53
www.Nnmnm.com
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
10
8
سێشه‌ممه
7
7
2010/12/21
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
ئافره‌تان چۆن چاودێریی سكپڕی ی بكه‌ن؟
به‌شه‌ش ڕێگا پارێزگار ی له‌گه‌نجێتیت بكه
نرخ750 :دینار
تەندروستی
ژنان
ژنێك شه‌ش منداڵه‌كه‌ی به‌جێده‌هێڵێت‌و ره‌دووی کوڕێکی گه‌نج ده‌كه‌وێت ی ی شه‌ش منداڵه‌كه‌ی‌و مێرده‌ك ه ژنێك پاش ئهوه به‌جێده‌هێڵێت‌و ره‌دووی كوڕێكی گه‌نج ده‌كه‌وێت، ی له‌الیه‌ن هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه پێیده‌زانرێت‌و دوا ی دۆزینه‌وه‌ی دوو فیشه‌ك ده‌نێت به‌كه‌لله‌سه‌ر ژنه‌كه‌یه‌وه ،به‌اڵم تا ئاماده‌كردنی ئه‌م هه‌واڵ ه زیندووه‌و له‌نه‌خۆشخان ه له‌ژێر چاودێری پزیشكدایه.
تایبه‌ت به نم نم كه‌سێكی نزیك له‌خێزانی ئه‌و ژن‌و پیاو‌ه كه نه‌یویست ناوی بهێنرێت ،له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم هه‌واڵه‌ك‌ه ی پشتڕاستكرده‌وه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ماوه‌ی چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وپێش ،ئه‌و ژنه ته‌مه‌ن 34ساڵه ،شه‌ش منداڵه‌كه‌ی خۆ ی به‌جێهێشتووه‌و
ره‌دووی كوڕێكی گه‌نجی ته‌مه‌ن 30ساڵ كه‌وتووه« ،منداڵه گه‌وره‌كه‌ی ئه‌و ژنه 12ساڵه‌و بچوكه‌كه‌شی ته‌مه‌نی سێ ساڵه». ئه‌و كه‌س‌ه باسی لهوه كرد كه ژنه‌ك‌ه لهگهڵ ئه‌و گه‌نجه‌دا یه‌كتریان خۆشویستووه‌‌و به‌وهۆیه‌و‌ه ره‌دووی كه‌وتووه، «پاش ئهوهی مێرده‌كه‌ی ژنه‌كه‌ی دۆزییه‌و‌ه دوو فیشه‌كی نا به‌سه‌رییه‌وه‌و ئێستا له‌نه‌خۆشخان‌ه له‌ژێر چاودێریدایه».
ی نه‌بوو ی به‌خۆشه‌ویست عوسمان ئۆجه‌الن ...ئاپۆ بڕوا
دوابه‌دوا ی ئه‌و رووداو‌ه هاوسه‌ر ی ژنه‌ك‌ه به‌پێی ماد‌ه 406ی یاسا ی سزادان ی عێراق ی ده‌ستگیركراوه‌و ئێستا دۆسییه‌كه‌ی له‌ژێر لێكۆڵینه‌وه‌دایه ،به‌اڵم سه‌رچاوه‌كان ی پۆلیس هیچ لێدوانێك له‌وباره‌و‌ه ناده‌ن.
16
بۆ یه‌که‌مجار قه‌ره‌جه‌کانیش بوون ه خاوه‌نی قوتابخان ه
پرۆژه
په‌رله‌مان مووچ ه بۆ قه‌یر ه كچان‌و ژنانی بێ هاوسه‌ر ده‌بڕێت ه ئه‌و كچانه‌ی ته‌مه‌نیان تێپه‌ڕیوه‌و تائێستا هاوسه‌رگیرییان نه‌كردووه ،ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن ك ه له‌دۆخێكی ده‌روونی‌‌و ی ناخۆشدا ده‌ژین‌و هه‌ست به‌بێزاری ده‌كه‌ن، كۆمه‌اڵیه‌ت هه‌ربۆی ه هه‌ندێ په‌رله‌مانتار پرۆژه یاسایه‌كیان گه‌اڵڵ ه ی بێ كردووه تا له‌رێییه‌وه ،موچ ه بۆ قهیره كچان‌و ژنان هاوسه‌ر ببڕێته‌وه‌و چیدی ئاتاجی ده‌ستی كه‌سانی دیك ه نه‌بن. هه‌ن������دێ له‌و كچانه‌ی به‌ه������هر هۆیه‌كه‌و‌ه بێ له‌ژیان ی هاوس������ه‌رگیری دواكه‌وتوون‌و ته‌مه‌نیان تێپه‌ڕیوه ،خۆیان به‌به‌رپرسی شوو نه‌كردنیان ده‌زانن.
تاوان ی 14ساڵ ه هه‌رزه‌كارێك ی ی هاوڕێك ه به‌ده‌ست ده‌كوژرێت
3
دوای ئهوهی جه‌گه‌ری ته‌مه‌ن 14ساڵ له‌الیه‌ن هاوڕێیه‌كی ته‌مه‌ن 13ساڵییه‌وه به‌چه‌قۆ ده‌كوژرێت ،دوای ڕۆژێك له‌كوشتنی ته‌رمه‌كه‌ی ده‌دۆزرێته‌وه‌و هه‌مان ڕۆژ هاوڕێكه‌شی ده‌ستگیر ده‌كرێت‌و دان به‌تاوانه‌كه‌یدا ده‌نێت.
رۆژ ی 14ی ئ������ه‌م مانگ������ه هه‌رزه‌كارێك ی ته‌مه‌ن 13س������اڵ ،به‌تۆمه‌ت ی كوشتن ی هاوڕیێه‌ك ی خۆی ،له‌الیه‌ن پۆلیس ی نه‌هێشتن ی تاوان ی دهۆكه‌و‌ه ده‌س������تگیركراو ،دان ی به‌وه‌دا نا كه دوا ی لێدان ی هه‌شت چه‌قۆ ،ئینجا جه‌گه‌ر ی ته‌مه‌ن 14ساڵ ی هاوڕێ ی گیان ی له‌ده‌ست داوه. عه‌بدواڵ ش������ورو باوك������ ی جه‌گه‌ره‌و له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم راس������ت ی رووداوه‌ك‌ه ی پشتڕاس������تكرده‌وه‌و ئاماژه ی به‌وه‌دا كه كات ێ له‌پزیشك ی دادوه‌ر ی ته‌رم ی كوڕه‌ك‌ه ی وه‌رگرتۆته‌و‌ه 24كاژێر به‌س������هر كوشتنیدا تێپه‌ریووه" ،ته‌نها به‌چه‌قۆ كوژرابوو ،هه‌شت چه‌قۆ به‌سنگیه‌و‌ه بوو"، ه������اوكات هاوڕێیه‌ك ی نزیك ی جه‌گه‌ر باس������ ی لهوه كرد كه س������ه‌ره‌تا جه‌گه‌رو هاوڕێك‌ه ی شه‌ڕ‌ه قس‌ه ده‌كه‌وێت‌ه نێوانیان‌و دواتر شه‌ڕه‌كه‌یان په‌ر‌ه ده‌سێنێت‌و جه‌گه‌ر ده‌كه‌وێت‌ه به‌ر هێرش ی چه‌قۆكان ی هاوڕێكه‌ی‌‌و ده‌مرێت. 2
قوتابخانه ی كۆچه‌ر ی بنه‌ڕه‌ت ی رۆژی 23ی 11ی 2010له‌خوارووی خۆرئاوای سلێمانی كراوه‌ته‌وه‌و له‌ئێستا 74خوێندكاری منداڵ‌و 26گهوره ئێوارا ن لێی ده‌خوێنن‌و بۆیه‌كه‌مجار‌ه له‌مێژووی قه‌ره‌جه‌كانی عێراق‌و كوردستان قوتابخانه‌یه‌كیان بۆ بكرێته‌وه‌و مندااڵنی قه‌ره‌ج تیایدا بخوێنن ،هه‌روه‌ك مامۆستاكانیان ده‌ڵێن :قوتابییه‌كانیان بۆ له‌به‌رگرتن‌و فێربوون زۆرباشن ،به‌اڵم بۆ په‌روه‌رده‌كردن ئاسان نییه ده‌ستبه‌رداری نه‌ریتی ناپه‌روه‌رده‌یی قه‌ره‌جیانه‌ی خۆیان ببن. له‌مباره‌یه‌و‌ه له الپه‌ڕ‌ه 20دا فۆتۆ ستۆرییه‌کی کاو‌ه عه‌بدواڵ ببین‌ه
ی ێ ل ه كچان ده‌بن ه قوربان هه‌ند ی ده‌ستگیرانداریی كات
«به‌خۆشه‌ویست ی شووم كرد ،به‌اڵم له‌به‌ر ئهوه ی ده‌ستگیرانه‌كه‌م په‌شیمان بۆوه، بڕیارمان دا پهیوهندییه خێزانییه‌كان بپچڕێنین‌و به‌ر له‌گواس������تنه‌و‌ه له‌یه‌كتر دووركه‌وینه‌وه» ،ئهمه وت‌ه ی نههله یاسین‌ه كه به‌وت‌ه ی خۆ ی دوا ی ئهوه ی ماوه‌یه‌ك ده‌زگیراندار بووه ،نه‌چووه‌ت‌ه نێو ژیان ی هاوسه‌ری‌و جیابوه‌ته‌وه. نههله یاس������ین ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌كۆمه‌ڵگا ی كوردییدا هه‌ر كاتێك ،كچ تووش ی كێشه‌یه‌ك ی له‌و جۆر‌ه ببێت ،له‌الیه‌ن تاكه‌كان ی كۆمه‌ڵگاو‌ه به‌چاوێك ی كه‌م سه‌یر ده‌كرێت« ،بۆ كوڕان جیابوونه‌و‌ه ئاساییه ،به‌اڵم ده‌بێت كچان سه‌رییان كز بكه‌ن». 17
ی ی ترشیاتفرۆش حه‌ز گه‌نجێگ ده‌كرد ببێت به‌ئه‌ندازیار 13
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
په‌رله‌مان مووچ ه بۆ قه‌یر ه كچان‌و ژنانی بێ هاوسه‌ر ده‌بڕێت ه
كچێك ی ته‌مه‌ن 48ساڵ :له‌قه‌یره‌یدا هه‌میش ه پشت به‌براكانت ده‌به‌ستی ،ئه‌مه‌ش كێشهیه ئه‌و كچانه‌ی ته‌مه‌نیان تێپه‌ڕیوه‌و تائێستا هاوسه‌رگیرییان نه‌كردووه ،ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن ك ه ی له‌دۆخێكی ده‌روونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ناخۆشدا ده‌ژین‌و هه‌ست به‌بێزاری ده‌كه‌ن ،ههربۆیه هه‌ندێ په‌رله‌مانتار پرۆژه یاسایه‌كیان گهاڵڵه كردووه تا له‌رێییه‌وه، ی بێ موچه بۆ قهیره كچان‌و ژنان ی هاوسه‌ر ببڕێته‌وه‌و چیدی ئاتاج ده‌ستی كه‌سانی دیكه نه‌بن.
په‌شیمان‌ه له‌بیركردنه‌و‌ه هه‌ڵه‌ك‌ه ی س������ه‌میر‌ه س������ه‌یفه‌دینی ته‌مه‌ن 48ساڵ ،كچانی قهیره بیر له‌ژیانی هاوسه‌ری ده‌كه‌نه‌وه یه‌كێك‌ه له‌و كچانه‌ی تائێس������تا نه‌چووه‌ت‌ه ی ی هاوسهرگیریهوه ،هاوكات قه‌یره‌ی ژیان ی دیكه‌و‌ه د.دڵدار ته‌مه‌ر پسپۆڕێكی له‌الیه‌ك پێویسته كچان به‌ئومێدبن به‌گرفتێگ������ ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ب������وار ی ده‌روونیه‌و ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه ی گهوره داده‌نێ������ت‌و ده‌ڵێت :سامر س������ه‌فه‌ر توێژه‌رێك "له‌قه‌یره‌یدا هه‌میش‌ه پش������ت به‌براكانت جه‌ختی لهوه كردهوه كه پێویس������ته كچان قهیره كچان هه‌میش������ه ده‌كه‌ون‌ه به‌ر قسه‌و ده‌به‌ستی ،ئه‌مه‌ش كێشهیه بۆمن". ی له‌كۆمه‌ڵگادا" ،به‌هۆ ی ی خه‌ڵك ی هاوس������هر ی قس������ه‌لۆك به‌هۆ ی دواكه‌وتنیان له‌ژیان به‌وت������ه ی خ������ۆ ی زۆر بێزار‌ه ل������هوه ی كه بێئومێد نه‌بن" ،پێویس������ته كچان هه‌ست ئه‌و قس������انه‌و‌ه له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵگاو‌ه به‌رامبه‌ر نه‌یتوانیو‌ه تائێس������تا ژیان ی نه‌ك‌هن‌و هه‌میش������ه به‌ئومێدبن ،به‌و كچان‌ه ده‌كرێت ،ده‌بێت‌ه هۆ ی هه‌س������ت ی هاوسه‌رگیر ی به‌كه‌م������ ی باش برینداركردنیان" ،ههربۆیه ئه‌و پس������پۆڕ‌ه پێكبهێنێت" ،زۆر خه‌فه‌ت ده‌خۆم‌و ده‌ڵێم ڕه‌نگ‌ه له‌و ته‌مه‌نه‌شدا لهگهڵ كه‌سێك ی خۆم هه‌بوایه". خۆزگ‌ه منیش ماڵ ی ده‌زانێت كۆمه‌ڵ������گا دوور به‌پێویس������ت هاوسه‌رگیر ی بكه‌ن". ی‌و ی ده‌روون ی لهوه كرد كه پێویسته بكه‌وێت������هوه ل������هوه ی گرفت������ یه‌كێكی تر له‌و كچان‌ه ی كه له‌هاوسه‌گیر ی ئه‌و توێژهره باس ی بۆ ئه‌و كچان‌ه دروست بكات دواكه‌وتوو‌ه نیرۆژ خالیده ،كه به‌وت‌ه ی خۆ ی كچ������ان له‌به‌ر ئه‌و دۆخ������ه بڕیار ی خێرا كۆمه‌اڵیه‌ت له‌قۆناغ ی كه له‌هاوسه‌رگیر ی دواكه‌وتوون. ی گه‌نجێتی������دا داواكار ی ههبووهو نه‌ده‌ن" ،جار ی وا ههیه كچێك له‌ته‌مه‌نێك ی ی قه‌یره‌ی به‌ك������هس ڕازی نهبووه" ،من ده‌مویس������ت كه‌مدای������ه ته‌نها له‌به‌ر حاڵه‌ت������ كه‌سێك په‌رله‌مان‌و پرۆژه‌ی هاوكاری بۆ ی ئه‌ندازیار بێت‌ه داوام" ،ههربۆیه زوو هاوس������ه‌رگیر ی ده‌كات به‌ب ێ ئهوه ی قه‌یره‌كان ی په‌ش������یمان بوو له‌و بیركردنه‌و‌ه هه‌ڵه‌ی‌ه ی لێكدانه‌و‌ه ی بۆ هه‌بێت ،له‌به‌ر ئهوه توش������ هاژ‌ه س������لێمان جێگر ی لیژن‌ه ی به‌رگر ی كه ئه‌و دۆخ‌ه ی ئێستا ی بۆ خوڵقاندووه ،گرفت‌و جیابوونه‌و‌ه ده‌بێت". ی كوردس������تان ی ئافره‌ت له‌په‌رله‌مان "نازانم كێ دێته داوام ،ئێس������تا بێكارو س������امر ،ئاماژه ی به‌وه‌شدا كه كات ێ كچان له‌ماف ی ی ل������هوه كردهوه ك������ه له‌په‌رله‌مان ی جه‌خت ی تێده‌په‌ڕن ،ڕه‌نگ‌ه تووش ی ئاسای كاس������پیم ،دایك‌و باوكیش������م هه‌ر بۆ من له‌ته‌مه‌ن نامێنن". ی ببن" ،له‌به‌ر كوردستان پرۆژه‌یه‌ك ههیه به‌ناو ی پڕۆژه ی ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ده‌روون گرفت ی باوك ناوبراو ،ئام������اژه‌ی به‌وه‌دا كه ماڵ ی بێ هاوسه‌ر" ،ئێستا ی هاوكار ی بۆ ئافره‌تان ی ئهوه ی له‌نێو ماڵدا ده‌مێنێته‌و‌ه هه‌ست به‌كه‌م ی بۆ ده‌وڵه‌مه‌ن������دن" ،به‌اڵم ئ������هو ده‌وڵه‌مه‌ندیی‌ه ده‌كات ،به‌تایبه‌ت ئه‌گ������هر ده‌وروبه‌ره‌ك‌ه ی ئ������هو پڕۆژه‌ی‌ه خوێندن������هوه ی یه‌كه‌م ی نه‌بێت خۆ ی پێ كراوهو ئاڕاست‌ه ی لیژن‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كان س������وود ی بۆ من نییه ،له‌به‌ر ئهوه ی ئێستا هۆشیار نه‌بن‌و موچه‌یه‌ك ته‌مه‌نم زۆره كه‌س نایات‌ه داوام". كراوه"و ئه‌و ئافره‌تان‌ه ی له‌هاوسه‌ره‌كانیان بژیه‌نێت".
جیابونه‌ته‌وه ،یان هاوسه‌ره‌كانیان له‌ژیاندا نه‌م������اون‌و ئه‌وانه‌ش كه له‌هاوس������ه‌رگیر ی دواكه‌وتوون دهگرێتهوه. ی ئه‌و پڕۆژه یاسای‌ه ئه‌و كچ‌و ژنان‌ه ی به‌پێ ته‌مه‌نی������ان له‌س������ه‌رو 35س������اڵه‌وه‌ی‌ه‌و بێ ی هاوس������ه‌رن ،ه������اوكار ی ده‌كرێن" ،به‌پێ پڕۆژه‌ك‌ه حكومه‌ت بۆ ئه‌و كچ‌و ژنان‌ه ی بێ هاوسه‌رن موچه‌یان بۆده‌بڕیته‌و‌ه تابتوانن بژێو ی ژیانیان دابین بكه‌ن". ی به‌وت‌ه ی ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مان‌ه له‌به‌ش������ێك پڕۆژه یاس������اكه‌دا هاتووه ك������ه ئه‌و ژن‌و ئافره‌تان‌ه ی بتوانن قه‌رزییان پێبدرێت ،بۆ ئهوه ی بتوانن پڕۆژه بۆ خۆیان بكه‌ن ،هه‌ر له‌و ڕێگه‌یه‌شه‌و‌ه بتوانن پێشین‌ه ی خانوبه‌ر‌ه وه‌ربگرن ،ههربۆیه هاژ‌ه هیوا ی خواست كه له‌دوا ی پشوو ی زستان‌ه ی په‌رله‌مان بتوانن گفتوگۆ ی زیاتر له‌ب������ار‌ه ی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌و‌ه ێ جه‌خت لهوه بكهینهوه بكه‌ن" ،ده‌مان������هو كه ئه‌و پڕۆژان‌ه ی راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندییان ی تاكه‌كانه‌و‌ه ههیه بخه‌ین‌ه پێش ،بۆ به‌ژیان ئهوه ی بكرێن‌ه یاس������او سود ی بۆ كۆمه‌ڵگا هه‌بێت".
ی دایكیان ی بوون ه قوربانیی سه‌ره‌رۆییه‌كان ی ئه‌و گه‌نجان ه چیرۆك "حه‌زناكه‌م شوو بكه‌م ،چونك ه هه‌ستده‌كه‌م به‌هۆ ی دایكمه‌و‌ه هیچ سومعه‌م له‌ناو خه‌ڵكدا نییه"
"ته‌نها ته‌مه‌نم س ێ س������ااڵن بوو كه خه‌ڵك ی پێیده‌وتم دایكت چۆته‌و‌ه ماڵ ی داپیرت ،ئێستا ته‌مه‌نم 25ساڵه‌و هێشتا دایكم نهگهڕاوهتهوه"، ئهمه وت‌ه ی نه‌رمین یوس������ف‌ه كه به‌وت‌ه ی خۆ ی تائێستا ماڵ ی ئه‌و باپیره‌ی‌ه ی نازان ێ كه دایك ی بۆ ی گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‌و ژیان ی دایكیش ی به‌نادیار ی ماوه‌ته‌وه" ،ك������ه گهوره ب������ووم زانیم دایكم له‌ده‌شتێكدا كوژراوه ،به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه تائێستا نازانم گۆڕه‌ك‌ه ی له‌كوێیه؟".
ئافره‌تان له‌هه‌ژاریدا سه‌روه‌ر سه‌عید
هه‌ندێ ل������هو كچانه‌ی به‌هه‌ر هۆیه‌كه‌و‌ه بێ ی هاوس������ه‌رگیری دواكه‌وتوون‌و له‌ژیان������ ته‌مه‌نیان تێپه‌ڕیوه ،خۆیان به‌به‌رپرسی شوو نه‌كردنیان ده‌زانن.
جه‌مال حسێن له‌بادینان
ژماره53 :
3
له‌نیو ه زیاترن!!
تایبه‌ت به نم نم
ئه‌و ژنان هی به‌هه‌ر هۆیه‌وه‌كه‌و‌ه بێت كوژرا بن یان ی دیارنه‌مابن ،به‌درێژایی ماو‌ه دیارنه‌مانیان ،منداڵه‌كیانیان پرسیاریان لهبارهوه دهكهنو چاوه‌ڕێی گه‌ڕانه‌وه‌یان ده‌كه‌ن، پسپۆڕێكی ده‌روونیش جه‌خت ی لهوه دهكاتهوه كه ده‌ركه‌وتن ئه‌و ڕاستی هی دایكیان له‌سه‌ر رووداوێكی نه‌شیاوو خراپ ی كوژراوه گه‌نجان تووش ی گرفتی ده‌روونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ده‌كات.
2010 /12/21
ناوبراو ،باس لهوه ده‌كات كه كات ێ پرس������یار كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ئ������ه‌وه‌ش له‌ژیان������ ی رۆژانه‌یدا له‌س������هر چۆنیه‌ت ی كوش������تن ی دایك ی ده‌كات ره‌نگیداوه‌ته‌وه" ،ناتوانم بچم‌ه ناو خه‌ڵكی ،هه‌ر پێیده‌ڵێن له‌ب������هر خیانه‌ت ی هاوس������ه‌رگیر ی به‌و هۆی������هوه وازم له‌قوتابخان‌ه هێنا ،چه‌ندین كوژراوه ،ئه‌وه‌ش دۆخێك ی ده‌روون ی ناخۆش ی جاریش هاتون‌ه داوام ،به‌اڵم له‌خۆم ڕا نابینم بۆ نه‌رمین دروستكردووه" ،ئێستا زۆر بێزارم‌و هاوسه‌رگیر ی بكه‌م". شه‌رم ده‌كه‌م ال ی هاوڕێكانم سه‌ر هه‌ڵبڕم". تووش ی ترس‌و عه‌یب‌ه بوون فه‌نه‌ر عه‌گید كچێك ی گه‌نج������هو ئاماژه بهوه به‌هۆ ی خیانه‌ت ی دایكییه‌و‌ه ده‌دات كه كاتێ بۆیان باس������كردووه دایك ی واز له‌قوتابخان‌ه ده‌هێنێت شه‌یما حه‌سه‌ن باس ی لهوه كرد كه ئه‌و كات‌ه ی له‌س������هر بێڕه‌وش������ت ی كوژراوه ،زۆر كار ی ته‌مه‌ن ی بۆت‌ه 12ساڵ پرسیار ی دیار نه‌بوون ی له‌ده‌روون ی ك������ردووه ،به‌جۆرێك "حه‌زناكه‌م دایك ی ك������ردووه" ،پێیانوتم نه‌خۆش������یه‌ك ی شوو بكه‌م ،چونكه هه‌ستده‌كه‌م هیچ سومعه‌م درێژخایه‌ن ی هه‌بوو‌و گیان ی له‌ده‌س������ت دا" ،له‌ناو خه‌ڵكدا نییه". هه‌روه‌ك خۆ ی باسیده‌كات كات ێ لهگهڵ كچ‌ه له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه سه‌میر قادر كه ئیستا ژیان ی مامه‌ك‌ه ی ش������ه‌ڕیان ده‌بێت‌و كچ������ه مامه‌ك‌ه ی هاوس������هر ی پێكهێناوه باس������ ی لهوه كرد كه پێیده‌ڵێ������ت كچێك ی بێڕه‌وش������تیت‌و دایكت هه‌رگیز نه‌یتوانیو‌ه باس له‌حاڵه‌ت ی كوش������تن ی كوژراوه" ،ئه‌وكات‌ه زۆر گریام‌و پرس������یار ی دایك ی بكات" ،كات ێ من������داڵ بووین باوكم زۆر ی لێده‌كردین كه باس ی دایكمان نه‌كه‌ین، كوشتن ی دایكمم كرد". به‌وت‌ه ی ئ������هو گه‌نج‌ه كه بۆی������ان گێڕاوه‌ته‌و‌ه ئیستاش له‌به‌ر ترس‌و عه‌یب‌ه باس ی ناكه‌م". دایك ی حه‌ز ی له‌گه‌نجێك ك������ردووه‌و دواتر كێش‌ه ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ئاش������كرا بووهو به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه كوژراوه ،زۆر بۆ مندااڵن دروست ده‌كات نیگه‌ران بووه" ،بۆیان باس������كردم كه باوكم دایكم ی بینیوه لهگهڵ كوڕێك ی گه‌نجداو دواتر د.نزار عیسمه‌ت پس������پۆڕ ی بوار ی ده‌روون ی هه‌ردوكیان ی كوشتووه" ،ههربۆیه له‌و كاته‌و‌ه ی جه‌خ������ت لهوه دهكاتهوه ك������ه ده‌ركه‌وتن ی ئه‌و شه‌یما زانیویه‌ت ی دایك ی به‌و شێوه‌ی‌ه كوژراوه‌و ڕاس������تیی‌ه بۆ مندااڵن كه دایكیان له‌س������هر ڕاست ی ڕووداوه‌ك‌ه ی بۆ دهركهوتووه ،كارێك ی رووداوێك ی نه‌شیاوو خراپ كوژراوه گه‌نجان گهوره ی كردۆت‌ه س������هر الیه‌ن������ ی ده‌روون ی‌و تووش ی گرفت ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ده‌كات،
"تا منداڵ بن بیریان ئهوهنده فراوان نییه تا كاریگه‌ر ی هه‌بێت ،به‌اڵم كه ده‌گه‌ن به‌ته‌مه‌ن ی گه‌نج ی زۆر كاریگه‌رییان له‌س������هر داده‌نێت‌و تووش ی گرفت ی ده‌روونیان ده‌كات". ناوبراو ،جه‌خت ی لهوه كردهوه كه كوش������تن‌و توندوتیژ ی ئه‌و كێش������ان‌ه چاره‌سه‌ر ناكات، "ئ������هو ڕووداو‌ه ده‌بێت‌ه هۆ ی دروس������تكردن ی كێش‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ده‌روون ی بۆ كه‌سوكارو منداڵه‌كان ی ئه‌و ژنه" ،ههربۆیه ئه‌و پس������پۆر‌ه ده‌روونیی‌ه به‌پێویس������ت ی ده‌زانێت كه له‌كات ی ڕوودان ی ئ������هو حاڵه‌تانه‌دا ڕێگ‌ه ی یاس������ای ی بگیرێت������ه به‌ر" ،بۆئهوه ی ژن������ان نه‌كوژرێن‌و دواتریش نه‌بێت‌ه هۆ ی دروستكردن ی كێش‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ده‌روون ی بۆ منداڵه‌كانی". دایك‌و باوك خه‌تابارن دانا عه‌ل ی تویژه‌رێك ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ئاماژه ی ب������هوه دا كه ل������هو دۆخه‌دا دای������ك‌و باوك هه‌ردوكیان خه‌تاب������ارن" ،كات ێ دایك دیار نامێنێ������ت‌و به‌منداڵیش ناوترێت كه له‌ژیاندا نه‌ماوه ،منداڵ هه‌ر چاوه‌ڕێ ی گه‌ڕانه‌و‌ه ی دایك ی ده‌كات" ،هه‌ربۆی������ه ئه‌و توێژهره جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئه‌و دۆخ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ی خراپ له‌سه‌ر الیه‌ن ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی كه‌سه‌ك‌ه دروست ده‌كات" ،ڕه‌نگ‌ه ئه‌و دۆخ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك كار بكات‌ه سه‌ر منداڵ تووش ی گرفت‌و الدان ی بكات".
له‌به‌ره‌نجام ی هاتنه‌ئارا ی هه‌ژاری ،چه‌ندین كێش‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی‌و ده‌روون ی ب������ه‌دوا ی خۆیدا دێنێ، كه ئه‌مه‌ش ه������ۆكار ی نایه‌كس������ان ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌ه له‌دابینكردن یپێداویستیه‌كان یژیاندا،نایه‌كسانیش ڕاستیه‌ك ی گه‌ردوونی‌ه له‌ژیان ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی مرۆڤ ی ئێستادا. زۆرب‌ه ی كۆمه‌ڵناس������ان له‌س������هر ئهوه كۆكن كه ه������ه‌ژار ی دیارده‌یه‌ك نییه ك������ه تاكه‌كه‌س خۆ ی دروس������ت ی كردبێت ،به‌مانایه‌ك������ ی تر تاكه‌كه‌س خۆ ی به‌رپرسیار نییه له‌هه‌ژار ی خۆی ،به‌ڵكو هێز‌ه كۆمه‌الیه‌تیه‌كان به‌رپرس������یارن له‌بوون ی هه‌ژاری، وه‌ك دیارده‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تی. كاتێك باس له‌دیارد‌ه ی ه������ه‌ژار ی ده‌كه‌ین ،ئه‌وا به‌ش������ێك ی زۆر ی هه‌ژاران ئافره‌تانن له‌جیهاندا ئه‌ویش به‌رئه‌نجام ی ئ������هو جیاوازیی‌ه جێنده‌ری‌ه ی به‌رامبه‌رایان ده‌كرێت له‌دابه‌شكردن ی داهات‌و هه‌ل ی كاركردن‌و پێدان ی كرێ. هه‌ندێك ب������واری كاركردن هه‌ی������ه ،نرخی بۆ دانانرێت ،وات‌ه وه‌ك كاركردنێكی ڕاسته‌قین‌ه سه‌یر ناكرێت له‌هه‌موو بوار‌ه گشتیه‌كانداو له‌سه‌ر هه‌موو ئاسته‌كان ،پیاوان جێكه‌وتێكی به‌رزتریان ههیهو خاوه‌نی بڕیارو ده‌سه‌اڵتن ،جگ‌ه له‌هه‌ندێ بواری كه‌م نه‌بێت. ئه‌گه‌ر لێره‌دا ئامارێك بخه‌ینه‌ڕوو ،ئه‌وا هۆكار ی ه������ه‌ژار ی مێینه‌مان ب������ۆ ده‌رده‌كه‌وێت ،به‌تایبه‌ت له‌ڕوو ی دابه‌شكردن ی سه‌رچاو‌ه‌و سووده‌وه: ژنان 3/2هه‌موو كاره‌كانی جیهان ئه‌نجامده‌ده‌ن. ژنان 10/1هه‌موو داهاتی جیهانیان ده‌ستده‌كه‌وێت. ژن������ان 3/2هه‌م������وو نه‌خوێنده‌وارانی جیهان پێكده‌هێنن. ژنان خاوه‌نی 100/1هه‌موو سه‌رمایه‌كانی دونیان. دوا ی گه‌شه‌سه‌ندن ی ته‌كنه‌لۆژیاش هێز ی كار ی ئافره‌تان‌و مندااڵن به‌نرخێك ی هه‌رزانتر له‌پیاوان ده‌ك������ڕدرا ،كه ئه‌مه‌ش وایك������رد ئه‌و كر ێ كهمه به‌ش������ ی دایبنكردن ی بژێو ی ژیانیان نه‌كات ،یان كێش������ه‌یه‌ك ی تر كه ئافره‌تان گی������رۆد‌ه ی بوون ئه‌ویش كار ی نێو ماڵ������هو ئافره‌ت له‌به‌رامبه‌ریدا داهاتێك ی نییهو هه‌میش‌ه پاشكۆ ی پیاو‌ه كه ئهمه دیارده‌و كێشیه‌ك ی گهوره ی جیهانیی‌ه به‌تایبه‌ت والت‌ه تازه گه‌شه‌سه‌ندووه‌كان ،هه‌ر بۆی‌ه هاریسن ده‌ڵێت "ئافره‌تان گه‌وره‌ترین به‌ش������ ی كرێكاران پێكده‌هێنن كه پێگه‌یان نییه". هه‌ر له‌م ڕووه‌و‌ه ده‌بینین كه زۆرب‌ه ی كاركه‌ران ی دنی������ا ئافره‌تن ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا داهاتێك ی زۆر كه‌میان ههیه كه ئه‌مه‌ش س������ه‌رچاو‌ه ی هه‌ژاریانه، ی������ان مه‌س������ه‌ل‌ه ی نه‌خوێنده‌وار ی ك������ه ئافره‌تان پشكێك ی زۆریان به‌ركه‌وتوو‌ه له‌و الیه‌نه‌وه ،ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه هۆ ی هه‌ژار ی بۆ ئافره‌تان به‌تایبه‌ت دوا ی گه‌شه‌سه‌ندن ی خێرا ی ته‌كنه‌لۆژیاو دروستبوون ی كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كان كه پێویست ی به‌كرێكار ی ش������اره‌زا‌و كارام‌ه هه‌بوو ئه‌مه‌ش به‌شێك ی زۆر ی ژنان لێ ی بێبه‌ش ده‌بوون ،دیاره ئه‌م مه‌س������ه‌له‌ی‌ه له‌واڵتێك������ ی پێش������كه‌وتوو ب������ۆ واڵتێك������ ی تازه گه‌شه‌سه‌ندوو جیاوازی ههیه. ه������ه‌ژار ی مێین������ه دواجار كاریگ������هر ی گه‌وره‌و خراپ ی بۆسه‌ر كۆمه‌ڵگا ده‌بێت بهوه ی كه ئه‌وان كاریگه‌ریان له‌سه‌ر نه‌وه‌كان ههیه خێزانێك ی هه‌ژار مناڵ‌ه ه������ه‌ژاره‌كان‌و كاركردن ی مندااڵن دێنێت‌ه كایهوه كه ئهمه سه‌رئه‌نجام دهبێتهوه به‌كێشه‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تی. ئه‌مڕۆ له‌كوردس������تانیش زۆر ب������اس له‌مافه‌كان ی ئافره‌تان‌و به‌ده‌س������تهێنان ی داواكانیان ده‌كرێت، به‌اڵم به‌شێك ی زۆر ی گرفته‌كان له‌كوردستان بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێت������هوه كه ئافره‌تان له‌بوار ی ئابوریدا پاشكۆ ی پیاون ،یان ئه‌وه‌تا به‌بێكار ی داپۆشراو ده‌ژمێردرێن له‌نێو ماڵه‌كان������دا ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش كاریگه‌ر ی ههیه له‌س������هر ش������ێواز ی پهروهرده ی خێزان ی‌و ئاراس������ته‌كردن ی ن������ه‌وه‌كان تا بتوانن به‌شیوه‌یه‌ك ی دروست بیر بكه‌نه‌وه.
2
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
ی بكات ی مار ه ی به‌ته‌اڵقدان ده‌دات تا بۆ براك ه ی خۆ كچێك هاوڕێیه‌ك براتم ده‌بێت كارێك بكه‌یت خهنده هه‌رچۆن بێت به‌دوژمنایه‌تیش بێت بۆمن بێت".
ی كچێك به‌هۆی پالن هاوڕێیه‌كییه‌وه له‌رۆژی ئاهه‌نگی گواستنه‌وه‌یدا ته‌اڵق ده‌درێت‌و پاش ی ماوه‌یه‌ك له‌الیه‌ن ئه‌و كچ ه ی بۆ داڕشتبوو بۆ پالنه‌ك ه براكه‌ی داوا ده‌كرێت.
به‌دواداچوونی :دیمه‌ن عومه‌ر خهنده ،به‌درێژا ی چوار ساڵ لهگهڵ س������ارا هاوڕێی له‌ژوورێك ی به‌شی ناوخۆی������ی یه‌كێ������ك له‌زانكۆكان ی هه‌رێم������ ی كوردس������تان ده‌ژی������ان، ئارام كه هاورێی س������ارا بوو ،هه‌ر له‌ڕێگه‌ی ئ������ه‌وه‌و‌ه له‌قۆناغ ی یه‌كه‌م ی زانكۆو‌ه س������ارای ناس������یبوو .پاش ئ������ه‌وه‌ی په‌یوه‌ند ی نێوان ئه‌و كوڕو كچ‌ه پته‌وتر ده‌بێت ،ئ������ارام داوای خۆشه‌ویس������تی له‌خه‌ن������ده ده‌كات، "س������ه‌ره‌تا ڕاز ی نه‌بووم ،به‌اڵم سارا زۆر هه‌وڵی������دا له‌گه‌ڵم‌و ده‌یوت ئارام هاوڕێ ی من‌ه‌و زۆر كوڕێك ی باش������ه، لهبهرئهوه ڕاز ی بووم به‌خۆشه‌ویست ی‌و تا كۆتایی قۆناغه‌كان ی زانكۆ پێكه‌و‌ه بووین". خه‌نده‌و ئارام هاوسه‌رگیر ی ده‌كه‌ن به‌وت‌ه ی خه‌ن������ده ،دوا ی ئهوه ی چوار س������اڵی زانكۆ به‌پ������اك‌و بێگه‌رد ی‌و خۆشه‌ویست ی به‌س������هر ده‌به‌ن ،بڕیار ده‌ده‌ن هاوس������ه‌رگیر ی لهگهڵ یه‌كدا بك������ه‌ن ،هه‌ربۆی������ه داوا ی هاوكار ی له‌سارا ده‌كات تا یارمه‌تیان بدات‌و لهگهڵ دایك ی ئارام بچن بۆ خوازبێنی، "س������ارا لهگهڵ ماڵ ی ئارامدا هاتن‌ه داوام‌و ماڵ ی ئێمه‌ش ڕاز ی بوون". له‌و نێوه‌ن������ده‌داو به‌بێ ئهوهی خهنده ئ������اگاداری هی������چ ش������تێك بێت، به‌رهه‌می برا ی س������ارا یه‌كالیه‌نان‌ه خه‌نده‌ی خۆشه‌ویستبوو ،به‌اڵم هیچ
هه‌ندێ له‌کچان چاڵ بۆ یه‌کتری هه‌ڵده‌که‌نن فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل شتێكیشی به‌سارا نه‌وتبوو ،چاوه‌ڕێی ته‌واوكردن������ی خوێندن������ی زانكۆی خه‌نده‌ی كردبوو تا رۆژێك به‌رهه‌م رازی دڵی بۆ خوشكه‌كه‌ی ده‌كاته‌وه‌و
ئه‌ویش پێیده‌ڵێت "به‌كه‌ڵك ی تۆنایه‌ت، ماو‌ه ی چوار س������اڵ‌ه خۆشه‌ویس������ت ی هه‌ی������هو به‌ته‌ما ی هاوس������ه‌رگیرین"، به‌اڵم به‌رهه‌م س������ور ده‌بێت له‌سه‌ر
ئهوه ی په‌یوه‌ند ی له‌گه‌ڵدا ببه‌ستێت، به‌بیستن ی ئه‌و هه‌واڵه‌ش ته‌واو بێتاقه‌ت ده‌بێت‌و به‌س������ارا ده‌ڵێت" ،یان خۆم ده‌كوژم یان خهنده بۆمن ده‌بێت ،من
سارا پالن بۆبراك‌ه ی داده‌نێت پاش ئ������هوه ی خێزان ی خهنده ڕاز ی ده‌ب������ن كچه‌كه‌یان هاوس������ه‌رگیر ی له‌گ������ه‌ڵ ئ������ارام بكات ،له‌خۆش������ ی به‌یه‌كگه‌یشتن بڕیار ده‌ده‌ن ماره‌بڕین‌و هاوسه‌رگیر ی له‌یه‌ك ڕۆژدا بگێڕن، "ئێم������ه چ������وار س������اڵ وه‌ك دوو ده‌ستگیران بووین ،بۆی‌ه یه‌كترمان باش ده‌ناسی‌و پێویستیمان به‌كات ی ده‌س������تگیران ی نه‌بوو" ،ههربۆیه ئه‌و ڕۆژ‌ه ی هاوسه‌رگیر ی ده‌كه‌ن ،سارا ئاماد‌ه نابێت‌و بڕیار ی سه‌فه‌ر ده‌دات بۆ ماڵ ی پ������وری" ،به‌بیانوو ی ئهوه ی ڕووداو ی هاتوچۆیان تووش بووه ،من‌و ئارامیش به‌م‌ه زۆر بێتاقه‌ت بووین، به‌اڵم ئێمه هه‌م������وو ئاماده‌كارییه‌كی ئاهه‌نگه‌كه‌مان كردبوو ،نه‌مانده‌توانی هه‌ڵ ی بوه‌شێننه‌وه". به‌وت������ه ی خه‌ن������ده ،س������ارا گریان ی براك������ه ی‌و بڕیار ی خۆكوش������تنی، هاوڕێیه‌ت ی خه‌ن������د‌ه‌و پێكه‌وه‌بوون ی چوارساڵ ی له‌بیرده‌باته‌وه" ،هه‌ر ئه‌و ڕۆژ‌ه پالن������ ی بۆ براك‌ه ی دانابوو كه ته‌له‌فۆن بۆئ������ارام‌و براكان ی بكات‌و پێیان بڵێت" ،له‌كات ی هاتن ی خهنده بۆماڵ ی ئێمه شه‌وان‌ه له‌ال ی ئه‌و بووه". بۆ ئه‌و پالنه‌ش س������ارا نهێنیه‌كان ی جه‌ست‌ه ی خهنده به‌براك‌ه ی ده‌ڵێت‌و ئه‌وی������ش به‌ئارام ی ده‌زگیران‌و برا ی ئارام ده‌ڵێت" ،زۆرجار له‌به‌ر چاو ی سارا له‌به‌ش‌ه ناوخۆی ی خۆم گۆڕیوه، چی بینیبوو هه‌موو ی به‌براك‌ه ی وتبوو تا به‌ئارام‌و براكان ی بڵێت". هاوسه‌رگیر ی لهگهڵ به‌رهه‌م ده‌كات دوا ی ئهوه ی به‌رهه‌م ته‌له‌فۆن بۆ ئارام‌و براكان ی ده‌كات ،به‌براك‌ه ی‌و باوك ی ده‌ڵێن ئارام‌و خهنده كێش������ه‌یان بۆ دروست ده‌بێت" ،ئارام به‌قسه‌كان ی
به‌رهه‌م بڕوا ی نه‌كردبوو ،پێ ی وتبوو ڕاس������ت ناكات ،به‌اڵم كات ێ قس������ه گه‌یشت‌ه ال ی باوك ی ئارام ،یه‌كسه‌ر ته‌له‌فۆن ی بۆ باوكم كردبوو". هه‌ر له‌ڕۆژ ی گواس������تنه‌وه‌دا باوك ی خه‌ن������ده ته‌له‌فۆن بۆ ئ������ارام ده‌كات كه ئه‌گه‌ر له‌وكات������ه‌دا ته‌اڵق ی نه‌دات كچه‌ك‌ه ی ده‌كوژێت" ،هه‌رچه‌ند‌ه ئارام به‌باوكم ی وت كه ئهوه بوختان‌ه‌و بڕوا مه‌كه‌ن ،به‌اڵم ئه‌و قسان‌ه ی وه‌رنه‌گرت‌و به‌زۆر ی باوك ی هه‌ردووكمان لێكیان جیا كردینه‌وه". دوا ی جیابونه‌وه‌یان خه‌نده‌و ئارام‌و دروستبوون ی كێش‌ه له‌الیه‌ن ماڵه‌وه‌یان، به‌رهه‌م ده‌چێت‌ه داوا ی خه‌نده‌و باوك ی ڕاز ی ده‌بێ������ت‌و خه‌ن������ده ده‌ده‌ن به به‌رهه‌م" ،ئه‌و كات‌ه ی ش������ووم كرد به‌براك‌ه ی سارا ،ژیانم بوو به‌دۆزه‌خ"، هه‌ربۆی������ه پاش ماوه‌ی������ه‌ك له‌پێكه‌و‌ه بونی������ان حه‌زه‌كان ی به‌ره������ه‌م ته‌واو ده‌بێت‌و ده‌ست ده‌كات به‌سوكایه‌ت ی كردن به‌خه‌نده" ،زۆر لێ ی ده‌دام‌و به‌رده‌وام بێزار ی كردبووم". به‌وت‌ه ی خهنده س������ه‌ره‌ڕا ی لێدانی، به‌رهه‌م ویس������تویه‌ت ی ژن ی به‌سه‌ردا بهێنێت ،بۆی‌ه خه‌ن������ده‌ش له‌دادگا س������كااڵ له‌س������هر هاوس������ه‌ره‌كه‌ی تۆماركردوو‌ه‌و به‌رهه‌م بۆ ماوه‌یه‌ك ی كات������ ی ده‌س������تگیركراوه ،پ������اش ئازادكردنیش������ی ،ژیان������ ی خهنده ئاڵۆزتر ده‌بێت" ،هه‌رچی بڵێم ماڵ ی باوكم باوه‌ڕم پێناك‌هن‌و قس‌ه ی به‌رهه‌م به‌ڕاس������ت ده‌زانن ،له‌به‌رئ������هوه زۆر چاودێریم ده‌ك������ه‌ن ،ئارامیش چوو‌ه بۆ هه‌نده‌ران‌و ماو‌ه ی ساڵێك‌ه كه‌س نازان ێ له‌كوێیه". تێبینی: ئهمه ی سهرهوه رووداوێك ی راسته‌قینه‌یه‌و له‌به‌ر پاراستنی باری كۆمه‌اڵیه‌تیان ناوی راسته‌قین‌ه ی به‌شداربووانی ئه‌م راپۆرت‌ه نه‌نووسراوه.
ی ده‌كوژرێت ی هاوڕێك ه ی 14ساڵ ه به‌ده‌ست هه‌رزه‌كارێك ی ی جه‌گه‌ر دوای ئهوه ته‌مه‌ن 14ساڵ له‌الیه‌ن هاوڕێیه‌كی ته‌مه‌ن 13ساڵییه‌وه به‌چه‌قۆ ی ڕۆژێك ده‌كوژرێت ،دوا ی له‌كوشتنی ته‌رمه‌ك ه ده‌دۆزرێته‌وه‌و هه‌مان ڕۆژ هاوڕێكه‌شی ده‌ستگیر ده‌كرێت‌و دان به‌تاوانه‌كه‌یدا ده‌نێت.
جه‌مال حسێن له‌دهۆك رۆژ ی 14ی ئ������ه‌م مانگه هه‌رزه‌كارێك ی ته‌مه‌ن 13س������اڵ ،به‌تۆمه‌ت ی كوش������تن ی هاوڕیێه‌ك ی خۆی ،له‌الیه‌ن پۆلیس������ ی نه‌هێش������تن ی تاوان������ ی دهۆك������هوه ده‌ستگیركراو ،دان ی به‌وه‌دا نا كه دوا ی لێدان ی هه‌شت چه‌قۆ ،ئینجا جه‌گه‌ر ی ته‌مه‌ن 14ساڵ ی هاوڕێ ی گیان ی له‌ده‌ست داوه. عه‌بدواڵ ش������ورو باوك������ ی جه‌گه‌ره‌و له‌لێدوانێكی������دا ب������ۆ نم نم راس������ت ی رووداوه‌ك‌ه ی پشتڕاستكرده‌وه‌و ئاماژه ی به‌وه‌دا كه كات ێ له‌پزیش������ك ی دادوه‌ر ی ته‌رم ی كوڕه‌ك‌ه ی وه‌رگرتۆته‌و‌ه 24كاژێر به‌سه‌ر كوش������تنیدا تێپه‌ریووه" ،ته‌نها به‌چه‌ق������ۆ كوژرابوو ،هه‌ش������ت چه‌قۆ به‌سنگیه‌و‌ه بوو" ،هاوكات هاوڕێیه‌ك ی
نزیك ی جه‌گه‌ر باس������ ی لهوه كرد كه سه‌ره‌تا جه‌گه‌رو هاوڕێك‌ه ی شه‌ڕ‌ه قس‌ه ده‌كه‌وێت‌ه نێوانیان‌و دواتر شه‌ڕه‌كه‌یان په‌ر‌ه ده‌س������ێنێت‌و جه‌گ������هر ده‌كه‌وێت‌ه به‌ر هێرش������ ی چه‌قۆكان ی هاوڕێك‌ه ی‌و ده‌مرێت.
جه‌گه‌ر شه‌و نهگهڕایهوه كه‌س������ێك ی نزیك ی خێزان ی جه‌گه‌ر كه ماڵه‌كه‌یان له‌سه‌نته‌ر ی دهۆك‌ه ئاماژه ی به‌وه‌دا كه ش������هو ی دووشه‌مم‌ه 12/13 جه‌گه‌ر به‌نی������از بووه خوش������كه‌ك‌ه ی بگه‌یه‌نێت‌ه ماڵ ی مامی ،دوا ی ئهوه ی نان ی ئێوار‌ه ی خواردووه ،لهگهڵ خوشكه‌ك‌ه ی چوو‌ه بۆ ماڵ ی مام ی‌و دواتر نهگهڕاوهتهوه ماڵ. ئه‌و سه‌رچاوه‌ی‌ه باس������ ی لهوه كرد كه خێزانه‌ك������ه ی جه‌گه‌ر تا 11ی ش������هو هه‌ر چاوه‌ڕێیان ك������ردووه كوڕه‌كه‌یان بگه‌ڕێت������هوه ،به‌اڵم "ت������ا كاتژمێر 1ی ش������هو هه‌ر دی������ار نه‌ب������وو ،دوا ی ئهوه ده‌ستمان كرد به‌گه‌ڕان تا بزانین بۆچ ی نهگهڕاوهتهوه ،تا سێ ی شه‌و هه‌ر خه‌ریك ی گه‌ڕان بووین ده‌ستمان نه‌كه‌وت". به‌وت‌ه ی خۆ ی دوا ی ئ������هوه ی پۆلیس‌و ئاسایش������یان ل ێ ئاگادار كردۆته‌و‌ه تا سۆراخ ی كوڕه‌كه‌یان بكه‌ن" ،بۆ ڕۆژ ی دواتر ئێواره‌ك‌ه ی پۆلیس������ ی نه‌هێشتن ی ت������اوان په‌یوه‌ند ی پێ������وه كردین كه
هه‌رزه‌کاران له‌ته‌مه‌نێکدان پێویستیان به چاودێریی باوانیان ههیه
ته‌رمێكیان له‌گه‌ڕه‌ك ی گژه‌برا له‌شار ی دهۆك دۆزیوه‌ته‌وه ،به‌اڵم نازانن كێیه، كات ێ ئێمه چووین بینیمان ئه‌و ته‌رم‌ه جه‌گه‌ره‌و به‌چه‌قۆ كوژراوه". ناوبراو ،ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه جه‌گه‌ر قوتاب ی بووهو زۆر حه‌ز ی له‌هاوڕێیه‌ت ی ب������ووه ،زۆرب������ه ی كاته‌كان������ ی لهگهڵ
هاوڕێكان������ ی بوو" ،زۆرب‌ه ی ش������ه‌وان عه‌قی������د فه‌خ ی ئه‌حم������ه‌د به‌ڕێوه‌به‌ر ی ده‌چ������ووه دهرهوه ،ت������ا بڵێ ی گه‌نجێك ی نه‌هێشتن ی تاوان ی دهۆك له‌لێدوانێكدا ش������یكپۆش بوو ،حه‌ز ی به‌جل‌وبه‌رگ ی بۆ ده‌زگاكان������ ی ڕاگه‌یان������دن ئاماژه بهوه دا كات������ ێ كه ئاگادار كراونه‌ته‌و‌ه سه‌رده‌میان‌ه ده‌كرد". له‌دیارنه‌مان ی جه‌گه‌ر ،یه‌كسه‌ر ده‌ستیان به‌گه‌ڕان‌و لێكۆڵینه‌و‌ه كردووه" ،دوا ی دوا ی نیو كاژێر له‌دۆزینه‌و‌ه ی ئهوه ی ب������ۆ ڕۆژ ی دوات������ر ته‌رمه‌ك‌ه ی ته‌رمه‌ك‌ه ی هاوڕێك‌ه ی ده‌ستگیركرا
جه‌گه‌رم������ان دۆزیی������هوه ،دوا ی نی������و كاتژمێر توانیمان هاوڕێ 13ساڵه‌ك‌ه ی ده‌س������تگیربكه‌ین‌و یه‌كس������هر دان ی نا به‌تاوانه‌كیدا كه به‌چه‌ق������ۆ هاوڕێك‌ه ی كوش������تووه" ،به‌اڵم ناوب������راو هۆكار ی كوشتنه‌ك‌ه ی ئاشكرانه‌كرد كه له‌سه‌ر چ ی بووه.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/21
ژماره53 :
5
ی حكومه‌ت؟ ی نه‌خۆشیی ه قورسه‌كان ده‌كه‌وێت ه ئه‌ستۆ ك هی‌چاره‌سه‌ركردن
وه‌زیری ته‌ندروستی :له‌هیچ واڵتێكدا خزمه‌تگوزار ی ته‌ندروست ی به‌به‌الش نیی ه ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتار پڕۆژه یاسایه‌ك پێشكه‌شی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان دهكهنو داوا ده‌كه‌ن بخرێته به‌رنامه‌ی كاره‌وه. به‌پێی ئه‌و پڕۆژه یاسای ه ی له‌مه‌ودوا حكومه‌ت ی كوردستان ناچار هه‌رێم ده‌كرێت خه‌رجی ئه‌و نه‌خۆشانه بگرێته‌ئه‌ستۆ ك ه چاره‌سه‌ركردنیان قورس‌و گرانه.
به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه له‌هه‌ولێر له‌هه‌رێم������ی كوردس������تان چه‌ندین ی ی درێژخایان كه‌س به‌هۆی نه‌خۆش ی خێزانه‌كه‌یانه‌و‌ه یه‌كێك له‌ئه‌ندامان ته‌واوی سه‌رمایه‌كه‌ی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات‌و به‌هی������چ ش������ێوه‌یه‌كیش حكوم������ه‌ت هاریكاری ن������اكات، به‌جۆرێك زۆرجار نه‌خۆش������ه‌كان له‌تیڤییه‌كان������هوه نیش������ان ده‌درێن تاوه‌كو هه‌س������ت‌و س������ۆزی خه‌ڵك به‌الیاندا ڕابكێش������رێت‌و هاوكاری بكرێن ،به‌رپرس������انی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستانیش ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن كه ئ������هو جۆر‌ه هاوكارییان‌ه راگه‌یاندنه‌كان ده‌یوروژێنن ،ئه‌گه‌رنا ی كوردس������تان ی هه‌رێم حكومه‌ت������ له‌ئێستاشدا چاره‌س������ه‌ری هه‌موو نه‌خۆشییه‌ك به‌به‌الش ده‌كات.
چاره‌سه‌ر ی نه‌خۆشیی‌ه قورسه‌كان په‌یوه‌ند ی نییه بهدهوڵهتهوه د.تاهیر هه‌ورامی وه‌زیری ته‌ندروستی حكومه‌تی هه‌رێم ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌هیچ شوێنێكی دنیادا ده‌وڵه‌ت ئه‌ركی چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشیی‌ه قورسه‌كانی وه‌ك شێرپهنجه ناكات ،به‌ڵكو ئهوه له‌الیه‌ن سندوقی خێرخوازی‌و ڕێكخراوه‌كانه‌و‌ه ده‌كرێت" ،ئه‌و كه‌س������انه‌ی كه توشی نه‌خۆش������ی گران ده‌ب������ن زۆرینه‌یان چاره‌س������ه‌ریان له‌كوردس������تان ههیهو حكومه‌تی هه‌رێم به‌به‌الش چاره‌سه‌ری ئه‌و نه‌خۆشییان‌ه ده‌كات" ،به‌اڵم له‌بار‌هی ئه‌و كه‌س������هی خۆی پێی خۆشه بچێت‌ه دهرهوهو پاره‌یه‌كی زۆر سه‌رف بكات، ناكات������ه ئهوهی س������ه‌رمایه‌كه‌ی به‌هۆی نه‌خۆشییه‌و‌ه له‌ده‌س������ت داوه ،چونكه لێره‌ش چاره‌س������ه‌ری هه‌ی������ه" ،بیمه‌ی ته‌ندروستی شتێكی زۆر باشه ،ئه‌مه‌ش ناكات‌ه ئهوهی كه ئه‌و بیمه‌ی‌ه چاره‌سه‌ری هه‌موو ده‌رد‌ه قورسه‌كان ده‌كات ،له‌هیچ ش������وێنێكی دنیادا چاره‌س������ه‌ركردنی ئه‌و نه‌خۆش������یی‌ه قورس������ان‌ه په‌یوه‌ندی نیه بهدهوڵهتهوه ،به‌ڵكو ئهوه الیه‌نی تر هاریكاری ده‌كات ،بۆ نمون‌ه له‌ئه‌رده‌ن له‌میزانیه‌ی مه‌لیك‌و ته‌به‌روعاتی خه‌ڵك چاره‌سه‌ری ئه‌و نه‌خۆشییان‌ه ده‌كرێت، لهوانه نه‌خۆشی شێرپهنجه كه پاره‌یه‌كی زۆری تێده‌چێت". وه‌زیری ته‌ندروستی ئهوه ڕوون دهكاتهوه كه پڕۆژه یاس������ای بیمه‌ی ته‌ندروستی ش������تێكی زۆر باش������ه ،چونكه له‌هیچ واڵتێكدا خزمه‌تگوزاری ته‌ندروستی به‌به‌الش نییه ،به‌ڵكو خه‌ڵك له‌سندوقی
پرسی هه‌فت ه
؟
؟؟
بیمه‌ی ته‌ندروستیدا به‌شداری ده‌كات‌و هه‌ركاتێك تووشی نه‌خۆشییه‌ك هات، له‌و س������ندوق‌ه ه������اوكاری ده‌كرێت، "كه‌رتی ته‌ندروس������تی له‌واڵتانی دنیا بۆنمون‌ه ئهمهریكاو به‌ریتانیا پاره‌یه‌كی زۆر له‌كۆمپانیای بیمه‌ی ته‌ندروستی وه‌رده‌گ������رن تاوه‌ك������و چاره‌س������ه‌ری كه‌سه‌كانی پێبكه‌ن ،به‌اڵم له‌الی ئێمه به‌م بوجه‌یه‌ی ئێستاوه‌و به‌بێ یارمه‌تیدانی خه‌ڵك خزمه‌تگوزارییه‌كی زۆر باش زه‌حمه‌ته". به‌پێی پرۆژه‌ك‌ه كه‌رت ی تایب‌هت‌و حكوم ی جیاوازیان نامێنێت د.په‌ریهان قوب���ل��ای ئه‌ندامی لیژنه‌ی ته‌ندروستی په‌رله‌مانی كوردستان كه پڕۆژه یاسای بیم‌ه ی ته‌ندروست ی گهاڵڵه كردووه ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه چه‌ند دیراساتێك له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان كراوه‌وپێویستیبه‌بیمه‌یه‌كیكۆمه‌اڵیه‌تی ئیلزامی ههیه" ،سندوقێك ده‌كرێته‌وه‌و له‌و س������ندوق‌ه ه������هر هاواڵتییه‌ك بۆی ههیه سود له‌هه‌موو خزمه‌تگوزارییه‌كی ته‌ندروس������تی وه‌ربگرێت به‌باشترین ش������ێو‌ه له‌كه‌رتی تایب‌هت‌و حكومیش كه هیچ جیاوازیی������ه‌ك ناكات ،ئه‌گه‌ر ئه‌م یاسای‌ه جێبه‌جێ بكرێت ،كه‌رتی تایب‌هت‌و كه‌رتی حكومی جیاوازییان نامێنێت". ناوبراو ،له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم زیاتر پڕۆژه‌كه‌ی ڕوون كرده‌وه‌و ئاماژه‌ی به‌و كه‌سانه‌دا كه داهاتیان كهمه" ،په‌رله‌مان بڕیارده‌دات كه ڕێژه‌یه‌ك هاوكاری ئه‌و كه‌سان‌ه بكات ،به‌اڵم بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی
من دیارده‌ی سواڵكردن ده‌گێڕمه‌و‌ه بۆ ناعه‌داله‌تی له‌دابه‌شكردنی داهاتی كوردستان ،له‌به‌ر ئهوهی ئێمه خاوه‌نی داهاتێكی گه‌وره‌ین‌و ئه‌گه‌ر كاربه‌ده‌سته‌كانی واڵته‌كه‌مان پالنێكی وا دابنێن كه ئه‌و داهات‌ه به‌شێوه‌یه‌كی عادیالن‌ه دابه‌ش بكرێت ،به‌پێی لێكدانه‌وه‌یه‌كی بیركاری ده‌بێت دیارده‌ی سواڵكردن نه‌مێنێت له‌هه‌رێمی كوردستاندا ،چونكه ئه‌و داهاته‌ی ئێمه هه‌مان‌ه به‌تایبه‌ت له‌ڕووی فرۆشی ی نه‌وته‌و‌ه‌و ئه‌و بوجه‌یه‌شی كه هه‌مان‌ه به‌ش ئهوه ده‌كات كه ئه‌م دیارده‌ی‌ه بنه‌بڕ بكات ی بكاته‌وه، یان النیكه‌م زۆر زۆر كه‌م بۆی‌ه گرنگترین هۆكار ناعه‌داله‌تیی‌ه له‌دابه‌شكردنی داهاتی واڵته‌كه‌مان.
كه داهاتیان باشه ده‌بێت‌ه ئیلزامی ،وات‌ه ئهمه پاره‌ی خۆمان‌ه لهگهڵ بڕێك پاره‌ی ده‌وڵ‌هت‌و ده‌خرێت‌ه ئه‌و نه‌خۆشخانانه‌و هه‌موومان سودی لێ وه‌رده‌گرین ،وات‌ه بیمه‌ی ته‌ندروستی من ده‌پارێزێت له‌و هه‌موو قه‌یران‌ه ته‌ندروس������تییانه‌ی كه تووشم ده‌بێـت ،بۆنمون‌ه ئه‌گه‌ر من سبه‌ی تووشی نه‌خۆشییه‌كی قورس بووم كه پێویستی به‌دوو سێ ده‌فته‌ر دۆالر ههیه، ئیتر ناچار نیم خۆم بیده‌م ،له‌به‌ر ئهوهی پێشتر به‌شداریم له‌و سندوق‌ه كردووهو له‌و سندوق‌ه بۆم ده‌درێت".
ئه‌رك ی حكومه‌ت‌ه چاره‌سه‌ر ی نه‌خۆشیی‌ه قورسه‌كان بكات هاوڕاز شێخ ئه‌حمه‌د په‌رله‌مانتارێكی تری لیژنه‌ی ته‌ندروس������تی په‌رله‌مانی كوردستان‌ه‌و پێیوای‌ه به‌جێگیر بوونی ئه‌و یاس������ای‌ه ده‌وڵه‌ت ناچار ده‌كرێت به‌بیم������هی ته‌ندروس������تی ئیلزامی بۆ هه‌موو كه‌سێك" ،نه‌ك هه‌ر له‌هه‌رێمی كوردس������تان ،به‌ڵك������و له‌عێراقی������ش خزمه‌تگوزاری ته‌ندروس������تی وه‌كو پێویست نییهو كێش������هی زۆر گهوره ههیه له‌خزمه‌تگوزاری ته‌ندروستی".
ناوبراو ،ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ئه‌و پڕۆژه یاسای‌ه چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌و كه‌سان‌ه ده‌دۆزێته‌و‌ه كه ناتوانێت چاره‌سه‌ری نه‌خۆش������ییه‌كه‌ی بكات له‌به‌ر توانای ماددی یاخود گرانی خزمه‌تگوزاری ته‌ندروس������تی" ،ئه‌رك������ی حكومه‌ت‌ه چاره‌سه‌ری ئه‌و كه‌سان‌ه بكات‌و ببێته یاسا ،پڕۆژه یاس������اك‌ه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ ك������راوه ،به‌اڵم پێده‌چێت به‌هۆی پشووی زستانه‌ی په‌رله‌مانه‌و‌ه نه‌توانرێت ئه‌م ماوه‌ی‌ه قس������هی له‌سه‌ر بكرێت".
ی چییه؟ ی كوردستان ده‌ره‌نجام سواڵكردن له‌هه‌رێم
به‌رئه‌نجام ی به‌رئه‌نجام ی ناعه‌داله‌تیی ه له‌دابه‌شكردن ی داهات ی كوردستان په‌روه‌رده‌یه‌كی‌خراپ ه
سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی له‌فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ ی ئیسالم ی
هاواڵتیان له‌خزمه‌تگوزاریی‌ه ته‌ندروستیه‌كان به‌گله‌یین فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل
به‌ره‌نجام ی الواز ی ئابوریی‌و خووپێوه‌گرتن یكه‌سه‌كه‌ی ه
به‌ره‌نجام ی بێكاری‌‌و هاندان ی هه‌ندێ له‌خێزانه‌كان ه
عه‌زیم‌ه نه‌جمه‌دین له‌فراكسیۆنی گۆڕان
گه‌ش‌ه دارا حه‌فید له‌فراكسیۆن یكوردستانی
حه‌مه‌سه‌عید حه‌م‌ه عه‌لی له‌فراكسیۆنی یه‌كگرتووی ئیسالمی
به‌شێكی په‌یوه‌ندی به‌وه‌و‌ه ههیه كه خه‌ڵكێك به‌هۆی ئهوهی به‌بێ ماندووبوون پاره‌یه‌كی به‌الش په‌یدا ده‌كات‌و سامانێكی زۆر به‌ده‌ست دێنێت ،ده‌ست ده‌دات‌ه دیارده‌ی سواڵكردن، من ئاگاداری كه‌سێكم له‌سلێمان ی كه سواڵ ده‌كات ،دواتر گرتوویانه‌و به‌دواداچوونیان بۆكردوو‌ه دهركهوتووه كه چه‌ند خانوویه‌كی ههیهو هه‌ژار نییه. له‌و بڕوایه‌دام به‌شێكی ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ په‌روه‌رده‌ی خراپ كه خه‌ڵێكی وا ڕاهێناو‌ه چاوی له‌پاره‌ی به‌الش بێت كه ڕه‌نگ‌ه له‌ڕێی حیزبێكه‌و‌ه بێت یان له‌ڕێی ده‌زگایه‌كه‌و‌ه بێت كه بووه‌ت‌ه هۆی سه‌رهه‌ڵدانی دیارده‌ی سواڵكردن ،لێره‌دا حكومه‌ت نه‌یتوانیو‌ه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سان‌ه بكات كه له‌شه‌قامه‌كاندا سواڵ ده‌كه‌ن ،ئێمه وه‌زاره‌تی كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تیمان ههیه بابچێت بزانێت هۆكاری ئه‌و سواڵكردن‌ه چییه؟ ئهمه كه‌مته‌رخه‌می حكومه‌تی تیای‌ه كه په‌روه‌رده‌یه‌كی ئهوهنده ته‌ندروستی نهبووه خه‌ڵك وا لێ بكات پشت به‌داهات‌و هه‌وڵدانی خۆی ببه‌ستێت.
بێگومان ئێستا جیاوازییه‌كی زۆر ههیه به‌نیسبه‌ت داهاتی خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان لهگهڵ ڕابردوو، به‌اڵم ناكرێت ئێمه بڵێین هه‌ژاری نه‌ماوه ،هێشتا له‌واڵتی ئێمه‌دا هه‌ژاری ههیهو ئابوری وه‌كو پێویست نهبوژاوهتهوه، تاكه‌كان هه‌موویان وه‌كو یه‌ك هه‌لی كاریان بۆ نه‌ڕه‌خساوه‌و كه‌رتی تایبه‌ت وه‌كو پێویست نهبوژاوهتهوه تا هاوكار بێت لهگهڵ حكومه‌تداو تاكه‌كان بخات‌ه سه‌ر كار ،بۆی‌ه ئهمانه كۆمه‌ڵێك هۆكارن بۆ بوونی دیارده‌ی سواڵكردن ،حه‌تمه‌ن هۆكاری ئابوری له‌پشت ئه‌م دیارده‌وه‌یه ،به‌اڵم له‌الی زۆرێكیشیان بووه به‌نه‌خۆشی‌و خوون من هه‌ندێك حاڵه‌تم بینیوه كه له‌الیه‌ن كوڕو كچه‌كانیشیه‌و‌ه ڕێی لێده‌گیرێت ،كه‌چی خۆی ده‌رباز ده‌كات‌و هه‌ر ده‌چێت سواڵ ده‌كات.من ده‌ره‌وه‌ی واڵتیشم دیو‌ه كه ئه‌و دیارده‌یه‌ی تیایه‌و ئێمه تاك‌ه واڵت نین كه به‌و جۆره‌بین ،له‌هه‌ندێك واڵتدا سواڵكه‌ر له‌واڵتێكه‌و‌ه بۆ والتێكی تر ده‌برێت‌و سواڵیان پێده‌كه‌ن.
بێگومان ئهمه پێویستی به‌پالنێكی تۆكم‌ه ههیه كه ئه‌وه‌ش له‌ئه‌ستۆی حكومه‌تی هه‌رێم‌ه كه به‌و كار‌ه هه‌ستێت ،به‌تایبه‌ت وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی كه له‌سه‌ر ڕۆشنایی هه‌ندێك داتاو زانیاری كۆمه‌ڵێك توێژینه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی زانستی له‌سه‌ر بكرێت‌و ئه‌و دیارده‌ی‌ه بنبڕ بكرێتن ،چونكه هه‌ندێك لهوانه ئه‌سڵه‌ن كردوویان‌ه به‌خووی‌هك‌و فێربوون پێی ،یان هه‌ندێكیان له‌الیه‌ن كه‌سوكاریانه‌و‌ه به‌كار ده‌هێنرێن ،بۆی‌ه ناكرێت ته‌نها پۆلیس بیگرێت‌و فڕێیدات ،به‌ڵكو ده‌بێت لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر بكات تا بزانێت فیعله‌ن ئه‌م كه‌س‌ه ئاستی بژێوی خراپهو پێویستی به‌و سواڵكردن‌ه ههیه، ئه‌گه‌ر زانرا پێویستی به‌و سواڵكردن‌ه ههیه ،ده‌بێت حكومه‌ت ڕێی لێ بگرێت‌و به‌شێوازی تر هه‌لی كاری بۆ بڕه‌خسێنێت تاوه‌كو سود له‌تواناكانی وه‌ربگیرێت.
4 پیره‌مێردێك به‌هۆی له‌شفرۆشیه‌و ه گه‌نجێك ده‌كوژێت سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
پیاوێك پاش ئهوهی هاوسهرهكهی گیان له‌ده‌ست ده‌دات‌و خانه‌نشین ده‌بێت ،ده‌ستده‌دات ه كاری سێكسی لهگهڵ چه‌ند له‌شفرۆشێكداو به‌وهۆیه‌شه‌و‌ه گه‌نجێك ده‌كوژێت‌و ئێستا له‌زینداندایه.
دیمه‌ن بورهان عه‌ل ی ئه‌و پیاو‌ه ته‌مه‌ن 63س������اڵه‌یه، كه له‌چ������او ته‌مه‌نه‌كه‌یدا زۆر گه‌نج دیاربوو ،پاش گیان له‌ده‌س������تدانی هاوس������ه‌ره‌ك‌ه ی به‌ته‌نها ده‌مێنێته‌وه‌‌و له‌فه‌رمانگه‌كه‌ش������ی ده‌س������ت له‌كار ده‌كێشێته‌وه‌و خانه‌نشین ده‌كرێت، ڕۆژان‌ه ته‌نها له‌ماڵ������هوه كاته‌کانی به‌سه‌رده‌بات. لهگهڵ له‌شفرۆشان تێكه‌ڵ ده‌بێت عه‌لی پاش ئهوهی خانه‌نشینبوون‌و گیان له‌ده‌س������تدانی هاوسهرهكهی، ده‌س������ت ده‌كات به‌كار ی سێكسی له‌گ������ه‌ڵ چه‌ن������د له‌شفرۆش������ێكدا، به‌جۆرێك ك������ه پاره‌ی زۆر ده‌دات‌و له‌شفرۆشی جوان‌و گه‌نج به‌پاره‌یه‌كی باش ده‌كڕێ������ت ،ئه‌و پاره‌یه‌كی زۆر ده‌دات‌و كۆمه‌ڵێك له‌شفرۆش له‌خۆ ی كۆده‌كاته‌وه .ناوبراو ئهوه ی نه‌شارده‌و‌ه كه زیاتر ئه‌و ئافره‌تان‌ه ی كه كار ی سێكس ی له‌گه‌ڵدا كردوون ئافره‌تی قه‌ر‌هج‌و هه‌ژارن بوون لهگهڵ ئه‌وانه‌ی ك������ه هاوس������ه‌ره‌كانیان خه‌رجیان
به‌رفراوانبوونی‌له‌شفرۆش ی پهیوهندییه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ده‌شێوێنێت بۆدابین نه‌كردوون‌و له‌شفرۆشییان گه‌نجیان������هو كه‌س������ێكی زۆر بزێو كردووه. ده‌بێت .بۆی‌ه چاوه‌ڕێ ی ئهوه ده‌كات ئه‌و پی������اوه به‌به‌رده‌وامی خه‌ریكی ڕۆژێك بێت‌و به‌عه‌ل ی بڵێت" ،نابێت بردن������ه‌وه‌ی ئاف������ره‌ت ده‌بێ������ت بۆ ئه‌وكار‌ه له‌گه‌ڕه‌كه‌ك‌ه ی ئێمه‌دا ئه‌نجام ماڵه‌ك������هی ،له‌به‌ر ئ������ه‌وه‌ی ك‌هس‌و بده‌یت". كارێك ی زۆر ی نهبووه تا هه‌موو كات میوان ی بێت‌و ماڵه‌ك‌ه ی قه‌ڵه‌باڵغ بێت، عه‌لی‌و هه‌ردی ده‌بێت‌ه بۆی‌ه دراوسێكان ی هه‌ست به‌كاره‌كه‌ی شه‌ڕیان دهكهنو ئه‌وه‌یان الزۆر ناخۆش������ه ،هه‌رد ی پاش ئهوه ی به‌كاره‌كانی عه‌لی به‌تایبه‌ت هه‌ردی كه دراوس������ێیه‌كی بێزار ده‌بێت ،ده‌كه‌وێت‌ه چاودێریی‌‌و
له‌فێڵ������ ی عه‌ل������ ی ده‌زانێت كه چۆن ڕۆژان‌ه ژنه له‌شفرۆش������ه‌كان ده‌كات به‌ماڵه‌كه‌یدا .هه‌موو رۆژێك (-15 )30خوله‌ك ئاو ی به‌لوعه‌كه‌یان ده‌بات‌ه دهرهوهو خه‌ریك ی به‌رده‌رگاو سه‌یار‌ه شۆردن بووه ،بۆئهوه ی له‌كات ی هاتن ی له‌شفرۆش������دا خۆ ی سه‌رقاڵبكات‌و ده‌ور ی خۆ ی قه‌ڵه‌باڵغ بكات ،هه‌تا وا هه‌ست بكه‌ن میوان ی ههیه ،له‌وكاته‌دا ه������ه‌رد ی ده‌چێت������ه به‌رده‌می‌‌و پێ ی
ده‌ڵێت" ،كاك عه‌ل������ ی ئه‌م گه‌ڕه‌ك‌ه هه‌م������وو ی له‌بێ ئاوی������دا ده‌ناڵێنن، مانا ی چییه تۆ هه‌موو ڕۆژێك ئاو ده‌هێنیت‌ه سه‌رجاده‌و كۆاڵن" .عه‌لیش ب������هوه زۆر توڕ‌ه ده‌بێ������ت‌و ده‌چێت‌ه پێشه‌وه‌و ده‌ڵێت" ،ئهمه كار ی خۆمهو په‌یوه‌ند ی به‌ت������ۆو‌ه نیه" ،له‌و كاته‌دا ده‌بێت به‌ده‌مه‌قاڵه‌یان‌و هه‌رد ی ده‌ست ده‌دات‌ه یه‌خ‌ه ی عه‌ل ی پیره‌مێردو پێ ی ده‌ڵێت" ،بۆئێم������ه نازانین خه‌ریك ی
داوێن پیسیت‌و ئافره‌ت ی له‌شفرۆش ده‌كه‌یت به‌ژووردا". ئه‌و پیاو‌ه به‌ته‌مه‌نه‌ش ئه‌و قس������ه‌یه‌ی زۆر پێناخۆش ده‌بێت‌و ده‌زانێت تازه ك پێیان زانیوه ،ده‌ڕوات‌ه خه‌ڵكی گه‌ڕه ژووره‌و‌ه ده‌مانچه‌ك������هی ده‌هێنێت‌و یه‌ك فیش������ه‌ك به‌هه‌ردییه‌و‌ه ده‌نێت، هه‌ر له‌وێدا هه‌ردی گیان له‌ده‌س������ت ده‌دات. ی ی كار ی سێكس له‌كات وێنه ی گرتووه ی هه‌رد ی ده‌كوژێت، پاش ئهوه ی عه‌ل ی ده‌س������تگیر دهكهنو پۆلیس عه‌ل ی ماڵه‌كه‌یدا، ی پش������كنین له‌كات������ لهڕێگه ی دۆزینه‌و‌ه ی مۆبایله‌كه‌یه‌وه، چه‌ن������د میمۆریی������ه‌ك ده‌دۆزنه‌و‌ه كاتێك سه‌یری ده‌كه‌ن ده‌بینن كه ی كردبێت وێنه‌ی ی هه‌ركارێك عه‌ل گرتووه‌و ل������هو میمۆریانه‌دا دایناوه. ی لهگهڵ جگ‌ه لهوه ی كار ی سێكس ئافره‌ت‌ه له‌شفرۆشه‌كان ئه‌نجامداوه، ی به‌ئاش������كراو زۆرج������ار به‌نهێن ی كامێرا ی وێنه‌گرتنی داناوهو له‌كات كردار ی سێكسیدا وێنه‌ی هه‌موو شتێكی گرتووه ،وه‌كو عه‌لی وتی، "ئ������هو وێنان‌ه بۆ به‌س������تنه‌و‌ه ی ئه‌و ئافره‌تان‌ه ب������ووه به‌خۆمه‌وه ،چونكه ئافره‌تم البوو له‌ش������فرۆش نهبووه، به‌اڵم به‌هۆ ی هه‌ژاریه‌و‌ه ئه‌و كاره‌یان ده‌كرد" .ئه‌و پی������اوه به‌زه‌بری پار‌ه ئه‌و كارانه‌ی ئه‌نجامده‌دا ،بۆی‌ه ئێستا ی س������زایه‌‌و له‌زیندادای������هو چاوه‌ڕێ په‌شیمان‌ه له‌و كارانه ی كه كردویه‌تی. تێبینی :له‌به‌ر پاراستنی باری كۆمه‌اڵیه‌تیان ناوی به‌شداربوانی ئه‌م راپۆرت‌ه خوازراوه.
له‌سه‌ر كاره‌با نه‌گۆڕین كورێك براكه‌ی ده‌كوژێت
ئه‌و درامایه‌یان ده‌كردو نه‌یان ده‌زانی كۆتای دراماكه‌دا چۆن ده‌بێت ،داراو له‌دوا هه‌ڵقه‌ی ده‌وه‌ن كه هه‌ردوكیان له‌پاسه‌وانیه‌و‌ه زنجیره‌درامای بێریڤاندا، رۆشتبوونه‌و‌ه بۆماڵه‌وه ،زۆر ماندوو كورێك داوا له‌براكه‌ی بوون ،بۆی������ه به‌چاوه‌ڕوانیه‌و‌ه به‌دیار ده‌كات كه به‌په‌له مۆلید‌ه ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌یانه‌و‌هتاسابوون. بگۆڕێت بۆ كاره‌بای دارا كه له‌و شه‌وه‌دا له‌سه‌ر گۆڕینی نیشتیمانی ،پاش ئهوهی كاره‌با ،به‌ده‌س������تی خۆی براكه‌ی به‌گوێی ناكات فیشه‌كێك كوش������ت ،باس������ی لهوه ك������رد كه ده‌نێت به‌براكه‌یه‌وه‌و گیان س������ه‌یری هه‌موو زنجیر‌ه دراماكه‌ی له‌ده‌ستده‌دات. كردووهو وتی" ،ته‌ماش������ای هه‌موو زنجی������ر‌ه درام������ای بێریڤانم كرد، دیمه‌ن بورهان مه‌گه‌ر ئه‌وكاتان‌ه نه‌بێت كه له‌ده‌وام بووم‌و پاس������ه‌وان ب������ووم ،چونكه پاش ئ������ه‌وه‌ی داراو ده‌وه‌ن له‌ده‌وامی له‌ژووره‌كه‌ماندا س������ه‌ته‌الیت نه‌بوو، پۆلیسی‌و پاسه‌وانی سنور ده‌ڕۆنه‌و‌ه حه‌زم زۆرله‌و درامای������ه بوو ته‌واو ی ده‌بووم كاتێك پێش������كه‌ش بۆماڵه‌وه ،هه‌موویان سه‌یری درامای تێكه‌ڵ بێریڤان دهكهنو له‌وكاته‌دا كاره‌بای ده‌كرا". نیشتمانی دێته‌وه‌و دارا داوا ده‌كات كه ده‌وه‌ن كاره‌باك‌ه بگۆڕیت. "لهگهڵ ده‌وه‌نی برام هیچ كێشه‌یه‌كمان نه‌بوو" ی له‌وه‌كرده‌و‌ه كه هیچ دارا جه‌خت������ براكه‌ی ده‌كوژێت ی لهگهڵ ده‌وه‌نی برایدا دارا چه‌ن������د جارێ������ك دووباری كێش������ه‌یه‌ك ی ڕوی������داوه ته‌نها ده‌كاته‌وه‌و به‌ده‌وه‌ن ده‌ڵێت" ،كاره‌باك‌ه نهبووهو ئ������هوه ی كوتوپڕبوو" ،من‌و ده‌وه‌ن بگۆڕه" ،به‌اڵم ده‌وه‌ن به‌گوێی ناكات‌و ڕوداوێك ئ������هو بهوه زۆر ت������وڕ‌ه ده‌بێت ،بۆی‌ه هیچ كێش������ه‌مان نه‌بوو ،یه‌كترمان ده‌ستده‌دات‌ه تفه‌نگه‌ك‌هی‌و فیشه‌كێك خۆشده‌ویس������ت ،ئ������هو رۆژه‌ش هه‌ردوكمان له‌ده‌وامه‌و‌ه گه‌ڕابوینه‌وه"، ده‌نێت به‌ده‌وه‌نی برایه‌وه. ی ئه‌و ئاماژه‌ی ب������ه‌وه‌دا كه مۆلید‌ه خۆی������ان داگیرس������اندوو‌ه بۆئه‌وه‌ی "هه‌موو زنجیر‌ه دراماكه‌م ی درامای بێریڤان بكه‌ن، س������ه‌یر سه‌یركرد" ی ی 11/28له‌كاتێكدا دوا هه‌ڵقه‌ی "هه‌ر ئهوهنده بوو كاتێك كاره‌با شه‌و ی هاته‌وه ،داوام له‌ده‌وه‌ن ی بێریڤان ،له‌كه‌ناڵ نیش������تیمان زنجیر‌ه دراما چواره‌وه ،پێشكه‌شكرا ،داراو ده‌و‌هن‌و كردو نه‌چوو مۆلیده‌ك‌ه بكوژێنێته‌وه‌و ی زیانی گه‌وره‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه هه‌ندێكجار توڕه‌یی‌و كه‌م ته‌حه‌مول خێزانه‌كه‌یان هه‌موو كه ته‌ماشای كاره‌باك‌ه بگۆڕێت".
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/21
ژماره53 :
مندااڵن السایی شه‌ره‌نگێزی نێو فیلمكارتۆنه‌كان ده‌كه‌نه‌وه "فیلم كارتۆن ه ناپه‌روه‌رده‌ییه‌كان كه‌سایه‌ت ی منداڵ ده‌شێوێنن" ی زۆرێك له‌و دایك‌و باوكانه ك ه منداڵه‌كانیان فیلمكارتۆن ه دۆبالژكراوه ناپه‌روه‌رده‌ییه‌كان ته‌ماشاده‌كه‌ن ،ئاماژه ی بهوه ده‌ده‌ن ك ه ڕه‌فتار منداڵه‌كانیان گۆڕاوه‌و توێژه‌رێكی ده‌روونیش جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئه‌و جۆر‌ه ی خراپ فیلمكارتۆنان ه كاریگه‌ر ی منداڵ له‌سه‌ر كه‌سایه‌ت دروست ده‌كات. مهره‌بان سه‌الم له‌هه‌ڵه‌بج‌ه "منداڵه‌كان������م گ������ه‌وره‌و بچوكی������ان بیرچۆته‌وه‌و ئه‌و قسان‌ه ی كه‌باش نه‌بێت له‌فیلمكارتۆنه‌كانه‌و‌ه وه‌رییان گرتووه"، ش������یاو ڕه‌حمان ،خاوه‌ن ی دوو كوڕه‌و به‌مجۆر‌ه ناڕه‌زای������ی خۆ ی له‌ره‌فتار ی منداڵه‌كان ی ده‌ربڕی. ئه‌و خاتونه پێ ی باش بوو فرۆش������تن ی ئ������هو ج������ۆر‌ه فیلمكارتۆنان������ه ی كه به‌شێوه‌یه‌ك ی خراپ دۆبالژكراون رێگ‌ه له‌باڵوكردنه‌وه‌ی������ان بگیرێت ،چونكه وه‌ك ئه‌و خانم‌ه ده‌ڵێت له‌س������ه‌ره‌تادا شتێك ی جوان پیشان ده‌ده‌ن بۆ ئهوه ی فرۆش ی زۆر بێت" ،پاشان چه‌ندین قسه‌و گۆران ی تێده‌كه‌وێت كه لهگهڵ عه‌قڵ ی منداڵدا یه‌ك ناگرێته‌وه". منداڵه‌كان ی شه‌ڕانگێز بووه مژد‌ه عه‌بدواڵ خاوه‌ن ی كچ‌و كوڕێك‌ه‌و به‌وت‌ه ی خۆ ی كوڕه‌ك‌ه ی به‌سه‌یركردن ی ئه‌و فیلمكارتۆنانه ش������ه‌ڕه‌نگێز بووه، "چه‌ندینجار له‌س������هر خوش������كه‌ك‌ه ی تاقیكردۆته‌وه‌و ئازار ی پێگه‌یاندووه". ئ������هو خاتون������ه ،ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه كات������ ێ منداڵه‌كان������ ی س������ه‌یر ی ئه‌و
فیلمكارتۆنانه‌ی������ان ك������ردووه چه‌ند جوڵه‌یه‌ك ی لێو‌ه وه‌رگرتووه" ،چه‌ندین گۆران ی نه‌شیاویان لهسهره كه به‌رده‌وام منداڵه‌كه‌م ده‌یانڵێته‌وه" ،ههربۆیه ئه‌و ژنه بێزار بوو له‌و شێو‌ه فیلمكارتۆنانه، هاوكات به‌پێویس������ت ی زان ی كه كار بكرێت ب������ۆ به‌رگرتن ل������هو كارانه، "پێویس������ته كارێك بكرێت ده‌ست به‌س������هر ئه‌و جۆر‌ه كارانه بگیرێت‌و ههوڵ بدرێت به‌شێوه‌یه‌ك ی ته‌ندروست‌و په‌روه‌رده‌ی ی دۆبالژ بكرێن".
پێویسته فیلمكارتۆن ی په‌روه‌رده‌ی ی دۆبالژ بكرێت عوسمان مه‌حمود ،كه له‌به‌رده‌م یه‌كێك له‌تۆمارگاكاندا وه‌ستابوو به‌تێڕامانه‌و‌ه باس������ ی لهوه كرد كه چۆن ئه‌م ده‌نگ‌ه نه‌ك ته‌نها مندااڵن ،به‌ڵكو سه‌رنج ی گه‌وره‌كانیش ڕاده‌كێشێت ،هاوكات ئاماژه ی به‌وه‌ش كرد كه یه‌ك كارتۆن به‌چه‌ند ده‌نگێك ده‌س������تده‌كه‌وێت، "كارتۆن ی چاخ ی به‌س������ته‌ڵه‌ك به‌دوو ده‌نگ هه‌یان‌ه منداڵه‌كان������م بیانوو ی ئهوه ده‌گرن كه ده‌نگ ی سێهه‌م هاتووه ئه‌وه‌یان ده‌وێت" ،ههربۆیه ئه‌و باوك‌ه به‌باش������تر ی زان ی ك������ه فیلمكارتۆن ی په‌روه‌رده‌ی ی دۆبالژ بكرێت" ،نه‌وه‌ك ئه‌و جۆران‌ه بن كه پهروهرده ی مندااڵن فیلمكارتۆن‌ه شه‌ره‌نگێزه‌كان كایگه‌ری نه‌رێن ی له‌سه‌ر كه‌سایه‌ت ی منداڵ به‌جێده‌هێلێت تێك ئه‌ده‌ن". خواس������ت ئه‌یانهێنین ،هه‌موو وه‌كیل‌ه كراوهو كاریگه‌ری زۆر خراپ له‌سه‌ر نابینمه‌وه". گه‌وره‌كانیش سه‌یر ی ده‌كه‌ن زۆرێك له‌دوكان ی سید ی فرۆشه‌كان سه‌ره‌كییه‌كان له‌س������لێمانین‌و له‌وێو‌ه كه‌سایه‌ت ی منداڵ به‌جێده‌هێڵن" ،منداڵ ئار ی حه‌مه‌ئه‌مین پیاوێك ی تره‌و باس ئاماژه ب������هوه ده‌ده‌ن كه به‌هۆ ی زۆر ی ده‌ستمان ئه‌كه‌وێت" ،هاوكات جه‌خت ی چه‌ندین ئه‌ندێش������ه ی جوان ی ههیه كه لهوه ده‌كات ك������ه هه‌رچه‌ند‌ه منداڵ ی فرۆش������ ی ئه‌و جۆر‌ه فیلمكارتۆنانه‌و‌ه له‌وه‌ش كردهوه هه‌موو چین‌و توێژێك ئ������ه‌م كارانه ده‌بینێت ب������هرهو كار ی خراپ په‌لكێش ی ده‌كات‌و كه‌سایه‌ت ی نییه ،ب������ه‌اڵم خۆ ی ئ������هو كارتۆنان‌ه چه‌ندین ش������ێوه‌و جۆریی������ان ده‌گات‌ه ده‌یكڕن" ،زۆرتر مندااڵن". ده‌شێوێنێت". ده‌كڕێ������ت‌و ب������ۆ كات به‌ڕێك������ردن دوكانه‌كانیان. ئه‌و توێژهره ئاماژه ی به‌وه‌دا كه منداڵ كاریگه‌ر ی خراپ ده‌كات‌ه سه‌ر س������ه‌یریان ئه‌كات" ،ئه‌مجۆر‌ه كارانه س������ه‌الم عه‌ل ی خاوه‌ن ی تۆم������ارگا ی چه‌ندین چاالك ی ههیه" ،سه‌یركردن ی كه‌سایه‌ت ی منداڵ په‌یوه‌ند ی به‌مندااڵن������هوه نییه ،به‌ڵكو ڕوئیا له‌هه‌ڵه‌بج‌ه ی شه‌هید باس ی لهوه له‌ڕێگا ی چه‌ند ئامێرێك ی ده‌نگییه‌و‌ه كرد ك������ه هه‌موو جۆر‌ه كارتۆنێكیان محه‌مه‌د وه‌ل ی توێژه‌ره‌ێك ی ده‌روونییه‌و ته‌له‌ڤزیۆن به‌ش������ێك‌ه له‌و چاالكیانه‌و گۆڕاون‌و له‌ده‌نگه‌كان بوون به‌ده‌نگ ی الده‌س������ت ده‌كه‌وێت‌و خواستیشیان باس ی لهوه كرد كه فیلمكارتۆنه‌كان ی ئال������وده‌ش ده‌بێت پێو‌هی ،بۆی‌ه ئه‌گه‌ر مندااڵن هیچ بوارێك ی مندااڵن‌ه ی تیادا زۆر له‌س������ه‌ره" ،له‌ب������هر زۆر ی ئیس������تا به‌رگ ی گه‌وره‌ی������ان به‌به‌ردا شته‌ك‌ه باش نه‌بێت كه سه‌یر ی ئه‌كات
ئه‌وا ئه‌و خه‌ون������ه ڕه‌نگاو ڕه‌نگانه‌یان ده‌بێت‌ه ڕۆحێك ی شه‌ڕانگیز" ،ههربۆیه محه‌مه‌د وه‌ل������ ی جه‌خت ی لهوه كردووه كه له‌لێكۆڵینه‌وه‌كاندا دهركهوتووه ئه‌و مندااڵن‌ه ی له‌ته‌مه‌ن ی پێنج بۆ ش������ه‌ش ساڵیدا سه‌یر ی كارتۆن ی شه‌ڕه‌نگێزو ئه‌و شتان‌ه ی كه بهرهو الرێیان ده‌بات، له‌ته‌مه‌ن ی 18س������اڵیدا كه‌سایه‌تیه‌ك ی شه‌ره‌نگێزیان لێده‌رده‌چێت‌و له‌ڕوو ی په‌روه‌رده‌ی ی‌و كۆمهاڵیهتییهوه تووش ی گرفت ده‌بن.
خوێندكاران بلوتوس‌و له‌یزه‌ر بۆ قۆپی كردن ب ه كار ده‌هێنن
"قوتابیان به‌شێوه‌یه‌ك ی وه‌ها نادیار ده‌یكه‌ن ك ه مامۆستا زۆر زیر‌هك‌و شاره‌زا نه‌بێت نایدۆزێته‌وه" دوا ی ئ������هوه ی كه بلوت������وس‌و مایك هاته‌كایه‌و‌ه هه‌ند ێ كچ له‌و ڕێگه‌یه‌و‌ه قۆپی‌ه ده‌كه‌ن". له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوه ن������ازك خه‌لیل مامۆس������تایهكهو ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه له‌كات ی تاقیكردن������هوه ی به‌كالۆریدا خوێندكارێك ی ده‌ره‌كیان گرتووه كه لهڕێگه ی بلوتوسه‌و‌ه وه‌اڵم ی وه‌رگرتبوو، "له‌ب������ن له‌چكه‌كه‌یه‌و‌ه بلوتوس������ێك ی كردبوو‌ه گوێ ی خۆ ی‌و كه‌س������ێكیش له‌خێزانه‌ك‌ه ی وه‌اڵمه‌كان ی پێده‌وته‌وه". به‌وت‌ه ی ئ������هو مامۆس������تایه ،هه‌ر زوو توانیویان‌ه ئه‌و خوێندكار‌ه بدۆزنهوهو قۆپییه‌ك‌ه ی ئاشكرا بكه‌ن" ،به‌ر لهوه ی زانیار ی وه‌ربگرێت پێمان زان ی‌و لێمان سه‌ند".
فێلكردن‌و قۆپیه‌كردن له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا وه‌ك هه‌وڵێك بۆ ده‌رچوون تائێستا به‌رده‌وامی ههیهو مامۆستایان‌و خوێندكارانیش جه‌خت لهوه ده‌كه‌نه‌وه ك ه ی له‌ئێستادا شێوازو ته‌كنیك جیاجیا له‌قۆپیه‌كردندا به‌كارده‌هێنرێت. جه‌مال حسێن له‌دهۆك كاروان عه‌بدولڕه‌حیم مامۆس������تایهكهو ئه‌مساڵ چاودێر ی ئه‌زمون‌ه گشتیه‌كان ی كردووهو باس لهوه ده‌كات كه قۆپیه‌كردن گۆڕان ی به‌سه‌ردا هاتوو‌ه‌و خوێندكاران ته‌كنیك ی تازه‌یان له‌و بواره‌دا دۆزیوه‌ته‌وه، "ئامێر ی تیش������ك ك������ه ئه‌ندازیار بۆ دروستكردن ی نه‌خش‌ه به‌كار ی ده‌هێنێ، ئێست‌ه له‌په‌ڕاوگه‌كان ههیهو خوێندكاران بۆ قۆپیه‌كردن به‌كار ی ده‌هێنن" ،ههربۆیه به‌كۆمپیوته‌ر قۆپیه‌ك‌ه ده‌نوس������نو پاشان له‌س������هر كاغه‌زێك ی تایب������ه‌ت دایده‌نێن، "به‌هۆ ی ئهوه ی زۆر نادیار‌ه به‌ئاس������ان ی له‌الیه‌ن مامۆستایانه‌و‌ه نابینرێت". ئه‌و مامۆستای‌ه جه‌خت ی لهوه كردهوه كه زۆرتر خوێن������دكاران قۆپی‌ه له‌ماده‌كان ی بی������ركار ی‌و ئینگلی������ز ی ده‌ك������ه‌ن، "هه‌رچۆنێ������ك بێ������ت كۆنترۆڵكردن ی
له هه‌ریم ی كوردستان قۆپی كردن شێواز ی نو ێ به‌خۆو‌ه بینیوه خوێندكاران بۆ قۆپی‌ه زه‌حمه‌ته ،چونكه جیاجیا به‌كارده‌هێن������ن بۆ قۆپی‌ه كه س������اڵ بۆ س������اڵ ئامێر ی نوێ������ ی قۆپ ی نوێترینی������ان به‌كارهێنان ی بلوتوس‌و مۆبایله. داده‌هێنرێت". ژڤان ،قوتابییه‌كه‌و باس ی لهوه كرد كه به‌دوو ڕێگا قۆپی‌ه ی كردووه" ،نزیك‌ه ی لهڕێگه ی بلوتوسه‌و‌ه قۆپی‌ه ی 10داڕش������تنم له‌سه‌ر كاغه‌ز ی نه‌خش‌ه كردووه به‌شێك له‌قوتابیان له‌ئێستادا شێواز ی نوسیوه ،شێوه‌یه‌ك ی تر چه‌ند مانگێك
پێش تاقیكردنه‌و‌ه ق������ژم به‌ر ده‌دایه‌و له‌بن قژمه‌و‌ه لهڕێگه ی بلوتوسه‌و‌ه قۆپیه‌م ده‌كرد". له‌الیه‌ك������ ی تره‌و‌ه ڕۆن������دك كه كچ‌ه خوێندكارێك‌ه باس������ ی لهوه كرد كه پۆشین ی له‌چك پێش ئه‌زمونه‌كان ال ی هه‌ند ێ كچ بۆت������ه دیارده" ،به‌تایبه‌ت
قوپیه‌كان ده‌كه‌ن‌ه شوێن ی هه‌ستیار په‌یم������ان ،له‌یه‌ك������ ێ له‌ئاماده‌ییه‌كان ی ش������ار ی دهۆك ده‌خوێنێ‌و ئاماژه ی به‌وه‌دا كه قۆپیه‌ك������ردن له‌ناو كچان به‌رباڵوه‌و قۆپیه‌كانیان ده‌كه‌ن‌ه شوێن ی وا كه مامۆستاكان ناتوانن بیدۆزنه‌وه، "ج������ار ی وا ههیه قۆپیه‌كه‌یان ده‌كه‌ن‌ه سنگیانه‌وه ،یان له‌سه‌ر پانتۆڵ‌و له‌ژێر ته‌نوره‌كانیان ده‌یكه‌ن ،به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر مامۆستا ی چاودێر كوڕ بێت". له‌و رووه‌و‌ه خورشید یه‌حیا به‌رپرس ی ئه‌زمون������ ی وزار ی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت������ ی گش������ت ی پهروهرده ی دهۆك ئاماژه ی
ب������ه‌وه‌دا كه دیارده ی قۆپیه‌كردن زۆر مێژووییه‌ك ی دێرین ی ههیه ،به‌اڵم ئێستا شێواز ی نوێ هاتۆت‌ه كایهوه" ،ئێستا ش������ێوازه‌كان ی قۆپیه‌ك������ردن گۆڕاوه، بۆنمون‌ه ئێست‌ه لهڕێگه ی كۆمپیوته‌ره‌و‌ه قۆپی‌ه بچ������وك ده‌كه‌ن������هوهو بلوتوس به‌كارده‌هێنن". تاقیكردنه‌و‌ه یقوتابیه‌كه‌یان به‌ده‌رنه‌چوو دانا فه‌رهاد خه‌لیل مامۆستا ی قوتابخانه ی چرا ی بنه‌ڕه‌ت ی له‌دهۆك باس������ ی لهوه كرد كه ساڵ به‌ساڵ ش������ێوازه‌كان ی قۆپیه‌ك������ردن ال ی خوێندكاران زیاد ده‌بێت" ،ساڵ ی پار دوو قوتابیم گرت كه به‌تیشك‌و بلوتوز قوپیان ده‌كرد". ئه‌و مامۆس������تایه ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه یه‌ك ێ له‌قوتابیه‌كان زۆرێك له‌بابه‌ت ی تاقیكردنه‌وه‌كان������ ی تۆم������ار كردبوو، "كات ێ گوێمان له‌بلوتوسه‌ك‌ه ی گرت زۆرێك ل������هو بابه‌تان������ه ی تیابوو كه له‌تاقیكردنه‌وه‌كه‌دا هاتبوه‌وه" ،ههربۆیه ئه‌و مامۆس������تایه جه‌خت ی لهوه كردهوه كه تاقیكردنه‌وه‌كان ی ئه‌و قوتابیه‌یه‌یان به‌ده‌رنه‌چوو دانا‌و خستیان. ناوبراو ،جه‌خت ی لهوه كردهوه كه ئه‌و جۆر‌ه قۆپیان‌ه له‌تاقیكردنه‌و‌ه ی وه‌رز ی یه‌كه‌م ی ئه‌مس������اڵیش ههیه" ،قوتابیان به‌شێوه‌یه‌ك ی وه‌ها نادیار ده‌یكه‌ن كه مامۆستا زۆر زیر‌هك‌و شاره‌زا نه‌بێت نایدۆزێته‌وه".
6 ی مامۆستایاندا پرسمان پێناكه‌ن" "له‌دامه‌زراندن سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
حه‌سه‌ن شێخ نور ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌ڕێوه‌به‌رێت ی پهروهرده ی هه‌ڵه‌بج ه بۆ مێز ی هه‌م������وو فه‌رمانبه‌رێك چۆڵ بێت ،بۆ ی������ه ده‌ڵێم له‌كاروباره‌كان ی ناو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك������ه‌م ڕازیم ،بۆ كاروب������ار ی ده‌ره‌وه‌ش خه‌ڵ������ك‌و ده‌سه‌اڵت ش������ایه‌تحاڵ ی ئه‌و كار‌هن‌و جێگ‌ه ده‌ستیشمان دیاره. مهره‌بان :بۆچ ی قوتابخانه ی نمونه‌یی له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا نییه ،له‌كاتێكدا داواكارییه‌ك ی زۆر ی هاوواڵتیان ی مهره‌بان :كێش‌ه ی كه‌م ی مامۆستا لهسهره؟ له‌سنور ی پهروهرده ی هه‌ڵه‌بجه‌دا زۆره تاچه‌ند توانیوتان‌ه ئه‌م كێشهیه م.حه‌س������ه‌ن :هه‌رچه‌ند‌ه داواكار ی له‌س������هر كردن������هوه ی قوتابخانه ی چاره‌سه‌ر بكه‌ن؟ م.حه‌س������ه‌ن :ئێمه كێش������ه ی كه‌م ی نمونه‌ی ی زۆره له الی������ه‌ن دایكان‌و مامۆستامان زۆره ،كات ێ دامه‌زراندن باوكان‌و خوێندكارانیش������هوه ،به‌اڵم ئه‌كرێ������ت پرس به‌ئێم������ه ناكرێت ،له‌ئێستادا ههوڵ ی نه‌مان ی خوێندنگا ی له‌پشت ی ئێمه‌و‌ه ئیش‌و كاره‌كانیان نمونه‌ي ی ده‌درێت ،بۆی‌ه هیچ هه‌وڵێك ت������ه‌واو ده‌كرێت ،ل������ه‌م ماوه‌یه‌دا 70ناده‌ین ،له‌هه‌مان كاتیش������دا ئه‌بێت مامۆس������تایان بۆ دامه‌زراندوین كه مامۆستا ی پسپۆڕو ڕاهێنراو ی ئه‌و توان ی به‌ش������ێك ل������هو كه‌لێنانه‌مان بواره‌مان هه‌بێت ،ئێم������ه له‌و روه‌و‌ه بۆ چاره‌س������هر بكات ،به‌رده‌وامیش ك‌هم‌وكورتیم������ان هه‌ی������ه ،له‌به‌ر ئهوه له‌هه‌وڵ������ ی ئه‌وه‌داین ك������ه لهڕێگه ی ههوڵ ی بۆ ناده‌ین ،به‌اڵم س������ه‌باره‌ت وه‌زاره‌ت������ ی پ������ه‌روه‌رده‌و نوێنه‌ران ی به‌كۆلیژ ی هه‌ڵه‌بج������ه ی نمونه‌ي ی كه په‌رله‌مان ی خۆمان������هوه گرفته‌كان ی ده‌زگا ی فه‌زاله‌ر سه‌رپه‌رشت ی ده‌كات، تریش چاره‌سه‌ر بكه‌ین ،پاشان به‌هۆ ی ئ������هو ده‌زگای‌ه ب������ۆ خزمه‌تكردن ی ئهوه ی به‌شێك له‌مامۆستایان ئه‌چن بۆ هه‌ڵه‌بج������ه ئه‌و كاره‌ی������ان كردووهو دهرهوه بۆ خوێندن ئه‌وه‌ش كه‌مێك جێگ‌ه ی ده‌ستخۆشییه‌و سه‌ركه‌وتنیان گرفت ی بۆ دروس������تكردوین ،ئه‌گه‌ر به‌ده‌ستهێناوه ،ئه‌مساڵ توانیان ته‌نها ئیش������ه‌كان بۆ مامۆستاكان نه‌كه‌ین سه‌د خوێندكار وه‌ربگرن كه كوڕن‌و ئه‌وا توش ی گله‌ی ی ده‌بینه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئیمكانیاتیان ه������هر ئه‌وه‌بوو ،بڕیار‌ه بۆ یان بكه‌ین ئه‌وا كه‌موكوڕیمان بۆ بۆ س������اڵ ی ئایند‌ه فراوان بكرێت‌و دروست ئه‌بێت ،لهبهرئهوه كێش‌ه ی كچانیش بگرێته‌وه.
مامۆستا هه‌ر ههیه ،هیوادارین له‌ساڵ ی داهاتوو به‌پێ ی پسپۆڕ ی مامۆستامان ب������ۆ بێت تابتوانین به‌ت������ه‌واو ی ئه‌و كێشهیه چاره‌سه‌ر بكه‌ین.
ی به‌ڕێوه‌به‌ری پهروهرده هه‌ڵه‌بج ه جه‌خت لهوه ی دهكاتهوه كه له‌كات دامه‌زراندنی مامۆستایاندا پرسیان پێناكرێت ،هاوكات ی ی درێژه‌دان به‌خوێندن به‌هۆ ی بااڵوه به‌شێك له‌مامۆستاكان خۆشیان به‌جێیان ده‌هێڵن‌و ئه‌وه‌ش ده‌بێت ه گرفت بۆیان.
سازدانی :مهره‌بان سه‌الم حه‌سه‌ن ش������ێخ نور ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی حه‌سه‌ن شێخ نور ی به‌ڕێوه‌به‌رێت ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ی هه‌ڵه‌بج‌ه ل������ه‌م ماوه‌یه‌دا 70مامۆس������تایان بۆ له‌دیمانه‌یه‌كیدا بۆ نم نم ،باس ی له‌كارو دامه‌زراندوین كه توان ی به‌شێك له‌و به‌رنامه‌كان ی سنور ی به‌ڕێوبه‌رێته‌ك‌ه ی گرفتانه‌مان بۆ چاره‌سه‌ر بكات". ك������ردو جه‌خت ی لهوه ك������رده‌و‌ه كه هه‌موو هه‌وڵێكیان داوه بۆ بهرهو پێش مهره‌بان :چه‌ند قوتابخانه‌و فێرگ‌ه بردن ی ڕه‌وش ی پهروهرده له‌هه‌ڵه‌بجه‌و له‌سنور یبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانتاندا ده‌وروب������ه‌ری" ،له‌كاروباره‌كان������ ی ههیه؟ ناو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك������ه‌م ڕازیم بۆ م.حه‌س������ه‌ن :نزیك‌ه ی 121قوتابخانه كاروب������ار ی ده‌ره‌وه‌ش خه‌ڵ������ك‌و باخچ������ه ی س������اوایان‌و فێرگه‌كان ی ده‌سه‌اڵت ش������ایه‌تحاڵ ی ئه‌و كار‌هن‌و ناوه‌ن������د ی‌و دواناوه‌ند ی‌و خوێندن ی جێگ‌ه ده‌ستیشمان دیاره". خێ������را به‌هه‌م������وو جۆره‌كانیی������هوه ناوب������راو ،ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه له‌س������نور ی په‌روه‌رده‌كه‌ماندا ههیه، تائێستا كێش‌ه ی كه‌م ی مامۆستایان به‌خۆشحاڵییه‌و‌ه توانیومان‌ه به‌شێك ی ههیه" ،كات ێ دامه‌زراندن ئه‌كرێت زۆر ی پێداویستیه‌كانیان بۆ دابین پرس به‌ئێم‌ه ناكرێت ،له‌پشت ی ئێمه‌و‌ه بكه‌ین .سیاسه‌ت ی كاركردنمان وایه ئیش‌و كاره‌كانیان ته‌واو ده‌كرێت ،ئه‌بێت تاوه‌كو س������ه‌عات 12س������هر
به‌ئێم‌ه نهكراوه 70ناومان بۆ هاتۆته‌و‌ه مهره‌بان :ژماره‌یه‌ك ی به‌رچاو توان ی كه‌لێنێك������ ی كه‌م پڕ بكاته‌وه، له‌خوێندنگا ی ئێواران‌و خوێندن ی خێرا ههیه ئهمه نابێت‌ه هۆ ی گۆڕان چاوه‌ڕوان ی ژماره‌یه‌ك ی تریش������ین كه پێیان راگه‌یاندوین دامه‌زراندن له‌پرۆس‌ه ی خوێندن دا؟ م.حه‌س������ه‌ن :ژماره‌یه‌ك������ ی به‌رچاو راوه‌ستاو‌ه له‌سه‌ر ی س������اڵ ی تازه‌و‌ه له‌فێرخوازمان ههیه ،قوتابخانه‌كان ی ده‌ستپێده‌كرێته‌وه ،به‌اڵم ئێستا ئه‌و به‌یانی������ان ناتوانن ئ������هو ڕێژه زۆره كێشهیه به‌ره‌و‌ه نه‌مان ده‌چێت. وه‌ربگرن ،ل������ه‌ڕوو ی په‌روه‌رده‌یه‌و‌ه ناكرێ������ت گه‌وره‌و بچ������وك تێكه‌ڵ بكرێت ،خۆش������حاڵین ب������هوه ی كه لهڕێگه ی قوتابخانه‌كان ی ئێوارانه‌و‌ه ئ������هو خوێندكاران������ه ی له‌خوێندن دابڕاون ده‌یانگێڕینه‌و‌ه بۆ قوتابخانه، سنوره‌كه‌ش������مان ده‌ستپێشخه‌ریان كردووه بۆ كردنهوه ی خوێندنگا ی ئێواران ی كچان ،ئێستا به‌رهه‌م ی ئه‌م خوێندنگان‌ه دیاره‌و خوێندكاره‌كان ی بهرهو زانكۆو په‌یمانگاكان ئه‌ڕۆن.
له‌م ماوه‌یه‌دا
70مامۆستایان
بۆ دامه‌زراندوین
مهره‌بان :كێش‌ه ی خوێندكار‌ه مانگرتوه‌كان یه‌كێك‌ه له‌و كێشان‌ه ی كه ماوه‌یه‌ك سنور ی په‌روه‌رده‌كه‌ت ی هه‌ژاندبوو ،تا چه‌ند توانیوتان‌ه ئه‌و كێشه‌یه‌ش چاره‌سه‌ر بكه‌ن؟ م.حه‌سه‌ن :ئه‌و كێشهیه ته‌نها سنور ی پهروهرده ی ئێمه نه‌بوو ،به‌ڵكو هه‌موو كوردس������تان ی گرتبووه ،ئێمه وه‌ك پهروهرده ههوڵ ی خۆم������ان داوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ،به‌اڵم ئهوه به‌هۆ ی كه‌م ی میالكاته‌و‌ه بووهو پرس������یار
چۆن یارمه‌تی منداڵه دووره په‌رێزه‌كان بده‌ین؟ خه‌ول‌ه مناسر‌ه و :سه‌روه‌ر سه‌عید كه‌س������ان ی دووره‌په‌رێز ئه‌و كه‌سانه‌ن كه له‌كات ی ته‌نهایدا زۆرتر چاالكیان ههیه ،به‌اڵم ئه‌م چاالكیه‌یان كهمدهبێتهوه كات������ ێ له‌ن������او خه‌ڵكیدا ده‌ب������ن ،ئه‌و كه‌س������ێك ی ش������ه‌رمن نییه وه‌ك ئهوه ی هه‌ندێك باوه‌ڕییان وایه ،چونكه كه‌س ی شه‌رمن هه‌میش������ه به‌ترس‌و هه‌ڵچون‌و دڵه‌ڕاوكێ������دا ده‌ناس������رێته‌وه ،ش������ه‌رم به‌رئه‌نجام ی هه‌س������تكردن‌ه به‌هه‌ڕه‌شه‌و ترس له‌الیه‌ن كه‌سان ی تر یان دۆخێك ی دیاریكراوه‌وه ،ئه‌شێت كه‌سان ی كراوه، نادوره‌په‌رێزه‌كان هه‌ندێ كات شه‌رمن بن. كه‌س������ان ی دووره‌په‌رێز زۆرتر گرنگ ی به‌جیهان������ ی ن������اوه‌و‌ه ی عه‌قڵ ی خۆیان ده‌ده‌ن ،بیركردنه‌وه‌یان خۆش������ده‌وێت، به‌رئه‌نجام ی بیركردنه‌وه‌و هه‌سته‌كانیان دۆزین������هوه ده‌كه‌ن ،ب������ه‌اڵم له‌خه‌ڵك ی دوور ده‌كه‌ونه‌وه ،چونكه وا هه‌س������ت ده‌ك������ه‌ن وزه‌یان ده‌ب������ات ،هه‌تا ئه‌گه‌ر شاره‌زاییه‌ك ی باشیشیان هه‌بێت له‌ڕوو ی كۆمهاڵیهتییهوه ،به‌هۆ ی ئهوه ی هه‌ند ێ كاتیان لهگهڵ خه‌ڵك ی به‌سه‌ر بردووه، پێویس������تیان به‌كاتێك‌ه ت������ا وزه‌یان بۆ بگهڕێتهوه. به‌ه������ۆ ی په‌رچه‌كرداره‌و‌ه ب������ۆ دۆخ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی������ه‌كان ده‌توانین كه‌س������ان ی دووره‌په‌رێ������ز له‌كه‌س������ان ی كراوه جیا بكهینهوه .به‌م ش������ێوه‌ی‌ه كه‌سان ی كراوه كارلێك ی كۆمه‌اڵیه‌تی������ان زۆره‌و زیاد له‌وزه‌یه‌ك به‌ده‌ستده‌هێنن ،به‌اڵم كه‌سان ی دووره‌په‌رێز به‌پێچه‌وانه‌و‌ه وز‌ه له‌ده‌ست ده‌ده‌ن . كات ێ كه‌سێك ی دووره‌په‌رێز حه‌زده‌كات به‌ته‌نهای ی بمێنێته‌و‌ه ئهمه ئاماژه‌یه‌ك نییه
مندااڵان ی دووره په‌رێز پێویستیان به دڵدانه‌و‌ه‌و ده‌ستگیرۆیی ههیه بۆ ئهوه ی كه كه‌سه‌ك‌ه تووش ی خه‌مۆك ی كۆمه‌ڵ������گا نین‌و له‌ڕوو ی عه‌قڵیش������هوه بووه ،به‌ڵكو ئهوه به‌مانا ی پێویستی‌ه بۆ ته‌واون ،چونكه كه‌سان ی دووره په‌رێز گه‌ڕانه‌و‌ه ی وزه‌ك������ه ی یان هه‌ندێكات چێژ ده‌بین������ن له‌هاوڕێیه‌ت ی ئه‌وانیتر، پێویس������ت ی به‌وه‌ی‌ه لهگهڵ بیركردنه‌و‌ه كه‌سان ی خۆشه‌ویستن ،به‌تایبه‌ت كه‌سان ی تایبه‌ته‌كان ی بێت ،به‌بووون ی كه‌سان ی تر دووره‌په‌رێز به‌وه‌دا ده‌ناسرێنه‌و‌ه كه بیر هه‌تا ئه‌گه‌ر خۆش ی بوێن‌و خۆشحاڵیش تیژ‌و دوور بینن. بێت له‌گه‌ڵیان ،ده‌بێت‌ه به‌ربه‌ستێك بۆ سیفه‌ته‌كان ی ئاره‌زوو ی بیركردنه‌و‌ه به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی كه‌س ی دووره‌په‌رێز چییه؟ باش ،ئ������ه‌وه‌ش به‌مانا ی ئهوه نایێت كه كه‌س ی دووره‌په‌رێز به‌شدار ی گفتوگۆ گوێگرێك ی باش������ه ،چه‌ند هاوڕێیه‌ك ی ئاساییه‌كان ناكات ،سه‌ره‌ڕا ی ئه‌وه‌ش كه‌م������ ی ههیه ،وز‌ه ده‌دات به‌كه‌س������ان ی به‌رده‌وام ده‌دوێ������ت له‌بار‌ه ی بیرۆكهو تر ،حه‌ز ده‌كات بچێت������ه ژووره‌ك‌هی‌و چه‌مكه‌كان������هوه ،به‌اڵم خ������ۆ ی له‌باس‌و ده‌رگا له‌سه‌ر خۆ ی دابخات ،هه‌روه‌ها خواس������ه كۆمهاڵیهتییه ئاس������اییه‌كان حه‌ز ی له‌خوێندنه‌وه‌یه ،له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه هه‌ست به‌هیالك ی ده‌كات دوا ی ئهوه ی ده‌پارێزێت. زۆرب‌ه ی كات كه‌سان ی كراوه باوه‌ڕیان په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی هه‌بوو‌ه وایه كه ش������تێك ی هه‌ڵ‌ه له‌كه‌س������ایه‌ت ی له‌قوتابخان������ه ،له‌به‌ر ئ������هوه هه‌ندێجار دووره‌په‌رێزه‌كاندا ههیه ،ئهمه ڕاس������ت پێویس������ت ی به‌ته‌نهایی‌ه تا پشوو بدات‌و نییه ،به‌ڵك������و دووره په‌رێزه‌كان دژ ی وزه‌و لێهات������وو ی بۆ بگهڕێتهوه ،حه‌ز ی
ل������ه‌كار ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی‌و به‌ش������دار ی ناوپ������ۆل نییه ،به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی هێواش په‌یوه‌ند ی به‌دۆخێك������ ی نوێو‌ه ده‌كات، به‌دووباره‌كردن������هوهو ده‌نگ������ ی به‌رز فێرنابێ������ت ،په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی به‌هێز ی به‌ش������وێن‌و ش������ته‌كانه‌و‌ه ههیه ،هه‌ست به‌نه‌نگ������ ی ده‌كات كاتێ������ك له‌به‌رده‌م ئه‌وانیتردا تووش������ ی هه‌ڵه‌یه‌ك ده‌بێت، قس‌ه ناكات تا قسه‌یه‌ك ی گرنگ نه‌كات، ڕق ی له‌قس������ه ی پووچ������ه ،زۆرتر حه‌ز ده‌كات قسه‌كان ی بنوسێت ،حه‌ز ناكات به‌ته‌له‌فۆن قس������ه بكات ،به‌شێوه‌یه‌ك ی له‌سه‌رخۆ ده‌دوێت. هۆكاره‌كان ی دوره‌په‌رێز ی هه‌ڵس������وكه‌وتكردن له‌گ������ه‌ڵ منداڵ به‌توند ی‌و س������زادان ی به‌به‌كارهێنان ی توندوتی������ژ ی جه‌س������ته‌ی ی‌و زاره‌كی، ش������ه‌ڕو ئاژاوه‌و ده‌نگه‌ده‌نگ ی ناوماڵ،
ك ه توان ی
به‌شێك له‌و گرفتانه‌مان بۆ چاره‌سه‌ر بكات.
خستن‌ه سه‌رشان ی به‌رپرسیارێتیه‌ك ی به‌ش������دار ی چاالك ی تاكان‌ه ی خۆ ی گهوره كه منداڵهكه توانا ی هه‌ڵگرتن ی بكات‌و یارمه‌ت ی بدرێت كه ڕاهێنان نییه ،تێپه‌ڕبوون ی منداڵ به‌ئه‌زمونێك ی بكات له‌سه‌ر عه‌قڵ‌و جه‌ست‌هی ،به‌پێ ی ناخۆش������دا ،وه‌ك له‌ده‌س������تدان ی توانا هان بدرێت بۆ وه‌رزش به‌ته‌نها، كه‌سێك ی خۆشه‌ویست ،كه‌م ی سۆزو یان ئاره‌زوو ی مۆسیقا ،هانبدرێت بۆ خۆشه‌ویس������ت ی‌و چاودێر ی ته‌واو بۆ پێكهێنان ی هاوڕێیه‌تی ،كات ێ هه‌ست ی منداڵهكه. كرد پێویست ی پێیه‌تی ،زۆرجار منداڵه دووره‌په‌رێ������زه‌كان ح������ه‌ز ده‌كه‌ن كه چۆن یارمه‌ت ی منداڵێك ی چه‌ند هاوڕێیه‌كیان هه‌بێت ده‌رفه‌ت ی دووره‌په‌رێز بده‌ین؟ ئهوه ی پێبدرێت كه فێر ی شاره‌زای ی كات ێ زانیمان ئه‌و منداڵه دووره‌په‌رێز‌ه كۆمه‌اڵیه‌ت ی ببێت ،به‌اڵم به‌ب ێ ئهوه ی گرنگترین شتێك ئه‌وه‌ی‌ه كه ژوورێك ی زۆر ی لێبكرێ������ت بۆ ئ������هوه ی ببێته بۆ ته‌رخان بكه‌ین ،ئه‌گه‌ر نه‌ش������كرا ،كه‌سێك ی كۆمه‌اڵیه‌تی. ئه‌وا س������وچ ی ژوورێك ی بۆ ته‌رخان ده‌رفه‌ت������ ی ب������ۆ بڕه‌خس������ێنر ێ كه بكه‌ین ،دووربكه‌وینه‌و‌ه لهوه ی فشار ی بخوێنێت������هوهو چاالك������ ی تاكان������ه ی بخه‌ین‌ه سه‌ر تا به‌شدار ی له‌چاالكیی‌ه خۆ ی ب������كات له‌كات������ه به‌تاڵه‌كانیدا، كۆمه‌اڵیه‌تی������ه‌كان ب������كات ،بوار ی بۆ په‌یڕه‌وكردن ی فشار بۆ ئه‌و مندااڵن‌ه ی بڕه‌خس������ێنن‌و چاودێر ی دۆخه‌ك‌ه ی كه دووره‌په‌رێزن ده‌یانكات‌ه منداڵێك ی بكه‌ن تابزانن پێویست ی به‌هاوكاریی‌ه كراوه ی بێ ش������كۆ ،هاوكات گه‌ش‌ه ی یان ن������ا ،ڕێگ������ه ی پێبدرێت كتێب منداڵ ده‌وه‌س������تێنیت وه‌ك كه‌سێك ی بخوێنێته‌و‌ه ی������ان به‌ئارام������ ی یار ی زیر‌هك‌وداهێن������هر .به‌كه‌س������ان ی تر بكات ،ڕێگ‌ه نه‌درێت به‌كه‌س������ان ی تر ب������ه‌راورد ی مه‌ك������ه ،له‌به‌رئ������هوه ی تا س������ه‌غڵه‌ت ی بكه‌ن ،لهبهرئهوه ی ئه‌و هه‌ركه‌سێك س������یف‌هت‌و لێهاتووی ی له‌دۆخێك������ ی ئارامدای������هو ڕه‌نگ‌ه ئه‌و تایبه‌ت به‌خ������ۆ ی ههیه ،به‌راوردكردن كه‌س‌ه هه‌ڵسوكه‌وته‌كان ی خۆ ی به‌سه‌ردا زیان ی زیاتر‌ه له‌قازانج . بس������ه‌پێنێ ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كه‌سه‌ك‌ه پێویسته منداڵه‌كانمان قبوڵبكه‌ین وه‌ك منداڵێكیش بێت ئه‌وا پێویسته ئهوه ی ئهوه ی كه ه������ه‌ن ،ڕووبه‌ڕووبونه‌و‌ه ی بۆ ڕوون بكرێتهوه كه باشتره به‌ته‌نها منداڵ بۆ ئ������هو گرفتان‌ه ی كه له‌ماڵ‌و یار ی بكات ،چونكه له‌هه‌ند ێ كاتدا قوتابخانه‌دا ڕووبه‌ڕووی������ان دهبێتهوه ئه‌و ڕه‌وشت‌ه به‌ته‌واو ی سروشتیه. پێویست ی به‌یارمه‌تییه ،پێویسته هه‌میش‌ه س������ه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی منداڵه كراوه‌كان هه‌س������ت بهوه بهوه بكه‌ین كه پێدان ی له‌ماڵ له‌قوتابخان‌ه چاالكی ڕۆژانه‌یان خۆشه‌ویست ی‌و چاودێر ی ده‌بێت‌ه هۆ ی ههیهو سه‌یر ی ته‌له‌ڤزیۆن ده‌كه‌ن ئه‌مه‌ش گه‌شه‌كردن ی هه‌س������تكردن ی به‌ڕێز ی ڕه‌نگ‌ه ژاوه‌ژاوو جوڵ‌ه زۆر ی دروست خود‌و باوه‌ڕبه‌خۆب������وون ال ی منداڵ بكات له‌ماڵدا ،ڕه‌نگ‌ه ئه‌م هه‌ڵسوكه‌وتان‌ه گه‌ش������ه‌پێده‌دات ،گرنگترین شتێك ال ی منداڵ ی دووره‌په‌رێز وێرانكه‌ران‌ه ئه‌وه‌ی‌ه بزانین كه منداڵ ی دووره‌په‌رێز بێت ،له‌به‌ر ئهوه پێویس������ته كه چه‌ند خاوه‌ن ی لێهاتویی تایبه‌ت به‌خۆیه‌ت ی كاژێرێك له‌ئارامیدا بێت. كه به‌هایه‌ك ی گهوره ی ههیه بۆ خۆ ی‌و ده‌رفه‌ت ی ئهوه بدرێت به‌منداڵه‌ك‌ه تا خێزانه‌ك‌ه ی‌و ئه‌وانیتر.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ناوك ...ده‌كه‌وێت یان هه‌ڵده‌گیرێته‌وه؟
2010 /12/21
ژماره53 :
9
پزیشكێك ی هه‌ناوی :له‌زانست ی پزیشكیدا شتێك نیی ه به‌ناو ی ناوك كه‌وتن
زۆرێك له‌هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان باوه‌ڕیان به‌ناوككه‌وتن ههیهو له‌كاتی سك ئێشه‌دا سه‌ردانی كه‌سی شاره‌زا ده‌كه‌ن بۆ هێنانه‌وه‌ی ناوكیان، ی ی بواری پزیشك پسپۆڕێك هه‌ناویش ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌زانستی پزیشكیدا ی ناوك شتێك نییه به‌ناو كه‌وتن.
مهره‌بان سه‌الم ێ س������اڵ به‌ده‌س������ت ی س������ "ماو‌ه ی نه‌خۆشییه‌و‌ه ده‌منااڵندو سه‌ردان ی پسپۆڕو شاره‌زام چه‌ندین پزیشك ی ی نه‌بوو ،به‌اڵم دوای كردووهو چار‌ه ده‌ركه‌وت ك������ه ناوكم كه‌وتوووه"، ی كه‌نار محه‌م������ه‌د به‌مجۆر‌ه ئاماژه ی ی‌و چاره‌سه‌ركردن ی ناوك به‌كه‌وتن كرد. ی به‌وه‌دا كه چه‌ندین ناوبراو ،ئاماژه ی ههبووهو بێهێزبوو‌ه‌و ساڵ ئازار ی ی بۆ نه‌خوراوه ،پاش ئهوه خواردن ی كه شاره‌زابوو‌ه یه‌كێك له‌و ژنان‌ه ی ی ناوك گرتنه‌وه‌دا سه‌ردان له‌بوار ی ی بزانێ حاڵ كردووه بۆ ئ������هوه باش������تر بووه" ،پێیوت������م ناوكت كه‌وت������ووه ،به‌یانیی������ه‌ك پێش نان ی گرتمه‌وه‌و ئیتر خواردن هات بۆ نه‌خۆش نه‌كه‌وتومه‌ته‌وه".
دوا ی هێنانه‌و‌ه ی ناوك ی باش بووه ئااڵ كه‌مال ژنێك ی تره‌و باس لهوه ده‌كات كه چه‌ندینجار ناوك������ ی كه‌وتوو‌ه‌و له‌و دۆخانه‌شدا هه‌ست ی به‌بێزاری‌و بێهێز ی كردووه" ،به‌اڵم پاش ئهوه ی س������ه‌ردان ی ژنێكم كرد كه ناوك دههێنێتهوه بۆ ی كردمه‌و‌ه جێ ی خۆی‌و باشتر بووم". ناوبراو ،باس لهوه ده‌كات كه پێش������تر نه‌ش������ته‌رگه‌ر ی هه‌ڵه‌یان ب������ۆ كردووهو وایان زانیوه نه‌خۆش ی گورچیل‌ه ی ههیه، "ئازار ی پشت‌و به‌ر میزڵدانم زۆر بوو، وتیان به‌ردت ههیه نه‌ش������ته‌رگه‌ریان بۆ كردم ،دوا ی ئه‌وه‌ش هیچ نه‌گۆرام بۆی‌ه په‌نام بۆ ئه‌م چاره‌سه‌ر‌ه برد". چۆن ده‌زان ێ ناوكت كه‌وتووه؟ حه‌بیب‌ه عوم������هر یه‌كێك‌ه له‌و ژنان‌ه ی كه به‌رده‌وام ناوك ئه‌گرێته‌و‌ه باس ی لهوه كرد كه ناوك كه‌وتن چه‌ند نیشانه‌یه‌ك ی ههیه لهوانه :ده‌م وشك بوون‌و ئه‌ژنۆ له‌رزین‌و بێهێزبوون‌و تێكچوون ی چاوه‌كان. به‌وت‌ه ی ئ������هو خانم‌ه ئه‌گه‌ر ناوك بهرهو گه‌د‌ه بچێت ،ئه‌وا نه‌خۆش توش ی ڕشانه‌و‌ه ده‌كات ،ب������ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ب������هرهو خوارهوه بخزێێت ئه‌وا توش ی سكچوون ی ئه‌كات، "ئه‌گه‌ر بهرهو ال ی ڕاس������ت یان چه‌پ بچێت توش ی بێهێز ی ده‌كات". ڕێ������گا ی جۆراو جۆر هه‌ی������ه بۆ ناوك هێنانه‌و‌ه سه‌باره‌ت به‌گرتنه‌و‌ه ی ناوك‌و بردنه‌و‌ه ی ب������ۆ جێگ‌ه ی خ������ۆ ی خات������وو حه‌بیب‌ه له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ئاماژه ی به‌وه‌دا كه نه‌خ������ۆش ئه‌بێت گه‌د‌ه ی به‌تاڵ بێت
كۆمه‌ڵگ‌ه ی كورد ی هێشتا باوه‌ر ی به ناوك كه‌وتن ههیه بۆئهوه ی پاش������ان س������ ێ جار پێس������ت ی داده‌نرێ������ت" ،دوا ی ی������ه‌ك كاتژمێر پش������ت ڕابكێش������رێت" ،دواتر ده‌ست نه‌خۆش بهرهو باش������تربوون ده‌چێت‌و به‌سه‌ر ناوك‌و پش������ته‌كه‌دا ئه‌هێنرێت‌و باش ده‌بێت". پاش������ان كه‌مێك برنج یان خوێ له‌ناو به‌وت‌ه ی ئه‌و خاتونه ،هۆكاره‌كان ی ناوك پارچ‌ه په‌ڕۆیه‌ك ی پاك داده‌نرێت پاشان كه‌وتن بریتین له‌ترس������ان‌و ڕاچڵه‌كین‌و هه‌ڵگرتن ی شت ی قورس. به‌توند ی له‌سه‌ر ناوك ده‌به‌سترێت". خاتوو حه‌بیب‌ه باس������ ی لهڕێگه ی دووه‌م ك������رد كه له‌ڕێگ������ه ی ده‌م������ار ی قۆڵه‌و‌ه شتێك نییه به‌ناو ی ناوك كه‌وتن ڕاده‌كێشرێت‌و دواتر پارچه‌یه‌ك سك‌ه بۆبه‌دواداچوون ی زیاتر له‌بار‌ه ی راست ی‌و یان دراو ی ئاس������ن له‌س������هر ده‌ماره‌ك‌ه دروست ی ناوك كه‌وتن ،نم نم په‌یوه‌ند ی
ی ده‌تپارێزێت‌و ئاو له‌نه‌خۆش یاده‌وه‌ریت به‌هێز ده‌كات
ب������ه د.س������یامه‌ند عه‌بدواڵ پس������پۆڕ ی نه‌خۆش������ییه‌كان ی هه‌ناو كردو ناوبراو، جه‌خت������ ی لهوه كردهوه كه له‌زانس������ت ی پزیش������كییدا ش������تێك نیی������ه به‌ناو ی ن������اوك كه‌وتن .به‌وت‌ه ی ئه‌و پزیش������كه ئه‌و نیشانان‌ه ی كه باس ئه‌كرێن زیاتر له‌نه‌خۆش������ ی گرانه‌تاو‌ه نزیكن" ،هه‌موو شتێك باوه‌ڕ ی نه‌خۆشه‌كه‌ی‌ه ههیه باوه‌ڕ ی به‌دكت������ۆر نییه ڕێگ������ه كولتورییه‌كان ئه‌گرێته‌به‌ر هه‌ش������ه بۆ نه‌خۆشیه‌كان ی
سه‌ردان ی پزیشك ده‌كات". ناوبراو باس������ ی لهوه كرد كه تۆقاندن‌و ترساندن وا له‌كه‌سه‌ك‌ه ده‌كات كه بێهێز بێت" ،ال ی پزیشك به‌چه‌ند دانیشتنێك یان ح������هب‌و ده‌رمان چار‌ه ده‌بێت ،یان وه‌رگه‌ڕان ی ده‌مارێ������ك وات لێده‌كات ئ������ازار له‌چه‌ند جێگه‌یه‌ك درووس������ت ببێت" ،ههربۆیه ئه‌و پزیش������كه ناوك كه‌وتن ی وه‌ك نه‌ریتێك ی كولتور ی ناساند نه‌ك نه‌خۆشیه‌ك ی تایبه‌ت.
چۆن خۆمان له‌سه‌ر سپیبوون بپارێزین؟
جێهێشتن ی قۆناغ ی گه‌نجێتی ،لهگهڵ ده‌ركه‌وتن ی یه‌كه‌مین تاڵ ی س������پیدا ده‌رده‌كه‌وێ������ت‌و دۆخێك ی ده‌روون ی ئاڵۆزی������ش له‌مرۆڤه‌كه‌دا دروس������ت ده‌كات ،به‌اڵم چاره‌سه‌ریش ی ههیه. كۆمپانیا ی DDCب������ۆ جوانكار ی قژ له‌پاریس رایگه‌یاند كه س������ااڵن‌ه ڕێژه‌یه‌ك ی زۆر له‌و شامپۆو ده‌رمانان‌ه له‌سه‌ر ئاست ی جیهان ده‌فرۆشرێت كه ب������ۆ خۆڕزگاركردن له‌س������هر سپێت ی به‌كارده‌هێنرێت ،گرنگترین هۆكاره‌كان������ ی سه‌رس������پیبوونیش بریتین له‌سه‌رقاڵبوون ی زۆر ،توڕه‌یی، پیسبوون ی ژینگه‌و كه‌مبوون ی ڤیتامین ،B2هۆكار ی بۆماوه‌یی به‌ڕێژ‌ه ی %40ئه‌و كۆمپانیای‌ه بۆ چاره‌سه‌ریش ده‌ڵێت :خ������واردن‌و خۆدوورخس������تنه‌و‌ه كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر سپیبوون ی موو ی به‌پێ ی توێژینه‌و‌ه ی پسپۆڕان ،خواردن ی له‌توڕه‌ی������ ی‌و دڵه‌ڕاوكێ ،ده‌بن‌ه مای‌ه ی هێلكه‌و كه‌ل������ه‌رم‌و كاهو له‌ژه‌مه‌كان ی دواخستن ی سه‌رسپیبوون. سه‌ر ههیه.
ی ی زه‌رد به‌ساده‌ترین ڕێگا ڕه‌نگ نینۆكه‌كانت چاره‌سه‌ر بك ه ئاو له‌دوا ی هه‌واو‌ه دێت وه‌ك ڕه‌گه‌زێك ی گرنگ بۆ مانه‌و‌ه ی مرۆڤ ،له‌ڕاستیدا هه‌موو فه‌رمانه‌كان ی خانه‌كان ی جه‌ست‌ه ی مرۆڤ ب������ۆ جێبه‌جێكردن ی كارهكه ی پشت به ئاو ده‌به‌ستێ. ئاو %95ی مێشك ی مرۆڤ‌و %82ی خوێن‌و %90ی سییه‌كان پێكده‌هێنێت، كات ێ ڕێژه ی ئاو له‌جه‌سته‌دا %2كه‌م ببێته‌و‌ه دیارده‌كان ی وش������كبوونه‌وه‌و
الوازبوون ی ی������اده‌وه‌ر ی‌و خاوبوونه‌و‌ه له‌جێبه‌جێكردن ی ژمێریاریی‌ه ساده‌كان ڕووده‌دات. س������ه‌ره‌ڕای ی ئه‌و س������ودان‌ه ی ئاو ،ئاو هه‌ڵده‌س������ت ێ به‌پاراس������تن ی ڕۆژان‌ه ی جه‌س������ته ی مرۆڤ‌و ڕۆڵێك ی گرنگ ی ههیه له‌پارستن ی مرۆڤ له‌نه‌خۆشیه‌كان، ش������اره‌زایان ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌ده‌ن كه خواردن������هوه ی هه‌ش������ت په‌رداخ
ئ������او له‌ڕۆژێك������دا له‌زۆر نه‌خۆش������ ی ده‌مانپارێ������زێ ،هه‌تا مه‌ترس������یه‌كان ی شێرپهنجه ی مه‌مك كه‌م دهكاتهوه. له‌ژێر ڕۆش������نای ی ئ������هو زانیارییانه‌دا بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ������ت كه جۆر ی ئه‌و ئاو‌ه ی ده‌یخۆینه‌و‌ه گرنگتر‌ه له‌چه‌ندێت ی ئاوه‌ك������ه ،لهبهرئهوه پێویس������ته ئاو ی خواردن������هوه پاك‌و ب ێ میكرۆب بێت، تا ته‌ندروستیه‌ك ی به‌رده‌واممان هه‌بێت.
ئا :سه‌وسه‌ن پێده‌چێ������ت ڕه‌نگ ی بۆی‌ه ی س������وور دیمه‌نێك ی جوان‌و س������ه‌رنجڕاكێش به‌ده‌س������ته‌كانت ببه‌خشێت كاتێك ب������ه‌كار ی دێنیت ،به‌اڵم ئ������هو بۆی‌ه زه‌رد‌ه ی پ������اش البردن������ ی ڕه‌نگ������ه سوره‌ك‌ه ده‌مێنێته‌و‌ه هه‌رگیز شتێك ی جوان نابێت .پێویسته بزانین چۆن خۆمان له‌ڕه‌نگ ی زه‌رد ی نینۆكه‌كان ڕزگارده‌كه‌ین‌و ڕه‌نگ‌ه س������پییه‌ك‌ه ی بۆده‌گه‌ڕێنینه‌وه. چه‌ندی������ن فێڵ ی جۆراوج������ۆر ههیه
به‌كاردێ������ت بۆگه‌ڕاندنه‌و‌ه ی ڕه‌نگ ی س������پ ی بۆنینۆكه‌كان ،به‌اڵم پسپۆڕ ی ئه‌م بوار‌ه فران مانۆس ئامۆژگاریمان ده‌كات كه ئه‌م جۆر‌ه سرێش‌ه به‌كاربێنین بۆس������پیكردنه‌و‌ه ی نینۆكه‌كانم������ان‌و كه بریتییه‌له :كه‌وچكێك ی چێش������ت بیرۆكس������ید ی هایدرۆجی������ن ،دوو كه‌وچك‌و نیو ی چێش������ت سۆدا كه له‌قاپێك ی بچوكدا توێنرابێته‌وه. چۆنێت یبه‌كارهێنانی: پارچه‌یه‌ك لۆك‌ه له‌و گیراوه‌ی‌ه هه‌ڵبكێشه‌و بیپێچ������ه له‌س������هر ی نینۆكه‌كانت������هوه
به‌شێوه‌یه‌ك ی یه‌كس������ان ،با گیراوه‌ك‌ه بۆ ماو‌ه ی س ێ خوله‌ك به‌ده‌سته‌كانته‌و‌ه بمێنێته‌و‌ه پاشان به‌ئاو ی شیله‌تێن بیشۆ. دوا ی ئهمه هه‌مان كردار بۆده‌سته‌ك‌ه ی تریشت دووبار‌ه بكه‌ره‌وه. هه‌وڵبد‌ه ئه‌م چاره‌سه‌ر‌ه هه‌موو شه‌ش هه‌فت������ه یان هه‌ش������ت هه‌فت‌ه جارێك دوبار‌ه بكهیتهوه .ئه‌گه‌ر ویستیش������ت زۆر به‌خێرای������ ی ڕه‌نگ������ ی س������پ ی بۆنینۆكه‌كانت بگه‌ڕێنیته‌و‌ه ،قه‌ڵه‌م ی سپیكه‌ره‌و‌ه ی نینۆك بهكاربهێنه كه له‌ده‌رمانخانه‌كاندا ده‌ست ده‌كه‌وێت.
8
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
ی سیل ببیت" ی نه‌خۆش ی سیل كوترابیت ،مه‌حاڵ ه تووش "ئه‌گه‌ر دژ
د.كۆسار محه‌مه‌د پسپۆڕ ی تایبه‌ت ی نه‌خۆشییه‌كان ی سنگ‌و بۆر ی هه‌وا بۆ ی پسپۆڕێكی نه‌خۆشییه‌كان سنگ‌و بۆری هه‌وا جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه بۆماو‌ه كارگیه‌ری نییه له‌سه‌ر ی گواستنهوه نه‌خۆش سیل ،به‌اڵم نه‌خۆشیی ه ی درێژخانه‌كان‌و نه‌مان به‌رگری له‌ش هۆكار‌ه بۆ ی گه‌شه‌كردن‌و باڵبونه‌و‌ه به‌كتریای سیل.
سازدانی :ڕابه‌ر كه‌ریم ی د.كۆسار محه‌مه‌د ی تایبه‌ت د.كۆسار محه‌مه‌د پسپۆڕ وا ه ه ی بۆر ی سنگ‌و نه‌خۆشییه‌كان له‌وێ������وه ده‌ڕوات‌ه ناو س������ییه‌كانه‌و‌ه ه و ه ب ه ئاماژ نم، نم بۆ له‌دیمانه‌یه‌كیدا ی سییه‌كانه‌و‌ه گه‌ش‌ه ده‌كات، لهڕێگه ی خۆش ه ن جۆر ندین ده‌دات كه چه ی ی به‌رگر ی كه‌م هه‌ندێجار به‌هۆ سیل ههیه ،به‌اڵم باوترینیان نه‌خۆش ی ی تێكشكان ی له‌ش������هوه ده‌بێت‌ه هۆ ی سییه‌كانه" ،جۆره‌كان سیل ی تووشبوون ی تر ،به‌كتریاكه‌‌و نه‌هێشتن ی سیل پێست، ی سیل مێشك، ی سیل به‌نه‌خۆشییه‌كه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاتوو ی سیل كان، ه جومگ ی سیل ئێسك، ی الواز ی له‌شمان به‌رگرییه‌ك به‌رگر ی پریتۆن په‌رد‌ه ی تووش������بوون ی كه له‌سكدا ههیه ،بوو ،ئه‌وا ده‌بێت‌ه هۆ میز". ی و ه ڕێڕ ی سیل به‌نه‌خۆشییه‌كه. ی ده‌زانێت ناوب������راو ،به‌پێویس������ت كه ئه‌گه‌ر خێزانێك كه‌س������ێك ی سیل ی نه‌خۆش ی ڕابه‌ر :نیشانه‌كان ی تیا بێت خۆیان تووشبو به‌سیل ی چین؟ موو ه ه ه �����ت � "پێویس ل������ێ بپارێزن، ی سیل د.كۆسار :ئه‌توانین نه‌خۆش بۆ ن ه بك ی شیكار بچن خێزانه‌ك‌ه ی بكه‌ین به‌چه‌ند به‌ش������ێكه‌وه ،سیل تیابێت �����بوویان � توش ر ه گ ی ئه ئهوه ی سییه‌كان كه ئهمه باوترین جۆر چاره‌سه‌ر بكرێت". ی س������یلمان ههیه س������یله ،نه‌خۆش ی له‌ش دهگرێتهوه ی تر به‌ش������ه‌كان ی سیل چییه؟ ڕابه‌ر :نه‌خۆش ی پێست، ی مێشك ،سیل لهوانه :سیل ه كێك ه ی سیل ی خۆش د.كۆس������ار :نه ی جومگه‌كان، ی ئێسك ،سیل سیل ی كه له‌سكدا ی پریتۆن ی په‌رد‌ه له‌نه‌خۆش������یی‌ه درێژخایه‌نه‌كان كه سیل به‌ه������ۆ ی میز. ی ڕێڕه‌و ی ج������ۆر‌ه به‌كتریایه‌كه‌و‌ه ههیه ،سیل ی ك ه كترییای ه ب ه ك بین ه د ی تووش������ ی بریتی‌ه ی س������ ی سیل نیشانه‌كان ه واو ه ه ی ه ����� � ڕێگ ه ل و �����ه � ن ه درێژخای ی ی ب������ه‌رده‌وام بۆماو‌ه له‌كۆكه‌یه‌ك دهگوازرێتهوه بۆ بۆرییه‌كان ی هه‌وا‌و چه‌ند مانگێ������ك لهگهڵ كۆكه‌كه‌دا
ی ك������ه‌م ده‌بێت‌و ی رۆیش������تن ی توانا به‌ڵغه‌م ههیه كه هه‌ندێجار ڕه‌نگ ی ی ش������كان به‌ڵغه‌مه‌ك‌ه زه‌رد‌ه یان س������ه‌وز‌ه یان هه‌ندێجار ده‌بێت‌ه هۆ ی ئێسكه‌كه. ی لهگهڵدایه ،تایه‌ك سووره‌و خوێن به‌رده‌وامییان ههیه به‌تایبه‌ت له‌شه‌ودا ئاره‌قكردن������هوه ی تووشبوون ی زۆرییان ده‌بێت ڕابه‌ر :هۆكاره‌كان كێش������ییان داده‌به‌زێ������ت توانا ی سیل چییه؟ ی به‌نه‌خۆش كاركردنیان نامێنێت‌و ئیشتیها ی ی د.كۆسار :توش������بوون به‌نه‌خۆش ی به‌كتریاو‌ه ده‌بێت، خواردنیان كه‌م دهبێتهوه ،هه‌ندێك س������یل به‌هۆ ی نابێت نه‌خۆش هه‌ناسه‌یان توند ده‌بێت‌و سیل هه‌موو كه‌سێك تووش ئازار ی كوتانت ی سنگیان ده‌بێت ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌گه‌ر هات������وو به‌منداڵ ی كۆبوونه‌و‌ه سیله‌ك‌ه بووه هۆ ی ی سیل به‌كارهێنابێت‌و به‌رگر ی ئاو دژ له‌س������ییه‌كاندا ،ئ������ه‌وا ده‌بێت‌ه هۆ ی ی له‌ش������ت باش بێت مهحاڵه تووش ی به‌رده‌وام ،سیل هه‌ناس‌ه توندییه‌ك ی سیل ببیت ،به‌سااڵچوو ی نه‌خۆش ی جه‌س������ته نیشان‌ه هه‌ر به‌ش������ێك ی و من������داڵ دوو ته‌مه‌ن������ن كه زیاتر ی هه‌ی������ه ،بۆنموونه س������یل خ������ۆ ی ئه‌م نه‌خۆشی‌ه ده‌بن ،چونكه ی تووش مێشك نه‌خۆشه‌ك‌ه سه‌رئێشه‌یه‌ك ی ی له‌شیان كهمه ،ئه‌و كه‌سان‌ه ی به‌رگر ی ده‌بێت ت������ا به‌رده‌وام������ ی درێژخایه‌نی������ان ههیه ی ده‌بێت نه‌خۆش������ ی كێش������ ئاره‌قكردنه‌وه‌و دابه‌زین ی ی دڵ ،په‌ككه‌وتن ی وه‌ك :په‌ككه‌وتن ی شه‌كره، له‌گه‌ڵدا ده‌بێت هه‌ندێجار بورانه‌و‌ه گورچیله‌و جگه‌ر ،نه‌خۆش درووست ده‌كات ،هه‌ندێجار ده‌بێت‌ه نه‌خۆشیی‌هشێرپه‌نجه‌ییه‌كان. ی په‌ركه‌م ،سیل ی دروستبوون هۆ ی ی هه‌ژار ی هه‌ندێجار سیل به‌نه‌خۆش ی دروستبوون پێست ده‌بێت‌ه هۆ ی تا ،ناوده‌برێت ،له‌واڵت������ه هه‌ژاره‌كاندا ی دروستبوون هه‌ندێجار ده‌بێت‌ه هۆ ی زۆره له‌هندس������تان‌و واڵت������ه برین له‌سه‌ر پێس������ت كه برینه‌ك‌ه ئه‌فریقییه‌كاندا زۆره ،چونكه ئه‌و ی كه پێویستن بۆ له‌ش به‌هیچ جۆرێك چاره‌سه‌ر ناكرێت ،خواردنان‌ه ی پێویست له‌وانه‌ی‌ه چه‌ند مانگێك چاره‌سه‌ر له‌ڤیتامینات‌و پرۆتین به‌پێ ی ناهێنن وه‌ك گۆش������ت‌و وه‌رگرێت ،به‌اڵم ئه‌و برین‌ه چاره‌سه‌ر ب������ه‌كار ناكرێت. ی سه‌وزه‌و میوه ،هه‌روه‌ها قه‌ره‌باڵغ ی (سیل ی پریتۆن ی په‌رد‌ه س������یل ی ی هۆكار‌ه بۆ توش������بوون به‌نه‌خۆش ی س������ك) ده‌بێت‌ه هۆ دیواره‌كان ی س������یل ،ماڵ ههیه 10كه‌س له‌یه‌ك كۆبوون������هوه ی ئاو له‌س������ییه‌كاندا ،ژووردا ده‌خه‌ون ئه‌گه‌ر یه‌كێكیان ی ئاوسان ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه هۆ ی نهخۆشییهكه بێت‌و تووش ی سك هه‌ڵگر كه له‌گه‌ڵیدا تا دروس������ت ده‌بێت ،نه‌بووبێت ،ئ������ه‌وا ده‌یگوازێته‌و‌ه بۆ ی ڕێڕه‌و س������یل ی ی تر ،هۆكارێك ی میز ك������ه ده‌بێت‌ه هه‌ر نۆ كه‌سه‌ك‌ه ی دروس������تبوون هۆ ی ی تا ،هه‌ندێجار تر تووشبوون به‌ئایدز كه به‌رگر ی خوێن نه‌خۆش������ه‌ك‌ه میزه‌ك������ه ی ی له‌ش دائه‌به‌زێت ئه‌و كات‌ه تووش������ لهگهڵدایه به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی به‌رده‌وام ،س������یل ده‌بێت ،به‌اڵم بۆماو‌ه هیچ له‌سیل ی نییه له‌سه‌ر توشبوون ی ئێسكدا س������ه‌یر ئه‌كه‌یت كاریگه‌رییه‌ك ی ئێسك ی زۆر نه‌خۆشه‌ك‌ه ئازارێك ی سیل. ی به‌نه‌خۆش
ی هه‌ڵ ه مه‌زنه‌كانی ژیان هاوسه‌رێتی
مش������تومڕ له‌نێ������وان ژن‌و مێ������رد هه‌میش������ه ڕووده‌دات ،ب������ه‌اڵم ناب ێ به‌چه‌ش������نێك بێ������ت ك������ه هه‌موو هه‌نگاوه‌كانی ت������ر به‌هۆیه‌و‌ه تێك بچێت‌و په‌یوه‌ندییه‌كانیان س������ارد ببنه‌وه .كۆمه‌ڵێك ڕێگا ی شیاو بۆ مش������تومڕ ی نێوان ژن‌و مێرد ههیه تا ناكۆكییه‌كانیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن،
گفتوگۆكانی������ان ئه‌نجامبه‌خ������ش‌و هه‌ڵه‌كانیش به‌ر لێبورده‌ی ی بكه‌ون. گرنگتری������ن ئه‌و هه‌ڵ������ه گه‌ورانه‌ش بریتین له: .1باسكردن ی مه‌سه‌ل‌ه ی ناپه‌یوه‌ندیدار به‌ژیان ی هاوسه‌رێتی. .2ئاماژه‌كردن به‌كه‌موكوڕییه‌كان ی به‌رامبه‌ر به‌شێوه‌یه‌ك ی ره‌ق.
.3یه‌كتر تۆمه‌تباركردن به‌بێ هۆ. .4پاڕان������هوه یاخود س������ه‌پاندن ی داخوازی به‌سه‌ر یه‌كتردا. .5په‌نابردن بۆ جنێودان‌و قس������ه ی نه‌شیاو. .6په‌نابردنه‌به‌ر ڕه‌فتار ی توندوتیژانه. .7هه‌اڵت������ن له‌كێش������ه‌كان له‌بر ی چاره‌سه‌ركردن.
ی ی سیل لهڕێگه ڕابه‌ر :نه‌خۆش چییه‌و‌ه دهگوازرێتهوه؟ ی ی ئ������هو لیك‌ه د.كۆس������ار :لهڕێگه له‌ده‌م������هوه ده‌ڕژێت������ه ه������ه‌واو‌ه ی ده‌گوازرێت������هوه ،چونكه به‌كتریا ی ههیه له‌هه‌وادا ی مانه‌و‌ه سیل توانا ی چه‌ن������د ڕۆژێك یان بۆ م������اوه ێ یارمه‌تیده‌ر چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك به‌ب ی ئه‌گه‌ر ئ������ه‌م به‌كتریای‌ه ژماره‌یه‌ك ی هه‌وا ی گوازرای������هوه بۆ بۆر زۆر ی ئه‌و مرۆڤ‌ه ی توشبوون ئه‌بێت‌ه هۆ ی ی سیل ،هه‌ندێجار لهڕێگه به‌نه‌خۆش ی ته‌وقه‌ك������ردن ی������ان به‌كارهێنان ی ی كه توشبوو ی ئه‌و كه‌س������ه پار‌ه ی زۆر نه‌خۆشییه‌كه‌ن ،ئهمه ڕێگایه‌ك الوازه بۆ گواستنهوه ،به‌اڵم له‌وانه‌ش‌ه ێ بگوازرێته‌وه، ی پ نه‌خۆش������یه‌ك‌ه ی كه‌لوپ������هل‌و قاپ‌و به‌كارهێنان������ ی ی توش������ ی ئه‌و كه‌س������ان‌ه كه‌وچك ی ترن نهخۆشییهكه بوون ڕێگه‌یه‌ك ی نهخۆشییهكه. بۆ گواستنهوه ڕابه‌ر :رێنماییت چییه بۆ ئه‌و ی تێدای‌ه ی كه كه‌سێك خێزان‌ه ی سیل بووه؟ ی نه‌خۆش توش ی كه د.كۆس������ار :ئ������هو خێزان������ه ی نه‌خۆشیه‌ك‌ه ده‌بێت یه‌كێكیان توش ی پێویسته هه‌موویان بچن شیكار ی ئه‌گه‌ر توشبوویان بكه‌ن بۆ ئهوه تیابێ������ت چاره‌س������هر بكرێت ،ئه‌و ی ئه‌م نه‌خۆشیی‌ه ی توش������ كه‌س������ه ی دوو هه‌فت‌ه دوور ده‌بێت بۆ ماو‌ه بكهوێتهوه له‌خێزانه‌كه‌ی‌‌و خواردن‌و ی جیابێت له‌و خێزانه‌‌و خواردنه‌و‌ه ی به‌كاربهێنێت به‌رده‌وام ده‌رمانه‌كان ی ده‌مامك ی������ان به‌به‌كارهێنان������ ی ی لهگهڵ بكرێت ،له‌دوا هه‌ڵسوكه‌وت دوو هه‌فته‌ك‌ه ده‌توانێت بگهڕێتهوه ی خێزانهكهی. ناو ئه‌ندامان
ی سیل ڕابه‌ر :ئایا نه‌خۆش ی ههیه؟ چاره‌سه‌ر ی سیل ێ نه‌خۆش������ د.كۆس������ار :به‌ڵ ی ی ههیه چاره‌سه‌ره‌كه‌ش چاره‌سه‌ر ی ده‌رمانه‌و‌ه ده‌بێت ،ده‌بێت لهڕێگه ی ش������ه‌ش بۆ نۆ نه‌خۆش������ه‌ك‌ه ماو‌ه مان������گ ده‌رم������ان به‌كاربهێنێت، پێویسته نه‌خۆشه‌ك‌ه ئه‌و ده‌رمانان‌ه ی به‌رده‌وام به‌كاربهێنێت به‌شێوه‌یه‌ك ی یه‌كه‌مدا ێ نه‌خۆش له‌مانگ هه‌ند هه‌ست به‌چاكبوون ده‌كه‌ن ئه‌چن واز له‌ده‌رمانه‌كان ده‌هێنن كه ئهمه ی زۆر گهورهیه ،چونكه ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌ك ی په‌یدا كات‌ه ئه‌و به‌كتریای‌ه به‌رگر ده‌كات به‌رامبه‌ر ئه‌و ده‌رمان‌ه ئه‌و كات‌ه ئه‌و ده‌رمان‌ه نهخۆشییهكه چاره‌سه‌ر ی ناكات ،یه‌كێ������ك له‌هۆكاره‌كان ی ی سیل به‌رگر مردن به‌نه‌خۆش������ ی به‌كتریاكه‌ی‌ه به‌رامبه‌ر په‌یداكردن ده‌رمانه‌ك������ه له‌به‌رئ������هوه ئه‌بێ������ت ی نه‌خۆش������ه‌ك‌ه ده‌رمانه‌ك‌ه به‌ته‌واو به‌كاربهێنێت ،چونكه ئه‌و به‌كتریای‌ه ی له‌له‌ش به‌ش������ه‌ش مانگ به‌ته‌واو ده‌رده‌چێت. ی ڕابه‌ر :چۆن خۆمان له‌نه‌خۆش سیل بپارێزین؟ د.كۆس������ار :دووركه‌وتن������هوه له‌و ی نهخۆشییهكه ی توش������ كه‌س������ان‌ه ی ئه‌و ی كه‌لوپه‌ل بوون به‌كارنه‌هێنان ی نه‌خۆشیه‌ك‌ه بوون، ی توش كه‌سان‌ه ی ی به‌رگر هاوكات به‌پته‌وكردن������ ی كه ی خۆمان ب������هو مادان‌ه له‌ش������ ی ڤیتامینات‌و پرۆتی������نو كانزاكان تێدای‌ه وه‌ك سه‌وزه‌و میوه‌و گۆشت، ی ی من������داڵ دژ هه‌روه‌ه������ا كوتان ی سیل ،ده‌بێت ئه‌و كوتان‌ه نه‌خۆش هه‌ر 10س������اڵ جارێ������ك دووبار‌ه بكرێتهوه.
ی ئافره‌تان چۆن چاودێر ی بكه‌ن؟ سكپڕی
ئافره‌ت ی سكپڕ ده‌ب ێ كۆمه‌ڵێك به‌رنام‌ه به‌باش ی له‌رۆژان ی سكپڕیدا جێبه‌ج ێ بكات ،تا له‌كێش‌ه به‌دوور بێت‌و به‌دروس������ت ی منداڵ ی ببێت ،ئه‌و به‌رنامانه‌ش بریتین له: .1ئاگادار ی پاك‌و خاوێن ی سكپڕییه‌ك‌ه ی بكات، به‌تایبه‌ت ی ده‌ب ێ ئافره‌ت سه‌ردان ی پزیشك بكه‌ن بۆ خۆپاراس������تن تاوه‌كو دووچار ی ناڕه‌حه‌تی‌‌و نه‌خۆش ی نه‌بن. .2وه‌رزش ی گونجاو بكه‌ن به‌پێی به‌رنامه‌یه‌ك ی تایبه‌ت به‌سكپڕی. .3چاودێ������ر ی خۆراك بكه‌ن ،به‌پێی به‌رنام‌ه ی خۆراك كار بك‌هن‌و خواردن ی هه‌مه‌جۆر بخۆن. .4چاودێر ی كێش������ ی خۆیان بكه‌ن له‌مانگ ی یه‌كه‌مه‌و‌ه هه‌تا مانگ ی كۆتای ی به‌شێو‌ه ی هه‌فتان‌ه چاودێر ی ئه‌ندازه‌ی ی كێش������ه ی خۆیان بكه‌ن، تا ئه‌گه‌ر كێشیان زیاد یان كه‌م بوو له‌كێش ی سروشت ی خۆیان به‌زووترین كات چاره‌سه‌ر ی بكه‌ن. .5له‌رۆژان������ ی س������كپڕیدا ناب ێ هی������چ جۆر‌ه ده‌رمانێك ی ئازار ی������ان ده‌رمان ی دایك به‌ب ێ ڕێنمای ی پزیشك به‌كاربهێنرێت. .6پشوودان ی ته‌واو پێویسته بۆ دووركه‌وتنه‌و‌ه له‌ماندووێتی‌‌و نه‌خۆشی. .7خۆبه‌دوورگرتن له‌جگه‌ره‌كێشان. .8دایك ده‌ب ێ چاودێر ی ته‌ندروست ی گشت ی خ������ۆ ی بكات‌و له‌به‌رنامه‌و كار ی نازانس������تیان‌ه دووربكه‌وێته‌وه.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/21
ژماره53 :
كه‌سایه‌تیت بناسه ی برۆكانته‌و ه ی شێو ه له‌ڕێگ ه • • • • • • • • • • •
11
برۆی نه‌رم :كچێكی ناكامڵه. ی داینامیكییه. برۆ ی پڕ :كه‌سایه‌تییه‌ك برۆ ی درێژ :به‌رده‌وامبوون‌و تێكۆشان‌و به‌ره‌نگاربونه‌وه. ی هه‌سته‌كانی بكات. ی ناجێگیر ی ههیهو ناتوان ێ كۆنترۆڵ برۆ ی كورت :كچێك‌ه میزاجێك ی هه‌ستیاره ،غیر‌ه ی زۆره ،حه‌زو ئاره‌زوو ی زۆره. برۆ ی له‌یه‌كدراو :كچێك ی پاكه ،پێنه‌گه‌یشتووه. ی الوازه ،دڵ برۆی به‌رزو دوور له‌یه‌ك :كچێك برۆ ی نزیك له‌چاوه‌كان :ئیراده‌یه‌كی به‌هێزی ههیهو زۆر ژیره. برۆی كه‌وانه‌یی :كچێكی زۆر به‌هێزو چاالك‌و به‌په‌رۆش‌ه له‌كاره‌كانیدا. برۆ ی ڕێك :كچێكی كۆمیدییه ،زۆر كه‌لله‌ڕه‌قه ،به‌هێزه. برۆیه‌ك كۆتاییه‌كانی به‌رز بێت :كچێكی بوێرو چاالكه‌و كه‌یف خۆشه. ی ئاڵۆزو گۆشه‌گیرو ڕاڕایه. برۆیه‌ك كۆتاییه‌كانی نزم بێت :كچێك
س������ه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی ڕۆژان‌ه ده‌رباره ی ئارایشت‌و ئاماده‌كراوه‌كان ی جوان������كاری ده‌بیس������تین‌و ده‌خوێنینه‌وه ،به‌اڵم هێش������تا له‌زۆر ڕێنمایی‌‌و نهێنیان بێئاگاین‌و درك ی پێناكه‌ین. بۆ گۆڕین ی ڕه‌نگ ی پێس������تت بۆ ڕه‌نگ������ی بڕۆنز ی كارهكه به‌به‌كارهێنانی كرێم یان ئه‌ساس������ی پێس������ت ئه‌نجامبده، ئه‌گه‌ریش پێس������تت ك‌هم‌و كوڕت ی هه‌ب������وو قه‌ڵه‌م لێوێك ی ڕه‌نگ په‌مه‌ی ی گه‌رم بهكاربهێنه ،چونكه سه‌رنجه‌كان ال ی خۆی كۆده‌كاته‌وه‌و له‌سه‌ر به‌شه‌كانی تر ی ڕوخسار دور ی ده‌خاته‌وه. بۆ ڕێكخس������تن ی برۆكانیش������ت به‌ش������ێوازێكی لێهاتوووانه، باش������تروای‌ه به‌بایه‌خ������هوه كارهكه جێبه‌ج������ێ بكه‌یت هه‌ر كات تێبینیت كرد بۆش������ای ی له‌نێوان برۆكانتدا ههیه به‌قه‌ڵه‌م چاره‌سه‌ر ی بكه‌یت ئه‌گه‌رنا په‌نا ببه‌ر‌ه به‌ر پسپۆڕ ی تایبه‌ت بۆ ئه‌و مهبهسته. ئامۆژگارییه‌ك ی ت������ر بریتیی‌ه له‌به‌كارنه‌هێنان ی ئاوی زۆر گه‌رم له‌كات ی خۆش������تندا ،چونكه ناهێڵێت له‌ش ش������ێدارییه‌كه‌ی بپارێزێت، له‌پ������اش هه‌م������وو گه‌رماوێكیش له‌ش������ت به‌كرێم������ ی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ئه‌لفا هیدرۆكس چ������ه‌ور بكه .هی������چ كاتێ������ك هه‌وڵمه‌د‌ه ڕوخس������اری مان������دوت به‌ئارایش������ت ی چین له‌سه‌ر چین بش������اریته‌وه ،به‌ڵكو له‌بر ی ئ������هوه به‌رنامه‌یه‌ك بۆكاته‌كان ی نوس������تنت دابنێ‌‌و حه‌وانه‌و‌ه ی ته‌واو به‌مێشك‌و له‌شت بده ده‌بینیت چۆن ڕوخسارو چاوه‌كانت به‌و نوستن‌ه ده‌گه‌شێنه‌وه‌و جوان ده‌بن .هه‌رگیز چاوه‌كانت به‌یه‌ك هه‌نگاو ڕه‌ش مه‌ك������ه ئه‌گه‌ر ترس������ت هه‌بوو له‌هه‌ڵه‌ك������ردن هه‌ب������وو له‌كات ی ئه‌نجامدان������ی كاره‌كه‌دا ،به‌ڵكو به‌س������ێ جارو هه‌ر ج������ار‌ه ی هێڵێكی كه‌م بكێش������هو دواتر درێژه به‌هێڵه‌كه بده.
ی زستاندا له‌وه‌رز ڕۆتین ی جوانییت بگۆڕ ه ئیتر له‌مه‌ودوا ك‌هش‌و هه‌وا س������ارد ده‌بێت‌و كات ی ی ئارایشت‌و گرنگیدان به‌پێستت ئهوه دێت ڕۆتین بگۆڕیت ،چونكه كه‌شی زستان پڕ ته‌وژم‌و به‌رزی‌‌و ی په‌ستانی هه‌وایه كه‌شی ساردیش بۆ نزم ی ههیه ی پێستت بكوژێت. زیندوێت ی پس������پۆڕان ئه‌توانیت ئهمه به‌چه‌ن������د ڕێنماییه‌ك ی چاره‌س������هر بكه‌یت ،بۆئه‌م مه‌به‌س������ته‌ش كرێمێك ئه‌ساسی زۆر شێدار بهكاربهێنه ،چونكه پێویستت ی تا پێس������تت له‌و هه‌وا سارد‌ه بپارێزێت ،بۆ پێیه‌ت ی پالژه‌ر پێستت وشك كوڵمه‌كانیشت به‌كارهێنان ده‌كات������هوه لهبهرئهوه بیربكه‌ره‌و‌ه بیگۆڕیت به‌كرێم ی كوڵمه‌كانتدا ی كردن یان جێڵیك كه لهگهڵ په‌مه‌ی ی شێداریشیان پێببه‌خشێت كاتی زۆر نزمبونه‌و‌ه ی گه‌رمادا. پله‌كان
بۆ لێوه‌كانیش������ت ڕه‌نگێكی بریق������ه‌دار ی ڕه‌نگ تاری������ك بهكاربهێنه وه‌ك ڕه‌نگ������ی ئه‌رخه‌وانی، ی تاری������ك ،ڕه‌نگی ش������ه‌رابی ،به‌اڵم به‌ر س������وور له‌به‌كارهێنانی قه‌ڵه‌م لێوه‌ك‌ه لێو شێداركه‌ره‌و‌ه بده له‌لێوه‌كانت. ی له‌كڕێش‌و وشكبونه‌و‌ه ی قژ‌و پاراس������تن بۆجوان ی دژ به‌كڕێش له‌مانگێك������دا جارێ������ك ش������امپۆ بهكاربهێنه. ی پێس������تت ی ڕه‌نگ بۆش������ێداركردنه‌وه‌و كردنهوه ی بكوته‌و بیكوڵێنه، ی س������پ هه‌فته‌ی جارێك ماش ی تێهه‌ڵكێش������هو بۆم������اوه خاولییه‌ك ی ده خوله‌ك له‌سه‌ر ڕوخسارت دایبنێ ،ئه‌م پێكهاته‌یه مادده ی ی وه‌رگیراو له‌ڕووه‌ك فیتۆسترۆجین ،ئیسترۆجین ی ی پێست ده‌كات. ی چرچ تێدایهو به‌ره‌نگار
یاری
u k o
ud
شیكاری ژمارەی پێشوو: 2 8 9 4 5 1 7 6 3
1 7 3 2 4 8 5 9 6
4 3 6 9 7 5 1 8 2
3 9 4 8 2 7 6 1 5
7 6 2 5 1 4 9 3 8
9 1 5 6 3 2 8 7 4
s
8 5 7 1 6 3 2 4 9
6 2 1 3 8 9 4 5 7
5 4 8 7 9 6 3 2 1
سۆدۆکۆی ئەمجارە: 1
8 6
2 7 8
3 4
9
8
7 7 3
1 4
4 7
5 9
1 7 9 5
9 3 4
6
2 1 3
10
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53:
nmnmpress@yahoo.com
كاوڕ :متمان������ه ی ته‌واوت������ان ده‌بێ������ت به‌خۆت������ان له‌جێبه‌جێكردن یكاره‌كانتاندا به‌مه‌ش ده‌گه‌ن‌ه ئه‌و ئه‌نجام‌ه ی مه‌به‌ستتانه ،له‌تواناتاندا ههیه ده‌ستپێشخه‌ر ی بكه‌ن له‌ڕێكخستن ی كاروبار ی پڕۆژه‌یه‌ك ی بازرگان ی نوێدا. گا :ئه‌م هه‌فته‌ی‌ه باش������تروای‌ه له‌ج������اران زیات������ر بای������ه‌خ به‌ته‌ندروس������تیتان ب������ده‌ن ئه‌گه‌رن������ا ڕوبه‌ڕو ی كێش������ه ده‌بن������هوه ل������هو باره‌ی������هوه، په‌له‌ئه‌ك������ه‌ن له‌به‌ئه‌نجام گه‌یاندن ی هه‌ند ێ كار ی تایبه‌تداو سه‌ركه‌وتوش ده‌بن تیایدا. دووان������ه :هاوڕێكان������ت ده‌ك������ه‌ن هاوكاری������ت كار‌ه له‌ڕاپه‌ڕاندن������ ی كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كانتداو ئه‌مه‌ش چاالكی‌‌و وزه‌ت بۆده‌گه‌ڕێنێته‌وه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵیدا هه‌وڵبد‌ه هه‌ندێك له‌كاته‌كانت ته‌رخان بكه‌یت بۆ به‌سه‌ربردن ی لهگهڵ خێزانه‌كه‌تدا. ق������رژاڵ :هه‌م������وو هه‌وڵ‌و تواناكان������ت ده‌خه‌یت‌ه كار بۆڕاپه‌ڕاندن������ ی كاره‌كانت ت������ا بتوان������ ی ڕه‌زامه‌ند ی لێپرس������راو ی كاره‌ك������ه‌ت به‌ده‌ستبهێنێت ،خه‌رجییه‌كانت ڕوو له‌زیادبوونن به‌مه‌ش ئه‌گه‌ر ی زۆره توش ی قه‌رز ببیت. ش������ێر :س������ه‌رقاڵ ده‌بی������ت به‌ڕێكخس������تن‌و ئه‌نجامدان ی گه‌ش������تێك بۆجێیه‌ك������ ی دوور له‌گ������ه‌ڵ هاوڕێكانتدا یان به‌ستن ی هاوبه‌ش������ییه‌ك ی كار ،هه‌فته‌یه‌ك ی گونجاو‌ه بۆئه‌نجامدان������ ی تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك یان چاوپێكه‌وتنێك یگرنگ. س������ه‌رقاڵیت فه‌ری������ك: به‌ڕێكخستن ی بار ی داراییته‌و‌ه یان بوارێك ی باش دێته به‌رده‌مت بۆبه‌ده‌س������تهێنان ی بڕێك پار‌ه له‌ڕێ ی كارێكه‌وه ،یه‌كێك له‌دۆست‌ه دێرینه‌كانت په‌یوه‌ندیت پێو‌ه ده‌كات‌و به‌هۆیه‌و‌ه شادومان ده‌بیت. ت������ه‌رازوو :بیره‌كان������ت به‌هاوبه‌ش������ ی كار ی������ان هاوبه‌ش ی ژیانته‌و‌ه سه‌رقاڵ ده‌بێت ،به‌رنامه‌یه‌ك داده‌نێیت بۆپڕكردنه‌و‌ه ی قه‌رزه‌كانت‌و بهرهو پێشبردن ی بار ی داراییت. دوپشك :ههوڵ ده‌ده‌یت كار‌ه كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كان������ت به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نیت ،ب������ه‌اڵم له‌گه‌ڵیدا ته‌ندروس������تیت فه‌رامۆش مه‌ك������ه ،په‌یوه‌ندییت لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا بهرهو پێش ده‌چێت‌و ئه‌مه‌ش ئارامیت پێده‌به‌خشێت. ك������ه‌وان :له‌هاوڕییان������ ی كاره‌كه‌ت نزیك ده‌بیته‌وه‌و په‌یوه‌ندی������ت تون������دو تۆڵ ده‌كه‌ی������ت له‌گه‌ڵیان������دا، هه‌فته‌یه‌ك������ ی گونج������اوه بۆبه‌ئه‌نج������ام گه‌یاندن������ ی هه‌ندێ������ك چاالك������ ی هونه‌ر ی یان وه‌رزش������ ی بۆباشتركردن ی بار ی ده‌روونیت. گیسك :هه‌ندێك كێش‌ه ی په‌یوه‌س������ت به‌خێزانه‌ك������ه‌ت یان كه‌س������ه‌كانت ڕوبه‌ڕوت ده‌بنه‌وه‌و س������ه‌رقاڵ ده‌بیت بۆدۆزین������هوه ی چاره‌س������هر بۆیان ،هه‌وڵده‌ده‌یت هه‌نێك كات ته‌رخان بكه‌یت بۆبه‌س������ه‌ربردن ی لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا. س������ه‌تڵ :تاقیكردنه‌وه‌كان ی تایب������ه‌ت به‌خوێندنه‌ك������ه‌ت س������ه‌رقاڵت دهكهنو زۆرب‌ه ی كاته‌كان������ت داگیر ده‌كه‌ن، هه‌ندێك كات ته‌رخان بكه بۆپش������ودان یان حه‌وانه‌و‌ه ی بار ی ده‌رونت ،چونكه زۆر پێویستت پێیه‌تی.
نه‌هه‌ن������گ :بۆپڕكردنه‌و‌ه ی قه‌رزه‌كانت پێویسته زیاتر كار بكه‌یت یان زیاتر خۆت ماندوو بكه‌یت له‌كاره‌كه‌تدا، باشتروای‌ه بیر لهوه بكهیتهوه هه‌ندێك گۆڕانگار ی بنچینه‌ی ی له‌ژیانتدا بكه‌یت.
ی خۆت برۆكانت ڕێكبخ ه ب ه ده‌ست
ئه‌حم������ه‌د قه‌بیس������ی پس������پۆڕێك ی جوانكارییه‌و باس لهوه ده‌كات كه ڕێكخستن ی برۆكان به‌شێوازێك ی ڕێ������ك‌و پێك س������یمایه‌ك ی جوان ده‌به‌خش������ێت‌ه ڕوخسارو چاوه‌كان سه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌خات ،ههربۆیه به‌چه‌ند رێنماییه‌ك خانمان ئاگادار دهكاتهوه له‌چۆنێت ی ڕێكخس������تن ی برۆكانیان به‌شێوازێك ی مۆدێرن. س������ه‌ره‌تا پارچه‌ی������ه‌ك س������ه‌هۆڵ به‌درێژای������ی برۆكانت������دا بهێن‌ه ب������ۆ ئاگاداركردنه‌و‌هی پێس������ت ی ئه‌و ش������وێنه به‌ئ������ازار گه‌یاندن، ب������ه‌اڵم ئاگادارب‌ه پێش������تر به‌هیچ
شێوه‌یه‌ك كرێم ی شێداركه‌ره‌وه‌ت به‌كارنه‌هێنابێ������ت ،چونكه ده‌بێت‌ه ه������ۆ ی ناجێگیری������ ی ئامێر ی موو البردنه‌كه ،باش������ترین هه‌نگاویش بۆده‌رهێنانی برۆكان به‌و شێواز‌ه ی خۆت ئاره‌زووی ده‌كه‌یت كێشان ی وێنه‌كه‌یان‌ه به‌مه‌رجێك له‌سه‌ره‌تاو‌ه ب������رۆكان به‌پ������ڕ ی ده‌ربهێنرێن هه‌روه‌ه������ا دڵنی������اش به ل������هوه ی مووه‌كان له‌ڕه‌گه‌و‌ه هه‌ڵبكێش������یت، چونكه ئه‌گه‌ر له‌كاتی ده‌رهێنانیدا بیقرتێنی������ت ئ������هوه زوو دێنه‌وه، له‌خوارو ی برۆكانه‌وه ده‌س������تپێبك‌ه به‌ئاراس������ته ی م������ووه‌كان بۆئهوه ی
ئ������ازارت زۆر پێن������ه‌گات ،پ������اش ته‌واوب������وون به‌فڵچه‌یه‌ك������ ی تایبه‌ت برۆكانت دابهێنه تا دڵنیابیته‌و‌ه لهوه ی هیچ ك������همو كورتییه‌ك نه‌م������اوه له‌برۆكانتدا ،ئه‌گه‌ر له‌سه‌ره‌تا ی برۆكانته‌و‌ه موو ی زیاد له‌پێویس������ت درێژ هه‌بوو مه‌قه‌س������ت به‌كاربهێن������ه بۆبڕین‌و كورتكردنه‌وه‌ی له‌هه‌موو ئه‌مانه‌ش گرنگت������ر له‌یه‌كچوون������ ی هه‌ردوو برۆكانت������ه كه پێویس������ته به‌یه‌ك ش������ێواز چاككرابێ������ت ئه‌گه‌رنا جۆرێ������ك له‌ناڕێكی ده‌به‌خش������ێت‌ه ڕوخسارت.
ی چاوه‌كان ئارایشت ی شێوه‌كانیان به‌پێ به‌شی سێیه‌م‌و كۆتایی: • ئارایشت بۆچاو ی بچووك:
دان������ا ی ش������ادۆ یبریقهدارو كراوه له‌س������هر هه‌موو پێڵو ی چاوه‌كان.
دانا ی ش������ادۆیه‌ك ی پلهمامناوهند له‌ناوه‌ڕاس������ت ی چاوه‌كان������دا له‌گۆش������ه ی دهرهوه ی چاوه‌كان������داو س������ه‌ره‌وه‌و له‌پێڵ������و ی خواره‌وه‌دا. هێڵێك������ ی باری������كبهقهڵهم ی ڕه‌ش له‌س������هر نی������وه ی دهرهوه ی پێڵوه‌كان داده‌نێی������ن ،به‌جۆرێك له‌ڕه‌گ ی برژانگه‌كانی سهرهوه نزیك بێت. دانان ی ماسكارا له‌سه‌ر برژانگه‌كان ی سه‌وه‌وه‌و خواره‌وه‌دا.• ئارایشت بۆچاوی گهوره: دیاریكردنی هێڵی برژانگه‌كان ی سه‌ره‌وه‌و خوارهوه به‌به‌كارهێنان ی قه‌ڵه‌م چاو. دانانی شادۆیه‌ك ی ڕه‌نگ تاریك به‌درێژای ی برژانگه‌كان ی خوارهوه. دانان������ ی ش������ادۆیه‌ك یكهمێك كراوه‌تر له‌گۆشه ی چاوه‌كاندا له‌س������هر پێڵو ی س������ه‌ره‌وه ،له‌گ������ه‌ڵ دانان ی ش������ادۆیه‌كی ڕه‌نگك������راوه له‌سه‌ر پێڵووه نه‌جواڵوه‌كه. دانان������ ی بڕێكی زۆر یماس������كارا به‌ته‌نها له‌سه‌ر برژانگه‌كانی سه‌ره‌وه‌دا.
ی له‌گه‌نجێتیت بك ه به‌شه‌ش ڕێگا پارێزگار
جوانی‌‌و زیندوێتی‌‌و چاالكی ئه‌وس������ێ شته‌ن كه بیر ی زۆرینه‌ی خانمان ی داگیركردووه ،چونكه خانم������ان ده‌خوازن به‌وجۆره بمێننه‌وه هه‌تا ئه‌گه‌ر له‌ته‌مه‌ندا گه‌وره‌ش بن ،ئهمانه ی خوارهوه چه‌ند خاڵێكن ده‌روازه‌ت لێده‌كه‌نه‌وه بهرهو گه‌نجبوونه‌وه: .1با له‌شت ئاره‌ق بكاته‌وه‌و هه‌وا وه‌ربگر ێ لهڕێگه ی ئه‌نجامدانی ڕاهێنان‌ه وه‌رزشییه‌كانه‌وه ،چونكه به‌باشترین هۆكار داده‌نر ێ بۆپارێزگار ی كردن له‌گه‌نجێتی‌‌و زیندوێتیت‌و به‌ره‌نگاربونه‌وه ی پیری. .2له‌خۆراكه‌كانتدا هه‌میش‌ه په‌یوه‌ستب‌ه به‌هه‌ڵبژاردن ی ڕه‌نگ ی زهردو سه‌وزه‌وه ،چونكه سه‌وزه‌وات ی وه‌ك گێزه‌رو س������پیناغ ده‌وڵه‌مه‌ن������دن به"بیتاكاروتینۆ" كه ڤیتامی������ن ( )Aی لێ پێكدێت‌و ئه‌م ڤیتامینه‌ش به‌ره‌نگار ی توشبوون له‌شێرپه‌نجه‌و جه‌ڵده ی دڵ ده‌كات. .3مه‌هێڵ‌ه ڕۆژێكت به‌سه‌ردا تێپه‌ڕێت‌و میوه ی تێدا نه‌خۆیت ،لهبهرئهوه ی میوه‌كان ڤیتامین ی دژه ئۆكسان له‌خۆده‌گرن‌و ئه‌توانین به‌خۆراك ی دژه پیربوون ناو ی ببه‌ین. .4هه‌وڵب������ده هه‌میش������ه به‌بایه‌خه‌وه له‌ژیانت بڕوانیت ،مه‌رج نییه هه‌م������وو چه‌كه‌كان ی دژ ی پیر ی چه‌كی م������اددی بن ،به‌ڵكو الیه‌ن ی مه‌عنه‌ویش ڕۆڵ ی خۆی ده‌بینێ������ت له‌به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ی پیریدا، ئه‌گ������هر تا ئه‌م كات‌ه هیچ هیواو ئامانجێكت نییه ئامانجێك بۆخۆت دیار ی بكه له‌ژیانتداو ههوڵ ی بۆبده ،چاكه لهگهڵ خه‌ڵك ی بكه له‌كات ی پێویستدا ،چونكه ئهمه هه‌ستكردن به‌ئاسوده‌ییت پێده‌به‌خشێت. .5له‌خۆر دوور بكه‌وه‌ره‌و‌ه پیر ی لێ������ت دوور ده‌كه‌وێت������هوه ،زۆر مان������هوه له‌به‌ر ئه‌م تیش������كه‌دا پێست وش������ك ده‌كاته‌وه‌و زوو پی������ر ی ده‌كات‌و په‌ڵه ی قاوه‌یی له‌س������هر دروس������ت ده‌كات. .6له‌جگه‌ره‌كێشان‌و خواردنه‌و‌ه كحولییه‌كان دوور بكه‌وه‌ره‌وه‌و پیری لێت دوور ده‌كه‌وێته‌وه‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه.
ی حه‌ز كچان بۆچ
له‌شوكوالت ه
بوون ی كافایینه‌كان له‌ش������وكوالته‌دا چاالككهرهوه ده‌به‌خش������ێت‌ه ئامێر ی ده‌مارو هه‌ستكردن به‌حه‌وانه‌وه ی پێده‌دات ،زانراویش‌ه كچان‌و ژنان به‌ڕێژه‌یه‌ك ی زیات������ر‌و له‌پاش هه‌موو ژه‌مێك حه‌ز به‌خواردنی ش������وكوالته ده‌كه‌ن بۆئه‌وه‌ی ڕاس������ته‌وخۆ هه‌س������ت به‌حه‌وانه‌وه‌و ئارام ی ده‌ك������ه‌ن ،به‌اڵم ئاخۆ نهێن ی خۆشه‌ویستی بۆ ئه‌م شیرینییه بۆچی بگهڕێتهوه؟ پسپۆڕ ی كێش‌و چاره‌سه‌ركردن ی ئازار ،ئه‌و نهێنییه‌ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ بوونی مادده ی كافایین كه به‌مادده‌یه‌ك ی چاالككهرهوه ی به‌هێز ی ئامێری ده‌مار ده‌ناسرێت ،هه‌روه‌ها به‌كاراییه‌كی گرنگ كه ده‌ستبه‌جێ كه‌سه‌ك‌ه له‌ماندوی ی ڕزگارده‌كات‌و به‌هۆشیه‌و‌ه هه‌ست به‌حه‌وانه‌وه‌یه ده‌كات .سه‌ره‌ڕا ی بونی هه‌ندێك مادده ی سروشتی تر كه له‌پێكهاته‌كان ی مێشك ده‌چن‌و لێپرسراون له‌میزاج. هه‌مان س������ه‌رچاو‌ه له‌گۆڤارێكی تایبه‌ت به(خانمان)دا ئاماژه‌یان بهوه داوه كه ش������وكوالته ڕێژه‌یه‌ك ی دیاریكراو له‌ش������ه‌كر ی تێدایهو هاوكاری ده‌كات له‌به‌رزبونه‌وه‌ی ڕێژه ی هۆرمۆن ی (سیرۆنین)ی ڕێكخه‌ری میزاج ی مرۆڤ ،سه‌ره‌ڕا ی ئه‌وه‌ش هۆشدارییان داوه به‌وه‌ی ڕاهاتن له‌خواردنی ئه‌م جۆر‌ه شیرینیان‌ه خانمان دوچاری ئالوده‌بوون ده‌كات‌و ئه‌گه‌ریش لێی بێبه‌ش كرا ون ی ده‌كات‌و به‌هۆیه‌و‌ه كه‌سه‌ك‌ه هه‌ست به‌خه‌مۆك ی ده‌كات ،لهبهرئهوه ئامۆژگار ی ده‌كه‌ن كات ی خواردنی یه‌ك پارچه‌ی بچووك زۆر به‌هێمن ی بخورێت بۆئهوه ی تام ی بكرێت ،ناوه‌نده‌كانی چه‌ش������تن له‌س������ه‌ری زماندا ئه‌وهه‌سته بۆمێشك بگوێزنه‌وه‌و ببێته هۆ ی به‌رزبونه‌وه‌ی ڕێژه ی هۆڕمۆنی سیرۆتۆنین له‌مێشكدا. س������ه‌ره‌ڕای ئهمه توێژینه‌وه‌كان ئه‌وه‌شیان سه‌لماندوو‌ه كه ش������وكوالته‌و شیرینییه‌كان به‌ته‌نها به‌س نین بۆباش������تركردن ی میزاج‌و به‌رزكردنه‌وه ی ڕۆحی مه‌عنه‌وی ،به‌ڵكو پێویس������ته ئ������هوه لهگهڵ ئه‌نجامدان ی وه‌رزش������دابێت له‌ڕۆژێكدا النی كه‌م س������ی خوله‌ك ،تاله‌ش هان بدات هۆڕمۆن ی سروشت ی ده‌ربدات‌و له‌هه‌ستكردن به‌ماندویی‌‌و خه‌مۆك ی ڕزگار ی بكات.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/21
ژماره53 :
13
ی ده‌كرد ببێت به‌ئه‌ندازیار ی ترشیاتفرۆش حه‌ز گه‌نجێگ ێ درێژه به‌خوێندن بده‌م ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌پاره‌ش بێ" "ده‌مه‌و گه‌نجێك ی كورد ماو‌ه ی پێنج ساڵ ه ترشیات دروست ده‌كات‌و وه‌ك خۆ ی باسیده‌كات به‌هۆی ئهوه ی له‌به‌ر ده‌ستی براكه‌یدا كاری كردووه زووتر فێر ی كارهكه بووهو له‌ئێستادا شاره‌زاییه‌ك ی باش ی له‌دروستكردنی ترشیاتدا ههیه.
به‌هۆ ی ترشیاته‌و‌ه بژێو ی ژیان ی دابینكردوو‌ه ئه‌و گه‌نج‌ه ئاماژه ی به‌وه‌دا كه به‌هۆ ی كاره‌كه‌ی������هوه توانیویه‌ت ی خۆ ی پێ بژێنێت‌و هاوكار ی خێزانه‌كه‌ش������ ی بكات" ،هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌م دوكان‌ه وه‌ك ه ی خۆم وایه ،چونكه ه ی براكه‌مه، به‌اڵم حه‌زم لێی‌ه دوكانێك بۆ خۆم دابنێم" ،هاوكات باس ی له‌وه‌كرد كه به‌هۆ ی كاره‌كه‌یه‌و‌ه چه‌ندین خه‌ڵك ی باش������ ی ناس������یوه ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا خۆشحاڵ‌ه بهوه ی كچێك ی زۆر بونه‌ت‌ه موشته‌ر ی دوكانه‌ك‌هی" ،هه‌ندێكیان بوونه‌ت‌ه هاوڕێم".
هۆگر كه‌مال ی هه‌موو به‌یانیه‌ك كارزان محه‌مه‌د ته‌مه‌ن 25س������اڵ له‌كاژێر هه‌شت‌و ی ده‌چێت‌ه س������هر ی به‌یان������ نی������و ی‌و ئێوارانیش دره‌نگ كاره‌ك������ه ده‌ڕواته‌و‌ه ماڵه‌وه. ی به‌رده‌وام ی ئهوه ی به‌هۆ ی خۆ به‌وت‌ه ی ی هیچ شتێك ی كات له‌دوكانه‌كه‌یه‌ت ی ی‌دڵی به‌كاره‌ك ه كارزان ئه‌وگه‌نج ه ی ی سه‌ردان ی نه‌ماوه" ،نه‌مه‌جال تر خزمانم ههیه ،نه‌كاتێك ی ئاسن ی گونجاو بۆ ترشیات‌ه‌و به‌ش������ه‌ویش یار هاوڕێیه‌ت ی هیچ ی مه‌گه‌ر به‌ته‌له‌فون قس������ه ئه‌كات" ،له‌به‌ر ئ������هوه كات لهگهڵ هاوڕێكانم بكه‌م یان سه‌ردانم شتێكم وه‌ك پێویست نییه". ی بكه‌ن ب������ۆ دوكان ،ئه‌گینا مه‌جال هاوڕێیه‌تیشم نییه". ی دروست ی كورد ترشیات نم نم بۆ كدا ه ی ه و ئه‌و له‌به‌سه‌ركردنه ده‌كه‌ن دواو باس ی ی دوكان ی لهوه كرد كه هه‌رچه‌ند‌ه كارزان ،له‌گ������ه‌ڵ براك‌ه ده‌رفه‌ت ی‌و ی كوردیان ههیه له‌سلێمان ی ههیه بۆ خۆشه‌ویس������تی ،ترشیات ی زۆر متمان‌ه ی خۆ ب������ه‌اڵم به‌وت‌ه ی ی به‌ج������ۆر‌ه جیاوازه‌كان ی ئاماژه پێ ی ی نییه" ،ئه‌گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت ترشیات كرد كه خۆیان دروست له‌سه‌ر شاخیش بێت خۆشه‌ویست ی ده‌كه‌ن" ،ئێمه لێر‌ه چه‌ندین جۆر ئه‌كات". ترش������یات دروست ده‌كه‌ین ،لهوانه ی كار ئه‌و گه‌نج‌ه به‌ڕۆژ خه‌ریك ی عه‌مبه ،زه‌رد ،س������ور، ی ترش������یات
ماڵ������هوه ،جگ������ه ل������ه‌وه‌ش خه‌ڵك له‌موسڵ‌و به‌غداد‌و چه‌ندین ناوچ‌ه ی كوردستان‌و دهرهوه ی كوردستانیش دێن بۆ ترشیاته‌ك‌ه ی ئێمه".
خۆشه فۆتۆ :هۆگر که‌مال كوردی ،ربه‌هه‌نار ،موسڵی ،ئێرانی، ی كوردی". لهگهڵ شێلم به‌ترش ی لهوه ك������رده‌و‌ه كه ئه‌و جه‌خت������ ی سور هاوواڵتیان زیاتر ترش������یات ی زۆریش تایبه‌ت ئه‌خۆن" ،خه‌ڵكێك ی كوردی ،كه دێن‌ه المان بۆ ترشیات ی ده‌كه‌ین". ێ دروست ی تر به‌سرك‌ه ی ی به‌وه‌شدا كه به‌هۆ ناوبراو ،ئاماژه ی ی وردكردن كاره‌كه‌یه‌و‌ه له‌كات������ ی ترشیاتدا بریندار كه‌ره‌سته‌كان ی كه‌له‌رم بووه" ،به‌تایب������ه‌ت له‌كات وردكردندا چه‌ندینجار ده‌س������تم له‌چه‌ند الیه‌كه‌و‌ه بڕیوه".
حه‌ز ی ده‌كرد ببێته ئه‌ندازیار كارزان زۆر ح������ه‌ز ده‌كات درێژه به‌خوێندن بدات ،به‌اڵم وه‌ك خۆ ی باس������یده‌كات نه‌په‌یمانگ‌ه‌و نه‌زانكۆ وه‌ری ناگرن هه‌ربۆی������ه" ،ده‌مه‌و ێ درێ������ژ‌ه به‌خوێندن بده‌م ،ئێس������تا به‌پاره‌ش ب ێ ده‌خوێنم ،چونكه من زۆر حه‌زم ده‌كرد ببم به‌ئه‌ندازیار، جگه‌له‌وه‌ش خولیایه‌ك ی زۆرم ههیه بۆ وه‌رزش‌و پێشتریش وه‌رزشكاربوم". وه‌س������تا كارزان������ ی ترش������یاتچ ی ئاشكراش������یكرد كه ئه‌وان زیاتر له‌ڕه‌مه‌زانان‌و وه‌رزه‌كان ی زس������تان‌و
به‌هار ئیشیان زۆر ده‌بێت" ،چونكه خه‌ڵك له‌و كاتانه‌دا ترش������یات زۆر ده‌به‌نه‌وه". خه‌ڵك ی به‌ش ی مانگێك ترشیات ده‌كڕێت ئه‌و گه‌نج‌ه وه‌ك باس������ ی ده‌كات ،تا ئێس������تا چه‌ندین كه‌س ی به‌رپرس ی گ������ه‌ور‌ه س������ه‌ردان ی دوكانه‌كه‌یان كردوون‌و ترش������یاتیان لێكڕیون، "به‌ه������ۆ ی ناوبانگ������ ی ترش������یات‌ه كوردییه‌كه‌مان������هوه ،خه‌ڵك ی واهه‌ی‌ه به‌ش������ ی مانگێك ترش������یات ده‌بات‌ه
زه‌یتون ی بیان ی به‌كار ده‌هێنن به‌هۆ ی ئهوه ی له‌كوردستاندا زه‌یتون كهمه بۆ ناو ترشیارته‌كه‌یان زه‌یتون ی بیان������ ی به‌كارده‌هێن������ن" ،زه‌یتون ی واڵتان ی ئیس������پانیا ،میسر ،توركیا، ئێران ،به‌كار ده‌هێنین". به‌وت‌ه ی خۆ ی ئه‌و زه‌یتون‌ه ی بۆیان دێت دووبار‌ه خۆش������ ی ده‌كه‌نه‌وه، "دوا ی ئ������هوه ی زه‌یتونه‌كه‌مان بۆ دێت ،خۆشمان جوان ده‌یشۆینه‌و‌ه‌و بۆم������اوه ی هه‌فته‌یه‌ك ده‌یكه‌ین‌ه ئاوو خوێوه‌و بۆماو‌ه ی 40ڕۆژ ،دوا ی ئهوه دیسانه‌و‌ه بۆ ماو‌ه ی هه‌فته‌یه‌ك هه‌موو ی ڕۆژ ێ ئاوه‌ك‌ه ی ده‌گۆڕین ،بۆ ئهوه ی ی بڕوات ،پاشان به‌ئاو سوێراوه‌ك‌ه ی ئه‌كه‌ین". لیمۆ خۆش
ی داهێنا حه‌زیده‌كرد ببێت ه مامۆستا ی مه‌حش ئه‌و پیاو ه
حه‌مه‌ساڵح ی ترشیاتفرۆش :خوا هیدایه‌تی گه‌نج ه ترشیاتفرۆشه‌كان ی ئێستا بدات‌و دوور بكه‌ونه‌و‌ه له‌ترشیات ی ساخت ه
حه‌م ه سه‌عید مه‌حمود ی ته‌مه‌ن 67ساڵ كه تا قۆناغ ی چواره‌م ی سه‌ره‌تای ی خوێندوه ،ماو‌ه ی 31ساڵ ه ترشیاتچییه له‌شار ی سلێمانی‌‌و ترشیاتێك ی به‌ناوبانگی ههیه. هۆگر كه‌مال حه‌م‌ه سه‌عید ی ترش������یاتچ ی ئاماژه ی به‌وه‌دا كه كات ێ دوكان ی ترش������یات ی داناو‌ه چه‌ندین ترشیاتفرۆش������ ی تر له‌سلێمان ی هه‌بوون" ،ئه‌وانیش ،حاج ی عه‌لی ،عوس������مان ی ترش������یات ،حاج ی عه‌باس ی ماستاو ،بوون". هه‌ر وه‌ك خۆ ی باسیده‌كات له‌دایكییه‌و‌ه فێر ی ترشیات دروس������تكردن بووهو كاتێكی������ش چووه‌ت‌ه س������هر دوكان ی ترشیاته‌ك‌ه ی یه‌كسه‌ر بووه به‌وه‌ستا. بۆیه‌كه‌مجار مه‌حش ی ده‌هێنێته سلێمان ی ئ������هو پیش������ه‌وه‌ر‌ه به‌ئه‌زمون������ه له‌به‌س������ه‌ركردنه‌وه‌یه‌كدا بۆ نم نم دواو باس������ ی ل������هوه كرد ك������ه زۆر حه‌ز ی له‌دروستكردن ی ترش������یات كردووه، ههربۆیه كات ێ ده‌ست ی پێكردوو‌ه شت ی نوێ������ ی داهێناوه "،من ئاوو س������ركه‌م
له‌كه‌ره‌س������ته‌ك‌ه جیاكرده‌وه ،له‌هه‌موو سلێمانیشدا كه‌س نه‌یده‌زان ی مه‌حش ی چییه ،به‌اڵم بۆیه‌كه‌مجار له‌سلێمانیدا من دروستمكرد‌و ترشیاتچییه‌كان ی تریش له‌منه‌و‌ه فێربوون". ترشیات ی خورما ی دروستكردووه وه‌س������تا حه‌مه‌س������ه‌عید جه‌خت ی لهوه كردهوه كه تائێس������تا چه‌ندین جۆر ی ترشیات ی دروس������تكردوه" ،ترشیات ی ترێ ،كه تائێستاش هه‌ر هه‌مه ،هه‌روه‌ها ترشیات ی خورماش������م دروستكردوه"، ههربۆیه وه‌ك خۆ ی باسیده‌كرد له‌كات ی گرانییه‌كه‌دا كاتێك س������رك‌ه نهبووهو خه‌ڵك������ ی به‌لیمۆندۆز ی دروس������تیان ده‌ك������رد ،ئ������هو به‌خورما ترش������یات ی دروستكردووه" ،خورمام له‌به‌غداده‌و‌ه ده‌هێنا‌و پێم دروس������تده‌كرد ،كه وه‌ك ترش������یات ی ترێك‌ه ده‌رده‌چوو ،كه من ئه‌وسا به‌س������رك‌ه ی خورما به‌ناوبانگ بوم‌و تڵپه‌كه‌ش������یم ئه‌پ������ااڵوت‌و وه‌ك شیله‌یه‌ك ئه‌مكرد به‌عه‌مبه". ته‌ندروست ی دوكانه‌ك‌ه ی دانه‌خست ئه‌و ترشیاتچییه ش������اره‌زای‌ه ئه‌وه‌ش ی خس������ته‌ڕوو كه جارێكی������ان به‌هۆ ی نه‌بوون������ ی رێنمای ی ته‌ندروس������تییه‌وه، به‌ڕێوه‌به‌ر ی ته‌ندروس������ت ی س������لێمان ی هه‌ن������د ێ له‌دوكانه‌كان ی ترش������یات ی
س������لێمان ی بۆماوه‌یه‌ك داخست ،به‌اڵم ئهوه ی ئه‌و ی دانه‌خست" ،ئهوه ی منیان دانه‌خست ،چونكه مه‌رج ی ته‌ندروست ی تێدابوو ،بۆی‌ه قایمقام ی ئه‌و كات‌ه نارد ی بۆ ترش������یات بۆالم تا بزانێت ڕاست‌ه خۆش‌و پاكه ،كه به‌دڵ ی بوو جار جار ده‌ینارده‌و‌ه بۆ ترش������یات‌و منیش بۆم ده‌نارد". حه‌م‌ه س������ه‌عید ی ترش������یاتچی ،زۆر خۆش������حاڵ‌ه بهوه ی دوو كوڕ ی خۆ ی فێر ی دروستكردن ی ترشیات كردووه، "توانیوم������ه به‌ه������ۆ ی ئه‌و ئیش������ه‌مه‌و‌ه خه‌ڵكێك ی زۆر بناس������م‌و ناوبانگێك ی باشیشم پێ ی په‌یداكردووه". به‌وت‌ه ی خۆ ی خه‌ڵكێك ی زۆر له‌به‌غداد‌و نه‌ج������هف‌و هه‌ولێر‌و كۆی������هو دهرهوه ی واڵته‌و‌ه داوا ی ترشیات ی لێده‌كه‌ن. حه‌ز ی له‌مامۆستایه‌ت ی بوو ئه‌و ترشیاتفرۆش������ه به‌ئه‌زمون‌ه باس ی له‌وه‌كرد كه تائێستا به‌پار‌ه ی ترشیات فرۆشتن نه‌یتوانیو‌ه پاشه‌كه‌وتێك ی ئه‌وتۆ بكات" ،شوكور بۆخوا دوكانه‌ك‌ه ه ی خۆمهو دوا ی ئهوه ی ژنیشم به‌ڕێكه‌وت هێنا ،ئێستا س ێ كوڕو پێنج كچم ههیهو توانیوم‌ه وه‌ك مه‌لیك بیانژێنم" . ئه‌گه‌رچ ی ناوب������راو خوێندن ی ته‌واو نه‌ك������ردووه ،به‌اڵم وه‌ك خۆ ی باس������ ی ده‌كات له‌وكات������ه‌دا به‌هۆ ی قورس������ ی بژێوییه‌و‌ه نه‌یتوانی������وه خوێندنه‌ك‌ه ی ته‌واو ب������كات" ،زۆر حه‌زم لێبوو ببم
ئه‌و پیاو‌ه ی یه‌كه‌م جار مه‌حش ی هێنای‌ه سلێمانی فۆتۆ :هۆگر که‌مال به‌مامۆس������تا ،به‌اڵم كه‌نه‌متوانی ،بۆی‌ه به‌وت‌ه ی خۆ ی به‌هۆ ی ئهوه ی كه هه‌موو ترشیاته‌كه‌و‌ه ده‌س������تیان زهردو سور ماڵێك فێر ی ترش������یات دروستكردن ده‌بێت" ،له‌شمان بۆن ی سیر‌و ترشیات ی حه‌زه‌كه‌م بوو به‌كاسبی". بوون ،بازاڕیان كه‌مبوه‌ته‌وه " ،له‌مانگ ی لێدێت ،كه‌ده‌چین‌ه ال ی خه‌ڵكیش������هوه ره‌مه‌زاندا به‌قه‌ده‌ر ساڵه‌ك‌ه ئیش ده‌كه‌ین‌و یه‌كسه‌ر پێمان ده‌زانن‌و ده‌ڵێن ئهوه كێیه ڕه‌مه‌زان حه‌ق ی ساڵێكیان بۆ بۆن ی ترشیات ی لێدێت". له‌و كاتانه‌شدا زۆر هیالك ده‌بین". دهكاتهوه حه‌مه‌سه‌عید ی ترشیاتچ ی وه‌ك خۆ ی حه‌مه‌سه‌عید ی ترش������یاتچ ی ئاماژه ی جه‌خت ی له‌سه‌ر دهكاتهوه ،زۆر له‌گه‌نج‌ه ده‌ستیان سورو زه‌رد‌ه به‌وه‌دا كه كه‌ره‌س������ته ی ترشیاته‌كه‌یان له‌عه‌لو‌ه ی سلێمانیه‌و‌ه بۆدێت" ،خۆمان ئه‌و پیاو‌ه به‌ئه‌زمون‌ه جه‌خت ی لهوه كردهوه ترشیاتفرۆشه‌كان ی ئێستا ڕازییه" ،خوا ئه‌یجنین‌و ترۆز ی‌و بیبه‌ریش له‌وه‌رز ی كه زۆرج������ار به‌ه������ۆ ی كاره‌كه‌یانه‌و‌ه هیدایه‌تی������ان ب������دات‌و دوور بكه‌ونه‌و‌ه ده‌ستیان ئه‌بڕن ،هاوكات به‌هۆ ی ڕه‌نگ ی له‌ترشیات ی ساخته". هاویندا خۆش ده‌كه‌ین".
12
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
پرۆژه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ری ئۆتۆمبێله‌كان به‌مزوان‌ه له‌ئه‌وروپا جێبه‌جێ ده‌كرێت، كه له‌و پرۆژه‌یه‌دا ش������ه‌ش تا هه‌شت ئۆتۆمبێ������ل له‌یه‌كڕی������زدا داده‌نرێن‌و كۆنترۆڵ������ی ئۆتۆمبێله‌كانی خۆیان به‌خه‌یاڵێكی ڕاحه‌ته‌و‌ه ده‌ده‌ن‌ه ده‌ست ش������ۆفێرێكی لێهاتوو كه له‌پێشه‌وه‌ی ڕیزه‌ك‌ه شۆفێری ده‌كات. زۆربوون������ی ژم������اره‌ی ئۆتۆمبێل������ه كه‌سییه‌كان‌و به‌رزبوونه‌وه‌ی خه‌رج ی س������ووته‌مه‌نی ،ه������اوكات زۆربوونی
مۆبایل
ترافیك له‌ناو شاره‌كاندا له‌الی‌هك‌و حه‌زكردن به‌ئاسووده‌یی ،هه‌ر رۆژ‌ه ده‌بێت‌ه هۆی درووستبوونی بیرۆكهو داهێنان ی پرۆژه‌ی نوێ ،ئه‌وه‌ش له‌پێ،أـ, ئ������هوه ی ش������ۆفێره‌كان ئارامتر بن‌و له‌هه‌مانكاتیشدا ترافیك‌و خه‌رج ی سووته‌مه‌نیش كه‌مببێته‌وه ،یه‌كێك له‌و پرۆژان‌ه ی كه بۆ ئه‌م مهبهسته كراوه، پرۆژه‌یه‌ك‌ه به‌ناوی" ،ش������ه‌مه‌نده‌فه‌ری ئۆتۆمبێله‌كانیئه‌وروپا". كۆمیسیۆنی ئه‌وروپا لهگهڵ كۆمه‌ڵێك
له‌گ������ه‌ڵ چه‌ن������د كۆمپانیایه‌ك������ ی به‌رهه‌مهێنان ی ئۆتۆمبێل ،وه‌ك ڤۆڵڤۆ له‌سه‌ر پرۆژه‌یه‌كی نوێ ڕێكه‌وتنیان كردووه ،به‌سه‌ركه‌وتن ی ئه‌و پڕۆژه‌ی‌ه له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی داهاتوو له‌ئه‌وروپا شۆفێره‌كانبه‌ئۆتۆمبێله‌كه‌یانه‌و‌هده‌چن‌ه ناو ڕیزێك ئۆتۆمبێله‌و‌ه له‌ش������ه‌قام‌و ئۆتۆبانه‌كاندا ،كه له‌الیه‌ن ش������ۆفێر‌ه لێهاتوووه‌كانه‌و‌ه رێنوێنی ده‌كرێت، ش������ۆفێری یه‌كه‌م كه له‌س������ه‌ره‌تای ریزه‌كه‌دای������ه ئه‌ركه‌كانی لێخورینی
ی مۆبایله‌كان ئایا هاند ده‌بن ه هۆی شێرپهنجه؟
له‌وكاته‌و‌ه كه ته‌كنۆلۆژیای مۆبایل هاتۆت‌ه ئاراو‌ه باس������ ی ئ������هوه ده‌كرێت ك������ه مۆبایل هۆكارێك‌ه بۆ ش������ێرپه‌نجه، هه‌میش‌ه له‌شوێن‌ه گشتییه‌كان‌و شوێن‌ه تایبه‌تییه‌كانی بواری پزیشكی له‌نێوان خه‌ڵك‌و پسپۆرانی هاوڕا دژ به‌و ئامێر‌ه له‌ئارادابووه.
هه‌ركات لیستی به‌رزی به‌رهه‌م‌ه نوێیه‌كان یان ته‌كنۆلۆژیا نوێیه‌كان ده‌بینین ،زۆربه‌ی به‌رهه‌مهێنه‌ران هیوادارن ناویان له‌ناو ئه‌و لیس������ته‌دا بدۆزنه‌وه ،به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئه‌و لیس������ته 20ناویی‌ه كه تێی������دا رێژه‌ی ده‌نگدانه‌وه‌ی ش������ه‌پۆل‌ه ئه‌لكترۆمۆگناتیسییه‌كان باس������كراوهو ناوی هه‌ندێك به‌رهه‌مهێنه‌ر وه‌ك ئێچ تی س������ی ،س������ۆنی ئه‌ریكسۆن‌و مۆتۆرێال به‌رچاو ده‌كه‌وێت ،ئه‌و لیست‌ه نییه كه به‌رهه‌مهێنه‌ران حه‌ز بكه‌ن ناویان تێیدا باڵوبێته‌وه. كاتێك كه به‌مۆبایل قس������ه ده‌كه‌ی������ن گه‌یه‌نه‌ر ی ده‌نگ به‌شێوه‌ی شه‌پۆلێكی سینوسی ده‌كرێت‌ه ره‌مز ،ئه‌و شه‌پۆل‌ه سینوس������یی‌ه به‌هۆی گه‌یه‌نه‌ره‌و‌ه ده‌نێردرێت بۆ ئایله‌ری مۆبایل‌و بۆشایی دهرهوه .ئه‌و شه‌پۆل‌ه رادیۆیان‌ه له‌تیشكی ئه‌لكترۆمۆگناتیسیپێكهاتوون. به‌پێی راپۆرتی س������ایتی س������ی نێت بوون ی مه‌ترسی له‌به‌رده‌م مه‌یدان‌ه مۆگناتیسییه‌كان به‌تایبه‌تی بۆ منداڵن س������ه‌لمێنراوه‌‌و هه‌ربۆیه‌ش كۆمیسیۆنی په‌یوه‌ندییه‌كانی فیدراڵی ی������ان FCCرێژه‌ی ڕاكێش������انی تایبه‌تی بۆ هه‌ر هاندێك له‌ئه‌مریكا 1.6وات له‌س������هر كیلۆگرام راگه‌یان������دووه .له‌ئه‌وروپا ئه‌و ژماره‌ی‌ه 2وات له‌س������هر كیلۆگرامه ،له‌كاتێكدا كه ئه‌و ژماره‌ی‌ه له‌كه‌نه‌داش 1.6 وات له‌سه‌ر كیلۆگرامه.
هه‌فته‌ی رابردوو كۆمپانیای تۆیۆتا هه‌واڵی بانگكردنه‌وه‌ی س������ه‌د هه‌زار ئۆتۆمبێلی مینی وانی سینای خۆی باڵوكرده‌وه. به‌پێی ڕاگه‌یاندنه‌كان هۆكاری ئه‌و گێڕانه‌وه‌ی‌ه چاككردنه‌وه‌ی الیتی ستۆپی ئۆتۆمبێلی سینای مودیلی 2011یه ،كه ڕه‌نگ‌ه به‌هۆی كێشه‌ی ته‌كنیكییه‌و‌ه به‌رده‌وام هه‌ڵكراو‌ه بێت .ئه‌و گهوره كۆمپانیا ژاپۆنیی‌ه كه تائێستا به‌هۆكاری جیاواز چه‌ندینجار به‌رهه‌مه‌كان ی به‌هۆ ی گرفت ی ته‌كنیكیه‌و‌ه گێراوه‌ته‌وه، ئهوه ی ڕاگه‌یاند كه به‌ركه‌وتن ی قاچی شۆفێره‌ك‌ه له‌به‌شێكی تایبه‌تی سیستمی ئه‌لكتریكی ئۆتۆمبێله‌ك‌ه ره‌نگ‌ه ببێته هۆی روودانی ئه‌و كێش‌ه ته‌كنیكییه، به‌پێی ڕاگه‌یاندنی ئه‌و كۆمپانیای‌ه تائێس������تا ڕاپۆرتێك له‌سه‌ر ڕوودانی ڕووداوێكی هاتوچۆ به‌هۆی ئه‌و كێش‌ه ته‌كنیكیه‌و‌ه نهكراوه .جێ ی ئاماژه‌ی‌ه ساڵی رابردوو كۆمپیانیا ی تۆیۆتا زیاتر له 10ملیۆن ئۆتۆمبێلی به‌رهه‌می خۆی له‌سه‌رانس������ه‌ری جیهاندا به‌هۆی كێشه‌ی ته‌كنیكییه‌و‌ه له‌سیستمی پێداكانی به‌نزین تێیاندا بانگكرده‌و‌ه بۆ نوێنه‌رایه‌تیه‌كانی تا چاره‌سه‌ری ئه‌و كێشه‌یه‌یان بۆ بكرێت .به‌پێی راگه‌یاندنی به‌ڕێت ی سه‌المه‌ت ی شه‌قامه‌كان له‌ئه‌مریكا ره‌نگ‌ه ئه‌و گێڕانه‌وه‌ی‌ه شێوه‌یه‌كی به‌رفراوانتر به‌خۆیه‌و‌ه بگرێت‌و ئۆتۆمبێله‌كانی به‌رهه‌می ساڵی 2009ش به‌خۆیه‌و‌ه ببینێت.
ئینته‌رنێت
ی ته‌كنیكیه‌و ه ی هه‌ڵ ه به‌هۆ به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا ده‌گه‌ڕێنرێنه‌و ه
ئۆتۆمبێله‌كان‌و زی������اد‌و كه‌مكردنی خێرایی‌و هه‌روه‌ها ڕاگرتنیان له‌كاتی پێویستدا له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت. لێكۆڵه‌رانی ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه له‌وبڕوایه‌دان كه به‌ه������ۆی ئه‌و پرۆژه‌یه‌وه ،ترافیك كه‌متر ده‌بێت������هوهو كاتێكی كه‌متر بۆ پێوانی ڕێگه‌یه‌ك������ی دیاریكراو به‌سه‌رده‌چێت‌و هه‌ڵبه‌ت شۆفێره‌كان به‌دڵه‌ڕاوكێ كه‌متر شۆفێری دهكهنو ترس له‌ڕوودای هاتوچۆ كهمدهبێتهوه. ئۆتۆمبێله‌كانی ك������ه ده‌چن‌ه ناو ئه‌و
ریزی ش������ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌وه ،یه‌كه‌یه‌كی گه‌یه‌ن������ه‌رو وه‌رگ������ر ی سیس������ته‌می دۆزینه‌وه‌ی شوێنیان له‌سه‌ر ده‌بێت، كه یارمه‌تی ئۆتۆمبێله‌كان ده‌دات وه‌ك ش������ه‌مه‌نده‌فه‌ر بن‌و حاڵه‌تی گروپیان هه‌بێت ،ئ������هو سیس������ته‌م‌ه یارمه‌تی شۆفێر ی یه‌كه‌می ریزه‌ك‌ه ده‌دات كه شه‌ش تا هه‌ش������ت ئۆتۆمبێل به‌دوای خۆیدا ڕاكێشێت .هه‌ر ئۆتۆمبێلێك كه حه‌ز بكات له‌ریزه‌ك‌ه جیابێته‌‌و‌ه یان ڕاوه‌ستێت ،شۆفێره‌كه‌ی ده‌توانێت دووب������ار‌ه كۆنترۆڵی ئۆتۆمبێله‌كه‌ی خۆی به‌ده‌سته‌و‌ه بگرێت. بۆ ئ������ه‌وه‌ی كه لێكۆڵ������ه‌ران دركی باش������تر‌و هه‌ڵبه‌ت واقی������ع بینانه‌یان هه‌بێ������ت له‌كاری ش������ۆفێره‌كان له‌و شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌دا ،سوودیان له‌وێناكردن بینیوه .هه‌روه‌ها بڕیار وایه له‌مانگی داهاتووه‌و‌ه به‌شێوه‌ی تاقیكردنه‌وه‌ی ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه به‌دوو ئۆتۆمبێل ده‌ست
ئۆتۆمبێل
له‌مه‌ودوا یه‌ك شۆفێر شه‌ش ئۆتۆمبێل لێده‌خوڕێت
به‌كارب������كات .له‌ماوه‌ی دوو س������اڵی داهاتوودا ژم������اره‌ی ئه‌و ئۆتۆمبێالن‌ه بۆ پێنج زیاد ب������كات ،جگ‌ه له‌وه‌ش لێكۆڵه‌ران له‌ئێستادا له‌سه‌ر ئه‌گه‌ری كێش������ه‌كان كارده‌ك������ه‌ن ،بۆنمون‌ه ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ئۆتۆمبێله‌كانی ناو شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كان تووشی كێش‌ه بێت یان تووشی ڕووداوی هاتوچۆبێت، ئه‌وكات پێویسته چی بكرێت؟ به‌ه������ۆی ئ������ه‌وه‌ی كه ئ������هو پرۆژه‌ی‌ه شۆفێریی زۆر س������اده‌تر دهكاتهوه، ره‌نگ‌ه پێشوازی زۆر گه‌رمی لێبكرێت، به‌مه‌رجی ئ������ه‌وه‌ی كه به‌كارهێنانی ئه‌و سیستم‌ه پێویس������تی به‌ئامێری گران نرخ نه‌بێت‌و سیس������تمه‌كانی له‌سه‌ر هه‌موو جۆره‌كانی ئۆتۆمبێل كارب������كات ،هه‌ڵبه‌ت له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌ی‌ه كه ئایا ئه‌و سیستم‌ه له‌شه‌قام‌ه واقیعییه‌كانیش������دا به‌درووس������تی كارده‌كات یان نا؟
له‌فه‌یسبوكدابه‌شێوه‌یه‌كی
فه‌یسبوک
ی هاوڕێكانت ده‌دۆزیته‌و ه خێرا وێن ه
فه‌یس بوك به‌رنامه‌یه‌كی نوێی ناس������ینه‌وه‌ی ڕوخسار به‌كارده‌هێنێ������ت كه توانای ئ������هوه به‌به‌كارهێنه‌رانی ئه‌مریكی ده‌به‌خش������ێت ت������ا به‌ش������ێوه‌ی ئۆتۆماتیك هاوڕێكانیان له‌وێنه‌كانی ناو ئه‌و تۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌دا بناسنه‌وه. به‌وته‌ی جۆس������تین میش������ل ئه‌ندازیاری فه‌یس بوك، به‌رنامه‌ی "پێشنیازی له‌یبڵ" ،بۆ ناسینه‌وه‌ی كه‌سه‌كان له‌وێن‌ه نێردراوه‌كاندا ،بۆ ئه‌و س������ایت‌ه درووستكراوه، له‌ماوه‌ی چه‌ند هه‌فته‌ی داهاتوودا ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست ی ته‌واو ی به‌كارهێنه‌ر‌ه ئه‌مه‌ریكیه‌كان ی فه‌یسبووك.
به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌ندازیار‌ه رۆژان‌ه زیاتر له 100ملیۆن له‌یب ڵ له‌سه‌ر وێنه‌كانی فه‌یسبوك زیاد ده‌كرێت ،كاتێك كه به‌كارهێنه‌رێكی فه‌یسبوك وێنه‌ی دیجیتاڵی بنێرێت بۆ ئه‌و تۆڕ‌ه كۆمهاڵیهتییه ،هاوكات بیكات‌ه پرۆگرامی نوێی ناسینه‌وه‌ی ڕوخسار ،ڕوخسار ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه له‌وێنه‌كانی پێشوودا كراونه‌ت‌ه له‌یب ڵ یان له‌وێنه‌كانی دیكه‌دا ناویان هاتووه ده‌ناسێته‌وه. كه‌سانێك كه حه‌زناكه‌ن ناویان به‌شێوه‌ی ئۆتۆماتیك له‌یبڵی بۆ دابنرێت ،ده‌توانێت ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیی‌ه له‌هه‌رێمی كه‌سێتی خۆیان له‌فه‌یس بوكدا چاالك نه‌كه‌ن.
ی مرۆڤه‌كانه‌و ه گووگ ڵ ده‌چێت ه ناو جه‌ست ه كۆمپانیای گووگ ڵ به‌هۆی دوو به‌رنامه‌ی سه‌ركه‌وتوو، به‌اڵم پڕ له‌قسه‌‌و باسی Google mapو ، earthبه‌رنامه‌یه‌كی نوێی بۆ به‌دواداگه‌ڕان ی ئه‌ندام‌ه ناوخۆییه‌كانی له‌شی مرۆڤ خست‌ه به‌رده‌ست. به‌پێی هه‌واڵێكی سایتی نیوساینتیست به‌رنامه‌كانی Google mapو Google earthله‌ئێستادا توانای ئهوه ده‌خه‌ن‌ه به‌رده‌س������ت به‌كارهێنه‌ران كه له‌س������هر هه‌ساره‌ی زه‌وی گه‌ش������ت بك‌هن‌و له‌سه‌ر بچوكترین شوینه‌كانی جیهان زووم بك‌هن‌و گه‌وره‌ی بكه‌نه‌وه. كۆمپانیای گ������ووگ ڵ له‌دواهه‌مین داهێنانی خۆیدا ئیكسپلۆره‌ری له‌ش ده‌خات‌ه به‌رده‌ست ،به‌كارهێنه‌ران ب������هو به‌رنامه‌یه‌به‌ئاس������ان ی ده‌توانن به‌ناو ش������وێنه جیاوازه‌كانی جه‌س������ته‌دا گه‌ش������ت بك‌هن‌و سه‌یریان بكه‌ن .ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بتانه‌وێت س������ه‌یری ژماره‌یه‌ك ده‌مار بكه‌ن یان له‌ناو ڕیخۆڵه‌كاندا گه‌شتێك بكه‌ن، ئیكسپلۆره‌ی جه‌ست‌ه توانای ئه‌وه‌تان پێده‌به‌خشێت له‌سه‌ر شوێن به‌شوێنی ناو له‌شی مرۆڤ زووم بكات‌و گه‌وره‌ی بكاته‌وه ،له‌نێوان پێس������ت ،ماس������ولكه‌كان‌و Google
ئێس������كه‌كانه‌و‌ه هاتوچۆ بكات‌و ته‌واو وه‌ك به‌رنامه‌ی Google mapكه‌توانای زوومی كێشو‌هر‌و واڵت‌و شاره‌كانی ههیه ،له‌سه‌ر وردترین به‌شه‌كانی پێكهاته‌ی جه‌ست‌ه زووم بكات. ئ������هو به‌رنامه‌ی‌ه بۆ هه‌ندێ������ك له‌به‌كارهێنه‌ران زۆر سه‌رس������ووڕهێنه‌ر نییه ،س������اڵی رابردوو "سایمۆن بارۆن" براوه‌ی خه‌اڵتی "فالش فیكشن"ی گۆڤاری نیوساتنتیست پێشبینی كردبوو گووگڵ ،گه‌شتكردن به‌ناو بۆشایی ناوخۆیی له‌شی مرۆڤ ده‌ست پێبكات، به‌اڵم ئیكسپلۆره‌ری جه‌ست‌ه ی مرۆڤ هێشتا ئامێری به‌كه‌سێتی كراوی س������ێرچی له‌شی تایبه‌ت به‌هه‌ر به‌كارهێنه‌رێك كه بارۆن پێش بینی كردبوو ،ئاماد‌ه نهكراوه. پێده‌چێت ئ������هو پرۆژه نوێیه‌ی گووگ ڵ س������ه‌باره‌ت به‌هه‌رێمی كه‌س������ێتی به‌كارهێنه‌ران ،هاوش������ێوه‌ی به‌رنامه‌كانی س������ێرچی ئ������هو كۆمپانیای‌ه ره‌خنه‌ی لێبگیرێ������ت‌و له‌هه‌مان كاتدا ڕه‌نگ‌ه پێش������وازیه‌ك ی گه‌رمیشی لێبكرێت.
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
2010 /12/21
ژماره53 :
15
له‌گه‌له‌ری سه‌رده‌م فیلمی په‌رتووكی ره‌ش نمایش ده‌كرێت ئا :كاو‌ه حه‌سه‌ن ی ره‌ش ـ فیلمی په‌رتوك������ Bookله‌ده‌رهێنان������ی پ������او‌ڵ ڤێرهوڤێنه‌و ساڵی 2006له هۆڵندا به‌رهه‌مهێن������راوه ،كری������س ڤان هاوتین و سباستیان كۆچ‌و سیم هۆڤمان‌و ده‌یان ئه‌كته‌ری لێهاتوو رۆڵی تێدا ده‌بینن‌و ماوه‌كه‌ی 132 خوله‌كه. س������ه‌ره‌تای فیلمه‌ك������ه له‌واڵت������ی ئیسرائیله‌و‌ه ده‌س������تپێئه‌كات كه ده‌مانگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ساڵی ،1956 چه‌ند گه‌ش������تیارێك روو ده‌كه‌ن‌ه ئه‌وێ‌و به‌رێكه‌وتێكی زۆر سه‌یر یه‌كێك له‌گه‌شتیاره‌كان كه ژنێك‌ه به‌ن������اوی روونی مامۆس������تایه‌ك ده‌بینێت به‌ناوی ئه‌لیس كه یه‌ك ئه‌بینن تووشی شۆك ئه‌بن ،پاش Black
كافكا‌و بۆرخیس ده‌گه‌ڕێنه‌و ه ی هه‌واڵ باڵویانكرده‌و‌ه ئاژانسه‌كان كه له‌چوارچێوه‌ی فیستیڤاڵێكدا ی ئه‌رژه‌نتین رێز له‌هه‌ردوو له‌واڵت نووس������ه‌ری ن������اوداری چیكی‌و ئه‌رژه‌نتینی كاف������كا‌و بورخیس ده‌گێرێت. ئه‌و فیس������تیڤاڵ‌ه بۆ م������اوه‌ی ده رۆژ له‌پایته‌خت������ی ئه‌رژه‌نتی������ن به‌ڕێو‌ه ده‌چێ������ت ،بڕیاروای‌ه له‌و فیستیڤاڵه‌دا چه‌ندین كۆبوونه‌و‌ه
ناسینی مێژووی پاكستان
ی پین ،له‌پێناو هایتیدا خه‌اڵت ی ره‌تكرده‌و ه ه دوب
نوێترین به‌رهه‌می مایكل جاكسۆن باڵوكرایه‌وه
له‌كاتێك������دا چ������اوه‌ڕوان ده‌ك������را نوێترین ئه‌لبوم ی مایكڵ جاكسۆن باڵوبكرێته‌وه ،له‌ماو‌ه ی پێشوودا بۆ یه‌كه‌مجار موزیك ڤیدیۆیه‌كی نوێ ی هونه‌رمه‌ند ی كۆچكردوو له‌س������هر تۆڕی ئینته‌رنێت باڵوكرایه‌وه. موزی������ك ڤیدیۆ ی جاكس������ۆن كه گۆرانی ده‌ستم بگر‌ه له‌خۆ ده‌گرێت، له‌الی������ه‌ن هونه‌رمه‌ند ی كۆچكردوو
به‌هاوكاری ئ������اكان به‌رهه‌مهاتوو‌ه‌و مێژوو ی تۆماركردن ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ چه‌ند رۆژێك به‌ر له‌مه‌رگی ناوبراو. م������اوه ی موزی������ك ڤیدیۆییه‌ك‌ه ی جاكس������ۆن چوار خول������هك‌و نیو‌ه‌و به‌ش������ێوه‌ی هایپێ������ر كینتی������ك به‌رهه‌مهاتوو‌ه‌و له‌كاتی به‌ڕێوه‌بردنی كۆنسێرتێكدا جاكس������ۆن‌و ئاكان تۆمارییان كردووه.
تێبینی: كاژێر سێی پاشنیوه‌ڕۆی رۆژی شه‌مم‌ه 2010/12/25له‌گه‌له‌ری سه‌رده‌م له‌سلێمانی ئه‌م فیلم‌ه نمایش ده‌كرێت.
فیلمی بۆتۆ بوو ه ناوه‌ندێك بۆ
له‌پێناو گفتوگ������ۆو خوێندنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌و نووسه‌ران‌ه به‌ڕێو‌ه ی بچێت ،ه������اوكات له‌به‌رنامه‌كان فیستیڤاڵه‌كه‌ش������دا پێشانگایه‌ك له‌ده‌ستنووس������ه‌كانی ئ������هو دوو نووسه‌ر‌ه له‌سه‌رجه‌م مۆزه‌خانه‌كانی ش������اری بۆین������س ئایرێ������س نمای������ش ده‌كرێ������ت‌و پێده‌چێت ی هه‌ردوو نوسه‌ر ده‌ستنوس������ه‌كان بخرێته مه‌زاده‌وه.
خه‌اڵت������ی ته‌مه‌نێ������ك چاالكی پێشكه‌ش به‌ش������ۆن پین ئه‌كته‌رو ده‌رهێن������ه‌ری ئه‌مه‌ریكی بكرێت، ناوب������راو رایگه‌یان������د ناتوانێت به‌ش������داری له‌فیستیڤاڵی فیلمی دوبه‌ی بكات. ی فیستیڤاڵی فیلمی دوبه‌ی له‌ال خۆی������هوه بڕیاری������دا له‌رێگای پێشكه‌شكردنی خه‌اڵتی ته‌مه‌نێك چاالكی هونه‌ری ئه‌و فیستیڤاڵ‌ه ی شۆن رێز له‌كارو چاالكییه‌كان پین بگرێت. ی بڕی������اردرا له‌به‌رامب������هر ئه‌و ڕێ������زه‌دا ،پین ی ئ������هوه س������ه‌ربار ی له‌فیس������تیڤاڵی فیلم������ی دوبه‌ی ،له‌نامه‌كه‌ی������دا به‌ڕێوه‌به‌ران������
كه‌مێك ئه‌لیس به‌خه‌یاڵ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ب������ۆ س������اڵی 1944له‌هۆڵن������دا كاتێك كه خۆی حه‌ش������ارداو‌ه له‌ترس������ی هێزه‌كان������ی نازیزم، به‌هۆی ئهوهی ك������ه جووله‌كه‌یه‌و ده‌یه‌وێ������ت خێزانهكهی ببینێت بچه‌ن‌ه واڵتی پۆڵندا ،پاش ئهوهی له‌رێگای یه‌كێك له‌پارێزه‌ره‌كانی خزمیانه‌و‌ه خێزانهكهی ده‌بینێت‌و نیازی������ان وای������ه س������ه‌فه‌ر بكه‌ن، به‌اڵم له‌الیه‌ن هه‌ندێك جاش������ی جووله‌كه‌و‌ه خه‌به‌ریان لێده‌درێت‌و هه‌ر هه‌موویان به‌شێوه‌یه‌كی زۆر دڕندان‌ه ده‌كوژرێن ،ئهمه به‌شێكی زۆر كه‌م������ی رووداوه‌كان������ی ئه‌م فیلمه‌یه. فیلمه‌ك‌ه له‌وێو‌ه ده‌س������تپێئه‌كات كه ئه‌م كچ������ه ده‌چێت‌ه نێو هێز‌ه شۆڕش������گێرو به‌رهه‌ڵستكاره‌كان
دژ به‌ئه‌ڵمانی������ای نازی كه ده‌یان چیرۆكی خۆشه‌ویستی‌و ناپاكی له‌خۆ ده‌گرێت. م فیلم������ه Paul ده‌رهێن������ه‌ری ئه Verhoevenس������اڵی 1938 له‌واڵتی هۆڵن������دا له‌دایكبووه ،له ساڵی 1971وه خه‌ریكی كاری ده‌رهێنانه‌و تاكو ئێستا خاوه‌نی 22خه‌اڵت������ی جیهانیی������ه لهوانه ڤینیس������یا ،ژاپۆن ،لۆكارنۆ ،لۆس ئه‌نجلۆس ،هۆڵن������دا ،رامبرانت‌و تۆرانتۆ. پاو‌ڵ ڤێرهوڤێن ده‌رچووی كۆلیژی ماتماتیك‌و فیزیای������ه له‌زانكۆی هۆڵنداو به‌رێكه‌وت ده‌چێت‌ه بواری س������ینه‌ماوه ،ئه‌ویش پاش ئهوهی ده‌چێت ب������ۆ س������ه‌ربازی داوای لێئه‌كه‌ن كارێكی دیكۆمێنتاری سه‌باره‌ت به‌جه‌نگ ئه‌نجام بدات.
له‌ساڵی 1973فیلمێكی ئیرۆتیكی له‌ژێر ناوی (میوه‌ی توركه‌كان) ده‌رده‌هێنێت‌وده‌بێت‌هیه‌كه‌مدوژمنی سه‌رسه‌ختی هۆڵندییه‌كان‌و ناچار ئه‌بێ������ت هه‌ڵبێت ب������ۆ ئهمهریكاو له‌وێ درێژه به‌كاره‌كانی بدات‌و به‌دوای������دا توانی 19فیلمی دیكه ده‌ربهێنێت ،هاوكات به‌م فیلمه‌ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌شه‌و‌ه توانی خۆی له‌الی گه‌لی هۆڵه‌ندا خۆشه‌ویست بكات، چونكه باس له‌بوێری هۆڵندییه‌كان ئه‌كات له‌كاتی جه‌نگی جیهانی دووه‌م به‌رامبه‌ر به‌نازییه‌كان.
فیستیڤاڵی فیلمی دوبه‌ی ئاگادار دهكاتهوه به‌هۆی گه‌شتی له‌ناكاوی ب������ۆ واڵت������ی هایت������ی ناتوانێت به‌شداری له‌و فیستیڤاڵ‌ه بكات‌و ی ئه‌و خه‌اڵت‌ه وه‌ربگرێت ،له‌نامه‌ك‌ه پیندا هاتووه كه بارودۆخی هایتی ی سه‌ردانی ئه‌و خراپهو به‌ناچار ی كردووه ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا واڵت‌ه ناوبراو ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه ی به‌الو‌ه گرنگتر‌ه ی هایت بارودۆخ له‌فیستیڤاڵی فیلمی دوبه‌ی. شۆن پین ،خوازیار‌ه كه بتوانێت به‌ش������داری له‌خول������ی داهاتووی فیستیڤاڵی فیلمی دوبه‌ی بكات.
لهگهڵ نیشاندان ی له‌س������هر شاش‌ه ی س������ینه‌ماكان ی ئه‌مه‌ری������كا ،له‌الیه‌ن ره‌خنه‌گرانی سینه‌ماو‌ه پێشوازییه‌كی گه‌رم له‌فیلم������ی دۆكۆمێنتار ی بۆتۆ كرا كه ئاماژه به‌ژیانی به‌نازیر بۆتۆ س������ه‌رۆك وه‌زیران ی كۆچكردووی پاكستان ده‌كات. فیلمی دۆكۆمێنت������ار ی بۆتۆ ئاماژه به‌بابه‌ت������ه گرنگه‌كانی س������ه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتی به‌نازیر بۆتۆ ده‌كات ،وه‌ك تۆمه‌تباركردن ی به‌گه‌نده‌ڵ ی دارایی، هاوكات لهگهڵ ئه‌وه‌ش������دا سه‌راپا ی فیلمه‌ك‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ی پۆزه‌تیڤان‌ه باس له‌كه‌سایه‌ت ی بۆتۆ ده‌كات. فیلمی دۆكۆمێنت������ار ی بۆتۆ له‌الیه‌ن ره‌خنه‌گرانی سینه‌مایی پێشوازییه‌كی به‌رچاوی لێكرا‌وه‌و له‌ڕوو ی بابه‌تییه‌و‌ه به‌فیلمێك������ی پرۆفیش������ناڵ له‌قه‌ڵه‌م دراوه ،هاوكات ئه‌و فیلم‌ه له‌نێوه‌ند‌ه ره‌خنه‌ییه‌كاندا به‌ناوه‌ندێك ناسێنرا
بۆ ناسینی مێژووی پاكستان وه‌ك واڵتێك ی گه‌وره‌ی ئیسالمی. به‌نازیر بۆتۆ له‌دوو خولدا سه‌رۆكایه‌ت ی وه‌زیرانی پاكستان ی به‌ڕێو‌ه بردوو‌ه‌و به‌یه‌كه‌م ئافره‌تی موسڵمان داده‌نرێت
كه توانیویه‌ت ی ببێته سه‌رۆك وه‌زیرانی واڵتێكی ئیسالمی. ناوبراو له‌س������اڵ ی 2007هوه ،له‌كات ی پڕوپاگه‌ند‌ه ی هه‌ڵبژاردندا له‌پاكستان تیرۆر كرا.
ی عێراق رۆبن هود‌و جه‌نگ ی واچوفیسكین نوێترین به‌رهه‌م ی ی ئه‌مه‌ریك ی ناسراو ده‌رهێنه‌ر برایانی واچوفیس������كی لهگهڵ ی ی له‌ئێس������تادا س������ه‌رقاڵ ئهوه ی به‌رگێكی نوێی‌ه به‌رهه‌مهێنان ی رۆبن هوود ،له‌هه‌مانكاتدا له‌فیلم ی سی ی فیلم كار بۆ به‌رهه‌مهێنان ی ئێن 9ده‌كات كه باس له‌جه‌نگ عێراق ده‌كات. ی رۆب������ن ه������وود باس فیلم������ ی رۆبن هوود ده‌كات له‌چیرۆك ی ی ئه‌فس������انه‌ی ك������ه له‌به‌رگێك ی مۆدێردندا‌و له‌الیه‌ن ده‌رهێنه‌ر ی برایانی ی ئه‌مه‌ریك ناس������راو ی ی ده‌رهێنان واچوفیسكی كار ب������ۆ ده‌كرێت‌و ویل س������میت ئه‌كته‌ری ره‌شپێس������تی هۆلیۆد رۆڵ������ی س������ه‌ره‌كی ده‌بینێ������ت ی برایانی له‌فیلمه‌كه‌دا‌و ستۆدیۆ ی وارنێر هه‌ڵده‌س������تێت به‌كار یفیلمه‌كه. به‌رهه‌مهێنان
ی له‌ئێس������تادا به‌جی������اواز لهوه ی رۆبن ی فیلم ی ده‌رهێنان سه‌رقاڵ هووده ،له‌هه‌مانكاتدا واچوفیسكی ی ی فیلم كار ب������ۆ به‌رهه‌مهێنان س������ی ئێن 9ده‌كات كه باس له‌جه‌نگی عێ������راق ده‌كات ،ئه‌و
فیلم‌ه له‌روانینی مێژوونووسانه‌و‌ه باس له‌عێراق ده‌كات ،هاوكات ئاماژه به‌خۆشه‌ویستی نێوان دوو ی سه‌ربازو نه‌خشه‌ی تیرۆركردن سه‌رۆكی پێش������ووی ئه‌مه‌ریكا جۆرج بووش ده‌كات.
14
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
ی تر ده‌بێت به‌به‌ربه‌ست" " زۆرجار هونه‌رمه‌ند بۆ هونه‌رمه‌ندێك هونه‌رمه‌ند رێباز محه‌مه‌د بۆ
له‌هه‌ندێك هونه‌رمه‌نددا دروست ده‌بێت ئه‌ویش ده‌ركه‌وتن‌ه یان ناسین ی خه‌ڵك‌ه بۆ ئه‌و هونهرمهنده ،چونكه به‌راست ی ئیشكردن له‌شانۆدا ده‌ركه‌وتن ی تێدا نییه له‌ناو خه‌ڵك ی ئاس������ایی ،به‌ته‌نها كۆمه‌ڵێك كه‌س������ ی تایبه‌ت������ ی نه‌بێت، به‌اڵم دراما وانیی‌ه ئه‌چێت‌ه ماڵ ی هه‌موو كهسێكهوه ،بۆی‌ه ئهوه وا ی لێده‌كات خوا حافیز ی له‌شانۆ بكات بۆ دراما.
سازدانی :جه‌مال ئه‌حمه‌د جه‌میل هه‌رچه‌ن������ده ته‌نها یه‌ك كار ی به‌رده‌م كامێ������را ی ههیه كه ئه‌وی������ش رۆڵ ی (كاروان������ ی محامی)ی������ه له‌درام������ا ی (ژیله‌مۆ)دا ،ب������ه‌اڵم هونه‌رمه‌ند رێباز محه‌م������ه‌د ،توانیویه‌ت������ ی له‌رێگ‌ه ی ئه‌و درامایه‌و‌ه پێمان بڵێت كه هیچ كارێك له‌هونه‌ردا بۆ من ی ئه‌كته‌ر مه‌حاڵ نییه، هه‌روه‌ك خۆ ی باس������ ی ده‌كات زیاتر چێژ له‌هونه‌ر ی ش������انۆ ده‌بێنێت وه‌ك له‌هونه‌ر ی دراما" ،ئه‌گه‌ر ش������انۆم ل ێ بسێننه‌و‌ه ناتوانم وه‌ك ئێستا بژیم". جه‌مال :بیرت لهوه نه‌كردوه‌ته‌وه ،شانۆ بۆ دراما به‌جێبهێڵیت؟ به‌جێهێش������تن ی شانۆ ال ی من كارێك ی مهحاڵه ،ب ێ زیاده‌ڕۆی ی ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر شانۆم ل ێ بسێننه‌و‌ه ناتوانم وه‌ك ئێستا بژیم ،چونكه خۆشه‌ویستیه‌ك ی له‌راده‌به‌ده‌رم بۆ شانۆ ههیه ،ئه‌و كاتان‌ه ی ئه‌چم‌ه سه‌ر ته‌خت‌ه ی شانۆ ،ئیتر من وا هه‌س������ت ده‌كه‌م به‌خته‌وه‌رترین كه‌س ی دنیام ،هه‌رچه‌ند‌ه زۆرجار بێتاقه‌ت ی‌و توڕه‌ییه‌ك دامئه‌گرێ������ت ،لهبهرئهوه ی ئێمه هیالك ئه‌بین‌و هه‌م������وو ژیان ی خۆمان بۆ ئه‌و هونهره جوان‌ه ته‌رخان ك������ردووه ،بێئ������هوه ی چاوه‌ڕێ ی هیچ پاداش������تێك بكه‌ین ،به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه له‌كۆتایی������دا خه‌ڵك������ ی ت������ر خه‌اڵت ی
رێباز محه‌مه‌د
جه‌مال :به‌بڕوا ی تۆ شانۆكار چ ی بكات تاوه‌كو له‌هونه‌ره‌ك‌ه ی دانه‌بڕێت؟ به‌راست ی ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندێك مه‌به‌س������ت ی ئ������هوه بێ������ت بمێنێته‌و‌ه‌و دانه‌بڕێ������ت ،نابێت خ������ۆ ی به‌دوور بگرێت له‌هیچ چاالكیه‌ك ی ش������انۆی ی كه ده‌كرێت ،چونكه ته‌نها به‌رده‌وام ی وا له‌هونه‌رمه‌ند ده‌كات چه‌قبه‌س������توو نه‌بێ������ت‌و ب������ه‌رده‌وام بهرهو پێش������هوه بڕوات ،بێگوم������ان موتابه‌عه‌كردنیش بۆ هونه‌رمه‌ند كارێك ی زۆر گرنگ‌ه‌و ده‌بێت جێبه‌جێ ی بكات ،بۆئهوه ی هیچ نه‌بێت بزانێ������ت هونه‌رمه‌نده‌كان ی تر چۆن بیر ده‌كه‌نه‌و‌ه‌و له چ ئاستێكدان، هه‌روه‌ها گفتوگۆكردن‌و ڕا گۆڕینه‌و‌ه له‌نێوان هونه‌رمه‌نده‌كاندا زۆر پێویسته.
رێزلێنان وه‌رده‌گرێت‌و له‌پێش ئێمه‌وه‌ی‌ه وه‌ك له‌دراما. بۆ هه‌موو شتێك ،به‌اڵم من شانۆم هه‌ر جه‌مال :به‌ڕا ی تۆ ،بۆچ ی خۆشده‌وێت‌و ناتوانم به‌جێ ی بهێڵم. شانۆكاره‌كان ،شانۆكه‌یان به‌جێده‌هێڵن‌و روو له‌دراما ده‌كه‌ن؟ جه‌مال :وه‌ك خود ی خۆت زیاتر ه������ۆكار زۆرن ،هونه‌رمه‌ند حه‌زت ده‌كه‌یت له‌كام بوار ی دراما‌و ههیه به‌ش������انۆ ناوێرێت ،بۆی‌ه ش������انۆ شانۆدا ،رۆڵ ببینیت؟ به‌راس������ت ی من یه‌ك ئه‌زمون ی به‌جێده‌هێڵێت‌و بهرهو دنیا ی كامێرا به‌رده‌م كامێرام ههیه ،نواندن له‌به‌رده‌م ده‌ڕوات ،یان وه‌كو پێشتر باسمكرد كامێ������راش كارێك ی ئاس������ان نییهو ئه‌وه‌ن������ده ناحه‌ق������ ی ده‌كرێت ئیتر ته‌كنیك ی تایبه‌ت������ ی خۆ ی ههیه ،به‌اڵم هونه‌رمه‌نده‌ك‌ه بێزار ده‌بێت‌و هه‌ست ده‌توانم بڵێم ئ������هو چێژ‌و حه‌یه‌ویه‌ت‌ه ی ده‌كات هه‌موو ماندووبونه‌كان ی به‌فیڕۆ جه‌مال :تا چه‌ند هونه‌ره‌كه‌ت له‌شانۆدا ههیه له‌به‌رده‌م كامێرادا كهمه ،ده‌چێت ،بۆی‌ه ش������انۆ به‌جێده‌هێڵێت ،كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر ژیان ی خێزانیت بۆی‌ه من زیاتر چێژ له‌شانۆ وه‌رده‌گرم به‌داخه‌و‌ه خاڵێك ی زۆر س������لب ی ههیه ههیه؟
به‌دڵنیایی������هوه كاریگه‌ر ی رۆش������نبیر ده‌زانی������ن ،ده‌توانم بڵێم راس������ته‌وخۆ ی ههیه ،چونكه یان من كۆمه‌ڵێك ئافره‌ت خۆیان سه‌لماندوو‌ه خه‌ریك ی كار ی هونه‌ریم یان سۆزان ی ئه‌ویش به‌هۆ ی به‌رده‌وام‌و دانه‌بڕان. خێزان������م ،زۆرجاریش هه‌ردووكمان بهیهكهوه ،ش������انۆش كارێك ی ئاسان جه‌مال :به‌بۆچون ی تۆ كێشهو نییه ،به‌راست ی كات ی زۆر ی ده‌وێت ،ئاسته‌نگه‌كان ی به‌رده‌م شانۆكاران بۆی������ه كاریگه‌ریی������ه‌كان جیاوازن‌و خۆ ی له‌چیدا ده‌بینێته‌وه؟ :من ب������ه‌رده‌وام ئیش بۆ ئهوه زۆرج������ار الیه‌ن������ ی س������لب ی ههیهو زۆرجاریش الیه‌ن ی ئیجابی ،به‌اڵم ئێمه ده‌كه‌م هه‌موو به‌ربه‌سته‌كان بشكێنم‌و وامانكردوو‌ه له‌كات ی ئیشكردن وه‌ك ب������هرهو پێش������هوه ب������ڕۆم ،به‌داخه‌و‌ه خێزان ته‌عامول ناكه‌ین ،به‌ڵكو وه‌كو ده‌ڵێ������م زۆرج������ار هونه‌رمه‌ن������د بۆ هونه‌رمه‌ند ،بۆ ئهوه ی كاریگه‌ریه‌كان هونه‌رمه‌ندێك ی تر ده‌بێت به‌به‌ربه‌ست، زۆر جاریش ده‌سه‌اڵت‌و حكوم‌هت‌و ئیجاب ی بكهوێتهوه. وه‌زاره‌ت ی رۆش������نبیر ی لهبهرئهوه ی جه‌مال :به‌ڕا ی تۆ تاچه‌ند هونهرمهنده ئه‌وان تائێستا له‌گرنگ ی ئه‌و هونهره ئافره‌ته‌كان توانیویان‌ه بوون ی خۆیان تێنه‌گه‌یشتون. هیوادارم ش������انۆ ببێت به‌پیش������ه ی له‌نێوه‌نده‌كه‌دابسه‌لمێنن؟ هه‌موو جارێ������ك به‌گاڵته‌و‌ه س������ه‌ره‌كیمان ،نه‌ك من له‌ده‌وامێك ی به‌سۆزان ئه‌ڵێم خۆزگ‌ه من كچ بومایه ،تره‌و‌ه یان له‌ئیش������ێك ی تره‌و‌ه بچم‌ه لهبهرئهوه ی به‌راس������ت ی ده‌ركه‌وتن ی ناو هۆڵه‌كان ی شانۆ بۆ پرۆڤه‌كردن، ك������چ له‌نێوه‌نده‌ك������ه‌دا كارێك ی زۆر هی������وادرام هونه‌ر ی ش������انۆ گرنگ ی س������ه‌خت نیی������ه ،له‌به‌رئ������هوه ی ئه‌و پێبدرێ������ت‌و چیت������ر هۆڵه‌كان ی بۆ ئافره‌تان‌ه ی كه ئیش ده‌كه‌ن ،ئه‌توان ی كۆبون������هوه ی حیزب ی‌و مه‌راس������یم ی به‌په‌نجه‌كان ی ده‌ست بیانژمێریت ،هه‌ر به‌كارنه‌هێنرێت ی������ان هیچ نه‌بێت له‌سه‌ره‌تاشه‌و‌ه وابووه ،چونكه ئه‌گه‌ر هۆڵێك������ ی تایبه‌ت به‌ش������انۆمان بۆ بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆمێژوو ی شانۆ ی كورد ی دروست بكرێت ،به‌اڵم وه‌كو ته‌الر ی ده‌بینین به‌ده‌گمه‌ن ئافره‌ت هه‌بوو‌ه یان به‌ناو هونه‌ر نا كه ب������هس هونه‌ر ی هه‌ر نهبووهو ئه‌كته‌رێك ی پیاو رۆڵ ی تێدا پێشكه‌ش ناكرێت ،له‌كۆتایشدا ژن������ ی بینیووه ،كه ئهمه كاره‌س������ات‌ه هیوادارم له‌رێگ‌ه ی قسه‌كانمه‌و‌ه دڵ ی له‌به‌ر ئهوه ی ئێمه خۆمان به‌میلله‌تێك ی هیچ الیه‌كم زویر نه‌كرد بێت .
ی په‌یكه‌رسازی پارك‌و شه‌قامه‌كان ناسنام ه ده‌به‌خشن ه هونه‌ر
"په‌یكه‌رساز ی ل ه كوردستان نه‌بۆت ه خاوه‌ن ناسنامه‌یه‌ك ی هونه‌ری" ی له‌نێوه‌ندی هونه‌ر شێوه‌كارییدا زۆرجار باس ی لهوه ده‌كرێت كه هونه‌ر ی ی كورد په‌یكه‌رساز تائێستا نهبۆته خاوه‌ن ناسنامه‌یه‌ك ،هاوكات لهگهڵ ئه‌وه‌شدا نه‌یتوانیوو‌ه وه‌ك هونه‌ره‌كانی تر هه‌نگاوی داهێنه‌ران ه بنێت.
ئا :هێڤار جه‌مال هونه‌رمه‌ندێ������ك جه‌خ������ت ل������هوه دهكاتهوه كه په‌یكه‌رساز ی له‌هه‌رێم ی كوردستان ،هونه‌رێك ی تازه‌ی‌ه‌و له‌دوا ی دروس������تبوون ی په‌یمان������گا ی هونهره جوانه‌كان ی سلێمانییه‌و‌ه له‌كوردستان بره‌و ی پێدراوه ،ه������ه‌روه‌ك به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌ی ی په‌یكه‌رساز ده‌ڵێت" :ئێمه له‌هونه‌ر ی په‌یكه‌رس������ازییدا هێش������تا ل������ه گاگۆڵكێدای������نو نه‌كه‌وتووینه‌ت‌ه سه‌رپێ" ،ههربۆیه هه‌ڵه‌بجه‌یی هۆكار ی ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ سه‌رقاڵبوون ی میلله‌ت ی كورد به‌كێش‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ی‌و تێوه‌گالن ی له‌ش‌هڕ‌و شۆڕ‌ه سیاسییه‌كان كه به‌هۆیه‌و‌ه نه‌یتوانی������ووه ئه‌زموون ی واڵتان ی تر ببینێت‌و كادر ی هونه‌ر ی له‌ب������وار ی په‌یكه‌رس������ازییدا به‌رهه‌م بهێنێت" ،ئهمانه هه‌م������وو ی حاڵه‌ت ی ئ������ه‌وه‌ن كه نه‌توان ی وه‌كو پێویس������ت بگه‌یت‌ه ئامانج‌و بوون ی ناسنامه‌یه‌ك بۆ ئه‌م هونهره". له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوه هونه‌رمه‌ن������د ی
هونه‌ر ی په‌یكه‌رساز ی له‌هه‌رێم ی كوردستان وون‌ه په‌یكه‌رس������از‌و مامۆس������تا ی وانه‌بێژ ده‌كات������هوه كه له‌راب������ردوودا ،كورد له‌كۆلیژ ی هونه‌ر ی زانكۆ ی سلێمان ی هونه‌رمه‌ن������د ی په‌یكه‌رس������از ی زۆر كام������ه‌ران مه‌حمود به‌الیه‌و‌ه س������ه‌یر‌ه به‌توانا ی ههبووهو به‌نمونه‌ش دارا حه‌م‌ه په‌یكه‌رتاش ی بێناسنام‌ه بێت ،هاوكات سه‌عید دههێنێتهوه" ،ئه‌وه‌ش بۆ خۆ ی ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات ك������ه هونه‌ر ی ده‌كرێ������ت وه‌ك ناس������نام‌ه ی هونه‌ر ی په‌یكه‌رس������از ی له‌ئه‌م������ڕۆدا ئه‌ژم������ار په‌یكه‌رساز ی سه‌یر ی بكرێت". ناكرێت له‌سه‌ر مێژوو ی په‌یكه‌رساز ی كام������ه‌ران ،بۆ پشتڕاس������تكردنه‌و‌ه ی له‌كوردستاندا ،ههربۆیه جه‌خت لهوه قس������ه‌كان ی ب������اس ل������هوه ده‌كات كه
له‌س������ه‌روبه‌ند ی البردن ی مامۆس������تا دارا حه‌م‌ه س������ه‌عید وه‌ك سه‌رۆك ی به‌ش ی په‌یكه‌رساز ی له‌كۆلیژ ی هونه‌ر، وه‌فدێك������ ی هونه‌رمه‌ندان������ ی ئیتالیا س������ه‌ردان ی زانكۆ ی سلێمان ی دهكهنو له‌ب������ار‌ه ی مامۆس������تا ی ناوب������راوه‌و‌ه به‌زانكۆ ی س������لێمان ی ده‌ڵێن "ئه‌گه‌ر ئێو‌ه پێویستتان به‌كه‌ڵ‌ه هونه‌رمه‌ندێك ی وا نییه ئێمه پێویستمان‌ه‌و ده‌یبه‌ین بۆ خۆم������ان ،كه‌وات������ه داراو هونه‌ره‌ك‌ه ی هه‌ڵگر ی ناس������نامه‌یه‌ك ی هونه‌رییان‌ه ی كوردیی‌ه له‌دوێنێ‌و ئه‌مڕۆدا". ئه‌گه‌رچ ی به‌شێك ی زۆر له‌په‌یكه‌رسازان كۆكن له‌سه‌ر ئهوه ی هونه‌رمه‌ند دارا حه‌م‌ه سه‌عید په‌یكه‌رسازێك ی ده‌گم‌هن‌و س������ه‌ركه‌وتوو بووهو توانیویه‌ت ی كار ی جوان له‌بواره‌كه‌یدا بكات ،به‌اڵم به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌ی������ ی جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه هونه‌ر ی په‌یكه‌رس������از ی له‌هه‌رێم ی كوردستان نهبۆته خاوه‌ن ناسنامه‌یه‌ك ی هونه‌ری" ،له‌به‌رئ������هوه ی كامڵ نییهو دروس������ت نهبووه" ،هۆكار ی ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ئهوه ی په‌یكه‌رساز ی هونه‌رێك ی خاو‌ه‌و هونه‌رمه‌ندێك بۆ ته‌واوكردن ی په‌یكه‌رێك پێویست ی به‌س ێ بۆ چوار مانگه ،تا بتوان ی په‌یكه‌رێك به‌ته‌واوه‌ت ی دروست بكات" ،هونه‌ره‌ك‌ه خاو‌ه‌و ئیش ی زۆر ی ده‌وێت". له‌الیه‌ك������ ی دیك������هوه مامۆس������تاك‌ه ی زانكۆ ی سلێمان ی زۆر به‌توند ی ئهوه ره‌تده‌كاته‌و‌ه كه هونه‌ر ی په‌یكه‌رساز ی له‌چاو هونه‌ره‌كان ی تردا نه‌یتوانی بێت خۆ ی بس������ه‌لمێنێت ،بگ������ر‌ه كامه‌ران مه‌حمود پێیوای������ه له‌چاو هونه‌ره‌كان ی تردا له‌ئاستێك ی زۆر بااڵدای‌ه "بگه‌ر‌ه
له‌هه‌ندێكیش������یان له‌پێش������تره ،به‌اڵم گرن������گ كوالێتیی������ه" ،ههربۆیه ئهوه به‌نمون‌ه ده‌هێنێـ������هوه كه له‌ناو پارك‌و شه‌قام‌و شوێن‌ه گشتییه‌كان ی هه‌رێم ی كوردس������تان ته‌نها په‌یكه‌ر ی تێدایهو تابلۆ نابینرێت" ،به‌اڵم ئه‌و كه‌سان‌ه ی به‌توانا‌و كارامه‌ن نه‌ك كارئاسانیان بۆ نهكراوه ،به‌ڵكو كار گرانیان له‌س������هر كراوه". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌ی ی ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات ك������ه كار ی په‌یكه‌رس������از ی ئهوهنده ی ب������ۆ پار‌ه په‌یداكردن ده‌كرێ������ت ،هه‌رگیز بۆ هونه‌ره‌ك‌ه نهكراوه ،هاوكات كامه‌ران مه‌حمود پێیوای‌ه ئه‌م هونهره جێگه‌یه‌ك ی گونج������او ی ده‌وێت‌و به‌ال ی ئ������ه‌وه‌و‌ه پێویست ی به‌كات‌و شوێن ی باش ههیه بۆ ئیشكردن" ،به‌اڵم هونه‌رمه‌ندان ی ئێمه كاتیان نییه بۆ كار ی په‌یكه‌رسازی". ئه‌و مامۆس������تایه ی زانكۆ ی سلێمان ی جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هونه‌رمه‌ند په‌یكه‌رس������از له‌هه‌مانكاتدا دوكاندار‌ه ی������ان مامۆس������تا....هتد ،هه‌ربۆی������ه پێیوای‌ه په‌یكه‌رس������از نه‌یتوانیوو‌ه كات ب������ۆ هونه‌ره‌ك������ه ی ته‌رخ������ان بكات، "نه‌بوون ی جێگ‌ه‌و رێگ‌ه‌و ئیمكانییه‌ت بۆ په‌یكه‌رس������ازی ،ئه‌رك������ ی ده‌زگا به‌رپرس������ه‌كان ی وه‌ك وه‌زاره‌ت������ ی ڕۆشنبیربیی‌ه دابین ی بكات" ،هه‌روه‌ك مامۆستا كامه‌ران باسیده‌كات به‌هۆ ی هاتوچۆ پێكردن‌و گواستنهوه ی په‌یكه‌ر ئه‌رك‌و ماند‌وبوون ی ده‌وێت‌و جیاواز ی ته‌واو ی لهگهڵ س������ه‌رجه‌م هونه‌ره‌كان ی تردا هه‌ی������ه ،ئه‌وه‌ش یه‌كێ������ك بووه له‌به‌ربه‌س������ته گه‌وره‌كان له‌به‌رده‌م ئه‌و
هونه‌ره‌دا كه نه‌یتوانیوو‌ه وه‌ك پێویست س������نوره‌كان ببڕێت‌و بچێت‌ه دهرهوه ی هه‌رێ������م" ،خ������ۆت ناتوانی������ت بچیته دهرهوه ی هه‌رێم ،چج������ا ی ئهوه ی ئه‌م هه‌موو پهیكهرو شته قورسه ببه‌یت". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌یی ب������اس ل������هوه ده‌كات ك������ه به‌ه������ۆ ی نه‌ره‌خسان ی ه‌هل‌و ده‌رفه‌ته‌و‌ه نه‌توانراو‌ه كادیر‌ه هونه‌رییه‌كان بچن‌ه دهرهوه بۆ ئهوه ی به‌ت������ه‌واو ی خۆیان پێبگه‌یه‌نن، "به‌اڵم منێك كه نه‌ناسرابم ناتوانم ئه‌و سنور‌ه تێپه‌ڕێنم".
خۆت ناتوانیت بچیته ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ،چجای ئهوهی ئه‌م هه‌موو پهیكهرو شته قورسه ببه‌یت
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
ناو گۆڕین له‌نێو گه‌نجاندا په‌ره‌ده‌سێنێت
2010 /12/21
ژماره53 :
17
"زۆرجار ناوێك ی ناخۆش‌و نامۆ به‌كۆمه‌ڵگا دۆخێك ی ناخۆش بۆ كه‌سه‌ك ه دروست ده‌كات‌و گرفت ی لێده‌كه‌وێته‌وه" ی زۆرێك له‌و گه‌نجان ه ی له‌منداڵییدا ناوێك ناخۆش‌و نامۆیان لێنراوه، ئێستا خوازیارن ناوه‌كانیان بگۆڕن‌و پارێزه‌رێكیش ئاماژه بهوه ده‌دات ك ه ی ناوگۆڕین پێویست ی به‌تۆماركردنی داوا یاساییه .
كوردستان جه‌الل له‌سلێمان ی سنور ،كچ‌ه خوێندكارێك ی زانكۆی‌ه‌و به‌وت‌ه ی خۆ ی ماو‌ه ی ش������ه‌ش مانگ لهگهڵ خێزانه‌ك‌ه ی ههوڵ ی ئه‌وه‌یان داوه له‌ڕێ ی یاساییه‌و‌ه ناوه‌ك‌ه ی له‌پێناس‌و كاروب������ار‌ه یاس������اییه‌كان ی بگۆڕێت، "له‌پێناس������ه‌كه‌مدا ناوم گه‌الوێژ بوو، به‌اڵم هیچ كه‌س وا ی پێنه‌ده‌وتم هه‌موو به‌سنوور بانگیان ده‌كردم هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ی لێكردم ناوه‌كه‌م له‌پێناسه‌كه‌شدا بكه‌م به‌سنوور". ئه‌و كچ‌ه گه‌نج‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات كه ناو گۆڕین زۆرتر له‌و كاتانه‌دا بره‌و ده‌س������ه‌نێت كه ئه‌و كه‌س‌ه له‌پله‌یه‌كه‌و‌ه بڕوات بۆ پله‌یه‌ك ی تر یان بۆ قۆناغێك ی تر" ،بۆ نموون‌ه له‌ناوه‌ندییه‌و‌ه بڕوات ب������ۆ ئاماده‌یی یاخود له‌ئاماده‌ییه‌و‌ه بۆ زانكۆو په‌یمانگاكان". "رازینه‌بووم به‌ناو ی خۆم له‌به‌ر ئهوه گۆڕیم" ئه‌س������رین محه‌م������ه‌د خوێندكارێك ی ی ی س������لێمانیی‌ه‌و وه‌ك خۆ زانكۆ
باس������یده‌كات له‌منداڵییدا دایك‌و ی ناویان ن������اوه غه‌مگین، باوك������ ێ گ������ه‌ور‌ه بووه هه‌ربۆی������ه كات������ ی له‌ال خ������ۆش نهبووهو ئ������هو ناو‌ه گۆڕیویه‌تی" ،زۆرجار پێمده‌ڵێن ی ناوه‌ڕۆك������هوه ناوه‌كه‌ت ل������ه‌ڕوو ی نییه ،به‌اڵم ی ئه‌وتۆ جیاوازییه‌ك ی خۆمهو حه‌زم ئه‌م ناو‌ه تازه‌ی‌ه به‌دڵ لێیه‌تی". ی ئه‌و كچ������ه گه‌نج‌ه ك������ه له‌بوار ڕاگه‌یاندندا كارده‌كات جه‌خت لهوه ی ناوه‌كه‌یدا دهكاتهوه كه له‌گۆڕین س������ه‌ركه‌وتوو ب������ووه ،هه‌رچه‌ند‌ه ی ی یاساییه‌و‌ه ناو تائێس������تا له‌ڕوو ی ی نه‌گۆڕیوه ،به‌اڵم وه‌ك خۆ خۆ ی ی ئه‌و كه‌سان‌ه باسیده‌كات زۆرب‌ه ی ده‌یناسن به‌ناو‌ه نوێیه‌كه‌و‌ه بانگ ده‌كه‌ن" ،بابه‌ته‌كانیشم به‌و ناوه‌و‌ه ده‌نوسم". ناتوانن ناوه‌كانیان بگۆڕن ی ته‌مه‌ن 19ساڵ هه‌رچه‌ند‌ه گوڵزار ی كوردیی������ه ،به‌اڵم حه‌ز ناوه‌ك������ه ی بگۆڕێت" ،براكه‌م ده‌كات ناوه‌ك‌ه ی نیه، ی ن������اوم‌و هیچ حه‌زم لێ ناو بۆی‌ه ههوڵ ده‌ده‌م ناوه‌كه‌م بگۆڕم، به‌اڵم پێموانیی‌ه سه‌ركه‌وتوو بم". ی تره‌و‌ه په‌رێز ئه‌س������عه‌د له‌الیه‌ك ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه خوازیار‌ه ی ی بگۆڕێت" ،باوكم ناو ناوه‌ك������ه ی باش������تر‌و ی ناو ن������اوم ،ئه‌گه‌رچ جوانتر ههیه ،ب������ه‌اڵم تازه ناتوانم بیگۆڕم ،چونكه هه‌موو كاروبار‌ه یاس������اییه‌كانم به‌و ناوه‌وه‌ی‌ه‌و بووه به‌به‌شێكله‌كه‌سایه‌تیم".
ی ناخۆش گرفت بۆ كه‌سه‌كان ناو دروست ده‌كات ی ئه‌می������ر‌ه ش������ه‌ریف توێژه‌ێك������ ده‌روونییه‌و باس لهوه ده‌كات كه ی كۆمه‌ڵ������گا له‌داهاتوودا ئهوهنده ی ی ده‌بێت له‌سه‌ر پرۆس‌ه كاریگه‌ر ی ناون������ان ئهوهنده خێ������زان ڕۆڵ ی ناخۆش‌و نابێت" ،زۆرجار ناوێك ی ناخۆش نامۆ به‌كۆمه‌ڵگا دۆخێك بۆ كه‌س������ه‌ك‌ه دروست ده‌كات كه ی‌و ی كۆمه‌اڵیه‌ت هه‌ندێجار گرفت������ ی لێده‌كه‌وێته‌وه". ده‌روون ی ی ئیبن سینا كه بیریارێك به‌وت‌ه ی له‌بوار‌ه ئیسالمییه‌و چه‌ندین كتێب ی فه‌لس������ه‌فه‌و ج������ۆراو جۆره‌كان په‌روه‌رده‌دا جه‌خت لهوه دهكاتهوه ی كه پێویسته دایك‌و باوك ناوێك جوان‌و باش له‌منداڵه‌كانیان بنێن كه ش������یاو بێ������ت‌و گونجاوبێت ی كۆمه‌اڵیه‌تییدا، لهگهڵ بارودۆخ ی پێویست ه ب ه ند ه هاوكات ئه‌و بیرم ی نوێدا ده‌گه‌رێت فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل ی ناو ی نوێ به دوا نه‌وه ده‌زانێت دایكان‌و باوكان ناوێك ی ئ������هو كاروباران������ه دادوه‌ر داوا ی ڕاس������تكردنه‌و‌ه ێ كه دایكان‌و ده‌كه‌یت به‌ناو ی ده‌زان له‌منداڵه‌كانیان نه‌نێن كه نامۆ بێت به‌پێویس������ت ی كۆمه‌اڵیه‌تی ،چونكه به‌ڕا به‌دۆخ یگونجاوله‌منداڵه‌كانیان ناو ،چونكه ده‌بێت بڵێیت به‌هه‌ڵ‌ه ده‌كات ناوه‌ك������ه له‌رۆژنامه‌یه‌كدا ی باوكانناو ی خراپ ی ده‌روون ئه‌و كاریگ������هر ی ده‌كه‌مه‌وه" ،باڵوبكرێته‌وه"،له‌وباڵوكردنه‌وه‌یه‌دا ی خۆبه‌كه‌م زانینیان تۆمار كراوهو ڕاست ی بنێن تا هه‌ست له‌سه‌ر ئه‌و كه‌س‌ه ده‌بێت كه ناو ێ دادوه‌ر داواك‌ه ئاماژه بهوه ده‌درێت كه ئه‌و كه‌س‌ه هه‌ربۆی������ه كات������ ی له‌ال دروست نه‌بێت. ی لێنراوه. ناخۆش ێ ی ده‌گۆڕێت ،هه‌ركه‌س ی خۆ ی ناو به‌رزده‌كاته‌وه ،داوا له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ئه‌و توێ������ژه‌ر‌ه ده‌روونیی‌ه جه‌خت ی 15رۆژدا ی ده‌كات كه ناڕازیی������ه له‌م������اوه ی شارس������تان ب������ار ی یاساو‌ه ناوه‌كان له‌ڕوو ل������هوه ده‌كات������هوه ك������ه زۆرجار ی بكات به‌دادگاوه". نوێنه‌رییان ئاماد‌ه بێت" ،پێویسته په‌یوه‌ند ده‌گۆڕدرێن ی ناو بوون������ ی پێناس‌و پارێزه‌ر بێستون مه‌ولود جه‌خت ی تۆمار ی نامۆ به‌تایبه‌ت له‌نێو بێس������تون مه‌ول������ود پارێزه‌رێكه‌و كه‌سه‌ك‌ه وێنه ی هۆ ه بێت ه د هاوڕێكاندا ی گرووپ ی ئه‌و ی ئاسایش بهێنێت ،تا ل������هوه دهكاتهوه ك������ه له‌ماو‌ه ی دادوه‌رییدا كارده‌كات‌و ڕه‌زامه‌ند له‌ب������وار ی ی پارێزه‌ری ی كار ی چه‌ند س������اڵ‌ه ی ئه‌منیه‌و‌ه دڵنیا بن لهوه ی له‌ڕوو توانجێلێدان‌و گاڵته‌پێكردن" ،ئه‌م ئام������اژ‌ه بهوه ده‌دات ك������ه له‌ڕوو ی دروس������تبوون دۆخ‌ه ده‌بێت‌ه هۆ ی ی ناو ده‌كات زیاتر له 20كه‌س لهڕێگه ی ئه‌من ی ناو ده‌بێت كه كه‌سێك له‌به‌ر بار ی یاساییه‌و‌ه بۆ گۆڕین ی م ه ك ه ب �����تكردن ی‌و هه‌س� بێ������زار ئه‌وه‌و‌ه داوایان كردووه ناوه‌كانیان ی ناگۆڕێت". ی شارستان ی بار داوایه‌ك له‌دادگا ناوبراو ه ربۆی ه ه "، ه ك ه منداڵ ی ال ی بگۆڕن. ی ئ������هو پارێ������زه‌ر‌ه دوا تۆمار بكرێ������ت" ،داوایه‌ك تۆمار به‌وت������ه
ی ی ده‌ستگیراندار ی‌كات ێ ل ه كچان ده‌بن ه قوربان هه‌ند
"ده‌زگیرانه‌كه‌م گه‌ڕایه‌و‌ه ئه‌وروپاو ژنێك ی تر ی خواست‌و له‌من جیابۆوه"
جیابوونه‌و‌ه ه������اوڕێ كچه‌ك‌ه ی واز ی له‌زانكۆ هێناوه" ،له‌به‌ر ئهوه ی حه‌ز ی نه‌ده‌ك������رد هاوڕێكان ی به‌و ش������ێوه‌ی‌ه بیبینن".
ی شووم "به‌خۆشه‌ویست ی كرد ،به‌اڵم له‌به‌ر ئهوه ده‌ستگیرانه‌كه‌م په‌شیمان بۆوه ،بڕیارمان دا پهیوهندییه خێزانییه‌كان بپچڕێنین‌و به‌ر له‌گواستنه‌و‌ه له‌یه‌كتر دووركه‌وینه‌وه"، ئهمه وت هی نههله یاسین ه ی ی خۆی دوا كه به‌وت ه ی ماوه‌یه‌ك ده‌زگیراندار ئهوه ی بووه ،نه‌چووه‌ت ه نێو ژیان هاوسه‌ری‌و جیابوه‌ته‌وه.
له‌كچ‌ه مامه‌ك‌ه ی جیابۆوه ساڵح جه‌مال كوڕێك ی ته‌مه‌ن 21ساڵه‌و باس لهوه ده‌كات كه حه‌ز ی له‌كچێك كردووه ،ب������ه‌اڵم خێزانه‌كه‌یان كچ‌ه مامه‌كه‌یان بۆ خواستووه ،به‌اڵم به‌هۆ ی ئهوه ی ویستویه‌ت ی خۆشه‌ویسته‌ك‌ه ی بخوازێت له‌كچ‌ه مامه‌ك‌ه ی جیابۆته‌وه، "هێشتا له‌كات ی ده‌زگیرانداریدا بووین من نه‌مویست‌و له‌یه‌ك جیابوینه‌وه".
جه‌مال حسێن له‌دهۆك نههله یاس������ین ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌كۆمه‌ڵگا ی كوردییدا هه‌ر كاتێك، كچ تووش ی كێش������ه‌یه‌ك ی له‌و جۆر‌ه ببێت ،له‌الی������ه‌ن تاكه‌كان ی كۆمه‌ڵگاو‌ه به‌چاوێك ی كه‌م سه‌یر ده‌كرێت" ،بۆ كوڕان جیابوونه‌و‌ه ئاس������اییه ،به‌اڵم ده‌بێت كچان سه‌رییان كز بكه‌ن". ده‌زگیرانه‌ك‌ه ی له‌ئه‌وروپایه‌و نایگوازێته‌و‌ه شویمن عیسا ،كچێك ی ته‌مه‌ن 28ساڵه‌و وه‌ك خ������ۆ ی باس������ ی ده‌كات به‌هۆ ی جوانییه‌كه‌ی������هوه زۆر كه‌س هاتونه‌ت‌ه داوای ،به‌اڵم "من شووم پێنه‌كردن،
له‌ماو‌ه ی ده‌ستگیرانداريد‌ا كچان‌و كۆران زیاتر له‌یه‌ك تێده‌گه‌ن تا كوڕێك ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه ی واڵت هات‌و رازیبووم‌و مار‌ه ی كردم". ئه‌و كچ‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات كه دوا ی ئهوه ی مار‌ه ك������راوه ،ده‌زگیرانه‌ك‌ه ی گه‌ڕاوه‌ت������هوه ئه‌ڵمانی������او چیت������ر نهگهڕاوهتهوه بۆال ی تا پێكه‌و‌ه زه‌ماوه‌ند بك‌هن‌و بیگوازێت������هوه" ،دوا ی ئهوه ی هاوس������ه‌ره‌كه‌م بۆ مامه‌ڵ‌ه ی بردن ی من گه‌ڕایه‌و‌ه ئه‌ڵمانی������ا ،به‌اڵم نهگهڕایهوه،
پ������اش ئ������هوه ی زانیم ژنێك������ ی تر ی خواستووه ،ئیتر لێ ی جیابوومه‌وه". ناوب������راو ،ئ������هو رووداو‌ه ی ژیان������ ی ده‌زگیراندار ی بێزار ی كردووه" ،ئه‌و ماره‌كردن‌ه ن������او ی من ی زڕاندو زۆر ئازار ی دام ،ب������ه‌اڵم ئه‌و پیاو‌ه هیچ ی لێ كه‌م نه‌بۆوه‌و ئێس������ته ژیان ی خۆ ی ده‌كات". له‌الیه‌ك������ ی تره‌و‌ه ن������ازدار عه‌ل ی كه
چاالكوانێك ی ب������وار ی ژنان‌ه ئاماژه به‌چیرۆك ی هاوڕێیه‌ك ی خۆ ی ده‌كات كه قوتاب ی بووه له‌كۆلیژ ی كارگێڕ ی‌و ئابوری" ،ماو‌ه ی س������ ێ ساڵ بوو ئه‌و هاوڕێی������ه‌م په‌یوه‌ند ی لهگهڵ كوڕێك ی هاوڕێیدا هه‌بوو ،به‌هۆ ی كێشه‌یه‌كه‌و‌ه كه له‌نێوانیاندا دروستبوو ،بووه هۆ ی ئهوه ی كه جیاببنهوه". نازدار ،باس ل������هوه ده‌كات كه دوا ی
كچان‌و كوڕان بڕیار ی خێرا ده‌ده‌ن ڤیان غی������اس ش������اره‌زا له‌ب������وار ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه له‌به‌ر ئهوه ی په‌یوه‌ندییه‌ك ی كراوه له‌نێو كۆمه‌ڵگادا نییهو یه‌كتربینین ی كچان‌و كوڕان به‌ر له‌هاوسه‌رگیر ی شتێك ی ئاسایی نییهو له‌قاڵب دراوه ،ههربۆیه "كچان‌و كوڕان بڕیار ی خێرا ده‌د‌هن‌و رووداو ی جیابونهوه به‌ر له‌گواستنه‌و‌ه رووده‌دات". ناوبراو ،جه‌خت ی لهوه كردهوه كه ئه‌و كچ‌و كوڕان������ه ی جیاده‌بنه‌و‌ه كۆمه‌ڵگا به‌چاوێك������ ی تر س������ه‌یرییان ده‌كات، "به‌تایب������ه‌ت ئهمه ب������ۆ كچان گرفته، چونكه ره‌نگ������ه ئه‌و جیابونه‌وه‌ی‌ه بۆ ی
ببێت به‌گرفت‌و ئه‌مه‌ش وا ی لێده‌كات بترسێت لهوه ی كه چانس ی دووبار‌ه شوكردنه‌و‌ه ی ئاسان نه‌بێت". پێویسته خۆیان له‌بیر ی خراپ به‌دوور بگرن ڤیان كزوێی توێژه‌رێك ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و قۆناغ ی ده‌س������تگیران ی به‌قوناغێك ی پێویس������ت‌و باش له‌قه‌ڵ������ه‌م ده‌دات بۆ كوڕو كچ" ،باش������تره ل������هو ماوه‌یه‌دا زیاتر له‌یه‌ك بگه‌ن ،ئه‌گه‌ر نه‌گونجان جیاببنهوه باشتره وه‌ك لهوه ی دوا ی منداڵ خستنه‌و‌ه جیاببنهوه". ناوبراو ،به‌پێویست ی ده‌زانێت كچان خۆیان ل������هو بیرۆكه‌ی‌ه دوور بخه‌نه‌و‌ه كه كۆمه‌ڵ������گا به‌چاوێك������ ی خراپ س������ه‌یریان ده‌كات یان قسه‌یان به‌دوا ده‌خه‌ن" ،پێویس������ته خۆیان له‌بیر ی خ������راپ ڕزگار بك‌هن‌و دووبار‌ه ژیان ده‌ستپێبك‌هن‌و خۆیان له‌و بیران‌ه دوور بخه‌نه‌و‌ه كه تووش ی گرفت ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌یتان بكات". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه د.عه‌ل ی قه‌یدار وه‌ك پسپۆڕێك ی ده‌روونی باس لهوه ده‌كات كه كاتێك كچێك تووش ی كێشه‌یه‌ك ی له‌وج������ۆر‌ه ده‌بێت ،پێویس������ته زۆرتر گرنگ ی به‌كه‌س������ایه‌ت ی خۆ ی بدات، "پێوست‌ه ژیان ی خۆ ی تێك نه‌دات‌و كار‌ه ئاساییه‌كان ی خۆ ی بكات‌و بڕوا ی بهوه هه‌بێ������ت كه له‌ژیاندا گرفت ی وا دێته پێش".
16
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
ی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن براك ه ئاماده‌نیی ه بچێته‌و ه نێو په‌كه‌ك ه عوسمان ئۆجه‌الن :ئاپۆ بڕوا ی به‌خۆشه‌ویست ی نه‌بوو ،ژنهێنانه‌كه‌ش ی زۆرتر سیاسی ی بوو عوسمان ئوجه‌النی برای ڕێبه‌ری ده‌ستگیركراوی پهكهكه عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن، پاش ئهوهی له‌ڕێزه‌كانی پهكهكه دێته دهرهوه ،ئێستا له‌شارۆچكه‌ی كۆیه لهگهڵ دوو منداڵه‌ك هی نیشته‌جێیه‌و ی باخداری‌و ی كار سه‌رگه‌رم ئاژه‌ڵدارییه.
ئێمه گه‌نجایه‌تیمان نه‌بینوه‌و خۆشه‌ویستیش نه‌بوو ،نه‌ك هه‌ر
سازدانی :سه‌رخێل هاشم عوس������مان ئۆجه‌الن له‌ساڵی 1958 له‌گوندێكی باكوری كوردس������تان له‌دایكبووه‌و له‌نێ������و خێزانه‌كه‌یدا، جگه‌ل������ه عه‌ب������دواڵی ب������رای ،هیچ كه‌سێكی تریان خوێنده‌واری نییه، "منیش چاوم له‌عه‌بدواڵی برام كرد، وا خوێندنم ته‌واو كرد". له‌به‌سه‌ركردنه‌وه‌یه‌كیدا نم نم چه‌ند الیه‌نێك ی ژیان������ ی وروژاندو ئهوه ی ئاش������كرا ك������رد ك������ه بۆماوه‌یه‌ك ی درێ������ژ له‌نێو ریزه‌كان������ ی په‌كه‌كه‌دا كاری كردووهو پێشتریش تا پله‌ی مامۆستایی رۆشتووه ،به‌اڵم نه‌بووه‌ت‌ه مامۆستا. سه‌رخێڵ :بالێره‌و‌ه ده‌ستپێبكه‌ین، بۆچی له‌ڕیزه‌كانی پهكهكه هاتیت‌ه دهرهوه؟ ئۆجه‌الن :ش������ۆرش ال ی من له‌ساڵ ی 1975ده‌ستیپێكردو تا ساڵ ی 2004 به‌رده‌وام بوو ،له‌ساڵ ی 2003دا ،به‌هۆ ی ئهوه ی بیرۆك‌ه ی جیاوازم هه‌بوو لهگهڵ پهكهكه په‌یوه‌ندییه‌كانم راگرت‌و له‌و كاته‌و‌ه تائێستا له‌هه‌رێم ی كوردستان دانیشتووم ،بڕیارم داوه تا نه‌گه‌ڕێم‌ه سه‌ر خاك ی توركیا خه‌بات ی سیاس ی نه‌ك‌هم‌و ئێس������تاش خۆم به‌كه‌سێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌زانم. سه‌رخێڵ :لهگهڵ عه‌بدواڵی برات ئه‌و كاته‌ی له‌گوند بوون منداڵی‌و برایه‌تیتان چۆن بوو؟ ئۆجه‌الن :ئێم������ه خه‌ڵك ی گوندین‌و گونده‌كه‌م������ان 70ماڵ ب������وو ،له‌وێ ئاژه‌ڵداریم������ان ده‌ك������ردو زۆر به‌زه‌حمه‌ت ی ده‌ژیاین ،خێزانه‌كه‌مان 3 كچ‌و 3ك������وڕ بوو كه بریت ی بوون له‌خوش������ك ی گه‌وره‌م به‌ناو ی حه‌وا، دوات������ر به‌رێز ئاپۆو دواتر محه‌مه‌دو فاتمه‌و دواتریش من ،خوش������كێك ی تریش������م له‌دایكێك������ ی ترمان
من به‌ڵكو عه‌بدواڵ ئۆجه‌النیش خۆشه‌ویستی نه‌كردووه‌و كه‌سێكی زۆر توندبووه عوسمان ئۆجه‌الن لهگهڵ هاوسه‌ره‌که‌ی ههیه ،له‌خانه‌واده‌كه‌ش������ماندا ته‌نها من‌و ئاپۆ خوێندومان������هو ئه‌وانیتر نه‌یانخوێندووه‌و ته‌نان������ه‌ت خه‌بات ی سیاسیشیان نه‌كردووه. ئێمه لهگهڵ خوێندنه‌كه‌شمان زۆرجار كرێكاریش������مان ك������ردووه ،چه‌ند گوندێك ی تر ی ده‌وروبه‌رمان توركن كه پێشترئه‌رمه‌نی‌‌و ئاشور ی لێبوو، به‌اڵم تورك ده‌ر ی كردوون ،عه‌بدواڵی برام لهگهڵ من له‌خوێندندا نهبووه، چونكه له‌قۆناغه‌كان ی پێش من بووهو زانست‌ه سیاسیه‌كان ی ته‌واو كردووه، له‌قۆناغ ی سه‌ره‌تای ی له‌گوند ی جیران خوێندویه‌ت������ ی كه س������اڵ ی یه‌كه‌م ی فێربوون ی تورك ی بووه ،به‌اڵم هه‌موو ساڵه‌كان ی خوێندن ی به‌پل‌ه ی زۆرباش ته‌واو ك������ردووه ،ئه‌گه‌رچ ی باوكمان راز ی نه‌بوو كه خوێندن ته‌واو بكات به‌هۆ ی بارودۆخ������ ی ژیانمان ،به‌اڵم مامۆستاك‌ه ی بانگ ی باوكم ی كردو پێیوت ده‌بێ������ت له‌خوێندن به‌رده‌وام بێت ،چونكه زۆر زیره‌كه ،ئه‌و به‌زۆر زه‌حمه‌ت خرای‌ه به‌ر خوێندن‌و به‌هۆ ی خراپ ی بارودۆخ������ی خانه‌واده‌كه‌م، خوێندن ی له‌سه‌ر حكومه‌ت ته‌واوكردو دواتر منیش چ������اوم له‌ئاپۆكرد كه خوێندنم ته‌واو كرد.
سه‌رخێڵ :ئه‌ی ئێستا خوشكه‌كانت له‌كوێن‌و چی ده‌كه‌ن؟ ئۆج������ه‌الن :خوش������كه‌كانم له‌واڵتن، گونده‌كه‌م������ان ب������ووه به‌دووبه‌ش كه به‌ش������ێك ی تورك������نو ئه‌وان ی تریش كوردن ،ژیانیان له‌الدێدا به‌ڕێ ده‌خه‌ن، له‌پێشتردا مه‌ترس ی گرتن‌و زیندانیان له‌سه‌ربوو ،به‌اڵم ئێستا باشتره. سه‌رخێڵ :ئه‌وكات بۆچ ی خوشكه‌كانت نه‌خران‌ه به‌رخوێندن، ئایا عه‌شایه‌ر ی رێگربوو؟ ئۆج������ه‌الن :ئ������ه‌وكات له‌گونده‌ك‌ه ی ئێمه خوێندنگا نه‌بوو ،ئاپۆی براشم ده‌چ������ووه گونده‌كان ی تر ده‌یخوێند، له‌وكاته‌دا عه‌شایه‌ریش ده‌ور ی هه‌بوو بۆ خوێندن ی كچان. سه‌رخێڵ :جگ‌ه له‌خوێندن تۆو عه‌بدواڵی برات كار ی ترتان ده‌كرد؟ ئۆجه‌الن :له‌وكاته‌دا فسته‌ق له‌گوند ی ئێمه هه‌بوو كۆم������ان ده‌كرده‌و‌ه یان ده‌چووی������ن بۆ ش������وان ی ال ی ئاژه‌ڵ، هه‌ردووكمان شوانیمان ده‌كرد. سه‌رخێڵ :ئه ی ته‌مه‌ن ی الوێتیتان چۆن بوو؟
ئۆجه‌الن :گه‌نجایه‌ت ی ئه‌وكات وه‌ك ئێس������تا نه‌بوو ده‌بوای‌ه یان شۆرش بكه‌یت یان خۆت بۆ كار ته‌رخان بكه‌یت ،ئێمه گه‌نجایه‌تیمان نه‌بینوه‌و خۆشه‌ویس������تیش نه‌بوو ،نه‌ك هه‌ر م������ن به‌ڵكو عه‌ب������دواڵ ئۆجه‌النیش خۆشه‌ویست ی نه‌كردووه‌و كه‌سێك ی زۆر توندب������ووه ،خۆشه‌ویش������ ی لهگهڵ كچ������ان ال ی ئۆجه‌الن %100 قه‌ده‌غه‌بوو ،هه‌رچه‌ند‌ه زۆر بهیهكهوه ژیانمان ب������ه‌ڕێ نه‌كردووه ،چونكه یان له‌كاركردن یان له‌شۆرش������دا بووین ،له‌كات ی شۆرشگێر ی دووجار بینیومه‌و هیچ كاتێك وه‌ك دوو برا مامه‌ڵه‌مان لهگهڵ یه‌ك نه‌كردووه. له‌ساڵ ی هه‌ش������تاكانه‌و‌ه یه‌كترمان نه‌بینی������وه ،چونك������ه م������ن داوا ی گۆڕانكاریم كرد لهپهكهكه ،دواتر سێ س������اڵ له‌نێو پهكهكه زیندان ی كرام‌و پاشان بڕیار ی له‌سێداره‌دانم بۆ ده‌رك������را ،وه‌ك هه‌ر ئه‌ندامێك ی پهكهكه ح������ه‌زم ده‌كرد ئاپۆ ببینم، حساب ی برایه‌ت ی بۆنه‌ده‌كردم دوا ی زیندان ی كردن ی ئاپۆ نه‌مویس������ت شۆڕش باڵوببێته‌وه ،من داوامكرد هاتن‌ه ن������او په‌كه‌ك������هو جیابوونه‌و‌ه لهپهكهكه ئاسایی بێت ،به‌اڵم قبوڵیان نه‌كردو بوو به‌كێشه‌‌و به‌رنامه‌كانیان
دژ ی ریف������ۆرم ده‌رك������رد ،منیش لهپهكهكه جیابووم������هوه ،بۆی‌ه هاتم‌ه ئێره‌‌و ئێستا لێر‌ه ده‌ژیم‌و دوو منداڵم ههیه به‌ناو ی خه‌بات‌و واڵت. سه‌رخێڵ :تۆ ده‌ڵێیت خۆشه‌ویستی الی عه‌بدواڵ ئوجاالن قه‌ده‌غه‌بوو، ئه‌ی چۆن ژنی هێنا؟ ئۆجه‌الن :پرۆس������ه ی هاوسه‌رگیر ی ئاپۆ هاوسه‌رگیریه‌ك ی سیاس ی بوو، له‌وكات������ه‌دا گروپێك ی هه‌بوو كه 20 كه‌س بوون‌و له‌نێو ئه‌واندا یه‌ك ژن ی تێدابوو كه هاوس������ه‌رگیر ی لهگهڵ ئه‌و كرد كه ناو ی كه‌س������یر‌ه بوو‌و ك������ورد ی عه‌له‌و ی بوو ،له‌به‌ر ئهوهی ژنه‌ك‌ه ی ده‌یوت جێگر ی ئاپۆم ،بۆی‌ه ئاپۆ ته‌اڵقی دا ،به‌اڵم هیچ منداڵیان نه‌بوو.
كوردستان ی توركیاش له‌گه‌ڵیدان‌و خزمه‌ت ی ئاپۆ ده‌كه‌ن ،هه‌فت‌ه ی یه‌ك رۆژ له‌زیندان س������ه‌ردان ی دهكهنو هه‌واڵ ی ده‌هێنن ،ش������ه‌ش مانگ به‌ر له‌ئێس������تا به‌ته‌نها بوو ،به‌اڵم ئێستا چه‌ند كه‌سێك ی تر ی له‌گه‌ڵه. سه‌رخێڵ :حه‌زناكه‌یت بچیته‌و‌ه نێو پهكهكه؟ ئۆجه‌الن :من 45رۆژ بیرم كردهوه له‌بریاردانم بۆوازهێنان لهپهكهكه، ئه‌وان لهگهڵ من ناگونجێن‌و فكره‌م رێگه‌م ن������ادات جارێك ی تر ببمه‌و‌ه ئه‌ندامێك ی پهكهكه. سه‌رخێڵ :ئێستا ژیان ی ڕۆژانه‌ت له‌كۆی‌ه به‌چییه‌و‌ه به‌سه‌ر ده‌به‌یت؟ ئۆجه‌الن :ئێستا كێله‌گه‌یه‌كم ههیهو كار ی ئاژه‌ڵداریش ده‌كه‌م.
سه‌رخێڵ :لێره‌و له‌وێ خه‌ڵك داوای ئازادكردنی عه‌بدواڵ ئۆجه‌النی برات ده‌كه‌ن ،تۆ چیده‌ڵێیت؟ ئۆج������ه‌الن :ئاپۆ بۆ كوردس������تان زۆرگرنگه ،ئاپ������ۆ كورد ی زیندوو كردهوه ،هه‌موو ژیان ی خۆ ی له‌سه‌ر خه‌بات ی سیاس ی داناوهو خه‌بات ی نوێ ی ئه‌نجامداوه ،بۆی‌ه ژیانێك ی نوێ ی بۆ كورد دروستكردوو زۆرب‌ه ی خه‌ڵك ی
من 45رۆژ بیرم كردهوه له‌بڕیاردانم بۆ وازهێنان لهپهكهكه ،ئه‌وان لهگهڵ من ناگونجێن‌و فكره‌م رێگه‌م نادات جارێك ی تر ببمه‌و‌ه ئه‌ندامێك ی پهكهكه
عوسمان ئۆجه‌الن لهگهڵ منداڵه‌که‌ی
19 کۆد
سێشه‌ممه
nmnmpress@yahoo.com
بڕیارمداو ه هاوسه‌رگیری نه‌كه‌م
کێشه
و
كێش ه
چاره‌سه‌ر
ئه‌حمه‌د كه‌مال توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵتیه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه پێویسته ئه‌و كچ‌ه رابردوو له‌بیر بكات‌و ئه‌گه‌ر ده‌زانێت ئه‌و كوڕ‌ه له‌گه‌ڵیدا ده‌گونجێت بۆ هاوسه‌رگیری ،ئه‌وا هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵدا بكات .ناوبراو جه‌ختی لهوه كردهوه كه هه‌ندێك له گه‌نجان به‌ناوی خۆشه‌ویستی‌و هاوسهرگیریهوه به‌دوای تێر بوونی حه‌ز‌ه سێكسیه‌كانیاندا ده‌گه‌ڕین‌و" ،هه‌ندێك له‌كچان به‌هۆی كارێی سێكسیه‌و‌ه لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كانیان دووگیان بوون‌و دواتر كوڕه‌ك‌ه خۆی شاردوه‌ته‌وه ،یان ئه‌و كاره‌یان لهگهڵ كچاندا كردووهو پاش ئهوه واوزیان لی هێناون" ،بۆی‌ه ئه‌و توێژ‌ه به‌پێویستی زانی كه گه‌نجان هۆشیاربن له‌كاتی په‌یوه‌ندی‌ه خۆشه‌ویستیه‌كانیانداو خۆیان توشی كێش‌ه نه‌كه‌ن.
کێشه
ه له‌سه‌ر مه‌شروب ،لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌مدا كێشه‌مان من كورێكی ته‌مه‌ن 26ساڵم ،ماوه‌ی ساڵێك‌و دوو مانگه ژیانی هاوسه‌ریم پێكهێناوه ،خێزانه‌كه‌م ژنێكی نوێژكه‌ره‌و له‌خێزانێكن كه هه‌موویان نوێژكه‌رو رووله‌خوان. منیش كه‌سێكم له‌ته‌مه‌نی 20ساڵیه‌وه ،مه‌شروب ده‌خۆمه‌وه ،به‌اڵم تائێستا ماڵی خه‌زورم به‌وه‌یان نه‌زانیوه ،له‌و رۆژه‌وه‌ی خێزانه‌كه‌م زانیویه‌تی من مه‌شروب ده‌خۆمه‌وه، به‌رده‌وام شه‌ڕم پێده‌فرۆشێت. به‌وته‌ی ئه‌و كوڕ‌ه خێزانهكهی زۆر بهوه بێزار‌ه كه ئه‌و مه‌شروب ده‌خواته‌وه ،به‌اڵم وه‌ك خۆی باسی لێو‌ه ده‌كات ناتوانێت واز له‌خواردنه‌وه‌ی مه‌شروب بهێنێت ،به‌وه‌ش به‌رده‌وام لهگهڵ خێزانه‌كه‌یدا كێشه‌یانه" ،هاوسه‌ره‌كه‌م گه‌شتوه‌ت‌ه ئه‌و بڕوایه‌ی كه به‌ماڵی باوكی بڵێت ،به‌وه‌ش دڵنیام ماڵی باوكی بهوه بزانن ئێمه ده‌بێت جیاببینه‌وه". من كچێكی ته‌مه‌ن سێ ساڵم ههیهو به‌هیچ جۆرێك ناتوانم له‌كچه‌ك‌هم‌و هاوسه‌ره‌كه‌م جیاببمه‌وه ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‌ه كه مه‌شروب خواردنه‌وه‌م كه‌م كردوه‌ته‌وه ،به‌اڵم نه‌متوانیو‌ه وازی لێ بهێنم .ئێستا ماوه‌یه‌ك‌ه ئه‌و كێشهیه ته‌واو بێزاری كردووم ،پێشتر له‌پێش ئهوهی هاوسه‌رگیری لهگهڵ خێزانه‌كه‌مدا بكه‌م یه‌كتریمان خۆش ده‌ویست‌و پێم نه‌وت كه من مه‌شروب ده‌خۆمه‌وه ،بۆی‌ه ئێستا كه بیر لهوه دهكاتهوه زۆر دڵته‌نگ ده‌بێت‌و ده‌ڵێت" ،تۆ درۆت لهگهڵ مندا كردووه" .ئارێز جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌رووی داراییه‌و‌ه ژیانیان باشه‌و ده‌ڵێت" ،خێزانه‌كه‌م زۆر زۆر منی خۆش ده‌وێت‌و به‌رده‌وام دوعام بۆ ده‌كات‌و زۆر راستگۆشه ،له‌به‌ر ئهوه من هیچ كاتێك ناتوانم به‌بێ ئه‌و بژیم". ئهوهی ئێستا كه كێشه‌ی گه‌وره‌ی من‌ه نازانم چۆن لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌م رێك بكه‌ومه‌و ئه‌و بێزاریی‌ه له‌دڵیدا ده‌ربكه‌م ،بۆی‌ه دوام وایه لێره‌و‌ه ئێو‌ه چاره‌سه‌رێكم بۆ بدۆزنهوهو منیش له‌و كێشهیه رزگارم ببێت. ئارێز له‌سلێمانی
چاره‌سه‌ر
و
كێش ه
چا ر هس هر
ژماره53 :
گۆشه‌یه‌ک‌ه هه‌فتان‌ه ئاری ئەبوبەکر ده‌ینوسێت
من كچێكی ته‌مه‌ن 21ساڵم‌و خوێندكاری دووه‌می زانكۆم ،ماوه‌ی چوار ساڵ له‌مه‌و به‌ر كوڕێكم خۆشویست‌و ماوه‌ی ساڵێك پێكه‌و‌ه بووین ،دوای ئهوهی چه‌ند مانگێك له‌رێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌و‌ه په‌یوه‌ندیمان هه‌بوو .دواتر كوڕه‌ك‌ه داوای لێكردم كه پێكه‌و‌ه بچین‌ه دهرهوه. منیش له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و كوڕه‌م زۆر خۆشده‌ویست ،به‌گوێم كردو هه‌رچۆنێك بوو به‌ترس‌و له‌رزه‌و‌ه چووم‌ه دهرهوه ،كاتێك كاوان هات من زۆر ده‌ترسام ،بۆی‌ه یه‌كسه‌ر چووین‌ه چه‌ند كۆاڵنێكی چۆڵه‌وه‌و ماوه‌ی چل خوله‌ك پێكه‌و‌ه بووین ،پاش ئهوه من خۆم گه‌یانده‌و‌ه ماڵه‌وه. چه‌ند رۆژێ به‌سه‌ر ئه‌و دیداره‌دا تێپه‌ڕی‌و كاوان په‌یوه‌ندی پێو‌ه كردم‌و وتی" ،شن‌ه بایه‌ك ببینین" ،منیش زۆر به‌توڕه‌ییه‌و‌ه وه‌اڵمم دایه‌وه‌و پێم وت ،ناتوانم ،چونكه یه‌كێك ده‌مانبینێت‌و دوایی توشی كێش‌ه ده‌بین ،ئه‌ویش ئه‌و قسه‌یه‌ی وه‌رگرته‌وه‌و وتی" ،ده باشه وه‌ر‌ه بۆماڵی ئێمه ،كه‌سمان له‌ماڵ نیه‌و تا ئێواش نایه‌نه‌وه". سه‌ره‌تا من بهوه رازی نه‌بووم ،به‌اڵم قسه‌ی زۆر بۆ كردم‌و رازی كردم منیش چووم‌ه نزیكی ماڵی ئه‌وان‌و خۆی هات به‌دوامدا ،كه چووم‌ه ژوره‌و‌ه كه‌سی لێ نه‌بوو، ئیتر دانیشتم‌و زۆریش ده‌ترسام ،دوای تۆزێك قس‌ه كردن ،ماچێكی كردم‌و ده‌ستی گرتم ،پێیوتم" ،با پێكه‌و‌ه بخه‌وین ،ئیتر من زۆر بهوه توڕ‌ه بووم‌و یه‌كسه‌ر خۆم كۆكرده‌وه‌و به‌جێم هێشت". ئیتر له‌و كاته‌وه‌ی من له‌ماڵی ئه‌وان چووم‌ه دهرهوه ئه‌ویش بڕیاریدا كه ئیتر من نه‌ناسێت ،منیش هه‌مان بڕیامدا ،چونكه له‌وه‌و‌ه تێگه‌شتم ،كه ئه‌و كوڕ‌ه ته‌نها مه‌به‌ستی رابواردن‌و كاری سێكسیی‌ه نه‌ك خۆشه‌ویستی‌و هاوسه‌رگیری .له‌وه‌و‌ه بڕیارمدا كه كه‌سم خۆش نه‌وێت‌و نه‌هێڵم هیچ كه‌سێك بێت‌ه ژیانی خۆشه‌ویستیمه‌وه ،به‌اڵم جارێكی تر له‌قۆناغی یه‌كه‌می زانكۆدا كورێك زۆر هه‌وڵیدا لێم نزیك ببێته‌وه‌‌و دوای چه‌ند مانگێك له‌رێگه‌ی كهسێكهوه لێم نزیك بوویه‌وه‌و داوای په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی لێكردم ،منیش كه بیرم لهوه كردهوه كه چه‌ند مانگێك‌ه هه‌وڵده‌دات له‌گه‌ڵى قس‌ه بكه‌م ،بهوه رازی بووم‌و چه‌ند مه‌رجێكم بۆ دانا. دیسانه‌و‌ه ئه‌ویش پاش چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك داوای لێكردم له‌گه‌ڵیدا پێكه‌و‌ه به‌ئۆتۆمبێله‌كه‌ی بچین‌ه دهرهوه شار ،منیش رۆشتم‌و له‌شوێنێكدا ئۆتۆمبێله‌كه‌ی وه‌ستاندو پێی وتم" ،باپێكه‌و‌ه یه‌كتر له‌ئامێز بگرین ،تۆزیك پێكه‌و‌ه بوین‌و دوای ئهوه گه‌ڕاینه‌وه‌و من چوومه‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه" .پاش ماوه‌یه‌ك هه‌ستم كرد ئه‌و كوڕ‌ه ورد‌ه ورد‌ه لێم دور ده‌كه‌وێته‌وه ،منیش پێموت" ،ئه‌ری تۆ بۆ وات لێهاتووه" ،ئه‌ویش زۆر به‌ئاسایی وه‌اڵمی دا‌وه‌و ئیتر له‌وه‌و‌ه ته‌واو بڕیارمدا خۆشه‌ویستی نه‌ك‌هم‌و هاوسه‌رگیریش نه‌كه‌م. ئێستا كه‌سێكی خزمی نزیكی خۆم هاتووه‌ت‌ه داوام‌و ماوه‌ی مانگێك‌ه دوو جار هاتوونه‌ته‌وه‌و هه‌موو خێزانه‌كه‌شمان رازین ،به‌اڵم خۆم رازی نیم‌و بڕیارمداو‌ه كه هاوسه‌رگیریش نه‌كه‌م ،چونكه بێئه‌مه‌لم له‌هه‌موو شتێك. شن‌ه له‌سلێمانی
چا ر هس هر
2010 /12/21
ده‌رباری‌ه ئه‌و كێشهیه ،گواڵڵ‌ه ئه‌بوبه‌كر توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و باس لهوه ده‌كات كه پێویسته ئه‌و كوڕ‌ه راستگۆ بێت لهگهڵ خێزانه‌كه‌یداو ههوڵ بدات كه له‌به‌ر ئهوهی ژیانی تێك نه‌چێت ،واز له‌مه‌شروب بهێنێت" ،ئه‌و پیاو‌ه مادام خاوه‌نی منداڵێكه‌و خێزانهكهی ده‌یه‌وێت كێشه‌كه‌ی لهگهڵ چاره‌سه‌ر بكات‌و له‌به‌ر ئهوه به‌ماڵی باوكی نه‌وتووه ،پێویسته ئه‌و كوڕه‌ش هه‌رچۆنێك بێت واز له‌مه‌شروب خواردنه‌و‌ه بهێنێت". به‌وته‌ی ئه‌و توێژهره ،ئه‌و پیاو‌ه ده‌توانێت كه لهگهڵ خێزانهكهی دابنیشێت‌و به‌راستگۆیی خۆشه‌ویستی خۆی بۆ ژنه‌ك‌هی‌و منداڵه‌كه‌ی ده‌رببڕێت‌و هاوسهرهكهی تێبگه‌ێنێت كه مه‌شروب خواردنه‌وه‌ی كه‌م كردوه‌ته‌وه ،له‌داهاتوشدا ته‌واو وازی لێده‌هێنێت"، ئه‌و توێژهره سور‌ه له‌سه‌ر ئهوهی كه ئه‌و پیاو‌ه واز له‌مه‌شروب خواردنه‌و‌ه بهێنێت له‌پێناو له‌ده‌ست نه‌دانی مندالهك‌هی‌و ژنه‌كه‌ی، به‌اڵم به‌ماوه‌یه‌كی درێژ.
ی ئازیز ده‌توان كێشهو خ‌هم‌و گرفته‌كانتان یاخود نام‌ه سۆزداریی‌و ده‌رده‌دڵییه‌كانتان بنێرن بۆ گه‌نجان ی نم نم رۆژنام‌ه ی رۆژنامه‌كه‌و‌ه یاخود له‌رێی ئه‌م ئیمه‌یڵ ئه‌دره‌سه‌وه: له‌رێی ناونیشانه‌كان nmnmpress@yahoo.com
بورهان مەجید هونەرمەندێک پڕ لەسیحر بورهان بەجید ،ئەو هونەرمەندەی کەم تا زۆر هەمووان بەدەنگی ئاشناین ،رەنگە پیویست بەناساندن نەکات، چونکە ناوی بورهان مەجید بەسە بۆ ئەوەی کە ئاشنایانی مۆسیقا بکەونە یادی ماڵوێران خۆم ،زه‌نگی تەلەفۆن ،خەمی خاک و بۆ سولەیمانی. بەهرەمەندی بورهان مەجید ،ناسکی دەنگە بەسۆزەکەیەتی کە وەک دەریایەک لەگەڵ شەپۆلەکەیدا دەمانبات ،دەمانبات بۆ ناوجەرگەی دەریاکە ،لەدەنگی ئەم هونەرمەندەوە ئەوە تێدەگەین ،کە لەناوەراستی دەریاکەدا بێکەس بێهاوخەم ماوینەتەوەو بۆ تێگەیشتن لەشەپۆلەکانی دەریا ،دەنگی ئەو ،واتا بورهان ،تەنها رێگەیە کە بتوانین ئێمە عەشقی ونبوومانی تێدا بدۆزینەوە. ئاخر کەمنین ئەو گەنجانەی کە ساڵەکانی نەوەدەکان شەوانە سەبوری دووری لەخۆسەویستەکەیان بە"ماڵویران خۆم"ی بورهان مەجید دەدایەوە، یاخود "زەنگی تەلەفۆن" کە بوو بە رەمزێک بۆ خودی بورهان ،لەهەر جێگەیەک گوێمان لەزەنگی تەلکەفۆنێک بوایە ،بورهان دەهاتە بەرچاومان. گرنگی بورهان مەجید بۆ دونیای هونەری کوردی هەر ئەوەندە نییە کە دەنگێکی ناسک و پڕ سۆزی هەیە ،بەڵکو گرنگی بورهان لەجۆری هەڵبژاردنی ئەو تێکست و شیعرانەدایە کە هەموو هونەرمەندێکی ئاسایی ناتوانێت درکی پێبکات، تەنها ئەوانەیان نەبێت کە گەیشتونەتە دوا ترۆپکی توانەوە لەگەڵ هونەردا ،بێدودڵی دەتوانم بڵێم کە بورهان یەکێکە لەهونەرمەندە سەرکەوتوەکان لەهەڵبژاردنی تێکستی گۆرانییەکانیدا. هەرچەندە من ئاشقی مۆسیقا و گۆرانیم ،بەاڵم جگە لەوێگرێکی بەسەلیقە ،هیچ شارەزاییەکم نییە لەو ژانرە گرنگەی هونەر ،بەاڵم وەک گوێگرێک و دۆستێکی هونەری مۆسیقاو گۆرانی ،درکم بەوە کردووە کە توانای ئاوازدانانی بورهان ،سیحرێکە، ناتوانین تێیبگەین ،چونکە دوای هەڵبژاردنی تێکستی گۆرانییەکانی ،ئاوازێکی وا دەکات بە بەر تێکستەکدا کە بۆ هەمیشە بەزیندوویی دەیهێڵێتەوە. ئاوازدانان هونەرێکی گەلێک قورسە ،مەرج نییە هەموو گۆرانیبێژێک کارامە بیت تێیدا ،نەک هەر ئەمە بەڵکو مەرج نییە هەموو مۆسیقییەک توانای بەسەریدا بشکێت ،کەچی بورهان مەجید بێئەوەی کە موسیکزانێکی ئەکادیمی بێت ،بەشێکی زۆر لەگورانییەکانی ئاوازی خۆیەتی ،بوونی بەهرەی ئاوازدانان لەبورهان مەجیددا ،کارێکی وایکردووە ،بورهان جیاوازبێت لەبەشێکی زۆری هونەرمەندانی جیلی خۆی. یەکێک لەگرنگترین بەهرەی بورهان ئەوەیە، هەمیشە بۆ گەنجان دەچڕێت ،واتا گەنج و کێشەکانی ،گەنج (خۆسەویستی و ئاشقبوون) پانتاییەکی زۆری لەهونەرەکەی بورهاندا داگیرکردووە" ،کێ راسپێرم" شایەتی ئەوەدەدات، لەپاڵ ئەمەشدا بە"خەمی خاک" پێماندەڵێت ،با نیشتیمانمان لەبیر نەچێت ،چونکە خۆسەویستی نیشتیمان دایکی هەموو خۆسەویستییەکانی ترە. حەق و رەقیەکەی بورهان لەچاوپێکەوتنەکانیدا، پێمان دەڵێت ،کە نارازیبوونی لەشیواندنی هونەر چەند کاریگەری کردۆتە سەر بورهان، هەر ئەمەشە وادەکات کە تورەبوونی لەکۆی گشتی فەزای هونەری کوردی لەئیستادا بکاتە توڕەبونێکی جوان ،کە شایستەی رێزە ،نەک سەرزەنشت. هەرچەندە هەڵسەنگاندنی هونەرمەندێک بەقەبارەی بورهان لەگۆشەیەکی چەند سەد وشەییدا غەدرکردنە لەبورهان و هونەرەکەی ،بۆیە دەمەوێت دوا قسەم ئەوە بێت کە بێالیەنی سیاسی بورهان مەجید ،ئەمالو ئەوالنەکردنی ،ملنەدانی بۆ هیچ حیزب و الیەنێکی سیاسی ،شایەنی ئەوەیە خۆشمان بوێت و بەڕێزەوە لێی بڕوانین.
18
سێشه‌ممه
2010 /12/21
ژماره53 :
nmnmpress@yahoo.com
ی ی خۆ خۆكوشتن مه‌رگێك به‌ر له‌واد ه
زانست زانا
خۆكوش������تن واپێناس������ه‌كراو‌ه ك������ه هه‌ڵسوكه‌وت ی كه‌سێك‌ه بۆ كۆتاییهێنان به‌ژیان ی خۆ ی‌و كوشتن‌و له‌ناوبردن ی خود ی خۆیه‌ت ی بۆ ڕزگاربوون له‌ژیان. خۆكوش������تن یه‌كێك‌ه له‌و باس������ان‌ه ی به‌درێژای ی مێژوو قسه‌وباس ی لهبارهوه كراوهو جێگ‌ه ی مش������تومڕ بووه ،هه‌ر له‌س������ه‌رده‌م ی كلیۆبات������را ی مه‌لیك‌ه ی میسر ی كۆن تا رۆژگار ی ئه‌مڕۆمان، بیروراكانیش به‌درێژای ی ئه‌م مێژوو‌ه جی������اواز بوون كه ئایا خۆكوش������تن ئازایه‌ت ی‌و بوێر ی كه‌س������ ی خۆكوژه؟ یان ترس‌و ره‌نگدانه‌و‌ه ی شكسته‌كان‌و نه‌توانین ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌و به‌رده‌وامبون‌ه له‌ژیان؟ خۆكوش������تن له‌ه������هر قاڵبێكدابێ������ت كۆتاییهێنان‌ه به‌ژیان‌و بڕیارێك‌ه مرۆڤ خۆ ی هه‌ڵ ی ده‌بژێرێ������ت ،هه‌ندێجار س������ه‌ركه‌وتوو ده‌بێت‌و هه‌ندێجاریش بۆ ی ناچێت‌ه س������هر ،هه‌رچ ی هۆكار‌و پاڵنه‌ر ی خۆكوشتنیش‌ه زۆرو جۆراو ج������ۆرن‌و به‌گوێر‌ه ی ت������اك‌و واڵت‌و ژینگ‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی ده‌گۆڕێت كه له‌دواتردا ئاماژه ی بۆده‌كه‌ین ،شێواز ی ئه‌نجامدانیش������ ی به‌پێ������ ی بارودۆخ ی شارس������تان ی‌و پێش������كه‌وتن ی كۆمه‌ڵگا گۆڕانكار ی به‌سه‌ردا هاتووه. داتاو سه‌رژمێریه‌كان له‌سه‌ر خۆكوشتن به‌درێژای ی مێژوو كه‌سانێك هه‌بوون‌و ئه‌م������ڕۆ له‌زیادبونیش������دان كه بێجگ‌ه له‌مه‌رگ هی������چ هه‌ڵبژاردنێك ی تریان شك نه‌بردووه ،ئه‌گه‌رچ ی له‌واقیعیشدا زۆر هه‌ڵبژاردن ی باش������تر هه‌بوو‌ه كه ده‌ك������را هه‌ڵیبژێرن‌و م������ه‌رگ نه‌كه‌ن‌ه دوا بژارده ،پێش������كه‌وتن ی زانس������ت‌و ته‌كنه‌لۆژی������اش ن������ه‌ك له‌دیارده‌ك‌ه ی كه‌منه‌كردۆته‌وه ،به‌ڵك������و رۆژ له‌دوا ی رۆژ له‌په‌ره‌سه‌ندندایه. به‌پێ ی ئامار ی رێكخراو ی ته‌ندروست ی جیهان ی ( )WHOكه له‌ساڵ ی 2002دا باڵو ی كردۆته‌و‌ه خۆك������وژ ی %49ی
له‌ده‌ق ه ئاینیه‌كانیشدا به‌ڕوون ی خۆكوشتن یاساغكراوه، ئاین ی ئیسالم دژایه‌ت ی ئاشكرای خۆ ی بۆ خۆكوشتن ده‌ربڕیوه مردن پێكده‌هێنێ������ت له‌تێكڕا ی ئه‌و مردنان‌ه ی كه به‌ه������ۆ ی توندوتیژی‌و جه‌نگ������هوه روو ده‌ده‌ن ،له‌كاتێك������دا كوش������تن %19ی رێژه‌كه‌یه‌و هه‌رچ ی قوربان������ ی‌و كوژراوان ی جه‌نگیش������ن %32ی مردنه‌كان������ن ،له‌كاتێكدا ئه‌م هه‌موو جه‌نگ‌ه له‌ئارادای‌ه كه‌چ ی هێشتا مردنه‌كان به‌هۆ ی خۆكوشتنه‌و‌ه زۆر زیاتر‌ه له‌كوژراوان ی جه‌نگ! له‌ئامار ی هه‌مان رێكخ������راودا هاتووه رێژ‌ه ی خۆكوشتن سااڵن‌ه له‌جیهاندا ده‌گات‌ه یه‌ك ملیۆن‌و سه‌دهه‌زار كه‌س، پێشبینیش كراوه به‌هاتن ی ساڵ ی 2020 رێژه‌ك‌ه بۆ یه‌ك ملی������ۆن‌و 500هه‌زار كه‌س به‌رز بێته‌وه ،بۆنمون‌ه له‌واڵتێك ی وه‌ك یاب������ان س������ااڵن‌ه 30هه‌زار كه‌س خۆی������ان ده‌كوژن ،به‌پێ������ ی توێژنه‌وه‌و لێكۆڵینه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌ت ی‌و ده‌روونییه‌كان له‌واڵتان������ ی وه‌ك س������ویدو نه‌رویج‌و دانیم������ارك رێژ‌ه ی 40ك������هس له‌هه‌ر 100هه‌زار كه‌س له‌رێگ‌ه ی خۆكوشتنه‌و‌ه كۆتای ی به‌ژیانی������ان ده‌هێنن ،له‌واڵت ی
به‌ریتانیاش خۆكوشتن سێهه‌م هۆكار ی مردن‌ه له‌دوا ی نه‌خۆشیه‌كان ی دڵه‌وه. له‌ویالیه‌ت‌ه یه‌كگرتووه‌كان ی ئه‌مریكاش سااڵن‌ه زیاتر له30هه‌زاركه‌س خۆیان ده‌ك������وژن ك������ه رۆژان������ه 85كه‌س به‌خۆكوشتن كۆتای ی به‌ژیانیان ده‌هێنن، له‌سه‌رو ئه‌مه‌شه‌و‌ه هه‌ر له‌ئه‌مریكا سااڵن‌ه زیاتر له 650هه‌زار ههوڵ ی خۆكوشتن ههیه.
رێگاكان ی خۆكوشتن خۆكوشتن به‌هه‌ر ئامرازوو وه‌سیله‌یه‌ك بێت كۆتاییه‌ك������ه ی هه‌ر مه‌رگه ،به‌پێ ی قۆناغ������ه مێژویی������ه‌كان ئامرازه‌كان ی خۆكوش������تن گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه، له‌كۆندا خۆفڕێدان‌ه خوارهوه له‌شاخ‌و به‌رزاییه‌كانه‌وه‌و خواردن‌و خواردنه‌و‌ه كوش������نده‌كان‌و تیغ له‌خۆدان ئامراز ی س������ه‌ره‌ك ی خۆكوش������تن بوون ،به‌اڵم له‌س������ه‌رده‌م ی ئه‌مڕۆماندا ئامڕازه‌كان گۆڕانیان به‌سه‌ردا هاتووه ،هه‌رچه‌ند‌ه ه������ه‌ردوو ره‌گ������ه‌ز له‌به‌كارهێنان������ ی ئامڕازه‌كان یخۆكوشتنداهاوبه‌شن،به‌اڵم ئافره‌تانن زیاتر په‌نا بۆ زۆرخواردن ی ده‌رم������ان ،زه‌هرخواردنه‌وه‌و حه‌پ ،یان خۆسوتاندن ده‌به‌ن ،پیاوانیش زۆرتر ئه‌و ئامڕازان‌ه به‌كارده‌هێنن كه توندو تیژ ی پێ������وه دیاره وه‌ك خۆخنكاندن، چ‌هك‌و سیالح ،بڕین ی شاده‌ماره‌كان ی خوێن ،كاره‌با. ئاین‌و خۆكوشتن هه‌رچه‌ن������ده داتایه‌ك������ ی ته‌واوم������ان له‌به‌رده‌ستدا نییه له‌س������هر په‌یوه‌ند ی نێ������وان ئای������نو خۆكوش������تن ،به‌اڵم زۆرب‌ه ی بیروڕاكان له‌سه‌رئه‌و‌ه كۆكن ك������ه ئاین������داره‌كان كه‌مت������ر خۆیان ده‌ك������وژن ،هه‌روه‌كو سۆس������یۆلۆژ ی فه‌ره‌نس ی ئیمیل دۆركهایم له‌توێژینه‌و‌ه به‌ناوبانگه‌كه‌یدا به‌ناو ی (االنتحار) كه تائێستاش ی له‌گه‌ڵدا بێت به‌باشترین توێژین������ه‌وه‌كان داده‌نرێت له‌و بواره‌دا ئاماژه ی پێكردووه‌و ده‌ڵێت :خۆكوشتن ال ی بێب������ڕواكان زیات������ر‌ه وه‌ك ال ی ب������ڕواداره‌كان ،ته‌نانه‌ت جی������اواز ی
ده‌كات له‌نێوان مه‌زهه‌ب ی پرۆتستانت ی‌و كاس������ۆلیك ی‌و بڕوا ی وای������ه دیارده ی خۆكوش������تن زیاتر ال ی ئه‌وكه‌س������ان‌ه به‌دیده‌كرێت كه پرۆتس������تانتین وه‌ك له‌وكه‌س������ان‌ه ی په‌ی������ڕه‌و ی له‌مه‌زهه‌ب ی كاس������ۆلیك ده‌كه‌ن ،ره‌نگ‌ه هۆ ی ئه‌م جیاوازیه‌ش ئه‌وه‌بێت ك������ه مه‌زهه‌ب ی پرۆتس������تانت ئاینێك ی سه‌رمایه‌داریه‌و كه‌متر پێداویستی‌ه روحیه‌كان ی مرۆڤ تێرده‌كات ،وه‌ك پێشتریش باسمانكرد واڵت ی یابان له‌پێشه‌و‌ه ی ئه‌و واڵتان‌ه دێت كه ڕێژه ی خۆكوش������تن ی تێدا به‌رز‌ه به‌زانین ی ئه‌و راستی‌ه ی كه یابان دیسان له‌پێشه‌و‌ه ی ئه‌و واڵتانه‌دای‌ه كه كه‌متر بایه‌خ به‌ئاین ده‌د‌هن‌و رێژ‌ه ی ئایندار ی تێیدا نزمه. له‌ده‌ق������ه ئاینیه‌كانیش������دا به‌ڕوون������ ی خۆكوشتن یاساغكراوه ،ئاین ی ئیسالم دژایه‌ت ی ئاشكرا ی خۆ ی بۆ خۆكوشتن ده‌ربڕیوه ،له‌زۆرب������ه ی مه‌زاهیبه‌كان ی مه‌سیحیه‌تیشدا خۆكوش������تن به‌تاوان ناوبراو‌ه هه‌روه‌ك له‌كتێب ی بیرمه‌ند‌ه مه‌سیحیه‌كان ی س������ه‌ده‌كان ی ناوه‌ڕاست له‌وێن‌ه ی قه‌ش‌ه ئۆگستین‌و تۆما ئه‌كوین ی به‌رچاو ده‌كه‌وێت. شتێك ی چاوه‌ڕوانكراویش‌ه خۆكوشتن له‌ئاین‌ه ئاسمانیه‌كاندا یاساغ‌و قه‌ده‌غ‌ه بێت ،چونك������ه ئاین پێم������ان ده‌ڵێت ژیان������ ی مرۆڤ موڵك������ ی خۆ ی نییهو ه ی خودای������ه ،ههربۆیه ته‌نها خودا ی گهوره ماف ی ئهوه ی ههیه روح له‌مرۆڤ وه‌ربگرێته‌وه ،هه‌روه‌ك خودا ی گهوره له‌پێن������او ی مرۆڤدا حه‌رامه‌كان حه‌اڵڵ ده‌كات ته‌نانه‌ت گۆشت ی مرداره‌وه‌بوو‌و خواردن‌و خواردنه‌و‌ه ی حه‌رام له‌كات ی ترس������ ی له‌ناوچون ی مرۆڤ������دا حه‌اڵڵ ده‌كرێ������ت ،ئیتر چۆن‌و چ ی پاس������او ده‌دات‌ه ده‌ست مرۆڤ بۆخۆكوشتن؟ مرۆڤ������ ی ب������اوه‌ڕدار له‌كات������ ی بون ی هه‌رفشارو ناڕه‌حه‌تیه‌كدا شتێك ههیه خۆ ی پێبگرێته‌و‌ه كه ئه‌ویش چاوه‌ڕوان ی ژیان������ ی جاویدانیه ،كه ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه ئارامبه‌خش������ێك به‌ده‌روون ی‌و ره‌نگ‌ه هۆكارێك ی باشبێت بۆبیرنه‌كردنه‌وه‌و دووركه‌وتنه‌و‌ه له‌خۆكوشتن.
ئه‌وان‌ه ی خۆیان ده‌كوژن كێش������ه ی خێ������زان‌و هه‌ڵوه‌ش������انه‌و‌ه ی له‌كام ره‌گه‌زن؟ خێ������زان‌و كێش������ه س������ۆزدارییه‌كان‌و سه‌رنه‌كه‌وتن له‌خوێندن‌و ئازارو ناته‌واوی‌ه دی������ارد‌ه ی خۆكوش������تن تایب������ه‌ت نییه جه‌سته‌ییه‌كان‌و بار ی ئابوری. به‌ره‌گه‌زێگ ی دیاریكراو ،بۆنمون‌ه بڵێین هه‌ر ژنان یان هه‌ر پیاوان خۆیان ده‌كوژن، چاره‌سه‌ر چییه؟ به‌ڵكو زیات������ر بڕیارێك������ ی تاكالیه‌نه‌ی‌ه بۆ رێگه‌گرتن له‌دیارد‌ه ی خۆكوش������تن ك������ه مرۆڤ له‌خ������ود ی خۆی������دا ئه‌یدا ،پێویس������ته كار ی ج������د ی بكرێ������ت‌و ب������ه‌اڵم به‌له‌به‌رچاوگرتن ی ئه‌و ژینگه‌ی‌ه ی هه‌نگاو ی راس������ت هه‌ڵبگیرێت‌و ته‌واو ی مرۆڤه‌ك‌ه ی تێدا ده‌ژ ی كه كاریگه‌ر ی زۆر دام‌و ده‌زگاكان������ ی كۆمه‌ڵگ������ه رۆڵ������ ی گه‌وره‌ی ههیه له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌ی‌ه ههیه ،راسته‌قین‌ه ی خۆیان ببینن ،خێزان ده‌بێت ئیمیل دۆركهایم������ش هه‌رچه‌ند‌ه بڕوا ی بارودۆخێك ی گونج������او بۆ ئه‌ندامه‌كان ی وایه خۆكوشتن بڕیارێك ی كه‌سیه ،به‌اڵم ده‌سته‌به‌ر بكات ،هه‌روه‌ها مامۆستایان ی واش������ ی ده‌بینێت كه كۆمه‌ڵگا له‌پشتیه‌و‌ه ئاین ی‌و نووسه‌رو رۆش������نبیران ده‌ور ی هۆكاره‌و الیه‌ن ی سه‌ره‌كی‌ه تێیدا ،لهبهرئهوه خۆیان ببینن‌و تاكه‌كان ی كۆمه‌ڵگا هۆشیار كاریگ������هر ی كۆمه‌ڵگا له‌س������هر دیارده ی بكه‌نه‌وه‌و تۆو ی خۆشه‌ویس������ت ی‌و سیق‌ه خۆكوش������تن گه‌وره‌یه‌و رۆڵ������ ی ده‌بێت به‌خۆبونیان تێدا بچێنن ،نابێت له‌بیرمان لهوه ی زه‌مینه‌ساز ی بكات بۆ ره‌گه‌زێك ی بچێت چاره‌سه‌ركردن ی نه‌خۆش ی‌و گرفته دیاریكراو‌و هانده‌ربێت بۆ خۆكوشتن. ده‌روونیه‌كان ده‌بێت له‌پێشین‌ه ی كاره‌كان ل������هو واڵتان������ه ی كه بارودۆخ������ ی ژنان بێت به‌و پێی‌ه ی رۆڵێك ی كاریگه‌ر ی ههیه له‌بارودۆخێك������ ی ناهه‌مواردای‌ه دیاردهكه له‌سه‌ر دیاردهكه. ال ی ژنان زه‌قتر ده‌بینرێت ،به‌اڵم به‌گشت ی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاش پێویسته په‌یوه‌ستبێت دیارده‌یه‌ك ی تایبه‌ت نییه به‌ڕه‌گه‌زێكه‌وه ،به‌به‌هاو نه‌ریت‌ه ره‌س‌هن‌و بااڵكانه‌و‌ه‌و كار به‌ڵكو له‌سه‌ر ئه‌و تاك‌ه وه‌ستاو‌ه كه ئاخۆ له‌س������هر پارێزگاریكردن‌و په‌ره‌پێدانیان تاچه‌ند خود ی به‌هێزه‌و به‌رگ‌ه ی فش������ار ب������كات ،هه‌رچ ی حكومه‌تیش������ه ده‌ور ی ده‌گرێت؟ سه‌ره‌ك ی ههیه كه ده‌بێت پێ ی بزانێت‌و ئهوه ی له‌س������هر په‌یوه‌ند ی خۆكوش������تن‌و به‌رپرس������یاربێت به‌رامب������هر رۆڵه‌كان ی ره‌گه‌ز ی مرۆڤدا زانرابێت ئه‌وه‌ی‌ه ههوڵ ی ئه‌ویش به‌دانان ی چاره‌س������هر ی گونجاوو خۆكوشتن ال ی ژنان زۆرتره ،به‌اڵم ههوڵ ی كه‌مكردنه‌و‌ه ی ده‌رده‌سه‌ر ی‌و ئاسته‌نگ‌و پیاوان بۆ خۆكوش������تن س������ه‌ركه‌وتوترو نه‌هامه‌تیه‌كانی������ان‌و دابینكردن ی هه‌ل ی كرداریتره. كارك������ردن‌و نه‌هێش������تن ی بێ������كار ی‌و یارمه‌تیدان ی ئه‌و كه‌س������ان‌ه ی پێویستیان به‌یارمه‌ت ی‌و هاوكار ی هه‌ی������ه ،هه‌روه‌ها هۆكاره‌كان ی خۆكوشتن هۆكاره‌كان ی خۆكوش������تن زۆرو جۆراو ده‌س������ته‌به‌ركردن ی ئازاد ی سیاس������ ی‌و جۆرن به‌شێوه‌یه‌ك هۆكار ی هه‌ر حاڵه‌تێك ئابور ی‌و ئاین ی‌و ...هتد ،لهگهڵ به‌خه‌مه‌و‌ه له‌و ی دیكه جیاوازه ،به‌اڵم به‌گشت ی چه‌ند بون‌و هێشتنه‌و‌ه ی چوارچێو‌ه ی خێزان‌و هۆكارێك هه‌ن رێگ‌ه خۆش������كه‌رن بۆ پارێزگاریكردن لێی ،له‌سه‌رو ئه‌مانه‌شه‌و‌ه خۆكوش������تن ،به‌پێ ی هه‌ندێك توێژینه‌و‌ه رۆڵ ی زانكۆو دام‌و ده‌زگاو رێكخراوه‌كان‌ه رێ������ژ‌ه ی %35ی دیارده ی خۆكوش������تن له‌لێكۆڵینه‌و‌ه ی به‌رده‌وامدابن بۆ دیارده‌كه‌و ئه‌گه‌ڕێت������هوه بۆنه‌خۆش������یه ده‌روون ی‌و چاره‌س������هر ی گونج������او‌و هه‌نوكه‌ی ی بۆ عه‌قڵیه‌كان وه‌ك كه‌ئابه‌و ش������یزۆفرینیاو بدۆزن������هوهو رێگربن له‌په‌ره‌س������ه‌ندن ی گۆش������ه‌گیر ی‌و ئالوده‌ب������وون ،هه‌روه‌ها به‌رله‌و‌ه ی ته‌ش������ه‌ن‌ه ب������كات‌و كار له‌كار رێژ‌ه ی %65ی دیارده ی خۆكوشتنیش بترازێت. ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆهۆكار‌ه جۆراو جۆره‌كان ی nweben@yahoo.com وه‌ك په‌روه‌رده‌و رۆش������نبیر ی كۆمه‌ڵگاو
ی له‌سه‌ر منداڵ ی په‌یوه‌ندیی ه خێزانیه‌كان‌و كاریگه‌ر الواز
باخان ئه‌حمه‌د توێژه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی خێ������زان یه‌كه‌می������ن كێڵگ������ه ی به‌رهه‌مهێنان ی ت������ۆو ی مرۆڤایه‌تیی‌ه‌و مرۆڤ له‌هه‌ن������او ی خێزاندا به‌رهه‌م دێت‌و گه‌ش������ه ده‌كات‌و فێر ده‌بێت، سه‌ره‌تا ی ته‌مه‌ن ی مرۆڤیش به‌قۆناغ ی منداڵ ی ده‌س������تپێده‌كات ،ئه‌مه‌ش ئه‌و قۆناغه‌ی‌ه كه پێداویستییه‌ك ی زۆر ی ههیه بۆ ئهوه ی یارمه‌ت ی بدرێت ده‌ست به‌ژیان بكات. دایك‌و باوك ئ������هو دوو بونه‌وه‌ره‌ن ك������ه به‌رپرس������یارێت ی گه‌وره‌كردن‌و فێركردن ی منداڵ ده‌گرن‌ه ئه‌س������تۆو سۆزو خۆشه‌ویس������ت ی پێده‌به‌خشن، ئه‌م سۆزو خۆشه‌ویس������تیی‌ه له‌نێوان منداڵ‌و دایك‌و باوكدا له‌چوارچێو‌ه ی بابه‌تێكدا كاردانه‌و‌ه دروست ده‌كات ك������ه پێیده‌وترێ������ت په‌یوه‌ن������د ی كه به‌رز ی ئاست ی ئه‌م پهیوهندییه منداڵ هانده‌دات بۆ گه‌شه‌یه‌ك ی ته‌ندروست‌و
دروستبوون ی كه‌سایه‌تییه‌ك ی به‌هێزو بڕوا به‌خۆ ب������وو له‌داهاتوودا ،كه‌وات‌ه ده‌توانین به‌ده‌ستنیشانكردن ی چه‌ند خاڵێك باس له‌كاریگه‌ر ی ئه‌و الوازیی‌ه بكه‌ین: .1ژینگ‌ه ی خێزان ی‌و ده‌رووندروست ی منداڵ :چۆنیه‌ت ی كه‌س������ێت ی منداڵ ل������ه‌ڕوو ی ده‌روون������ ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی به‌هێ������ز ی هه‌ی������ه به‌بارودۆخ������ ی خێ������زان‌و ڕاد‌ه ی تێگه‌یشتن ی دایك‌و باوك له‌یه‌كتر ی‌و ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وتان‌ه ی كه دایك‌و باوك لهگهڵ یه‌كتریدا ده‌یك������ه‌ن ،هه‌روه‌ها كێش������هو جیاواز ی له‌نێوان دایك‌و باوكدا ده‌بێت‌ه هۆ ی دروس������تبوون ی هه‌ن������دێ ك������همو كوڕ ی كه‌س������ێت ی ال ی منداڵ دواتریش سروش������تێك ی نائاسای ی‌و نه‌خۆش ی ال ی تاك دروست ده‌كات‌و له‌قۆناغ������ه جیاجیاكان������ ی ژیانیاندا كاریگه‌ر ی خراپ ی ده‌بێت، چونكه خ������ودو كه‌س������ایه‌ت ی منداڵ له‌ئاوێت‌ه ی خێزانیدا ده‌بینرێت ،كاتێك خێزان به‌چاو ی سوك سه‌یر ی منداڵ ده‌كات ،ئه‌وا شتێك ی ئاساییه كه ئه‌و منداڵه دوا ی ماوه‌یه‌ك بۆچونێك ی وا ی له‌ال دروست ببێت كه ئه‌و كه‌سێك ی بێنرخه ،ئه‌گه‌ر منداڵ له‌ناو خێزاندا له‌سۆزو خۆشه‌ویست ی دایك‌و باوك‌و كه‌سان ی ده‌وروبه‌ر ی بێبه‌ش بێت وا ی لێدێت كه هه‌ست بكات كه كه‌سێك ی پشتگوێ خراوه ،كه‌وات‌ه منداڵ‌و بار ی
ده‌روونییه‌ك������ه ی ڕه‌نگدان������هوه ی ئه‌و خێزان‌و كۆمه‌ڵه‌ی‌ه كه تیایدا ده‌ژی ،بۆی‌ه ئه‌گه‌ر هاتوو منداڵ ژینگ‌ه ی گونجاو ی بۆ نه‌خوڵقا ئه‌وا توش ی زۆر گرفت‌و كێش‌ه ی ده‌روون ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ده‌بێت، ههربۆیه ده‌بێت ژینگه‌یه‌ك ی گونجاو بۆ منداڵ بڕه‌خسێت تاكو تیایدا هه‌ست به‌ئارام ی‌و ئاسایش ی ده‌روون ی‌و دڵنیای ی بكات‌و ئه‌و بڕوای‌ه ی له‌ال دروست بێت كه كه‌سێك ی خۆشه‌ویس������ته‌و ڕێز ی لێده‌گیرێت‌و هیچ ی له‌كه‌س������ان ی تر كه‌متر نییه. • كاریگه‌ر ی ته‌اڵق له‌س������هر منداڵ: یه‌كێك له‌و ئاس������ه‌وار‌ه خراپانه ی كه كاریگه‌ر‌ه ل������ه‌دوا ی جیابونهوه ی ژن‌و مێرد له‌سه‌ر منداڵ ڕه‌نگده‌داته‌و‌ه ته‌اڵقه، چونكه منداڵ بێ تواناترین كه‌س‌ه له‌و نێوه‌نده‌دا هیچ چاره‌یه‌ك ی نییهو ته‌نها پڕیش������ك ی ئاگره‌ك‌ه ی به‌رده‌كه‌وێت‌و به‌س ،ت������ه‌اڵق كۆس������تێك ی گهورهیه بۆ ئه‌وان به‌تایبه‌ت له‌س������اڵ ی یه‌كه‌م ی ته‌اڵقدانه‌كه‌دا ك������ه ڕوودان ی له‌ڕوو ی ده‌روونییه‌و‌ه بۆ منداڵ به‌ئازار‌ه له‌به‌ر ئهوه ی چاودێر ی دایك‌و باوكیان كه‌م دهبێتهوه ،وره‌یان داده‌ڕوخێنێت ،ئه‌و داڕوخانه‌ش به‌گریان‌و بێئومێدیه‌ك ی زیاتر له‌جاران ڕووبه‌ڕوویان ده‌بێته‌وه‌و له‌ئه‌نجامیشدا له‌ده‌س������ه‌اڵت ی دایك‌و باوكیشیان یاخ ی ده‌بن. ئه‌و لێكۆڵینه‌وان‌ه ی كه كراوه له‌سه‌ر ئه‌و مندااڵن‌ه ی دایك‌و باوكیان له‌یه‌كتر ی
جیابوونه‌ته‌و‌ه نیش������ان ی داوه كه زۆر ش������وێنه‌وار ی خراپ ی به‌سه‌ر منداڵه‌و‌ه به‌جێهێش������تووه ،ه������ه‌روه‌ك بادلین ی ده‌روونناس له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا ئاماژه بهوه ده‌كات ئه‌و مندااڵن‌ه ی كه بچووكن كاریگ������هر ی خراپ ی ده‌بێ������ت بۆیان له‌چاو ئه‌و مندااڵن‌ه ی كه گه‌وره‌ن ،وات‌ه كاریگه‌ر ی زیاتر ی له‌سه‌ر منداڵه ته‌مه‌ن بچووكه‌كان ههیه به‌ڕێژه‌یه‌ك ی زیاتر بۆنموونه ،منداڵ ی شیره‌خۆر‌ه كاتێك دایك ی ماڵ به‌جێده‌هێڵێت ئاره‌زوو ی خواردن������ ی كه‌م ده‌بێت������هوهو بێتاقه‌ت ده‌بێ������ت ،هه‌روه‌ها كاتێ������ك منداڵ ده‌زاتێت كه ته‌اڵق ڕوویداو‌ه له‌نێوان دایك‌و باوكیدا بار ی ده‌روون ی تێك ده‌چێت. به‌پێی توێژینه‌وه‌ك‌ه ی ماك درمان كه له‌زانكۆ ی میشیگان له‌سه‌ر كاریگه‌ر ی ته‌اڵق له‌سه‌ر ده‌روون ی منداڵ ئه‌نجام ی داوه ،ب������ۆ ی دهركهوتووه كه %100ئه‌و مندااڵن‌ه ی شوێنه‌وار ی ته‌اڵقیان له‌سه‌ر به‌جێماو‌ه ب������ه‌ڕاد‌ه ی جیاواز‌و %62ی ئ������هو مندااڵن‌ه له‌ب������ار ی زۆر خراپ ی بێتاقه‌ت������ ی‌و توڕه‌یی������دان‌و گرینۆك‌و بیانووگرن ،زۆر حه‌ز ده‌كه‌ن ژیانیان وه‌كو جاران ی لێبێته‌وه‌و لهگهڵ دایك‌و باوكیان بهیهكهوه ژیان به‌سه‌ربه‌رن. • بێبه‌شبوون ی منداڵ له‌خۆشه‌ویست ی دایك‌و باوك :ده‌توانین خۆشه‌ویست ی به‌هاوش������ێو‌ه دابنێین ،ك������ه خه‌ڵك ڕاده‌كێش������ێت ب������هرهو ڕوو ی خۆی،
ئه‌و كه‌س������ه ی بێبه‌ش������ه لێ������ ی وه‌ك نموون������ه ی ئ������هو مرۆڤ������ه وای������ه كه په‌یوه‌ست نییه به‌هیچ ،ئه‌مه‌ش ده‌بێت‌ه ه������ۆ ی دروس������تبوون ی ش������ێوه‌كان ی هه‌ڵوه‌ش������اندنه‌وه‌و ناخۆش������ییه‌كان‌و گرفته‌كان‌و ده‌شبێت‌ه بنه‌ما بۆ كێشم‌ه كێش‌و ڕكه‌به‌رایه‌تی������ه‌كان ،نموون‌ه ی ئه‌و مندااڵن‌ه ی كه تووش������ ی نه‌خۆش ی ده‌روون������ ی ده‌ب������ن كارده‌كات‌ه س������هر الیه‌ن ی سۆزدار ی‌و ده‌بێت‌ه هۆكارێك بۆ وه‌س������تاندن ی گه‌ش������ه ی ئاسای ی‌و ماسولكه‌یی ،پێویس������ته بگوترێت كه هه‌تیو ی ڕاسته‌قین‌ه ئه‌و مندااڵنه‌ی‌ه كه هه‌ست ده‌كه‌ن هیچ شوێنێكیان نییه له‌دڵ ی دای������ك‌و باوكیاندا ،هه‌ندێك له‌توێژین������هوهو به‌دواداچونه‌كان باس له‌توشبون ی منداڵ ده‌كه‌ن به‌هه‌ندێك نه‌خۆش������ ی به‌هۆ ی ئاش������كرانه‌بوون ی خۆشه‌ویس������تیه‌ك‌ه ی دایك‌و باوكیان بۆیان .بۆی‌ه پێویس������ته له‌سه‌ر دایك‌و باوك خۆشه‌ویست ی بۆ منداڵه‌كانیان ده‌ربب������ڕن به‌جۆرێ������ك ك������ه منداڵه هه‌ست ی پێبكات تاكو توش ی خه‌مۆك ی‌و دڵه‌ڕاوكێ نه‌بێت ل������ه‌ڕوو ی فكری‌و كرداره‌وه ،ئه‌و حاڵه‌ت‌ه باڵو‌ه له‌كۆمه‌ڵگ‌ه خۆرئاواییه‌كاندا كه بێبه‌ش������بووه‌كان له‌خۆشه‌ویست ی توش������ ی الدان بوون‌و له‌پاشه‌ڕۆژیش������دا په‌ن������ا ده‌به‌ن‌ه به‌ر توندوتی������ژی ،بێبه‌ش������بوون ی منداڵ له‌خۆشه‌ویس������ت ی سه‌رده‌كێشێت بۆ یاخیبوون‌و سه‌رپێچ ی‌و شكستهێنان ی
یه‌كێك له‌و ئاسه‌واره خراپانه ی كه كاریگه‌ر‌ه له‌دوا ی جیابونهوه ی ژن‌و مێرد له‌سه‌ر منداڵ ڕه‌نگده‌داته‌و‌ه ته‌اڵقه ،چونك ه منداڵ بێ تواناترین كه‌س ه له‌و نێوه‌نده‌دا خوێندنیش ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئه‌و مندااڵن‌ه ی كه سودمه‌ندو ئاسوده‌ن به‌خۆشه‌ویست ی تاكه‌كان������ ی خێزانه‌كه‌یان������هوه ه������هر له‌منداڵی������هوه په‌یوه‌س������ت ده‌ب������ن به‌خێزانه‌كانیانه‌وه‌و كاته‌كان ی ژیانیان به‌خۆش ی به‌س������هر ده‌به‌ن له‌گه‌ڵیاندا، به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك������ ی زۆر ده‌بن‌ه مرۆڤێك ی به‌سۆزو خۆشه‌ویست بۆ كه‌سان ی تر .
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه ژماره 53 :
قه‌ره‌جه‌كانیش خۆیان ی خوێندن‌و فێر نووسین ده‌كه‌ن
www.Nnmnm.com
سێشه‌ممه
2010 /12/21
خاوه‌ن ئیمتیاز:
سه‌رنوسه‌ر:
کۆمپانیای رووداو شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
فۆتۆ :كاو‌ه شێخ عه‌بدواڵ
به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین :به‌ڕێوه‌به‌ری کارگێڕی: شاخه‌وان مه‌حمود دابان عیزه‌ت
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م بۆ په‌یوه‌ندی : 3186176 - 07480151705 - 07710268004 Nmnmpress@yahoo.com
ئه‌گه‌ر هه‌ر خۆشم به ته‌نها بم واز له‌خوێندن ناهێنم
تازه ده‌ستمپێکردوه تا ته‌واوی نه‌که‌م وازناهێنم
ئێمه‌ش ده‌مانه‌وێت فێری خوێندن‌و نووسین بین
زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ک بۆ داهاتوو ...ئاهێک بۆ رابردوو
رۆژێک دێ منیش ببم به مامۆستا