De waarheid is nergens lid van by nonduality

JED MCKENNA DE WAARHEID IS NERGENS LID VAN!

jedtalks

samsara

Eerder verscheen van Jed McKenna bij

Sarnsara:

McKenna, Jed - Spirituele verlichting? liergeet het maar! McKenna, Jed - Spiritueel Incorrecte \ierlichting McKenna, Jed - Spirituele Oorlogvoering

McKenna, Jed - Notities McKenna, Jed -Jed's McKenna's theorie van alles McKenna, fed - Spel zonder einde McKenna, fed - Droomstaat

Geen enkel probleem is bestand tegen een aanval van volhardend denken Voltaire

Oorspronkelijke citel: Jed Ta/Its I, verschenen bij Wisefull Press Vercaling: Maggy Wishaupc Omslagonrwerp en binnenwerk: Erik The, erikthedesign.com ISBN

978 94 9141 175 5

NUR

728

Niets uit de2e uitgave mag gereproducecrd warden wnder uirdrukkelijkc en schriftelijkc tocstcmming van: Samsara Uitgcvcrij

Hcrcngcacht 341 1016 AZ Amsterdam www.samsarabooks.com

lnhoud

Tenenkaas

Satsang met Jed

Gestoorde aapjes

De Engel van Bevrijding

Wat is verlichting?

De kampioenen in verlichting

Yolanda Periwinkle

De spirituele anarchist

De wederkomst

Goudlokjes universum

105

Het magische gedeelte

113

Her kruis van het moment

121

De stokloze stok

153

Tenenkaas

Hoe oud zou je zijn als je niet wist hoe oud je bent? Satchel Paige

Jed en Douglas zitten tegenover elkaar. Douglas, 30jaar, zit met gekruiste benen en met blote voeten. we ontmoeten hen midden in een gesprek.

Douglas Maar ik ben een goed mens. Ik doe niemand kwaad, ik geef geld aan goede doelen, ik ga naar de kerk. Telt dat clan niet mee? Jed Oat is een goede vraag waar je aan kunt werken door middel van een proces als spirituele autolyse. Een prima vertrekÂ punt. Douglas Wat? Of het meetelt dar je een goed mens bent? Jed Ofiets ilberhaupt meetelt. Vraagje af wat je hiermee bedoelt. Meetelt voor war? Meetelt voor wie? War is dat voor entiteit

TENEN KAAS

of organisatie waarvan je denkt dat die jou in de gaten houdt? Voor wie doe je wat je doet? Wie is je publiek?

Of moet ik een vraag opschrijven en dan proberen daar een antwoord op te vinden?

Douglas Is dit een vraag?

Jed Ik raad je aan jezelf dit af te vragen. Douglas God? Karma? Ik weet her niet.

Jed Hoe je het doer maakt niet uit, opschrijven of hardop zeggen, wat voor jou het besce werkt. Plaacs wat je wilt zeggen in een context, geef er een structuur aan. Schrijf alsof je correspon deert met je verleden of met je toekomsrige kind. Schrijf het op alsof je werkt aan een preek of aan een toespraak. Schrijf aan mij of aan Krishna of je dooie moeder of

Jed Ik weet dat jij het niet weet, maarjij weet niet dac je het niet weec. Die is een goed voorbeeld van een demon die in de scha houdt je voor de gek. Je ziet vage omtrekken en je denken aucolyse juist voor bedoeld: lichr werpen op de donkere plekken in je universum waarvan je denkt dat daar iets op de loer ligr. Dan ga je helder zien dat daar niets is en, cussen haakjes, ook nooir zal zijn. Douglas Wat heb ik daar dan aan?

Jed Licht laten schijnen op je universum is... wil je nu werke lijk dat ik je dar ga zeggen? Douglas Wat zeggen? 0, verlichting? 0 ja, oke, sorry, ik snap het. Wat moet ik nu doen? Gewoon beginnen met schrijven?

)ED TALKS 1

wie dan

Douglas Een soort dagboek bijhouden dus?

Jed

duw leeft. Je wordt overspoeld door schaduwen en je denken houdr die voor iets wat echt bescaat. Daar is spirituele

aan

ook, als het maar helpt om je te blijven focussen.

Als ik je zou aanraden om in contact te komen met je gevoe lens, clan zou ik je waarschijnlijk aanraden om een dagboek bij re houden, maar ik geef geen ene moer om jouw gevoe lens, en dat zou jij ook niet moeten doen. Wat ik je aanraad is om je brein voor de volle honderd procent aan het werk re zetten. Je vermogen om na te denken is je allerbelangrijksce rroef, en je weet zelfs niet hoe dar moet. Begrijp me goed, dat is niet jouw schuld. Als je hoopc te ontwaken is her mobiliseren van je denkvermogen het enige wat je kunc doen, nier je gevoelens onderzoeken of je overgeven aan een goeroe of compassie tonen. Je moet helder en uitersc koel nadenken, en niemand anders kan dar voor jou doen. Er zijn honderden manieren om jezelf wijs te maken dar je verlichc bent en ook anderen daarvan kunt overtuigen, want weten zij veel, maar er is slechts een manier om de droomstaat achcer je te laten, en dat is door de kracht van een gefocusre geese.

TENEN KAAS

Douglas Het !ijkt wel een oorlog.

Jed Niet een oorlog, deoorlog! De innerlijke strijd tussen donker en licht is de enige echte oorlog die er bestaat. De rest is alleen maar poppenkast. Met je ogen potdicht neem je achter je gesloten oogleden de wereld waar als een onbeÂ stemd waas van lichc en donker. Je kunt niets helder zien, dus kun je alleen maar gissen naar war zich daarbuiten afspeelt. Oat is nier slecht of verkeerd, het is gewoon zoals het !even met dichte ogen nu eenmaal is. Nu hebben we het echter over naar binnen gaan en daar het licht aansceken, het donker vernierigen door het lichc, onwetendheid vernietiÂ gen door helder te gaan zien. Kijk om je heen, zie alles en geloof niets. Oat is helemaal niet zo moeilijk, maar het is een proces. Nacuurlijk zal het resulcaat daarvan zijn dat je een totaal ander iemand wordt in een totaal andere wereld. Douglas Verlicht.

Jed Orn die formulering kunnen we nier heen. Een andere manier om het te zeggen is dat je, door naar mij toe re komen, mij vraagt je hoofd af te hakken, maar dat kan ik niet voor je doen. Oat kun je alleen maar zelf Douglas Maar als ik nou niet mijn hoofd wil afhakken?

Jed Dan moet je het laten. Maar in dat geval moet je echt niet bij mij zijn. Ik ben leraar in zelf-onthoofding. Dat is alles wat ik ce bieden heb. Douglas Je specialiseren is altijd goed, zeggen ze.

Jed Gelijk hebben ze. Douglas Toch weer ik niet zeker of dit is wat ik zoek.

Jed Ik weet wel zeker dat dit het niet is, maar je hebe her wel gevonden. Op dit soorr dingen moec je letten. Douglas Bedoel je nou ...?

Jed Ik bedoel dat je kunt leren je ogen te openen en zelf gaat zien, want wat je me ook vraagt, dat is alcijd mijn antwoord. Als je me vraagt hoe laat her is, zeg ik dac het tijd is om je ogen te openen. Douglas En met spiricuele aucolyse kan ik dat bereiken?

Jed Met denken kun je dac bereiken, maar je moet beginnen met je focus en een vlammende imentie te ontwikkelen. Daar

JED TALKS l

TENEN KAAS

Jed

kan het schrijfProces je bij helpen. Focus en intentie zorgen voor een intensivering van de autolyse, v::. gaan elkaar steeds

Ha! Vind je dat ik raar ben? Dan zou je mijn tenen eens

meer versterken, en voordat je het weec heh je inderdaad een

moeten z1en.

stap gezet. Dan wordc de zoektocht naar verlichting gewoon

Douglas

een kwestie van steeds de volgende scap zetten. Verder. Douglas

Hoezo? Heb jij rare tenen dan?

Jed

En dat is dus wat ik moet doen, denk je?

Jed

Alie tenen zijn raar. Breek me de bek nier open. Laar maar zitten, sorry dat ik erover begonnen hen. Gewoon een dingetje

Nee, ik denk dat je een gezin moet stichten en christen

van me. We hebben immers allemaal zo onze eigen ergernisÂ

worden of boeddhist of iets anders war veiligheid biedt en

jes. Sommige mensen hebben iets met hanger de wereld uit

verder heel dat ontwaken maar vergecen. Het is levensonrÂ

helpen of vrede scheppen in de werdd, anderen hebben iets

kennend. Wat heb je daaraan?

met tenen. Nee echt, breek me de bek niet open.

Douglas Maar jij bent een verlicht leraar.

Jed

Douglas Oke.

Jed

Ja, zoiets, maar war a1s ik een 1eraar was die leert hoe je jev::.lf

Ik bedoel, nee eerlijk, wat zijn dat nou verdomme voor

op kunc blazen? Oat betekenc niet dat ik vind dac iedereen

dingen? Gekrompen vingertjes aan je voeten toch? Ze doen

zich maar op moet blazen. Jev::.lfopblazen is een heel beperkc

geen klap, ze zien er bizar uit, als je ze verscuikt doen ze

streven, gebaseerd op een heel specifieke samenloop van

vreselijk veel pijn, ze zijn lasrig te verzorgen, en hoewel de

omstandigheden waar maar heel weinig mensen v::.lfs ooit

mijne redelijk aantrekkelijk zijn, hebben de meeste mensen

maar over hoeven na te denken. Ik hoop tenminste van niec.

ronduit walgelijke tenen.

De wereld zou noga1 een zooitje zijn als iedereen een leraar nodig had die leert hoe je jezelf op moet blazen. Douglas Ik heh nog nooit een leraar getroffen zoals jij. Je bent een heel rare snuiter.

Douglas Al goed, al goed, sorry <lac ik je ernaar gevraagd heb.

Jed Die vanJou zijn pas walgelijk. Moet je die scomme dingen nou zien. Echt, heb jij ooit wel eens nagedacht over je tenen? Misschien moet je daar je autolyse mee beginnen. Inzicht

JED TALKS 1

TENEN KAAS

krijgen in dat teengebeuren. Tenen? Ik bedoel, klauwen, ja daar kan ik me iets bij voorstellen. Die doen tenminste iets, begrijp je? Die helpen misschien bij naar boven klimmen of spitten of jezelf verdedigen en dergelijke, maar wat doen tenen nou? Niets. Die zitten daar alleen maar er stom uit te zien. 0, sorry, ze krullen. Wauw, is dat niet geweldig? Douglas Ja, weet ik veel.

Jed

Douglas Probeer je me nu iets te leren?

Jed Ja, ik leer je hoe stom tenen zijn. Douglas Ze helpen bij het lopen en je evenwicht bewaren.

Jed Wie doet dac?

Natuurlijk weet je dat niet, niemand trouwens. Als ik geen

Douglas

winkeltje had in verlichting, dan zou ik Campagne voeren om iedereen bewusc te maken van hoe stom tenen zijn. Totaal overbodig. Qua design een faliekante mislukking. Tegen her einde van de schepping van de mens kreeg iemand er blijk足

Tenen

Jed

baar genoeg van en heeft hij er gewoon de brui aan gegeven.

Tenen? Neem je me in de rnaling? Dat is louter pro-cenen

Mee die kerel heb ik een appeltje te schillen; stom lui varken

propaganda. Ik weet best wat tenenverdedigers beweren:

dac hij is, stomme tenenuitvinder. Het is zelfs geen uitvin足

tenen zijn belangrijk, tenen hebben een funccie. Allemaal

ding, meer iets van: 'O, jee, wat zal ik nu gaan doen met her

onzin. Tenen zijn de grootste verliezers van alle lichaams足

uiteinde van de voeten? 0, ik weec het al, ik knip en plak een

delen bij elkaar. Evenwicht bewaren? Een last dragen?

paar vingers en laac ze krimpen tot waardeloze stompjes. Ja,

Werkelijk? Heb je wel eens een sherpa gezien? Hun tenen

goed gedaan hoor. Bedankt kerel. Bedankt dat je een zooitje

warden allemaal zwart en als ze in de puberteic zijn vallen ze

waardeloze vingertjes aan het uiteinde van rnijn voecen hebt

af. Als ze thuiskomen van een klimrocht schudden ze ze uit

geplakc. En nu kan ik gaan rondtrekken als een circusklanc

hun laarzen alsof her kiezelstenen zijn. En die kerels ver足

orndat jij je werk niec fatsoenlijk hebt gedaan.

dienen de kost met bergen beklimmen cerwijl ze loeizware croep dragen. Ze tuimelen niet van een berg af omdat ze

Douglas

geen cenen hebben die hen hadden kunnen redden. Jij wile

We hebben allemaal tenen.

niet eens begrijpen hoe stom tenen zijn. Ik zei je al, breek

de waarheid van her universum begrijpen, maar je kunt nog

Jed

me de bek niec open.

Alsof het daarmee oke is.

JED

TALKS 1

TENEN KAAS

Douglas Sorry.

Jed Leraar? Jij hebt geen leraar nodig, jij hebt een psychiater

Jed Je hoeft geen sorry te zeggen, zorg er alleen voor dat je je tenen vanuit het juiste perspectief beziet, dan pas kunnen we met elkaar praten. Heb jij je wel eens afgevraagd wat de mensen dachten toen Jezus werd gekruisigd? Denk je soms dat ze zeiden: 'O, war een stralende gczichtsuitdrukking heeft hij. Die onder het bloed zittende doornen staan prachtig bij zijn ogen?' Nee, ze zeiden: 'Goeie genade, moet je de tenen van die kerel zien.' Die tenen waren niet te missen, ze stonden er met hun neus bovenop, en het kan me niet schelen wiens zoon je bent, onder dit soon omstandigheden zullen je tenen er heus niet op hun best uitzien. Zelfs in goede tijden zal die kerel er echt niet voor gezorgd hebben dat hij elke week een mani-pedi kreeg. We zijn hier wel in de woestijn he, die mensen daar !open de hele dag rond in sandalen, en waarschijnlijk smeerden ze ze niet in. Ik wil maar zeggen, in die moeilijke laatste dagen had Jezus nog heel wat andere dingen aan zijn hoofd, waardoor hij zijn tenen waarschijn lijk niet de aandacht gaf die ze verdienden, maar ja, toen hing hij daar, met zijn tenen goed zichtbaar voor iedereen, waardoor de aandacht werd afgeleid van het geheel, weet je wel, de belangrijksce gebeurtenis in die kerel zijn !even, hun redder die daar hing te lijden en zo, en het enige wat ieder een kon denken was: 'Jezus Christus nog aan roe, moet je die walgelijke tenen zien.'

Douglas Eh, ja, oke. Moet je horen, ik wil je niet beledigen, maar ik geloof niet dat ik jou als leraar wil.

nodig. We hebben geen behoefte aan een heleboel voeten fetisjisten die verlicht worden en die als een vorm van spiri ruele voeding of verrijking of verheffing of zo pro-voeten idealen gaan verkondigen. In het spiriruele wereldje vind je heel veel blote tenen, vriend, een heleboel blote tenen. Volk met sandalen

aan,

flowerpower kinderen, mensen die iets

hebben met de aarde, hasjrokers, masseurs. Nee werkelijk, spirituele mensen bedekken voor geen goud hun tenen. Ze hebben er blijkbaar iets religieus mee. Ze denken waar schijnlijk dat fatsoenlijk schoeisel hun koendalonie (sic) energie of zo koendalonie blokkeert. Weet je wat mijn ener gie blokkeert? Tegen een groep spirituele cursisten moeten aankijken en dan een ruimte vol klotetenen zien die naar mij terug staren. Ik herinner me een keer tijdens de Burger oorlog - sorry, iets rots uit een vorig leven - nou ja, hoe dan ook, dat ik in een interneringskamp zat, je weet wel, zo'n kamp waar ze krijgsgevangenen in stoppen, en je kunt je wel voorstellen dat ze daar niet hun beste voeding, kleding en medische zorg bewaren voor kerels die nog geen vijf minuten eerder hadden geprobeerd hen te vermoorden, nee toch? Daar zaten we dus, ik en een stelletje kankerpitten, in beroerd weer, ziek, uitgehongerd, onder het vuil, en weet je wat niemand van ons had? Een paar fijne laarzen. Niemand. Er waren geen laarzen, geen lekkere wollen sokken, niets. Iedereen had zijn voeten gewikkeld in lompen, en al die walgelijke tenen staken overal ongegeneerd uit. Dit soort ellende kun je niet bedenken. Het eerste wat er in een oorlog aangaat zijn altijd de tenen, ja toch? Die gaan altijd als eerste rotten en vallen als eerste af. Loopgraafvoeten, bevriezing, dubieuze hygiene, kom op zeg. Dus dan denk je, goed, dit is allemaal erg ver velend, iedereen is ziek en zit onder het bloed, ik zie overal

JED TALKS 1

TENEN KAAS

Jed

modder, braaksel, menselijk afval, kerels die op elk moment van de dag her uitgillen van de pijn, alsof dat nog nier depriÂ

Nee, nee, Douglas, he toe nou man, het spijt me echt. Kalm rustig maar, dit is alleen maar een kleine inwijdingstest.

merend genoeg is. Nee, dan zie je ook nog eens overal die

aan,

smerige kloretenen uitsteken. Dar maakt het nog veel erger,

Gefeliciteerd, je bent geslaagd. Ik accepteer je als mijn chela.

vind je ook niet? Ik zei je al, breek me de bek niet open. Ik

En ga nu gauw je tenen bedekken voordat ik ze afhak, wat

bedoel, nee serieus, ligt her aan mij?

eigenlijk je moeder al had moeten doen. Laat maar, ik neem

Douglas Misschien wel, denk ik. Ik kan me niet voorstellen dat een verlicht meester een dergelijke obsessie met tenen kan hebben.

Jed War? Ben jij mesjogge? Je kunt niet onrwaken tot wat dan ook als je niet ontwaakt bent tot het besef dat tenen een compleet fiasco zijn. Een diepe verachting voor de teen is her ware kenmerk van spiritueel meesterschap. Dat staat zelfs in de Bijbel. '.Aan deze tekenen zult gij hen herkennen, dat zij opzien in verwondering en behagen scheppen in alle

dat rerug. Laten we nou niet je arme, dooie moeder de schuld geven. Douglas Mijn moeder is helemaal niet dood.

Jed, 0, ik dacht dat je had gezegd dat ze dood was. Douglas Jij hebt dat gezegd.

Jed

werken der schepping, behalve voor tenen die re stom zijn

Ik ken die vrouw niet eens. Maar toch heb ik vaak gelijk in

voor woorden.'

die dingen. Heb je haar onlangs nog gesproken?

Douglas. Ben je klaar?

Jed Ik heb nog meer. Douglas Nou, ik ben klaar. Ik ga op zoek naar een leraar die niet totaal krankzinnig wordt als je over tenen begint.

JED TALKS 1

Douglas Kijk, ik weet niet of je leuk probeerr te zijn of mij iets wilt leren, of dat je gewoon knettergek bent...

Jed Kan her niet alle drie tegelijk? Douglas Nu is bet genoeg. Dag Jed!

TENENKMS

Jed Vaarwel, mijn geliefde chela, tot de volgende keer dat we

Satsang met Jed

elkaar weer zullen zien. Het zaad van de onvrede is gezaaid. Je zult nooit meer op dezelfde manier naar tenen kijken. De transmissie van mijn wijsheid heeft tijd nodig om door jouw zelfverdedigingsmechanismen heen te breken, maar je zult terugkomen. Misschien volgende week, misschien over tien

Het is hoog tijd dat we beseffen dat het zinloos is om het

jaar, maar terug kom je! Trek de volgende keer wel schoenen

licht te prijzen en te verkondigen als niemand het kan

aan. En dan geen sandalen of slippers. Echte schoenen, hoor

zien. Het is veel harder nodig om de kunst van het zien te

je me? En sokken. He, jongen met je lelijke tenen, hoor je

verkondigen.

me? Hallo?

Car/Jung

ls ik een bekende spiricuele leraar zou willen zijn zou ik, om de mensen te kunnen geven wat ze wensen,

zowel mijn boodschap als de verpakking volledig moeten

herzien. Om succesvol en populair te zijn zou ik een boodďż˝ schap in elkaar moeten draaien waar mensen in konden trappen zonder hun hersens te moeten pijnigen of zich druk te maken over hun vooruitgang. 'Het feit dat je geloofr dat je een vrije wil hebt bewijst dat dit zo is!' zou ik uitroepen. En: 'We vinden wat we zoeken zodra we niet !anger op zoek zijn!' 'Je bent al verlicht!' zou ik verkondigen, 'stop gewoon met te doen alsof je dat niet bent!' (Hier krijgen ze vast een kick van.) 'Het enige wat er russen jou en [vul maar in] staat, is je onstabiele geest,' zeg ik dan. 'Door je vasana's te overwinnen en je samskara's uit de weg te ruimen word je verheven tot moksha!' (Ik weer niet wat dit allemaal betekent, wat jou meet

ZOU

moeten zeggen dan als ik het we{ wist.)

De spirituele boodschap op zich doet er minder toe dan de verpakking en de manier waarop ze wordt gebracht. Orn

JED TALKS 1

SATSANG

MET JED

in deze tak van sport succesvol te zijn is het belangrijker om ontwaakt te lijken dan het te zijn. Orn deze reden is het uiterlijk erg belangrijk. Een verlicht meester mag geen lui oog hebben, geen dooie kies, geen puistenkop, hij mag niet al te nalatig zijn voor wat hygiene betreft en hij mag niet stotteren of mompelen (hoewel lange stiltes het goed schijnen te doen). Het komt erop neer dat je eruitziet en je gedraagt zoals je rol dat voorschrijft: wijs, sprekend met zachte stem, met een prettig gevoel voor humor, een vrolijke twinkeling, en zonder al te veel gefluister over schandalen, zeker geen dingen die hec daglicht niet kunnen velen. (Ik heb ooic eens een prachtige witte angorakat, niet de mijne, per ongeluk uit hec raam van een wolkenkrabber in Man hattan zien springen, waarop ik in de lach schoot, het meest nog van schrik en ongeloo£ Toch voel ik me nog steeds rot omdat ik toen gelachen heb. Ik was jong en nogal stoned. Zo, nu weet je het.) Ook voor wat betreft mijn uitrusting zou ik het een en ander aanpassen. Ik heb leraren ommoet in westerse kledij, maar die zien er een stuk minder verlicht uit dan hun gekos tumeerde tegenhangers. Ik denk dat ik een tuniek van onge bleekt katoen rou kiezen en een kralensnoer. Ik zou de kralen gewoon dragen, want er voortdurend mee spelen zou nogal aanstellerig over kunnen komen en bovendien een verdacht licht werpen op nog meer aanstellerij. Ik denk dat ik ook een broek zou dragen. Als ik satsang ga houden (ofleiden? verlenen? mijn zegen aan geven?) clan ben ik van plan om maar een bloem in mijn hand te houden, want

ziet iedereen meteen dat ik een

verlicht meester ben en niet zo' n vent die er vroeg bij was en met zijn neus vooraan kon gaan zitten. Ook zorg ik dat ik een beeldje bij me heb, het Om-symbool of een dansende Shiva, ofmisschien gewoon een koffiebeker met De Graotste

JED TALKS 1

Spiritu.ele Meester van de Werel.d erop. En natuurlijk moet er een ingelijsce foto van de een of andere spirituele grootheid sraan, waarmee ik laat doorschemeren dat ik <liens goedkeu ring heh. Ik denk dat ik Ramana zou kiezen, want dat maakt mij meteen geloofwaardig voor her publiek, hoewel ik per soonlijk liever Stan Laurel zou nemen. We beginnen de satsang met een paar minuten in stilte te mediteren, waarbij ik in mijn theater van de geest duik en luister naar China Doll, in 1980 gespeeld door de Gratefal Dead in de Radio City Music Hall. Daar kom ik vervolgens uit met een wezenloze glimlach op mijn gezicht en mompel iets over de mooie sfeer in de zaal. Daarna schud ik kalm pjes mijn handen af, want die zijn een beetje stijf geworden van her begeleiden van Jerry Garcia op de luchtgicaar, maar wat mijn publiek zal herkennen als het loslaten en schoon maken van mijn energie. Daarmee bevestig ik nogmaals war een spiritueel genie ik ben. Dan begin ik eindelijk ce praten. Ik start met een inlei ding in het gebruikelijke jargon, besprenkel die met wat humor, zeg iets gekscherends tegen iemand zodat ik toegan kelijk overkom en vertel verder nog een anekdote waarbij ik mezelf enigszins voor schut zet en aldus suggereer dat ik een medelid van de kudde hen. Dan begin ik aan een ellenlang verhaal waarin ik uitleg dat verlichting echt niet meer is dan een simpele openbaring, zoiers als je opeens herinneren waar je je sleucels hebt gelacen of je realiseren dat je niet van smeerkaas houdt. Voor het geval ik per ongeluk toch iets verstandigs ga zeggen en mijzelf daardoor in diskrediet dreig te brengen, ga ik met een heleboel Sanskriettermen scrooien, waarbij ik subtiel de kloof russen leraar en leerling breder maak en ervoor zorg dac hec verlangen van de groep om zich door mij door het donkere hos re laren leiden, nog grocer wordc. Ook

SATSANG MET JED

ga ik in herinnering brengen dat wij bier bij elkaar in satsang

Als iemand een vraag stelt, doe ik mijn ogen dicht en las

zijn gekomen om gezarnenlijk onze drollen op te poetsen,

even een moment van stilte in zodat het lijkt alsof ik van

met als cruciaal onderscheid dat niemand hier werkelijk de

hogerhand word geleid, terwijl ik in werkelijkheid mijn

drol van het onware zelf wil doorspoelen, maar die alleen wat

instinctieve neiging om een correct antwoord te geven aan

fraaier, minder stinkend en wat tevredener met zijn drolzijn

het onderdrukken ben. 'Shri Jed?' hoor ik iemand kwelen.

wil maken. Vervolgcns merk ik tot mijn opluchting dat ik in de

'Shri Shri Shri Shri Jed,' wijs ik haar vriendelijk terechr.

satsanggroep maar heel af en toe het woord waarheid ter

Ik heb erover gedacht een vijfde shri toe te voegen, maar dat

sprakc hoef te brengen. Waarheid is iets waar ik nogal fel

klinkt wel erg overdreven. 'Ja, bemind sneeuwvlokje?'

over kan zijn, maar ik denk dat dit mij als leraar minder warm en aaibaar zou kunnen maken. Hier echter definieren we waarheid anders zodat het van alles en nog wat kan bete kenen, bijvoorbeeld volgens mijn geloof, of zoals ik heb geleerd, en

het lijkt nogal duidelijk dat. . .

wat betekenr dat iets war

'Hoi, ik heet Carol.' 'Wat een veelbelovende naam. Hij betekent knoestige aardappel in her Sanskriet.' 'Eh, oke,' zegt ze dan, eerbiedig met haar ogen rollend. '.Als ik medireer voel ik soms �en drukkend gevoel in mijn

door iedereen wordt geaccepteerd of geloofd ook waar is.

borst, alsof mijn hartcentrum niet alle emoties die ik voel

Consensuele waarheid,

kan verwerken. Is er iets wat ik daaraan kan doen?'

is dat niet geweldig? Ik denk dat ik

echt iets gemist heb door een woord waar zoveel lol mee te beleven is, zo letterlijk te interpreteren. Als satsang instructeur/leider/verstrekker lijkt het mij

'O ja, zeker,' antwoord ik met zoetgevooisde stem. 'Je moet een manier zien te vinden waarbij je je denkbeeldige vingers in je denkbeeldige keel steekt en al die gore troep in

ccn goed idee om een voorraadje pakkende oneliners te heb

je hart eruit kotst. Ik weet dat jij denkt dat het allemaal heel

ben voor als ik achter in de zaal T-shirts en bumperstickers

cerecht en belangrijk is en dat je het allemaal moet uitplui

wil verkopen. De verzarneling kreten die ik nu paraat heb is

zen alsof het iets heiligs is, maar her is gewoon vieze smur

niet zo pakkend: angst voor dit en afkeer van dat, geen-zelf,

rie, zoiets als een prop haar in je doucheputje. Dat hoef je

voor altijd niets, en dergelijke. Dit kan een goed moment

alleen maar weg te halen en door de we te spoelen, en daar

zijn om woorden als Liefde, God en Dharma te inrroduce

na was je je ban.den.'

ren; woorden waar mensen graag hun hart in leggen: ik leg

Vervolgens wend ik mijn blik af van een irritante nagel

mijn hart in compassie, ik leg mijn hart in tofu, ik leg mijn

riem en zie dat al mijn lieve sneeuwvlokjes vol afschuw naar

hart in het hart, ik leg mijn hart in Boeddha's rottende,

me zitten te staren, waarop ik me realiseer dat ik per onge

wormstekige lijk. (Over dat laatste moet ik nog eens na

luk iets heb gezegd wat correct is. 'Tenminste,' zou ik al

vroegere Jed

denken.) Dan speelt ook nog de vraag of ik wel of niet een

terugkrabbelend zeggen, 'dat is wat de

beetje van mijn shakti-energie aan de groep moet door

zou zeggen.' Waarna ze allemaal opgelucht ademhalen, en ik

gezegd

geven. Eigenlijk kan ik daar niets van missen, maar sarsang

overga tot het antwoord dat de goedkeuring van de hele

lijkt mij zeker een plek om te delen wat je niet hebt.

groep kan wegdragen.

JED TALKS 1

SATSANG MH

JED

'Probeer, als je mediteert, dieper in je harccentrum te gaan,' zeg ik dan. 'Onderzoek alles wat schreeuwt om aan

Gestoorde aapjes

dacht. Misschien zit er nog een stukje onverwerkt verleden van

toen je op je zevende verjaardagsfeestje niet het grootste

stuk taart kreeg. Dat is iets wat jou kan verhinderen om vooruit te gaan, totdat je volledig de pijn en het gevoel van afwijzing verwerkt hebe. Neem er de tijd voor; als je toch

Waar moeten we beginnen? Het maakt niet uit waar we

nergens naarcoe gaat, waarom zou je je dan haasten? Hee

beginnen. je begint daar waar je bent, dat is het enige.

belangrijkste is dat je rustig en onverstoorbaar blijft. Ga naa.r

Waar anders, nietwaar? lnderdaad, waar je bent is waar

je stiltecentrum en voel hoe een warme, gelukzalige energie

je begint.

door je been stroomt. Vergeet niet dat telkens wanneer we in ons !even tegenslag ervaren, het belangrijkste is dat we her

Mariche!le

heel groot maken en het tot in het allerkleinste detail bescu deren. Daarna spreken we onze dankbaarheid ervoor uit en maken we er met madder en twijgjes een kunscwerk van. Dat nemen we de volgende keer bij wijze van treffend voor beeld mee, zodat we allemaal in onze emodonele afval producten kunnen zwelgen.' Waarop ze gaan zuchten

van

verrukking, alsof iemand

hen onder een gouden douche vol kostbare wijsheden heeft

a.richelle is ontwaakt. Ze komt uit Zwitserland en woont nu op een eiland ter hoogte van Honduras.

Ze was een dertiger toen ik haar ontmoette en liep tegen de zestig toen ze deze hijeenkomsten hegon te houden. In antwoord op veler verzoek gaf ze eenmalig een serie bijeen

komsten in het Engels voor een kleine groep. De transcrip tie van deze teksten kreeg ik in handen, met toestemming

gezet. Ik laat de fooienpot rondgaan, en terwijl de dollars en

ze te gebruiken. Pogingen om het materiaal te ordenen

bewieroking mijn kant uit komen, besef ik dat ik altijd al

liepen op niets uit, dus heh ik het beste eruit gehaald en bied

aan de verkecrde kant van die verlichtingspoespas heb

dit nu aan in een serie los aan elkaar hangende hapkla.re

gestaan. Gelijk hebben is een schrale troost in vergelijking

brokjes. Het waren geanimeerde bijeenkomsten, maar reac

met de beloning van slaafs doen wat ze van mij verlangen.

ties van de mensen in de zaal zijn niet opgetekend. Omwil

Ik ga mijn optreden nog wat meer in kleine kring uitprobe ren, voordat ik crmee naar buiten treedt:

le van de leesbaarheid heb ik een paar kleine veranderingen doorgevoerd.

Jed 2.0 op tournee met Onwetendheid-is-Gelukzalig heid. Op een dag word je dus wakker en zeg je hij jezelf, o nee, ik ben totaal gestoord, en dat is fijn, want nu heh je iets om aan te werken. Zo begint het, je realiseert je dat je gestoord

JED TALKS

GESTOORDE AAP)ES

bent. Nice een beetje gestoord, maar door en door gestoord. Je komc erachter dat je door en door gescoord bent, en dac ook altijd bent geweest, en zo begint her. Daarvoor gebeurt er niecs. Al het andere scelc helemaal niets voor. Noga!

Wat is gestoord? Oenken dat je een aapje bent dat met

simpel,

andere aapjes speelc is gescoord. Hoe kom je aan dat idee? Je

zou

ik zeggen.

hoeft niet alles te geloven alleen maar omdat het zo lijkt. Hee is oke om vragen te stellen. Je bent clan misschien wel iets, maar je bent geen aapje. Oat geef ik je op een briefje. Alles wat je weer klopt niet, dat is wat jou gek maakt, en dat is wat je je realiseert. Beneden is boven, die is dat, jij bent niet jij, ik hen niet ik, niets is wat je dacht dat het was. Die zie je heel helder in, alsof je ogen net zijn opengegaan, en

Je weet niet wac je aan hec doen bent of waarom je hec doet,

dan weec je dat je alcijd volslagen gestoord bent geweesc.

maar toch blijf je hec doen. Dar is war gestoord zijn bece

Nier op een grappige manier gestoord, nee, echc gesroord:

kent. Zo gestoord ben je dus nu. Je gelooft niet dat je

je hebe je in alles coraal vergist. Oat klinkc erg, maar her is

gestoord bent, omdat je gestoord bent. Als je beseft dat je

ook goed.

gestoord bent, zul je veel normaler zijn. Nog niet helemaal normaal, maar je gaac wel de goede kant op.

Tot die dag hen je gestoord, maar dat weet je niet. Na die dag hen je gescoord, maar dan weet je het. Voordat je er

Hee is niet echt in jouw belang om normaal re worden. Ik

achter komc dat je gescoord bent, denk je dat je volkomen

zou her afraden. War heeft het voor zin om normaal re zijn

normaal bent. Oat is waar je nu bent. Je denkt dac je net zo

in een gesroorde wereld? Je wordt een freak. Je bent nu al

normaal bent als iedereen, war waarschijnlijk ook zo is, want

een freak omdat je gesroord bent, maar iedereen is gestoord,

er bescaan geen normale mensen. Het is goed om dat te

dus je past je aan. Pas als je je niet !anger aanpast, hen je echt

onthouden.

een freak. Is dat wat je wilt? Waarom hen je eigenlijk nu hier? Vraag je dat maar a£

Als je niet weet dac je gestoord bent, kun je niet veel doen. Je moet dar gestoorde stuk uitzoeken, anders komc er geen volgend scuk.

JED TALKS l

GESTOORDE AAPJES

Niets heeft op zichzelf zin. Als je wilt dat iets zin heeft, moet

We zouden kunnen beginnen met een vraag die je stelt,

je het verzinnen. Zin die je moet verzinnen is onzin. Jc moet

maar dat is geen goed idee. Er zou meteen al verwarring zijn.

onzin verzinnen om uit te leggen wat je aan het doen bent.

Als jij een vraag zou kunnen stellen, zou je niet hier zijn,

Oat komt omdat je gestoord bent.

want een goede vraag stellen is in feite het allerbelangrijkst. Jij denkt dat het om antwoorden gaat, maar het gaat om de vragen. Als het alleen maar om een antwoord ging, zou ik het je geven en konden we allemaal naar huis.

Gestoord zijn is niet het probleem, dat is gemakkelijk te verÂ helpen. Niet weten dat je gestoord bent is het probleem, en dat is lastig te verhelpen. Maar zolang je gestoord bent, is het geen probleem. En als het geen probleem is, hoeft het

Doe je hand naar beneden. Je hoeft je hand niet op te steken,

ook niet verholpen te warden. Nu kun je dus weer oppakÂ

praat alleen maar. Oke, stop met praten, stel geen vraag. Ik

ken waar je mee bezig was en hoefje je geen zorgen te maken

weet wat je wilt vragen, maar jij niet. Je zit in een situatie

dat je gestoord bent.

waarvan je niet weet wat voor situatie het is. Oat is wat je niet weet. Je weet niet dat je dat niet weet. Je denkt dat je een vraag kunt stellen, gebaseerd op je situatie, maar je kent je eigen situatie niet. En je weet niet dat je dat niet weet, dat

Als je gestoord bent, leef je in een gestoorde wereld. Oeze

is het probleem.

gestoorde wereld is wat ik coma noem. Je bent in coma. Wat is een coma? Een gestoorde wereld waarvan je niet weet dat ze

gestoord is. Daar heb jij niet voor gekozen. Je weet niet

dat her een grap is, maar je bent ook de grapjas, dus is het

Je denkt dat je iets weet. Oat is wat er werkelijk speelt. Nier

oke.

wat je niet weet, maar wat je denkt we! te weten. Oaar weet je niets vanaf. Je kunt nooit je situatie begrijpen als je denkt dat je dat al doet. Probeer je greep wat minder krampachtig te maken.

Elke dag weer zeg je ja, ik ben een aapje. Op een dag word je wakker en zeg je, wacht even, misschien ben ik toch geen aapje. Misschien ben ik iets anders. En op dat moment begin je uit je coma te wakker te worden, maar er is nag een behoorlijk lange weg te gaan.

Waarschijnlijk zul je nooit een stap zetten. Misschien wel, maar waarschijnlijk niet. Oit gaat niet over jou, het is gewoon de werkelijkheid. Ontwaken uit je coma is iets wat je misschien kunt doen, maar waarschijnlijk niet. Je zult

JED TALKS

GESTOORDE

AAPJES

altijd wel een manier vinden om het te vermijden. Oit is zo goed als zeker.

Wat is je situade als je niet weet wat je situatie is? Goeie vraag. Als je je eigen situatie niet kent, betekent dit dat je in een onechte situatie leeft waarvan je denkt dat die echt is. Je leeft in een onechte situade en gelooft dat het de echte

We denken dat er een heleboel dingen zijn die we niet weten. En daarom gaan we de verkeerde kant op zodra we

werkelijkheid is. Oat betekent dat je in zoiets als een coma leeft of hallucineert. Dat is je situatie.

de deur uit zijn. Makkelijk zat: je gaat de deur uit, slaat de verkeerde weg in en kunt vervolgens niet anders dan eindeÂ loos op de verkeerde weg blijven gaan in plaats van gewoon rechtdoor de juiste weg te nemen.

Je bent in coma. Je hallucineerc. Als je dus een vraag zou stelÂ len, zou die gaan over iecs waarvan jij denkt dat het echt is, maar het niet is, en dus is die vraag van geen enkel belang. Ik zou het fijn vinden als je goede vragen zou stellen, want

Kleine details zijn van geen belang als je op hec verkeerde spoor zit. Je denkt je situatie te kennen, maar die is niet wat

dat is gemakkelijker voor me, begrijp je? Maar je kunt geen goede vragen stellen, want je kent je eigen situatie niet.

je denkt, dus geen enkele vraag die je zou willen scellen kan je ook maar in de verste verce helpen. Het heeft er niecs mee te maken. Het is niet iets waar je vragen over kunt scellen of over kunt praten. Je weet niet wat ik bedoel, ook al denk

van wel, dus lacen we hiermee beginnen.

De enige goede vraag die je zou kunnen stellen, is: hoe kom ik uit een dergelijk coma? Oat is wat ik je zal zeggen. Het eerste wat je moec onderzoeken is dac je in coma bent, iets wat je tot nu toe nog niet hebt onderzocht. Je kunt geen rweede stap zetten voordat je die eerste hebt gezet.

Ook al denk je dac je wilt wecen, toch wil je dac niet echt. Sams willen we dingen zonder te weten wat ze zijn, of wat ze kosten, oke? Oat is normaal, daardoor blijven we om ons heen kijken, en dat is goed. Maar soms is het beter iecs te zoeken dan het te vinden.

Ik kan je niet werkelijk helpen, alleenjijzelfkunt dat. Ik kan jou nooit werk besparen met woorden. Een zoektocht is een zoektocht, geen woorden, zie je? Ik kan bijvoorbeeld zeggen dat er zoiets idioocs bescaat als een plek die je niet kunt zien, maar waarvan je wel kunt nagaan dat hij er moet zijn, maar toch blijft het onduidelijk omdat ik het niet duidelijker kan zeggen. Orn sommige zaken moet ik heen draaien en moet

JED TALKS l

GESTOORDE AAP)ES

jij moeite doen om het te begrijpen. Ik heb geprobeerd om dingen duidelijker te zeggen, maar het komt er dan toch

De Engel van Bevrijding

verkeerd uit, of het is iets wat ik beter niet kan zeggen, dus is het prettig als je nog andere manieren hebt om dingen te zeggen.

"Wat hier met jou gebeurt is voor altijd . Begrijp dat maar

Orn van hieruit verder te gaan moet eerst gewerkt warden aan

dat coma waarvan jij niet gelooft: dat je daarin bent. Ik

raad je aan om er zelfs niet mee te spelen. Ik zie er geen enkele reden voor. Misschien denk je aan het verbeteren van jezelf of groeien, maar daar gaat het niet om. Dit gaat niet, zoals jij denkt, een leuke kant op.

alvast. Wij zullen je vermorzelen tot daar waar geen terugkeer meer mogelijk is. Er zullen dingen met jou gebeuren waar je nooit van zult herstellen, ook al leefje nog duizend jaar. Nooit meer zul je gewone menselijke gevoelens kennen. Alles zal bij jou van binnen dood zijn. Nooit meer zul je in staaÂˇt zijn tot liefde ofvriendschap, tot levensvreugde, lachen, nieuwsgierigheid, tot moed of integriteit. je zult helemaal hol zijn van binnen." O'Brien, in George Orwell, 1984

Eigenlijk is het een soort grap, maar misschien is het beter als je de grap niet snapt. Jij denkt misschien dat het goed is als je de grap doorhebt, maar een dergelijk soorr grap is het niet. Hee is becer om er niet aan mee ce doen. Of misschien is het beter van wel, dat ligt aan jou, denk ik. Ik heh de grap door, en ik vind hem best komisch, maar het is niet het soort lol waar je heel erg om moet lachen. Dat soort grap is het niet.

eresa neemt een scoel en gaat tegenover me zitten. Ik hen blij haar te zien. Ze is volwassen geworden en slim,

en misschien dat ze ooit de zoekcocht za1 gaan maken waar ze al een paar jaar als een havik omheen cirkelt. 'Jij vindt r984 een goed boek,' begint ze. Het is geen vraag, dus geef ik ook geen antwoord, maar inderdaad, ik vind

r984 een goed bock. Het is het verhaal van de zoektocht van een man naar verlichting onder begeleiding van een gerealiÂ seerd meester, als je het tenminste in dat licht kunt bezien.

Ik ken niets anders wat van belang is, dus als jij geen belang hecht aan ontwaken uit een coma, blijft er niets over. Het is niet iets wat je als hobby kunt hebben, voor de lo! of zo. Als je nu eerlijk zou zijn, zou je niet hier zijn.

Als je dat niet kunt, loont het de moeite om het te proberen. Af en toe zul je misschien je ogen een beetje dicht moeten knijpen, maar niet al te dicht. 'Ik heb het net uit en ik kan niet begrijpen waarom jij het zo goed vindt,' gaat ze verder. 'Aan het eind is Winston Smith totaal ontmenselijkt. Er is niets meer van hem over.

JED TALKS

DE ENGEL VAN BEVRIJDING

Hij is niet meer dan een uitgehold karkas, wachcend op de dood.' 'Als een zombie,' zeg ik. 'Ja, als een zombie,' beaamt ze, 'hij sleept zich alleen maar voort, wachtend op een kogel achter in zijn hoofd. Wat is daar nou goed aan?' 'Het gaat er nier om of je her een goed boek vindt,' zeg ik. 'Aan her eind is Winston een verlicht spirirueel wezen, en Julia ook. Oat komt door het proces waar ze doorheen zijn gegaan, met dit als resultaat. Ik weet dat die niet spoort met her gangbare spirituele denken, maar het is een bruikbare en verdedigbare interpretatie van het boek. Ook is het correct om te zeggen dat de manier waarop ze de ontwaakte staat hebben bereikt, de enige manier is om er te komen, war spi

Bekende spirituele leraren zullen je vertellen dat je ver licht kunc worden en toch je menselijkheid kunt behouden, daarom zijn ze ook zo bekend. Ze prijzen her soort verlich ting aan waarbij je in de droomstaat in slaap kunt blijven. Her is een mooie true, en als je niet beschikt over een men taliteit van winnen-of-sterven, heh je veel meer aan goed kope namaak dat aan her echre spul; onware waarheid is veel beter dan ware waarheid. Tel uit je winst. Kun je ontwaken uit de droomsraar en toch gewoon mens blijven? Natuurlijk niet. Er bestaan geen mensen buiten de droomstaar. Als je ontwaakt, word je om-alles. Als je een verlicht persoon ziet, zie je in werkelijkheid een lege huls. Misschien niet alleen maar aan de oppervlakte, maar her blijft gewoon een kostuum waar niemand in zit. Net als jij.

ritueel gezien heel incorrect is. Waar ik ook nog aan toe wil voegen dat, om je eigen zoektocht te kunnen maken, het helemaal niet belangrijk is om er ook maar iets van te begrij pen. Het enige wat je moet doen is in het donker in de buurt van de afgrond blijven snuffelen, war je nu al doet, en dan kan jouw zoekrocht op elk moment beginnen. Je weet nooit wanneer precies hij zal beginnen, dat weet je pas als hij eenmaal begonnen is. Je zult weten wanneer de grond onder je voeten vandaan zakt, net zoals W inston en Julia allebei precies wisten op welk moment de wereld onder hen van daan zakte." 'Oat is zo niet geruststellend,' zegt ze. 'Oat moet ook niet. De spirituele markt is een grote, geruststellende plaza, maar ergens heb je de verkeerde afslag genomen en ben je hier terechcgekomen.'

'Als we Winston voor het eerst ontmoeten,' vertel ik Teresa, 'laat hij zijn onvrede al doorschemeren. De onvrede borrelt op uit zijn gedachten en be-Lielt alles war hij doet. De opstandige gedachten die hij eerst had, zetten zich nu om in opstandige daden. Onvrede is war ons van de bank jaagt en in beweging laar komen. De meeste spirituele mensen zoeken het omgekeerde; ze willen tevreden zijn, wat betekent dat ze op hun plek geworteld willen blijven, stevig verankerd en beschermd tegen de dreiging van verandering. De oprechte zoeker daarencegen moet zichzelf ontwortelen. Hij moet zijn onvrede voeden en zich eigen maken. Hij moet het hoofd bieden aan angst, niet ervoor wegkruipen, telkens weer, wat hetzelfde is als het afstropen van lagen en lagen zelfbedrog. Oat is wac op de zoektocht naar binnen werke lijke vooruitgang met zich meebrengt. Voordat het begint kan er nog sprake zijn van zoiets als een keuze. Nadat het is

JED TALKS l

DE ENGEL VAN BEVRIJDING

begonnen, is het alsof je van een steile rots stapt; er zijn geen keuzes meer te maken, het pleit is beslecht.' 'En hen ik nu dicht bij de rand?' 'Ja, maar hoe dicht weten we niet, totdat je er vanaf valt, a.ls je dat al doet.'

'Ik weet het niet,' zegt. ze. 'Toen ze iets kregen met elkaar?' 'Nee.' 'Toen ze O'Brien opzochten en Grote Broer afzwoeren?' 'Niet raden, denk na. Op welk moment precies brak hun !even in tweeen?' Ze zwijgt even voordat ze antwoord geeft.

Aan het begin van het boek is Winston aan het onder zoeken wat het betekent om mens te zijn in plaats van een radertje in een machine. Hij probeert van twee walletjes te eten: hij heeft een clandestiene liefdesaffaire, houdt er een illegaal appartement op na en koopt spullen op de zwarte markt, terwijlhij regelijkertijd ambtenaar is op het Ministerie van Waarheid, lid van Engsoc en inwoner van Oceania, en dat alles onder het altijd toeziend oog van Grote Broer. Winston zoekt niet de waarheid, maar zijn eigen teloor gegane menselijkheid. Hij vlucht weg van de koude, naar geestige werkelijkheid waarin hij moet leven, naar de liefde van een vrouw en een geheim liefdesnestje waarin ze zich kunnen overgeven aan verboden, zinnelijk genot. In zijn poging om te ontsnappen aan een nachtmerrieachtige, totalitaire onderdrukking kiest Winston niet her pad naar spirituele verlichting, maar naar geluk. Hij streeft ernaar zichzelf weer te vermenselijken, maar dat is niet hoe het af zal lopen.

'Toen ze betrapt werden,' zegt ze. 'Ja, toen ze betrapt werden, beseften ze allebei onmiddel lijk dat de grond onder hun voeten vandaan w� gegled�n. Zomaar, in een oogwenk, is het ene leven voorbIJ en begmt er een ander. De droom is voorbij, en een ongelofelijke helderheid komt ervoor in de plaats. Oat is hun Eerste Stap, dat is waar ze de gebeurtenissenhorizon passeren, het punt waarna er geen weg meer terug is. Weet je nog wat ze toen zeiden?' 'O, eh, ja. Eerst zegt Winston "wij zijn de doden", dan zegt Julia "wij zijn de doden'', en dan klinkt uit de verbor gen luidspreker "jullie zijn de doden". En op dat moment weten ze dat ze in de va1 zitten.' 'Oat klopt. Toen Winston en Julia het zeiden was het nog niet waar, maar zodra de stem door de luidspreker had geklonken, was het dat wel. Ze wisten allebei hoe vanaf dat moment de rest van hun !even zou verlopen. Daar had je het gedonder.' 'Maar waar waren ze voordat ze betrapt werden?' vraagt Teresa. 'Waar jij nu bent,' antwoord ik, 'dansend langs de rand

'Wanneer vielen Winston en Julia over de rand?' vraag ik Teresa. 'Is dat een vraag?' 'Jij hebt het ter sprake gebracht.'

van een afgrond die ze niet konden zien, maar waarvan ze wel vermoedden dat hij vlakbij was. Toen ze zeiden "wij zijn de doden'', vermoedden ze al dat ze vlak bij de rand waren, maar toen de verborgen stem zei "jullie zijn de doden'', wisten ze dat ze eroverheen waren gegaan.'

JED TALKS 1 DE ENGEL VAN BEVRIJDING

door Atman, het afgescheiden zelf. Als Atman eenmaal wordt erkend, wordt alles erkend.

Zowel her boek r984 als de gelijknamige film uit 1984 .. ZIJn goe�e voorbeelden om hec proces van oncwording en her bere1ken van_de sraar van geen-zelf, die we verlichting _ noe�en, te begnJpen. De thema's die zijn aangekaart: her verlies �an privacy en vrijheid en het verpletteren van de mensehJke geese door de machinerie van een totalitaire staat, zijn voor ons niet relevant. Er is iers war veel berer is. De Staar vernietigt een verbincenis van twee rebellen, en de donkere kant wint. De vraag die we ons moeten stellen is: is de donkere kant werkelijk de slechte kanr? Als Winsto aan

�

het eind verlicht is, clan is O'Brien niet degene die hem

vervolgc, ma�r zijn redder, zijn verlosser, zijn engel ver momd als dmvel. Als we er zo naar kijken, clan is de donkere kant in werkelijkheid de kant van het licht, verkeerd opge vat door een ogen-dicht perspecrief. O'Brien heeft Winston bevrijd van zijn waanvoorstellingen. O'Brien heeft Winston

'Winston en Julia koesterden niet alleen maar opstandige gedachten,' zeg ik tegen Teresa, 'ze leefden opstandige !evens. Zonder te beseffen dat ze dit deden, zonder bewuste opzec, riepen ze een leraar op. Ze waren er klaar voor, en de leraar verscheen. Hand in hand benaderden Winston en Julia een verlicht meescer en vroegen om verlicht te worden.' 'Over wie heb je het nu? O'Brien?' , 'Ja. lde, en 'Bedoel je, O'Brien die vent die Winston marte mense met al zijn gepraat over macht en een laars die een je echt l bedoe ... vijf is twee en lijk gezicht verrrapt en twee

dat O'Brien een verlichte spirituele meescer was?' , maar 'Niet een die populair zou zijn op de spirituele markt inderdaad.'

nier gemarteld en gehersenspoeld, hij heeft hem losgeweekt van de cultus van het onware zelf en hem met harde hand gedeprogrammeerd. Winston zegt in zijn dagboek dat twee en twee vier is, en als dat wordt erkend, dan wordt alles erkend. Maar in wer kelij�eid zijn cwee en cwee niet vier. In werkelijkheid is die �e�enng onwaar. O'Brien heeft het bij het juiste eind: het �s me�. waar dat 2+2=4. Je gelooft dat 2+2=4 en je gelooft dat Je gehJk hebt,. maar het is niet meer dan een geloof, en geen enkel geloof 1s waar. Die is wat Winston onder O'Briens straffe begeleid�ng leert begrijpen. Geen enkel geloof is _ waar. Zolang JC JC vastklampt aan een geloof, klamp je je vast aan de droom van her afgescheiden zelf. In termen van de droomscaat wordt 2+2=4 vervangen

Ik stel me Richard Burton voor als O'Brien, zictend voor een groep mensen tijdens een satsang, terwijl hij een treurige blik laat gaan over de menigte, een verwelkce bloem in zijn hand houdend en met een foto van Grote Broer naast zich. 'Jullie geloven dat de werkelijkheid een objectief gegeven is, iets wat zich buiten ons bevindt en op zichzelf bestaac,' zegr hij galmend. 'Jullie geloven ook dat de aard van de wer kelijkheid voor zichzelf spreekt. Als jullie jezelf voor de gek houden door te denken dat jullie iets zien, gaan jullie ervan uit dat iedereen hetzelfde ziet als jullie. Maar ik zeg jullie, de werkelijkheid bestaat niet los van ons. De werkelijkheid

DE ENGEL VAN BEVRIJDING 42

JED TALKS 1

bestaat in de menselijke geest, en nergens anders.' Naar zo'n satsang zou ik zeker gaan.

vercegenwoordigt. Ik zou ook overkomen als een demon, als je me helder zou kunnen zien. Naruurlijk, O'Brien doer iets terwijl ik meer passief ben. Oaardoor lijk ik aardiger, maar als ik jou onder dwang verlicht zou moeten maken, clan zou

'I984 is hec meesc angstaanjagende boek dac ik ooit heb gelezen,' zegt Teresa. 'Ik zie er niets spiric ueels in.' 'Als we het boek zien in de context van het proces van spiritueel ontwaken in plaats van een politi eke allegorie, is O'Brien de met een stok zwaaiende roshi die een paar pijn lijke lessen ten gehore brengt. Hij is de demo n die Winstons vlees wegneemt tijdens een eindeloze, harrverscheurende martelgang. Maar als het voorbij is, zien we dat O'Brien in werkelijkheid een engel was die al Winstons banden weg haalde en hem zijn vrijheid schonk. Z6 ziet het proces van ontwaken er in werkelijkheid uit. Oit is waar deze weg daad werkelijk naartoe leidt.'

Onder O'Briens leiding maakt Winston de zoektocht van zelf naar geen-zelf, culminerend in het doden van de Boeddha - zijn liefde voor Julia - in kame r 101. Winston en Julia ontmoeten elkaar aan het eind, nu allebei bevrijd van de begoochelingen van het zelf en van de liefde, en rotaal onverschillig ten opzichce van elkaar. Een norrnaal mens zou hen zien als slechts een schaduw van hun vroegere zelf, de afschuwelijke slachtoffers van een totalitaire onrrnenselij king. Een verlichc iemand zou hen zien als Klaar. Wij zijn de doden.

dat ook heel akelig kunnen worden.' Ze kijkt me een hele poos fronsend aan. 'Dus,' zegt ze, 'hoe zit het met her eerste deel van her boek, voordat ze becrapt worden ... ?' 'In her begin zien we dat Winston teruggaat naar zijn flat, en war doer hij dan?' 'Aan een dagboek beginnen?' 'Ja, hij begint aan her proces van spirituele autolyse. Zijn alledaagse werkelijkheid bestaat uit zijn leven in Oceania, waar hij lid is van de Engsoc partij en werkt op het Ministerie van Waarheid, maar nu raakt hij op drift, net zoals dat op een gegeven moment ook bij jou is gebeurd. Misschien was hij al jaren aan het wegdrijven van zijn dagelijkse werkelijk heid, in die zin dac hij zich steeds ontevredener ging voelen, maar nu komt bee naar buiten in de vorm van aerie. Nu begint hij daadwerkelijk vraagtekens ce zetten bij zijn wer kelijkheid, en dat becekent dat hij er zich van los aan het maken is.' 'Oat is waar,' zegcTeresa, 'en hij beginc van alles te ondernemen. Hij gaat naar een achterbuurt, praat met Mr. Charring con en koopt dat kunstvoorwerp, een presse-papier van glas met binnenin een scukje koraal.' 'Ja, hij leeft cussen twee werelden, net zoals jij nu. Jij hebe het gewone leven achter je gelaten voor wat er hier ook mag gebeuren, en misschien ga je wel na een poosje teleurgesceld

'Oat zie ik daar allemaal niet in,' zegt Teresa. 'O'Brien komc op jou over als een demon,' antwoord ik, 'een beul, een kwaadaardige man die een kwaadaardige zaak

JED TALKS l

weg, of je komt er zelf achter waar de grens gecrokken wordc.' 'En kamer 101?' 'Wat denk je?'

DE ENGEL VAN BEVRIJDING

'Dat is de laatste sluier, denk ik, datgene wat ons het meest dierbaar is, meer dan wat clan ook. Karner

101

is de

'Dar is ontwaakt in de droomstaat. Ontwaakt uit de droomstaat betekent dat je emotioneel losgekoppeld bent

plek waar dat allerlaatste ons wordt afgepakt, is her niet? Een

van her paradigma van de droomstaat. Dar krijg je niet door

vroom christen tegen God opzetten bijvoorbeeld.'

re mediteren of door inzicht, maar door alle emotionele

'Nier tegen,' zeg ik. 'Niemand wordt gebruskeerd. God

banden, die maken dat we de werkelijkheid als werkelijk

wordt hier niet verworpen, maar vernietigd, Boeddha wordt

beleven, re verbreken. Onze eigen, persoonlijke werkeÂ

hier niet alleen maar gedood, maar verbannen uit her hart

lijkheid moeten we leven inblazen omdat ze niet vanuit

en de geest. Zoals O'Brien zegt: hier zijn geen martelaren.

zichzelf kan bestaan. We blazen onze emotionele energie in

Winscons liefde voor Julia is zijn laatste bastion van hec zelf.

een platte, tweedimensionale droomstaat. Zo functioneren

Zelfs toen ze hun eed aflegden en lid werden van de broederÂ

we in een namaakleven. Als we stoppen met leven en kleur

schap was elkaar verlaten het enige waarvan ze zeiden dat ze

de droomstaat in te blazen krimpt hij in elkaar en blijft er

her nooit zouden doen, weet je nog? Ze waren het erover

slechts een platte tv-werkelijkheid in zwart-wit over. Alles

eens om desnoods zuur in her gezicht van een kind re gooien,

war substantie leek te hebben verwordt tot niet meer dan

een venerische ziekte re verspreiden, zelfs zelfmoord te

een schouwspel. lnderdaad, niets is belangrijk meer, niets is

plegen, maar ze zouden nooit toestaan dat ze van elkaar gescheiden werden.' 'Ja,' zegt ze. 'Ze dachten dat ze met hun liefde buiten de lange arm van de partij zouden blijven.' 'Dat is dus het moment waarop het laatste resrje van her

onware zelf wordt weggerukt. Dae is war er gebeurt in kamer ror.

Na een langdurig stervensproces geven we dan eindelijk

de geesr.'

'En dan?' 'Klaar.'

beter of slechter, niets heeft nog becekenis. Als we onszelf coestaan dit in te zien, klapr de hele droomstaat in elkaar. Dar is wat je noemt onthechtheid. Her hele leven wordt net een soapserie vol personages die je koud laten en die een raal spreken die je niet begrijpr, maar er valt niets anders te doen, dus kijk je maar. Iemand die ontwaakt is, is niec ontwaakt

tot de werkelijkheid, maar uit de werkelijkheid. Oat is Winstons situarie aan her eind van her boek. En ook die van Julia. Deze twee, voor wie hun liefde het fundament van hun !even was, staan nu cocaal onverschillig tegenover elkaar.

'Maar aan her eind duikr Winston toch nog op,' zegt

Ze hebben elkaar verraden, elkaar verkocht alsof her vanzelf

Teresa, 'een tijdje later, als hij weer in cafe De Kastanjeboom

sprak. Onder de bloeiende kastanjelaar, verkochten jij en ik

zit en Victorie-jenever drinkt, maar clan is hij alleen nog

elkaar. Van hun liefde blijft geen greintje meer over. Kamer

maar een lege huls. Hij is zelfs niec menselijk meer.'

101

heeft zijn werk gedaan. O'Brien heeft zijn werk gedaan.'

'Spirituele mensen hebben het altijd over onthechtheid

'Maar zo ben jij niet,' zegt Teresa. 'Zo onverschillig ben

alsof dat het beste is war je kan overkomen, maar wat denk

jij niet.' 'Ik kijk naar de wereld en ik probeer er belangstelling

je dat her in werkelijkheid is?' 'Oat weet ik niet. In de wereld maar niet van de wereld, zoiets?'

JED TALKS 1

voor op te brengen, maar ik kan hem haar geen leven meer inblazen. Ik kan mezelf niet meer wijsmaken dat hij sub-

DE ENGEL VAN BEVRIJDING

stantie heeft, dus blijft alles bij louter schouwspeL Ik doe

waarin her ego wordt opgelost in werkelijkheid voor sraan,

mijn best om her leuk. te blijven vinden omdat ik geen ver

za1 mereen rechtsomkeert ma.ken en als de bliksem ma.ken

veling kan verdragen, maar dat is niet zo makkelijk als jij misschien denkt.'

dat hij wegkomt. Winston, zoals we hem meemaken aan her eind van I984 in cafe De Kastanjeboom, en her weesje Ismael, drijvend op een doodskist aan her eind van

Moby

Dick,

kunnen allebei begrepen warden als twee mensen die net uit het proces van ontwaken zijn gekomen. Niet her ontwaken 'Tot nu toe is her allemaal nogal theoretisch en leuk geweest,' zeg ik regen Teresa, 'maar stel je nu eens voor dat

zoals we dat aantreffen in de newage-afdeling in boek winkels, tijdens satsangs of aan de voeten van een goeroe.

je aan her begin van het boek Winston bent. Zou je dan, als

Dir is een heel andere verlichring, de verlichting die eruir

je van tevoren wist hoe het zou aflopen, het Ministerie van

zier als een kooi vol hongerige rarten, vastgebonden aan je

Liefde binnenwandelen en jezelf onderwerpen aan een

gezicht. Hoe verkoop je die? En waarom zou je het probe

niet-aflatende marreling met als eindbestemming kamer

ren? Vanuit het ogen-dicht perspectief is alles net andersom:

IOI,

om de Winston aan her einde van her boek te worden?

Noem de zombieachtige toestand van Winston en Julia aan her eind niet ontmenselijkt maar verlicht, en vraag je dan af

onwetendheid is gelukzaligheid, fout is juist, en het Minis terie van Waarheid is, al even ironisch, de spirituele markt. Twee en twee is inderdaad vijf, of drie of Armageddon of een

of je willens en wetens mee wil ma.ken war zij hebben mee

mint julep, maar de prijs om daar zelf achter te komen is

gemaakt: her maanden- of jarenlange lijden dat nodig was

alles. I984 en Moby Dick geven een glimpje van wat daarbij

om de staar te bereiken die zij hebben bereikt. Als dat wer

komt kijken.'

kelijk verlichting is, is dit dan wat je echr wilt?' 'Natuurlijk niet,' zegt ze zonder aarzelen. 'Natuurlijk niet/ beaam ik. 'Her idee alleen al is belache lijk. Dit soort horror is niet war de spirituele markt nalaat

Ik weet niet of ik in Teresa's belang handel door haar dit

re verschaffen, maar waar hij in slaagt ons tegen te bescher, men.

te vertellen, want ik weet helemaal niks, ik doe gewoon war

'Maar jij bent wel daardoorheen gegaan.'

ik doe. Als er iemand bij me komt zitten in mijn cafe De Kastanjeboom en mij iets vraagt, geef ik antwoord.

'Net als Winston heh ik er nooir voor gekozen, ik heb gewoon een spoor gevolgd dat over een afgrond ging. Bijna twee jaar Jang hen ik, net als Winston, bij O'Brien in die kamer geweest, zonder te verwachten er ooit uit te komen; nooit iets anders verwachtend dan nog meet lijden en uit eindelijk de dood. Oat is niet iets waar je willens en wetens voor kunt kiezen. Iedereen die beseft waar de zuurbaden

JED TALKS l

DE ENGEL VAN BEVRIJOING

Wat is verlichting?

Ontwaken is niet leuk, weet je. Als je lekker en comfortabel in je bed ligt, dan is het vervelend als je wakker wordt gemaakt. Oat is de reden waarom een wijze goeroe niet zal proberen om mensen wakker te schudden. lk hoop dat

ik hier wijs genoeg zal zijn om, als je in slaap bent, geen enkele paging te wagen jou wakker te maken. Het gaat me niets aan, ook al roep ik af en toe: 'Wakker warden!' Mijn taak is het mijn eigen ding te doen, mijn dans te dansen. Als jij daar profijt van hebt, prima, als dat niet zo is, jammer dan. Zoals de Arabieren zeggen: 'De aard van regen is overa! hetzelfde, maar hij laat doornstruiken groeien in moerassen en bloemen in tuinen.' Anthony de Mello

ergeef me dat ik, in het belang van de waarheid, (maar met het risico arrogant re klinken) het ronduit zeg. Ik

ben (ahum) spiritueel verlicht. Sorry dat ik zo aanmatigend ben, maar het is een keihard feit. Ik heb de waarheid gerea liseerd. Ik ben ontwaakt. Mijn ogen zijn open. Ik zie alles wat is en niets wat niet is. Ik weet alles war waar is en niets wat onwaar is. Ik ben een perfect meester. Mijn scaat is abso luut; ik kan mijn gelijken hebben, maar niemand staat boven mij. Oke? Oke. Was dat echt te arrogant? Denk je dat mijn meelijwek kend ego het nodig heeft dat jij gelooft dat ik speciaal ben,

zodat ik het zelf ook kan gdoven? Ik hoop dat je daardoor-

WAT IS

VERLICHTING?

heen kunt zien, vooral omdat die arrogante beweringen niet

worden, ze willen alleen maar heel even hoven het doolhof

op mij persoonlijk slaan, maar op mijn onpersoonlijke toe

uitstijgen. Ze willen gewoon een heetje begrip.

stand en net zo goed op ieder ander ontwaakt wezen slaan. Wat ik

niet hen

is een persoon zoals we denken dat die

En een heetje hegrip kan ver gaan. Door simpelweg te hegrijpen dat kennis haar grenzen heeft, kunnen we God ver

is. In feite kun je me nauwelijks nog een persoon noemen.

nietigen. Door te hegrijpen dat niets bestaat, kunnen we de

En meer nog, volgens de gangbare normen ben ik ook nauwe

dood vernietigen. Door te begrijpen dac twee niet mogelijk

lijks bevoegd als spiritueel leraar, wat onmiskenbaar ironisch is.

is, kunnen we het universum vernietigen. En door te begrij

In plaats van een persoon of leraar ben ik eerder een

pen dac alles hewustzijn is, kunnen we onszelf vernietigen.

functie. Ik ben een instrument dat voor een bepaalde taak

Natuurlijk is een uitspraak als 'twee is niec mogelijk' geen

geschapen is, een sleutel die geslepen is om in een hepaald

magische bezwering. Als je hijvoorbeeld non-dualiteit als

slot te kunnen passen. Ik ben geboren om dat instrument te

concept hegrijpt, hetekent dit alleen maar dat je een instru

worden; ik werd het instrument, en nu ben ik her instrument.

ment in handen hebt. Nu komt het echte werk waarbij je dit

Hoe, door wie of waarvoor het instrument wordt gebruikt

instrument ook gaat gehruiken om stukken van jouw

gaat mij niet aan. Ik voer mijn funccie uit omdat ik dat

droornstaat te ontmantelen waarvoor het precies het juiste

plezierig vind, want mijn functie en mijn plezier volgen het

instrument is. Ik wijs hierop omdat een heleboel mensen

zelfde spoor. Ik werk niet voor mezelf of voor jou, maar voor

hlijkbaar denken dat, als ze een concept eenmaal snappen,

de oceaan van het zijn waarin wij ronddartelen.

het werk gedaan is, terwijl het alleen maar betekent dat het echte werk kan heginnen. Openharingen, realisaties en inzichten zijn geen kostbare kleinoden, her zijn sloopkogels. En wat die heweringen - twee is niet mogelijk, niets

Dit is waarom ik denk dat mensen graag mijn boeken

hestaat, alles is bewustzijn enzovoorts - met elkaar gemeen

lezen. Ten eerste, ik hen een geestige vent. Nee, wacht

hehben is dac je daar zelf achter komt door simpel redene

even ... Ten eerste, ik hen het echte werk. Ten tweede, ik hen

ren. We hoeven geen afstand te doen van onze eigen soeve

een geestige vent. Ten derde, ik denk dat mensen die graag

reiniteit ten gunste van oude leringen in vreemde talen

mijn hoeken lezen opgelucht zijn om iemand te treffen die

waarvoor vertalers nodig zijn en bemiddelaars om tijd,

zinnige dingen zegt, terwijl ze juisc hegonnen te denken dat

ruimte en cultuur te overbruggen. Alles wat we voor ons

er niks zinnigs te zeggen valt. Ik denk dat deze mensen

hegrip nodig hebben is altijd voorhanden. Het gaat allemaal

willen stoppen met een hoop onzin te slikken, tenminste

over jou, en jij

bent jij, dus waar heb je anderen voor nodig?

voor een tijdje. Ik denk dat in elke zoeker ergens diep van

Degene die de boel in de war schopt en alles zo ver van

binnen een Klein Loeder is dat weet dat hij gevangenzic in

ons bed en onhereikbaar laat lijken is Maya. War je ook mag

een oneindig doolhof zonder uitgang, en dat hij, door als

geloven, Maya is de leraar en de leer. Zij is de Boeddha, ze

maar rond te rennen, alleen maar tijd verspeelt. Ik hetwijfel

is Mohammed en Jezus, ze is de goeroe, de satsang-docent

of veel zoekers het iiberhaupt interesseert om verlicht te

op internet, ze is de uicgeefster van spirituele tijdschriften,

JED

TALKS 1

WAT IS VER LICH TING?

ze is de website die jou dagelijks tips toestuurt om mindful ness te verhogen en stress te verlagen. Van wie je zeker denkt te weten dat hij niet Maya is, is wel degelijk Maya, waar schijnlijk met inbegrip van mij, op een of andere subtiele manier. Ze houdt haar kaarten tegen de borst, dus als je van haar af wilt, zul je die van jou heel grondig opnieuw moeten schudden. Ik bedoel niet dat je je gedachten nog meer moet onder drukken of nog dieper moet gaan mediteren; dat zijn slaap verwekkende acciviteiten die de gemaskerde Maya jou in ieder geval had voorgeschreven. Je bent immers al lekker weggekropen in de droomstaat, en nag meer wegkruipen is niet de manier om emit te komen. Wat ik wil zeggen, is dat als je wilt zien, je je ogen moet openen, met andere woor den, dan moet je stoppen met te geloven dat je nadenkt en beginnen met werkelijk na te denken. Maya is de genius achter de illusie, en de zoektocht naar verlichting is het proces waarbij haar sluiers een voor een warden weggetrokken. Zo gaat ontwaken in zijn werk: het is een proces waarbij telkens weer een andere sluier wordt weggetrokken, en omdat die sluiers in feite de stof zijn waar jij uit bent gemaakt, doet het pijn.

Maar dat is allemaal geen verlichting. Her heeft niets te maken met meer, maar alles met minder. Pak iemand al zijn waanideeen af, alles wat hij gelooft en waar hij aan gehecht is, zijn vasthouden aan de illusie van afgescheiden zijn, kort om maak hem wakker uit de droomstaat, en die persoon zal verlicht zijn. Het enige wat hij nog zal hebben is zijn basis programmering, zodat hij weet wat hij moet doen. Ik heb me toegelegd op schrijven. Iemand anders kan op zichzelf gaan wonen en cello spelen. Iemand kan bibliothecaris en ruinman zijn zonder ooit een spirituele gedachte te hebben of iets spiritueels te zeggen. Iemand anders verdraagt de aan wezigheid en de vragen van spirituele zoekers. Maar wat geen enkel verlicht persoon zal doen, is ergens bij betrokken raken. Hij is namelijk niet in staat om iets verkeerds te zien en is dus absoluut niet geinteresseerd in dingen corrigeren. Hij heeft niets wat op het spel staat, geen ijzers in het vuur, geen emotionele banden om wat verschijnt in 2D om te zetten naar de werkelijkheid van 3D. Hij is een onpartijdige en onverschillige getuige die wel nog de basisgevoelens en empathie heeft die deel uitmaken van het menselijk orga nisme. Hij geeft geen barst meer om compassie, sereniteit of gelukzaligheid. Hij ziet dat alles altijd absoluut en onveran derlijk juist is en dat niets anders hoeft te zijn dan het is. Hij neemc bet lege drama van het leven voor war het is en heeft

Vraag duizend spiricuele zoekers wat verlichting is, wat voor soott woordenwolk zouden hun antwoorden vormen? De grote woorden naar het midden toe zijn dan wellicht gelukzaligheid, eenheid, liefde en geluk, omringd door

geen enkele behoefte zich ermee te bemoeien. Wat voor taak hij ook vervult, hij weet dat het neerkomt op een gat graven am een ander gar mee te vullen, maar toch doer hij het, want waarom oak niet?

minder grate woorden als wetend, wijs, scherpzinnig en compassievol. De kleinste en verse verwijderde woorden zijn dan waarschijnlijk vriendelijk, zachtaardig, sereen, open, begripvol, warmhartig, goedgeefs enzovoorts.

JED

TALKS l

Als iemand die jouw taal niet spreekt zou proberen je ervan te overtuigen dat hij die wel spreekt, hoe groat is de

WAT

VERLICHTI NG?

kans dat hem dat lu.kt? Niet erg groot, toch? Nog voordat hij de eerste zin heeft beeindigd zou je al doorhebben dac hij probeett je voor de gek te houden. Ook al zou hij een paar zinnen van buiten hebben geleerd, hoe Jang zou her dan duren voordat je in de gaten had dat hij deed alsof? Tien seconden? Derrig? Zodra hij zijn mond opendoet, zie je al dat hij liege, niet omdat je een geniale Jeugenderector bent of een beroemd taalkundige, maar eenvoudigweg omdat binnen de context van jouw caal jij en die opJichter binnen twee verschillende begrippenkaders funccioneren. Wat zou er gebeuren als een bJinde probeert jou ervan te overtuigen dat hij kan zien? Hoe Jang zal hec duren voordat je merkt dat hij die niec kan? Dae zal afhangen van in hoe verre hec jou kan schelen, denk ik. Als je hem observeert om te zien of hij kan zien, ben je er al snel acheer. Als het je niec kan schelen zal her wel iets !anger duren. Zo gaat dat bij mij met spiritualiteit. Ik heb een perfect gehoor. Ik kan moeiteloos de kleinsce valse noot horen.

mee kan confronteren, dus er is in feite geen enkel gebied waar je alcijd iedereen kan beetnemen wnder door de mand te vallen. Behalve op een gebied. Binnen de hedendaagse spiritua liteit kun je jezelf een autoriteit verklaren omdat niemand je ter verantwoording roept. Je maakt je het taaltje eigen, ont wikkelc een paar thema's die typisch zijn voor jou en een paar pakkende krecen, speelt, voor de prijs van een ingelijste foco, leentjebuur bij iemand wiens geloofwaardigheid niet in her geding is, neemt misschien een schuilnaam aan en verandert je uiterlijk en gefeliciteerd, je bent een spiritueel leraar. Het is als een pokerspel waarin alle spelers bluffen en niemand biedc, of elkaar beconcurrerende goochelaars die er allemaal belang bij hebben hun trucs geheim te houden. Je kunc nacuurlijk naar voren brengen dat goochelaars weten dat ze iedereen bedotten en dac spirituele leraren onopzette lijk schakels in een keten van bedrog zijn, maar wat kunnen zij jou schelen? Jij hebe alleen met jezelf te maken.

Niemand die niet verlicht is kan mij ervan overcuigen dat hij dat wel is. Niemand kan mij ervan overtuigen dat zijn ogen open zijn als ze dat niec zijn. Niemand die nog in de droomstaat zit kan mij ervan overtuigen dat hij in mijn paradigma leeft. Wat dit betreft kan niemand mij voor de gek houden, net zomin als een blinde jou niet kan laten geloven dat hij kan zien. En dat geldt voor iedereen die ont waakc is. Natuurlijk worden we zelden of nooic geconfronteerd met mensen die pretenderen een taal te spreken die ze niet kennen of die beweren dat ze kunnen zien terwijJ dat niet

Telkens wanneer ik een kijkje neem in de spirituele wereld ben ik verrast en ook we] wat cerneergeslagen als ik zie hoeveel onechte leraren er zijn en hoezeer ze warden hooggeacht. Binnen de populaire leringen is de grens tussen belachelijke onzin en intrigerende onzin erg smal, en meest al draaien ze om gedachcen, gevoelens, realisaties, bewust zijnsniveaus, een heleboel esocerische concepten en bloem rijke taal. Een dialoog tussen leraar en student heeft vaak

het geval is. Niemand haalt het in zijn hoofd zo onbe

veel weg van een emotionele counseling waar een spirituele

mamer om weg te komen met een dergelijke doorzichrige

lijkt hec alsof leerlingen iets behoren te leren en te begrijpen

scha::111d een onjuist beeld van zichzelf te geven. De enige

leugen is als er niemand is die de waarheid kent en je daar-

JED TALKS

draai aan wordt gegeven. En als er sprake is van een leer, dan in pJaats van te doen. Wat die leraren blijkbaar niet leren is

WAT IS

VERLICHTING?

war her proces van ontwaken werkelijk is en war her met

of daarbuieen. Zo kent verlichting ook geen variaties of type.

zich meebrengc wane, ten eersce, ze hebben geen idee, en ten

Er is niet die soon of dat soort verlichting, er is alleen ont

tweede, zodra hun leerlingen in de smiezen krijgen war her

waakt zijn uit de droomstaat of niet. De ontwaakte staat is

echc is, zullen ze als de bliksem maken dac ze wegkomen, en

niet her exclusieve domein van een sekte of godsdienst,

zonder leerlingen kun je niet de leraar spelen.

cultuur of zelfs menselijk ras. Het is het domein van alle

Als je niet het echte werk bent, kun je ook niet hard

wezens die bewust zijn van zichzelf.

optreden; ze moeten je we! aardig blijven vinden. Ik hen niet

Ik heh ooit geschat dat van de honderd miljoen mensen

tegen onechte leraren. Ik heb niets met hen. Zij doen hun taak

er misschien een verlicht is. Lacen we zeggen dat die uitkomc

en ik doe de mijne, en mssen die twee is verrassend weinig

op zo' n zestig tot each rig verlichce mensen die op die moment

overeenkomst. Ik hen niet verbaasd dat hun spirimele wereld

op aarde !even. Denk ik dat nog steeds? Nee, ik schat die

in wezen een gigancische machinerie vol misinformatie is;

aantal nu veel lager. Ik kan een dozijn mensen noemen die

voor mij is dat volkomen te begrijpen. Wat mij verbaast, eer

nu verlichc zijn,

waarva n

zeven onbekend. Ik kan misschien

lijk gezegd, is dat ik doe wae ik doe. Dae vind ik minder voor

zo'n drie dozijn noemen die ooit verlicht zijn geweest. Ik

de hand liggend. Waarheid heefc geen plaaes in de droom

houd het echter niee bij, en de autheneieke gevallen zullen

seaat.

her minst zijn opgevallen, dus is mijn schaeting zeker laag re noemen. Op die moment schac ik hun aantal op twee dozijn, en zelfs dat lijkt me aan de hoge kant. Als een betrouwbare spirimele celling op meer zou uitkomen, zou ik verbaasd

Het woord verlichting is in de loop der tijd gedevalueerd tot iecs war nog maar weinig re maken heeft met ontwaken

zijn. En als het er meer zouden zijn dan vijfcig, val ik uic mijn stoel.

uic de droomscaac; her is verworden tot iets wat tevreden

Wie zijn dan al die honderden of duizenden verspreiders

heid en geluk oproepc, en vriendelijke gedachcen, prectige

van spirituele nep-leringen in ashrams en sacsangs, die

gevoelens,

boeken, video's, en biogs publiceren, die zittend op een

onberekenende

openbaringen,

onbenullige

inzichten 1en war het publiek nog meer graag heeft dat het betekenc. Omdat we de term verlichting veel ruimer en veel

bergcop remedies cegen rusteloosheid coedienen? Ze zijn Maya. Zij is met velen.

omvacrender hebben gedefinieerd, lopen er zoveel leraren rond. We hebben de zoektocht naar ontwaken gedemo cratiseerd, hem omgetoverd tot een plezierig, veilig thema park waarin alle ritjes eindigen waar je bent opgestapc.

Er bescaat geen andere verlichting clan ontwaakt zijn uit

Aan echre verlichcing daarencegen vale absoluuc niet te

de droomstaat, en wie zegc dac die er wel is, liege of is zelf

tornen. Je kunt niet gedeelrelijk ontwaken, er zijn geen

voor de gek gehouden. Hoe dan ook, her zijn niec jouw

stadia of niveaus. Je bent ontwaakt of in slaap. Je ogen zijn

vrienden. (Of misschien zijn her wel jouw vrienden en hen

open of dichc. Je bent in her paradigma van de droomscaac

ik dat niet omdac ze proberen jou te beschermen regen de

JED TALKS

WAT IS VERLICHTING?

vlammen waar ik jou toe aanmoedig in te springen.) Ver lichting is zwart en wit en zo klaar als een klontje. Ze is net zo onmiskenbaar als het verschil cussen kunnen zien en

De kampioenen 1n verlichting

blind zijn, wakker zijn en slapen. Hoe overtuigend, oprecht en geachr ze ook zijn, feit is dat bijna alle leraren in verlich ting niet verlicht zijn, zichzelf voor de gek houden en gebon den zijn aan de droomstaat. Als er een lijst zou zijn waarop

Tenzij het als een raket uit je ziel tevoorschijn schiet, tenzij

de paar honderd topexperts in spiritualiteit staan, met

stil zijn je tot waanzin zou drijven, of tot zelfmoord of

bovenaan degenen die het meest verafgood en aanbeden

moord, doe het dan niet. Tenzij de zon in jou je binnenste

worden, clan zou zelfs ik verrast zijn om te zien wie weg

verteert, doe het dan niet. Als het werkelijk de tijd ervoor

gestreept waren en hoe weinig er nog overbleven. lk hoef met niemand te wedijveren. Ik zeg dit alles niet

is, en als je uitverkoren bent, dan gebeurt het vanzelf en dan zal het doorgaan totdat je sterft of het sterft in jou. Er

om anderen naar beneden te halen en mezelf op de borst te

is geen andere manier. En die is er ook nooit geweest.

kloppen, ik wijs alleen maar op alles waar je tegenop moet

Charles Bukowski

boksen als je je een weg wilt banen uit het dichte woud der begoocheling. Wat ik beschrijf is war je zelf kunt zien als je zelf gaat kijken. Vemouw niemand. Je hebt geen vrienden. Je hebt geen bondgenoot, behalve jezelf, en je bent zelf je ergste vijand. En je bent in slaap, wac je niet weet omdat je droomt dat je wakker bent. Er zijn geen goeieriken of slechteriken, alleen verschil lende funcries. Spiricuele leraren vormen een menselijk schild om spirituele zoekers ervan te weerhouden te ver van de kudde af te dwalen en te dicht bij de rand van de afgrond te komen, een functie in de droomstaat waar niets mis mee is. Er lopen echter ook net genoeg aurhentieke leraren rond die je laten weten dat, als je zo snel mogelijk wilt maken dat je wegkomt, je dat kunt.

k spreek tot een groep van iemand anders die ik nog niet

I eerder heb toegesproken, dus

ik ken deze mensen niet, en

behalve door mijn boeken, kennen ze mij ook niet. Het

thema van de bijeenkomst is non-dualiteit en nier, bijvoor beeld, de hemelvaart der engelen of rondwervelende yogi's, dus hen ik hier niet al re zeer misplaatsc. Er staat een stoel voor me klaar, maar als ik spreek hoef ik niet te zitten. lk loop voor de groep heen en weer terwijl ik losjes vragen beantwoord en zelf oak een paar vragen see!. Ik geniet altijd een zekere vrijheid als ik spreek tot een groep mensen die ik daarna niet meer hoef te zien. Ik kan dan experimenteren door dingen op een andere manier te zeggen, me iets krachtiger uit te drukken of iecs anders uit te proberen, alleen maar om te zien hoe ze her oppikken en waar dat dan weer toe leidt. Het maakt niet uit als ik re ver ga en de groep op de kast jaag of mezelf in hun ogen klei neer. Ik zie her niet als een kans om hen iets te leren, maar

JED TALKS 1

DE KAMPIOENEN

VERLICHTING

als een kans om zelf iets te leren over het doorgeven van de

allemaal niet uit te pluizen of zandtaartjes van re bakken of

waarheid, wat niet bepaald gemakkelijk is.

ermee te koop re !open, je spoelt het door de plee en gaar

Na een half uur wat heen en weer gepraat te hebben staat

weer verder. Dit geldc voor jullie allemaal. Onrwaken uir de

er een vent op en begint uit te pakken met een heel verhaal

droomsraat heeft niers re maken met je ervaringen of met je

over zijn hart en over zijn gevoel van openheid. Hij vertelt

gevoelens, en er bestaar geen andere verlichting dan onr

iets over een liedje uit zijn kindertijd, en dat hij zo verrast

waken uit de droomstaat. Je zir niet in een proces waarbij je

was dat zijn ervaring van spiritueel oncwaken zo anders was

iers moet warden of bereiken. Je bent niet op weg naar iets

dan wat hij had verwacht, een toestand van vreugde, geloof

super-ontzagwekkends. Hee enige war je kunc doen is zorgen

ik, of misschien begreep hij dat alles vreugde was, zoiets was

dac je van je rotzooi afkomc, en dat doe je niet door je ge

het. Uitgaande van zijn eigen ervaring dacht hij blijkbaar

dachcen het zwijgen op re leggen of door piekervaringen of

dat hij nu ontwaakt was, maar dat was niet het geval. Hij

uit kristallen bekers te drinken. Als je gelukkig wilt zijn,

keerde weer terug naar dat liedje, een soort oerliedje over her

neem dan drugs of wordt verliefd of win de loterij. Als je

!even dat steeds in hem opborrelde. Ik onderbrak hem voor

wakker wilt warden, moet je stoppen met in slaap zijn.' Hier worden sommigen een beetje onrustig van, en dat

dat hij her ging zingen. 'Oke, goed, dat is geweldig,' zeg ik, niet goed wetend wat

is goed. Een paar mensen staan op en beginnen te praten

hij nu echt probeerde te zeggen, 'maar het gaat om iets wat

over dingen die ik niet de moeite waard vind om i.iberhaupt

je hebe ervaren, nierwaar? Of wat je nu ervaart?'

over te praren. Ik ben geen therapeut of vriendinnerje of

'Sinds de laatste paar weken,' antwoordt hij.

barman, van al dat geklets over gevoelens en ervaringen ga

'Oke,' zeg ik, 'maar het is gewoon een ervaring, is mijn

ik glazig kijken.

vraag. Dat is oke, vooruit clan maar, ga maar weer zitten. Ik

'Is er iets waar jullie mee zitten?' Uireindelijk reageer ik

heb ooit een vent gekend die zei dar hij, nadat hij water had

dan toch maar op wat er speelt, voordat het al mijn energie

gedronken uir een krisrallen beker, drie maanden lang ver

opslokt. 'Nou en? We hebben allemaal we! dingen waar we

licht was. Hij wilde dat ik hem hielp om die toestand weer

mee zitten. Maar daar gaat het hier niet over. Dingen waar

terug te krijgen, een toestand die hij beschreef als zijnde zo

je mee zit zijn emotionele demonen, en het enige waar een

diepzalig dat hij niet meer voor zichzelf kon zorgen. Ik heb

emotionele demon op uit is, is je tegenhouden, want zo kan

hem gezegd dat hij daarvoor nier mij nodig had, maar die

hij winnen. Je denkt dat je je demonen moet verslaan, maar

kriscallen beker. Ik heb niet de moeite genomen om hem te

ze willen alleen maar dar je je met hen bezighoudt zodat je

vertellen dat verlichring geen bewustzijnstoestand is en dat

op hun niveau blijfc vastzitten, en dan hebben zij gewonnen

hij alleen maar een ervaring had gehad. Wie maakr zich

en jij verloren. Dat is war ik hier nu zie gebeuren. Dit is alle

druk over een ervaring? Elke ervaring vindt plaars in de

maal niet wat het lijkt: het is ego dat aan her werk is om jou

droomstaat, dus wat maakt her uit? Onrwaken gaat nier over

in het riool te laten rondploeteren in plaats van dat je eruir

makyo,

klimr. Alles waar jullie mee zitten srelt geen barst voor, jullie

shit, een mentaal-emotioneel afvalproduct. Je hoefc dat

verleden stelt niets voor, en jullie bewustzijnsavonruren

jouw ervaring of jouw geluk en dergelijke. Allemaal

JED TALKS l

OE KAMPIOENEN IN VERLICHTING

stellen niets voor. Het gaat hier over vooruitgaan of stil

en meer mindfulness roepassen, maar her is alsof mijn geest

blijven staan, resultaat behalen of niet, over het vernietigen

alsmaar bezig wil blijven.'

van lagen van begoocheling of erin gevangen blijven.

'Nou,' zeg ik, inmiddels weer heen en weer lopend, 'ik

Zolang je denkt dat je ieder klein stukje emotioneel puin

kan je niets vercellen over mindfulness, maar wel iecs over je

moet aanpakken, zit je inderdaad klem precies waar je nu

geese die alsmaar bezig is. Dat klinkt namelijk heel goed.

bent. Je voelt de neiging om alles uit te vergroten, om in te

Her is geweldig als je dit probleem hebt. Je brein wil heel

zoomen en alles tot in het allerkleinste detail te bestuderen,

graag denken, dus waarom doe je dat niet en ga je eens echt

maar ik zcg dat je moet uitzoomen en je terugtrekken uit

nadenken? Je brein is niet je vijand. Je brein probeert niet je

jezelf en je lichaam, uit je familie en vriendschappen, uit je

spirituele wektocht te saboteren, het is je bange hart cl.at dit

huis, je stad en je land, en doorgaan met je terug te trekken

doet en zegt dat je moet gaan zitten, je ogen sluicen en je

van de aarde, ons zonnestelsel en de Melkweg, helemaal

geest tot stilte manen. Je emoties houden je vast in een stag足

voorbij tijd en ruimte, naar het totale niets. Dat is waar

natie russen verlangen en angst, maar je brein wil gewoon

non-dualiteit op doelt: gewaar zijn zonder verschijnselen,

denken, wil problemen aanpakken en dingen op een rijtje

bewustzijn zonder inhoud. Dat is je ware thuis. Het is waar足

zecten. Je brein is als een hond die op een kluif wil kauwen

zit

terwijl jij dat brave beest maar blijft zeggen dat hij moet

het. Er zijn srerke emotionele krachten aan het werk om je

schijnlijk niet wat je wilt horen, dat begrijp ik, maar

gaan zirten, niet mag bewegen en zich gedeisd moet hou足

ingezoomd te houden op onbenullige details, maar je moet

den. Maar waarom zou je die hond w kort houden? Het is

voorbij die krachten gaan denken en uitzoomen, als je ooit

zijn aard om op een kluif ce kauwen, om dingen in stukken

wilt doen wat je zegt te willen doen door hiernaartoe te

te scheuren. Waarom zijn aard ontkennen? Laten we een

komen.'

kluif gooien naar die hond en kijken wat er gebeurt. Mij

Er komt nog meer discussie en verzet uit de groep, en

schieten al een paar kluiven te binnen, bijvoorbeeld: wat

verschillende suggesties dat ik maar moet oprotten met mijn

moet je met die mindfulness onzin? Als je ontwaakr bent,

negatief soort spiritualiceit. Ik drink water, ga even zitten en

hen je ook mindful, maar je ontwaakt niet door mind足

laat hen maar door elkaar praten. Sommigen denken dat ik

fulness. Laat de hond daar maar een poosje op kauwen, en

weet waar ik het over heb, anderen dat ik zelf net zo uit mijn

kijken wat er nog overblijft.'

nek state klersen als ik hen verwijt dat ze doen. Als her weer

De aardige man van middelbare leefcijd begint aan een

wat rustiger is geworden staat een heel zachtaardige en

antwoord, maar hij heefi: helemaal niers te zeggen, behalve

beschaafd uitziende man van middelbare leeftijd op en

dat hij her niet met me eens is. De enige reden dar hij het

beschrijft een probleem dat hij heeft met zijn gedachten of

niet met mij eens is, is omdat hij zich heeft laren verleiden

zijn denkvermogen. 'Ik probeer niet meer zo veel re denken,' legt hij uit. 'Het

rot een paar slechre ideeen en nu zijn slechte beslissingen wil verdedigen.

lijkt alsof ik altijd maar aan het denken ben, ook al probeer

'Hou je antwoord maar voor je, her is al goed, ga zirten

ik dat niet re doen. Ik wil mijn gedachten tot rust brengen

alsjeblieft. Ik weet war je denkr. Jij denkt dat spirirueel zijn

JED TALKS l

DE KAMPIOENEN IN VERLICHTING

betekent dat je vredig, sereen en contemplatief moet zijn,

iedereen precies in de verkeerde richting sturen, en dat zoe

dat je innerlijke wezen kalm en rustig behoort te zijn, dat je

kers er totaal niet in slagen om hee enige ee vinden wat nooit

je gedachten bet zwijgen op moec leggen, van die dingen.

verloren kan gaan. Is hec dan een wonder dat je mij vraagt

info

hoe je je brein moet lamleggen? Is her een wonder dat zelfs

mercial laat op de avond. Vergeer al die nonsens. Sorry hoor,

zen en advaita helemaal niet helpen om te ontwaken?

maar ik heh jou die onzin nice verkocht, ik zeg je alleen maar

Nacuurlijk niet. Hee is precies wat je kunt verwachten van

dac je bent opgelicht. Oat kun je niet verhelpen, je kunt

Maya's kampioenen der begoocheling. Het onuitgesproken

Maar daar heh je niets aan, dat is ices uit een spirituele

alleen maar uit dat gat klimmen waar je jezelf in hebt gegra

doel van alle spiritualiceie en godsdienst is om iedereen in

ven en weer op hee juiste spoor zien ee komen. Die is oorlog,

de droomstaac heerlijk in slaap te houden. Die is niet op

en zorg dat je een krijger wordt. Zelf hou ik van nadenken,

menselijk niveau zo geregeld, die is het werk van ego, van

ik hou van mijn brein, en ik wil bet gebruiken om de wereld

Maya, en war is Maya anders dan dezelfde perfecte intelli

in vuur en vlam te zetten, om de heleboel in de fik te steken,

gentie die we altijd en overal aan het werk zien? Heel de

God te doden, en de Boedd.ha, en her ego-zel£ Je komt hier

droomstaat draait op perfecte imelligentie, en het ego maakt

niec levend vandaan, dus waarom zou je er niet wae van

net

maken? Waarom zou je de bond niet los laten lopen? Laat

sterrenstelsels. Dat is waar je mee te maken krijgt en waar je

goed ded uit van deze intelligentie als oceanen en

hem maar rennen. Je brein wil nadenken, maar de een of

je cegen ee weer moet scellen. En dat zien we dan ook gebeu

andere goeroe heefc je verteld dac je je gedacheen tot rust

ren als je hier naar me toe kome en vraagc hoe je je brein tot

moet brengen. Nee eerlijk, vraag jezelf eens af wie van de

rust kunt brengen. Ik bedoel, dat is toch idioot? Als mensen

twee gelijk heefc. Als de ene vent zegc dat je zo diep en zo

willen ontwaken uit de begoocheling is hec volslagen waan

goed mogelijk moec nadenken als je kunt, en de andere zegc

zin, maar als je mensen die kunnen nadenken wilt verhin

dat je je gedachcen tot rust moet brengen, want denken is

deren om een doel te bereiken waar nadenken onvermijdelijk

slecht en een roerloze geese is goed, wie van de twee verkoopt

toe leidt, namelijk dat ze linea recta uit hun begoocheling,

dan onzin, denk je? Ook al geloofc hij het allemaal zelP. Sluit

uie de droomstaat, komen, dan is het heel erg vernuftig. Wil

je ogen, breng je geest tot zwijgen, herhaal een mantra, hart

je je denken het zwijgen opleggen? Schiet een kogel door je

goed, brein slecht, hoe klinkc dat eigenlijk? De vent die jou

hoofd. Waarom niet? Je maakt er toch geen gebruik van, dus

vereelt dat je niet je hersens moet gebruiken klinkt als een

wat maakt het uit? Dan zul je zo sereen zijn als een lijk. Dan

oplichter die jou een timeshare in het paradijs probeert aan

is je geese volkomen roerloos en hen je nog meer verlicht dan

te smeren, het soort praatje verkoopt waar je alleen midden

iedere andere meester die ooic geleefd heefc, en precies zo

in de nacht incrapt. En kijk nu ook eens naar her feit dat de

verlicht als een dooie goudvis die je door de we hebe gespoeld.

menselijke spiricualiteir absoluut niec bij machte is om

Maya moet de geest wel demoniseren, het denken in een

iemand te helpen bij het realiseren van de waarheid, en

kwaad dagliche stellen, gezond versrand in de ban doen.

onderzoek dan of er een verband beseaat cussen deze twee

Gezond verstand is alles wat nodig is om uit de droomstaae

feiten; cussen de verspreiders van waandenkbeelden die

te ontwaken, want de droomseaat is per definitie absurd.

JED TALKS

KAMPIOENEN IN VERLICHTING

Een enkele gedachte kan het hele bouwwerk al in elkaar

iemand dat zou lukken. Oat kunnen jullie niet, maar ik zou

doen storten, en daarom is alles gericht tegen nadenken.

echt uic mijn dak gaan als iemand van jullie dar roch zou

Orn te onrwaken hoef je niet te stoppen met denken en een

klaarspelen. Ik kan jullie de hele dag van alles en nog wat

hoger bewustz.ijn zien te bereiken; schakel gewoon je gezonde

vertellen over jullie werkelijkheid, want mijn ogen zijn open

verstand in, gebruik je hersens in plaats van ze lam te leggen.

en die van jullie niet, maar als iemand mij iecs kan vercellen

En mag ik juJlie er nu ook aan herinneren dat ik niet zeg dat

over die van mij, iets wat ik niet zie of waar ik niet naar ge

mijn versie van verlichting beter is dan een andere, ik zeg dat

keken heb of wat ik nog niet weet, dan zou er een nieuwe

er maar een versie is, en iemand die iets anders uitdraagt

wereld voor me opengaan. Nogmaals, dac lukt jullie nooit,

werkt voor de oppositie. Wakker worden uit de droomstaat,

maar her is wel gaaf, een dergelijke uitdaging, nierwaar? Kop

uit de illusie van het zelf, is de enige verlichting die er bestaat.

op allemaal, laten we gewoon accepteren <lac we vandaag

Ze is helder, specifiek en onmiskenbaar. Ze kent geen vari

eens niet gedwee en zachtaardig hoeven te zijn, laten we de

aties of stadia, en in de droomstaat is verlichting absoluut

gelegenheid te baat nemen om onszelf eens alle hoeken van

onmogelijk. Ik hoop dat jullie dit begrijpen. Je kunt niet spi

de kamer te lacen zien en kijken wat er van komt. Oharma

ritueel verlicht zij n en niet de waarheid gerealiseerd hebben.

duel, oke? Vechtclub Satsang, waarom niet? De eerste regel

Ik hoop dat jullie de logica hiervan kunnen zien. Ik weet dat

van vechtclub Sacsang is: vandaag is een goede dag om te

ze jullie gelokt hebben met jullie een alles overscijgend geluk

sterven. Korn op! De beuk erin! Jullie overleven her heus

voor re spiegelen, maar verlichcing is geen toptoesrand. Her

wel.'

is een paradigmashift van onwaar naarwaar, van in slaap zijn

Iemand achter in de zaal is

aan

her huilen geslagen. Ik

naar wakker zijn. Of je bent wakker uit de droomstaat, of je

kan niet zeggen of het naar aanleiding is van iets wat ik heh

bent nog steeds gevangen in begoocheling. Er bestaat niet

gezegd, of dat hij of zij door iets heen gaat, of misschien wel

zoiecs als een verlicht persoon, want verlicht zijn wil zeggen

een kind aan her baren is. 'Ga water koken!' roep ik bijna.

dat je je hebt losgemaakt van de illusie een persoon te zijn,

'Haal schone lakens!' Maar dan zie ik dat het een vent is, en

het ego, het zel£'

ik concludeer dar die waarschijnlijk geen baby krijgt.

Ik pauzeer even om op adem re komen en drink wat water. Deze keer beginnen ze niet door elkaar re praten.

Een heel spiritueel uitziende vrouw van rond de veertig met een kleurrijke sjaal om staat op.

'Is dit voor iedereen min of meer duidelijk?' ga ik verder.

'Ik hen het eens met wat die vrouw in de brief vooraan

'Bedankt dat jullie ja knikken. Oke, dit was leuk. Goed

in je cweede bock schrijft,' zegt ze. 'Ik vind ook dat jij voor

onderwerp. Ik wil het niet meer over dit punt hebben, heeft

nog geen greinrje spiritucel bent.'

iemand nog iets anders ce melden? Toe maar, zeg maar wac

Ik knik heftig van ja.

jullie bezighoudt. Probeer me maar te beledigen, als her

'Oat weec ik, hoor. En dat kan dan wel zo zijn, maar ik

daardoor war gemakkelijker wordc, probeer me tegen re

vertel wel de ondubbelzinnige waarheid, in tegenstelling roe

spreken, of te bewijzen dat ik het ergens bij hec verkeerde

al jullie goeroes en diep spirituele leraren met hun in elkaar

eind heb. Geloof me, ik zou het fantastisch vinden als

gedraaide leugens. Maar wat berekent dat eigenlijk, als wat

JED TALKS

DE KAMPIOENEN IN VERLICHTING

ik zeg waar is? Puur bij wijze van hyporhese, war berekenc

leraren en goeroes met hun ogen dicht en hun roerloze geest.

het als een totaal onspirituele vent gelijk heeft en die aardige

Je zult ze we! kunnen wurgen. Je kunt niet meer geloven dat

leraren en goeroes met hun grijze baarden uit hun nek

je ze ooit geloofd hebt. Ja natuurlijk, we houden allemaal

lullen? Door de eeuwen heen zijn zoekers die heel wat meer

van vrede en een kalm gemoed, en als dat is war je wilt, clan

toegewijd waren clan jullie er nooit in geslaagd hun doel te

zal de spirituele markr je maar al te graag van dienst zijn,

bereiken, weten jullie wel zeker dat jullie hetzelfde pad

maar als je erover denkc om een zoeker naar de waarheid re

willen volgen als zij? De strijd gaat russen de geesr en het

worden, een serieus iemand, dan vertel ik je wat je te wach

hart, waarbij her hart altijd wine, want het hart heeft ener

ten staat. Het is alsof je jezelf heel langzaam en met heel veel

gie en de geesr niet, tenzij die op de een of andere manier

pijn om het !even brengt en dan, als je klaar bent, sta je met

het hart voor zijn karretje weer te spannen wat, dat kan ik

lege handen. Begrepen? Bedankt voor jullie commentaar.

jullie verzekeren, de enige manier is waarop het werkt. Haar

Wil iemand nog wat zeggen? Niets? Weet je, samenkomen

versus angst, zo werkt: het, nu hebben we een eerlijk gevecht.

in een groep zoals deze hier is eigenlijk een manier om je te

Angst ligt nag altijd voor, want haat ondeent zijn kracht aan

drukken; het ego hult zich in spiritualiteit om elke moge

angst, maar nu zijn we allernaal op hetzelfde speelveld, de

lijkheid tot verlichting te voorkomen. In mijn ervaring

vlakte van Kurukshetra, ja? Daar wordt het spel gespeeld,

willen spirituele leraren graag dingen uitleggen, alsof ze je

deze strijd gestreden. Een totale, innerlijke strijd. Volledig

willen onderwijzen hoe te onrwaken, alsof meer kennis of

naar binnen gerichr. Er is daar niemand behalve jij, en die

een beter begrip het enige is wat tussen jou en ontwaken

is er ook nooit geweest. Twee enorme legers staan tegenover

staat. Hee zijn echcer je zogenaamde kennis en begrip-geloofs

elkaar. Aan beide kanten is iedereen een aspect van jouzelf,

overtuigingen, meningen, onware kennis - die een barriere

en ze moecen allemaal sterven. Behalve deze strijd is er niets.

vormen tussen de droomstaat en de ontwaakte staac. En

Elke andere vorm van spiritualiteit is bullshit. Hoe lang je

daarom komen jullie ook samen in een groep. Telkens wan

ook gemediteerd hebt, hoeveel kennis je ook bezit, hoe vaak

neer jullie bij elkaar komen zoals nu, vluchten jullie voor de

je je bewustzijn hebe onderzocht of wat dan ook hebt gedaan,

dreiging van verlichting. Dar is de reden waarom jullie hier

het maakt helemaal niets uit, het enige wat telt is de strijd

naarcoe komen, nier om een begin ce maken met de ont

tussen de twee strijdende partijen in je binnenste. En waar

manceling van het ego, maar om her nog meer kracht te

lijkt die innerlijke strijd op? Op zelfmoord natuurlijk, want

geven door je nog dieper in te graven. Als jullie echt zouden

dat is het ook. Een kant van jou wil sterven, terwijl de

willen ontwaken, dan zouden jullie op jezelf zijn en er werk

andere probeert te overleven. Dit is een langdurig gevecht

van

met veel gesneuvelden en een heleboel pijn. Eigenlijk heeft

al beginnen te bibberen bij het geluid van een wolf in de

het niet echt zin om dat allemaal uit te leggen, maar ik leg

verte. Alie godsdiensten en spiritualiteit vormen alleen maar

nu eenmaal heel veel uit wat geen zin heeft. Je komt er zelf

een bescherrnende ring om jullie heen die jullie veilig weg

maken, en niet bij elkaar kruipen als bange schapen die

we! achter, of niet, dat is alles. En als je dat doer, jullie

houdt van de buitenste rand van de droomstaat. Jullie

allemaal, laat me dan weten wat jullie clan nog vinden van

komen niet naar hier om te ontwaken, zoals jullie graag

JED TALKS 1

DE KAMPIOENEN IN VERLICHTING

beweren, maar om in slaap te blijven, en dat is toch wel ince ressant, nierwaar? Jullie komen naar hier omdat her jullie

Yolanda Periwinkle

ijdelheid streelc, omdat jullie op zoek zijn naar geluk, om innerlijke vrede ce vinden, dat soon dingen. Ik bedoel, ik verwacht niet dat jullie nu allemaal naar huis gaan en begin nen aan het werkelijke proces van onrwaken, alleen omdat de een of andere eikel met een grote mond heeft gezegd dat jullie spirituele leven zorgvuldig beraamd bedrog is, maar wie weet? Misschien dat een van jullie echt luistert. Misschien dat een van jullie vanavond in bed ligc en denkt: "Jeetje, hen ik echt zo'n schijtlaars? Doe ik al die spirituele ongein wer kelijk puur uit angst? Houd ik mezelf z6 voor de gek? Ben

lk wil gewoon ontspannen hiermee omgaan en een leuke tijd hebben. Als we bij het gedeelte komen waar het niet makkelijk is, oke, maar op dit moment kunnen we ontspannen. Marichelle

ik werkelijk alleen maar bang voor verandering? Wil ik niets liever dan vasthouden aan iets wat toch al niec van mij is? War heefc mijn leven dan voor zin als dat hele gedoe een leugen is?" Zo klinkt her als het Kleine Loeder in jou wakker begint te worden, en als hij eenmaal echt de geese krijgr, zal je leven nooit meer hetzelfde zijn. De hoorn heeft geschald, en het gevecht begint. Als dat gebeurt, zul je een paar jaar lang nog een razende, innerlijke strijd ervaren, gevolgd door een tien tal jaren waarin de nasleep verwerkc wordt, maar daarna zul

k wil wat ik re zeggen heb ook goed zeggen, maar hec ince

I resseert mij niet jullie ergens van te overcuigen. Mensen

overcuigen is niets voor mij, ik spreek alleen maar omdat ik

daar mijn eigen redenen voor heh. Mijn wens is het de dingen zo goed mogelijk ce zeggen. Ik probeer niet jullie van wat dan ook te overcuigen, ik spreek alleen om dingen naar buiten te krijgen. Ik heh mijn eigen redenen om te spreken en om de dingen deze ene keer goed te zeggen.

je de vrede kennen die alleen gevonden kan worden in volmaakte verlatenheid. En het leuke is dac je die op onder bewusc niveau al weet, dat wil zeggen, je

ego-zelfweet

her,

en dat is de werkelijke reden waarom je hier bent, om er zeker van te zijn dat zoiets verschrikkelijks als onrwaken uit de droomstaat jou nooit kan overkomen. Of, weet je, misschien ook niet. Hoe dan ook, je hebt iets om over na te denken. Is er nog iemand die iets te berde wil brengen? Hee loopt best lekker, vind ik. Nog meer vragen? Hallo? Niet allemaal tegelijk.'

JED TALKS

Niemand hoefc mij te respecteren of het met me eens te zijn. Ik hen het eens met mezelf, daar gaac het om. Het enige waar ik me druk om hoef te maken is of ik het bij het rechte eind heb, wat geen probleem is, want ik functioneer niet vanuit een comateuze toestand. Mijn basis is correct, dus is alles correct. Alle anderen, al die autoriteiten die je te binnen schieten, gaan allemaal uit van een fouce basis, dus hoe slim ze ook zijn, hun input is fout, dus is er nooit een valide

YOLANDA PERIWINKLE

output. Ik beb geen verkeerde input, dus dat is in mijn voor deel. Er bescaan geen zekerbeden in een coma, dus als je denkt dat er zekerbeden zijn die je nodig moet gaan zoeken, kun Mijn overwegingen zijn niec gebaseerd op geloven dac coma de werkelijkheid is. Niemand die denkc dat coma de werke lijkheid is kan bet ooit bij bet recbte eind bebben. Als je dat alleen al zou begrijpen, zou alles veranderen, maar misscbien

je beter meer gaan nadenken. Als je het licbt aandoet, kijk je niet meteen naar alles wat waar zou kunnen zijn, je ziet alleen maar voor het eerst wat echt is in plaats van dingen die je gelooft. Misscbien bevalt hec je niet wat je ziet. Het is

wil je niet dat alles verandert, en dat is ook oke.

fijn om met een beleboel vrienden in het donker te ziccen.

Je kunc bet hier niet mee eens zijn, maar dat verbindert mij

Je kunt niet zeggen dat ik het bij het verkeerde eind heb, want

niet om bet tocb te zeggen. Zolang ik het bij het rechce eind beb, kan de rest me niets scbelen. Ik hoef me om niecs anders druk ce maken. Geloof me, als de hele wereld mij zou uit lachen, haal ik mijn schouders op. Ook als de hele wereld

in feite zeg ik niecs. Jij zegt van alles en nog wat, ik zeg niecs. Als je dus wile zeggen dat ik ongelijk heb, zeg je alleen maar dac je in je coma wile blijven, wac ik al weet. In je coma blij ven is voor jou een kwescie van leven of dood. Dat begrijp ik.

mij op het boogste voetstuk zou plaatsen. Wac kan mij dat schelen? lk zou noch voor bet een noch voor het ander mijn bed uitkomen. Ik ben niet onderworpen aan meningen. Dae begrijp jij niet, want als je dat wel zou doen, zou ik bet niec hoeven te zeggen. Zo vanzelfsprekend is hec.

lemand die ons bier ziec zitten zal nauwelijks verschil zien tussen jou en mij, alsof we beczelfde soorc mensen zijn, maar voor mij zijn we niet heczelfde. Jij zit klem in een onbenul lige coma, en ik sea buiten, in de openlucht. Jij ziet alles verkeerd, en ik kan nooit iecs verkeerd zien. Ik weet dat die

Dingen begrijpen is heel gemakkelijk. De true is geen dingen ce geloven waar je niecs van weet, oke? Als je dat een maal doec, is er geen mysterie meer. Je creeerc een beleboel mysterie door dingen te geloven waar je niets van weec. Er

in jouw oren verkeerd klinkc, maar daar kan ik me niet druk om maken. Ik probeer de dingen foutloos ce zeggen. Of ik maak me druk om jou, of ik zeg foutloos wat ik wil zeggen. Ik kan het niet allebei doen.

bestaat geen echt mysterie. Moeilijk te geloven, ik weet het.

JED TAL KS 1

YOLANDA

PERIWINKLE

Oke, laat een ding duidelijk zijn, dit is geen gesprek wat we

Je weer niet dat je nu, op dit moment, in coma bent, je

nu hebben. Dar denk jij misschien, maar jij en ik zijn op dir

denkt dat je in de werkelijkheid leeft. Het probleem met een

moment nier in dezelfde werkelijkheid, want jij bent in

dergelijk coma is dat je denkt dat het de werkelijkheid is.

coma en ik niet. lk herinner me nog genoeg uit mijn comaÂ

Zolang je denkt dat dit de werkelijkheid is, ben je een slaaf

tijd om te weten dat sommige dingen die ik zeg je kunnen

van het coma waar je in leeft. Ik ben niet in coma. Ik weet

verontrusten, maar daar is geen reden voor. Er is alleen

waar ik ben, maar daar ben jij niet.

reden om te ontwaken als je dat wilt, of in coma blijven als dat is wat je wilt. Het maakt niet uir war je doet. Ik denk dat een gesprek over waarom wij geen gesprek kunnen hebben interessanter is clan het soon gesprek dat jij Je denkt dat ik denk dat je echt bent omdat ik tegen je praat,

wilt hebben. Je wilt dat ik dingen zeg waar je war mee kunt,

maar nee, echt niet. Ik heb geen mening over jou. Alleen

maar daar heb je mij niet voor nodig. Daar deug ik nier voor.

omdat ik hier in coma ben en coma-dingen doe wil nog niet

Misschien is het wel mijn taak hier om dingen te zeggen

zeggen dat ik in coma ben zoals jij nu of zoals ik ooit was.

waar j e niecs mee kunt. Maar of je het goed vindt wat ik zeg

Ik kan nog steeds hier zijn, maar dat is niet hetzelfde. Ik ben

is geen rhema. Het gaat niet om jouw mening of gelooÂŁ

niet werkelijk hier. Jij trouwens ook niet.

Eerder integendeel, zou ik zeggen.

Jij denkt dat alles precies zo is zoals jij het ziet, maar er is een

Ik wil op een heel rustige en vriendelijke manier met jou

veel simpeler verklaring. Als je alles wilt weten, open clan

praten. Ik ken nag andere manieren, maar daar hou ik niet

gewoon je ogen en kijk. Maar je weet niet dat je ogen dicht

van, ook al zijn die wel beter. Ik wil gewoon omspannen

zijn en dat je in coma bent, dus dat is een probleem.

hiermee omgaan en een leuke cijd hebben. Als we bij her

Misschien dat als ik tot drie tel en met mijn vingers knip jij

gedeelte komen waar het niet makkelijk is, oke, maar op dit

dan wakker wordt, maar het kan niet op die manier. Er is

moment kunnen we ontspannen.

maar een manier, en die is niet erg leuk. Als je iets anders

Ik kan zelfs nier meer met iemand praten die denkt dat hij

hebt om te doen, zou ik dat doen.

een menselijk wezen is. Her is alsof je met een stomp praat. Waarom zou je met een stomp pracen? Als je het licht aandoet, verdwijnen alle menselijke wezens. Mensen die

JED TALKS

YOLANDA PERIWINKLE

denken dat ze menselijke wezens zijn !even niet echt, zou ik

begin. Het midden is een goed moment om mee re begin

zeggen. Als ik hen op de markt zie of in een cafe of op straat,

nen of te eindigen, en het begin kan oak het einde zijn; die

dan denk ik aan een decor, alsof ze er alleen maar zijn als

volgorde is niet altijd hetzelfde. Als het begin ook het einde

achtergrond of zo. Met zo iemand kun je echt niet praten.

is, is dat niet zo leuk, maar de dingen zijn nu eenmaal niet

Het is alsof ik wil zeggen, hou nou eens even op met Yolanda

altijd leuk. Er zijn minder regels dan je denkt, tenminste

Periwinkle te spelen, dan kan ik eindelijk met je praten, ja?

niet het soort regels als jij denkt.

Ik weet niet waar ik die naam vandaan haal, maar jullie weten wat ik bedoel. Vragen hoe je vrij van het ego kunt zijn is als vragen hoe je vrij kunt zijn van je lichaam. Waarom zou je vrij willen zijn Jullie vragen hoe je vrij kunt zijn van het ego, maar dat is

van je lichaam? Heeft iemand je soms verteld dat het ver

niet de juiste vraag. Het is een vraag die je niet nodig hebt,

keerd is om een lichaam te hebben? Mij lijkr het geweldig

afkomstig uit een traditie die je niet nodig hebt. Er bestaat

om een lichaam te hebben. Kijk maar eens war voor fantas

geen traditie die mensen helpt om uit coma te raken, dat

tische dingen je allemaal kunt doen met je lichaam, dingen

weet ik vrijwel zeker. Elke traditie gaat altijd over het tegen

die je niet zou kunnen doen als je geen lichaam had. Mis

overgestelde. Misschien dat jij in werkelijkheid het tegen

schien dat je op een dag geen lichaam meet hebt, en dat is

overgestelde wilt, maar als je uit je coma wilt komen, zul je

dan prima, dan kun je andere dingen doen, maar nu heh je

geen hulp of vrienden hebben. Helemaal op jezelf, dat is de . . emge man1er.

een lichaam, dus kun je lichaamsdingen doen. Als je geen lichaam hebt, hoe weet je clan wat voor temperatuur het is? Kun je soep eten zonder lichaam? Ik wed van niet. Kun je zelfs maar soep ruiken? Ik zou niet weten hoe, want je hebt geen neus. Je kunt zelfs niet zeggen of de soep te heet is,

Je zoekt je heil bij tradities omdat je terug wilt naar veilig

zodat je er eerst overheen moet blazen. Geen lippen. Geef

heid. Daar is niets mis mee en daar kunnen ze je ook bij

niet zo snel je lippen op. Oak niet her ego.

helpen, maar als het tijd is om te gaan, ga je alleen. Er is nie mand om je daarbij te helpen. Niemand kan dat. Ik kan je het een en ander vertellen, maar je zult alleen moeten gaan.

Je kunt een begin, midden en einde hebben, of je kunt een einde, begin en midden hebben, of een midden, einde en

JED TALKS

YOLANDA PERIWINKLE

De spirituele anarchist

Hij had het gevoel dat zijn !even een soort droom was, en soms vroeg hij zich af van wie die droom was en of hij er plezier aan beleefde. Douglas Adams

k zit met Karl en zijn cweelingkinderen John en Claire aan tafel. We zijn bij elkaar gekomen voor een feestelijke

lunch ter gelegenheid van hun rol in Theorie van alles. De cweeling leert nu autorijden, en daardoor lijken ze een stuk

ouder te zijn geworden. In de tijd dat ik boven hun garage woonde en dit boek schreef wilden John en Claire daar heel graag aan meewerken. En nu ik hen onsterfelijk heb gemaakc in druk zijn ze nog veel enthousiaster, alsof ze zich nu verÂ plicht voelen bij te dragen aan jullie spirituele welzijn. Ze hebben bijna hun pizza op. Tijdens het eten hebben ze zich rustig gehouden, maar nu beginnen ze de boel weer op te peppen. 'Heb ik een Klein Loeder?' vraagt Claire opeens uit het niets. 'Ja, en ik ook?' voegt John toe. 'Ik heb er een, he?' oppert Claire. 'Hoe zou ik er dan geen kunnen hebben?' vraagt John. 'Ik geloof dat ik die van mij af en toe hoor,' zegt Claire. 'De mijne zegt dac ik niet ontwaakt hen,' zegt John.

DE SPIRITUELE ANARCHIST

'.A.ls ik naar hem luister, word ik dan verlicht?' vraagt Claire. 'Is die het begin?' vraagt John.

in staat is jc naar de rand van de afgrond te lokken en je een duwcje geeft als je eroverheen gluurt.

Karl kijkt me van opzij aan, alsof het mijn schuld is.

En zo bcrust de dynamiek tussen leraar en leerling vanaf het begin al op bedrog. In een authentieke dynamiek tussen leraar en leerling is in feite heel weinig dynamiek omdat de persoon die de zoekrocht maakt geen hulp nodig heefr.

Hee Kleine Loeder is een persoon in een persoon, de authencieke zoeker achter de valse facyade die leerlingen naar de buitenwereld projecteren. Hee Kleine Loeder is een oproerkraaier, een spirituele anarchist, de kleine gestoorde bullshit-hater die alles in de fik wil sceken om te kijken wat er dan nog overblijft, en dan ook dat in brand steekt. Ik heb altijd de indruk gekregen dat als ik sprak met zogenaamd spirituele mensen, hun uiterlijke personage de gecamoufleerde laag was van het verdedigingssysteem

van

hun ego. Alie spirituele cursisten zijn verwikkeld in die zelf bedrog, en dat is de reden dat ze het doel dat ze zeggen na re streven: ontwaken, niet bereiken, terwijl ze hun verbor gen doel, namelijk in slaap blijven, wel bereiken. De innerlijke motivaties van een spiriruele zoeker zijn heel anders dan de motivaties die hij laac zien. De uirerlijke persoon is slechcs de cosmetische laag die over de basisstruc tuur van het ego heen is gelegd. Tot slaaf gemaakt door de terreur van zijn eigen ego is hij niet op zoek naar ontwaken, maar werkt hij het juist tegen. Bizar, ik weet het, en extra bizar voor jou omdat jij waarschijnlijk ook in die zelfbedrog

Her is net als van een steile rots vallen: zodra je die eersre, hachelijke stap hebe gezet, wordt alles vanzelf wel duidelijk. Onzuiverc dynamiek vraagt om interactie met een leraar, maar bij een authentieke dynamiek heb je niemand nodig. De meerderheid van degenen die mij hebben benaderd om vragen te stellen of om hulp vroegen hebben de rol van zoeker naar de waarheid gespeeld in plaats van de waarheid echt ce zoeken. Daar heh ik nooit een punt van gemaakt, want ik kreeg toch wat ik wilde. Ik heh nooit gestreefd naar succes als spiritueel facilitator. Ik werk voor de boeken en al die interaccies doen dienst voor mijn boeken, ongeacht wat en of de lezer er iets aan heefc. Je ego zal alles doen om te overleven. Het kan je alles laten geloven, maar her zal niec gaan zoeken naar zijn eigen ondergang. Als je dat begrijpt, dan begrijp je ook dat de spi ricuele markt haar funccie: het ego in stand houden door altijd te beloven en nooit re leveren, zo geweldig succesvol vervult. En dan begrijp je cevens waarom miljoenen hebben gezocht en zo weinigen hebben gevonden. En nog belang rijker, dan krijg je een waardevol inzicht in je eigen situatie.

verwikkeld bent. Ik bedoel, is het niet zo? Dit fenomeen is zo algemeen dat het inderdaad kenmer kend is voor de hedendaagse spiricuele zoeker. Oprechtheid en de mate van berrokkenheid doen nier ter zake. Training en techniek doen niet ter zake, kennis en begrip ook niet. Hee enige wat ter zake doet is of de su"icidale maniak in jou

/ED TAL�S 1

Toen ik eenmaal had ingezien dat leerlingen niet werke lijk zoekers zijn en dac spiritualiteit slechts een op angst gebaseerde kermis der ijdelheid is, begreep ik ook dat ergens diep in iedere leerling een klein sprankje hoop is dat ik het

DE SPIRITUELE ANARCHIST

Kleine Loeder ben gaan noemen. Het Klein e Loeder is de authencieke zoeker, dat nietige aspect in ons dat het einde loze woud der begoocheling haat en het in brand wil steken, ook al moet het zelf mee verbranden. Toen ik besefte dat het daar zat, begon ik me minder te richten tot de uiterlijke per soon en meer tot dat srrijdlustige Kleine Loede r binnenin. Een zoeker is nooit authentiek, omdat hij altijd geworteld is in het ego, en het ego zal nooit toestaan dat hem schade wordt berokkend. Het Kleine Loeder is de enige hoop, hoe wel het een grappige vraag blijft van wie. Het Kleine Loeder is jouw sprankje pure incegr iteit. Hij is lucide, maar heeft geen kracht. De enige krach t in de droom staac is emotie, en zolang het Kleine Loeder die niet k.an aan boren blijft hij een klein, irritant stemmetje, zo zacht dat het nier boven her lawaai van de constance zelfpr ojectie van het ego uit k.an komen. Hij is David wiens kleine steenrje der waarheid een schijnbaar onoverwinnelijke reus omver kan gooien. Hij is je innerlijke held, de eenzame kleine rebel die opstaat tegen Darth Vader, de Death Star en tegen een leger van miljoenen klonen, en naar hen allen zijn middelvinger opsteekt. Wac een kerel. Als hij op de een of andere manier de krach t van de emotie kan aanboren, clan bestaat de moge lijkheid dat her Kleine Loeder enorm groot en ontzagwekkend wordt en zelf ook zijn invloed kan doen gelden. De emot ies die hij nodig heeft zijn geen fijne emoties zoals liefde en geluk, maar razende emoties zoals haat en woede. Alleen de haat omdat je een leugen bent kan de angst overwinnen van niet zijn.

En hebben John en Claire nu een Klein Loeder in hun binnenste? Alleen al het feit dat ze het zich afvragen geeft aan dat hij er is. Wie, hoe hij ook in elkaar zit, kent nooit en te nimmer ook maar de geringste twijfel? Wie is er zo zeker van dat de droomstaar waar is en dac er geen scemmetje in hem huist dat in zijn oor fluistert: 'Het is allemaal bullshit. Allemaal bullshit.' Maar zijn de Kleine Loeders van John en Claire wel aanwezig, op en neer springend en zwaaiend met hun armen om mijn aandacht te rrekken? Nier echt. lk weet hoe dar is, en dat is bij hen niet het geval. Maar dar wil niet zeggen dat hij er niet is, in het danker zittend, eenzaam en verward. 'Natuurlijk,' zeg ik, 'dat is waarschijnlijk wat jullie interesse prikkelt, een innerlijke kleine demon veroorzaakt beroering in jullie, als een splinter in jullie geest. Nou, dat is dus het Kleine Loeder: hij is die splinter in jullie geese die aangeeft dat er iets niet klopt. Ook al zegt iedereen dat er niets aan de hand is, dat ene kleine stemmerje in jullie hoofd blijft maar zeggen dat her niet waar is.' Karl kijkt me scherp aan. Ik weet wat hij wil zeggen: 'Sleur mijn kinderen hier niet al re zeer in mee. Hun moeder vermoordt me als ik hen niet als normale kinderen naar huis breng.' Oat begrijp ik best, maar het kan geen kwaad. John en Claire zijn heel wellevend en hun inceresse is louter speels heid. Als ik een stomerij met snelservice zou runnen, zou den ze net zo ge'inceresseerd zijn in onbrandbare oplos middelen. lk ben toevallig degene die hen op dit moment een leuke afleiding bezorgt.

Aan de andere kant, als John en Claire inderdaad een Klein Loeder hebben dat inderda.ad mijn aandachr pro beert te trekken, dan zou ik tekortschieten als ik hun inre resse af zou doen als kinderlijk of een kwestie van wel levendheid. Alleen omdat ze jong zijn betekenr dat nog

JED TALKS l

DE SPIRITUELE ANARCHIST

niet dat ze niet meetellen, en war dit betreft hoef ik geen verantwoording af re leggen aan hun ouders. Er kan best een Klein Loeder in hun binnenste zitten dat mij vraagt hem iets te geven waarmee hij iets kan, iets wat hij kan gebruiken om de vlam in de pan te doen slaan. Als een Klein Loeder iets vraagt, clan ben ik op de een of andere rare manier verplicht te antwoorden. Als her antwoord niet begrepen wordt of in de wind geslagen, dan is dat niet mijn probleem, maar geen anrwoord geven zou niet juist zijn. Ik hen een brandstichter en pyromanen zijn mijn vrienden.

war er gebeurt 'Er is een vrij bekende film waarin we zien hij in de wereld als her Kleine Loeder vaste voet krijgt, als pe sonage wordt wordt geboren en een volledig ontwikkeld � . eqe. Het 1s als?f in plaats van een demon met een piepstemm Dat heb ik je je eigen innerlijke spirituele meester baart: _ e mam � waarop Je gedaan, en het is waarschijnlijk de enige met met een het ooit zult kunnen klaarspelen ce ontwaken; lijke goeroe los goeroe van buiten, maar door je eigen inner te laten.' 'Welke film?' vraagt John.

Als iemand mij om een vuurtje vraagr, geef ik het hem. De

'Welk personage?' vraagt Claire

vraag is, kan ik het rebellerende bondgenootschap in deze

'Tyler Durden' anrwoord ik.

kinderen stiekem ondersteunen? Kan ik iets aan John en

'Gaaaaf!' roept John uit.

Claire geven waarmee ze brand kunnen stichten als ze dat

'Fight Club!'* gilt Claire.

willen, of naast zich neer kunnen leggen als ze dat niet willen? Ja, dat kan ik. Jouw Kleine Loeder is wakker in je binnenste en pro beert je aandacht te trekken in de hoop ooit een brandbom 'Wat moet ik me bij het Kleine Loeder voorstellen?'

te kunnen gooien naar je bullshit leven, precies zoals Tyl� r

Durden een brandbom gooide in Edward Nortons bullshit

'Hoe wecen we of we er een hebben?' vraagt Claire.

appartement. Datzelfde Kleine Loeder weet dat je een lafbek _ bent, maar dac je dat niet hoeft te zijn. Hij is het die pro

'Kun je een illustracie geven?' vraagc John.

beert je wakker re schudden, en hij is het die door het ego

'Een voorbeeld,' zegc Claire.

koste wat kost wordt onderdrukt, want ego is van stro en als

Ik denk even na. Ik gebruik, als dat mogelijk is, graag

de dood voor brand. Als dit Kleine Loeder ooit vuur in

verhalen die we allemaal kennen, en dat betekent films. Als

handen weet te krijgen, zal hij proberen je huis tot op de

je bijvoorbeeld The Matrix hebt gezien, is het handiger om

grand toe af te branden, met jou erin. Op zijn beur� heeft ego veel verdedigingslagen, en dus kan het gevecht begmnen.

vraagt John.

aan de hand van die film de allegorie van de grot van Plato uit te leggen dan om je te vragen Plato te lezen. Twee films schieten me te binnen die ik kan gebruiken om het Kleine Loeder uit te leggen, maar een daarvan, How to get ahead in advertising is een beetje vaag, dus kies ik de andere.

JED TALKS

•

Fight Club, een film

u ic 1999 van David Fincher, met Brace Pitt als

Tyler Durden.

DE SPIRITUHE ANARCHIST

'Ja, alleen maar hijzelf.' Hun vader kijkt me strak aan, zich afvragend of ik zijn kinderen aan het verpesten ben. Ik vraag me dat ook af en We nemen even de tijd om alle toepasselijke parallellen met Fight

Club de revue te laten passeren, met inbegrip van

Tylers spirituele toespraken over thema's als rebellie, de ontÂ manteling van het onware zelf en overgave. John en Claire

kijk waar de uitgang is. 'Norton was aan het instorten en dat gaf het Kleine Loeder de kans om tevoorschijn te komen,' zegr John. 'Orn geboren te worden,' zegt Claire.

begrijpen onmiddellijk wat ik zeg. Ze hebben de film een

'En clan neemt hij her roraal over,' voegt John toe.

paar keer gezien, ze vertellen dingen die ik niet meer weet

'Hij vernietigt alles,' zegt Claire.

en slagen erin de parallellen meer uit te werken dan ik. Ze

'En houdt al die toespraken,' zegt John.

zien meteen dat Ed Nortons anonieme personage in een neerwaartse spiraal zit en dat hij door zijn slapeloosheid en

'Dat zijn ook echte lessen, niet zomaar wat gepraac,' zegt Claire.

depressie steeds onstabieler wordt, waardoor het verÂ

'Zoals met Lou,' zegt John.

dedigingsmechanisme van het ego steeds zwakker wordt en

'Toen hij die limousine in de prak reed,' zegr Claire.

het Kleine Loeder Tyler tevoorschijn kan komen. Ze hebben

'En hij zijn handen van her stuur haalde,' voegt John toe.

mij daar zelfs niet bij nodig, ze kunnen her helemaal alleen

'Hee roer loslier,' zegt Claire.

af.

'De kus,' zegt John.

' ... letterlijk een bommenmaker ... ' ' ... blaast letterlijk Ed Norrons leven op!'

'Dit is jouw pijn,' zegr Claire.

' ... overgave, wedergeboorte...'

'Het ligt vlak voor je neus,' zegt John.

' ... ketter, anarchist, brandstichcer ... 'Hij is geen Klein Loeder, zo begint het alleen maar .. .' 'Klopt! Tyler wordt een spiricuele leraar.' 'Hij loopr altijd vooruir, zic voorcdurend aan Norton re crekken.' '

'Neemt hem op sleeptouw.'

'Kijk ernaar,' zegt Claire. 'Weet je nog wat hij met die blonde jongen deed?' vraagt John. 'Hij wilde iets heel moois vernierigen,' anrwoordt Claire. 'Project Mayhem,' zegt John. 'Verlichting,' zegt Claire.

'Maar Norton is een goede leerling.'

'Maar er is geen

'Hij vindt her fijn.' 'Hij wil het ook.'

'De hele cijd is er alleen Ed Norton,' zegt Claire.

werkelijke Tyler,'

zegt John.

'Wauw,' concludeerc John.

'Maar hij verzet zich ook.'

'Ja,' concludeert Claire, 'wauw.'

'Wie wu dat niet doen?'

Ze kijken me aan alsof het nu mijn beurt is om re praten,

'In werkelijkheid is er al die tijd maar een iemand: hijzelf.'

'Jouw hand die brandr,' zegt John.

JED TALKS l

maar ze hebben her behoorlijk goed samengevat. Ik neem me voor de film nog eens te bekijken om te zien of ik er nog

SPIRITUELE ANARCHIST

een hoofdstuk van kan maken wat, zo blijkt, ik inderdaad kan.

En nu ga ik, op hun verzoek, de kinderen van Karl ver pesten. lk ga hen een vraag stellen die best wel eens de loop van hun leven zou kunnen veranderen. Ik ga hen zodanig het mes op de keel zetten dat Karl en zijn vrouw als we elkaar

Waarom bouwde Tyler een leger op? Orn bestaande instituties te vernierigen. Waarom wil Tyler bestaande insti tuties vernietigen? Die gebouwen die naar beneden storten stellen de vernietiging van de gevangenis voor waarin Ed Norton zijn hele leven heeft doorgebracht. Voordat de nieu we Ed Norton tevoorschijn kan komen en een nieuw leven kan beginnen, moet de oude Ed Norton sterven, Tyler Dur den moet sterven, en de gevangenis van het onware zelf moet vernietigd warden. In de Iaatste scene, wanneer Nor ton een geweer afschiet in zijn mond, begaat hij een soort zelfmoord, hij doodt zowel Tyler als zijn eigen oude zelf, en komt als een nieuw zelf tevoorschijn in een nieuwe wereld. Een berg was een berg, toen was hij een tijdje geen berg meer, en nu is hij dat weer wel. Hij is Klaar. Het oude zelf is gedood en de oude wereld is vernietigd. Hij en Marla komen eindelijk weer bij elkaar, en elkaars hand vasthou dend kijken ze toe hoe de onware beperkingen van het ver leden tot puin verbrokkelen en de weg wordt vrijgemaakt voor een nieuwe en meer open toekomst. De film is een simpele, knap vertelde parabel, net als foe versus the volcano, The Truman Show, Pleasantville en ande re, maar toevallig laat Fight Club zien wat er gebeurt als het Kleine Loeder succes heeft, en dat is waar we het hier over hebben. Zo zie je maar weer.

een volgende keer ontmoeren, mij een klap in mijn gezicht zullen willen geven. Misschien moet ik het toch maar niet doen, maar ik kan het niet laten. 'Kennen jullie een groat meer dat hier ergens ligc?' Dar doen ze, zeggen ze. Ik ken het trouwens ook. Het ligt maar 25 kilometer hiervandaan, en ik heb er heel veel cijd doorgebrachr. Op zijn breedst is het iets meer clan zes kilometer. 'Goed,' zeg ik, 'stel dat jullie een laserstraal hebben, of nee, laren we er een stuk touw van maken, en dat spannen jullie van de ene kant van het meer naar de andere, zes kilo meter breed. Het meer is kalm. Jullie spannen her touw dertig centimeter boven het wateroppervlak en trekken het strak aan beide kanten. Hoe hoog hangt het touw in het midden van het meer boven het wateroppervlak?' 'Meen je dat nou?' vraagt Claire. 'Is dit een wetenschappelijk probleem?' vraag John. 'Ja, of misschien een raadsel,' zeg ik. Karl kijkt op zijn telefoon en schenkt ons geen aandacht, maar zelfs als hij mij nu zou vragen te stoppen zou het niet meer uitmaken. De Kleine Loeders hebben vlam gevat. 'Derrig centimeter hoog boven her water in het midden,' zegt Claire. 'Ja natuurlijk,' zegt John. 'Water is plat,' zegt Claire. 'En waterpas,' zegt John. 'Oke, dat is wat ik dacht,' zeg ik. 'Ik had gewoon het idee dat het touw in het midden een paar centimeter onder her water

JED TALKS l

zou

moeten liggen.'

DE SPIRITUELE ANARCHIST

'Dae is belachelijk,' zegt Claire vol overruiging. 'Dae kan niet,' bevestigt John.

De wederkomst

'Maar als het meer nu eens zestig kilometer breed is,' vraag ik, 'zou het touw clan niet in het midden honderden centimeters onder her water kunnen liggen?' �bsoluut niet,' zegt Claire. 'Dat kan niet,' herhaalt John. 'Het touw is recht,' zegt Claire. 'En het water is waterpas,' zegt John. 'Hee maakt niet uit hoe breed het meer is,' zegt Claire. 'Ze moeten parallel blijven,' zegt John. 'Duh,' zegt Claire. 'Ja,' zegc John, 'duh. ' 'Dan is het dus logisch dat je het Vrijheidsbeeld kunt zien wanneer je nog honderd kilometer op zee bent?' �s her een heldere dag is, ja,' antwoordt Claire. 'Waarom niet?' vraagt John. 'Oke,' zeg ik, 'bedankt dat jullie me hebben geholpen het te begrijpen. Dus jullie zeggen dar de aarde plat is, en niet rond. Dar is heel dapper van jullie om zoiets controversieels te beweren. De mensen zullen wel denken dat jullie knetter gek zijn.' Zonder een woord te zeggen staren John en Claire me aan, maar in werkelijkheid heh ik niet tegen hen gepraat. Ik heb gesproken tegen hun Kleine Loeders, waartoe ik was uitgenodigd. Ik vermoed dat op een dergelijk simpel niveau hun veronderstellingen ter discussie srellen ertoe kan leiden dat ze meer en veel belangrijker veronderstellingen ter discussie zullen gaan stcllen. Daardoor geven ze hun eigen Tyler Durden een grotere levenskracht, waarmee ze grotere gevechren kunnen voeren. Misschien nict, maar wie weet. Langzaam kijkt Karl op.

JED TALKS 1

Wei nu, ik heb 35 jaar geworsteld met de werkelijkheid, dokter, en ik ben blij te kunnen zeggen dat ik haar eindelijk overwonnen heb. Elwood P. Dowd

e !open op een moeilijk begaanbaar pad. Bij elke stap moet ik gocd uitkijken, terwijl zij eroverheen lijkt te

zwevcn. Maya, de hond, is ergens in de buurt aan het af koelen in een rotsachtige kreek links van ons, of misschien is ze op zoek naar een beter begaanbare weg rechts van ons. 'Heb je Harvey gezien?' vraag ik haar. 'Nee,' ancwoordt ze. 'Wie is Harvey?' 'Niet wie, wat.' 'Oke, wat is Harvey?' 'Een film.' 'O ja,' zegt ze. 'Met Jimmy Stewart en het reuzenkonijn.' 'Pooka,' verbeter ik haar. 'Konijnen kunnen niet op twee poten rondlopen en praten. Konijnen drinken geen alcohol en zetten ook geen klokken stil. Konijnen zijn niet I meter 82 groot.' 'Of onzichtbaar,' voegc ze toe. 'Of onzichtbaar,' beaam ik. 'Maar konijnen bestaan we!,' zegt ze. 'Ze zijn niet het product van onze verbeelding.' 'Dar vind ik nogal raar, dat jij dat zegt,' merk ik op. �s

DE WEDERKOMST

Elwood Harvey ziet, dan bestaat Harvey voor Elwood ook echt.' 'Wie is Elwood?' 'Dar weet je best.' 'We voeren een gesprek. Praat voor jezelf.' 'Elwood P. Dowd. Het personage van Jimmy Stewart.' 'O, en waarom discussieren we over een fictief personage dat bevriend raakt met een mythisch schepsel?'

waar een groat deel van de film zich afspeelt, ziet uiteinde lijk ook Harvey en praat zelfs met hem, maar is dr. Chumley wel goed bij zijn hoofd? Als hij een wens mocht doen, dan zou hij het liefst twee weken lang in Akron, Ohio, in een hangmat liggen, een koud biertje drinkend en met zijn hoofd op de schoot van een vrouw die, terwijl ze zijn haar srreelt, steeds zegt: '.Arm ding, arm ding, arm, arm ding.' Zelfs Elwood denkt dat dr. Chumley een rare kwibus is.

'Inderdaad, ik vraag me af hoe ik daarop ben gekomen.'

Her pad is rotsachtig, glad, lang en steil. Ik transpireer, Misschien is Elwood P. Dowd een verlichte, spirituele meester, maar het kan ook zijn dat hij gewoon gestoord is,

hen rood aangelopen en buiten adem. Zij niet. 'Dat kan ik ook zijn, als je wilt.'

het verschil is niet altijd even duidelijk. Ikzelf ben het een of

'Blijf maar mooi zoals je bent.'

het ander, of misschien allebei, maar in elk geval niet geen

'Oke.' 'De belangrijkste vraag is: wie is er nou normaal? Heeft

van twee. Eigenlijk denk ik niet dat Elwood P. Dowd ont waakt is uit de droomstaat, maar wat wel zou kunnen, is dat hij de oudste persoon in de droomstaat is, als je teruninste uitgaat van zijn leeftijd qua ontwikkeling en niet van zijn fysieke leeftijd. In de film is Elwood het kalme centrum waaromheen zich stormachtige, dramatische gebeurtenissen ontvouwen. Hij is de karalysator van deze ministormpjes, maar heeft er zelf geen last van. Zelfs in situaties waarin zijn eigen bestaan op het spel staat, blijft hij onverstoorbaar. De kemvraag van de film is of de man die het onzicht bare konijn ziet mesjogge is, of darer iets mis is met de waar neming van degenen die her onzichtbare konijn niet zien, met inbegrip van wijzelf, de kijkers. Elwoods zus beweert

Elwood gelijk? Is hij werkelijk bevriend met een onzichtbaar konijn?' 'Pooka,' zegt ze. 'Pooka. Of is iedereen normaal en is Elwood degene die gesroord is? Vier van de mensen in het verhaal zitten in de geestelijke gezondheidszorg, en volgens hen is Elwood gek.' 'Dr. Chumley verandert van mening,' zegt ze. 'Inderdaad, maar ziet hij Harvey omdat hij gek gewor den is, of juist omdat hij normaal werd?' 'Wij, de kijkers, geloven in Harvey,' zegt ze. 'Oat is zo,' beaam ik,

rnaar

war is de consequentie van

ons geloof in Harvey? War betekent het als Harvey echt bestaat?'

dat ze af en toe Harvey heeft gezien, maar die is een beetje hysterisch en dus geen betrouwbare getuige. De meer betrouwbare dr. Chumley, oprichcer en hoofd van de kliniek

JED TALKS l

DE WEDERKOMST

Voor wat betreft coole krachten kan Harvey de pooka het de engel Clarence Odbody* nog een poepie laten ruiken.

'Maar zo werkt het niet,' zegt ze. 'En je hebt er oak geen reuzenkonijn bij nodig.'

lang als je wilt overal naar

'Pooka,' zeg ik, 'maar wat moeten we ons daar dan bij

toe, en als je terugkomt blijkt er geen tijd verstreken te zijn,

voorstellen? Orn volledig controle te hebben over je werke

wat betekent dat Elwood, gerekend in onze tijd, honderden

lijkheid, praktisch gesproken? Nier omdat je dronken bent,

of duizenden jaren oud kan zijn. In theorie heeft hij tijdens

te veel coke hebt gesnoven of in je manische fase zit, maar

Met Harvey als vriend kun je

de middag en avond waarin de film zich afspeelt misschien

omdat je begrijpt hoe her leven werkt en hoe tijd en ruimte

wel jarenlang geleefd. Misschien zijn Elwood en Harvey

je speelveld vormen. Ik hen veel verder ontwikkeld dan

voor een paar minuutjes naar buiten gewipt of voor een paar

gemiddeld, en ik ken mensen die nog verder ontwikkeld zijn

millennia in pooka-tijd, terwijl er geen tijd voorbij is gegaan

dan ik, maar hoe ver gaat her eigenlijk? Voor mij hangt de

in het heden. Elwood kan in een oogwenk een heleboel

ontwikkeling in de droomsraat samen met iemands niveau

avonruren beleefd hebben in wat voor tijd dan oak, in plaats

van co-creatieve integratie, dus waar kun je een ware meester

van alleen maar een wisselende tijdlijn te frequenteren, zoals

in de droomstaat aan herkennen? Iemand als Elwood P. Dowd

aardebewoner George Bailey deed met Clarence.

misschien?'

En die macht over tijd en ruimte kan verklaren waarom Elwood zich niets aantrekt van het ziekenhuispersoneel dat hem Formule 977 inspuit, waarvan wij weten dat het hem in een normaal menselijk wezen zal veranderen ('en je weet wat voor rotzakken dat zijn!'). Misschien komt dat niet

'Je kletst uit je nek,' zegt ze. 'Waar wil je naartoe met dit hele verhaal?' 'Dat weet ik nag niet. Ik improviseer maar war. Maar hoe werkt her dan we!?' 'War?'

omdar hij volmaakt is of onder goddelijke bescherming

']e zei dat het zo niet werkt, dat je geen pooka nodig hebt

staat, maar omdat hij moeiteloos heer en meester is over zijn

om je vrij te kunnen bewegen in tijd en ruimte. Dus hoe

werkelijkheid. Als hij met Harvey bevriend is, en dan niet

gaat dat dan we/ in zijn werk?'

voor een paar maanden of jaren in lineaire tijd, maar voor

'Als ik dat weet, weet jij her ook.'

duizenden en duizenden jaren in non-lineaire tijd, dan

'We voeren een gesprek. Praac voor jezel£'

begrijpt hij waarschijnlijk hoe te navigeren in de droomstaat

'Er is alleen gewaar zijn en dat wat verschijnt,' legc ze uit.

op een manier waar wij ons zelfs geen voorstelling van

'Gewaar zijn is oneindig, en dat wat verschijnt wordc alleen

kunnen maken. En als dat zo is, dan is hij niet zomaar een

beperkt door wat jij patronen noemr. Kun je als vriend een

vriendelijke, rare snijboon, maar een authentieke, volledige,

onzichtbaar konijn hebben en in tijd en ruimte reizen?

tot de allerhoogste klasse behorende Meester van het

Natuurlijk, waarom niet? Her is gewoon een verschijnsel, hoewel ik niet inzie waarom je dat konijn nodig zou heb

Universum.

ben; als talisman of als fetisj misschien.' 'Of als een pil of drankje, om je bewustzijn te veranderen.' *

In de film It's a

JED TALKS

Wonderfa! Lift, Frank Capra, 1946.

DE WEDERKOMST

'Bewusrzijn kan nier veranderen,' zegt ze, 'het kan alleen verkend worden.' 'Orn wat verschijnr te veranderen clan.' 'Dus,' vraag ik, 'kan Elwood een pooka als vriend hebben

'Pillen, drankjes en pooka's zijn ook gewoon verschijnselen.' 'Maar is her mogelijk om in rijd en ruimte te reizen?' 'Het is mogelijk in een context waarin dat mogelijk is.'

kunnen ze clan samen in tijd en ruimce reizen?' 'Hij kan hec verschijnsel dar hij een pooka als vriend heefr

waarnemen,' zegt ze, 'en dat ze de macht hebben over tijd . en rmmte.' 'Maar niet in werkelijkheid?' Oat is her soon antwoord waar ik iers mee kan. Ik wou

'Er is geen werkelijkheid, er is alleen dat war verschijnt.'

dat iedereen zo sprak als zij. Ik pauzeer om water re drinken.

'Juist, en verschijnselen vallen weer uiceen in substantie

Ik bied eersc haar wat aan. Ze houdr haar hoofd schuin, alsof

en vertoning,' mijmer ik. 'Substantie is alles war volgens ons

ze wil vragen hoe scorn ik ben, een imeressante vraag waar

gewicht en betekenis heeft, zoals het leven en de liefde, en

ik geen ancwoord op kan geven.

vertoning is alles war we als leeg en betekenisloos beschou

'Dus is Elwood 6f oncwaakr uitde droomsraar,' opper ik, 'war volgens ons niet zo is, 6f hij is de oudste, meesr geevo lueerde persoon in de droomscaat, en dat is wat wij denken.' ·o ja?' Ik kijk om me heen om zeker te wecen waar Maya de hond is, en zo zetten we onze plezierige, maar nutteloze rochr voorr.

wen, zoals alles waar we geen emotionele band mee hebben.' 'Alles met subsranrie is slechts vertoning, en vertoning is alleen maar iets wac verschijnt,' zegt ze. 'En dat war verschijnt bestaat nier.' 'Bewustzijn besraat. De inhoud van bewustzijn niet.' 'Natuurlijk,' zeg ik, 'maar geloof bepaalt de werkelijkheid, dus is Harvey net zo echc als Elwood gelooft dat hij is.' 'Maar Elwood is niet echt,' zegt ze. 'De kijkers schuiven hun geloof opzij en dan wordr Elwood net zo echt als wat dan ook. Is dat niet war hier

Na weer een heel stuk stevig doorgewandeld re hebben

gebeurt?'

pauzeren we even zodat ik kan doen alsof ik kijk waar de hond is gebleven rerwijl ik op adem probeer te komen. 'Wie van ons voert nu her woord?' vraagt een van ons. 'Ik ben de draad kwijt,' antwoordc de ander.

'Waar gaan we naartoe?' vraagt ze.

'Hoe Jang is her geleden dat je de film hebe gezien?' vraag

'Bedoel je dit pad?'

ik aan mezelf. 'Vijf jaar?' ancwoord ik. 'Of tien?'

'Ik bedoel die gesprek.' Dar vraag ik me ook af.

'Ga hem clan nog maar eens bekijken,' raad ik aan.

JED TALKS 1

DE WEDERKOMST

'Als we emotie terugtrekken uit substantie,' zeg ik, 'dan keert ze terug naar louter vertoning. Uiteindelijk keren wij terug naar onze oerconditie waarin we emotioneel en ener getisch losgekoppeld zijn van onze waargenomen omgeving.' 'En?' 'En dit is de onthechre staat waar spirituele mensen op doelen. Dit is de staat waarin wij Elwood aantreffen. Over her algemeen vindt hij het leuk om er te zijn en toe te kijken, maar hij staat volkomen los van al her drama dat zich om hem heen afspeelt, met inbegrip van het zijne.' 'Je overdrijft de betekenis van die arme film.' Ik vraag me af hoe iemand met pooka-power zich in de loop der tijd ontwikkelt, en Elwood vind ik best een goed voorbeeld. Hij heeft een boeddhascaat bereikt die redelijk ver boven het boeddhisme van de spiricuele markc uitscijgt, en hij lijkc mij honderd procenr geintegreerd re zijn in zijn energetische werkelijkheid. En nu krijgen we de hamvraag: als de wederkomst van Christus zou plaacsvinden in de vorm van Elwood P. Dowd, zouden we dan zijn goddelijke natuur herkennen en hem aanbidden? Of zouden we hem een gevaarlijke ketter vinden en hem via chemische weg neutra liseren?

'Is hij ontwaakt in de droomstaat, of uit de droomstaat? Als hij daarin ontwaakt is, dan is hij qua ontwikkeling het hoogst geevolueerde wezen ...

'Fictieve wezen.'

' ... dat ooit heeft geleefd. Dan is die gasr ronduit een soort zenmeescer, iemand als Chriscus of de Boeddha, maar noch Christus noch de Boeddha waren in feite ontwaakt uit de droomstaac, is het niet?' 'O nee?' 'Geweldige kerels, daar niet van. We geven toe dac ze onrwaakt waren in de droomstaac, dat zeker, maar onrwaakt uit de droomstaat? Nee, natuurlijk niet.' 'En Durwood?' 'Elwood is een heel ander verhaal. Hij heeft het hoogste bereikt. Ook al is hij niet ontwaakt uit de droomstaat, hij is wel her hoogst geevolueerde wezen ... ' 'Fictieve wezen.'

'... in de droomstaat. Hij is in alle opzichten totaal anders dan wat we kennen. Hij is iets waar we zelfs niet voor zijn toegerust om te begrijpen. Hij vale volledig buiten ons inschactingsvermogen. Hij is zo compleet ondergedompeld in een energetische flow, zo toraal ge"inregreerd in zijn droomstaatomgeving, dat hij een wezen van een andere orde is geworden, een zuiver mysticus. Als hij alleen maar een

We komen op een recht stuk weg dac begint bij een rivierovergang en verder via haarspeldbochten omhoog loopr. 'En war heeft de wederkomst te maken met Jake en Elwood?' vraagt ze. 'Harvey en Elwood. We proberen Elwoods gang en ont

wik.kelingsniveau in te schatten.' 'O ja?'

100

JED TALKS l

innemende imbeciel is, wie maalt er dan om hem? Maar als hij is wat hij lijkt te zijn, dan torent hij heel hoog uit boven Chrisms' Christus en Boeddha's Boeddha. Dan is hij het oudste in-de-droomstaat ontwaakte personage ... ' 'Fictieve personage.'

'Ficrief doer niet ter zake in een droomscaac waarin alle personages fictief zijn. Hij is echt in een context, net zoals ik echt ben in een context, en jij echt bent in een context. Voor ons maakt her niet uit of hij echt is in

onze

context,

DE WEDERKOMST

101

alleen dat hij bestaat als idee. We kunnen er ons voordeel

echter dat het leven in de droomstaat zich afspeelt binnen

mee doen door te proberen Elwood P. Dowd te begrijpen,

nauwe begrenzingen, want meer kan het systeem niec aan.

of hij nou wel of niet echt bestaat. We kunnen ons afvragen

Door voorbij die begrenzingen te extrapoleren worden de

hoe een werkelijk geevolueerd mens zou zijn, hoe wijzelf

beperkingen waar we onder gebukt gaan alleen maar bena

zouden zijn als we meer speelruimte kregen om ons in tijd

drukc en loopt alles uit in een klucht, zoals bij jouw lieve

en ruimte te ontwikkelen. Elwood P. Dowd is voor ons niet

maar ongeloofwaardige meneer Dowd.'

interessant vanwege zijn vriendje konijn, of omdat hij zo'n

'Spelbreker!'

superaardige vent is, nee, hij is interessant voor ons omdat

'Her wordt nog erger,' gaat ze verder. 'Je heb alles war er

hij een menselijk potentieel vertegenwoordigt dat volledig

te zeggen valt over verlichting en de droomstaat gezegd in je

tot uirdrukking is gekomen. Hij is zoals wij zouden zijn op

boeken, maar je kunt geen verveling verdragen en de rest

een ontwikkelingsleeftijd van duizend of tienduizend jaar.

interesseert je niet, dus in plaats

Hij is wat we allemaal zouden kunnen zijn, als we allemaal

te gaan, ga je maar door met je schrijverij uit te melken. Wat

konden zijn wat we zouden kunnen zijn.' 'Serieus?' 'Elwood is tot her uiterste gegaan. Hij is de laacste mens. Hij is zo ver gegaan als Atman in de droomstaat maar kan

van

waardig met pensioen

is hec verschil met de charlatans op de spirituele markt die je zo graag een veeg uic de pan geeft?' 'He zeg, zo kan-ie we! weer.' 'Sorry, was dat overdreven?'

gaan. Ik had nooit gedacht dat die mogelijk zou zijn, maar

'Een beetje wel, ja.'

nu ik heb nagedacht over Elwoods geval, ook al is het fictie,

'Nou ja, jij hebe het verhaal ce veel in een bepaalde rich

vraag ik me afof er toch niet zoiets bestaat als een totale inte

ting geduwd, en toen zwaaide her weer ce veel de andere

gratie in de droomstaat. Elwood is helemaal ge1ntegreerd, en

kant op.'

daarom is hij juist zo interessant.' 'Oke.'

'Zwaaide?' 'Zwing? Zwong? Ik weet het niet. Je hebe die film over

'Je geeft nu wel heel snel toe. Moet ik me zorgen maken?'

dat konijn helemaal dood geslagen, dat is alles wat ik kwijc

J\.lleen als jouw interpretarie heilig voor je is. Je benc ce

wil.'

soft aan hec worden. Je hebe die kleffe konijnenliefhebber

'Dus je zegt nietdat ik moet stoppen met schrijven en in

buiren elke proportie opgeblazen. Je hebe zowel meneer

een schommelsroel op mijn veranda moet gaan zitten en

Dowd als de mensheid veel grocer gemaakc dan hen toe

wachten op de dood?'

komt. We leven maar zeventig of tachtig jaar, wane dat is

'Nou, ik zeg het niet

alles waar deze situatie hier op berekend is. Zelfs een paar

'Zie jij Maya ergens?' vraag ik.

jaar meer loopt alleen maar uir op ontgoocheling en ver

'De hond?'

veling. Jij zit in de ontgoochelings business, dus word je

'Ja

natuurlijk,

niet.'

de hond.'

opgewonden van al die kleine inzichtjes die je zo snel moge lijk met jouw denkbeeldige lezerspubliek wile delen. Feit is

102

JED TALKS l

WEDERKOMST

103

Goudlokjes un1versum

Geen wonder dat de waarheid vreemder is dan fictie. Fictie moet logisch

zijn.

Mark Twain

r bestaat een wereld aan grappige vondscen, en een

E ervan is wat de Theorie van her Nauwkeurig Afgestelde

Universum wordt genoemd. Hiermee bedoelt men dat de kans dat de specifieke voorwaarden waaronder leven in het

universum kan zijn, !outer toevallig zijn ontstaan, zo onge lofelijk l<lein is (o,000000000000000000000000000000

0000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000 00000000000000000000000002% volgens een schat cing), dat het bijna niet anders kan clan dat her universum heel precies is afgesceld om leven mogelijk te maken. Alles moet precies goed zijn, en dat precies-goed-zijn is zo speci fiek en de kans zo l<lein dat dit 'gewoon gebeurt', dat we echt, echt, nee echt mogen aannemen dat her universum speciaal geschapen is om leven te bevorderen. Die wijst er dus op dat her universum een machine is met een doel, wat erop wijst dat bet met een bewuste intentie is gemaakr, wat er weer op wijst dat iemand bet heeft geschapen, God waarschijnlijk.

GOUDLOKJES UNIVERSUM

105

Ik ben bet bijna eens voor wat betreft 'met een bewuste intentie gemaakt', maar niet voor wat betreft bet universum of God. Als we begrijpen dat er maar twee dingen in bet uni versum zijn, waarvan er een niet bestaat, dan begrijpen we o�k dac bet universum zelf niet bestaat. Er is alleen gewaar ZIJn en dat wat verschijnt, bewustzijn en de inhoud van bewusczijn. Alles is het een of bet ander. Ze vormen her yin en yang van het zijn, of dit

zijn

nu miljarden van zichzelf

bewuste wezens omvat of alleen jij. Yin en yang staan voor dualiteit, en het feit dat alles war verschijnt, met inbegrip van het ego-zelf, onmogelijk kan bestaan, ligt aan de basis van het non-duale denken. Jij en het universum zijn slechts dingen die verschijnen, met andere woorden, de droom staat.

ik ook dat de enige mogelijke bran van intemie Brahman is, maar Brahman is geen entiteit, hij is oneindig bewusczijn wnder eigenschappen. En hier begint het imeressant te worden. Is oneindig bewustzijn zonder eigenschappen in sraar zich te vervelen? Kan het wensen vermaakt te worden? Kan het dromen dat het de droomstaat schept? Ik weet dat bet antwoord op die laatste vraag ja is, want ik besta immers, ik neem

waar

wat verschijnt en ben me bewust van een

inhoud, maar door nice aan her bestaan van de wet van oorzaak en gevolg en rijd te twijfelen. Als we naar her yin yangsymbool kijken, dan weten we weer dat de droomstaat geen begin en geen oorzaak heeft omdar ruimte en rijd in de droomstaat besraan, en niet andersom. De enige horloge maker die we kunnen ontdekken is perfecte intelligentie, waarvan we inzien dat die synoniem is met oneindig bewust zijn, en bewustzijn is geen entiteit.

Verdedigers van het

intelligent design

beweren hard

nekkig dac de Theorie van het Nauwkeurig Afgescelde Uni versum het bestaan van God bewijsr. Omdat een horloge bescaac, betogen ze, kan her niec anders of er moec ook een horlogemaker bestaan. Dir soort slordig denken mag dan goed genoeg zijn voor de kerkgangers op zondagochtend, maar met een dergelijk argument krijg je nog geen teen tussen de deur van het serieuze denkwerk, waar zelfs weten schap en wiskunde niet door kunnen. War ik vermoed is dat de vercegenwoordigers van religie zich door de wetenschap een beetje in her nauw gedreven voelen en zelf ook iets wetenschappelijks willen hebben, dus omhelzen ze het idee van de horlogemaker om ietwat geloofwaardiger over re komen, in elk geval in hun eigen ogen. Betekem echter het afwijzen van een godheid met een incemie ook een afwijzing van intencie? Ik weet dac alleen bewustzijn bescaac, dus weet

106

JED TALKS 1

Wecenschap moet, wil ze kunnen bestaan, ten onrechte beweren dat het universum echt is. Wetenschappers kunnen niet erkennen dat de basis waarop hun scad van kennis ruse illusoir is, want als ze die toegeven komc hun bedrog uit en raken ze werkeloos. Ze zijn oprecht onbewust van die in her oog springende feic, verstrikt als ze zijn geraakt in dubbel denken, wat hen verhindert dit te zien. Ze moeten, net als wij allemaal, doen alsof, als ze i.iberhaupt mee willen doen. Ze kunnen niet bewijzen dac het universum bestaac, wat betekent dat ze her simpelweg geloven, waarmee de grens tussen wetenscbap en godsdienst wordt weggevaagd. Weten scbap is ook maar een geloofssysteem: bet wetenschapisme. De reden waarom ik zo vaak geringschattend over weten schap en religie spreek is om je eraan

berinneren dat

GOUDLOKJES UNIVERSUM

107

niemand meer weet of kan weten clan jij. Voor je eigen

gevoelens hoeven niet te bestaan om gevoeld te worden.

begrip is her cruciaal dat je stopt met autoriteit toe te kennen

Het zijn !outer verschijnselen die niet onafhankelijk van de

aan wetenschap en godsdienst, aan hogepriesters en bewie

clroomstaat kunnen bestaan. Gewaar zijn bewijst dat jij

rookte wijzen, aan bluffende deskundigen, geniale types en

bestaat, maar niet het bestaan van iets waar jij gewaar van

aan alle anderen die menen de wijsheid in pacht te hebben.

bent.

Er bestaat geen andere kennis dan Ik Ben, geen enkele auto

Emotie is de energiebron van de droomstaat. Emotie

riteit staat boven jou, en op zoek naar de waarheid kun je

komt voort uit angst, maar angst is niet opgelegd, want her

nooit sceptisch genoeg zijn. Niet-weten is niet war jou defi

is niet de enig mogelijke kernemotie. Er is ook agape, een

nieert, maar onjuist-weten. De zoektocht naar ontwaken

natuurlijke sraat die nog het meeste lijkt op weemoedige

bestaat uit ont-weten wat onwaar is.

dankbaarheid. Agape is veel minder sterk en dramatisch clan angst, maar ook veel prettiger. Als we her hebben over Menselijke Volwassenen en authentieke mystici, dan bedoe len we mensen die de stap hebben gezet van een op angst

Kennelijk kunnen zowel het universum als het ego-zelf lijken re bestaan zoncler clat ze werkelijk bestaan, maar kan

gebaseerde afstemming naar een die in clankbaarheid is geworteld.

intelligentie lijken te bestaan zoncler werkelijk te bestaan? Moet intelligentie wel bestaan om tevoorschijn te kunnen

komen? Bijna zeker van wel, maar eigenlijk niet. We kunnen niet met zekerheid zeggen dat intelligentie bestaat, maar wat

Als er een waarnerner bestaat, clan rnoet er ook iets zijn

we we! kunnen zeggen is clat a.ls ze bestaat, ze alleen kan

om waar te nemen. Waarnemer en dat wat wordt waargeno

bestaan als perfecte intelligemie, en dan is ze geen eigenschap

men, gewaar zijn en dat war verschijnt, bewustzijn en de

van oneindig bewustzijn, maar een synoniem. Als we rot de

inhoud van bewustzijn: het een gaat niet vooraf aan her

conclusie komen dat intelligentie bestaat, clan rnoeten we

ander, net zoals in het yin-yangsymbool zwart niet vooraf

ook toegeven dat ze perfect is, en dat perfecte intelligentie

gaat aan wit. Ze bestaan samen, ze zijn van elkaar afhanke

en oneindig bewustzijn dus twee manieren zijn om hetzelfde

lijk, het een kan niet zonder her antler, ook al is er een die

aan te duiden.

niet bestaat.

En nu we her er toch over hebben, kunnen we ons ook

Als we ons de droomstaat (of het ego-zelf, er is geen

afvragen of emoties we! of niet rnoeten bestaan om gevoeld

verschil) voorstellen als een eindig yin-yangsymbool, clan is

te kunnen worden. Bewijst her voelen van liefde, angst of

imentie de kracht die alles aandrijft. Intentie wordt aange

haat niet dat deze emoties bestaan? Is een gevoel voelen niet

dreven door emotie, emotie komt voort uit de kernemotie

het bewijs dat het gevoel bestaat? Ja, dat is een bewijs. We

angst, en angst is altijd angst voor geen-zelf, dat wil zeggen:

hebben tonnen bewijs voor van alles en nog wat, rnaar hier

voor de waarheid. Kortom, de drijvencle kracht in de droom

hebben we her over zekerheid, dus is het antwoord nee:

staat is angst voor de waarheid. Bizar.

108

JED TALKS l

GOUDLOKJES UNIVERSUM

109

voor het probleem van perfectie, dat wil zeggen, dat hen jij. Ego-zelf is de lens die met opzet gebrekkig ontworpen is zodat het universum zichzelf er onvolmaakt doorheen kan Hoe het ook mag klinken, voor wat betreft gewaar zijn en alles wat verschijnt kunnen we niet anders dan conclude

z1en. Wij, als Atmische waarnemers, zijn in staat om onvol

ren dat het laatste alleen bestaat ter vermaak van het eerste.

maaktheid waar te nemen. Oat is de reden van ons bestaan;

Er zijn simpelweg geen andere pionnen op het bord. Ik weet

onvolmaaktheid zien die er niet is. Zien wat er niet is, is de

dat gewaar zijn bestaat, want ik heb de stelregel sentio, ergo sum voor mezelf kunnen bevestigen: ik ben gewaar, dus ik

functie van her afgescheiden zelf, maar dat betekent niet dat de onvolmaaktheid die wij waarnemen er oak echt is, want

ben. Ik weet ook dat er dingen verschijnen, want door

dat kan niet. De droomstaat is volmaakt omdat ze niet niet

gewaar zijn te bevestigen, bevestigen we ook dat er iets ver

volmaakt kan zijn.

schijnt. We kunnen echter niet bevestigen water verschijnt,

Wij leven met onze ogen dicht zodat we kunnen zien wat

maar wel dat het verschijnt. Wat verschijnt is nodig voor

er niet is, en niet zien wat er wel is. We kunnen echter onze

gewaar zijn, en gewaar zijn is nodig voor war verschijnt. Ze

ogen openen en een permanente toestand van onwaarheid

bestaan samen, afhankelijk van elkaar. Oat is ook de reden dat jij bestaat. Met jij bedoel ik je

onrealisatie bereiken en aldus zien wat er is, door te zien wat er niet is. War we dan zien is dat alles in de droomstaat

ego-zelf, want dat is alles wat je jij kunt noemen. Je bestaat

absoluut volmaakt is, perfect klopt en perfect te begrijpen

niet om een reden die met jouzelf te maken heeft, spirituele

is. Dit is iets wat je, als je ogen nog dicht zijn, als concept

ontwikkeling bijvoorbeeld, want er is geen jouzelf. Je bent

nog wel kunt begrijpen, maar als je je ogen opent, zie je het

als een personage in een videogame; je bestaat om Speler

zelf. De enige die jou belet je ogen te openen hen jijzel£

Een te vermaken, en je identificeert je met je rol en houdt

Jouw taak is om volmaaktheid niet als zodanig te zien.

het spel voor waar, want als je dat niet deed zou je helemaal

Door te streven naar verlichting probeer je onder je taak uit

niet leuk zijn. Zo hen je nu eenmaal geprogrammeerd.

te komen, maar naar verlichting zoeken en proberen onder

Je amusementswaarde hangt er niet vanaf af of je in een

je taak uit te komen vallen allebei binnen je functie

komedie of tragedie speelt. Of je gelukkig bent of lijdt is

omschrijving. Je staat dus nog altijd op her coneel en treedt

alleen van belang voor zover het de basis vormt van je moti

op voor je publiek, ook al zoek je naar de uitgang.

vatie.

\ We hebben nu de basis gelegd om het vraagstuk van een Volmaaktheid is saai en onvolmaaktheid is onmogelijk.

Nauwkeurig Afgesteld Universum nader te bekijken. Nee,

Wel kan het lijken alsof onvolmaaktheid mogelijk is, en dat

we leven niet in een nauwkeurig afgesteld universum, want

heeft alles met jou te maken. De droomstaat is de oplossing

we leven sowieso niet in een universum. Maar inderdaad, we

110

JED TALKS l

GOUDLOKJES UN IVERSUM

111

leven in Goudlokjes volmaakte werkelijkheid, de droom staat, waarin geen chaos, wanorde of onvolmaaktheid is, en

Het magische gedeelte

waar altijd alles precies goed is.

Net zoals het universum geen andere handen heeft dan de jouwe, zo heeft het ook geen andere ogen dan die van jou, of oren, hart, een eindige geest, neigingen, emoties, impul sen, begeertes, huid of onwerendheid dan die van jou. Jij

'Ego is niet wie je bent, Het is simpelweg hoe je bent.' Mariche/le

bent Brahman in persoon. Jij bent Brahman, gereduceerd tot hanteerbare proporties. Jij bent Brahman: verblind, strompelend, onvolmaakr en feilbaar. Jij bent Brahman die voor zijn eigen plezier optreedt op het droomtoneel van de

ie of wat je ook werkelijk mag zijn, je bent niet je

lichaam, dus doodgaan is alsof je een pot opendraait

en de lucht eruit laat ontsnappen, rerugde lucht in. Misschien.

droomstaat. Als je kunt zeggen Ik Ben, dan besta je in waar

Ego is hetzelfde. Ego is niet wie je bent, het is simpelweg hoe

heid, en alles war besraat in waarheid is Brahman, met andere

je bent.

woorden: jij bent Brahman. Namasce Ego is alleen maar een voertuig, net zoals je lichaam een voertuig is. Maar wiens voertuig dan? Wiens voercuig ben jij? Of, wie ben jij in dar voertuig? Oke, er komt een rijd om voertuigen achter je te laren, maar vanwaar die haast? De mensen begrijpen blijkbaar wel dat het lichaam wordt afgeworpen, maar ze denken dat her ego langer zal bestaan. Misschien bestaar her langer clan her lichaam, misschien ook niec, maar het is niet voor eeuwig. Door simpel na te denken word je dat duidelijk Wees niet bang om na re denken.

De manier om onjuistheden te geloven is, ten eerste, kijk niet al te grondig, en ten tweede, bouw er sterke muren

112

JED TALKS 1

HET MAGISCHE GEDEELTE

omheen om ze te beschermen en te verdedigen. Verder moet

warden, is het niet? Oke, maar nu zijn we iets anders aan het

je alles aanvallen wat te dicht in de buurt komt van de

doen. Nu zijn we bezig met eens goed naar alles te kijken,

onjuiste dingen die jij gelooft. Maar nu gaan we eens grondig

maar waar kun je in een coma naar kijken en dan zeggen dat

kijken naar die onjuistheden die we geloven, dus laten we

het echt is? Niets, zou ik zeggen.

voorzichtig zijn. Echt voorzichtig zijn, bedoel ik.

Sommige mensen denken dat waarheid iets geweldigs is en Ego is simpelweg een innerlijk personage, niet echter dan

dus moeten we die koste wat kost onrdekken. Dit is iets wat

het lichaam van binnen. Je kunt elk ego aannemen, geen

je kunt doen in coma, gewoon voor de lol. Waarheid is van

probleem, maar dat berekent niet dat jij dat werkelijk bent,

geen belang. Ze hoeft helemaal niet ontdekr re warden.

net zoals je oak nier werkelijk je lichaam bent. Wat je

Je schiet er niks mee op als je haar vindr. Naar waarheid

werkelijk bent is wat je altijd en eeuwig bent, zou ik willen

zoeken is gewoon iets wat je kunt doen in coma. Nier haar

zeggen. Ik denk dat dit logisch is, maar jij moet er maar eens

vinden naruurlijk, want dan ben je niet meer in coma. Dat

over nadenken.

zou een verrassmg ZIJil.

Her ego verdwijnt, het lichaam verdwijnt, maar wat blijft

Het enige dar wij nu hoeven re doen is dingen ontdekken

bestaan? Daar moeten we eens over nadenken. Als je een

waarvan we dachten dat ze zeker waren, maar dat niet zijn,

maal hebt uitgezocht wat weggaat, kun je oak uitzoeken wat

meestal omdat we vroeger nooir goed gekeken hebben. Nu

blijft bestaan. Dat is her enige war ertoe doet, dat wat blijfr.

zien we overal waar we kijken dat het ficrie is, rerwijl we

Nier her ego, nier het lichaam, niet de verhalen, geld of

vroeger dachten dat her zekerheden waren. Er zijn zeker

kinderen, maar war dan wel? Iedereen denkt niets, maar het

heden in coma. Daarom zijn woorden als coma en halluci

is niet niets, her is iets, alleen niet wat jij denkt.

naties zo nuttig, want daardoor weten we het antwoord al nag voordar we de vraag hebben gesteld.

Misschien heb je een verkeerd idee over her ego. Misschien denk je, ik ben dir ego, in plaats van ik draag dit ego. Klopt <lit? Dat is hoe ik de mensen alrijd zie. Ze dragen dar ego en

Je moet leren om door fictie heen te kijken als je wilt zien

denken, dat ben ik. Zo moet dat in een coma zijn, alles moet

nieuws, maar je weet niet wat zeker is, omdat je iets gelooft

overtuigend zijn en iedereen moer de hele tijd overtuigd

war fictie is. Dit rechtzetten levert geen beloning op, dus

114

JED TALKS

wat zeker is. Je hebt iets wat echt is, dat is dus wel goed

HET MAGISCHE GEDEELTE

115

denk nou niet dat het een beter is dan her ander. Zo is her nier. Maak je nier druk over alles. Maak je alleen druk over jezelf. Je hebt een verkeerd beeld van her ego. Je denkt dat jij en het ego hetzelfde zijn. Dat is oke, dat is soms een deel ervan, maar soms ook niet, zie je. Inderdaad, soms we!, soms nier, Ego is niet iets om je druk over te maken. Waarom zou je je

dat is nu eenmaal zo. Het is oke voor zolang als het oke is,

druk maken over iers wat zo geweldig en nuttig is? En trouÂ

maar als dat niet meer oke is, dan is het niet oke, ja? En dan

wens, wat voor kwaad kan het nou? Het is alleen maar een

moet je er misschien eens over nadenken, of iets eraan doen,

manier om je weg te vinden en daarna laat je het vallen en

war je misschien nu wel doet door naar hier te komen. Als

ga je verder zonder ego, of misschien krijg je een ander ego,

je hier niet zou zijn, dan zou ik nier tegen je praten.

ik weet nier hoe het werkt. Misschien ben je de ene keer de goeierik en de volgende keer de slechterik. Je doet gewoon wat je doet, nou en? Wie kan het wat schelen? Nou, jij dus, zou ik zeggen. Dat is het magische gedeelte.

Ego is alleen maar een woord voor wie je denkt te zijn, wat nier is wie je werkelijk bent. Misschien denk je dat dit niet zo is, omdat je denkt dar je een echt persoon bent met veel kwaliteiten. Het echte zelf is her ik, en het ik heeft geen

Dit is wat ik hier nu meekrijg, dat ego iets groots wil bereiÂ

kwaliteiten, dus als er kwaliteiten zijn, clan is het niet het

ken, wat betekent dar het dan geen ego meer heefi:. Is het

echte zelf. Oat is een schijn-zelf. Dat is wie je bent in coma.

logisch dat het ego geen ego wil hebben? Nee, dat is niet

Je moet wel iemand zijn, denk ik.

logisch. Het is belachelijk, maar dar is waar het ego goed voor is, om belachelijk te zijn. Her is niet gemakkelijk om belachelijk te zijn zonder ego. Belachelijk zijn is niet slecht, maar denken dat belachelijk zijn slecht is, is goed. Heb ik

Je bent ervan overtuigd dat jij jij bent, dus als ik zeg dat je

dat correct gezegd? Alles wat belachelijk is wordt logisch

dat niet bent, clan is dat voor jou geen vanzelfsprekende

zodra je de dingen correct ziet door ze nier verkeerd te zien.

gedachre om te begrijpen. Als iemand het heeft over vrij zijn

Alles is heel logisch, ook al denk je van niet. Dat is een goede

van gehechtheden, clan is dit de enige gehechtheid die van

tip.

belang is, de gehechtheid aan her schijn-zelf. Als ze dir niet weten of als ze willen dat je je bij hen aansluit of zo, clan zullen ze je dit in geen enkele traditie vertellen. Hun echte taak is jou iers te doen geven, maar ze zullen je het nooit vertellen. Ik hen er niet zeker van of ze dit wel weten.

116

JED TALKS l

H ET MAGISCHE GEDEELTE

117

zorgt wel voor zichzelf, zelfs meer dan je zou willen. Maak je aJleen maar druk over wat er werkelijk toe doet en trek je Waarom

zou

je tegen het ego zijn? Dae is alsof je tegen je

niets

aan

van aJles wat onecht is.

lichaam bent, of tegen je huis of je auto. Het slaat nergens op. Ego is niet het probleem, ego is geweldig. Er is alleen een probleem aJs je denkt dat je het schijn-zelf bent, teiwijl je datgene bent wat erachter ligt. Ego is niet slecht, jc hcbt het bij het verkeerde eind omdat je denkt dat het ego is wie je bent, maar ego is aJs iets wat je een cijdje draagt en daarna weer uitdoct en laac gaan. Je kunt er wel aan gehecht zijn, maar dac hoefc niet.

Misschien denk je dat iemand verder is omdar hij niet gehecht is aan het ego of omdat hij een ticel of god weet wat heefc, maar niemand is verder dan jij. Zoiecs bestaat niet. Hoe zou dat ook kunnen? In werkelijkheid is iedereen precies heczelfde, ook nu, ook al weet je dat niet. lemand anders lijkt misschien beter, maar is dat niet in werkelijkheid, alleen in de werkelijkheid van een coma. Een dergelijk onderÂ scheid is typisch iecs voor een coma. Je denkt misschien dat het beter zou zijn als je een ander zelf was, maar het is jouw zelf dat die idee heeft, niet de werkelijke jij. Oat voel je zo, maar je kunt er anders over denken.

Je kunt zien dat ik een ego heh, nou en? Wat zou ik zijn zonder ego? Niets, toch? Wat is er zo belangrijk aan ecn ego? Maak je er niet druk over. Maak je liever druk om andere dingen en laat het ego gewoon doen wac het moet doen. Hee

118

)ED TALKS

HET MAGISCHE GEDEELTE

119

Het kruis van het moment

We gaan nog liever ten onder dan dat we veranderen, We sterven nog liever in doodsangst Dan dat we het kruis van het moment beklimmen En onze illusies laten varen. WH. Auden

roeger, in de goede oude tijd zoals ze zeggen, in die paar jaar dat ik de absurde rol van spirimele leraar speelde

en het toned deelde met tegenspelers die de absurde rol van spirituele zoeker op zich hadden genomen, experimenteerde

ik met verschillende manieren om iets te zeggen en keek dan toe hoe ze daarop reageerden. Nag voordat ik het zelf doorÂ had waren deze leerlingen mijn proefkonijnen voor de boeken die ik nog zou gaan schrijven. lk probeerde nieuwe metaforen uit, waarvan sommige niet echt geweldig waren, andere weer verrassend goed. Voortdurend schaafde ik de anekdotes en parabels bij. Ik keek toe en zag wat door de verdedigingsmechanismen van de aanwezigen heen brak, wat terugkaatste en vooral wat naar binnen leek te gaan, maar dar toch niet deed. Ik zag hoe het ego reageerde op verschillende boodschappen, testte diens verdedigingssysteem uit en noteerde wat voor benadeÂ ring welke reacries uitlokte. Zo heb ik het aangepakt, en ik kreeg er veel voor terug. Ik dacht dat ik alleen maar bezig was mijn optreden bij te schaven, maar het bleek allemaal ten goede te komen aan de boeken.

HET KRUIS VAN HET MOMENT

121

Veel van wat ik tegen de studenten zei ging het ene oor in en het andere oor weer uit. Dan zaten

te knikken en

waren ze het gloeiend met me eens, maar her was zonneklaar dar ze totaal niet ontvankelijk waren voor elke boodschap die

Spirituele zoekers kunnen behoorlijk gesroord zijn. In

de scrucruur van hun ego dreigde te ondermijnen. Sommige

hun zoektocht naar god weec war zijn de fanatieksten onder

boodschappen, zo leerde ik, werden meteen van een aanval

hen bereid om alle mogelijke ontberingen te ondergaan: ze

op de structuur van hun ego omgezet in een versterking

hongeren zich uit, lijden kou, lacen zich met een stok slaan,

ervan, alsof ik stenen naar hen toe slingerde die ze gebruik

geven hun geld en bezittingen weg, wringen zich in alle

ten om hun muren mee te versrerken. Zo werkt het ego nu

mogelijke bochten, vervelen zich te pletter, reizen naar verre

eenmaal, en her ego vind ik heel interessanr. Dat vond ik nu

landen om daar met een mystiek sausje overgocen nonsens

juist het leuke

te slikken, en nog veel meer. Het enige echrer war ze niet

aan

lesgeven: bestuderen hoe bedreven het

ego weet re overleven en zich

te passen. Elke groot

willen doen is naar binnen keren. Hee ego dwingr hen te

scheepse, frontale aanval werd alrijd moeiteloos de kop inge

geloven dat ze wel degelijk naar binnen keren, maar dat

drukt, maar al die goedgerichte aanvallen waren een interes

doen ze nier echt, dus gaan ze ook nier vooruit. Naar binnen

aan

sante manier om een grondig onderzoek te verrichten naar

keren is een proces waarbij je jezelf vemierigc, maar zowat

de wonderbaarlijke verdedigingscapaciteit van hec ego.

alle spirituele cursisten doen aan de een of andere vorm van

Uireindelijk besefte ik dar alles war ik de srudencen ver

zelfverberering. Zolang ze naar buiten gericht kunnen blijven

telde niet veel uitmaakte. Het enige wat misschien nog iets

en het idee hebben dar ze vooruit komen in de richting van

uithaalde was als ik een boodschap kon laten doordringen

een

tot het Kleine Loeder. Hee heeft geen zin om het ego over te

enige wat iets op kan leveren is je naar binnen keren, en dat

halen zichzelf van kant te maken; zoals de geschiedenis van

is iecs war niemand doet.

of ander denkbeeldig ideaal, verdragen ze alles, maar her

de menselijke spiritualiteit telkens weer laat zien, is een

In mijn ervaring gedragen degenen die wel naar binnen

zoektocht van het ego naar waarheid bij voorbaat gedoemd

durven te gaan en alles doen wat nodig is om her ego-zelf

te mislukken. Toch is er in iedere zoeker een innerlijke rebel

van binnenuit te ontmancelen, zich niet als echte studenten.

- klein, zwak, onwetend, ongewapend - en als je iets in

Ze varen altijd in hun eentje hun eigen koers. Misschien dat

beweging wilt zetren, moet je zorgen dat hij de boodschap

ze wel in de buurt van een leraar verblijven, maar zodra je

krijgt. Ego zal zichzelf nooit vrijwillig oncmantelen, maar

begonnen bent met het werkelijke proces van ontwaken heb

her Kleine Loeder kan misschien net genoeg stuwkrachc

je niemand meer nodig, nee zomin als je, wanneer je van een

krijgen om op te staan en de egostructuur van binnenuir af

rots vale, je routekaart nog nodig hebe.

te breken. Het is niec gezegd dat het lukt natuurlijk, maar als her werkt, als Maya van haar voetstuk wordt gestoten, dan krijgc het innerlijke vonkje op de een of andere manier de kans in een vuurzee te veranderen.

122

JED

TALKS 1

HET KRUIS VAN

HET MOMENT

123

die prachtige illusie van een persoonlijk zelf opgeven

voor iets wat zo zinloos is als geen-zelf? Orn mijn eigen vraag re beantwoorden: er zijn maar twee 'Ik doe een oefening vercelc

ze.

van

de groce Ramana Maharshi,'

'Ik doe zelfonderzoek. Ik vraag steeds weer

aan

mijzelf, wie ben ik? Wie ben ik? De hele cijd, zelfs nu wordt

redenen waarom je zou proberen wakker te worden uit de droomsraat. De eersre en meest gangbare komc voort uic motivaties van hec ego waarmee je geen schijn

van

kans

hec ergens in mijn achterhoofd steeds herhaald. Wie ben ik?

maakt, maar die we! op alle mogelijke manieren onder

Wie ben ik? Net een machine die ik niet uic kan zeccen.'

steund worden door de spiricuele markt. De andere reden,

'En hoe werkc dat voor jou?' vraag ik.

en de enige waarmee je we/ een kans maakr, is als je op de

'Ik vind niet dat het voor mij erg goed werkt,' zegt ze

een of andere manier een laaiende, withete woede oncwik kelc cegen bullshit, een woede zo intens dat je je nog liever

bits. 'Dae komt doordat het een strikvraag is,' antwoord ik. 'Je vraagt jezelf af wie je bent met de bedoeling om alle lagen van het zelf af te pellen, maar het zelf bestaat uit niers anders

in een actieve vulkaan store dan nog !anger op diens hellingen te picknicken. Die is waar zelfonderzoek je naartoe leidt: naar de top

clan lagen. Geen-zelf is het ware zel£ Zelfonderzoek is geen

van de heilige berg om daar, in plaats van een imposante

proces van zelf-ontdekking maar van zelf-desintegrarie.'

bekroning, een donker leeg hol te ontdekken. Her is een

'O nee,' zegr ze, 'dat klinkt niec erg goed.'

proces waarbij steeds meer illusies verdwijnen: laag na laag van de persoonlijke identiteit store onder her gewicht van een nauwkeurig onderzoek in elkaar, waarna er, uiteraard, niets meer overblijft.

Ze woonde al een tijdje bij me in huis en korcgeleden was ze begonnen met me te vergezellen op mijn ochcend wandelingen. Dat vergde nogal wat inspanning van haar kant: wegens mijn afwijkende slaappatroon kan voor mij de

Ze maakt vrijelijk gebruik van de algemeen bekende

ochrend op alle mogelijke tijdstippen en verschillende keren

Sanskrier rermen, maar de enige buitenlandse termen die ik

per dag vallen. Engels was niet haar moedertaal, maar ze

kan gebruiken zijn Brahman, Atman en Maya. Ik vind

sprak het vrij aardig.

Annica, Anatta en Anavastha ook mooi, maar ik bezig ze

Her beoefenen van zelfonderzoek, van steeds maar weer

nier vaak, omdat her gemakkelijker is om simpelweg ver

vragen 'Wie ben ik?' leidt uiteindelijk tot her besef dat de

gankelijkheid, geen-zelf en het is de ene schildpad boven op

bestemming van de spirituele zoektocht niet het zelf is.

de andere tot helemaal beneden, re zeggen. Hee enige wat

Maar als her zelf niec echt is, wat is het dan dat zoekr? En

je moer onthouden van al dar oosterse gedoe van vroeger is

waarom? Wat heefr her voor zin, behalve ter verbetering,

dat ook daar niemand er een stevige greep op heeft. In deze

evolurie of redding van het zelf? En waarom, waarom, waar-

mystieke mist loopr niemand rond die deze stof beter kan

124

JED TALKS 1

HET KRUIS VAN HET MOMENT

125

uitzoeken dan jij, en als dat wel zo was, wat clan nog? Je zit

'Maar er moet toch ices zijn! Ik hen ik!'

immers met jezelf opgescheept, hier en nu. Op zoek naar

We wandelen op een begroeide weg die naar een leuk

antwoorden voelen zoekers zich aangetrokken tot tradities

meercje loopt, dat omgeven wordt door bomen en een pad.

uit bet verleden, waar ze in worden geluisd en vervolgens in

Er is een strandje, begroeid met onkruid, waar een bankje

verzanden, meestal voor altijd. Hee ego kan vicrorie kraaien.

staat. We gaan zicren. Ik zou best de eenden willen voeren, maar ik heb niets bij me. Dat is oke, want er zijn helemaal geen eenden, dus zijn er ook geen eenden met honger. 'Weet jij wat een masker van papier-mache is?' vraag ik.

'lk ben naar hier gekomen om mijzelf te ontdekken,' zegt ze, 'om iets over mezelf te leren, om mezelf beter te begrijpen.'

'lets met een ballon en plaksel en stukjes krantenpapier,' antwoordt ze. 'Ja, en het is een goede vergelijking met het zelf dat jij

Dat was haar antwoord toen ik haar vroeg waarom ze

hoopt te ontdekken. Je begint met een ballon, war je kunt

hier was. Het was een gebruikelijke reactie, maar niet iets

zien als een kunsrmatig afgescheiden stukje omgeving, net

waarmee ik haar kon helpen.

zoals her ego-zelf een kunstmatig afgescheiden stukje

'Er is geen zelf om re oncdekken of te begrijpen,' zeg ik.

bewusrzijn is, oke?'

'Zelf is een verzinsel, dus er vale niets over te ontdekken of

'Ja, ok'' e.

te leren.'

Het vale me altijd op als iemand te snel oke zegr, maar ik

'O,' zegt ze, 'dat is heel slecht nieuws.'

Ik weet niet of ze geen-zelf bedoelde of dat ze cegen de verkeerde venc sprak. 'Het zelf waarvan jij denkt dat je dat bent is in feite niet meer dan tuimelkruid, een vogelnestje, of een stofnest,' zeg ik. 'En wat is zo'n stofnest dan?' vraagt ze. 'Van die kleine balletjes stof en spinrag die zich achter deuren en onder bedden nestelen.' 'O nee!' roept ze uit. 'Dae is wat ik ben? Maar dat is niet

goed!'

ga gewoon door. 'Je begint dus met niets. Dan begint iemand, meestal je ouders, met stroken krantenpapier in het plaksel te dopen en die op de ballon te plakken. Ben je er nog?' 'Ja,' zegt ze aarzelend. 'Dae deed ik als kind.' 'En zo ontsta jij als persoon, zie je. Zo oncstaan we alle maal. In de loop van de tijd, laag na laag, worden al die lagen harder en geven jou je definitieve vorm. Er is wat sigaretten as van mam in het plaksel gevallen, en een beetje whisky van pap. Het masker valt op de grond en krijgt deuken, her

'Dat zijn we allemaal. Dae is wat her zelf is. Gewoon een

wordt versierd, verbeterd, de neus raakt gebogen, een vlieg

willekeurige verzameling troep die steeds grocer wordt en

blijft vastzitten en krijgt plaksel over zich heen, enzovoorts.

zich vormc tot het unieke sneeuwvlokje dat je nu benc. Je

Er verschijnen tekortkomingen en vlekken die een deel van

hebt jezelf niet geschapen, je benc niet de bedenker van je

jou worden. Andere invloeden doen zich gelden, vooral als

personage, dus wat is het in jou dat je zo persoonlijk

je nog zacht en kleverig bent. Langzaam ontwikkelt je

opneemt?'

masker zich van een blanco baUon naar een uniek ego-ze1£

126

JED TALKS l

HET KRUIS VAN HET MOMENT

127

Dus net als een vogelnestje, een stofnest of tuimelkruid is

van je geese gooien en dan zien wat het kan aanrichten, heel

het zelf een semi-willekeurige verzameling van rommel. Met

veel namelijk.

die in je achterhoofd, waar baseer je dan je identificatie met het masker van het ego-zelf op?'

In mijn ervaring echcer klampen veel mensen die zo'n born hebben bemachtigd zich er liever

'Waarop gebaseerd weet ik niet,' antwoordt ze. 'Maar die hen ik, dit is wie ik ben. Ik kan niet iemand anders zijn.' 'Jouw zelfheeft niets re maken met een echt, authentiek

aan

vast dan dat ze

hem gebruiken, wac betekent dat het ego de born heeft onder schept en erin slaagt hem veilig uit handen te houden van hec Kleine Loeder, dat niet zou aarzelen hem te gebruiken. Ik zou

jij omdat zoiets als een echt, authentiek jij niet bestaat. Wat

zelfs durven beweren dat als je ook maar een simpel theo

er voordat er plaksel en krantenpapier waren? Wat

recisch begrip van non-dualiteit hebt - de zekerheid dat een

kwam er daarna? Er is nergens een werkelijk jij te vinden,

bestaat en dat nul en twee onmogelijk zijn - je alles hebe wat

was

alleen opeengehoopte lagen puin.'

nodig is om de scrucruur van het ego tot de grond toe af te

'Dit is niet erg leuk,' zegt ze. 'En van de vele groce lcraren

branden. Geen-twee als concept is buirengewoon krachtig,

die ik heh gekend denk ik dac nul komma nul mij een scof

dus als je deze born bezit en je bent niet ontwaakt of wor

ncst hecft gcnocmd.'

scelt met een grate innerlijke ontreddering, dan is hij nooit in de juiste handen terechtgekomen.

Openbaringen en realisacies zijn een nuttig onderdeel van het proces van ontwaken, maar op zichzelf stellen ze

'Mijn gevoel zegt dat je hier geen gelijk in hebe,' merkt

niets voor. Zc zijn als brandbommen die je in je bezit hebe,

ze op. 'Ik begrijp wat je zegt over dat masker van papier

maar wat voor zin heeft het om brandbommen te bezitten

mache en invloeden en dat allemaal, maar niet wat je beweert

die je niet gebruikt? Orn er war

te hcbben moet je ze

over de ballon. De ballon is niec alleen maar niets, nee, dat

aan

naar iets gooien, er dingen mee opblazen, in de fik stcken,

denk ik niet. Is de ballon misschien de ziel? Volgens mij

wat natuurlijk de dingen zijn waar jij en je universum van

klinkt dat veel logischer. Dus oke, misschien ga ik via zelf

de droomstaat van gemaakt zijn. Zo kom je erachter wat

onderzoek door lagen plaksel en papier heen die niet het

brandbaar is en wat niet, en in de droomstaat is alles brand

ware zelf zijn, maar coch zou ik zeggen dat daaronder iets is,

baar, behalve Ik Ben. Non-dualiteit is een goed voorbeeld van cen born die velen in bezit hebben maar nooit naar iets gooien. Vee! spi

en ook dac de grote spirituele meesters het met mij eens zullen zijn. Het ware zelf is de ziel; dat is dat deel dat jij een ballon van her niets noemt, dus je ziet het echt verkeerd.'

rituele zoekers kunnen blijkbaar niet-twee conceptueel heel

Dat is wat we graag denken, dat de ballon van het kunst

goed leren begrijpen, maar het begrijpen is alleen een stuk

matig afgescheiden bewustzijn in het hart van het zelf het

gereedschap, een middel. Je moet het ook door de ramen

ware zelf is, of het hoger zelf of de ziel of zoiets. Hee is een verzinsel dat we met behulp van het proces van zelfonder-

128

JED TALKS 1

HET KRUIS

VAN HET MOMENT

129

zoek kunnen ontmaskeren, doorprikk.en, opblazen. Ze houdt

biedt, middelen om hee zwaree gae in ons ee vermijden, maar

vol dat de kern van het zelf echt is omdat ze in haar eigen

toch: jij gaat er rechc op af'

proces op dat punt is beland. Ze heeft zich door een hele

'lk denk niee dar die is wae ik wil,' zege ze.

boel lagen

hec zelf heen gegraven en is nu vlak bij de

'Nee, naruurlijk niet. Niemand wil die. Je kune het niet

kernleugen van het ware zelf Ik weec dac ze nice zonder

willen, want er is geen het om re willen. Je loopt de leegte . 1n. '

van

humor is, maar ze zit nu wel in een heel humorloze fase. We kunnen ons ware zelf nier ontdekk.en, omhullen of

'En dus moet ik obstakels hebben die deze leegte in hee

terugkrijgen, omdae er niets is om eerug te krijgen, het is

binnenste van mijzelf verbergen, of maken dat ik die vergeer.

niet-bestaand. En daarom focussen we ons zo vastberaden

Is dat wat je bedoelt?'

op uiterlijke, op hee zelf gebaseerde doelstellingen zoals

'In wezen is het masker van het ego-zelf een kunstmatige

devotie, compassie, kennis, begrip, oefeningen doen, eraditie

constructie die ons afschermt van de werkelijkheid van

enzovoorts; alles zullen we doen om maar niet naar binnen

geen-zelf. Het zelf is zelf hee obsrakel, de strucruur van ont

ee hoeven keren. We willen scheppen en behoeden, maar om

kenning. Het zelf heeft geen zwart gat, her is een zwart gat.

ee oncwaken moeten we vernietigen. Onze wanhopige wens

Ontwaken is geen wetenschappelijke of zelfs maar een

om een innerlijk proces naar buieen ee projeceeren is de

spirituele onderneming, er is geen plan B. Ontwaak of scerf

reden dae we zo'n gevarieerde, wereldwijde markt voor

terwijl je het probeert, daar gaat het om. Elke spirituele acti

spiritualiteit hebben die aan elk verlangen tegemoetkomt,

viteic komt neer op twee din gen: of je doodt het onware zelf,

eerwijl het werkelijke proces van je losmaken

of je doodt de tijd.'

van

het ego

zelf gebaseerd is op onafhankelijkheid en autonomie.

'Oat is niet wat ik hoopte te horen,' zegt ze. 'Hee is beangstigend te bedenken dat ik niet ik ben, maar each ben ik degene die angseig wordt, wat bewijst dat ik besta, wat becekent dat er niets is om angstig over te zijn.'

Als je iets maakt van papier-mache,' mijmer ik, 'dan zal

'Leuk geprobeerd,' zeg ik. 'Her ego-zelf waarvan jijzelf

de ballon uiteindelijk verschrompelen en vale hij uit het gat

gelooft dat je dat bent, wat voor jou het ik is, is niets. Hee is

onderaan in het masker. Dae gat onderaan in het masker is

van niets gemaakt, het betekent niees, en het eindigt als

het zwaree gae in je binnensee, daegene wae we moeeen ont

niets. Hee is een kart vonkje in de oneindige nacht. Het is

kennen, bedekk.en of vermommen, want het is iets waar we

niet jij, want er is geen jij. Er is een waarheid met betrekk.ing

niet onderuie kunnen. Hee is de poore van de illusie van het

tot jou, maar dat ben jij nier.'

afgescheiden zelf naar de werkelijkheid van oneindig bewust zijn, het flagranre gar in de plot van jouw verhaal. Naar dat

'Van dat gezwam over een oneindig vonkje in de korte

nacht klopt volgens mij helemaal niecs,' zegt ze een beeeje

gat gaan we uiteindelijk allemaal, maar zolang we de illusie

geergerd. 'Die is iees wat iedereen kan zeggen. 0, er is geen

van het zelf willen blijven koesteren, moeeen we dat zwarte

jij. 0, je bestaae zelfs nier. 0, je bent alleen maar een masker,

gae blijven ontkennen. Dat is wat de spirituele markt

een stuk afval van papier-mache, en als je er klaar mee bent

130

JED TALKS

ons

HET

KRUIS VAN HET MOMENT

131

blijft er niecs van je over. ledereen kan zoiecs zeggen, maar ik ben duidelijk echc. Er is duidelijk een echc ik. Dae bete kenc dar je geen gelijk hebr met war je zegt.' 'Bewijs dan maar dar ik her bij her verkeerde eind heb. Orn re bewijzen dar ik alles verkeerd zie hoef je alleen maar re bewijzen dat iets bestaat, en als je dac kum zal ik een gewone baan moeten gaan zoeken.' 'Ja, ja, je zou heel goed staan in een kruidenierszaak,

heel goed luistert, dan kan de boodschap evencueel naar binnen dringen en vrucheen afWerpen. En dat is war nu, op die moment, gebeurt, is hee niec? Ik sea buicen jouw omwal ling en zend deze boodschap uic. Luiscer je wel eche? Verlang je hevig naar verandering? Ik zeg niec dae je die moec doen, ik zeg alleen dat je je eens zou kunnen afvragen war je nu, op die moment, aan her doen benc.

karretjes naar binnen duwen, of in dat kleine hokje waar ik betaa1 om re parkeren. Je maake een leuke simaeie voor jezelf, dingen regen mensen zeggen waar ze niks tegenin kunnen brengen. Oat heb ik door, ik zie hoe die werkt. Maar misschien zou je eens iees nieuws moeeen proberen, oke? Want die nee, nee, nee maakt mij heel erg moe. Misschien moet je eens ja eegen iets zeggen, iets aardigs zoals liefde is eche, of we zitten allemaal in heczelfde schuieje, weet ik veel, maar iets aardigs, oke? Je kunc niet alleen maar nee cegen alles zeggen. Dae is heel negatief.'

'Geen-zelf zijn maakt mij niec gelukkig,' zegc ze terwijl we onze wandeling voorczetten. 'Iedereen in hee verleden, al die vele leraren, zeiden dac ik verondersteld werd mijn ware zelf re oncdekken. Dae was war ik deed, dache ik, en ook dar liefde daarbij hoorde, en misschien een beetje gelukzalig heid. Nu moet ik, als her waar is wat je zegc, me afvragen wat ik

aan

her doen hen.'

'.Als je eenmaal begrijpt dat je nier her personage benc dar je venolke, dan worde de vraag: Als ik niet her zelf ben, war ben ik dan? En waarom doe ik a1 die spiricuele dingen? Als

Hee ego is fancastisch om te observeren. Niees is ons respect en bewondering meer waard dan her ego. Niecs in de droomseaae kan een vergelijking met Maya doorstaan, wane Maya is de droomseaae. We zijn in Maya's huis en leven volgens haar wetten, en juist de overtuiging dae dit niee zo is, vormt de zwaareekrachc die ons vasehoude op het droom toneel waarop we onze lege toneelspellerjes spelen. Hee enige war een zogenaamde leraar kan doen om voor bij de veseingwerken van her ego re komen en een leerling re helpen ontwaken, is een boodschap uitzenden vanaf de andere kanc van de omwalling van her ego-zelf. Als iemand daarbinnen wakker is, niets liever wil dan verandering en

132

JED TALKS l

er geen ik is die daar de vruchten van kan plukken, war heeft hee dan voor zin?' 'En? Ja? War is hier her antwoord op?' 'Hee heefr geen enkele zin, naeuurlijk. Van geen-zelf vinden kun je geen vruchten plukken, want er is geen zelf meer om van die vruchcen te genieten. Als je je ego wilt behouden en een leerling of leraar wile zijn in de droom staar, dan zal de spirituele markt je zodanig bedienen dar je van twee wallerjes kunc eten, maar als je her trajecc volgc dar naar ontwaken leidc, zul je

aan

her einde van de regenboog

een zwart gar vinden. De enige croost die je dan zulc hebben is dat je niec !anger een leugen bent.'

HET

KRUIS VAN HET MOMENT

133

'Maar dan is er zelfs geen ik meer om te zeggen dat ik geen leugen ben.'

'Ja, ja, dank je voor nog meer slimme praat die ik echt niet nodig heb.'

'Inderdaad.' 'Dus is een leugen alles wat ik nu ben?' 'Natuurlijk. Dit is de droomstaat. De hele boel is een bij elkaar verzonnen productie, net als een toneelstuk. Jij hebt

Zadra je ego-zelf een bedreiging detecteert, leidr hij je af

dat toneelstuk voor waar aangenomen en jezelf ten onrechte

naar een of andere activiteit om jezelf te behoeden. Als de

voor je personage aangezien.' 'Maar als ik niet dit personage ben, dan ben ik de acteur die het personage speelt.'

bedreiging door blijft gaan wordt er een heel leger van emo tionele demonen als parasieten in je hart en je geest losge laten die beslag gaan leggen op je gedachten en gevoelens.

'Oat is dan de zoveelste laag van het zelf om in door te

Angst en paniek zullen als een steen op je hart liggen, je darmen

dringen en te ontmantelen. De waarheid is dat er geen

laten verkrampen en je in een vecht-of-vluchcreactie doen

acteur is, alleen een personage. Het masker is hol. Daarom

belanden. Daarom zijn we ook zo opgelucht als we spirituele

bedenken mensen graag een hoger zelf, een hogere ziel of zo,

leraren tegenkomen die positief en losjes zijn, die een vrolijk

maar dezelfde vraag is nog steeds van toepassing en het

liedje zingen over vrede en liefde en die ons makkelijk te

ontmantelen is nag steeds vereist. Dus ga je door met het

volgen instructies geven; elke bedreiging van het ego-zelf

pellen van de ui om uiteindelijk te ontdekken dat er alleen

maakt ons doodziek.

maar lagen zijn en geen kern. De ene schildpad boven op de andere.'

Ik ben een nihilist genoemd, wat betekent dat ik her leven zie als zinloos, wat ik duidelijk doe, omdat het ook

'Ik voel mij niet erg als een ui of een schildpad,' zegt ze.

duidelijk zo is, maar dat betekent niet dat het leven geen

'Ik denk dat je alleen maar die dingen zegt om mij van streek

doel heeft. Het leven, de droomstaat, jij, hebben geen bete

te maken. Is dit jouw methode? Ik heh veel leraren gekend

kenis, maar wel een doel, net zoals games en kunst geen

met heel veel methoden. Er was een leraar die mij alleen

betekenis hebben, maar wel een doel. Zelfs de illusie van

maar heel lang zat aan te staren. Wat moest ik doen? Terug

betekenis heeft een doel. Je hoeft niet te weten wat je doel

staren? Huilen? In slaap vallen? Die vrouw mag ik helemaal

is, maar je kunt er zeker van zijn dat het geen betekenis

niet. Een andere leraar bleef mij maar vragen over toen ik

heeft. Het doel van het ego-zelf is, of je dat nu leuk vindt of

een klein meisje was, wat een heleboel emoties opriep, en

niet, om de enige toeschouwer die er is te amuseren, net

een heleboel geknuffel. Die true ken ik. En een leraar wilde

zoals her doel van een droom is om de dromer re amuseren.

dat ik hem de hele tijd voor niks massages gaf, alsof hij mij een gunst verleende. Sommige leraren vond ik wel aardig, maar misschien om verkeerde redenen. Ik vind jou op <lit moment niet zo aardig als leraar.' 'Dan doe ik kennelijk mijn werk.'

134

JED TALKS l

'Wat geldt voor jou geldt voor iedereen,' zeg ik, 'wat betekent dat je wie dan ook zou kunnen zijn op dezelfde

H ET

KRUIS VAN HET MOMENT

135

manier zoals je nu jij bent, dus wie is dan dit zelf dat jij wilt ontdekken? Het is slechts een masker van papier-mache uit een oneindig aantal variaties; willekeurig, lukraak, en geschapen zonder jouw authentieke inbreng omdat er nooit en te nimmer een authenciek jij heefi: bestaan. Dus als je niet jij bent, wie ben je dan wel?' 'Dae vraag ik mij keer op keer weer af. Wie ben ik? Wie ben ik? Dat is de oefening die ik doe. Die heb ik van Ramana Maharashi. Misschien heb je wel eens van hem gehoord?' 'Je doet al lang aan zelfonderzoek, he?' 'Al lang ja, zou ik zeggen,' antwoordt ze. 'En je hebt ontdekt dat heel veel dingen waarvan je dacht dat ze echt waren, dar in werkelijkheid niee zijn, toch?' 'Dae is alles wat er tot nu toe is gebeurd,' zegr ze. 'En dat is alles wat er ook behoort te gebeuren. Dat bete kent dat hec proces werkt. Je bent nu in de war omdat je op een punt bent beland waarop blijkbaar geen enkel antwoord meer mogelijk is op de vraag "Wie ben ik?", is het niec?' 'Alsof ik op deuren klop, maar nu zijn er geen deuren meer om op te kloppen.' 'Dae is waar het bij zelfonderzoek nu juist om draait: beseffen dat er geen zelf is. Op dat punt ben je nu: je pro beert een ontdekking te verwerken die voor jou kant noch wal raakt. Spiricuele dissonantie.' 'Maar ik heb niks ontdekt. Als je naar me zou luisteren zou je die weten.' 'Je hebe ontdekt dac er niets is om te ontdekken. Je bent heel dicht bij de bodem van het zelf aan het komen, en je ziee dac hee daar leeg is. Je begint je innerlijke zwarce gae onder ogen ee zien.' 'Nou ja, als leraar vind ik jou niet erg goed. Misschien moet je toch wat vaker aan een normale baan denken. Popcorn verkopen in de bioscoop, misschien. En tegen de

136

)ED

TALKS 1

mensen je grote wijsheden vertellen terwijl je nepboter over hun popcorn giet.' Oat is coch al wat ik in feite doe. 'Maar nu vraag je mij hoe het zir,' zeg ik, 'dus zeg ik je dac het zelf geen antwoord heeft op het raadsel van het zijn. Jezelf kennen is geen verlichting, want het zelf is een verzin sel. Het beoefenen van zelfonderzoek is niet bedoeld om je te helpen het ware zelf te ontdekken, maar de waarheid van geen-zel£' 'Dae is niet wat mijn andere leraren gezegd hebben,' zegr ze. 'Die hebben me verteld dat er een waar zelf is en dat, als ik werkelijk gearriveerd ben, mijn ervaring onvoorwaarde lijke liefde zal zijn, ja? Dan zal ik vrij zijn van lijden en zal mijn hart wagenwijd openstaan.' 'Alles wat je hebe geleerd voegr alleen maar toe aan de verstopping die je nu moet loswrikken, wil je vooruitgaan. Die betekent dat je bewust een besluie moet nemen om op ee houden met de verstopping erger ce maken en te focussen op het ontstoppen van je afvoerbuizen. Uiteindelijk komt het hele proces van ontwaken neer op een simpel lood gietersklusje.' 'Merde!' roept ze uit. 'Precies. Al die verzamelde shit heeft zich opgebouwd tot verharde lagen die jou overeind houden en die je energie stroom reduceren toe een dun straaltje. Hoe meer je die sta-in-de-weg weet weg te werken, des te meer zul je tot je rechematige dimensies uitgroeien. Er is geen kennis voor vereist, tenzij deze als gereedschap kan dienen om je afvoerbuizen te ontstoppen. Hee hele gedoe is gewoon een kwescie van de afvoer ontstoppen, maar de rol van de meeste leraren en leringen op de spiriruele marke bestaat nu eenmaal uic hee scheppen, beschermen en verster ken van de verstopping. Dae is een valide en noodzakelijke

HET KRUIS VAN HET MOMENT

137

functie in de droomstaat, maar hier hebben we hec over ices anders.' '.Als wat jij zegt klopt, dan zie ik alles helemaal verkeerd,' zegt ze. 'Oat zou wel een heel grote celeursteiling zijn.' 'Natuurlijk zie je alles helemaal verkeerd,' antwoord ik. 'Iedereen ziet

altijd ailes verkeerd, dat is nu juist het ken

merk van hec !even in de droomscaat. In een onware context kun je nooit de waarheid zien, en elke context is onwaar. De droomstaat is simpelweg een kunstmacige context, zoals een cheater of een videogame. Het zelf kan niet waar worden, maar het kan wel steeds minder en minder onwaar worden, war bij jou nu gebeurt, en waardoor jij je zo akelig voelt.' We wandelen in stilte verder cerwijl ze, neem ik aan, mijn wijze woorden overdenkt, en ik nadenk over een woord van tien letters voor dyspepsie waarvan de derde, vierde, achcsce en ciende letter een s moet zijn. 'Ik kan je we! zeggen dat ik het niec bepaald fijn vind me akelig te voelen,' zegt ze grimmig, alsof hec mijn schuld is. 'Dan praat je cegen de verkeerde vent.' 'Nou, clan moec ik misschien gaan pracen met de juiste vent, denk je ook niet? Misschien moet ik gaan pracen met een kerel die mij niet vercelc dat er geen ik is, wane ik kan je wel zeggen dat die voor mij onzin is.' 'Boosheid is goed, maar verspil die niet aan mij.' 'Je hoeft mij niet te vertellen dat ik niec mijn boosheid moet verspillen,' zegt ze. 'Ik heb genoeg voor iedereen. Zeven jaar van die hier en wat heb ik nu? Ik heb niets!' 'Niets is in feite her doel, maar zover ben je nog niet. Er is nog steeds een jij om niets te hebben. Je hebe nog steeds een jij, maar nu ontdek je, dankzij zelfonderzoek, dat je zelfs dat niet hebe. Die spirituele gehannes gaar misschien niet de kant op die jij dacht, maar je bent we! al een heel eind ge

We wandelen weer verder. Orn mezelf aangenaam bezig ce houden en om haar iets neutraals ce geven waar ze haar aandacht op kan vescigen, steek ik een praatje af over wac Sartre kwade trouw, Camus filosofische zelfmoord en ik afstaan noem. In alle drie de gevallen becekent hec dac we de soevereiniteit over onszelf afstaan aan een of andere macht of instantie buiten onsz.elf, omdat de vrijheid om onze eigen weg te vinden veel te beangstigend is. Orn precies re zijn, we zijn bang om ons naar binnen ce keren en grijpen elk excuus aan om de zoektocht naar buiten te situeren. Hee boeddhisme en de newagebeweging zijn sprekende voorbeelden van toe geven

aan

die drang tot zelfbehoud. Een ander goed voor

beeld is waarschijnlijk wat jij nu aan het doen bent. We willen geen vrijheid en we willen geen verantwoor delijkheid nemen voor onszelf. Geneeskunde, godsdienst, regeringen en in principe alle inscellingen zijn er zodat wij de verantwoordelijkheid voor onszelf kunnen afstaan aan anderen en zelf kunnen ontspannen in onze veilige, gezel lige coconnetjes en ons tevreden voelen in het geloof, hoofd zakelijk gebaseerd op decoratieve ingredienten en op grond slag van een

trompe-l'oeil, dat we ons leven onder controle

hebben. Hee is essentieel voor zowel de menselijke conditie als voor een goed functionerende droomstaat dat we als de dood zijn voor ook maar her kleinste spoortje vrijheid. Dar is het ergsce wat er is; iets wat wel geromantiseerd wordt en waar we hevig naar verlangen, maar nooit bereiken. (Tenzij je in een echte gevangenis zit of in andere miserabele omstan digheden, want dan is vrijheid natuurlijk goed om naar te verlangen.)

komen.'

138

JED TALKS l

HET KRUIS VAN HET MOMENT

139

Uiteraard is mijn gebruikelijke disclaimer ook hier van toepassing: ik spreek in de context van ontwaken uit de begoocheling tegen een publiek waarvan ik veronderstel dat het naar de waarheid zoekt of, op zijn minst, tegen mensen met een actieve belangstelling voor de werkelijkheid van verlichting. Alleen in de context van verlichting is alles ver keerd zien, verkeerd. In elke andere context is alles verkeerd zien, helemaal juist, en dat zeg ik zonder enig spoorcje van ironie of oordeel. Normale mensen hebben her grootste gelijk om vrijheid re schuwen, om iedere ketter die daarmee dreigt op de brandstapel te zetten, om hun roevlucht te zoeken in hun gevangeniscel en beweren dat ze niet vrij zijn om te vercrekken. Zo is het leven, zo werkt her nu eenmaal, en zo word je geacht je te gedragen. Degenen die anders zijn, die met alle risico's van dien zich naar binnen keren in plaats van veilig naar buicen, zijn de valsspelers, de ontevredenen, degenen die nog liever het spel zouden hacken dan het te spelen, koste wat kost. In mijn ervaring zoeken zowat alle spirituele zoekers fanatiek buiren henzelf naar iets war binnen in hen ligt. Daarom zijn leerlingen dan ook nooit gekwalificeerd om vragen re stellen en ben ik gestopt met de leraar uit re hangen. De dynamiek tussen leraar en student is gedoemd te misluk ken, tenzij beide partijen naar buiten gericht zijn, wat op de spirituele markt normaal gesproken het geval is.

baard en is heel verstandig en wijs. Maar zo is hij niet altijd geweest. Ooit was hij jong, slim en vastberaden, net zoals jij nu bent. Slim en vastberaden zijn is natuurlijk prima, maar daardoor weet je ook een weg te vinden uit het pretpark, en dat is niet zo best. Deze jongeman was niet een of andere newage-interieurontwerper, maar een kerel die er echt alles voor overhad om zijn eigen weg te kunnen gaan. Dat heeft hij dan ook gedaan, maar uiteindelijk bereikte hij niers, want zijn slimheid en vastberadenheid werden veilig omge bogen naar de schone kunst van de miniboompjes. En

werd een levensgrote bedreiging voor het ego afgewend en ging alles weer zijn gangetje.' 'Wat betekent, volgens jou, dat de levenslange focus en roewijding van deze man, en het meesterschap over zijn kunst, van geen enkele waarde is?' 'Precies. Het is een binnen-de-droomstaat bezigheid. Ze leidt je er niet uir. En dat is her enige war telt.' 'En her betekent niets dat hij een groot meester is? Dat hij heel erg wijs is?' 'Natuurlijk nier. Nogmaals, hij heeft die status in de droomsraat. Hij is gewoon een van de oneindige variaties van het ego-zelf, hij is op geen enkele manier beter of slechrer dan wie dan ook. Gewoon het zoveelste masker van papier mache; dat is her enige war we moeten herkennen.' 'En wie is dan het meesterbrein achter deze grote mislei ding?' vraagt ze. 'Wie redt jouw bonsai-man van zijn gevaar lijke, jeugdige driften?'

'Stel je een bonsai-meester voor,' zeg ik tegen haar, 'de besce ooic. De beste bonsai-grootmeester van alle tijden, oke?' 'En wat is bonsai? lets met die miniboompjes?' 'Ja, de Japanse kunst van de miniboompjes. Die bonsai meesrer is inmiddels oud geworden, hij draagt een lange

140

JED TALKS 1

'Zijn ego, naruurlijk, dat wil zeggen, hij heeft zichzelf gered, of zijn zelf heeft zichzelf gered, of Brahman heeft Atman gered. Hoe dan ook, de bonsai-man had toch al weinig kans tegen zichzelf.' 'En wie is de winnaar van een dergelijke wedscrijd?' vraagt ze.

HET KRUIS VAN HET MOMENT

'De bonsai-man wint omdat hij zich op het zinloze pad van zelfvernietiging had begeven, maar gered werd zodat hij een leven met een doe! en vol drama kon leiden. Als jonge man gebruikte hij zijn kracht om te focussen, wat een existentiele bedreiging vormde voor het ego, en dus werd zijn focus langzaam verlegd naar iets veiligs. Hij werd beschermd tegen een neiging tot ontsnappen, en ging toen verder een plezierig leven leiden in zijn kleine eel met zijn

'Net als met alle vragen leidt zelfonderzoek niet naar een antwoord, maar naar de vernietiging van de vraag. De vraag is "Wie ben ik?", en her antwoord is "Niemand". Je pelt her masker van papier-mache af, zoekend naar het ware zelf, maar of je het masker nu kapot scheurt in kleine reepjes of in grate stukken, uiteindelijk kom je tot de ontdekking dat er daarbinnen niers is. In deze ontdekkingsfase ben je nu aan het komen.'

kleine miniboompjes; een grote vis in een kleine vijver, in plaats van geen-vis in een oneindige vijver. Hee levensdod waarvoor hij gered was had geen betekenis, inderdaad, maar geen enkel doe! heeft betekenis; kanker genezen, kinderen opvoeden, spiricuele boeken schrijven, de wereld redden, kleine boompjes kweken, drollen poecsen, het is allemaal van heczelfde, allemaal veilige, zinloze kleine microdrama's. Betekenis is van tafel geveegd, dus moet de illusie van bete kenis volstaan. Het is allemaal drama omwille van het drama.' 'En ben ik dan nu op dat zinloze pad van zelfvernieti ging? Is dat wat je wilt zeggen?' 'Ik zeg dat je ego-zelf probeert zichzelf te redden van een zinloos pad van zelfvernietiging, en jij verzet je ertegen. Je bent aan het verdrinken en probeert je redder van je af te houden. Ik vraag je of die echt is war je wilt.' 'En jij bent mijn geweldige redder?' 'O nee, ik ben heel blij om te zien hoe jij worstelt en ver drinkt. Het is je ego en de leraren die het heeft uitgekozen die proberen jou re redden.' 'Maar ik heb zelfonderzoek gekozen.' 'Denkend dat het naar het ware zelf zou leiden. Je Kleine Loeder heeft je in de ontdekking van geen-zelf gelokt.' 'O, dank je wel Klein Loeder, wat fijn dat ik nu ga ver drinken. Is die waar het proces van zelfonderzoek mij mee bedreigt?'

142

JED TALKS l

We volgen een smalle rij bomen die tussen braakliggende velden loopt. Kraaien doen net alsof ze ons niet in de gaten houden. Ik heb iets met kraaien, maar als ze ons ooit de baas warden, kunnen wij mensen bet wel schudden. Nadat we een poosje in stilte hebben gewandeld krijg ik de indruk dat ze nodig uit haar gedachten moet wotden gehaald, dus ga ik nog wat dieper in op de vergelijking met het masker van papier-mache. 'Je kunt je masker versieren, wat de meesce mensen doen. Dit brengt met zich mee dat de manier waarop anderen naar jou kijken moet veranderen, of eerder, de manier waarop jij denkt dat anderen naar jou kijken. Zorgen dat je er mooi uitzier, slim en rijk bent, veel macht, bezittingen en een goede positie hebt, dat soort dingen.' 'Wat allemaal alleen maar ijdelheid is, ja?' '.Alie uiterlijkheden zijn ijdelheid, ja, her zelf dat zichzelf vervult. Je kunt jezelf ook opknappen voor een onzichtbare ziener: de macht of instantie waarvan we het gevoel hebben dat die ons gadeslaat en ons beoordeelt. Ook al geven we er geen naam aan, zoals Allah of moeder of Grote Broer, toch hebben de meesten van ons het gevoel dat we permanent nauwlettend in de gaten warden gehouden. Dat is ook weer

HET KRUIS VAN HET MOMENT

143

zo'n bedacht figuur in het publiek tot wie wij ons optreden kunnen riehten, alsof we, door te geloven dat we gezien worden, kunnen geloven dat we bestaan, en dat we zijn zoals we denken dat we zijn.' 'Dat laatste stuk begrijp ik niet,' zegt ze. 'We moeren geloven dat we een publiek hebben,' pro beer ik nogmaals, 'dat funetioneert als een make-up spiegel. Van nature zijn we niet in staat onszelf re bevestigen, dus dienen anderen dat voor ons doen, ook al moeren we die anderen ons voorstellen, en dat ze ons zien zoals wij gezien willen worden.' 'Die wordt erg riskant, zeg,' 'Proberen de zin van ego-zelf te ontdekken is altijd riskant, maar het is simpelweg een nucteloos tijdverdrijf, leuk voor onder her wandelen. Het maakt nier uit hoe her onware werkt, alleen dat het onwaar is. Er is geen enkele reden voor om alle obstakels clie ons spirimeel eonstiperen re ontleden en te onderzoeken, we hoeven ze alleen maar een voor een op te blazen.' 'Dit gaat een kant uit die ik helemaal niet leuk vind,' zegt

geloofsovertuigingen en begripsvermogen. De dimensies van je gevangeniseel zijn ook de dimensies van je wezen, want ze zijn in feite identiek. Hee papieren masker van hec ego-zelf bevindt zieh niet in een eel, her is die eel. Ego bestaat uit een stel onware beperk.ingen, maar waarheid wordt door niets beperkt. Wat is een opgeblazen ballon als je her rubber weghaalt? Zowel niets als alles, ja toeh?' 'Dit is heel veel om te verwerken,' zegt ze. 'Ik begrijp niet dat zoiets als het ego zelfs maar bijeengehouden kan worden.' 'Het bindmiddel is emotie. Op emoties gebaseerde geloofsovertuigingen, dat is alles waar een mens uit bestaat. Al jouw geloofsovertuigingen kunnen van het ene moment op het andere 180 graden gedraaid worden of tot as verbran den, dus nogmaals, wat is er in jou dat je jij kunt noemen? Het ego-zelf is een verzameling meningen en geloofsover tuigingen, bijeengehouden door her bindmiddel van je emotionele energie. Als die energie ophoudt met stromen, zal het papieren masker van her ego-zelf terugstorten in her niets waar her vandaan is gekomen; afval tot afval, vuilnis tot vuilnis.'

ze. 'Ook dat is een overmiging waar je wat meer los van moet zien te komen: het idee dat vrijheid en geluk samen gaan. Gelukzaligheid is een mythe. De sleurel tot geluk is eomfortabel opgesloren zijn, nier vrijheid. We geloven dat vrijheid geluk betekent, maar voor werkelijke vrijheid zijn we net zo bang als voor de dood. De infrastruemur van her onware zelf is permanence gevangenschap; her masker, de eel. Iemand heeft ooit gezegd dat het }even hoofdzakelijk een kwestie is van beschutting zoeken, en dat is het wezens kenmerk van de door het ego gedreven mens. Door de on natuurlijke aard van het ego-zelf kan her alleen funetioneren binnen bepaalde grenzen, binnen cijd en ruimte, binnen

144

JED TALKS l

In deze metafoor kunnen verlichting en de dood als volgt gezien worden: wanneer her masker van het ego-zelf ver niecigd is, behoudt het afgescheiden gewaar zijn dat in her omhulsel zat, nog een tijdje zijn vorm en coherentie, war erop wijst dat dit afgescheiden gewaar zijn bijeengehouden werd door emotionele energie, en niet door her omhulsel. Of was het omhulsel hoe dan ook slechts een emorioneel krachtenveld. Wanneer de structurele begrenzing van her egomasker wordt weggehaald, lost eindig bewustzijn niet onmiddellijk op in oneindig bewustzijn. Het afgescheiden

HET KRUIS VAN HET MOMENT

14 5

gewaar zijn dat in her masker zat opgesloten verliest lang

dig hewustzijn of waarheid noemen, maar je kunr her niet

za.am zijn vorm, als een ijsherg die terug smelt in de oceaan.

jij noemen omdat er geen jij was v66r her masker en ook

Op dat punt zit ik nu: al een heel eind gevorderd in het pro

geen jij daarna. Jij bent slechrs een kunstmatig afgescheiden

ces van re'integratie in her geheel. Ik heh mijn hoekigheid en

deel van oneindig bewustzijn, tijdelijk afgezonderd en gede

scherpe kantjes verloren. Ik ben glad en soepel, ik volg de

finieerd door de kortdurende emorionele coherenrie van her

stromingen en drijfmee met her getij. Ik heb zowel het eigen

egomasker.

karakter van het masker als de vorm van de ballon verloren. En roch, door her proces van ontwaken uir de droomstaat re ondergaan rerwijl ik nog een lichaam heb, hen ik er alleen maar in geslaagd om her natuurlijke reintegratieproces re

'Ik vraag me af of ik nier een nieuwe oefening nodig heb,'

versnellen, iers wat uireindelijk ieder ego-zelf moet door

zegr ze. 'Op de hele tijd vragen wie ik ben krijg ik geen ant

maken; her verlies van een kunstmatige hegrenzing.

woorden meer.'

En zo gaat her ook wanneer je sterfc, denk ik. Her voer

'Je kunr alleen maar zoveel vooruitgaan als je monkey

tuig van het fysieke zelf is weggevallen, en na een tijdje ver

mind aankan,' ancwoord ik. 'Hee is cijd om je heoefening

dwijnt ook de emotionele samenhang van her ego-zelf Dit

van je hoofd naar her papier te verplaatsen. Schrijf her op.

zou ook een verklaring kunnen zijn voor her bestaan van

Die gedoe in je hoofd is iets voor ongeletterde volksscammen

geesten: ego-zelven die hun lichaam kwijt zijn, maar we! nog

of om een onbewust gewensce mislukking uit re lokken. Je

een zekere mate van emotionele coherentie vasthouden.

kunc oneindig veel heter huiren je hoofd denken dan erin,

Misschien is dit de reden dar geesten met een srerke emoti

alsof je een lasersrraal gebruikt in plaats van een gloeilamp.'

onele energie in de vorm van hechre banden of onopgelosce

'Ik weet nu nier of ik nog wel meer wil nadenken.'

kwesties nog een tijdje blijven rondhangen.

'Dan zou het goed zijn als je die eens opschreef om daar

Nou ja, er is ook nog die andere manier waarbij het ego

helderheid in re krijgen. War wil je? Aan de andere kant moer

zelf sterft terwijl her lichaam nog in !even is, war hetzelfde

je ook een beerje voorzichtig re werk gaan. Als je er serieus

is als verlichting. Zoiets als dood zijn besraat niet. Dood zijn is geen sraar

mee beginr, verandert je geesr in een vlammenwerper die je niet meet onder comrole hebe. Wat denk je dar een vlammen

van zijn, net zoals niet-zijn geen scaat van zijn is en net zoals

werper kan aanrichten in een wereld van sluiers? Al heel snel

nu! geen cijfer is. Misschien denk je dat een deel van jou

kan van alles en nog wat flink uir de hand !open.'

voor altijd zal overleven, en daar heh je gelijk in, maar dat

"Vlammenwerpers, laserscralen, brandbommen, kleine

deel van jou is totaal onpersoonlijk, dus is je onsrerfelijkheid

loeders, mij allemaal best,' zegr ze. 'Hee kan roij niet meer

niet van jou. Denk maar aan her masker van papier-mache.

schelen war er uir de hand kan lopen. Ik krijg er heel erg

Wat blijft nog over als je de harde, aan elkaar gekoekte brok

genoeg van om geen resulraat te hebben. Alles is tot nu toe

srukken verwijdert? War er nog over is als her masker weg is,

Steeds weer niets; ik ZOU ZO graag VOOI een keertje ietS willen

is wat er was voordat het werd geschapen. Dae kun je onein-

vinden, niet alsmaar niers.'

146

JED TALKS

HET

KRUIS VAN HET MOMENT

147

'Probeer het op te schrijven,' stel ik haar voor, 'desnoods

zoekers ZOU werken in een sessie of minder, omdat de meesten

in het wilde weg, alleen om te kijken waar het naartoe gaat.

niet werkelijk zoveel brandende ontevredenheid met zich

Begin met een ding, en laat dat overgaan in iets anders, laat

meedragen. Ze hebben alleen een soort egoverlangen om

het worden wat het wil. Je hoeft niet re weten waar je moee

verlicht re zijn omdat het cool klinkt, zoals de spirituele

beginnen, begin gewoon. Je hoeft ook niet te weten waar hee

tegenhanger van een snelle auto of een lichaam dar in een

naartoe gaae, ga gewoon. Begin met het proces en sea toe dae

bikini past. Zou jij graag een ontevredenheid naar boven

hee alles overneemt. Als je iets donkers en angseaanjagends

willen halen die je op dit moment niet voelt? Waarom? Als

ziee, duik er dan moedig in. Als je niet graag schrijft, pro

je Kleine Loeder in slaap is, laat hem dan slapen. Als hij wak

beer hee dan hardop te zeggen. Ga ergens zitten waar je zeker

ker wordt, zul je gauw genoeg van hem horen. Spirituele

weet dae je alleen bent en niemand je kan horen, en praat

aucolyse, geschreven of verbaal, is een manier om iets wat

dan, ga tekeer en see! vragen en eisen, laat dingen los in een

naar buiten wil komen te verwerken. Als je niet van binnen

oerschreeuw en laat naar buiten komen wat er naar buiten

in brand staat hoef je ook niets re verwerken. Er staat niets

wil komen.'

op het spel, her is geen kwesrie van nu of nooit. Het is niet

'Dit klinkt alsofik weer helemaal opnieuw moet beginnen.'

waar dat er geen tijd is zoals het heden, tijd is altijd zoals het

'Wen daar maar aan. Dit is een zoektocht die bestaat uit

heden. Als je het niet hoeft te doen, waarom dan ermee gaan

stappen. Als je er een hebt gezet, begint de volgende al. Elke stap is een compleet proces op zich en, zoals ik me herinner, bij geen enkele valt er veel lol aan te beleven.'

rommelen? Er valt niets re winnen. Met Menselijke Volwassenheid daarentegen heb je alles te winnen. In tegenstelling tot verlichting heeft de ge"inte greerde staat zin en is universeel wenselijk. Wat het ook is war je wilt bereiken - verlichting, inte gratie, of alleen een innerlijke schoonmaakbeurt - ik zou

Zal alles hardop zeggen voor haar werken? Ik weet her

zeggen dat her altijd op dezelfde manier begint: keer naar

niet. Het werkte we! voor Brett, die we hebben ontmoet in

binnen en hou daar een grote schoonmaak. Spirituele

Spirituele oorlogvoering. Haar hele proces speelde zich after

autolyse helpt je om beter na re denken en om door focus

wijl

rondjes liep om een meer heen en raasde en rierde

en coherentie je geesr meer in harmonie re krijgen, war de

tegen wie of wat ze ook maar tegenkwam, demonen ver

enige manier is om het op re kunnen nemen regen je emo

sloeg, bommen gooide, vloekte, schreeuwde, haar vader ver

ties. Je hebt geen therapeut, medicijnen, een supportgroep

moordde en zo krachrig nadacht als ze maar kon. Alles in de

of zelfs maar vrienden nodig. Gooi er een paar brieven uit

strijd gooiend, zoals we her misschien moeten noemen. En

vol emotionele kocs, gericht aan je ouders. Schrijf hacemail

hoeveel maanden of jaren het ook heeft geduurd, uiteinde

naar God, vergeef hen die tegen jou gezondigd hebben of

lijk was ze Klaar.

vraag vergiffenis aan hen tegenover wie jij hebt gezondigd.

Zou het proces van spirituele aurolyse ook voor jou

Hee punt is niet om te helen, te vergeven of verlossing te

werken? Ik weet het niet. Ik denk dat het voor de meeste

vinden of je hart te openen, her is bedoeld om al het opeen-

148

JED TALKS 1

HET KRUIS VAN HET MOMENT

149

gehoopte mentaal-emotionele afval uit je systeem te werken zodat je uit een staae van nog-niet-geboren tevoorschijn kunt komen in de geboorte van jezelf, in een staac waarin je authen tiek kunt !even. Als je onveiwerkte menraal-emocionele rom

Bij wijze van inceressante epiloog van die verhaal: de

mel met je meedraagt zul je het, hoe diep verstopc het ook zit,

vrouw met wie ik jaren geleden deze wandelingen heh

moeten ophoescen en uitspuwen, of het eruit krijgen zoals het

gemaake was een van degenen bij wie ik hee voorrechc had

zich aandient; door ce schrijven, schreeuwen, zwecen, over

om haar bij ee staan op een succesvolle zoekcocht.

geven, dac maakt niet uit. Her enige wat belangrijk is, is ervan

Haar naam was Marichelle.

af komen. Met geweld moet je vroegere overcuigingen en gevoelens overboord zetten, want anders zul je voor altijd vast blijven zitten in het pre-puberale ontwikkelingsscadium waarin je nu waarschijnlijk vastzic. En wat je clan verder nog in je leven zule bereiken, nooit zul je werkelijk geleefd hebben omdae je bent gescopc met je re ontwikkelen voordat je in je rechtmatige scaae van zijn bent opgestaan. Ik heb hec vaak gezegd. Die is de reden dat je hier bent, en dae is wae je eche wilt. Daarom ben je dit aan het lezen. Integraeie is als een mini-verlichting of pre-verlichting, en vermoedelijk ook als de eoestand van een authentiek mys ticus. Natuurlijk moet je er een prijs voor betalen, maar nadat je hebt losgelaten wat moet verdwijnen, zie je in dat hee toch al nooit werkelijk van jou is geweese, dus is die prijs in feiee niees. De poortloze poort, weet je nog? Zij die niet vanuit hee vlees herboren zijn in de geese, zijn helemaal niec geboren, en als die ook op jou slaae kun je hee links laeen liggen, het ontkennen, of je kunt je machtige pen opnemen en er iets aan doen. Sterven zul je in ieder geval, dus wat geeft hec oak? Het maake niet uie wae je doee, nacuurlijk, en je kunt jezelf niee redden omdae er geen zelf is om ee redden, maar waarom zou je niee een goed spel spelen? Waarom niee naar boven zwemmen en kijken of je door hee waeeroppervlak heen kune breken? Hee is een heel andere wereld daarboven.

150

JED TALKS 1

HET KRUIS VAN HET MOMENT

De stokloze stok

Val zeven keer, sta acht keer op. Zen-spreekwoord

p een mooie ochtend in lang vervlogen tijden, nog v66r mobiele telefoons en internet, werd ik benaderd

door een leerling met de naam Jason. Hij klaagde dat hij na weken ijverig zijn best te hebben gedaan, geen enkele voorÂ uitgang maakte. Eigenlijk was het meer jammeren wat hij deed. Ik boog mijn hoofd een paar minuten in stilte om hem de indruk te geven dat ik diep nadacht, terwijl ik mij afvroeg of je werkelijk kunt struikelen over een bananenschil, of dat het gewoon een stijlfiguur is die gebruikt wordt in cartoons, zoals uitpuilende ogen bij het zien van een betoverende dame. Na een korte, gewijde srilte liet ik mijn oceaan van wijsheid naar buiten sproeien. 'Er zijn drie woorden in de Engelse taal die eindigen op n-g-r-y, onrhulde ik Jason. 'Mag ik je vragen mij re zeggen welke dat zijn?' Angry en hun gry had hij algauw te pakken (de woorden, niet de toestand), maar bij het derde woord bleef hij min of meer steken. Ik verzocht hem te vertrekken.

DE STOKLOZE STOK

1 53

De volgende morgen werd ik weer door Jason benaderd,

De volgende morgen verscheen hij weer en zag er nog

deze keer met tranende ogen, afzakkende schouders, en

veel slechter uit. Opnieuw had hij het hele woordenboek

nogal opgefokt. 'Ik ben de hele nacht opgebleven,' zei hij met overslaan

doorgenomen, jammerde hij, maar deze keer veel zorgvul diger, en zijn hersens jaagden nog steeds als waanzinnig door

de stem. 'Ik heb erover nagedacht, ik heb het aan verschil

een eindeloze stortvloed van woordcombinaties heen. Nog

lende mensen voorgelegd, ik heb zelfs het hele woordenboek,

steeds niet gevonden.

bladzijde voor bladzijde, doorgenomen.' 'En?'

'Weet je zeker dat je echt je best heht gedaan?' vroeg ik. '.Alstubliefi:,' riep hij wanhopig uit, 'het spijt me, het lukt

'En niets. Het zit nu de hele tijd in mijn hoofd; ik blijf

me gewoon niet. Stongry, congry, dingry, dongry, clangry,

maar geluiden maken en aan het eind n-g-r-y plakken om

flangry. Ik weet niet wat het is. Kunt u alstublieft, alstublieft,

te zien of het een woord is. Mangry, sangry, fangry, quangry,

het mij niet gewoon vertellen?'

!angry, ik kan het niet meer stoppen. Mijn hersens gaan maar door, zelfs nu: bongry, wongry, dingry, dongry. Luister, het spijt me, ik heb het geprobeerd, maar het lukt me

'Wat verrellen, Jason?' 'Het derde woord!' brulde hij. 'Wat is het derde woord dat eindigt op n-g-r-y?'

gewoon niet. Smingry, smangry, pingry, pangry. Kunt u het

'O, dat weet ik nier,' antwoordde ik. 'Ik hoorde toeval

mij alstublieft vertellen, zodat ik er niet meer zo door ge

lig die vraag een paar jaar geleden op de radio, en ik vroeg

obsedeerd ben en wat rust krijg?'

het me af. Ik dacht dat jij her misschien wist.'

Ik liet een serene blik op Jason rusten, alsof hij onze hoop

Hij staarde me een hele poos aan alsof hij gek was gewor

voor de toekomst was, wat hij niet was. Ik vouwde mijn

den terwijl hij, am te voorkomen dat zijn hoofd zou ont

handen samen in de vorm van een kerk, met mijn ring

ploffen, zijn ontreddering in kleine teugjes uirademde.

vingers als torenspits tegen mijn lippen aan, want ik was aan het experimenteren met verschillende houdingen die passen

'Het bestaat niet,' stamelde hij ten slotte. 'Er hestaat geen derde woord, is het niet?'

bij een wijze. Ik proheerde er ook een met mijn hoofd iets

'Nou, nee, dat zeg jij toch, dat her niet hestaat.'

je naar links gebogen, daarna naar rechts.

'U wist het, is het niet? Al die tijd wist u het al!'

'Toen je het woordenhoek hebt doorgenomen,' vroeg ik,

'Ik wist dat je je srinkende best kon doen, Jason,' ant

'heh je toen ook gekeken naar de woordvarianten? Angry is

woordde ik, 'en nu weet jij dat oak. Ga nu maar wat rusten

bijvoorbeeld een variant van anger, hungry is een variant van

en kom morgen weer bij me langs. Ik heh nog meer vragen

hunger. Heb je daar allemaal op gelet, of alleen op de

voor je.'

hoofdwoorden?' Zijn roodomrande ogen werden vochtig van wanhoop. Hij liet een onaangename kreun horen en trok zich toen terug uit mijn illustere aanwezigheid.

Voor meer informatie over de Samsaraboeken zie .samsarabooks.com

www

154

JED TALKS 1

DE STOKLOZE STOK

15 5

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Adams, Robert- Stilu van her hart, dtel I Adams, Robert- Stilte van htt hart, dtel2 Adyashami- Dansendt kegte Adyashanci - 'Wart mediratie Adyashanti-Het tinde van je wereld Adyashanti- Genade Adyashanri-De weg van bevrijding Adyashami-jezus, dt mysticus Adyashanti- Ontwakm, htt za/je maar gebeurm Arnberchde, J.C.-Opengebrokm Bailey, Darryl- De iUusie 110orbij Bailey, Darryl- Naakte essmtie Balsekar, Ramesh- Er was eens ... Balsekar, Ramesh- Not1 In? Balsekar, Ramesh- Vrtde m harmanit in het dagelijks !even Bancroft, Anne - W&ortkn van Boeddha Beintema, Rica -Jnana yoga in dt praktijk Bernie, Jon-Alkdaagu vrijheid Bodian, Stephan- Onrwaak Bodian, Stephan- Voorbij dt vorm Bongers, Sally-Alkdaagse verlichting Boogaard, Han v.d./Wei Wu Wei -Leven zondtr tranen Boogaard, Han v.d. -Dat wat ls Byrom, Thomas- Het hart van bauustzijn Caraway, Morgan -Een aangmame ontgoocheln i g Chayat, Sherry/Tanahashi, Kaz- Cirkel, het zen pmuelwerk van

Kazuaki Tanahashi Cohen, Alan - &nr u

net 2,0 gelu!tkig als uw hond?

Cohen, Alan - Wijshtid uir her hart Crowley, Gary- V.:n

hier naar hier is dit nu alles? Delden, Jan van - Terug van 11ooit weggauust Delden, Jan van -Zelftealisatie,

Dclden, Jan van- ďż˝k wegm, tin thuis Dych, William-Anthony de MeUo, un bloemlezing Foster, Jeff- Le11t11 wnder middelpunt Foster, Jeff- Em buitmgewone afWezigheid Foudraine, Jan-Metanoia Gangaji- Vrijheid in overgave Gieles, Leone- Thuis Gill, Nachan - Helderheid Glassman, Bernie -Oneindige cirkel Goode, Greg- Lrom a/s gewaarzijn Greven, John - Eln Hamill, Sam/Lao Tse - Tao u Ts)ing Harding, Douglas - Open voor de bron Harris, Sam - De vrije wil Harrison, Sceven- Zoek gem antwoord Harrison, Steven- Het gelukkige kind Harrison, Sceven- Eln-zijn in relaties Harcong, Leo- Ontwakm in de droom Hcybocr, Anton - Dtfilosofie van un oonpronktlijke gem Hcybocr, An con- The philowphy of an original mind Hillig, Chuck- ďż˝rlichting voor beginnm Hillig, Chuck- Partis voor dt ziel Inzichc, vingm wijzend naar dt maan Joncheere, Zoe - Leven als God Jourdain, Scephen/Farccc, Gilles- Zo maar ver/icht Kan, Jcrry-Non-Dualiteit Kccrs, Wolter- Vrij zijn Kccrs, Wolter-jnana >aga Kicken, Patrick & Smit, Paul - Praten over bew11Stzijn Kiloby, Scocc- Liefdts stille revolutie Klein, Jean-lk Ben Koehoorn, Jan -Ze/fonderwek Krishnamuni, U.G.-De dtnkbuldige gust Krishnamuni, U.G.-De moed om te zijn wieje bent Lake, Gina- Het mechanisme van verlangen Lunmers van Toorcnburg, Wendy- Hoogbegaafd, nou In? Lunmers van Toorenburg, Wendy- Wtrkboek Hoogbegaafd Lauremius, Hans - Ro:ungeur en prikkeldraad Lawry, Kalyani- Sailor Bob Adamson, kvm en fur Liquorman, Wayne-Never mind

157

Liquorman, Wayne-Hallo lieve mmsm

Sengrsan- Oorspronkelijke Gust

Lott, Joey/Fish- Vtrlicliting.

ShantiMayi- Ons hart wett alles

mythe!

LuciUe, Francis- Eeuwigheid NU!

Shapiro, Isaac- Htt gebeurt vanulf

Luicwieler, Olette-De lnmudroom

Shapiro, Rami - Optn gehtimm

McKenna, Jcd-Spirinule verlichting? Vergeer ha mf111r!

Smit, Alexander-Kmnendheid

McKenna, Jcd-Spirituul lncorrectt Verlichting

Smit, Alexander- Geschenk Vl1JI htt Absolute

McKenna, Jed-Spiritutlt Oor/ogvomng

Smit, Paul-Alles ovtr Nitts (boek met 2 dvd's)

McKenna, Jed-Notitia

Smic, Paul-Non-dualiuit voor managers

McKenna, Jed-}tdi McKmna's thtorit van a/les

Smit, Paul- Vtrlichting voor luie mtnsm

McKenna, Jed- Sp tl ztmder tinde McKenna, Jed-Droomstaat

Smit, Paul- Verlichting in de il efde Smit, Paul- uitZoomm

Mello, Anthony de-Bewmtzijn

Spira, Rupert-De helderheid dtr dingm

Mello, Anthony de-Dt weg van Jti!u

Spira, Rupert- �t mt is liifdt

Mello, Anthony de-Dt htrontdtkking van htt from

Spira, Rupert-Bewustzijn au enige werkelijkheid

Mooji-Adem van htt absolute

Sterren, Paul van der- Vtrlichting in em lege verpakking

Mooji- Weidser dall de heme� groorser dan de ruimu

Srerren, Paul van der- Over bet brein, non-dualiteit en vrije wil

Morinaga, Soko- Wm /eerling tot muster

Srerren, Paul van der- Gedachtm over bet ondtnkbare

Nisargadam Maharaj - In woord m bte!d

Sylvester, Richard- Gun zelf. gem andtr

Nisargadacca Maharaj-Dat wat ik ben

Tachagata, Florian -Zijn

Norquist, Steven- De wf111rheid over verlichting

Tecceroo, Tosca-Alles over edtlsteenthtrapie

Oever, Jan van den-Ik wtet nitt wie ik ben

Tolli&on, Joan- Ontwakm in htt alledaagu

Oever, Jan van den- Oever/oos

Tolli&on, Joan-Niets om je f111n

Orloff. Judith - Emotion& vrijheid, je bent gun spulba/ vanje emotits

Unmani Liza Hyde - lk ben htt /even ulf

Parsons, Tony-Zoals htt

Vanloo, Babeth - Kunst

Leven

vast

•

te hozultn

Kunst

Parsons, Tony- Nitmand bier

Vingerwijzingen -Artikelen uit titn jaar InZicht

Parsons, Tony - Nitmalld daar

Waire, Dennis-Em introductie tot advaita

Parsons, Tony-AUts en Nitts

Watts, Alan- Word wat jt bmt

Passons, Tony-Het open gthtim

Wei Wu Wei- Onwmlds wijs

Parsons, Tony- Over vrijheid gesprokm

Whenary, Roy-De structuur van zijn

Pearce, J oseph Chilton-De barst in bet kosmisch ei

Zuijderhoudc, C.B. -Muster Eckhart versus advaita

Prendergast, John - Dt hdlige spitgtl Raaijmakers, Annerce- Volledig vrij Ramana Mahasshi-111 woord m bee!d Ram Tzu - Wie zoekt za/ nitt vindtn Rigter, Bob-Zen tijd Rood, Linda - Htt ja-gevoel Rossum, Jan van-ft bent nitt wat je dmkt Schoonderwocrd, Simon-&n christen op satsang Schreuder, Escher -CoBrA aan de gracht Segal, Suzanne - Aanvaring met h tt oneindige

159

b ooks.com