادا ئافره‌تانی كورد ته‌نها جلوبه‌رگه‌كه‌ی نه‌ته‌وه‌ی خۆی������ان به‌س له‌به‌ه������اردا یاخود له‌بۆنه‌یه‌كدا له‌به‌ر ده‌كه‌ن". له‌م وهرزه ی زس������تاندا ئه‌و زۆرتر ی ده‌فرۆشێت، ی مه‌كس������ قوماش������ ی قه‌یف‌ه "وه‌رزه‌ك‌ه س������ارده‌و مه‌كس زۆرتر ده‌فرۆشین ،چونكه نرخه‌كه‌ی هه‌رزان������هو ژنانیش زۆرترین كات له‌ب������ه‌ری ده‌كه‌ن ،ب������ه‌اڵم به‌رگی كوردی كه‌مترین له‌به‌ر ده‌كرێت‌و نرخه‌كه‌شی زۆرگرانه". مامه‌ڵه‌ی ژنان خۆشتر‌ه له‌پیاوان هه‌رچه‌ند‌ه ڕۆژان������ه ژنان‌و پیاوان ی دوكانه‌ك������ه ی دهكهنو س������ه‌ردان مامه‌ڵ������ه ی لهگهڵ ده‌ك������ه‌ن ،به‌اڵم ی ده‌كات مامهڵه ی وه‌ك خۆ ی باس ی پێخۆش������تره" ،مامه‌ڵه‌ی ئافره‌تان ژن������ان نه‌رمتر‌ه له‌پی������اوان ،جار ی وایه ئافره‌تێك ماوه‌یه‌ك به‌كڕینی قوماشێكه‌و‌ه سه‌رقاڵت ده‌كات ،به‌اڵم زۆر به‌نه‌رمی داوای داش������كاندنی نرخه‌كه‌ی ده‌كات ،ب������ه‌اڵم پیاوان ی نرخه‌كه‌یان به‌دڵ نه‌بێت به‌خێرای ده‌ڕۆن".
محه‌مه‌د مه‌حێدین له‌مامه‌ڵ‌ه ی پیاوان بێزاره فۆتۆ :سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن
12
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
مۆبایل
ده‌ناسرێت .ئه‌و ئۆتۆمبێل‌ه كه نه‌وه‌ی سێیه‌م له‌مۆدێل‌ه سه‌ره‌تاییه‌كه‌یه‌تی ،له‌چاو نمونه‌ی سه‌ره‌تایی جیاوازی یه‌كجار زۆری ههیه. له‌دیزاینی هه‌ندێك له‌به‌شه‌كانی قه‌پاغی یاریس������ی نوێ گۆڕان������كاری زۆری تێدا كراوه ،به‌تایبه‌تی پش������ته‌وه‌ی كه زۆربه ی
هاوش������ێوه‌ی ف������ۆردی فیس������تا‌و مه‌زدا 2یه. ئه‌و ئۆتۆمبێل‌ه له‌ساڵی 1999وه كه‌وتووه‌ت‌ه بازاڕهوه تائێس������تا 3.5ملی������ۆن دانه‌ی له‌سه‌رانس������ه‌ری جیهاندا لێ فرۆشراوه. گه‌وره‌ترین بازاڕی ئه‌و ئۆتۆمبێل‌ه تائێستا
واڵت������ی ژاپۆن������ه .ئه‌و ئۆتۆمبێل������ه توانای ئه‌وه‌ی ههیه كه به‌مه‌به‌ستی كه‌مكردنه‌وه‌ی ی سووته‌مه‌نی به‌شێوه‌ی ئۆتۆماتیك خه‌رج مه‌كینه‌كه‌ی له‌كاتی وه‌س������تان له‌پشت ترافیك الیتدا بكوژێنێته‌وه. له‌الیه‌كی دیكه‌و‌ه به‌پێی هه‌واڵێكی ئاژانس������ی رۆیت������ه‌رز كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی ژاپۆنی تۆیۆتا به‌هیوای‌ه رێژه‌ی فرۆش������ی خۆی له‌ساڵی 2011دا %3زی������اد ب������كات كه ژماره‌ی فرۆش������ی به‌رهه‌مه‌كانی گه‌وره‌تری������ن كۆمپانی������ای ئۆتۆمبێلی جیهان به‌زیادبوونی %3یه‌و‌ه ده‌گات‌ه 7.7ملیۆن ئۆتۆمبێل، ئه‌وكاتیش كهمبوونهوهی داوا له‌سه‌ر به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆت������ا له‌ناوخۆی واڵتی ژاپۆن به‌هه‌نارده‌كردن قه‌ره‌بوو ده‌كرێته‌وه. تۆیۆتا به‌هیوای‌ه ساڵی داهاتوو 1.3ملیۆن ئۆتۆمبێل له‌بازاڕی ژاپۆن بفرۆشێت كه ئه‌و ژماره‌ی‌ه له‌چاو س������اڵی 2010زیاتر له %17كه‌مبوون������ه‌وه‌ی ده‌بێت ،هه‌روه‌ها ئه‌و كۆمپانیای‌ه به‌هیوای‌ه زیاتر له 6.4ملیۆن ئۆتۆمبێ������ل له‌ب������ازاڕ‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا
بفرۆشێت كه له‌چاو ئه‌مساڵدا %8گه‌شه‌ی ده‌بێت. گروپێكی لێكۆڵینهوه له‌بواری پیشه‌سازی ئۆتۆمبێل هۆشداریان داوه لهوه ی رێژه‌ی فرۆشی تۆیۆتا له‌س������اڵی 2011به %9.9 كه‌مبوونه‌وه‌و‌ه ده‌گات‌ه كه‌متر له 4.47ملیۆن ئۆتۆمبێل ك������ه ئه‌و رێ������ژه كه‌مبوونه‌وه‌ی‌ه له 34س������اڵی رابردوودا بێوێن‌ه ده‌بێت، هه‌ڵبه‌ت نابێت ئ������ه‌وه‌ش له‌بیر بكرێت كه به‌له‌به‌رچاوگرتنی قه‌باره‌ی گه‌شه‌ی ئابووری چین‌و واڵتانی دیكه‌ی ئاسیایی داوا له‌سه‌ر ئۆتۆمبێله‌كانی تۆیۆتا روو له‌زیادبوونه. پێش������بینی ده‌كرێت قه‌باره‌ی فرۆش������ی به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا له‌ساڵی 2010دا بگات‌ه 7.48ملیۆن ئامێر ،ئه‌م������ه لهكاتێكدایه كه تۆیۆتا هێش������تا له‌قه‌یران������ی كواڵیتی كه ماوه‌ی دوو س������اڵ‌ه تووش������ی هاتووه، تێنه‌په‌ڕێوه‌‌و له‌نوێترین گۆڕانكارییه‌كانی تایبه‌ت به‌و ته‌وه‌ره‌دا حكومه‌تی ئه‌مریكا ئه‌و كۆمپانیایه‌ی به 32.4ملیۆن دۆالر غه‌رام‌ه كردووه .پێش������تریش حكومه‌تی ئه‌مریكا كۆمپانیای تۆیۆتای به 16.4ملیۆن دۆالر غه‌رام‌ه كردبوو.
ه ئاداری 2011دا ته‌له‌ڤزیۆنێكی سێ ره‌هه‌ندی ك ه ئاندرۆیدی 3ل
ده‌كه‌وێت ه به‌رده‌ست
ركابه‌رایه‌تی گه‌رم‌و به‌رب���ڵ��او له‌نێوان كۆمپانیاكانی به‌رهه‌مهێن������ه‌ری ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمه‌كانی هاند‌ه هۆشمه‌نده‌كاندا بووهته هۆی ئه‌وه‌ی خێرایی ئاپده‌یتی ئه‌و ئۆپه‌ریتینگ سیستمانه‌ش زۆر زیادبێت. به‌مدواییان������ه كۆمپانیای سامس������ۆنگ ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمی هاندی "نه‌كسوس وان"ی خۆی ئاپده‌یت كردووهو ڤێرژن������ی 2.3ی ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمی ئاندرۆیدی گووگڵی له‌و هانده‌دا خس������ته به‌رده‌ست، به‌اڵم ئه‌و كۆمپانیای‌ه له‌ئێستاو‌ه بیر له‌خستن‌ه به‌رده‌ستی ڤێرژنی ته‌واو جیاوازی ئاندرۆید به‌ناوی ئاندرۆیدی 3له‌مانگی ئاداردا دهكاتهوه.
گرنگتری������ن تایبه‌تمه‌ندی ئاندرۆی������دی 3گونجان ی ته‌واویه‌تی لهگهڵ كۆمپیوت������ه‌ری تابلێت .ڤێرژنه‌كانی ئێستای ئاندرۆید هێشتا ئه‌و توانایه‌یان نییه تا له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ره‌كانی تابلێت كاربك‌هن‌و زیاتر بۆ كاركردن له‌سه‌ر هاند‌ه هۆشمه‌نده‌كانی شیاون ،به‌اڵم ئاندرۆیدی 3ئه‌و كێشه‌یه‌ش چاره‌سه‌ر ده‌كات. ئه‌و زانیارییان‌ه له‌كاتێكدا باڵبووه‌ته‌و‌ه كه هێشتا خودی گووگ ڵ له‌وبواره‌دا به‌هیچ ش������ێوه‌یه‌ك رای ده‌رنه‌بڕیوه. هه‌رله‌م ماوه‌یه‌شدا مۆتۆریال هه‌واڵی خستن‌ه به‌رده‌ستی كۆمپیوته‌ری تابلێتی خۆی كه ئۆپه‌ریتینگ سیستمی ئاندرۆیدی له‌سه‌ر ده‌بێت ،له‌ساڵی داهاتوودا راگه‌یاند.
ته‌كنۆلۆژیایه‌كی نوێ
بۆ خه‌زنكردنی داتای زۆر له‌سه‌ر هانده‌كان
لێكۆڵه‌ران ته‌كنۆلۆژیایه‌كی نوێیان بۆ خه‌زنكردنی داتا دۆزیوه‌ته‌و‌ه كه توانای ئهوه به‌به‌كارهێنه‌ران ده‌به‌خشێت بۆ نمون‌ه سه‌دان فلیم به‌كواڵیتی باش له‌سه‌ر هانده‌كه‌یان خه‌زن بكه‌ن. ئ������هو تهكنۆلۆژیایه ك������ه ب������ه racetrack memory ناوبانگ������ی ده‌ركردووه ،له‌الی������ه‌ن كۆمپانیای "ئای بی ئێم"هوه داهێنراوه‌‌و هه‌وڵه‌كان بۆ درووستكردنی له‌ساڵی 2004هوه تائێستا بهردهوامه كه له‌كاتی به‌كارهێنانی ئه‌و ته‌كنۆلۆژیایه‌دا سوود له‌هارددرایڤ نابینرێت‌و له‌بری ئه‌و شه‌پۆلی ئه‌لكتریكی ژماره‌یه‌ك له‌ئه‌لكترۆنه‌كان هاموشۆ پێده‌كات‌و دهبێته هۆی داهێنانی دیوارێكی موگناتیسی كه بۆ خه‌زنكردنی داتاكان سوودی لێوه‌رده‌گێرێت. ئ������هو دیوار‌ه موگناتیس������یی‌ه زۆر باریك������هو هه‌رئه‌وه‌ش
بووهته هۆی ئ������ه‌وه‌ی كه بتوانرێت له‌ئامێر‌ه ئه‌لكترۆنیی‌ه زۆر بچوكه‌كانی وه‌ك هان������د ،كۆمپیوته‌ری گیرفانی‌و كۆمپیوته‌ری تابلێتیشدا سوودی لێوه‌ربگیرێت .له‌نمونه‌ی س������ــه‌ره‌تایی دیزانكراودا ئه‌س������تورایی ئ������هو دیوار‌ه 30 نانۆمه‌تره. له‌پا‌ڵ زیادكردنی قه‌باره‌ی خه‌زنكردن به‌سوودوه‌رگرتن له‌و تهكنۆلۆژیایه ،هه‌روه‌ه������ا ته‌كنۆلۆژیای racetrack memoryده‌توانێت به‌خێرایی زۆر زیاتر داتاكان بخات‌ه به‌رده‌ست‌و به‌وه‌ش خوێندنه‌وه‌‌و نووسینی داتا زیاد ده‌بێت. ئه‌و شاره‌زایانه‌ی كه له‌سه‌ر ئه‌و تهكنۆلۆژیایه كارده‌كه‌ن ده‌ڵێن ئه‌و ته‌كتۆلۆژیای‌ه ده‌توانێت خێرایی خوێندنه‌وه‌ی داتا تا چه‌ندین ملیۆن به‌رامبه‌ر زیاد بكات‌و له‌هه‌مانكاتدا ی وزه‌ش كه‌مبكاته‌وه. خه‌رج
ته‌له‌ڤزیۆن
پێویستی به‌چاویلكه‌ی تایبه‌ت نیی ه
كۆمپانیای توشیبا له‌م هه‌فته‌یه‌دا ته‌له‌ڤزیۆنێكی سێ رهه‌ندی ده‌خات‌ه به‌رده‌ست كه بۆ سه‌یركردنی پێویستی به‌چاویله‌كه‌ی تایبه‌ت نییه. رۆژنامه‌ی وا‌ڵ س������تریت جۆرناڵ له‌راپۆرتێكدا رایگه‌یاند كۆمپانیای توش������یبا له‌م هه‌فته‌یه‌دا به‌خس������ته به‌رده‌ستی ژماره‌یه‌ك ته‌له‌ڤزیۆنی س������ێ رهه‌ندی كه بۆ سه‌یركردنی پێویستی به‌چاویلكه‌ی تایبه‌ت نییه ،به‌هیوای‌ه ئه‌و چاویلكان‌ه بنێرێت‌ه موزه‌خان‌ه ته‌كنۆلۆژیاكانه‌وه .له‌راپۆرته‌كه‌ی رۆژنامه‌ی وا‌ڵ ستریت جۆرناڵدا هاتووه توشیبا دوو مۆدێلی 12ئینجی‌و 20ئینجی له‌م هه‌فته‌یه‌دا ده‌خات‌ه بازاڕهوه ،له‌وباره‌و‌ه یه‌كێك له‌گه‌ور‌ه به‌رپرسانی توشیبا وتی :ئه‌و كۆمپانیای‌ه ورده‌كاری زیاتر سه‌باره‌ت به‌و ته‌له‌ڤزیۆنان‌ه له‌پێشانگای "كانسۆمه‌ر ئه‌لكترۆنیكس شۆ" كه له‌مانگی داهاتوودا به‌ڕێوه‌ده‌چێت، ده‌خات‌ه به‌رده‌س������ت .ئه‌و به‌رپرس������ه ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه
دۆزینه‌وه
ئۆتۆمبێل
كۆمپانی������ا تۆیۆتا یه‌كه‌می������ن وێنه‌كانی ئۆتۆمبێلی نوێی ڤیته‌ز ( )vitzكه بڕیاروای‌ه ل������ه 70واڵتی جیهان بخرێت������ه بازاڕهوه نمایشكرد. له‌ئه‌مریكا‌و هه‌ندێك له‌شوێنه‌كانی دیكه‌ی جیه������ان ئۆتۆمبێلی ڤیته‌ز كه بچوكترین ئۆتۆمبێل������ی تۆیۆتای������ه به‌ن������اوی یاریس
تویۆتا یاریسی نوێی نمایشكرا
ئۆتۆمبێل
قه‌باره‌كان ی گه‌وره‌تری ئه‌و جۆره ته‌له‌ڤزیۆن‌ه سێ ره‌هه‌ندییان‌ه كه زیاتر له 40ئینجن ،له‌ساڵی دارایی داهاتوودا كه له‌مانگی نیسانی ئه‌مساڵه‌و‌ه ده‌ستی پێكردووه ،ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست. به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی توشیبا رایگه‌یاند :به‌هیوای‌ه به‌خستن‌ه به‌رده‌ستی ئه‌و ته‌له‌ڤزیۆنان‌ه پێش ركابه‌ر‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی خۆی وه‌ك ئێ ڵ جی‌و سامسۆنگ له‌به‌رهه‌مهێنانی ته‌له‌ڤزیۆن‌ه س������ێ ره‌هه‌ندییه‌كاندا بكه‌وێت .كۆمپانیاكانی ركابه‌ری توشیباش به‌نیسبه‌ت ئه‌و ته‌كنۆلۆژیا نوێیه‌ی ئه‌و كۆمپانیا ژاپۆنیی‌ه له‌درووس������تكردنی ته‌له‌ڤزیۆنی سێ ره‌هه‌ندی كه باس������ی لهوه كردووه پێویستی به‌چاویلكه‌ی تایبه‌ت نییه، به‌گومانن له‌س������ه‌ركه‌وتن ی ئه‌و كاره ،چونكه سه‌یركردنی وێنه‌ی سێ ره‌هه‌ندی بێ به‌كارهێنانی چاویلك‌ه كارێكی س������اد‌ه نییهو ئه‌گه‌ر بینه‌ر له گۆشه‌نیگایه‌كی درووسته‌و‌ه سه‌یری ته‌له‌ڤزیۆنه‌ك‌ه نه‌كات ،وێنه‌كه‌ی تاریك ده‌بینێت.
خه‌اڵتی باشترین ئۆتۆمبێلی ساڵ
ئۆتۆمبێلی ڤۆڵڤۆی s60توان ی خه‌اڵتی ئۆتۆمبێلی س������اڵی ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌ده‌ست بهێنێت. ئه‌و خه‌اڵت‌ه هه‌موو س������اڵێ له‌الیه‌ن پس������پۆڕانی پیشه‌سازی ئۆتۆمبێلی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ده‌درێت‌ه باشترین ئۆتۆمبێل كه له‌ناو بازاڕی ئه‌و ناوچه‌یه‌دا فرۆشی ههبووه .ئه‌و خه‌اڵت‌ه باوه‌ڕپێكراوترین خه‌اڵتی پیشه‌سازی ئۆتۆمبێل‌ه له‌ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا. ڤۆڵڤۆی s60ل������ه ئۆكتۆبه‌ری ئه‌مس������اڵدا خرای‌ه بازاڕی خۆرهه‌اڵت������ی ناوه‌ڕاس������ت‌و له‌الی������ه‌ن مش������ته‌رییه‌كانه‌و‌ه پێش������وازییه‌كی زۆر گه‌رمی لێكرا .ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی ڤۆڵڤۆ توانیویه‌تی به‌پێشكه‌وتن له‌كۆمه‌ڵه‌ی پێنجی بی ئێم ده‌بلیو، كیا ئۆپتیما خه‌اڵتی ئۆتۆمبێلی ساڵی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌ده‌ست بهێنێت ،هاوكات ئه‌و خه‌اڵت‌ه دراوه‌ت‌ه 21براو‌ه له 12به‌شی جیاوازی ئه‌و پیشه‌سازییه‌دا. یه‌كه‌می������ن نه‌وه‌ی ڤۆڵڤ������ۆی s60له‌س������اڵی 2000دا خرای‌ه
ب������ازاڕه‌وه‌‌و به‌خێرایی توانی جێگه‌ی خ������ۆی له‌و بازاڕه‌دا بكاتهوهو پێگه‌یه‌كی ش������یاو بۆخۆی دابین بكات .له‌وپه‌ڕی جیهانیش������دا واته له‌ئه‌مریكا باكوردا سێ ئۆتۆمبێل وه‌ك پاڵێوراوی باش������ترین ئۆتۆمبێلی ئه‌و ناوچه‌ی‌ه ده‌ستنیشان كراون .ئه‌و س������ێ ئۆتۆمبێل‌ه بریتین له‌چیڤرۆلێتی ڤۆڵت، نیسان لیف‌و هیوندای س������ۆناتای كه له‌الیه‌ن ژماره‌یه‌كی زۆری رۆژنامه‌نووس‌و چاالكوانی پیشه‌سازی ئوتۆمبێله‌و‌ه هه‌ڵبژێراون. سێ ئۆتۆمبێلی یه‌كه‌می به‌شی ئۆتۆمبێلی بارهه‌ڵگریش دۆجی دوراندۆ ،فۆردی ئێكسپلۆر‌هر‌و جیپی گره‌ندی چیرۆكین. ئه‌و خه‌اڵت‌ه هاوپله‌ی خه‌اڵتی ئۆتۆمبێلی س������اڵی ئه‌وروپایه‌‌و بڕیاروای‌ه له‌په‌راوێزی پێشانگای ئۆتۆمبێلی دیترۆیت ،ئه‌و خه‌اڵت‌ه بدرێت‌ه براوه‌كانی كۆتایی ئه‌و پێشبركێ سااڵنه‌یه. ئه‌و خه‌اڵت‌ه ل������ه‌رۆژی 10ی كانون������ی دووه‌م ده‌درێت‌ه دوو ئۆتۆمبێلی یه‌كه‌می به‌شی قه‌مه‌ره‌‌و ئۆتۆمبێلی بارهه‌ڵگر.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/28
ژماره54 :
ی جیهان ده‌هه‌ژێنێت ی سینه‌ماكاران ی په‌ناه زیندانیكردن دوا ی ئ������هوه ی به‌تۆمه‌تی هه‌وڵدان بۆ دروس������تكردنی فیلم دژی كۆماری ئیس���ل��امی ،ئێران نزیك������هی چوار مانگ زیندانیكردو دواتر به‌كه‌فاله‌تی دووس������ه‌د ه������ه‌زار دۆالر ئازادكرا، دواجار س������ینه‌ماكاری ناس������راو ی ئێرانی جه‌عفه‌ر په‌ناهی به‌شه‌ش ساڵ زیندانیكردن سزا درا. سه‌ربار ی ئهوه ی په‌ناهی به‌كه‌فاله‌ت ئازادك������را ،به‌پێ������ی بڕیارێك كه له‌رۆژان������ ی پێش������وودا راگه‌یه‌نرا، به‌تۆمه‌تی به‌ش������داری له‌كۆبوونه‌وه‌و
ه شارۆخ خان ده‌بێت پێشكه‌شكاریته‌له‌ڤزیۆن ئه‌كت������ه‌ری ناس������راو ی ناوه‌ن������د ی س������ینه‌ما ی بۆلیۆد‌و هیند شارۆخ خان ،به‌جیاواز له‌كار ی سینه‌مای ی وه‌ك پێشكه‌ش������كاری ته‌له‌ڤزیونی Big Shock له‌پرۆگرام������ی ده‌رده‌كه‌وێت. پرۆگرام������ی Big Shockله‌س������هر بنه‌مای كێبڕكێی ته‌له‌ڤزیونی به‌رهه‌م ده‌هێنرێت‌و تیایدا ئه‌س������تێره‌كانی ن������اوداری بۆلیۆد به‌ش������داری له‌و كێبڕكێی‌ه ده‌كه‌ن. پرۆگرام������ی Big Shockله واڵتی ئه‌رژه‌نتی������ن كاری وێنه‌گرتن������ی بۆ ك������راوهو تیایدا نزیكه‌ی س������ ی
كه‌سایه‌تی ناودار بۆ به‌ده‌ستهێنانی خه‌اڵتی سێس‌هد‌و س ی هه‌زار دۆالر كێبڕك������ێ ده‌كه‌ن ،ه������اوكات ئه‌و پرۆگرام������ه له‌الیه‌ن ئیمجین تی وی به‌رهه‌مهێنراوه‌و له‌س������ه‌ره‌تا ی ساڵ ی ئاین������ده‌دا له‌الیه‌ن ش������ارۆخ خان له‌ته‌له‌ڤزیونی هیندس������تان په‌خش ده‌كرێت. پرۆگرام������ ی كێبڕك������ێ له‌زۆرب‌ه ی واڵتان ی جیهان بۆته پرۆگرامێك ی باو له‌الیه‌ن سینه‌ماكارانه‌و‌ه پێشكه‌ش ده‌كرێت ،ئه‌و كێبڕكێی‌ه له‌س������ااڵنی رابردوودا له‌ئه‌مه‌ری������كاو به‌ریتانیا سه‌ركه‌وتنی به‌رچاوی بهدهستهێناوه.
پڕوپاگه‌نده‌ك������ردن دژ به‌كۆماری ئێس���ل��امی ،په‌ناهی به‌ش������ه‌ش ساڵ زیندان ی س������زا درا ،هاوكات لهگهڵ ئهوه ی بۆ ماوه‌ی بیست ساڵ ناتوانێت له‌بواری فیلمسازی كار بكات‌و مافی ئه‌وه‌ی نییه واڵت ی ئێران جێبهێڵێت، هه‌روه‌ها ناتوانێت لهگهڵ راگه‌یاندنی ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی وتوێژ بكات. بڕیاری زیندانی كردن‌و رێگه‌گرتن له‌س������ه‌فه‌ركردن ی په‌ناه������ ی له‌ئێران لهكاتێكدایه كه فیستیڤاڵی فیلمی به‌رلین ،به‌فه‌رمی داوای له‌و ده‌رهێنه‌ر‌ه
كرد بۆ به‌شداریكردنی له شه‌ست‌و یه‌كه‌مین خولی ئه‌و فیستیڤاڵ‌ه وه‌كو ئه‌ندامی ده‌سته‌ی ناوبژیوان به‌شدار بێت. له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوهو له‌به‌رامب������هر زیندانیكردن������ ی په‌ناهی ،گروپێك له‌ناوه‌ند‌ه هونه‌رییه‌كانی ئه‌وروپا كه پێكهاتوو‌ه له‌نوسینگه‌ی فیستیڤاڵی فیلم������ی كان‌و گۆڤاری س������ینه‌ما، له‌نامه‌یه‌كدا ناڕه‌زایی خۆیان به‌رامبه‌ر به‌زیندانیكردنی په‌ناهی ده‌ربڕیوه‌‌و له‌رێگای دانانی ئه‌و نامهیه له‌س������هر
15
تۆڕ ی ئینته‌رنێت داوا له‌س������ه‌رجه‌م نووس‌هر‌و سینه‌ماكاران له‌سه‌رتاسه‌ری جیهان ده‌كه‌ن له‌رێگای واژۆكردنی ئه‌و نامهیه ،پاڵپشتی خۆیان به‌رامبه‌ر به‌ناوبراو ده‌رببڕن. ئاماده‌كارانی ئه‌و نامهیه س������ه‌ره‌ڕای داوایان له‌نووسه‌ران‌و سینه‌ماكاران، داوای������ان له‌هه‌ر پی������اوو ئافره‌تێك كردووه كه باوه‌ڕی به‌ئازادی ههیهو مافی مرۆڤی وه‌كو مافی بنه‌ره‌تی هه‌ر مرۆڤێك په‌سه‌ند كردووه ،هه‌وڵ بۆ واژۆكردنی ئه‌و نامهیه بدات.
ه پڕ داهاترین لیۆناردۆ ب ئه‌كته‌ری 2010ده‌ستنیشانكرا لیۆن������اردۆ دی كاپێری������ۆ به‌پ������ڕ داهاترین ئه‌كته‌ری س������اڵی 2010 ده‌ستنیش������انكرا ،ك������ه زۆرترین داهاتی بۆ ستۆدیۆ فیلمسازییه‌كان بهدهستهێناوه. له‌كات ی ده‌ستنیش������انكردن ی به‌پڕ داهاتری������ن ئه‌كته‌ران������ی هۆلیۆد ب������ۆ س������اڵ ی 2010ك������ه زۆرترین سوودیان بهدهستهێناوه بۆ ستۆدیۆ فیلمسازییه‌كان ،لیۆناردۆ ئه‌كته‌ری ن������اوداری هۆلیۆد كه ئه‌مس������اڵ له‌دوو فیلمدا رۆڵی بینیووه ،وه‌كو سوودمه‌نترین ئه‌كته‌ر بۆ كۆمپانیا فیلمسازییه‌كانده‌ستنیشانكرا. ئه‌و فیلمانه‌ی كه لیۆناردۆ له‌ساڵی
2010دا وه‌ك ئه‌كته‌ری س������ه‌ره‌كی به‌شداری تیایدا كردووه به‌گشتی داهاتی زیاتر له‌یه‌ك ملیارد دۆالری بهدهستهێناوه ،ئه‌وه‌ش لهكاتێكدایه ئه‌و ئه‌كته‌ر‌ه بۆ رۆڵبینین له‌فیلمی ده‌س������تپێك بڕ ی په‌نج������ا ملیۆن دۆالری وه‌رگرتووه. فیلم ی شاتێر ئایسله‌ند له‌ده‌رهێنانی مارتی������ن سكۆرس������یزی‌و فیلم ی ده‌ستپێك له‌ده‌رهێنانی كریستۆفر نوالن ،ئ������هو دوو لیۆن������اردۆ دی كاپێری������ۆ له‌س������اڵ ی 2010دا رۆڵ ی سه‌ره‌ك ی تێدا بینیووه‌‌و له‌و رێگه‌یه‌و‌ه به‌سوودمه‌نتترین ئه‌كته‌ر بۆ كۆمپانیا فیلمسازییه‌كانده‌ستنیشانكرا.
له‌گه‌له‌ری سه‌رده‌م فیلمی ئامۆرێس پیرۆس نمایش ده‌كرێت ئا :كاو‌ه حه‌سه‌ن Perros فیلم������ی له‌ده‌رهێنانی ئه‌لیخاندرۆ گۆنزالیسه‌و س������اڵی 2000به‌رهه‌مهێنراوه ،گییل گارسیا بیرنال‌و ئیمیلۆ ئیچاڤیرۆو گۆیا تۆلی������دۆو ده‌ی������ان ئه‌كته‌ری لێهاتوو رۆڵی تێدا ده‌بینن‌و ماوه‌كه‌ی 143خوله‌كه. گالیرمۆ ئه‌ریگا سیناریۆنووس������ی ئه‌م فیلم‌ه ساڵی 1958له‌مه‌كسیك له‌دایكبووه ،رۆڵێكی به‌رچاوی ههبووه له‌پێشخستنی فیلمه‌كانی گۆنزالیس ك������ه وای له‌زۆرب������هی ره‌خنه‌گران كرد به‌باش������ه ئام������اژه‌ی پێبده‌ن، زۆربهی س������یناریۆی فیلمه‌كانیشی س������ێ چیرۆكیین ك������ه له‌كۆتاییدا هه‌ر هه‌موویان له‌رێگای ش������تێكی دیاریكراوه‌و‌ه له‌یه‌ك نزیك ده‌بنه‌وه، Amores
بۆنموون‌ه ئه‌م سێ فیلمان‌ه به‌م شێوه‌یه‌ن (بابل21 ،گرام ،ئامۆرێس پیرۆس ) كه بینه‌رێكی جددی‌و به‌س������ه‌بری ئه‌وێت تا له‌فیلمه‌ك‌ه ئاشنا بێت. رووداوه‌كانی ئه‌م فیلم‌ه دابه‌ش ئه‌بێت به‌سه‌ر س������ێ چیرۆكی جیاواز ،كه هه‌ر هه‌موویان له‌ناوه‌ڕاست‌و كۆتایی فیلمه‌كه‌دا یه‌كده‌گرنه‌وه. چیرۆكی یه‌كه‌م باس له‌خێزانێكی هه‌ژار ئ������ه‌كات كه برا گه‌وره‌كه‌یان ناتوانێت خێزانهكهی به‌خێو بكات‌و ب������را بچووكه‌كه‌ی ناچار‌ه ش������ه‌ڕ‌ه س������ه‌گ بكات بۆ ئ������ه‌وه‌ی بژێوی خۆی‌و براژنه‌كه‌ی دابین بكات كه ئه‌مه‌ش باجێكی گ������ه‌وره‌ی ده‌وێت، چیرۆك������ی دووه‌م باس له‌بكوژێك ئه‌كات تاز‌ه له‌به‌ندیخان‌ه ده‌رچووه‌و به‌پار‌ه خه‌ڵك ئه‌كوژێت‌و ده‌یه‌وێت خۆشه‌ویستانی جارانی بۆ بگهڕێتهوه،
چیرۆكی سێیه‌م پیاوێك ده‌یه‌وێت له‌ژنه‌كه‌ی جیابێته‌وه‌و كچێكی جوانی هونه‌رمه‌ند بێنێت ،تا له‌رۆتینی ژیان ده‌ربازی بێت ،ئه‌م س������ێ چیرۆك‌ه ژیانی هه‌ندێ������ك كه‌س به‌ته‌واوه‌تی ده‌گۆڕێت. ئ������ه‌م فیلم‌ه 52خه‌اڵت������ی جیهانی به‌ده‌س������تهێناوه ،لهوانه :ئه‌رژه‌نتین، ئه‌ڵمانیا ،بافتا ،بۆگۆتا ،بۆستۆن ،كان، شیكاگۆ ،هاڤانا،له‌نده‌ن ،مۆنتریاڵ، تۆكیۆ‌و س������اوپاولۆ ،هه‌روه‌ها به‌پێی س������ایتی ( )www.imdbئه‌م فیلم‌ه به‌باش������ترین 165فیلم دائه‌نرێت له‌سه‌ر ئاست ی جیهان. تێبینی: كاژێر سێی پاشنیوه‌ڕۆی رۆژی شه‌مم‌ه 2011/1/1له‌گه‌له‌ری سه‌رده‌م له‌سلێمانی ئه‌م فیلم‌ه نمایش ده‌كرێت. .
له‌ئیسپانیا چه‌ند به‌رهه‌مێكی دزراو دۆزرانه‌وه له‌الیه‌ن پۆلیسی ئیسپانیا له‌شاری مه‌درید ی ئه‌و واڵت‌ه ده‌ستده‌گیرێت به‌س������هر چه‌ندی������ن به‌رهه‌م������ ی ش������ێوه‌كار ی دزراو ی بیكاسۆ‌و فرنادۆ بت������رۆ ،كه مانگێك به‌ر له‌ئێستا ئه‌و به‌رهه‌مان‌ه دزرابوون. به‌رهه‌م‌ه دزراوه‌كان ی بیكاس������ۆ‌و فرنادۆ بت������رۆ ،مانێگ له‌مه‌وبه‌ر له‌كۆگایه‌ك له‌ش������ار ی مه‌درید دزران ،ئ������هو به‌رهه‌مان‌ه كه له‌ناو ئۆتۆمبێلێكی دزراودا له‌باشووری
ش������اری مه‌درید دۆزراونه‌ته‌وه، به‌هاكه‌ی������ان ده‌گات������ه نزیكه‌ی چوار ملیۆن‌و دووس������ه‌د هه‌زار پ������اوه‌ن ،هه‌مان ئ������هو به‌رهه‌مان‌ه له‌الیه‌ن ش������ه‌ش گه‌له‌ری هونه‌ری له‌مه‌دری������دو به‌رش������لۆنه‌‌و كۆڵن پارێزگاریان لێده‌كرا ،كه بڕیار واب������وو له‌پێش������انگایه‌ك نمایش بكرێن‌و هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ل������هو كۆگایه‌دانرابوون بۆ ئه‌وه‌ی له‌كاتی خۆی������دا بگوازرێنه‌و‌ه بۆ
پێشانگاكه. لهگهڵ ئهوه ی پۆلیس������ی ئیسپانیا رایگه‌یادچه‌ندینبه‌رهه‌میهونه‌ری دۆزیوه‌ته‌و‌ه كه تابلۆی شێوه‌كاری بیكاس������ۆ‌و فرنادۆ بت������رۆ له‌خۆ ده‌گرن،به‌اڵم تائێس������تا هه‌ندێك له‌و به‌رهه‌مان‌ه دۆزراونه‌ته‌وه‌و هیچ ئاماژه‌یه‌ك به‌به‌رهه‌م‌ه دزراوه‌كانی دیك‌ه ن������ه‌دراوه ،ك������ه به‌رهه‌م ی هونه‌رمه‌ندانی دیكه‌ی ئیسپانی تێدابووه.
كه‌ناڵی كۆمه‌اڵیه‌تی خه‌اڵتی سه‌ته‌الیتی پێبه‌خشرا
دیڤید فینچه‌ر ده‌رهێنه‌ر ی ناسراو ی ئه‌مریك ی له‌نوێترین فیلمیدا به‌ناو ی كه‌ناڵ������ی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌بردنه‌و‌ه ی س������ێ خ������ه‌اڵت وه‌ك ب������راو‌ه ی پانزه‌یه‌مین خول������ی خه‌اڵته‌كانی سه‌ته‌الیتده‌ستنیشانكرا. راگه‌یاندن������ه ئه‌كادیمی������ای نێوده‌وڵه‌تیی������ه‌كان ،س������ااڵن‌ه دابه‌ش������كردن ی خه‌اڵته‌كان������ی سه‌ته‌الیت به‌ڕێو‌ه ده‌بات ،ئه‌مساڵ‌و
له‌پانزه‌یه‌مین خول������ی خه‌اڵته‌كانی سه‌ته‌الیتدا ،نوێترین فیلمی دیڤید فینچه‌ر به‌ناو ی كه‌ناڵی كۆمه‌اڵیه‌تی، به‌بردنه‌و‌ه ی خه‌اڵت ی باشترین فیلمی دراما‌و باشترین ده‌رهێنه‌رو باشترین س������یناریۆ له‌الی������ه‌ن ئه‌كادیمیای راگه‌یاندن������ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان وه‌ك ب������راوه‌ی خه‌اڵته‌كانی س������ه‌ته‌الیت ده‌ستنیشانكرا. فیلم������ی كه‌ناڵ������ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ی
ئام������اژ‌ه به‌ماڵپه‌ڕی فه‌یس������بووك‌و دامه‌زرێنه‌رانی ئه‌و ماڵپه‌ڕ‌ه ده‌دات. ئه‌و فیلم������ه له‌ماو‌ه ی راب������ردوودا چه‌ندی������ن خه‌اڵت������ی له‌فیس������یڤاڵ‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان������ ی وه‌ك ئه‌نجومه‌نی ره‌خنه‌گ������ران نیۆی������ۆرك ،س������ان فرانسیسكۆ به‌ده‌ستهێنا ،هاوكات واچاوه‌ڕوان ده‌كرێت فیلمی كه‌ناڵی كۆمه‌اڵیه‌تی ببێت‌ه فیلمێك ی به‌هێز بۆ به‌ده‌ستهێنانی خه‌اڵته‌كانی ئۆسكار.
14 ی وت ی میلۆد ی پێشكه‌شكار م ئه‌حمه‌د ی دكتۆر ،به‌برای بۆچ نابێت شه‌ش مانگ قس ه بكه‌یت؟ سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
ی پێشكه‌شكاری به‌رنام ه ی میلۆدی له‌كه‌ناڵ كوردسات ،جه‌خت ێ لهوه دهكاتهوه به‌ب ی ی كاری هونه‌ر جیاواز ی چوار بۆ هونه‌رمه‌ندان پارچ هی كوردستان كردوهو بهدڵسۆزانهو به‌ئه‌مه‌كه‌و‌ه ئیش بۆ هونه‌ری مۆسیقا‌و ی كوردی ده‌كات. گۆران
سازدانی :جه‌مال ئه‌حمه‌د جه‌میل
برایم ئه‌حمه‌د
هونه‌رمه‌ند برایم ئه‌حمه‌د كه به‌برایم ی ئاوێن‌ه ناسراوه ،به‌ده‌ر له‌كار ی هونه‌ر ی سااڵنێك‌ه وه‌ك پێشكه‌شكاری بهرنامه ی میلۆد ی (پێشتر بهرنامه ی ئاوێن‌ه بوو) له‌كه‌ناڵ������ ی كوردس������ات كارده‌كات‌و وه‌ك خۆ ی باسیكرد ئه‌و به‌رنامه‌ی‌ه ی به‌هه‌وڵ‌و ماندووێت ی تاكه‌كه‌س ی خۆ ی ئاماد‌ه ده‌كات ،ئهویش له‌پێناو به‌زیندوو هێش������تنه‌و‌ه ی ره‌س������ه‌نایه‌ت ی گۆران ی كورد ی له‌ئه‌مڕۆدا.
ناوێك ی كورد ی نییه ،ڕهنگه ئه‌و ناوه له‌س������هر هی������چ نه‌ته‌وه‌یه‌كیش هه‌ژمار نه‌ك������رێ ،به‌اڵم حه‌زمده‌كرد س������ه‌دا سه‌د ناوێك ی زۆر كورده‌وار ی بووای‌ه كه چۆن ده‌ڵێ������ت به‌كورد ی له‌جیات ی میل������ۆد ی ناوێك بووای‌ه پڕا‌وپڕ ی ئه‌و ناوه كوردیی������ه بوایه ،به‌اڵم به‌كورد ی ڕه‌نگ������ه من ش������تێك ی وام له‌خه‌یاڵدا نه‌بووای‌ه بۆ به‌رنامه‌كه ،به‌اڵم ئه‌و ناوه‌ش من ناوم نه‌ناو‌ه ئێستاش ئاره‌زوو ده‌كه‌م ئه‌گه‌ر كه‌س������ێك هه‌بێت زۆر وش‌ه ی كورد ی جوان ی ال بێت پێناس������ه بێت له‌ڕیتمێك له‌مۆسیقایه‌ك له‌ئاوازێك له‌شتێك كه له‌هونه‌ره‌و‌ه نزیك بێت تا بیگۆڕم بۆ ئه‌و ناوه.
جه‌مال :سه‌ره‌تا ده‌مانه‌وێت له‌بار‌ه ی وش‌ه ی میلۆدی بۆ بهرنامه ی میلۆد ی بزانین؟ برایم :بهرنامه ی میلۆد ی به‌رنامه‌یه‌ك‌ه ئه‌وه‌ند‌ه ی خواست ی من بووب ێ ویستووم‌ه به‌رنامه‌یه‌ك بێت به‌مانا ی وش‌ه لێوان لێو بێت له‌گۆران یو میلۆد ی كورد ی له‌ئاواز‌و هۆن������راوهو ده‌نگ ی كوردی، ڕهنگه ده‌قا‌و ده‌ق لهگهڵ ناو ی میلۆدیدا نه‌بم ئه‌گه‌رچ ی ناوێك ی هونه‌رییه ،به‌اڵم
جه‌مال :واباس ده‌كرێت ده‌نگ ی ڕه‌سه‌نایه‌ت ی له‌گۆران ی كوردیدا بهرهو له ناوچوون ده‌چێت ،ئایا بهرنامه ی میلۆد ی بۆ ئهوه ی ئه‌و ده‌نگان‌ه به‌زیندوو ی بمێننهوه چیكردووه؟
برایم :به‌ڕاس������ت ی ئێمه زۆر ش������تمان كردووه ،بهرنامه ی میلۆد ی یه‌كێك له‌و به‌رنامانه‌ی‌ه كه به‌ب ێ جیاواز ی كار ی هونه‌رییم ك������ردووه بۆ هونه‌رمه‌ندان ی چوار پارچه ی كوردستان‌و ئه‌وانه‌ش ی كه له‌تاراوگه‌ن ،ئه‌وه‌ند‌ه ی من ئاره‌زووم كردووه حه‌زم نهكردووه كه خه‌ڵكێك ته‌نیا ده‌نگێك ی هه‌ی������ه نازان ێ بۆچ ی گۆران ی ده‌ڵێت یان كۆمه‌ڵ ێ به‌رهه‌م ی كرچ‌و كاڵ ی ههیه بیهێنم‌ه به‌رنامه‌كه‌وه، هه‌وڵمداو‌ه زیاتر ئه‌و كه‌س������انه بێنم كه تا ئه‌ندازه‌یه‌ك������ ی زۆر ده‌نگێك ی كورد ی بهدڵسۆزانهو به‌ئه‌مه‌كه‌و‌ه ئیش بۆ هونه‌ر ی مۆسیقا‌و گۆران ی كورد ی ده‌كه‌ن ،بڕواناكه‌م هیچمان نه‌كردبێ، ناڵێم ش������ت ی زۆرمان كردووه ،ئه‌توانم بڵێم تاكه به‌رنامه‌یه‌ك‌ه زۆرترین گرنگ ی به‌هونه‌رمه‌ندان ی ك������ورد به‌گۆران یو مۆسیقا‌و ئاواز ی ڕه‌س������ه‌ن ی كورد ی دابێت.
جه‌مال :له‌سه‌ره‌تادا كارتان له‌سه‌ر پێگه‌یاندن ی گه‌نجان ده‌كرد ،هۆكار ی چ ی بوو وازتان له‌و ستایل ی كاركردن‌ه هێنا؟ برای������م :هۆكار ی ئ������هوه بوو كه هیچ پش������تیوانییه‌ك نه‌بوو ب������ۆ من ،به‌اڵم به‌رنام������ه ی میلۆد ی نه‌بوو پێش������تر بهرنامه ی ئاوێن‌ه هه‌بوو كه ئێستاش به‌براهیم ی ئاوێن‌ه ناسراوم له‌ال ی زۆر خه‌ڵك ،بهرنامه ی ئاوێن‌ه به‌رنامه‌یه‌ك بوو بۆ ئه‌و به‌هره‌مه‌ند‌و گهنجانه ی كه له‌بوار ی هونه‌ردا كاریان نهكردووه، به‌اڵم توانایه‌ك ی ده‌نگ ی باشیان هه‌بوو ئه‌یانتوان������ ی گۆران������ ی بڵێن ،ئێمه‌ش رامانهێنان له‌سه‌ر ده‌نگ ی هونه‌رمه‌ند‌ه گه‌وره‌كان ی سه‌رده‌مان ی پێش خۆمان،
پارچه‌یه‌ك ی دیك������هوه بێت پێ ی بڵێن ئهوه كورد ی ئێران‌ه یان توركیا یان س������وریا یان عێراق������ه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌و هه‌ست‌ه قوڵ‌ه نه‌ته‌وایه‌تیی‌ه ی منه كه وا له‌م������ن ده‌كات دان به‌خۆمدا بگرم‌و پش������وو درێژ بم ،بهوه ی كه هه‌تا سه‌ر ئێسقان نه‌ته‌وه‌ك‌ه ی خۆم خۆشبوێت، بۆی‌ه ئاماده‌م هه‌تا ئه‌و جێگه‌ی‌ه ی هێز له‌مندا هه‌بێت به‌ب ێ ئهوه ی چاوه‌ڕێ ی هیچ پاداشتێك یان ده‌ستخۆش ی بم له‌هیچ كه‌سێك ئاماده‌م به‌رده‌وام بم له‌و ته‌له‌ڤزیۆن‌ه یان له‌هه‌ر جێگایه‌ك ی تر، به‌اڵم كوردساتیش ماڵێك بووه ئازاد ی من ی پاراستوو‌ه هیچ زۆرو سانسۆرێك له‌سه‌ر من نهبووه چ ی میوانێك بێنم یان نه‌یهێنم ،به‌ئازاد ی له‌كوردس������ات كارمكردوو‌ه ئه‌گه‌ر ئازاد نه‌بم ته‌نیا سانیه‌یه‌كیش سه‌یر ی ته‌له‌ڤزیۆنه‌كه‌ش ی ناكه‌م نه‌ك ناچم‌ه ناوی.
ئه‌وان‌ه ی بوونه‌ت‌ه بناغ‌ه‌و بنچینه‌یه‌ك بۆ ئێمه ،ئ������هو به‌رنامه‌ی‌ه تایبه‌ت بوو به‌و گهنجانه ،ب������ه‌اڵم به‌داخه‌و‌ه من توانیم دوو س������اڵ به‌رده‌وام ب������م له‌به‌رنام‌ه ی ئاوێن‌ه له‌به‌ر ئ������هوه ی ماندووبونه‌ك‌ه ی به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك بوو كه ئێس������تا خۆم س������ه‌یرم له‌حاڵ ی خۆم دێت كه چۆن توانیووم������ه بهرگه بگرم‌و دووس������اڵ ئه‌و به‌رنامه‌ی‌ه به‌ته‌نیا به‌رده‌وام بكه‌م، به‌رنام������ه ههبووه پێنج س������ه‌د كه‌س هاتووه بۆ چاوپێكه‌وتن خۆت تاقییان بكهرهوه خۆت پێشوازییان لێبك‌ه خۆت جێگا‌و ڕێگایان بۆ ئاماد‌ه بكه خۆت سه‌رپه‌رشتییان بكه خۆت به‌رنامه‌یان بۆ ئاماد‌ه بكه هه‌ر خۆت پێشكه‌ش������ ی بكه ،له‌و رووه‌و‌ه نموونه‌ك ده‌گێڕمه‌و‌ه كه هێند‌ه قسه‌مكرد بوو دكتۆر پێیوتم كه نابێت شه‌ش مانگ قس‌ه بكه‌یت، یان������ ی به‌م������ن ڕه‌وا نه‌ئه‌بینرا چه‌ند كه‌سێك لهگهڵ مندا له‌م به‌رنامانه‌دا كار بكات‌و كار ئاسان ی بۆ من بكه‌ن ،جه‌مال :تاچه‌ند بڕوات به‌ته‌وژم ی تا ئ������ه‌م به‌رنامه‌ی������ه به‌ئاقارێك ی ترو گۆران ی بیانی ههیه كه ڕوو ی به‌شێوه‌یه‌ك ی باشتر پێشكه‌ش ی بكه‌م .له‌هونه‌ر ی كورد ی كردووه ،ئایا ئهوه ته‌وژمێك‌ه بۆ سڕینه‌و‌ه ی ده‌نگ‌ه جه‌مال :خه‌م ی برایم‌ه بۆ هونه‌ره‌ك‌ه ی كوردییه‌كان؟ برای������م :ڕهنگه ئ������هو ته‌وژم������هو ئه‌و یان خه‌م ی كه‌ناڵ ی كوردسات‌ه بۆ گۆڕانكاریی‌ه سه‌رجه‌م دنیا ی گرتبێته‌و‌ه ئهوه ی كه ئه‌و ده‌نگان‌ه بمێننهوه؟ برای������م :به‌ڕاس������ت ی خه‌م������ ی منه بۆ ن������ه‌ك نه‌ته‌وه‌ك������ه ی ئێمه ،ب������ه‌اڵم بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌م ،بۆ هونه‌رمه‌ندان ی نه‌ته‌وه‌كه‌م ،نه‌ته‌وه‌یه‌ك كه خاوه‌ن ی ئااڵ ی خۆیه‌ت ی بۆ گۆران ی كورد یو بۆ پاراس������تن ی له‌نه‌ت������هوه یه‌كگرت������ووه‌كان ،خاوه‌ن ی فه‌رهه‌نگ ی جوان ی كورده‌واری ،به‌پل‌ه ی س������نور ی پارێزراو‌و سه‌روه‌ر ی واڵت ی ی������ه‌ك خه‌م ی منه ،ئه‌گ������هر نا ئه‌گه‌ر خۆیه‌ت یو وه‌كو واڵتێك ی س������ه‌ربه‌خۆ له‌جێگ������ه ی من كه‌س������ێك ی تر بێت له‌ناو هه‌م������وو دونیا باوه‌ڕپێكراوه ،بۆ وه‌كو من كار ناكات ،من به‌به‌رنام‌ه ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ی ئاوا گه‌نجه‌كان ی له‌و جۆره خۆم كار ده‌كه‌م من به‌و هه‌س������ته پڕ كاران‌ه بكه‌ن ئاساییه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌وان نه‌ته‌وایه‌تیی‌ه ی خ������ۆم كار ده‌كه‌م ،كه له‌هه‌موو شتێك بوونه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئێمه قب������وڵ ناكه‌م ه������هر كوردێك له‌هه‌ر هێش������تا له‌قۆناغ ی شۆڕشداین ،به‌اڵم
كه‌ناڵێك كه پێیده‌وترێت كه‌ناڵێك ی كوردی ،ئه‌و كه‌ناڵ‌ه دژ به‌به‌رژه‌وه‌ند ی ك������ورد دژ به‌فه‌رهه‌نگ������ ی كورد ،بۆ تێكدان ی فه‌رهه‌نگ ی كورد كارده‌كات، كه‌ناڵێك������ه بۆ تێكدان ی ش������یراز‌ه ی میزاج ی كورده‌وارییه ،سیاسیه‌كان ی ئێم������ه ده‌رك ی پێناك������ه‌ن هونه‌رمه‌ند ده‌رك ی پێده‌كات ،به‌اڵم كۆمه‌ڵێك له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ش ناڵێم هونه‌رمه‌ند ئه‌وان‌ه زۆر له‌خوار هونه‌رمه‌نده‌وه‌ن بوونه‌ت‌ه جاش������ ی ئه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه بوونه‌ت‌ه جاش هونه‌ر بۆی‌ه دژ به‌كولتور‌و فه‌رهه‌نگ ی نه‌ته‌وه‌ك‌ه ی خۆیان كار ده‌كه‌ن.
جه‌مال :ده‌كرێت بزانین ئه‌و كه‌نااڵن‌ه كامانه‌ن؟ برای������م :ئهوه ی كه‌ناڵ������ه كوردییه‌كان ببینێ������ت له‌م هه‌رێم������ه ی ئێمه‌دا زۆر ئاش������كران ،ئه‌و كه‌نااڵنه‌ن كه كلیپ ی كچ ی كورد به‌ڕووت ی پیشان ی خه‌ڵك ده‌ی‌هن‌و س������ه‌مایان پێده‌ك������ه‌ن ،ئه‌و كه‌نااڵنه‌ن كه سوكایه‌ت ی به‌ژن ی كورد ده‌كه‌ن ،هه‌م������وو ده‌یان بینین به‌ژن ی ك������ورد ده‌ڵێن ژن ی ك������ورد به‌ره‌اڵی‌ه ڕووت‌و قوته ،به‌اڵم ژن ی كورد ئازاده، لهگهڵ ك������ ێ دێت‌و ده‌ڕوا چۆن خۆ ی ڕووت دهكاتهوه ،ده‌كرێت سیمایه‌ك ی جوان‌و هون������هرو ده‌نگ ی ژن ی كورد پیشان ی هه‌موو دنیا بده‌ین ،نه‌ك ل‌هش‌و الرێك������ ی ڕووت‌و بۆ هه‌و‌هس‌و زه‌وق‌و ئاره‌زوو ی گه‌نج ،له‌دنیادا پێشكه‌وتن له‌عه‌قڵدایه ،به‌اڵم پێشكه‌وتن ال ی ئێمه بووه به‌جل‌و به‌رگ. ئومێد ده‌كه‌م ئه‌و هه‌ست ی نه‌ته‌وایه‌تیی‌ه بگهڕێتهوه بۆ تاك به‌تاك ی ئه‌م میلله‌ت‌ه‌و هه‌موومان هه‌س������ت به‌لێپرسراوێت ی بكه‌ین.
ی شانۆ بن؟ فیستیڤاڵ‌و بۆنه‌و چاالكییه‌كان ده‌توانن فریادڕه‌س
"فیستیڤاڵه‌كان بێجگ ه له‌جه‌نجاڵی،له‌توانایاندا نیی ه گۆڕانێك ی ئه‌وتۆ به‌رهه‌م بێنێت" لهگهڵ سازدانی فیستیڤاڵ ه شانۆییه‌كاندا به‌رده‌وام ی شانۆ باس له‌خود ی ده‌كرێت ،زۆرجار پرسیار ئه‌وه‌ش دێته ئاراوه ك ه ئایا فیستیڤاڵ‌و چاالكیی ه شانۆییه‌كان چی پێشكه‌ش به‌بزاڤی شانۆ كردووه؟ ئاخۆ له‌ڕێگ هی فیستیڤاڵ‌و چاالكییه شانۆییه‌كانه‌و‌ه ده‌توانرێت هه‌ناس ه ی بكرێتهوه به‌به‌ر جه‌ست ه شه‌كه‌تی شانۆدا؟ یاخود ی شانۆ كێ بهرهو هۆڵه‌كان ده‌ڕوات؟
ئا :هێڤار جه‌مال ش������انۆكارێك جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه فیستیڤاڵێك كه ساز ده‌كرێت ده‌بێت ئه‌و فیس������تیڤاڵ‌ه كۆمه‌ڵ ێ كار ی نو ێ‌و داهێنه‌ران‌ه‌و توان������ا ی جیاواز‌و نوێخواز بێنێت‌ه كایهوه به‌ده‌ر له‌و كایان‌ه ی له‌پێشدا ئاماده‌بون ی ههبووه ،له‌هه‌مانكاتدا سۆران عومه‌ر ی ش������انۆكار پێیوای‌ه س������ازدان ی فیستیڤاڵ بۆ خۆ ی گوڕێك ئه‌دا به‌ڕه‌وت ی شانۆ ی كوردی.
فیستیڤاڵ جێگ‌ه ی دڵخۆشكه‌ر نییه تارا مه‌حمود ی ش������انۆكار كه ماوه‌یه‌ك‌ه خۆ ی دووره‌په‌رێز ده‌گرێت له‌نێوه‌ند ی هونه‌ر ی شانۆ‌و له‌فیستیڤاڵه‌كاندا وه‌ك بینه‌رێك ی جد ی ئاماده‌بوون ی ههیه ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه جیاواز له‌س������ه‌رده‌مان ی خۆی ،له‌مڕۆدا پاره‌یه‌ك ی زۆر هه‌ڵده‌ڕێژن بۆ ش������انۆكاران له‌پێناو ده‌ربازكردن ی شانۆ له‌و قه‌یران‌ه قێزه‌ون‌ه ی كه شانۆ ی تێكه‌وتووه" ،به‌داخه‌و‌ه نه‌ك شانۆكه‌مان ڕزگار ناكه‌ن ،به‌ڵكو تواناكان ئهوه نین، تاوه‌كو فیس������تیڤاڵ جێگ‌ه ی دڵخۆشكه‌ر بێت". له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوه رزگار محه‌مه‌د ی هونه‌رمه‌ند ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئه‌گه‌ر شانۆكار بیه‌وێت ده‌ست له‌مه‌ترسیه‌كان ی (پرسیار له‌گرنگ ی شانۆ) بدات به‌به‌راورد له‌گ������ه‌ڵ جه‌نجاڵیه‌كان ی دونیا ی ئه‌مڕۆدا به‌هه‌موو بوار‌ه مرۆی یو ته‌كنیكیه‌كانیه‌و‌ه پرسیار له‌شوێن‌و شوناس ی خود ی شانۆ بكات" ،ئه‌وا نه‌ك فیس������تیڤاڵ ،به‌ڵكو زۆربه ی نمایش‌ه جدییه‌كانیش ده‌كه‌ون‌ه ژێر پرسیاره‌وه".
جه‌س������ته‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی شانۆ ده‌كات‌ه دهرهوه ی پێكهاته‌كان ی خۆیه‌وه ،كاتێك شانۆیه‌ك به‌نێو قه‌یراندا گوزه‌ر ده‌كات، هه‌ربۆی������ه رزگار ده‌پرس������ێت ئاخ������ۆ فیستیڤاڵ‌و بۆنه‌و چاالكییه‌كان ده‌توانن فریادڕه‌س������ ی ش������انۆ بن؟ "له‌كاتێكدا فیستیڤاڵ‌و چاالك ی ئامانجدار گرنگه"، ئه‌گه‌رچ ی ناوب������راو به‌داخ‌ه بهوه ی زۆر له‌فیس������تیڤاڵه‌كان كار له‌سه‌ر هیچ یه‌ك ل������هو فاكته‌ران‌ه ناكه‌ن كه باس������یكرد، دواجار پێیوای‌ه فیس������تیڤاڵه‌كان بێجگ‌ه له‌جه‌نجاڵییه‌ك ی زۆر بۆ شانۆ له‌توانایدا نییه گۆڕانێك ی ئه‌وتۆ به‌رهه‌م بێنێت. هه‌رچه‌ن������د س������ۆران عوم������هر پێیوای‌ه فیس������تیڤاڵ نوێبونه‌و‌ه ده‌به‌خش������ێت، به‌اڵم ئه‌وه‌ش ناشارێته‌و‌ه كه فیستیڤاڵ له‌هه‌رێم������ ی كوردس������تاندا وه‌ك داب‌و نه‌ریت په‌یڕه‌و ده‌كرێت "بێئه‌و‌ه ی هیچ جیاوازییه‌ك بێنێت‌ه كای������ه" ،ههربۆیه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هونه‌رمه‌ندان ده‌توانن په‌یام ی خۆیان دوور له‌فیستیڤاڵ بگه‌یه‌نن" ،داهێنان پێویست ی به‌كۆبونه‌و‌ه نییه".
دیمه‌نی یه‌کێک له شانۆگه‌رییه‌کان فۆتۆ :سۆران نه‌قشبه‌ندی ده‌س������تپێكردن ی فیس������تیڤاڵدا یاخود كاتێك كه فیستیڤاڵ ده‌كرێت ده‌بێت قه‌یران������ه ی كه رووب������ه‌روو ی مه‌رگ ی نه‌بوون ی سانس������ۆر له‌سه‌ر به‌رهه‌مه‌كان سانس������ۆر هه‌بێت بۆ ئهوه ی به‌رهه‌م ی كردۆته‌وه ،ئه‌و پێیوای‌ه ش������انۆكاران وایكردووه فیس������تیڤاڵه‌كان به‌رگێك ی جد یو نه‌بینراو نمایش بكرێت نه‌ك فیستیڤاڵ به‌گرنگ ده‌زانن بۆ شانۆ ناش������یرین بكرێت به‌به‌ریدا‌و له‌وێشه‌و‌ه به‌رهه‌مێك هیچ جیاوازییه‌ك ی لهگهڵ "ش������انۆ نه‌بێت فیستیڤاڵ بۆچیه؟"، نه‌توانێت ئامانجێك ی دیاریكراو بهێنێت‌ه رابردوودا نه‌بێت" ،فیستیڤاڵ خۆ ی ههربۆیه ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌مڕۆدا دی" ،ڕه‌چاونه‌كردن������ ی هیچ یاس������او له‌خۆیدا نوێبونه‌و‌ه‌و كای‌ه ی داهێنانه" .شانۆكاران هیچ وه‌اڵمێكیان پێ نییه ڕێسایه‌ك وا له‌فیس������تیڤاڵ ده‌كات ،كه س������ۆران ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه بۆ له‌ناوبردن ی شانۆكه‌یان ،بۆی‌ه په‌نا بۆ نه‌بوون ی سانسۆر فیستیڤاڵه‌كان فیستیڤاڵ نابێت‌ه فریادڕه‌س به‌هه‌ند سه‌یر ی به‌رهه‌مه‌كان ی نه‌كرێت" .نابێت ش������انۆ چاوه‌ڕوان ی ره‌حمه‌ت ی فیستیڤاڵ ده‌به‌ن" ،فیستیڤاڵ بۆ ئهوه ناشیرین ده‌كات رزگار ی شانۆكار له‌به‌رده‌وام ی قسه‌كانیدا ناوب������راو ،ئ������هوه روون ده‌كات������هوه كه فیس������تیڤاڵ بێ������ت ،تاوه‌ك������و بێت ده‌كه‌ن بڵێن ش������انۆمان ههیه ،ئه‌گینا ئهوه ده‌خاته‌ڕوو كاتێك كایه‌یه‌ك خۆ ی رزگار محه‌م������ه‌د كه پێیوای������ه نه‌بوون ی مه‌به‌س������ت ی له‌وش‌ه ی سانس������ۆر ئه‌وه‌ی‌ه به‌هانای������هوهو رزگار ی ب������كات له‌و كامه‌ی‌ه هونه‌ر له‌دوێن ێ‌و ئه‌مڕۆدا". بێبه‌ر ی ده‌كات له‌ئێس������تاتیكا ،كاتێك لیژنه‌یه‌ك������ ی هه‌ڵس������ه‌نگاندن له‌پێش
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ی بمێننه‌و ه ێ ب ه ره‌به‌ن به‌شێك له‌كوڕان ده‌یانه‌و
2010 /12/28
ژماره54 :
17
كوڕێك :ته‌مه‌نم 39ساڵهو به‌هۆ ی خوێندن‌و خۆپێگه‌یاندنه‌و‌ه تا پێنج ساڵ ی دیكه‌ش به‌نیاز نیم ژن بهێنم ی زۆرێك له‌و كوڕان ه ی ته‌مه‌نیان له‌ئاست هاوسه‌رگیری تێپه‌ڕیوه‌و ی ژنیان نه‌هێناوه ،هۆكار جۆربه‌جۆر ده‌هێننه‌و‌ه ی بۆ پێكهوه نه‌نان ژیانی هاوسه‌رییان، پسپۆڕێكی پزیشكیش جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه ك ه ی دواكه‌وتنی هاوسه‌رگیر بۆ هه‌ردوو ره‌گه‌زه‌ك ه ی بۆ كاریگه‌ری خراپ سه‌ر دوارۆژی خۆیان‌و منداڵبوونیان ده‌بێت.
لڤین نێروه‌یی به‌هۆ ی بوون������ ی گرفت ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو ئابوور یو بیركردنهوه ی به‌ش������ێك له‌گه‌نجان له‌بار‌ه ی هاوسه‌رگیرییه‌وه، له‌به‌رامب������هر قه‌یره‌ی ی كچاندا ره‌به‌ن ی كوڕانیش په‌ر‌ه ده‌س������ێنێت ،ههربۆیه پس������پۆڕان ی ب������وار‌ه جیاجیاكان������ ی پزیشك یو ده‌روون ی به‌پێویست ی ده‌زانن كه گه‌نجان پرۆس������ه ی هاوسه‌رگیر ی دوانه‌خ������هن‌و له‌كات ی خۆیدا ئه‌نجام ی بده‌ن. تا پێنج ساڵ ی تر هاوسه‌رگیر ی ناكات نیاز عیسا ته‌مه‌ن ی 39ساڵهو تائێستا هاوس������ه‌رگیر ی نه‌ك������ردووه ،به‌وت‌ه ی خۆ ی به‌نیاز نییه تا پێنج ساڵ ی تریش هاوسه‌رگیر ی بكات" ،هه‌ند ێ كات هه‌ست به‌ته‌نهای ی ده‌كه‌م ،به‌اڵم ئه‌و بیر‌ه ناكه‌مه‌و‌ه كه بێ هاوسه‌ر ده‌مێنمه‌وه، له‌به‌رئه‌و‌ه ی هه‌ر كات������ ێ بمه‌و ێ ژن
هه‌ندێ له‌کوڕان به‌پاساوی جیاجیا ژیانی پێکه‌وه‌یی ره‌تده‌که‌نه‌وه فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل
دێنم ،ئێست‌ه به‌خوێندن‌و په‌ره‌پێدان ی كه‌سایه‌ت ی خۆمه‌و‌ه خه‌ریكم". له‌زگی������ن قه‌هار كوڕێك������ ی ته‌مه‌ن ی 36ساڵهو هێش������تا ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكنه‌هێن������او‌ه‌و وه‌ك خ������ۆ ی ده‌ڵێت: "حه‌زم له‌كچ������ان نییه ،به‌اڵم خه‌ڵك ی پێمده‌ڵێن ناوێرێ������ت ژن بهێنێت"، هاوكات ئه‌و گه‌نج‌ه ئهوه ی نه‌شارده‌و‌ه كه توانج‌و قس������ه ی خه‌ڵك������ ی كار ی له‌ژیان ی ك������ردووه‌و بێزاربووه ،به‌اڵم وه‌ك خۆ ی ده‌ڵێ������ت" ،نامه‌و ێ له‌به‌ر قس‌ه ی خه‌ڵك ی بژیم".
له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه هه‌رمان محه‌مه‌د كه كوڕێك ی ته‌مه‌ن 35ساڵه ،له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم باس������ ی لهوه كرد كه ته‌نها س������ێكس گرن������گ نیی������ه له‌ژیان ی هاوسه‌رییدا تاوه‌كو ئهوه بكه‌یت‌ه بنه‌ما ی ژنهێنان" ،ئه‌گه‌ر ته‌نها ئه‌و الیه‌ن‌ه بێت ده‌توانیت ه������ه‌وڵ بده‌یت‌و له‌ده‌ره‌و‌ه ی هاوسه‌رگیریش په‌یدا ده‌بێت" ،به‌اڵم به‌وت‌ه ی ئه‌و گه‌نج‌ه س������ه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی دواكه‌وتوو‌ه له‌هاوسه‌رگیر ی ناشیه‌و ێ له‌ده‌ره‌و‌ه ی هاوسه‌رگیریش په‌یوه‌ند ی سێكس ی هه‌بێت.
دواكه‌وتن ی هاوسه‌رگیر ی مه‌ترس ی بۆ منداڵبون ههیه د.عالی������ا حه‌س������ه‌ن پس������پۆڕ ی نه‌خۆش������ییه‌كان ی ژنان‌و منداڵبوون جه‌خت ی لهوه كردهوه كه دواكه‌وتن ی هاوس������ه‌رگیر ی كاریگه‌ر ی خراپ ی ده‌بێ������ت له‌س������هر پاش������ه‌ڕۆژی ئه‌و گهنجانه ی كه دواكه‌وتوون" ،پێویسته كچ������ان‌و ك������وڕان خۆی������ان زۆر نه‌هێڵنه‌و‌ه‌و هه‌ر كات ێ گونجا له‌كات ی خۆیدا هاوسه‌رگیر ی بكه‌ن". ئه‌و پس������پۆڕ‌ه جه‌خت ی لهوه كردهوه
كه باش������ترین ته‌مه‌ن بۆ منداڵبوون به‌نس������به‌ت پیاوو ژنه‌و‌ه ته‌مه‌ن ی 20 بۆ 35ساڵییه" ،له‌دوا ی ئه‌و ته‌مه‌نه‌و‌ه منداڵ به‌زه‌حم������ه‌ت ده‌بێت ،ئه‌گه‌ر كوڕێك له‌سه‌رو ته‌مه‌ن ی 35ساڵییه‌و‌ه ژن ی هێناو منداڵ ی نه‌بوو ،پێویسته سه‌ردان ی پزیشك بكات". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه د.دڵدار ته‌یار وه‌ك پسپۆڕێك ی ده‌روونی باس ی لهوه كرد كه ئه‌و كوڕان������ه ی زۆر دواده‌كه‌ون له هاوسه‌رگیر ی پێویسته سه‌ردان ی پزیشك بكه‌ن ،چونكه وه‌ك د.دڵدار
جه‌خت ی له‌س������هر ده‌كات������هوه چون‌ه س������ه‌ره‌و‌ه ی ته‌مه‌ن كارده‌كات‌ه سه‌ر كه‌مكردنه‌و‌ه ی هۆڕمۆن‌و ئاره‌زوو ی سێكس������ی" ،له‌به‌ر ئهوه ی هۆڕمۆن ی سێكس������ ی له‌گه‌نجێتی������دا زۆرتر كارده‌كات" ،ههربۆیه ئه‌و پس������پۆڕ‌ه به‌باش ی ده‌زانێت گه‌نجان له‌ته‌مه‌ن ی گه‌نجێتیدا هاوس������ه‌رگیر ی بكه‌ن، "باش������تر وایه له‌دوا ی 20ساڵییه‌و‌ه هاوسه‌رگیر ی بكه‌یت ،چونكه ئه‌گه‌ر به‌ته‌مه‌ن ی زۆره‌و‌ه ژن بهێنیت خۆش ی لێنابینیت".
گه‌نج ه به‌نگالدیشییه‌كان ده‌یانه‌وێ له‌رێی كوردستانه‌و ه بچن ه ئه‌وروپا! "به‌هۆ ی گیران ی سنوره‌كانمانه‌و‌ه له‌به‌نگالدیش مه‌حاڵ ه گه‌نجێك بچێت ه ئه‌وروپا" ی زۆرێك له‌و كرێكار‌ه بیانیان ه له‌شاری دهۆك كار ده‌كه‌ن ی باشی ژیانیان ئاماژه به‌دۆخ ی دهكهنو به‌شێكیشیان هه‌وڵ چونه‌ده‌ره‌وه‌یان داوه‌و سه‌رۆكی دادگای دهۆكیش باس لهوه ده‌كات ك ه چوار ی سنور كرێكارییان به‌هۆ به‌زاندن حوكم دراون.
تایبه‌ت به نم نم ئیشورمحه‌مه‌دگه‌نجێك یبه‌نگالدیشی‌ه‌و مانگان������ه ب������ه 200دۆالر له‌یه‌ك������ ێ له‌كۆمپانیاكان ی دهۆك كارده‌كات، هه‌روه‌ك خۆ ی باسیده‌كات خواردن‌و خه‌وتنیش ی له‌سه‌ر ئه‌و كۆمپانیایه‌یه، "هه‌موو س������هر ی مانگێك 150دۆالر ب������ۆ خێزانه‌كانم������ان ده‌نێرینه‌وه‌و 50دۆالریش بۆ خۆمان ده‌خۆین". ئیشور ئهوه ی نه‌شارده‌و‌ه كه هه‌ندێك له‌خێزانه‌كان ده‌زان������ن كه هاتونه‌ت‌ه كوردس������تان‌و كار ی پاككردن������هوه ده‌كه‌ن" ،به‌ش������ێك له‌هاوڕێكانمان هه‌وڵ ی ئه‌وه‌یان دابوو كه له‌دهۆكه‌و‌ه بچن‌ه ئه‌وروپا ،چونكه له‌به‌نگالدیش
گه‌نج‌ه به‌نگالدیشییه‌کان له‌کوردستانه‌و‌ه خه‌ون به ئه‌وروپاو‌ه ده‌بینن مه‌حاڵ‌ه گه‌نجێك بچێت������ه ئه‌وروپا‌و ده‌ڵێین له‌ئه‌وروپاین ،هه‌روه‌ها نازانن كه ئێمه ته‌نها وه‌ك پاككه‌ره‌و‌ه كار هه‌موو سنوره‌كانمان گیراوه". له‌الیه‌ك������ ی تره‌و‌ه عه‌زی������ز ڕه‌حمان ده‌كه‌ین". یه‌كێك ی تره له‌و كرێ������كاره گه‌نج‌ه به‌نگالدیشیه‌كان كه له‌شار ی دهۆك 150دۆالر به‌ش ی خێزانه‌ك‌ه ی ده‌كات كارده‌كات" ،ئێمه لێر‌ه كار ده‌كه‌ین ،ئه‌ن������وه‌ر جونی������ال كرێكارێك������ ی به‌اڵم كه هاتوین له‌ماڵ ی خۆمان ناڵێین به‌نگالدیش������یه‌و باس ل������هوه ده‌كات هاتوین بۆ كوردس������تان ،هه‌موومان ك������ه ئ������هو كاره ی لێ������ره ده‌یكات
له‌واڵته‌ك������ه ی خ������ۆ ی نه‌یده‌ك������رد، "ئه‌وكاره‌مان ده‌ستنه‌ده‌كه‌وت ،ئه‌گه‌ر ده‌ستیش������كه‌وتبای‌ه زۆر پار‌ه ی كه‌م بوو" ،ههربۆیه ئه‌و كرێكار‌ه جه‌حت ی لهوه ك������رده‌و‌ه كه ئێس������تا ده‌توان ێ 150دۆالر بنێرێته‌و‌ه بۆ خێزانهكهی، "به‌و بڕ‌ه پاره‌ی‌ه خێزانه‌كه‌مان به‌باش ی ده‌ژین".
هه‌وڵ ی چونه‌ده‌ره‌و‌ه ده‌ده‌ن ش������ێروان عه‌بدولواحید س������ه‌رۆك ی شاره‌وان ی دهۆك سه‌باره‌ت به‌هێنان ی كرێكار ی بیان ی ئاماژه ی بهوه دا كه ئه‌گه‌ر گه‌نجان ی ناوخ������ۆ ئه‌و كاران‌ه بكه‌ن ،ئ������ه‌وان ناچار نابن كرێكار ی بیان ی بهێنن" ،ئێم������ه نایانهێنین، به‌ڵكو بوون ی هه‌ل ی كارو پێویس������ت ی ده‌یانهێنێت". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه س������ه‌رۆك ی دادگا ی تاوان ی دهۆك عه‌بدواڵ ش������ه‌ره‌فان ی ئام������اژ‌ه ی به‌وه‌دا كه چ������وار گه‌نج ی به‌نگالدیش������ ی به‌هاوكار ی س ێ كچ ی ئه‌وروپ ی هه‌وڵ ی ئه‌وه‌یان دابوو به‌قاچاغ بچن‌ه دهرهوه ی كوردس������تان‌و له‌وێو‌ه بچن‌ه ئه‌وروپا" ،به‌اڵم له‌سه‌ر سنور ی سوریا ده‌ستگیركران‌و دواتر دادگای ی كران". دوا ی ئهوه ی كێش������ه‌ك‌ه تاووتوێكرا له‌الی������ه‌ن دادگاو‌ه به‌وت������ه ی دادوه‌ر چوار كچه‌ك������ه ئازادك������ران‌و هه‌ر چ������وار كوڕه‌ك������ه‌ش ش������ه‌ش مانگ حوكم دران ،هاوكات سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌دادگا ی دهۆك ئهوه ی خس������ته‌ڕوو كه له‌ساڵ ی ڕابردوودا 18كرێكار ی به‌نگالدیش ی ده‌س������تگیر كرابوون‌و دادگای ی كرابوون" ،هه‌موویان به‌هۆ ی سنوربه‌زاندنه‌و‌ه بوو كه ویستبوویان
له‌دهۆكه‌و‌ه سنور ببه‌زێنن‌و بڕۆن بۆ ئه‌وروپا ،به‌ش������ێكیان ئازاد كراون‌و به‌شێكیشیانحوكمدران". یه‌كێك له‌و كه‌س������انه ی كه گیرابوو به‌تۆمه‌ت ی بردن ی ئه‌و كه‌سان‌ه بۆ سه‌ر س������نور ناو ی ئه‌یوب بوو ،له‌دادگادا دان ی به‌وه‌دا دانابوو كه به‌ر له‌گیرانیان ڕێككه‌وت������ووه له‌گه‌ڵیان ت������ا بیانبه‌ن‌ه س������وریا" ،ڕێككه‌ویت������ن بهنزیكه ی 400دۆالر بیانبه‌م‌ه سوریا ،دوا ی ئهوه ی ته‌كس������ ی هێنانی‌ه ال ی من‌و شه‌وێك مانه‌وه ،دواتر بردمن‌ه س������حێال له‌سه‌ر سنور ی سوریا له‌وێ ده‌ستگیركران". گه‌نج ی كورد ئه‌و كاران‌ه ناكه‌ن هه‌ڤال حیكم������ه‌ت گه‌نجێك ی كورد ی نیشته‌جێی ش������ار ی دهۆكه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئه‌و كاران‌ه ی كرێكار‌ه بیانییه‌كان ده‌یكه‌ن ئ������ه‌وان نایكه‌ن، "ئه‌وان له‌ناو كه‌س������وكار ی خۆیاندا نین ،هه‌ر كارێك بێت ده‌یكه‌ن ،به‌اڵم بۆگه‌نج ی دهۆك ئه‌و كاره زه‌حمه‌ته". ناوبراو ،باس ل������هوه ده‌كات كه ئه‌و كرێكاران‌ه به 200دۆالر كارده‌ك‌هن‌و ئه‌وه‌ش به‌ش ی گه‌نجێك ی شار ی دهۆك ناكات" ،ته‌نها هاتوچۆو جلوبه‌رگمان ئه‌و پاره‌ی������ه ی ده‌وێ ،به‌اڵم بۆ ئه‌وان زۆره".
16
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
ژن و فه‌لسه‌ف ه عه‌قڵیژنهاوترازوویعه‌قڵی فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی مه‌به‌ستم باس������كردنی ژن له‌فه‌لسه‌ف‌ه یان له‌روانگه‌ی فه‌لسه‌فه‌و‌ه نییه ،به‌ڵكو رۆشنایی خس������تن‌ه سه‌ر راستییه‌ك كه عه‌قڵی ژن هاوتاو هاوسان‌و هاو توانای عه‌قڵی پیاوه ،هه‌ربۆیه‌ش ،هه‌ر ده‌مێك هه‌لومه‌رج������ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و رامیاری‌و فه‌رهه‌نگی سه‌ربه‌س������تی بیركردن������هوهو ده‌ربه‌ڕین بۆ ژنانیش وه‌كو پیاوان ره‌خسابن ،ئهوه ژنیش ب������ووه فه‌یله‌س������وف‌و له‌به‌رزتری������ن ئاس������تی بیركردنه‌وه‌دا عه‌قڵی خۆی به‌كارهێناوه‌و سه‌ركه‌وتووه .به‌پێی ئه‌و لۆجێكه ،زاتی ئهوه ده‌كه‌م بێژم ژن‌و پیاو ،یان پیاوو ژن ،هه‌مان عه‌قڵیان ههیه ،چونكه عه‌قڵ دیارده‌و داده‌یه‌كی گش������تیی گه‌ردوونی‌و سروشتییه، هه‌روه‌كو رووناكی‌و تیش������ك‌و وزه‌و ئاوو هه‌وا ،كه هه‌م������وو گیانله‌به‌ران ـ ه������هر یه‌ك به‌ئه‌ندازه‌ی پێویس������تی رۆح‌و له‌ش������ی خۆی ،س������وودیان لێ وه‌رده‌گرێت. قوتابخانه‌ی فه‌لسه‌فی فیساگۆرس: فه‌یله‌سوفی دانای یۆنانی (فیساگۆرس له‌دایكبووی 532پ.ز) به‌دامه‌زراندنی یه‌كه‌مین خوێندنگای فهلسهفه له‌مێژودا ( 268-253پ.ز) ،كه له‌باشووری ئیتالی������ای ئه‌وكات������ه دایمه‌زران������د، سه‌لماندی كه ژنیش هاوشان‌و هاو به‌هره‌ی پیاوه له‌خوێندن‌و فێربوون‌و بوون به‌فه‌یله‌سوف. فیس������اگۆرس ،له‌یه‌كه‌می������ن جاری مێ������ژوودا ،ژنان‌و پیاوان������ی پێكهوه له‌خوێندنگاكه‌ی وه‌رگرت ،له‌وانه‌ش هاوسه‌ره‌ك‌هی‌و هه‌رسێ كچی خۆی. له‌دوای ئه‌وه‌و‌ه ئیتر خوێندنی فهلسهفه بوو به‌نه‌ریتی ئافره‌تی یۆنانی‌و بهرهو واڵتانی دیك‌ه ته‌شه‌نه‌ی سه‌ند .له‌كتێبی (ژنانی فه‌یله‌س������وف) نووسینی()1 د.ئیمام عه‌بدولفه‌تاح ئیمام (میسر)، ده‌خوێنی������ن كه سروش������تی عه‌قڵی م������رۆڤ ل������ه‌الی هه‌م������ووان یهكه، له‌هه‌رچ������ی ره‌گه‌زو زم������ان‌و واڵت‌و ئاینێك بێ .كهواته :ژنیش به‌ئاسانی ده‌گات‌ه پله‌ی فه‌یله‌س������وفی‌و زانیاری به‌رز ،به‌اڵم هه‌لومه‌رجی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئایینی (مه‌به‌ست ده‌سه‌اڵتی زانایانی ئاینییه) هه‌روه‌ها كولتوری‌و سیاسی رێگ‌ه له‌ئافره‌ت ده‌گرن‌و سنووری بۆ داده‌نێن‌و ناهێڵن چاو بكاتهوه. هه‌ر هه‌م������ان هۆكار‌ه ك������ه خه‌ڵكی رۆژه������ه‌اڵت ،به‌تایبه‌ت������ی له‌واڵتانی ئیس���ل��امی‌و عه‌ره‌بیدا ،له‌فه‌لس������ه‌فه‌و بیركردنهوه پاش������كه‌وتن ،له‌كاتێكدا ئه‌وروپ������او ئه‌مری������كاو رۆژاواییان به‌گشتی بهرهو پێش چوون ،چونكه ئه‌مان سه‌ربه‌س������تی ت������ه‌واوی بیر كر د ن������هو هو
لێكۆڵینه‌وه‌ی بێ سنوورو بێ مه‌رجیان به‌خۆیان دا. فیساگۆرس دانه‌ری ئایینێكی فه‌لسه‌فی یان فه‌لس������ه‌فه‌یه‌كی ئایینی تایبه‌ت، به‌كه‌ڵ������ك وه‌رگرت������ن له‌كه‌له‌پووری یۆنانی‌و فه‌لسه‌فه‌و فه‌رهه‌نگی فیرعه‌ونی میسرو ئایین‌و فه‌لسه‌فه‌ی زه‌رده‌شتی، به‌ڵك������و خ������ۆی ماوه‌ی������ه‌ك له‌الیه‌ن له‌ش������كری ئێرانه‌و‌ه به‌دیل گیرابوو، سه‌ری له‌ئێران دابوو و به‌كه‌له‌پوورو رێوڕه‌سمی زه‌رده‌شتی ئاشنا بوو بوو، واته :ئاگاداری فه‌رهه‌نگ و زانستی واڵتانی سه‌رده‌می خۆی بوو. پێگه‌یاندنی ژنانی فه‌یله‌سوف: له‌خوێندنگاكه‌ش������یدا فه‌لسه‌فه‌كه‌ی خۆی به‌وردی شیده‌كرده‌وه‌و به‌شێكی به‌نهێنی داده‌نا ،كه قوتابیان نه‌ده‌بوو له‌ده‌ره‌و‌ه بیدركێنن. نهێنیكاریی فیساگۆرسله‌دابونه‌ریتی ئایینی میترای������ی (میهرپه‌روه‌ری) ده‌چوو ،كه ئهویش له‌كوردس������تانی ئێس������تاو‌ه به‌جیهانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا باڵوبووب������ووه ،به‌تایبه‌ت������ی له‌یۆنان‌و رۆماندا بوو بوون به‌به‌رفراوانترین ئایی������ن .قوتابخان‌ه فه‌لس������ه‌فییه‌كه‌ی فیساگۆرس چه‌ندین ژنی فه‌یله‌سوفی مه‌زنی پێگه‌یاند ،له‌وانه‌ش: ـ س������یانۆ theanoهاوس������ه‌ری فیساگۆرس. ـ ئه‌ریگنۆتا Arignote ـ مییا Myia ـ دامۆ Damo ئه‌وانه‌ش كچانی فیساگۆرسن. هاوسه‌ری فیس������اگۆرس له‌فه‌لسه‌ف‌ه جێگه‌ی دهگرێتهوه: دوای مردن������ی فیس������اگۆرس خێزانه‌ك‌هی‌و كچه‌كانی به‌رده‌وامبوون له‌به‌ڕێوه‌بردن������ی خوێندنگاكه‌و وانه وتنه‌وه‌و پێگه‌یاندنی ژنان‌و پیاوانی فه‌یله‌سوف. زنجیره‌ی ده‌رچووانی ژنی فه‌یله‌سوف نه‌پس������ایه‌وه ،تا ده‌ركه‌وتنی هیباشای ژن������ه جوانی فه‌یله‌س������وفی ش������اری ئهسكهندهرییه (415-370ی زایینی)، وات������ه :كاریگه‌ریی فه‌لس������ه‌فییانه‌ی فیساگۆرس راسته‌وخۆ نزیكه‌ی شه‌ش س������ه‌د‌ه به‌رده‌وام بوو .دوای ئه‌وه‌ش ت������ا به‌ئه‌مڕۆ جێپه‌نجه‌ی فه‌لس������ه‌فه‌ی فیس������اگۆرس ده‌بینین������هوه ،چونكه له‌په‌یدابوونیه‌و‌ه ئیتر فه‌یله‌س������وف‌و زانایه‌ك نابینین ك������ه‌م یان زۆر بۆ فیساگۆرس نه‌گه‌ڕابێته‌وه. ناوی چه‌ند ژنی فه‌یله‌سوفی دیكه‌ی فیساگۆرسیان‌هئه‌مانه‌ن: ـ ئی������زارای لۆكانیا ،فینتس خه‌ڵكی س������پارتا ،پركتیونی یه‌كه‌م ،هه‌روه‌ها ئیس������پازیا مامۆس������تای ره‌وانبێژی كه س������وكراتی فه‌یله‌س������وف
به‌مامۆس������تای خۆی داناوه‌و رێزی گرت������ووه له‌زانایی‌و بلیمه‌تی ئه‌م ژنه رووناكبیر‌ه كه قوتابیی فه‌لس������ه‌فه‌ی فیساگۆرسه. ژنێك������ی دیك������ه ((دیوتیما))ی������ه، مامۆس������تای دیكه‌ی س������وكرات ،كه ره‌به‌نی په‌رستگای ((مانتینا)) بووه، ئه‌م ژنه فه‌یله‌س������وفه ،وه‌كو ئه‌فالتۆن نووس������یویه‌تی ،س������وكراتی فێری تێورییه‌كانی خۆشه‌ویستی كردووه، كهواته سوكراتی فه‌یله‌سوفی به‌ناوو ده‌نگ دوو مامۆستای مه‌زنی ههبووه، هه‌ردوو ژنن ،ئیس������بازیا مامۆستای ره‌وانبێژی‌و دیوتیمای فه‌یله‌س������وفی عیشق‌و خۆشه‌ویستی. ئه‌و راس������تییه‌ش به‌خۆی به‌ڵگه‌یه‌كی گرنگ������ی مێژوویی‌و زانس������تیی‌ه كه ئاف������ره‌ت وه‌كو پیاو خ������اوه‌ن تواناو وزه‌ی عه‌قڵی بێ س������نووره ،ته‌نانه‌ت فه‌یله‌سوفی پیاویش پێده‌گه‌یه‌نێ. ئیت������ر ...ن������اوی زیات������ری ژنانی فه‌یله‌س������وف :گۆلیا دونا ،ماكرینا، چه‌ندینی دیك������ه دێن‌ه پێش ،هه‌موو شوێنكه‌وتووی قوتابخانه‌ی فه‌لسه‌فیی فیس������اگۆرس ،نموونه‌ی دره‌وشاوه‌و گه‌ش������انه‌وه‌ی هێزو به‌هره‌و توانای عه‌قڵی ئافره‌تن ،كه له‌بواری فه‌لسه‌فه‌دا هیچیان له‌پیاو كه‌متر نییه. جیهان ژماره‌و ئاوازه: فیس������اگۆرس بهوه گه‌یش������تبوو كه جیهان بریتیی‌ه له((ژماره‌و ئاواز)) ل������هو ڕا به‌فه‌یله‌س������وفی ماتماتیك هارمۆن������ی موزیكی ده‌ناس������ن .زۆر بایه‌خ������ی ده‌دا به‌هارمۆنی په‌یوه‌ندی نێوان هه‌موو ش������تێكی گه‌ردوونی، له‌هه‌ساره‌و كاكێشانه‌كانه‌و‌ه تا ژیانی گیانله‌به‌رانی سه‌ر زه‌وی. (سیانۆ)ی فه‌یله‌س������وف ،هاوسه‌ری فیس������اگۆرس ،ته‌نیا كه‌س������ێك بوو توان������ای ش������ه‌رحكردنی تی������ۆره‌ی ((ژماره‌و ئاواز))ی هه‌بوو. ئه‌ریگنۆتا ،ژنه فه‌یله‌س������وفی ،كچی فیساگۆرس ،خه‌ریكی لێكۆڵینه‌وه‌بوو له((سروشتی ژماره)) كه هۆكاری س������ه‌ره‌كی بوونی هه‌موو ش������تێك‌ه س������ه‌ره‌نجام كه‌وت������ه لێكۆڵین������هوه له‌جه‌وهه‌ری جیه������ان .مییای كچی دیكه‌ی فیس������اگۆرس ،هه‌وڵی ده‌دا فه‌لس������ه‌فه‌ی هه‌رمۆنیی فیساگۆرس له‌بواری خێزان������دا پراكتیس بكا، به‌تایه‌بتی بۆ پ������ه‌روه‌رده‌ی مناڵ ،كه بهوه گه‌یشت ((مینا ره‌وی له‌هه‌موو شتێكدا چاكترین رێگه‌ی په‌روه‌رده‌ی مناڵه)) واته :له‌خواردن‌و جلوبهرگو پله‌ی گه‌رماو سه‌رماو یاریو نوستن‌و گه‌ش������ت‌و خوێن������دن‌و وه‌رزش‌و... هه‌موو كاروبارێ������ك ،دایك‌و باوك ده‌بێ لهگهڵ منااڵن������دا میانه‌ڕه‌و بن، كهواته :ژنان ،دوای فێربوون كه‌وتن‌ه
لێكۆڵینه‌وه‌و بیركردن������ه‌وه‌ی قووڵی بێ س������نوور له‌سرووشت‌و كۆمه‌ڵگاو فه‌لس������ه‌فه‌دا ،هه‌روه‌ها ژنانی دیكه‌ی بواری فهلسهفه ،هه‌ر یهكه له‌بوارێكی جیهان������دا كه‌وت������ه بیركردن������هوهو لێكۆڵینهوه ،له‌موزی������ك‌و خواردن‌و ده‌روونی ئینسانه‌و‌ه بگر‌ه تا سیسته‌می بوون‌و نه‌بوونی گه‌ردوون. هه‌ن������دێ ل������هو ژنان������ه پیاوانی������ان به‌جێهێشتووه‌و هه‌موو ئه‌و بیانوو و پاساوانه‌یان تێكشكاندوو‌ه كه باسی له‌نه‌زانی یان كه‌م عه‌قڵی ژن ده‌كه‌ن. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ،له د‌ه س������ه‌ده‌ی دواییدا ده‌رگای فه‌لسه‌فه‌و چاالكی ئه‌ندێش‌ه له‌واڵتان������ی عه‌ره‌بی‌و ئیس���ل��امی دا هاتووه‌ت‌ه داخس������تن (كه ئه‌ڤڕۆش ی لهگهڵ������دا بێت) ،ئیدی ل������ه‌م واڵتان‌ه فه‌یله‌س������وفانی وه‌ك كندی ،فارابی، ئیبنو س������ینا ،هه‌الج ،سوهره‌وه‌ردی، ش������اره‌زووری ،پاشان ش������اعیرانی فه‌لس������ه‌فه‌زان وه‌ك باب������ا تاهی������ری هه‌مه‌دانی ،عوم������ه‌ری خه‌یام ،حافزو س������ه‌عدی‌و جه‌الله‌دین������ی روومی، به‌ده‌گم������ه‌ن ،یان هه‌ر هی������چ ،په‌یدا نه‌بوونه. له‌كاتێكدا هه‌ر ل������هو ماوه‌یه‌دا ،له‌به‌ر باڵوبوونه‌وه‌ی سه‌ربه‌ستی بیركردنهوه، دلێری‌و ئازایه‌تی شاعیرانی ئه‌وروپا، فه‌یله‌س������وف‌و هزرڤان������ی بلیم������ه‌ت په‌یدابوون������ه كه بیرو ئه‌ندێش������هی مرۆڤیان بهرهو ئاس������ۆی فراوانترو دوورتر بردووه. فهلسهفه و ته‌سه‌وف: فه‌لس������ه‌فه‌و ته‌سه‌وف (س������ۆفیگه‌ری) تێكه‌اڵون ،لێك نزیكن‌و زاده‌ی یه‌ك سه‌رچاوه‌ن. وش������هو مانای (س������ۆفیا) له‌ه������ه‌ردوو واژه‌ی فه‌لسه‌فه‌و سۆفیگه‌ریدا ده‌بینین، ك������ه به‌مان������ای حیكم������ه‌ت (دانایی)و خۆشه‌ویس������تی حیكمه‌ته .له‌هه‌ردوو بواردا م������رۆڤ به‌دووی راس������تیی‌ه ش������اراوه‌كانی وج������ودی گه‌ردوندا ده‌گه‌ڕێ .ئه‌نجامیشیان شان به‌شانی یه‌كتر ده‌ڕوا ،هه‌ربۆی������ه‌ش زۆربهی فه‌یله‌س������وفان نزیك یا دوور خۆیان له‌جیهانی ته‌س������ه‌وف‌و عیرفان یان ماریفه‌ت (مه‌عریفه) ده‌بیننه‌وه. گش������ت رێبواران������ی س������ۆفیگه‌ری‌و عیرفانیش ،خۆیان له‌بواری فهلسهفه ده‌ده‌ن ،به‌ڵكو خوێندنی فهلسهفه پایه‌ی یه‌كه‌می (خۆناسی‌و خواناسییه) له‌الی زۆربهی سۆفیگه‌ران. قوربانیدانی سۆفیگهریو فه‌یله‌سوفان: هه‌ردوو بواری فه‌لس������ه‌فه‌و ته‌سه‌وف بیری ئازادو سه‌ربه‌ستی ئه‌ندێشه‌یان ده‌وێ ،ت������ا به‌بێ ت������رس‌و دوودڵی له‌دیارده‌ی شاراوه‌و ئاشكرای جیهان بكۆڵنه‌وه.
ده‌ش������بینین هه‌ندێ زانای سۆفیگه‌ر ئه‌وه‌ن������د‌ه ق������ووڵ‌و دووری بۆ ده‌چن ك������ه خه‌ڵك������ی ن������ه‌زان‌و رواڵ������ه‌ت په‌س������ه‌ند به((الده‌ر))و ((كافر))و ((خوانه‌ناس))و ش������تی وه‌ها گه‌لیان ده‌ناس������ن .ئه‌نجامه‌كه‌ش������ی به‌گیانی سۆفیگه‌ران ته‌واو بووه ،وه‌ك ده‌رهه‌قی مه‌نس������ووری هه‌الج ،عه‌ین‌و لقوزاتی هه‌مه‌دانی ،نه‌س������یمی به‌غدادی ،شێخ شه‌هابه‌دینی س������وهره‌وه‌ردی ،هه‌زاران قوربانی گومناوی ئه‌م رێڕه‌و‌ه خوێناویی‌ه كه له‌ئه‌وروپ������اش (برۆنۆ)ی ئیتالی، جان دارك‌و س������ه‌دان س������ۆفیگه‌ری یاخیبوو كه به‌تاوانی ((سیحربازی)) و ((كوف������ر))و ((الدان له دین))و ((دوژمنی خواو كه‌نیسه)) كوژراون. كچ‌ه فه‌یله‌سوفی ئهسكهندهرییه: (هیباشیا)ی كچ‌ه جوانی ،پاكیزه‌ی، فه‌یله‌سوفی ئه‌س������كه‌نده‌ریی‌ه (-370 415ی ز) ،یه‌كێك������ه له‌و قوربانیانه، كه مێ������ردی نه‌ك������ردو ژیانی خۆی بۆ فه‌لس������ه‌فه‌و ئه‌ندێش‌ه ته‌رخانكرد، وانهی فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌فالتۆن‌و ئه‌رستۆو فیس������اگۆرس‌و ئه‌وان������ی دیك������هی ده‌گوته‌وه ،به‌اڵم له‌به‌ر نه‌زانی‌و قین‌و دڵڕه‌قی كۆمه‌ڵێك ره‌به‌نی ده‌مارگیر ده‌یگرن‌و پارچ������ه پارچه‌ی دهكهنو ئاگر له‌ئه‌ندامانی له‌ش������ی به‌رده‌ده‌ن، به‌و گومان‌ه كه له‌سه‌ر ئایینی یۆنانی كۆن ماوه‌ته‌وه‌و چه‌ند بوخت‌و بیانووی دیكه‌یان خستبوو‌ه پاڵ. ئه‌گه‌ر به‌چاوی په‌یوه‌ندیی دیاله‌كتیكی‌و هاوشانیی فه‌لسه‌فه‌و دین ،یان فه‌لسه‌فه‌و ته‌سه‌وف ،ته‌ماشای بكه‌ین ،ئه‌وا له‌پازد‌ه سه‌ده‌ی دواییدا ،له‌جیهانی عه‌ره‌بی‌و ئیسالمی ناوی ئافره‌تێكی فه‌یله‌سوف ـ سۆفیگه‌ر (یان سۆفیگه‌ری فه‌یله‌سوف زان) ده‌بینی������ن ئه‌وی������ش (رابعه‌ی عه‌ده‌ویی������ه)( )2كه س������اڵی 105ی كۆچی له‌دایكبووه‌و س������اڵی 185ی كۆچی كۆچی دوایی كردووه ،رابعه داهێنه‌ری فه‌لسه‌فه‌ی ((خۆشه‌ویستی خودایه)) .شاكر فه‌تاح( )3ده‌نووسێ: (رابعه) ت������ا ما نموونه‌یه‌ك������ی پای‌ه بڵندی������یو ك������رده‌وه‌ی ج������وان‌و خوداناس������ییه‌كی بێ هاوتا بوو .ئهوه هه‌ر ئ������هو بوو ،كه (خۆشه‌ویس������تی خودا)ی هۆنییه‌و‌ه به‌هۆنراوه‌و كردی به‌گۆرانی‌و هاوێشتی‌ه ناو پاڕاوه‌كانی ده‌روێش������ه‌كانه‌وه .ه������هر ئهویش بوو كه بێباكان‌ه ئه‌م قس������ه‌یه‌ی كرد كه تا ئه‌وس������ا ،كه‌س له‌ناو ئیسالمه‌تیدا قسه‌ی وای نه‌كردبوو ،واتا نه‌زانیبووی بیكات‌و نه‌وێرابوویشی بیكات ،ئهویش ئه‌مه‌بوو كه: ((نه له‌ترس������ی ئاگری دۆزه‌خه‌كه‌ی خواده‌پرس������ێ ،نه له‌به‌ر پاداش������تی به‌هه‌شته‌كه‌شی ده‌یپه‌رستێ ،ته‌نیا له‌به‌ر خۆشه‌ویس������تییه‌كه‌ی ده‌یپه‌رستێ)).
ژنی كوردیش هه‌ر وه‌ختێ ئازادیی ئه‌ندێشه‌و بیركردنه‌وه‌ی هه‌بووبێ، توانیویه‌تی هه‌بوونی خۆی ده‌رببڕێ. رابع������ه ده‌یویس������ت زوو بمرێ ،تا زووتر به یداری خودا شادمان ببێ. به‌كورتی :خودای له‌به‌ر خودا خۆی خۆش ده‌ویست ،نه‌ك له‌به‌ر (رابعه) خۆی. ژنی سۆفیگه‌ری كوردستان: دوای رابع������ه تا ئه‌م������ڕۆ ئافره‌تێكی دیكه‌ی جیهانی عه‌ره‌بی‌و ئیسالمی ده‌رنه‌كه‌وت������ووه هه‌وڵی بیركردنهوهو دانانی فه‌لسه‌فه‌ی دابێ. ته‌نیا له‌كوردستاندا چه‌ند ئافره‌تێكی ك������ورد له‌لوڕس������تان‌و هه‌ورام������ان‌و هه‌مه‌دان������دا به‌رچاوده‌ك������هون ك������ه له‌بواری سۆفیگهریو دانانی شیعری فه‌لسه‌فی‌و ئه‌ندێشه‌ی خواپه‌رستی دا هه‌وڵی������ان داوه .هه‌رچه‌ند‌ه به‌رهه‌می ك‌هم‌و پچڕپچڕیان ل������ێ به‌جێ ماوه، ب������ه‌اڵم وه‌بیرهێنانه‌وه‌یان له‌م بواره‌دا رۆش������نكه‌ره‌وه‌یه ،كه ژنی كوردیش هه‌ر وه‌خت������ێ ئازادیی ئه‌ندێش������هو بیركردنه‌وه‌ی هه‌بووبێ ،توانیویه‌تی هه‌بوونی خۆی ده‌رببڕێ. ( )1ش������ه‌رحی ئه‌م بابه‌ت‌ه بۆ كاتێكی دیك‌ه هه‌ڵده‌گرین. ( )2ئ������ه‌م كتێب������ه به‌زمانی عه‌ره‌بی له‌به‌یروت /له‌بنان /ده‌رچووه ،چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌ی ده‌زگای فارابی .2009 ( :)3بڕوان������ه :رابع������هی ع������ه‌ده‌وی، سه‌رجه‌می به‌رهه‌می وه‌رگێردراوه‌كانی شاكر فه‌تاح ،كتێبی چواره‌م ،ده‌زگای چ������اپ و باڵوكردن������ه‌وه‌ی ئاراس، هه‌ولێر 2007ز.
ژنان ،دوای فێربوون كه‌وتن ه لێكۆڵینه‌وه‌و بیركردنه‌وه‌ی قووڵی بێ سنوور له‌سرووشت‌و كۆمه‌ڵگاو فه‌لسه‌فه‌دا ،هه‌روه‌ها ژنانی دیكه‌ی بواری فهلسهفه، هه‌ر یهكه له‌بوارێكی جیهاندا كه‌وت ه بیركردنهوهو لێكۆڵینهوه ،له‌موزیك‌و خواردن‌و ده‌روونی ئینسانه‌و‌ه بگر‌ه تا سیسته‌می بوون‌و نه‌بوونی گه‌ردوون.
19 کۆد
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ه لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌م جیا ده‌بینه‌و ه خه‌ريك
کێشه
رێزان له‌سلێمانی
چاره‌سه‌ر
و
ده‌رباره‌ی ئه‌و كێشهیه گۆنا محه‌مه‌د كه توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تیه ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه پێویسته ئه‌و ژنه به‌شێوه‌یه‌كی زۆر ژیران‌ه كه‌س‌ه نزیكه‌كانی له كێشه‌ك‌ه تێبگه‌ێنێت ،به‌تایبه‌ت باوكی بۆئه‌وه‌ی كێشه‌كه‌ی چاره‌سه‌ر بكرێت" ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باوكی له‌سه‌روو دایكی‌و خوشكه‌كه‌یه‌وه‌یه ،پێویسته باوكی ئاگادار بكاتهوه ،به‌اڵم نه‌ڵێت ئه‌و كارانه‌یان پێ كردووم بۆئه‌وه‌ی كێشه‌یان بۆ دروست نه‌بێت ،به‌اڵم هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه بڵێت كه رێز له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی ناگرن‌و كێشه‌ی بۆ ده‌نێنه‌وه". ئه‌و توێژه‌ر‌ه ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئه‌و ژنه ده‌توانێ رێنمایی دایكی بكه‌ن كه وازی لێبهێنن‌و چیتر كێشه‌ی بۆ دروست نه‌ك‌هن‌و وتی" ،پێویسته ئه‌و ژنه به‌گوێی هیچ كه‌سێك نه‌كات ،كه ژیانی لێ تێك بد‌هن‌و به‌شێوه‌یه‌كی باش مامهڵه لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌یدا بكات‌و پێویسته راستگۆبێت له‌گه‌ڵیدا".
چا ر هس هر
کێشه
باوكم مه‌الیه‌و رێگریم ده‌كات من كچێكی ته‌مه‌ن 22ساڵم‌و خوێندكاری شه‌شه‌می ناوه‌ندیم ،باوكم مه‌الیه‌و زۆر جار رێگه‌ى زۆر شتم لێده‌گرێت .من تائێستاش له‌چك ناك‌هم‌و قژم رووت ده‌كه‌م ،ئهویش به‌م‌ه زۆر توڕه ده‌بێت‌و ههمیشه كه ده‌چم‌ه دهرهوه پێم ده‌ڵێت" ،ئه‌مالو ئه‌وال نه‌كه‌یت‌و زوو بگه‌ڕێیته‌و‌ه ماڵهوه ،لهگهڵ هاورێكانت نه‌چیت بۆ شوێنی تر". من له‌ماڵه‌و‌ه لهگهڵ دوو براك‌هم‌و دایكم هیچ كێشه‌یه‌كم نیه ،ئه‌وان ههمیشه ئاگاداری منن‌و ده‌زانن كه هه‌ڵسوكه‌وتم چۆنه ،بۆی‌ه زۆر جار له‌سه‌ر من دایكم لهگهڵ باوكم شه‌ڕ ده‌كات .باوكیشم ده‌ڵێت" ،ده‌بێت كچه‌كه‌ت له‌چك بكات‌و وه‌كو كچێكی ئیسالم هه‌ڵسوكه‌وت بكات". من له‌ته‌مه‌نی 12ساڵیه‌و‌ه نوێژ ده‌ك‌هم‌و رۆژوو ده‌گرم ،به‌اڵم له‌چك ناكه‌م كه‌چی باوكم هه‌ر خراپ‌ه له‌گه‌ڵمدا ،بۆی‌ه زۆر جار ده‌گه‌م‌ه ئه‌و بڕوایه‌ی كه له‌داخی باوكم نوێژیش نه‌كه‌م. ئه‌و ناهێڵێت لهگهڵ هه‌ندێ كچی براده‌ریشمدا بگه‌رێم ،زۆر جار كه هاورێكانم دێن بۆ ئه‌وه‌ێ جله‌كانیان به‌شێوه‌یه‌ك‌ه پێم ده‌لێت ئهوه ئه‌و كچانه بۆ جله‌كانیان وایه ،یان كه كچه‌كان له‌ژووره‌وه‌ن خۆی ده‌كات به‌ژورداو ده‌ڵێت" ،كچه‌كانم ئێو‌ه له‌رێگه‌ی راسته‌و‌ه بڕۆن ،ئه‌وانیش بهوه بێزار ده‌بن‌و رویان نایه‌ت بێنه‌و‌ه بۆ ماڵمان ،منیش بهوه زۆر توڕه ده‌بم". من چه‌ند جارێك لهگهڵ باپیرم دانیشتووم‌و ئه‌وه‌م پێ وتووه ،كه باوكم به‌و شێوه‌یه‌یه ،ئهویش قسه‌ی لهگهڵ كردووه ،ئیتر نازانم چۆن ئه‌و چاك ده‌بێت له‌گه‌ڵمدا ،كاتێكیش كه‌سێك پێی ده‌ڵێت بۆ واده‌كه‌یت ،ئیتر ئه‌و وه‌اڵمی خۆی ههیهو من به‌كه‌سێكی خراپ ده‌زانێت .به‌هۆی باوكمه‌و‌ه زۆربهی هاورێكانم له‌گه‌ڵمدا ناگه‌رێن‌و زۆر دور ده‌كه‌ونه‌و‌ه لێم .هاورێیه‌كم ههیه ئهویش باوكی مه‌الیه ،به‌اڵم ده‌ڵێت من هیچ كێشه‌یه‌كم لهگهڵ باوكم نیه ،له‌كاتێكدا ئهویش سفوره‌و قژی رووته. له‌كۆتایدا داواكارم كه چاره‌سه‌رێك بۆ كێشه‌كه‌م بدۆزنه‌وه. سارا له‌سلێمانی
چاره‌سه‌ر
و
كێش ه
چا ر هس هر
سه‌باره‌ت به‌و كێشهیه ستار جه‌بار توێژه‌ره‌ێكی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و ئاماژه به‌و‌ه‌ده‌كات كه پێویسته ئه‌و كچ‌ه له‌قسه‌كاندا گوێڕایه‌ڵی باوكی بكات‌و دژی قسه‌كانی نه‌وه‌ستێته‌وه ،هه‌ركاتێكیش قسه‌یه‌كی كردو پێی باش نه‌بوو به‌شێوه‌یه‌كی هێمنان‌ه قس‌ه لهگهڵ باوكی بكات. به‌وته‌ی ئه‌و توێژه‌ر‌ه پێویسته ئه‌و كچه‌و دایكیشی لهگهڵ مه‌الیه‌كی هاوڕێی باوكیدا قس‌ه بكهنو تێی بگه‌ێنن لهوه ،بۆ ئه‌وه‌ی ئهویش به‌شێوه‌یه‌كی باش قس‌ه لهگهڵ باوكیان بكات" ،به‌پێ ئاینی ئیسالم دینداری به‌زۆر نیه ،مه‌الیه‌ك باشتر ده‌توانێت مه‌الیه‌ك تێبگه‌ێنێت ،له‌چاو كه‌سێكی تردا ،بۆی‌ه ره‌نگ‌ه ئهوه رێگه‌یه‌كی باش بێت بۆ ئه‌و كێشهیه.
ی ئازیز ده‌توان كێشه‌و خ‌هم‌و گرفته‌كانتان یاخود نام‌ه سۆزداریی‌و ده‌رده‌دڵییه‌كانتان بنێرن بۆ گه‌نجان ی نم نم رۆژنامه ی رۆژنامه‌كه‌و‌ه یاخود له‌رێی ئه‌م ئیمه‌یڵ ئه‌دره‌سه‌وه: له‌رێی ناونیشانه‌كان nmnmpress@yahoo.com
ژماره54 :
گۆشه‌یه‌ک‌ه هه‌فتان‌ه ئاری ئەبوبەکر ده‌ینوسێت
من ژنێكی ته‌مه‌ن 27ساڵم ماوه‌ی سێ ساڵه لهگهڵ كه‌مالی ته‌مه‌ن 37ساڵدا هاوسه‌رگیریم كردووه ،ئێستا خاوه‌نی یه‌ك منداڵین .ئه‌وكاته‌ی شووم به‌كه‌مال كرد ئه‌وان بژێوی ژیانیان زۆر خراپ بوو ،دایك‌و باوكی منیش پێیان ناخۆش بوو كه شوو بكه‌م به‌و پیاوه ،به‌اڵم دوو برا گه‌وره‌كه‌م كوڕه‌كه‌یان پێباش بوو ،ئیتر له‌سه‌ر داوای ئه‌وان باوك‌و دایكیشم رازی بوون. من هیچ په‌یوه‌ندیه‌كم لهگهڵ كه‌مال نه‌بوو ،یه‌كه‌مجاریش بوو بیبینم ،به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا كورێكی زۆر هێمن‌و له‌سه‌ر خۆ بوو ،كه پرسیاریشم كرد ،دڵی لێم پیس نه‌بوو. له‌سه‌ره‌تاو‌ه دایكم له‌به‌ر ئهوه منی نه‌دا به‌ئه‌و كوڕه ،باوكم هیچ كێشه‌ی نه‌بوو ،به‌اڵم دایكم وایكرد له‌ویش كه ئهویش رازی نه‌بێت. پێشتر چه‌ندین جار شه‌ڕو ئاژاوه‌یان بۆ ده‌نامه‌و‌ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مێرده‌كه‌م پاره‌ی نه‌بوو ،به‌اڵم دوای ئه‌وه‌ی مێرده‌كه‌م ده‌وڵه‌مه‌ند بوو ،ورده ورده دایكم‌و خوشكه‌كه‌م لێم نزیك ده‌بوونه‌وه‌و ده‌هاتن بۆ ماڵمان ،به‌اڵم هه‌تا ئه‌و كاته‌ش ده‌یان ویست من لهگهڵ كه‌مالدا جیا ببمه‌وه ،هه‌ر بۆی‌ه چه‌ندین جار هانیان ده‌دام كه لهگهڵ كه‌مالدا شه‌ڕ بك‌هم‌و كێشه‌ی بۆ بنێمه‌وه ،منیش هه‌ندێ جار به‌گوێم ده‌كردن ،به‌اڵم كه‌زانیم هه‌موو كێشه‌ك‌ه ماڵی دایكمه‌و ده‌یانه‌وێت هاوسه‌ره‌كه‌م توشی كێشه بێت ،ئیتر هیچ كاتێك به‌گوێی ماڵی دایكمم نه‌ده‌كرد ،دایكم‌و خوشكه‌كه‌م به‌رده‌وام ده‌یانه‌وێت پاره‌م لێ بكێشنه‌وه‌و چاره‌ی مێرده‌كه‌شیان ناوێم. له‌سه‌ره‌تای هاوسه‌رگیریم نه‌مده‌توانی یارمه‌تی ماڵی باوكم بده‌م ،به‌اڵم كه ده‌وڵه‌مه‌ند بوین ،تائێستا به‌بێ پرسی مێرده‌كه‌م زۆر جار ئاڵتونه‌كانی خۆمم پێ به‌خشیون‌و پاره‌م داونه‌تێ ،جگ‌ه له‌وه‌ی به‌ئاگاداری مێرده‌كه‌م ئاڵتونم بۆ دایكم‌و خوشكه‌ك‌هم‌و كردووهو پاره‌شم داوه به‌ماڵی باوكم. ئێستا من لهگهڵ كه‌مالدا ژیانم خۆشه ،به‌اڵم ماڵی باوكم خه‌ریك‌ه تێكی ده‌ده‌ن ،نازانم چی بكه‌م ،به‌باوكم بڵێم كێشه‌یان بۆ دروست ده‌كات‌و ئه‌ترسم لهگهڵ دایكمدا كێشه‌ی گه‌وره‌یان بۆ دروست ببێت ،بۆی‌ه پێویسته ئێو‌ه چاره‌سه‌رێك بۆ كێشه‌كه‌م بدۆزنه‌وه.
كێش ه
2010 /12/28
ماڵئاوایی‌و هه‌ندێك شتی تر
هه‌موو پرۆژه‌یه‌ك وه‌ك چۆن سه‌ره‌تای ههیه، بێگومان كۆتاییشی سوونه‌تی ههیه، ژیان وایه ،كۆتایی یه‌قینێك‌ه هه‌موو كارو هه‌تا كردارێك، مۆرڤه‌كانیش ده‌بیت بینۆشن .ره‌نگ‌ه هیچ شتێك هێنده‌ی كۆتایی‌و ماڵئاواییكردن زه‌حمه‌ت نه‌بێت ،به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر پرۆژهكه یان مرۆڤه‌ك‌ه لێمانه‌و‌ه نزیك بوو ،هه‌روه‌ها كاتێ پرۆژهكه، كاره‌ك‌ه یان مرۆڤه‌ك‌ه خاوه‌نی نرخ‌و به‌های تایبه‌تی بوو له‌المان. ئه‌م گۆشه‌یه‌ی ئێمه "كۆد" له‌ڕۆژنامه‌ی نم نم، ئه‌گه‌رچی گۆشه‌یه‌كی كولتوری بوو ،به‌اڵم وه‌ك تێكه‌ڵه‌یه‌ك له‌سیاسه‌ت ،كولتور ،ئیداری‌و كۆمه‌ڵناسی تیاماندا ده‌نووسی ،ئه‌مه‌ش له‌و ڕوانگه‌یه‌و‌ه كه هه‌موو سێكته‌ره‌كان تێكهه‌ڵكێشن‌و ناكرێت لێك جیابكرێنه‌وه ،دیار‌ه پێش هه‌موو شتێك ئه‌بێت سووپاسی برایانی رۆژنامه‌ی نم نم‌و به‌تایبه‌تی برای سه‌رنووسه‌رو هاوڕێم شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س بكه‌م ،كه هه‌م رێگه‌یان بۆ كردینه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی ڕابردوودا قس‌ه له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك دیارده‌و چه‌مك بكه‌ین ،كه ره‌نگ‌ه ك‌هم‌و زۆر، به‌بڕوای خۆم ،به‌دیوێكی تردا خوێندنه‌وه‌م بۆ كردبێت ،به‌اڵم براده‌رانی نم نم ،بێده‌ستكاری بۆیان باڵوكردینه‌وه. بابه‌ته‌كانیش به‌قه‌ناعه‌تی خودی خۆم نووسراوه ،جا به‌باش یان خراپ ،بهخوێندنهوهو دونیابینییه‌كی ته‌ندروستانه ،یان پێچه‌وانه ،ئه‌وا ته‌نها خودی خۆم لێی به‌رپرسیارم. راست‌ه ته‌مه‌نی نم نم درێژنه‌بوو ،ساڵێك و چه‌ند مانگێكه ،ته‌مه‌نی ئه‌م گۆشه‌یه‌ی ئێمه‌ش ناگات‌ه شه‌ش مانگ ،به‌اڵم وه‌ك خودی خۆم سوودێكی زۆرم له‌م گۆشه‌ی‌ه بینی ،له چه‌ند ڕوانگه‌یه‌كه‌وه، یه‌كه‌م خۆ سنورداركردن له‌نووسین‌و ده‌ربڕیندا، واتا گۆشه‌ی "كۆد" فێری كردم ،وروژاندنی بابه‌تێك به‌چه‌ند سه‌د وشه‌یه‌ك ،هه‌م خۆم سنوردارك‌هم‌و درێژدادڕی تێدانه‌كه‌م ،هه‌م هه‌وڵ بده‌م كورت‌و پوخت بنووسم ،بۆی‌ه ئه‌گه‌ر ئێمه توانیبێتمان سوود بگه‌یه‌نین به نم نم‌و خوێنه‌رانی، ئه‌وا نم نم‌و سه‌رنج‌و تێبینی خوێنه‌رانی سه‌د هێند‌ه سوودیان گه‌یاندوو‌ه به‌خودی خۆم ،ماڵیان ئاوابێت. خاڵێكی تری ،كه زۆر به‌گرنگی ده‌زانم له‌م ماڵئاواییه‌دا ئاماژه ی پێبده‌م ،بوونی پرۆژه‌یه‌كی ڕۆژنامه‌وانیی كولتوریی‌ه له‌ناو میدیای كوردیدا، كه له‌ئێستادا نم نم پێشه‌نگه‌كه‌یه‌تی‌و به‌نه‌مانی نم نم كه‌لێن ده‌كه‌وێت‌ه ناو دونیای ڕۆژنامه‌گه‌ری كوردییه‌وه ،چونكه نم نم تاكه ڕۆژنامه‌ی كولتوری گشتی بوو ،بۆی‌ه وه‌ك بروای تایبه‌تی خۆم ،پێموای‌ه نم نم پێویستییه‌ك بوو ،ده‌كرا به‌ر به‌له‌باربردنی بگیرێت ،هیوامان ده‌خواست سه‌رمایه‌داره‌كان، خاوه‌ن پاره‌كان ،خاوه‌ن كۆمپانیاكان ،بیانتوانیی‌ه سپۆنسه‌ری "نم نم"یان بگرتایه‌ت‌ه ئه‌ستۆ ،تاوه‌كو هیچ نه‌بیت ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه بگه‌شتایه‌ت‌ه سه‌ر پێی خۆی ،دیار‌ه ئه‌م گله‌یی‌ه ڕوبه‌ڕووی كۆمپانیای ڕووداویشه ،به‌تایبه‌تی به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه نم نم هه‌م بێالیه‌نان‌ه كاری كردووه ،هه‌م خاوه‌نی یه‌كه‌م پرۆژ‌ه بوو بۆ نابینایان به‌ناوی برایل. به‌هه‌رحاڵ ،ئه‌وه‌ی كه ده‌خوازم له‌م كۆتاییه‌دا ئاماژه‌ی پێبده‌م ،وروژاندنی هه‌ندێك بابه‌تی هه‌ستیاره ،له‌گۆشه‌ی كۆددا كه زۆرجار هه‌ستمان كردووه ئه‌و بابه‌تان‌ه كاریگه‌ری خۆی ههبووه ،تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی هه‌ندێك جار دوای وروژاندنی بابه‌تێك له‌م گۆشه‌یدا ،به‌چه‌ندین شێوه‌و له‌ژێر چه‌ندین ناوی تردا هه‌مان بابه‌ت له‌رۆژنامه‌كانی تردا دووباره كراونه‌ته‌وه. دووباره ماڵئاوا ،به‌هیوای ئه‌وه‌ی چرای نم نم له‌داهاتوودا دووباره دابگیرسێته‌وه.
18
سێشه‌ممه
2010 /12/28
ژماره54 :
nmnmpress@yahoo.com
باخان ئه‌حمه‌د توێژه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی كه‌تن ،هه‌ر كارێك‌ه كه مێردمنداڵ پێ ی هه‌ڵده‌ستێت‌و یاس������ا به‌تاوان له‌قه‌ڵه‌م������ ی ده‌دات ،ئ������ه‌م الدان������ ی مێردمنداڵه‌شره‌فتارێك ینه‌گونجاوه‌و وا ی لێ������ده‌كات ب������ه‌ره‌و ت������اوان رایكێشێت ،به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی ئه‌م زاراوه‌ی‌ه به‌كارده‌هێنرێت بۆ الدان ی مێردمندااڵن ،كهواته لێره‌و‌ه ده‌توانین بڵێین كه‌تن كێشه‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تییه، ئه‌و كه‌س������انه ی پێیهه‌ڵده‌س������تن كه ته‌مه‌نیان له‌خوار 1ساڵییه‌وه‌یه‌و زیان به‌كۆمه‌ڵگ‌ه ده‌گه‌یه‌نن. مێردمن������داڵ هه‌موو ئه‌و كه‌س������انه دهگرێتهوه كه له‌نێوان ته‌مه‌ن ی منداڵ یو س������ه‌ره‌تا ی ته‌مه‌ن ی پێگه‌یش������تندان كه یاس������او كۆمه‌ڵگا به‌شێوازێك ی تایب������ه‌ت مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كات‌و جیای‌ه له‌مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ كه‌س ی پێگه‌یشتودا. به‌شێوه‌یه‌ك ی گش������ت ی هۆكاره‌كان ی كه‌تن ی منداڵ دوو جۆره: • هۆكار‌ه خودییه‌كان :سه‌رجه‌م ی ئ������هو هۆكاران������ه ده‌گرێت������هوه كه په‌یوه‌ندیان به‌كه‌س������ایه‌ت ی سروشت ی كه‌س������ه‌كه‌و‌ه‌و ب������ار ی ده‌روون������ یو نهخۆشییه عقڵییه‌كانه‌و‌ه ههیه ،زۆر له‌توێ������ژه‌ران وایده‌بینن كه‌س������ێت ی
ی ی مێردمنداڵ‌و هۆكاره‌كان كه‌تن
مێردمنداڵ ڕۆڵ ی سه‌ره‌ك ی ده‌گێڕێت له‌دیاریكردن ی ه������ۆكار ی تاواندا‌و تێبینیان كردووه كه ناڕێك ی گه‌شه‌و نه‌خۆش ی جه‌سته‌ی یو ده‌روونییه‌كان‌و الدان‌ه سێكسیه‌كان كارده‌كه‌ن‌ه سه‌ر ره‌وشت ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو كاردانه‌و‌ه ی پێچه‌وانه‌یان ده‌بێت‌و پاڵ ی پێوه ده‌نێن بۆ الدان. كه‌وات������ه ناتوانین كاریگه‌ر ی بۆماوه له‌س������هر تاوان پش������تگوێ بخه‌ین وه‌ك ئه‌و بیروب������اوه‌ڕ‌ه ی لۆمبرۆزۆ هێنایه‌كای������هوه ،هه‌روه‌ها پێكهات‌ه ی جه‌س������ته‌یی‌و عه‌قڵ ی دایك‌و باوك ره‌نگدانه‌و‌ه ی ده‌بێت له‌سه‌ر ڕه‌وشت ی منداڵ ،بۆنمون‌ه ئه‌گه‌ر دایك‌و باوك گی������رۆد‌ه ی مادده هۆش������به‌ره‌كان‌و خواردنه‌و‌ه كحولی������ه‌كان‌و هه‌ندێ نه‌خۆش ی بووبن ،ئه‌وا بێگومان ئه‌م ب������ار‌ه كارده‌كات‌ه س������هر پێكهات‌ه ی منداڵه‌كانیان له‌ڕوو ی جه‌س������ته‌ی یو ده‌روونییه‌وه. ناڕێك������ ی پێكهات������ه ی بایه‌ل������ۆژ ی هۆكارێك������ ی تر ی خ������ود ی كه‌تن ی مێردمندااڵنه ،زۆر له‌توێژینه‌وه‌كان ده‌ریان خس������تووه ك������ه ڕژاندن ی هۆڕمۆنه‌كان په‌یوه‌ند ی به‌گه‌ش������هو مه‌زاج‌و زیره‌ك������ یو ڕه‌فتارو توانا ی عه‌قڵ ی ههیه ،به‌گوێر‌ه ی زیادو كه‌م ی ده‌ردراوه‌كان ده‌بێت������ه هۆ ی ناڕێك ی گه‌ش‌ه ی جه‌سته‌یی‌و بێهێز ی وز‌ه ی عه‌قڵ یو تێكچوون������ ی له‌مه‌زاجدا كه له‌وانه‌ی‌ه ڕه‌فتار ی تاوانكار ی دروست بكات ل������ه‌ال ی گ������ه‌وره‌كان‌و كه‌تن له‌ال ی مێردمنداڵه‌كان ،س������ه‌ره‌ڕا ی ئه‌مان������ه‌ش هه‌ندێ������ك نه‌خۆش������ ی كتوپ������ڕو وا له‌مرۆڤ������ه‌كان ده‌كه‌ن عه‌قڵ ی له‌ده‌ست بدات ،بۆی‌ه ناتوانین به‌هه‌موو كه‌تنكارێك بڵێین هۆكار ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی پاڵ ی پێوه‌ناوه. • هۆكار‌ه ده‌ره‌كییه‌كان :ده‌توانین به‌چه‌ن������د خاڵێ������ك ئه‌م ه������ۆكار‌ه
بخه‌ینه‌ڕوو لهوانه: أ .خێزان :ژینگ‌ه ی خێزان ی ڕۆڵ ی گرنگ ده‌گێڕێت له‌دروس������تكردن ی كه‌سایه‌ت ی مێردمنداڵدا به‌تایبه‌تیش له‌س������ه‌ره‌تاكان ی ته‌مه‌نیدا ،زۆربه ی توێژینه‌و‌ه ده‌روونیی‌و په‌روه‌رده‌ییه‌كان ده‌ریانخس������تووه جۆر ی كه‌سایه‌ت ی بۆ هه‌ر تاكێك سه‌ره‌تا له‌خێزانه‌و‌ه ده‌س������تپێده‌كات‌و ره‌فتاره‌كان������ ی ئاڕاس������ته ی خ������ۆ ی وه‌رده‌گرێت، ج������ۆر ی ئه‌و مامه‌ڵه‌ی������ه ی كه لهگهڵ مێردمنداڵدا ده‌كرێت له‌ناو خێزاندا له‌ڕوو ی جه‌سته‌یی‌و خۆراك پێدان ی گرنگ������ ی زۆر ی ههیه ك������ه ئه‌مان‌ه پێداویست ی بنه‌ڕه‌تین‌و ده‌بێت خێزان دابینیان بكات ،ئه‌وه‌ش س������ه‌ره‌ڕا ی دروس������تكردن ی كه‌شێك ی ده‌روون ی ئارام كه تاكه‌كان ی خێزان چێژ ی لێوه‌رگرن ،چونكه پێكدادانه‌كان ی خێزان كاریگه‌ر ی خراپ ی له‌س������هر سروش������ت ی من������داڵ هه‌ی������ه وه‌ك نه‌گونجان ی ژن‌و مێرد پێكهوه ،بوون ی جیاواز ی زۆر له‌نێوانیاندا كاریگه‌ر ی خراپ ده‌كات‌ه سه‌ر بار ی ده‌روون ی مێردمنداڵ ،ههربۆیه هه‌وڵده‌دات له‌و دۆخ‌ه بچێت‌ه دهرهوه كه پڕ‌ه له‌شه‌ڕو ته‌نگژ‌ه ی به‌رده‌وام. له‌و كاته‌دا كه مێردمنداڵ له‌ده‌ره‌و‌ه ی س������نور ی خێزانه ،توش ی كۆمه‌ڵێك گرفت ی ده‌روون ی خراپ ده‌بێت كه خراپتر‌ه لهوه ی له‌خێزانه‌كه‌یدا ههیه یان جیابونهوه ی دایك‌و باوك كه هه‌رزه‌كار لێپرسراوێت ی خوشك‌و برا بچوكه‌كان ی ده‌كه‌وێت‌ه سه‌رشان یان توش ی بارێك ی ده‌روون ی خراپ ده‌بێ������ت له‌كات ی ژنهێنان ی باوكیدا یان شوكردن ی دایكیدا بۆهاوسه‌ر ی دووه‌م ،یاخ������ود مردن ی یه‌كێكیان توش������ ی زۆر كێش������ه ی هه‌ژار یو نائارام ی ده‌بێت‌و دهبێته هۆ ی گۆڕان ی ڕه‌وشت یو ناچاربوون به‌ئه‌نجامدان ی
كه‌تن ،زۆرجار مێردمنداڵ ناچار‌ه لهگهڵ خزم‌و كه‌س������وكاریدا بژی به‌تایبه‌ت ی لهگهڵ ماڵ ی خاڵ‌و مامدا كه ئه‌وانی������ش ناتوانن وه‌ك دایك‌و باوك ی خۆ ی بن‌و ڕهنگه توندوتیژبن له‌گه‌ڵیدا حه‌زو ئاواته‌كان ی پشتگوێ بخه‌ن ،له‌به‌رئه‌و‌ه ڕهنگه بۆبه‌دیهێنان ی ئاواته‌كان ی په‌ن������ا ببات‌ه به‌ر ڕێگ‌ه ی نایاسایی ،سه‌ره‌ڕا ی ئه‌مانه‌ش بار ی ئابوور ی خێزان گرنگییه‌ك ی زۆر ی هه‌ی������ه له‌دیاریكردن ی ئاڕاس������ته ی مێردمنداڵدا كه ده‌توانێت قه‌بار‌ه ی خێزان‌و پێویس������تیه‌كان یو ئاست ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ یو ڕۆش������نبیر یو پل‌ه ی خێزان له‌ن������او خێزانه‌كان ی ترداو ش������ێواز ی گه‌ش������هو پ������ه‌روه‌رد‌ه ی منداڵه‌كان دی������ار ی بكات ،چونكه ئاس������ت ی ئابوور ی ن������زم‌و هه‌ژار ی دهبێته هۆ ی وازهێنان له‌قوتابخانه‌و ناچاربوون به‌كاركردن هه‌رچه‌ند‌ه ته‌مه‌ن ی بۆ ئه‌و كاره‌ش نه‌گونجاوبێت، زۆرجار ڕهنگه ئه‌و شوێن‌ه ی كار ی تیادا ده‌كات فێر ی زۆر ڕه‌وش������ت ی خراپ ی ب������كات‌و كه‌تنكردن ی به‌الو‌ه ئاس������ای ی بكات ،له‌الیه‌ك ی تریشه‌و‌ه ئه‌گه‌ر كاریش نه‌كات ئه‌وا توش������ ی الدان ده‌بێت ،چونكه ده‌یه‌وێت ئه‌و پێویستیان‌ه ی هه‌یه‌ت یو خێزانه‌ك‌ه ی ناتوانێت بۆ ی دابین بكات له‌ڕێگ‌ه ی نایاساییه‌و‌ه پڕ ی بكاتهوه. شێوازێك ی تر ی په‌روه‌رده‌كردن كه كاریگه‌ر ی زۆر ی ههیه له‌سه‌ر الدان‌و زۆر له‌خێزانه‌كان هه‌ست ی پێناكه‌ن ئهویش نازپێدان ی زیاد له‌پێویس������ته كه ئه‌مه‌ش واده‌كات ئه‌و منداڵه ته‌نها پش������ت به‌دایك‌و باوك ی ببه‌ستێت‌و خۆیان خاوه‌ن ی هیچ بیركردنهوهو بڕیارێ������ك نه‌ب������ن ك������ه زۆرجار پاش������ه‌ڕۆژ ی خوێندن‌و پیش������هی یو خێزان ی دهگرێتهوه ،له‌وباره‌ش������دا هه‌رزه‌كار به‌شێوه‌یه‌ك ی خۆنه‌ویستانه‌و
سروشت ی به‌رپه‌رچ ی داواكارییه‌كان ی دایك‌و باوك ی ده‌دات������هوهو ره‌خن‌ه له‌فه‌رمانه‌كانیان ده‌گرێت ،بۆنموون‌ه وه‌ك ئ������هوه ی ماڵ به‌جێ ده‌هێڵێت‌و واز له‌خوێندن ده‌هێنێت ،زۆرجار كه‌تنێ������ك ده‌كات بۆئ������هوه ی خۆ ی بناس������ێنێت‌و دایك‌و باوك ی ببینن كه ده‌توانێت هه‌موش������تێك بكات دژ ی ئاره‌زووه‌كانیان ،زۆرجاریش بێباك یو كه‌مته‌رخه‌م ی خێزان لهگهڵ رۆڵه‌كانیاندا هه‌مان ڕۆڵ ده‌گێڕێت له‌هاندانیان بۆكه‌تن. ب .هاوڕێ ی خراپ :ژینگ‌ه ی هاوڕێیه‌ت ی ئه‌و ژینگه‌یه‌ی‌ه كه منداڵ فێر ی زۆر ره‌فت������ارو وت‌ه ی جوان‌و ناش������یرین ده‌بێ������ت تیایدا ،منداڵ له‌م ته‌مه‌نه‌دا به‌ته‌واو ی هه‌سته‌كان ی پێنه‌گه‌یشتوو‌ه هه‌رچییه‌ك ی بینیبێت‌و بیستبێت ی له‌هاوڕێكانیه‌و‌ه دووباره ی دهكاتهوه، له‌به‌رئ������هوه زۆرج������ار مێردمنداڵ هاوڕێیه‌ت ی كه‌س ی خراپ ده‌كات كه دهبێته هۆ ی فێربوون ی خو ی خراپ، ئه‌گ������هر من������داڵ ره‌فتارێك ی زۆر په‌سه‌ند ی هه‌بێت كاتێك تێكه‌اڵو ی كۆمه‌ڵێك هاوته‌مه‌ن ی خۆ ی ده‌بێت كه ره‌فتاریان ناپه‌س������ه‌ند‌ه ئه‌میش ناچ������ار‌ه وه‌كو ئ������ه‌وان بكات تاكو خۆ ی بگونجێنێت له‌گه‌ڵیاندا ،كهواته هاوڕێیه‌ت ی خراپ كاریگه‌ر ی زۆر ی ههیه له‌س������هر كه‌تن ی مێردمنداڵ‌و هه‌ڵدێران ی بهرهو الدان‌و شكاندن ی یاساكان. ی راگه‌یان������دن: ج .ده‌زگاكان������ ی راگه‌یاندن به‌شدار ی هۆكاره‌كان ی له‌په‌روه‌رده‌كردن������ ده‌ك������ه‌ن ێ كات مێردمنداڵ������داو هه‌ن������د ی ده‌ب������ه‌ن ،زۆرێك ب������ه‌ره‌و الدان له‌به‌رنامه‌كانی������ان له‌به‌رنام������ه ی یو رۆش������نبیر ی پێك په‌روه‌رده‌ی������ نه‌هاتووه ،به‌ڵكو هه‌ندێك بهرنامه ی ت������ر ی له‌خۆگرتوو‌ه ك������ه گه‌وره‌و
نه‌گونجان ی ژن‌و مێرد پێكهوه ،بوون ی جیاواز ی زۆر له‌نێوانیاندا كاریگه‌ر ی خراپ ده‌كات ه سه‌ر بار ی ده‌روون ی مێردمنداڵ بچ������وك س������ه‌یر ی ده‌ك������ه‌ن وه‌كو زنجیره‌و فیلم������ه بازرگانیه‌كان كه ی زۆر ی توندوتیژ یو تاوان به‌شێك له‌خۆده‌گرێت ،ئه‌م������ه‌ش واده‌كات تاوان‌و توندوتیژ ی خۆشه‌ویس������ت بێ������ت له‌ال ی ه������ه‌رزه‌كاران‌و ببێت‌ه ی ئه‌و هۆكارێك بۆ الدان ،به‌تایبه‌ت ی مندااڵن‌ه ی كه له‌س������هر بنه‌ڕه‌تێك ی پته‌و په‌روه‌رده‌نه‌ك������راون ،له‌الیه‌ك ی وێن‌ه ی له‌ڕۆڵ تره‌و‌ه ناتوانین نكۆڵ سینه‌ماییه‌كان بكه‌ین له‌سه‌ر منداڵ كه وز‌ه ی شه‌ڕه‌نگێز ی زیادده‌كه‌ن ی وه‌رده‌گیرێت ی ئه‌و چێژ‌ه ی لێ له‌ڕێ ی له‌الی������ه‌ن مێردمندااڵنه‌و‌ه له‌تاریك ی هۆڵه‌كه ،جیاكار ی بینه‌ره‌ك‌ه دیمه‌ن ی شاشه‌ك‌ه شێواز ی سه‌رنجڕاكێشان بینه‌ر بۆ ن������او فیلمه‌ك������ه ،لێره‌و‌ه مێردمنداڵ له‌سه‌ر شاشه‌ك‌ه هونه‌ر ی تاوان فێرده‌بێت.
ی تاكه‌كان دا ی رۆژان ه ی له‌ژیان ی پشكنین‌و پێویستی خاڵ
زانست زانا
ژیان بریتی‌ه له‌جوڵه‌و جوڵه‌ش به‌هه‌ر چاالكییه‌ك������ ی مرۆڤ ده‌وترێت كه رۆژان������ه ئه‌نجام ی ئه‌دات ،به‌اڵم ئێمه لێ������ره‌دا جوڵ‌ه ته‌نه������ا له‌چاالكیی‌ه فیزیكیه‌كاندا كورت ناكه‌ینه‌وه ،به‌ڵكو مه‌به‌ستمان له‌جوڵ‌ه هه‌موو بزاوتێك ی تاكه ،جا ئه‌و بزاوت‌ه به‌كرده‌و‌ه بێت یان به‌بیركردنه‌وه ،چونكه بڕوامان وایه بیركردنه‌وه‌ش جوڵه‌یه‌و ئه‌سته‌م‌ه هی������چ جوڵه‌یه‌ك ی ك������ردار ی به‌ب ێ بیركردنهوه ئه‌نجام بدرێت ،كهواته ئه‌گه‌ر ژیان جوڵه‌بێت خۆ جوڵه‌ش ڕێس������او ڕێنمای ی خۆ ی ههیهو هه‌ر هه‌ڵ‌ه جواڵنێك ره‌نگ‌ه كاریسه‌یه‌ك به‌دوا ی خۆیدا بهێنێت! باده‌ست پێبكه‌ین‌و بزانین مه‌به‌ستمان له‌خاڵ ی پشنین checkpointچییه؟ خاڵ ی پشكنین ئه‌و پرۆس‌ه گرنگه‌ی‌ه كه
زۆرێك له‌ئێم‌ه فه‌رامۆشمان كردووه، چونكه مومكی������ن نییه مرۆڤ هه‌ر بجوڵێت‌و جارێك له‌خۆ ی نه‌پرسێت خه‌ریك ی چییه؟ یان نه‌پرسێـت تا چه‌ند ئه‌م كارو كرده‌وه‌ی‌ه ی راست‌ه‌و خاڵ������ ی الوازو به‌هێ������ز ی خۆ یو هه‌ڵسوكه‌وت‌و كه‌سایه‌ت ی نه‌ناسێت‌و پشكنین بۆهه‌نگاوه‌كان ی رابردو ی نه‌كات! مه‌گه‌ر پشكنین ی پزیشك پێویست نییه؟ یان چه‌ندجارمان بیس������تووه هه‌تا زووتر پشكنین بكه‌ین ئه‌گه‌ر ی ته‌ندروس������تیمان زیاتره ،خۆ هیچ چاره‌س������ه‌رێكیش به‌ب ێ پش������كنین ره‌وانی‌ه‌و پش������كنین ی پێش������وه‌خت خه‌ل‌هل‌و نه‌خۆشیمان پێده‌ڵێت پێش واد‌ه ی خۆ یو به‌ر لهوه ی كار له‌كار بترازێت! ئه‌گه‌رله‌دیو‌هپزیشكییه‌كه‌یداپشكنین ئه‌وه‌ند‌ه پێویست بێت ،خۆ له‌ڕوو ی
ئه‌منیشه‌و‌ه خاڵه‌كان ی پشكنین رێگر ی ده‌كه‌ن له‌س������ه‌دان كار ی نامرۆڤانه‌و نایاس������ای یو رێگه‌ناده‌ن كه‌ره‌ست‌ه ی قه‌ده‌غه‌و كه‌س ی تاوانبار له‌خاڵه‌كان ی پشكنینه‌و‌ه ده‌ربازیان ببێـت! ل������ه‌ڕۆژگار ی ئه‌م������ڕۆدا به‌ده‌گمه‌ن ش������تێك ئه‌دۆزیته‌و‌ه پێویس������ت ی به‌پشكنین نه‌بێت ،هه‌ر له‌ئۆتۆمبێل‌و فڕۆك������هو كارگ������هو دام������ه‌زراو‌ه جۆربه‌جۆره‌كان������هوه ،بێگوم������ان ئه‌مه‌ش له‌ب������هر بێبایه‌خ������ ی نییه، به‌ڵكو بۆدۆزین������هوه ی خاڵ ی الوازو چاره‌س������ه‌ركردن‌و په‌ره‌پێدانیه‌تی. ئه‌گه‌ر پشكنین له‌ژیان ی ته‌كنه‌لۆژ یو ماد یو ئه‌من������ یو .....هتد ئه‌وه‌ند‌ه گرن������گو پێویس������ت بێ������ت ،ئه ی بۆچ ی له‌ژیان������ ی هه‌ر یه‌كێكمانداو بۆدۆزینه‌و‌ه ی خاڵ‌ه الوازو هه‌نگاو‌ه هه‌ڵه‌كان پێویستر نه‌بێ؟ ئه ی بۆچ ی له‌ژیان ی كارو پیشه‌و ژیان ی خێزان یو
ئێستا سه‌رت هه‌ڵبڕه‌و بیر له‌پێویستی "خاڵ ی پشكنین" بكهرهوه ،ئێستا هه‌سته‌و ده‌ست به‌كار به، چونكه به‌بێ پشكنین له‌هیچ دڵنیانیت ،نازانیت جه‌وهه‌ری خۆت چییه
هاوڕێیه‌ت������ یو تا دوای������ ی گرنگتر نه‌بێت؟ چه‌ندجار خاڵ ی پشكنینمان داناو له‌هه‌ڵس������وكه‌وته‌كان ی دوێن ێ‌و پارو رابردومان كۆڵیه‌وه؟ چه‌ندجار كارو ڕه‌فتاره‌كان ی خۆمانمان هه‌ڵسه‌نگاندو پشكنینمان بۆكردن؟ ئه‌د ی حه‌ق ی خۆ ی نیی������ه له‌ئه‌م������ڕۆو‌ه بۆهه‌موو كایه‌كان������ ی ژیانمان وێس������تگ‌ه ی پشكنین دابنێین له‌پێناو ی گه‌شه‌دان‌و پێشخس������تن ی خۆماندا‌و له‌پێناو ی چاره‌س������هر ی خێرای كه‌موكورت یو الوازییه‌كانماندا ،بۆ باشتركردن ی په‌یوه‌ندیی������ه خێزان������ یو ئیدار یو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانمان ،بێگومان به‌ڵی... به‌ڵی...به‌ڵێ. ئاگادار به هێشێتا كات به‌ده‌میه‌و‌ه ماوه‌و ئه‌مڕۆ له‌سب‌ه ی باشتره ،هه‌ر زوو زه‌ڕه‌بینێك بهێنه‌و س������ه‌یر ی ژیانت بكه ،سه‌یر ی چاك‌و خراپ، خاڵ ی به‌هێزو الواز ،شه‌ڕو ئاشتی، خۆشه‌ویست یو ڕق ،دۆڕان‌و بردنهوه، سه‌ركه‌وتن‌و شكسته‌كانت بكه ،ورد بیپشكن‌ه ئه‌وس������ا ده‌زان ی تائێستا چیتكردوو‌ه‌و ده‌بێـت چ ی بكه‌یت، باش تێده‌گه‌یت به‌ش������ێك لهوانه ی كه وه‌ك دوژمن س������ه‌یرت كردوون دۆستن‌و به‌رژه‌وه‌ند ی تۆیان ویستوه! بۆت ئاش������كرا ده‌بێ������ت كه ئاخۆ ره‌فتار ی هاوس������هرو منداڵه‌كانت، ێ هه‌ڵس������وكه‌وت ی هاوڕێكانت تاكو
راس������تبوون ،بۆت روون دهبێتهوه به‌ش������ێك له‌و ش������تان‌ه ی به‌حه‌قت ده‌زان������ ی ناحه‌ق بوون! خۆت بخه‌ر‌ه شوێن ی ئه‌وان ...ئێستا تێده‌گه‌یت ژیان ره‌نگێك ی تریش ی ههیه كه تۆ نه‌تبینیوه! ماهیه‌ت ی خۆت‌و خه‌ڵكت بۆ كه‌ش������ف ده‌بێت ،شته‌كان وه‌ك خۆیان ده‌بینیت ،نه‌زی������اد نه‌كه‌م، هه‌ر به‌و چه‌شن‌ه ی كه خۆیان ه‌هن‌و ده‌بێت بیان ناسین‌و په‌ییان پێبه‌رین. له‌خاڵ������ ی پش������كنینه‌و‌ه تێده‌گه‌یت چه‌ند‌ه مرۆڤێك ی م������ه‌زن بوویت‌و چه‌ند‌ه موسته‌حیلت تێپه‌ڕاندوو‌ه‌و چه‌ند‌ه ئاس������ته‌نگت بڕیووه! سود له‌و توانایان������ه‌ت وه‌ربگ������ره ،ئهوه هه‌ر تۆیت بێگومان ئێس������تا شت ی زیات������رت پێی������هو كار ی زۆرترت ێ‌و ده‌ش ێ شاكارێك ئه‌نجام پێده‌كر بده‌یت .جوان ج������وان تواناكانت‌و ڕێگرییه‌كان������ ی ن������اخ‌و ده‌روونت بپشكنه ،بێگومان ئهویش له‌پێناو ی باشتربووندا ،له‌پێناو ی به‌هێزبوون‌و گه‌وره‌بوون‌و مه‌زن بووندا ،له‌پێناو ی بردنه‌وه‌و به‌ده‌س������تهێنان ی زیاتردا، له‌پێناو ی به‌خته‌وه‌ر یو دۆستایه‌ت یو دروستبووندا. ئێستا سه‌رت هه‌ڵبڕه‌و بیر له‌پێویست ی "خاڵ ی پشكنین" بكهرهوه ،ئێستا هه‌سته‌و ده‌ست به‌كار به ،چونكه به‌ب ێ پشكنین له‌هیچ دڵنیانیت ،نازانیت جه‌وهه‌ر ی خۆت چیی������ه ،نازانیت
بۆچ ی ئه‌بیت‌و بۆچ ی ئه‌ش������ێیت‌و چ جێگه‌یه‌ك ئه‌گریت له‌م ژیانه‌دا، دیس������ان ب ێ پشكنین نازان ی چه‌ند خوونه‌ریت‌و هه‌ڵسوكه‌وت ی ناپه‌سه‌ندو قه‌ده‌غه‌و خراپت ههیه ،چه‌ند خاڵ ی به‌هێزو ن������اوازه‌و تایبه‌ت������ت ههیه، هه‌سته‌و ده‌س������ت به‌كار به قه‌ره‌وڵ‌و پاسه‌وان‌و زه‌ڕه‌بین ی ویژدان‌و یاساو ئه‌خالق‌و نه‌سره‌وتن‌و بیركردنهوه ی ئیجاب یو گه‌ش������بین ی له‌سه‌ر هه‌موو هه‌ڵس������وكه‌وته‌كان ی ژیانت دان ێ‌و بیانك������ه به‌چاودێ������رو پاس������ه‌وان‌و میكرۆسكۆب بۆئه‌و‌ه ی نه‌هێڵن الڕێ ی بكه‌ی������ت‌و س������نوره‌كان ببه‌زێنیت، بۆئ������هوه ی نه‌هێڵ������ن كار ی خراپ بكه‌یت‌و بیر ی خ������راپ بكه‌یته‌وه‌و زاڵ������ت بك������ه‌ن به‌س������هر ته‌مبه‌ڵ یو ڕه‌شبین یو ڕه‌ش������بیریدا ،بۆئه‌و‌ه ی بدره‌وش������ێیته‌وه‌و وه‌ك موگناتیس هه‌موو چانس‌ه باش‌و كاره چاكه‌كان بۆال ی خۆت ڕابكێش������ یو خزمه‌ت بكه‌یت ،چونكه خزم������ه‌ت له‌ز‌هت‌و دڵخۆش یو سه‌ركه‌وتن ی تیایه ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش پێویستیان بهوه ههیه به‌ب ێ گه‌رد ی بمێننه‌وه‌و دووربن له‌ژه‌نگ‌و ناته‌واو یو هه‌میش������ه له‌گه‌شه‌كردنا بن ،بێگومان ئه‌مه‌ش ته‌نهاو ته‌نها له‌ڕێگ‌ه ی خاڵ ێ پشكنینه‌و‌ه ئه‌نجام ئه‌درێـت! nweben@yahoo.com
خۆشه‌ویست ی سه‌رمایه‌دارێك ی لوبنانی‌‌و سه‌رۆك وه‌زیران ی ئیسرائیل!
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆك ی سه‌ركه‌وتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زه‌نگه‌ن‌ه وه‌رگێڕان
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
ئیسراییل
27
ی س������ێ س������اڵیدا بۆنموون������ه ڤان كلیبیرن له‌ته‌مه‌ن ی وانه‌كانی میوزیك ژه‌نین ده‌س������تیكرد به‌وه‌رگرتن ی ده‌خوێند له‌دایكییه‌وه‌‌و له‌س������هر ده‌س������تی ئه‌و وانه ی ی حهڤده س������اڵیدا په‌یوه‌ند ی له‌ته‌مه‌ن تا ئ������هو كاته ی جۆلیارده‌و‌ه كرد. به‌په‌یمانگا ی ی له‌دایكبوونییه‌و‌ه له‌ماڵه‌كه ئیرڵ وایڵد له‌یه‌كه‌م رۆژ خۆیاندا ده‌ستیكرد به‌گوێگرتن له‌میوزیكی كالسیكی، ی ی س������ێ س������اڵییه‌و‌ه له‌سه‌ر ده‌ست هه‌روه‌ك له‌ته‌مه‌ن ی كلۆدیۆ دایكی ده‌س������تیكرد به‌وانه خوێندن .هه‌رچ ئاراو-یش������ه ،ئه‌وا له‌منداڵییه‌و‌ه وان������هی له‌دایكییه‌و‌ه ی وشه‌كان ی خوێندنهوه وه‌رده‌گرت‌و پێش ئه‌وه‌ی فێر ی میوزیك بوو. ی نۆته‌كان بێت ،فێری خوێندن������هوه ی الروشا‌و هه‌ریه‌ك له‌كالرا هاس������كل‌و ئه‌لیس������ا د گلین گۆڵد‌و ئارسه‌ر رۆبنش������تاین (كه یه‌كێك‌ه له‌و ی ی سه‌رس������امه) له‌ته‌مه‌نێك ی پێ پیانۆژه‌نان������هی كۆند ی پیانۆ پێشوه‌خته‌و‌ه هاندراون وانهی تایبه‌ت به‌ژه‌نین وه‌رگرن .باس لهوه ده‌كرێ������ت كه دیۆك ئیلنگتۆ- ی ی وانه یش له‌منداڵییه‌و‌ه ده‌س������تیكردووه به‌خوێندن ی بێزار بووه، ی ئهوه تایبه‌ت به‌ژه‌نینی پیانۆ ،سه‌ره‌ڕا ی ی لهوه ك������ردووه لهگهڵ هاوته‌مه‌نه‌كان چونكه حه‌ز ی ی بكات ،ب������ه‌اڵم دایك‌و باوك ی له‌ده‌ره‌و‌ه یار خ������ۆ وایان لێكردووه به‌رده‌وام بێت له‌خوێندن. ی ی هه‌بێت‌و بوون ی میوزیك كاتێك بنه‌ماڵ‌ه پاشخانێك باوك‌و دایكێك كه خۆیان بۆ منداڵه‌كانیان ته‌رخان ی ی بێوێن‌ه بۆ فێربوون ی ئاماده‌گییه‌ك بكهنو ده‌ركه‌وتن ی ی پێشوه‌ختدا (زۆرجار له‌ته‌مه‌ن میوزیك له‌ته‌مه‌نێك ی هه‌ستێكی قووڵ ێ ساڵیدا ده‌رده‌كه‌وێت)و بوون س ی ی بوونی به‌هره‌یه‌ك به‌رامبه‌ر به‌میوزیك ،س������ه‌ربار ی پێش������وه‌ختن نائاس������ایی ،هه‌موو ئه‌وان‌ه مه‌رجگه‌لێك ی تر ی له‌كه‌سان كه زۆربهی میوزیك ژه‌نه مه‌زنه‌كان ی ی س������ه‌رجه‌م ئه‌و هۆكاران‌ه جیاكردووه‌ته‌وه .كۆند تێدابوو. ی ی به‌هره‌یه‌ك ی ب������هوه كردبوو كچه‌كه ئه‌نجلینا درك ی ی له‌چه‌ندین بواردا ههیه ،هه‌موو تاكه‌كان نائاس������ای ی هه‌مان ش������تیان كردبوو، ی تێبین������ بنه‌ماڵه‌كه‌یش������ ی ی ده‌ڵێت« :خوش������كه‌كه‌م ههمیشه ده‌یزان جنوا را ی تره»، ی جیاواز له‌منداڵه‌كان كۆندۆلیزا منداڵێك������ ی ی كۆند باس له‌وه‌یش ده‌كرێ������ت كه دایك‌و باوك حه‌زیان ده‌كرد لهوه دڵنیاب������ن كه ئاخۆ كچه‌كه‌یان ی باوه‌ڕیان پێیه‌تی ،یان نه، به‌هره‌مه‌ند‌ه وه‌ك ئ������هوه بۆی‌ه بردیان ب������ۆ زانكۆی باش������وور له‌باتۆن رۆج، ی ده‌روونییه‌وه. ی بیخه‌ن‌ه ژێ������ر تاقیكردنه‌و‌ه بۆ ئهوه بێگومان ئه‌نجامه‌كان سه‌رس������وڕهێنه‌ر بوون ،چونكه ی ی راگه‌یاند« :من ده‌مزان ئه‌نجلینا به‌خانه‌واده‌ك������ه كچه‌كه‌م لێهاتووه!». ی بوو، ی به‌پیانۆ فێری ژه‌نین یه‌كه‌م گۆرانی كه كۆند ی له‌یه‌سوع-دا چی هاوڕێیه‌ك ده‌دۆزینه‌وه، به‌ناونیشان ی كه‌م لهگهڵ دایكیدا چوو بۆ پاش ئ������هوه به‌ماوه‌یه‌ك ی ئۆرگۆنه‌كه‌وه له‌ته‌نیشت كڵێسا‌و له‌نزیك كورس������ ی ی چوار ساڵیدا كۆند دایكی داده‌نیش������ت .له‌ته‌مه‌ن ی چه‌ند بڕگه‌یه‌ك بوو و یه‌كه‌م پارچه ی ژه‌نین������ فێر ی به‌ته‌نها پێشكه‌ش كرد. میوزیك ی ی به‌پیان������ۆ ،بووه هۆ گرنگیدان������ی زۆری كۆن������د ی ی بۆ یاریو پڕۆژه‌كان ی دایك كهمبوونهوهی ئه‌و كاته ی ی كاته‌كان ی زۆرب������ه ی رێكیخس������تبوو .كۆند تر ی ی زمان له‌ماڵدا به‌پرۆڤه‌كردن له‌سه‌ر پیانۆو فێربوون ی ی ته‌رخان كردبوو ،به‌وه‌یش پێش منداڵه‌كان فه‌ره‌نس ی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی������ان ده‌ك������ه‌وت .دوو كچ ك������ه له‌وبه‌ر ی ده‌ژیان باس لهوه ی ماڵی كۆن������د ی ال ش������ه‌قامه‌ك‌ه ی ی كۆتایهاتن ده‌كه‌ن ،چه‌ندین س������ه‌عات چاوه‌ڕوان پارچه میوزیكێكی پیتهۆڤن یان مۆزار-یان ده‌كرد ی به‌ژه‌نینی كردبوو ،تا له‌ماڵ بچێت‌ه ی ده‌ست كه كۆند دهرهوه.
ژماره 54 :
دایك ی كۆند ی ده‌یزان ی كچه‌ك ه ی لێهاتووه
خان‌ه ی نۆڤڵ رۆمانی (دڵخواز‌ه فه‌له‌ستینییه‌كه)ی رۆماننوسی لوبنان ی سه‌لیم نه‌سیب ی باڵوكرده‌و‌ه كه تیشك ده‌خات‌ه سه‌ر چیرۆك ی خۆشه‌ویستی نێوان خاتوو گۆڵدا مائیر سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووتری ئیسرائیل‌و ئه‌لبێر فرعۆن سه‌رمایه‌دار ی لوبنانی. رۆژنامه‌یه‌كی كوه‌یت ی باڵویكرده‌و‌ه كه یه‌كێك له‌نه‌وه‌كانی فرعۆن چیرۆكه‌كه‌ی گێڕاوه‌ته‌وه‌‌و تیشك ده‌خات‌ه سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كی نهێن ی له‌نێوان هه‌ردوو ناوبراو له‌نێوان سااڵن ی 1929 تا .1933ئه‌لبیر فرعۆن له‌لوبنان ژیاوه‌و سه‌ر به‌خێزانێك ی فه‌له‌ستین ی بووه ،عاشقی به‌خێوكردنی ئه‌سپ بووهو ب���ه‌رده‌وام س�ه‌ردان� ی حه‌یفا ی ك��ردووه‌ت �هوه كه شوێن ی له‌دایكبوونی بووه ،دوای وازهێنان ی ل�ه‌ژن�ه‌ك�ه‌ی‌‌و دوو منداڵه‌كه‌شی به‌یه‌كجار ی گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه ئه‌و شاره .دوا ی چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك ده‌عوه‌تنامه‌یه‌ك ی مه‌ندوبی سام ی به‌ریتان ی ق��ب��وڵ��ك��ردووه ب��ۆ ب�ه‌ش��دارب��وون� ی له‌ئاهه‌نگ ی له‌دایكبوونی شاژنی به‌ریتانیا ،ئینجا له‌وێش گۆڵدا مائیر ده‌ناسێت‌و پاشان په‌یوه‌ندییه‌ك‌ه په‌ر‌ه ده‌سێنێت له‌نێوانیاندا به‌جۆرێك كه بووهته چیرۆكێك ی خۆشه‌ویستی گ��ه‌وره‌و تا ساڵ ی 1933 ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت .دوا ی ئ �ه‌وه‌ش پروپاگه‌ند‌ه ی ئه‌وه‌ش باڵوبووه‌و‌ه كه گوای‌ه ئه‌لبیر فرعۆن دڵخوازێك ی جولهكه ی ههیه له‌فه‌له‌ستین كه ناو ی گۆڵدایه‌و جوله‌كه‌یه‌كی لوبنانییه. كتێبه‌كه چیرۆكه‌كه ی له‌چوارچێوه‌یه‌ك ی مێژووییدا گێڕاوه‌ته‌وه، رووداوو مه‌رگه‌ساته‌كان ی فه‌له‌ستینی له‌بیسته‌كانی سه‌ده ی رابردووه‌وه خستووه‌ته‌ڕوو تا راگه‌یاندن ی ده‌وڵه‌ت ی جولهكه له‌ساڵ ی .1948
www.Nnmnm.com
سێشه‌ممه
2010 /12/28
خاوه‌ن ئیمتیاز:
سه‌رنوسه‌ر:
کۆمپانیای رووداو شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین :به‌ڕێوه‌به‌ری کارگێڕی: شاخه‌وان مه‌حمود دابان عیزه‌ت
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م بۆ په‌یوه‌ندی : 3186176 - 07480151705 - 07710268004 Nmnmpress@yahoo.com
ویکیلیکس
ی ئه‌سانگ له‌خانوویه‌ك سێ سه‌ده‌ییدای ه ی باڵوكرده‌و‌ه ی گهوره ی خانوویه‌ك ی گاردیان وێن‌ه رۆژنامه ی تێدا ی ویكیلیكس ی سایت كه جولیان ئه‌سانگ دامه‌زرێنه‌ر ێ ده‌بێت. ی داهاتوودا تێیدا نیشته‌ج نیشته‌جێیه‌‌و له‌ماو‌ه ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی رۆژن��ام �ه‌ك �ه ،خ��ان��ووی�ه‌ك�ی دێ��ری��ن��هو س �ێ سه‌ده‌ی‌ه ی جۆرجی بنیات ن��راو‌ه له‌نزیك دروستكراوه ،له‌سه‌ر شێواز ی نۆرفۆلك‌و ی س�هر س��ن��ووری ه���ه‌ردوو هه‌رێم گوندی بانگل ی ئینگلته‌را. سوفۆلك له‌خۆرهه‌اڵت ی ئه‌سانگه كه پێشتر ی هاوڕێ ی فۆگان سمیس خانووه‌ك‌ه موڵك ی ئه‌فسه‌ر بووهو كه‌سێكی سه‌ركێشه .ئه‌و خانووه له‌سه‌ر رووبه‌رێك ی ی تێدایه جگ‌ه له 10ژوور به‌رفراواندایه‌‌و جۆره‌ها باخچ‌ه ی نانخواردن. نوستن‌و شوێنی گهوره
ئەمریکا
میسر
وێنه‌یه‌ك ی مایكڵ جاكسۆن كچێك ده‌چێت ه سه‌ر ماڵ ی عادل ئیمام ب ه 34هه‌زار دۆالر!
ی ی كۆمیدیی ناسراوی عه‌ره‌ب وه‌زاره‌تی ناوخۆ عادل ئیمام هونه‌رمه‌ند ی ی لهوه ئاگاداركرده‌و‌ه كه كچێك هه‌ڵیكوتاوه‌ته سه‌ر ڤێال تایبه‌ته‌كه میسر ی جیزه. له‌پارێزگا ی 27ساڵهو فه‌رمانبه‌ر‌ه له ی هه‌واڵ ئه‌و كچ‌ه ناوی هانم كه‌ماله‌‌و ته‌مه‌ن به‌گوێر‌ه ی هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندوو‌ه ی ماڵه‌كه‌ی عادل ئیمام فه‌رمانگه‌ی باج ،به‌وه‌ش پاسه‌وانان ی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵدا ههیه. ی چاوپێكه‌وتانێك كه رۆژنامه‌نووسه‌‌و مه‌وعید ی لێكۆڵینه‌وه‌كان له‌شوێنی رووداوه‌ك‌ه موقه‌ده‌م ئوسام‌ه عه‌بدولفه‌تاح سه‌رۆك ی عادل ئیمام بووهو زۆریش په‌رۆش روونیكرده‌و‌ه كه تۆمه‌تباره‌ك‌ه شه‌یدا ی له‌گه‌ڵیدا وێن‌ه بگرێت ،هه‌روه‌ك وتیشی« :به‌المه‌وه سه‌یر بووه بۆ ئهوه ی ع��ادل ئیمامه‌و‌ه بوو سه‌ره‌تا پاسه‌وانه‌كان نه‌یانهێشت بچم‌ه ماڵه‌كه به‌جۆرێك بوو به‌ده‌مه‌قاڵێمان».
وێنه‌یه‌ك ی فۆتۆگراف ی هونه‌رمه‌ند ی كۆچكردوو ی پۆپی ئه‌مریك ی مایكل جاكسۆن له‌زیادكردنێك ی ئاشكرادا به 34880دۆالر فرۆشرا كه تیایدا وه‌كو فیرعه‌ون ی میسر وه‌ستاوه .ئیتۆ مۆرابیتۆ خاوه‌نی خانه‌ی نمایشكاریی جلوبه‌رگی (ئۆرا – ئیتۆ) وێنهكه ی كڕ ی كه تیایدا جاكسۆن كاڵوێك ی ره‌نگ ئاڵتونیی له‌سه‌ره ،به‌ده‌ر له‌نرخ ی عموله ،نرخی فۆتۆك‌ه گه‌یشت‌ه 32240 یۆرۆ .مۆرابیتۆ وتی« :له‌منداڵیمه‌وه سه‌رسام ی بووم .ئهمه وێنه‌یه‌كی ده‌گمه‌نه‌و شایانی نرخه‌كه‌یه‌تی .ئه‌و %50ی مرۆڤه‌‌و %50ی ئامێره». شایانی باسه له‌وه‌ته‌ی له‌حوزه‌یران ی 2009هوه به‌هۆی ده‌رزییه‌كه‌وه مردووه، وێنه‌و یادگارییه‌كان ی مایكل جاكسۆن به‌نرخێكی پێوانه‌یی ده‌فرۆشرێن.