Judith Orloff - Emotionele vrijheid by nonduality

Judith Orloff

emotionele

vr1

Je bent geen speelbal van je emoties

Emotionele vrijheid

Judith Orloff De aarde is dejuiste plaats voor de liefde. ROBERT fROST

Emotionele vrijheid je bent geen speelbal vanje emoties

servire

servlre

Seruire: nieuwewe8en. naarwysheid, in.spiratie en spirituatiteit www.servire.nl www.kosmosuitgevers.nl

Inhoud

Inleiding

Voor LeongTan

Emotionele vrijheid: het geheim van sereniteit 7

DEEL EEN ....___

DE KRACHT VAN EMOTIONELE VRIJHEID AANBOREN r.

De weg naar emotionele vrijheid:

beginnen met leren liefte hebben 19 2. Vier praktische geheimen om uw emotionele leven uit de verfte laten komen 40 Servire maakt dee! uit van �osmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Oorspronkelijke titel: EmotionCll Freedom This translation is published by arrangement with harmony Books, an imprint ofThe Crown Publishing Group, a division of Random House, Inc. ' © 2009 Judith Orloff, M.D. © 2009 Kosmos Uitgevers B.V., Utrecht/Antwerpen Vertaling: Aad van der Kooij

3. Dromen en slaap:

toegangspoorten tot revolutionaire vormen van bewustzijn 68 4. Van intellectuelen tot empathische mensen:

tot welk emotionele type behoort u? 109 5. Emotionele vampiers bestrijden:

Omslagontwerp: de Ruimte ontwerpers

hoe u uw sensitiviteit kunt begrijpen en beschermen 129

ISBN 978 90 215 4636 o NUR720

DEEL TWEE

Vorrngeving: Julius de Goede

Alie rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker,

noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van even tuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.

DE INSTRUMENTEN VOOR UW BEVRIJDING

6. De EersteTransformatie: angst onder ogen zien, moed ontwikkelen 157 7. DeTweedeTransformatie: rustratie en teleurstelling onder ogen zien, geduld ontwikkelen 187

8. De Derde Transformatie: eenzaamheid onder ogen zien, verbondenheid ontwikkelen 219 9. De Vierde Transformatie:

Inleiding

angst en bezorgdheid onder ogen zien, innerlijke rust ontwikkelen 248 ro.

De Vijfde Transformatie:

depressiviteit ond \r ogen zien, hoop ontwikkelen 282 n.

De Zesde Transformatie:

jaloezie en afgunst onder ogen �ien, zelfwaardering ontwikkelen 321

EMOTIONELE VRIJHEID: HET GEHEIM VAN ·SERENITEIT

12. De Zevende Transformatie: woede onder ogen zien, mededogen ontwikkelen 352

Nawoord Leven in dienst van bet hart: de zegen van emotionele vrijheid 394 Adressen voor informatie en hulp 397 Selectieve bibliografie 400 Een selectie van wetenschappelijke artikelen 402 Over de auteur 404 Dankbetuiging 405 Register 407

Ik nodig u uit voor een bijzondere reis waarop u meer geluk, vrede en be heersing van negativiteit kunt verwelkomen dan u misschien ooit hebt gekend. U beschikt over het vermogen om die emotionele vrijheid te be reiken; ze is dichterbij clan u misschien denkt. Hoe gestrest uw leven mo menteel ook mag zijn, de tijd is nu rijp voor een verandering ten goede. Onze samenleving bevindt zich midden in een emotionele ineenstor ting. Mensen zijn rusteloos, wispelturig, om bet minste of geringste krij gen we een woedeaanval. In het afgelopen jaar werd aan meer clan dertig duizend mensen Prozac voorgeschreven. In een op de zes huishoudens is er sprake van huiselijk geweld. Vijftig procent van de automobilisten die worden gesneden reageert met getoeter, geschreeuw, obscene gebaren, of zelfs agressief rijgedrag. De helft van onze huwelijken loopt op een scheiding uit. Tocb willen we zo'n leven helemaal niet. Onze hogedruksamenleving drijft ons naar onze emotionele grenzen. Wij verdienen het bevrijd te warden van de dagelijkse kwelling van allerhande stress. Wij verdienen het gelukkiger te zijn, lekkerder in ons vel te zitten, stimulerende relaties te hebben. Dit boek stelt u in staat deze hoge kwaliteit van !even te berei ken en vaardig met stress om te gaan. Ik hen opgetogen dat ik u prakti sche, nieuwe instrumenten kan aanreiken om uw emoties meester te worden omdat de vertrouwde copingmechanismen nu eenmaal niet toe reikend zijn in onze hypergespannen wereld. Het is waanzin dat je zou moeten slikken dat je chronisch gespannen, vermoeid, of depressief

EMOTIONELE VRIJHEID

!NLEIDING

bent, zoals bij zovelen van ons het geval is. Ik kom in opstand tegen die

niet de totale waardering waar ze recht op hebben. Maar al te vaak nege

treurige toestand, en ik hoop dat u dat ook zult doen.

Emotionele vrijheid biedt het antwoord op de vraag hoe u uw geluk en uw hart kunt terugwinnen. Wat is emotionele vrijheid? Het houdt in dat u uw vermogen om lief te hebben vergroot door het ontwikkelen van posi tieve emoties en dat u in staat bent op meevoelende wijze negatieve emo ties te onderkennen en te transformeren, of ze nu bij u of bij iemand an ders optreden. Deze fundamentele levenskunst bevrijdt u van angst en stelt u in staat tegenslag te hanteren zonder dat u in de aanval gaat, uw zelfbeheersing verliest, of erdoor ontspoort. Het resultaat? Met echte emotionele vrijheid kunt'u ervoor kiezen constructief te reageren in plaats van uw greep op de situatie te verspelen zodra uw irritatie wordt gewekt, zoals bij de meeste mensen gebeurt. Hierdoor kunt u met meer succes communiceren en meer vertrouwen in uzelf en empathie voor anderen krijgen. Dan bent u het moment meester, ongeacht met wie of wat u te maken hebt. Hoewel wij vrijheid gewoonlijk uitleggen als mogen zeggen wat je denkt, verlost zijn van slavernij, en het recht om te stemmen en te gelo ven zoals wij dat willen, kunt u geen algehele vrijheid bereiken zolang u niet leert emoties te beteugelen, die u anders zouden meeslepen. Dat is een radicale paradigmaverandering die wij allemaal tot stand kunnen brengen, ongeacht onze huidige angsten of eerdere moeilijkheden Als u op pijnlijke wijze door emoties wordt meegesleept, zal dit boek u laten zien hoe dat anders kan. Uw welzijn gaat mij ter harte. Het is mijn rnissie uw emotionele vrij heid te vergroten. Deze is altijd al in u aanwezig geweest, maar u moet weten hoe u er contact mee maakt. Ik beschouw het als mijn grote voor recht u te mogen helpen afscheid te nemen van alles wat u ketent - wat u bang, klein of gei'.soleerd houdt. Dan zult u niet langer onherroepelijk op gesloten zitten in het gevecht met uzelf of iemand anders. Ik wil dat u met meer vuur in het leven staat. Ik bied Emotionele vrijheid aan als een gids voor het leven die u bevrijdt van de compulsieve tirannie van negatie ve emoties als zorg en woede, zodat u kunt kiezen voor meer vreugde. Ik zag mij genoodzaakt dit boek te schrijven omdat ik, als bevoegd psychiater met een privepraktijk en wetenschappelijk medewerker kli nisch onderzoek aan de Universiteit van Califomie, Los Angeles (ucLA), m

een conventioneel medisch systeem werkzaam hen waarbinnen emo

ties slechts ten dele worden begrepen. Ook vandaag nog krijgen emoties

ren artsen gegevens die een duidelijke link leggen tussen emoties en ge zondheid. Tijdens mijn psychiatrische opleiding aan UCLA was ik de toe zichthoudend arts-assistent van de kliniek voor affectieve stoornissen. We behandelden emotionele 'stoornissen', onder meer depressie en angst, als gevallen van biochemische onbalans die medicatie vereisten. Ik sprak dan om de paar weken vijftien minuten met patienten, schreef een recept uit, en stuurde hen dan naar huis. Hoewel ik medicamenten nooit als de hele oplossing voor hun probleem b.eschouwde (ondanks het en thousiasme van enkele collega's), constateerde ik wel dat veel patienten in elk geval een gedeeltelijke symptoomverlichting te zien gaven, een on loochenbare zegen en verlichting van hun lijden. In de daaropvolgende twee decennia van mijn medische praktijk leerde ik echter dat emotionele vrijheid zelden enkel een zaak is van het verwijderen van een symptoom. Het omvat veel en veel meer. Na jarenlang met patienten en cursusdeelnemers gewerkt te hebben zag ik in dat emotionele vrijheid uit vele bronnen voortvloeit, de meest gangbare en ook andere. Dit boek geeft mij de kans bij te dragen aan de uitbreiding van de psychiatrie zodat deze een omvattender kijk op emo tionele vrijheid krijgt, en mijn grootste liefdes met elkaar te verbinden: traditionele geneeskunde, intui'.tie, energie en dromen - een mystieke en desondanks praktische verbintenis. Ik heh de term energiepsychiatrie ge smeed om een nieuw soort psychotherapie te omschrijven die ik voorsta en die deze meervoudige vormen van kennis bundelt. Ik zal uitleggen hoe ik die stuk voor stuk gebruik om mijn patienten te helpen emotionele vrijheid te vinden opdat u die ook kunt vinden. Het intellect heeft, hoe verbazend scherp het ook mag zijn, een be perkte kijk als het om emoties gaat. Dat is de reden waarom het zo bevrij dend werkt als intu:itief bewustzijn binnen de sfeer van het gewaarwor den wordt gebracht: het overschrijdt de grenzen van het lineaire inzicht. Intui'.tie is een krachtige wijsheid die niet door het lineaire denken wordt doorgegeven - een praktische, slimme, besluitvormende hulp. Intu'itie kan een voorgevoel zijn, een droom, een 'weten', bepaalde leiding, of een waarschuwing voor gevaar. In tijden van nood is de intu'itie een stem in de woestijn die u erdoor leidt, en wanneer het goed gaat draagt ze eraan bij dat het zo blijft. Anders dan wat u misschien zou denken is intui:tie het tegenovergestelde van zweverigheid. Ze kan feitelijk fysiek warden waar genomen als een 'gevoel diep vanbinnen'. Avant-gardistische wetenschap

EMOTIONELE

legt een verband met een afzonderlijk 'brein' in het darmkanaal dat het darmzenuwstelsel heet, een netwerk van neuronen die informatie op doen en opslaan. Interessant is dat Harvard-onderzoekers een link heb ben gelegd tussen de algehele capaciteit voor intui:tie en de basale gan glia, een deel van de hersenen dat ons vertelt dat iets niet in orde is en dat we daar iets aan moeten doen. Emoties hebben ook een intu'iti.eve taal die er zwijgend om vraagt in ons lichaam ontcijferd te worden - 'subtiele energieen' die door ons heen gaan en kunnen warden �aargenomen. Dit is wat de Chinese geneeskun de chi noemt, onze essentiele levenskracht, een uitdijend terrein van we tenschappelijk onderzoek. Wij voelen emoties vanbinnen, terwijl de ener gie ervan ons lichaam te buiten gaat, de wereld die wij beroeren bein vloedt, onze affiniteiten bepaalt. Evenzo werkt de emotionele energie van andere mensen op ons in. Op dit moment hen ik een vrouw die vele werelden bereist. Mijn bena dering van emotionele vrijheid maakt gebruik van het beste van de tradi tionele en niet-traditionele gebieden om het territorium van bet hart in kaart te brengen. In dit boek zal ik de vier belangrijkste componenten van emoties bespreken die uw gezondheid en gemoedstoestand uitmaken: biologie, subtiele energie, psychologie en spiritualiteit. Waarom leg ik nadruk op spiritualiteit? Ik wil erkennen dat aan emoties een verhoogd gevoel van mysterie eigen is. Albert Einstein zei: 'De mooiste ervaring die wij kunnen hebben is die van het mysterie. Het is de fundamentele emo tie die aan de wieg van ware kunst en ware wetenschap staat.' Orn deze aan te boren moeten we beseffen dat wij spirituele wezens zijn met een menselijke beleving. Het is onmogelijk te begrijpen hoe wij emotioneel in elkaar zitten zonder een kosmisch perspectief; alles aan ons, inclusief ons biologische systeem, is een uitdrukking van het goddelijke. Emoties opvatten als een oefenterrein voor de ziel betekent dat u zich iedere over winning op vormen van angst en op rancune voorstelt als een manier om uw spirituele spieren te ontwikkelen en beter in staat te zijn lief te hebben en goedheid na te jagen. Alles wat

IN LEIDING

VRIJHEID

van uw licht afhoudt, houdt ook uw

spirituele verbondenheid op afstand. Zander ophouden wijd ik mij eraan mijn patienten en u te helpen met het bestrijden van de emotionele krachten der duistemis die lijden ver oorzaken. Dit moet beslist gebeuren. Wij hebben allemaal met lijden te maken. Als dit niet wordt aangepakt, doet het uiteindelijk anderen en onszelf kwaad. Ik heh maar al te vaak gezien welke verwoestingen het lij-

den bij mensen kan aanrichten. Ik zal u leren hoe u negativiteit kunt ver drijven zodat het lijden kan warden opgeheven en u liefdevoller kunt zijn. Goedheid deinst niet voor het duister terug. Maar het bereiken van emo tionele vrijheid betekent niet dat we neutraal warden, dat we onze gevoe lens wegmoffelen, of ze juist links en rechts naar anderen uitbraken. Het houdt in dat we emaar streven alles wat positief in ons is te ontwikkelen, en dat we aansprakelijk zijn voor bet hele spectrum van onze gevoelens, dat we ze beheersen en beseffen dat wij zoveel grater dan die gevoelens zijn. Ik voelde oak de noodzaak dit boek te ·schrijven als getuigenis van mijn eigen voortgang over de weg naar emotionele vrijheid. Ik kom uit een geslacht van sterke, zorgzame vrouwen die, ondanks hun prestaties, vaak met angst voor tekortschieten worstelden die hen ervan weerhield te genieten van hun eigen voortreffelijkheid. Mijn moeder en mijn tante, bijvoorbeeld, bemanden als zeer jonge artsen in Philadelphia in de Twee de Wereldoorlog een eerstehulppost in de binnenstad. En mijn groot moeder was een flamboyante helderziende die in de magere jaren van de Grote Depressie haar buren met haar handen placht te genezen. Deze ge weldig begaafde en complexe vrouwen waren mijn rolmodellen; in goede en in kwade opzichten heh ik zowel hun kracht als hun zorgen gedeeld op mijn eigen weg naar zelfverwerkelijking. Ik kwam van mijn moeder veel over de gevolgen van emoties te weten. Toen ze zeventig was en een bloeiende praktijk in Beverly Hills in huis artsgeneeskunde had, en haar diploma's in orde waren, koos ze er niette min voor het nationale examen af te leggen om te bewijzen dat ze even 'vakbekwaam' was als artsen die net afgestudeerd waren. Iedereen, ook mijn vader (ook arts), met haar bevriende artsen en ik zeiden tegen haar: 'Waarom zou je jezelf dit aandoen?' Maar zoals gebruikelijk was mijn moeder koppig. Hoe ergerlijk het ook was, ze m6est nag iets bewijzen. Wij waren maar toeschouwers, we hielden naar beste kunnen van haar, voelden pijn als zij die voelde. De voorbereiding voor het examen was herculisch, want het vereiste maanden intensieve studie. Ook al was ze een onberispelijk bekwame, betrokken arts, vier decennia lang geliefd bij haar patienten, ze was in de greep van een gevoel van tekortschieten. Al zeiden duizend mensen tegen haar hoe ongelooflijk ze was, als een per soon iets geringschattends zei geloofde ze die. Het was veel gemakkelij ker voor haar om vriendelijk voor anderen te zijn clan voor zichzelf - een tegenstelling die zo velen van ons ook kennen. Twintig jaar eerder was bij

EMOTIONELE VRIJHEID

IN LEIDING

moeder de diagnose van een langzaam voortschrijdend soort lymfoom

was gebeurd, had ze misschien wel langer geleefd en een nieuw chapiter

gesteld. Het had zich niet uitgebreid, maar was ook niet weggegaan. Kort

van voldoening in haar leven ontdekt - een chapiter dat niets met preste

na het nationale examen veranderde de tumor echter in een agressieve

ren te maken had. Maar dit is een overgang die bij het klimmen der jaren

vorm van leukemie. Hoewel ze haar examen heldhaftig volbracht, stierf

aan de orde moet komen, een gunst waarnaar je op zoek moet gaan.

ze binnen zes maanden daama. Tegen het einde zei ze tegen mij dat ze

Mijn moeder gaf mij veel mee, onder andere de vasthoudendheid om

geloofde dat de spanning en de angst die aan haar vraten haar dood had

mijn dromen trouw te blijven en liefde voor studie. Maar haar leven heeft mij ook de ontzaglijke noodzaak geleerd om negatieve emoties te helen

den bespoedigd. Doordat ik getuige was van de worsteling van mijn moeder met haar

om mijn eigen innerlijke vrede te bereiken en mijn patienten te helpen

twijfel aan zichzelf deed ik wezenlijke inzichten in emotionele vrijheid

hetzelfde te doen. De lcracht van de liefde is de kampioen van emotionele

fe afschuwelijke tol die negatieve emoties eisten

vrijheid. Wij moeten de innerlijke stem eerbiedigen die zegt: 'Schat, wees

van de persoon die mif het liefst was. Ik werd door machteloosheid ge

vriendelijk voor jezelf. Jij bent goed genoeg. Jij bent mooi.' Dit mededo

kweld terwijl ik haar zag verzwakken. Al voordat ze stierf ervoer ik het

gen huist in elk van ons: het ultieme antwoord, het antwoord waar ik naar

verlies van mijn moeder als een celachtige kilte. Ik bleef heel dicht bij

hunker, dat ik mijn patienten leer en van de daken roep.

op. Als dochter zag ik

haar tot het moment dat ze in een gouden schittering veranderde en niet

In de geest van mededogen k:unt u Emotionele vrjjheid gebruiken om

meer van deze aarde was. De onderlinge verbondenheid van lichaam en

vreugdevol en sterk te warden. Mijn boek bestaat uit twee delen. Deel

geest was nooit duidelijker dan in die hartverscheurende dagen. De ironie

een, 'De lcracht van emotionele vrijheid aanboren', deelt de vier bestand

wilde dat het wezen van mijn moeder tot in het kleinste vezeltje niet be

delen van emoties aan u mee. Het reikt een test ter zelfbeoordeling aan

wust wilde sterven, maar spanning en angst malen daar niet om. Ze vie

die u helpt uw huidige niveau van emotionele vrijheid vast te stellen zodat

len onophoudelijk op haar zeventigjarige immuunsysteem aan, dat al

u de groei ervan kunt bijhouden terwijl u de principes die dit boek bevat

door kanker werd ondermijnd, en haar lichaam bezweek.

in praktijk brengt. Ik zal u ook vragen deelgenoot te warden van mijn ro

Zo moeder, zo dochter; ook nu nog kan ik af en toe mijn angsten of

mance met slaap en dromen, revolutionaire vormen van bewustzijn die

innerlijke slavendrijver niet stoppen, en het is een hel. Een doorslagge

bevrijdende wijsheid in petto hebben. ledereen kan dit domein betreden,

vend verschil is echter dat ik mij uitdrukkelijk heh voorgenomen me niet

zelfs als u nooit in staat bent geweest u uw dromen te herinneren. U zult

door negatieve emoties te laten koeioneren. Ik zal tot de laatste snik vech

verlichting vinden als u aan slapeloosheid en nachtrnerries lijdt en alle

ten om ze te verslaan. Dat is mijn eeuwige gelofte, en ik boek aangename

dromen als bondgenoten en helende krachten leren zien. Ten slotte zal ik

en gestage vooruitgang. Maar moeder was van de oude stempel die wil

u laten zien hoe u open kunt blijven staan zonder door een vaak hard

dat je doorbijt, heilig in presteren gelooft, en niets moet hebben van psy

vochtige wereld overweldigd te warden. Ik schep er een bijzonder genoe

chotherapie. Niet dat ze niet wilde dat haar gevoelens van angst verdwe

gen in deze oplossingen te delen - ook het ontdekken van het emotionele

nen; in de loop van vele gesprekken bij onze theesessies op zaterdagmid

type waar u toe behoort en hoe dat te optimaliseren - omdat ik maar al te

dag beluisterde ik steeds haar hunkering naar innerlijke vrede. Ze wilde

goed weet wat het is op een spons te lijken die de angst van mensen om

alleen niet de tijd en de energie investeren om dat te bereiken, hetzij door

zich heen opzuigt. Ik zal ook een 'handleiding voor bet overleven van

contemplatieve introspectie, hetzij met hulp van een gids. En ofschoon ze

emotionele vampiers' aanbieden, belangrijke tips om uzelf te bescher

het joodse geloof vurig omhelsde, waren de traditionele diensten die ze

men tegen vrienden, familie of collega's die u emotioneel leegzuigen.

bijwoonde niet op de alledaagse spirituele betekenis van emoties gericht

In Deel twee, 'De instrumenten voor uw bevrijding', reik ik een prakti

en hielpen ze haar niet tot de kem te komen van de vraag hoe ze minder

sche aanpak aan voor de confrontatie met de zeven meest voorkomende

angstig kon leven. Zelfs aan het eind ontbrak het haar aan de instrumen

moeilijke emoties en voor het ontwikkelen van positieve emoties. Ieder

ten voor verandering. Het doet mij pijn dat moeder, die zo pittig en kun

hoofdstuk heet een 'transformatie' en pakt weer een andere emotie aan;

dig was, haar eigen waarde nooit helemaal heeft verwerkelijkt. Als dat wel

sommige zijn voor u misschien van acuter belang clan andere. Ik stel ne-

EMOTIONELE VRIJHEID

lNLEIDING

gativiteit als middel tot een doel voor, een vorm van lijden die onder ogen

warden, meer heel. Houd het langzaam en simpel. Gebruik de methoden

gezien en getransformeerd moet worden. Ze zal zich periodiek voordoen, maar u zult leren haar snel weer minder te laten warden. Ik heh in elk hoof dstuk negatieve en positieve emoties aan elkaar gekoppeld omdat vrijheid voortkomt uit het uitvoeren van deze transformaties in plaats van in pessirnisme te blijven steken. Ik zal bijvoorbeeld technieken aanreiken om angst met moed te overwinnen ofjaloezie met zelfwaardering. Zo zal ik u ook manieren aan de hand doen voor het aanpakken van eenzaam heid, angst, frustratie, depressie, en woede om een meevoelend leven in krachtige verbondenheid te creeren. Bij iedere transformatie zal ik illus treren hoe de vier componenten van emoties - hun biologie, spirituali teit, energetische kr-a-cht en psychologie - u kunnen helpen een meer se rene heelheid te bereiken. Hoewel ellende van gezelschap houdt, doet in nerlijke vrede dat ook. Ik zal mijn persoonlijke reis met iedere emotie, mijn uitdagingen en mijn oveiwinningen, delen. U zult ook manieren ontdekken waarop mijn patienten, workshopdeelnemers en vrienden emotionele vrijheid hebben gevonden zodat u kunt leren hoe u die ook kunt verwelkomen. Ik draag dit boek op aan mensen onder emotionele stress die erdoor overstelpt worden maar de instrumenten missen om verandering aan te brengen - degenen met veeleisende beroepen, overtrokken superouders, of chronische tobbers die het exhaleren van het leven graag onder de knie willen krijgen - en aan iedereen die zich eenzaam voelt maar naar een sterker gevoel van verbondenheid snakt. Het is bedoeld voor diegenen die aan problemen lijden die als 'psychosomatisch' bestempeld worden, zo als het chronisch vermoeidheidssyndroom en fibromyalgie, die door ne gatieve gedachten en gevoelens warden gevoed. U zult ook van dit boek profiteren als u emotioneel goed zit maar verdere verbetering wilt. Laat Emotionele vrijheid u door het gebied van uw emoties leiden. Ga in uw eigen tempo. Ik zweer bij kleine stapjes: die houden een gevoel van veiligheid en comfort in stand en ze voorkomen dat u overladen wordt. Ik heb het gehad met openbaringen! Hoe onthullend deze aha-momenten die iemands leven veranderen ook kunnen aandoen, ze zijn vaak moeilijk vol te houden. Een brandend braambos is wonderbaarlijk, maar ik zou niet willen wachten tot er een opduikt of mijn groei daarvan afhankelijk willen maken. Ik moedig

in plaats daarvan aan om met veel liefde klei

ne veranderingen aan te brengen - dan zullen ze zich ophopen en duur zaam zijn. Door de ene gulden steek na de andere zult u aaneengehecht

die in ieder hoofdstuk warden aangeboden. In mijn medische praktijk heh ik iedereen ervan zien profiteren, van gestreste moeders tot jachtige zakenmensen. Bij dit proces kunt u vooruitgaan, en clan weer wat terug glijden. Geen zorgen: zo gaat het nu eenmaal. Een fout is alleen een fout als u er niet van leert. Wees u ervan bewust dat zelfs met de beste bedoe lingen emoties ons soms van ons stuk kunnen brengen. Ze weten precies hoe ze ons in een onbewaakt ogenblik kunnen overvallen als we niet ge centreerd zijn. Neem frustratie, de grate beproever van de gemoedsrust wanneer er obstakels, alledaags of extreem, opdoemen. Onlangs was ik te laat voor een afspraak met de tandarts. Toen ik van mijn flat vertrok, blokkeerde een monster van een vrachtwagen de uitrit; ik verspeelde kostbare minu ten met het opsporen van de eigenaar die hem moest verwijderen. Toen ik op weg was kreeg ik een telefoontje op mijn mobiel dat een project waarvan ik hoge verwachtingen had gekoesterd toch was vervallen. Toen, nog in de war van deze frustratie, besefte ik dat mijn tandarts zijn praktijk onlangs had verhuisd, en dat ik op de verkeerde plek had geparkeerd. Dus in allerijl nam ik een afsnijroute door een nabijgelegen-bank, maar ik raakte de weg kwijt. Nu was ik werkelijk te laat. Toen daagde er red ding. Er was een veiligheidsbeambte, in een keurig geperst uniform en met een glanzend pistool, die mij aanwijzingen kon geven. Ik began hem gejaagd te vragen naar de weg, maar hij reageerde niet. Opeens realiseer de ik mij dat hij een akelig stille indruk maakte. Toen ging mij een licht op - ik praatte tegen een dummy! Ik raakte hem aan... jawel, het was nep. Ik hoorde iemand achter me giechelen. Ik draaide mij om en zag de echte veiligheidsbeambte een paar meter verderop. 'De dummy ziet er zo echt uit,' zei ik schaapachtig. 'Geeft niet,' antwoordde hij. 'De mensen reageren de hele tijd zoals u deed. Ze beseffen niet dat het een kunstwerk is.' Hoewel ik schaamteloos plezier had in mijn eigen miskleun, waren mijn klimmende frustraties mij wel de baas geworden. Kijk mij nou, de weg vragen aan een pop! Een heerlijke, afdoende manier om eraan herin nerd te warden hoe belangrijk het is om op onze emoties te letten. Wij willen er niet blind voor zijn tegen wie wij praten, laat staan dat we de raad van een of andere dummy willen opvolgen. Maar als u dat toch doet, lach er dan maar eens hartelijk om. En verleg dan onmiddellijk uw koers. Door alle emotionele bochten en kronkels van het leven heen is gevoel

EMOTIONELE

VRIJHEID

voor humor steeds mijn redding geweest. Terwijl ik u schrijf trekt er winters noodweer over de Pacific. Een veld van witte koppen bedekt mijn geliefde oceaan buiten mijn woonkamer. Het getij is aan het verlopen in de schemering, mijn favoriete tijd. De wind striemt, hard fluitend terwijl gouden stralen de staalachtige grijs heid doorklieven die de wereld dreigt te omsluiten. Ik vind het heerlijk om bier zo te zitten kijken. Ik ben dolgelukkig als ik <lit glorieuze tafereel gadesla. Donker, licht, of de oneindige hoeveelheid nuances daartussen

'Deel een

in - ik hen het allemaal gaan koesteren. Weet wel dat mijn moedertaal de intuitie is, die onzichtbare, ongesproken taal die in de poezie der dingen spiedt, een wijze van �aarworden en weten die mij meer in beweging zet dan iedere mogelijke lineaire analyse of de meeste gesproken woor den. Door het hele boek heen zal ik deze esthetiek

bij

onze verkenning

van emoties inschakelen en haar aan u meedelen. Wees mild voor uzelf op deze bijzondere reis. Geniet van de rit. Hoewel wij mensen een weg moeten afleggen, zijn wij nog altijd lichtgevend.

Judith Orloff, M.D. Marina del Re" Californie ,

DE I<RACHT VAN EMOTIONELE VRIJHEID AANBOREN

Ik leefmijn leuen in steeds wijder wordende rinBen. RAINER MARIA RlLKE

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID: BE9-INNEN MET LEREN LIEF TE HEBBEN

Uw leven staat op het punt beter te warden. Ik zie geweldige dingen in uw toekomst, een tijd waarin wensen uit komen. Alle brieven die u in een fles hebt gestopt, zijn gevonden. Vraagt u zich, hier en nu, eens af: wat is uw grootste wens? Is het ge luk? Liefde? Minder strijd? Een absolute garantie voor stressverminde ring? Zoals u straks zult horen, ligt het in uw macht deze dingen te berei ken. Ofhebt u het wensen misschien compleet afgezworen in reactie op een opeenstapeling van teleurstellingen? Natuurlijk heb ik dat gevoel ook gekend: 'Waar client het toe?' Is dat juist? Het is mis! Zulke berusting vol zelfbeklag veroordeelt u tot een godvergeten uitzichtloosheid die niet met sereniteit samengaat. Het is mijn onwrikbare hoop dat u het wensen van iets wat geweldig is weer een kans geeft. Er zijn momenten waarop zich kansen aandienen. Dit is er een: het afbakenen van uw emotionele vrij heid. Pas gevallen sneeuw, geen enkele voetafdruk - het pad van een nieuw begin. Uw eerste stappen zijn werkelijk gedenkwaardig. Vergeet die nooit. Laat mij u iets over de mijne vertellen. De deur naar emotionele vrijheid zwaaide voor mij als tiener open in Zuid-Californie. Het was 1968. Ik was zestien, een bloemenkind in pais ley crop tops, spijkerbroeken vol gaten en leren soldatenlaarzen of bloots voets, zwaar aan de drugs. Mijn ouders waren in alle staten. Ze bleven maar proberen mij te bereiken, maar dat maakte ik onmogelijk. Mijn re-

EMOTIONELE

VRIJHEID

bellie was niet zozeer tegen hen gericht, ze was eerder bedoeld om me zelf te redden. Hoewel moeder en dad niet meer van mij hadden kunnen houden, kreeg ik het Spaans benauwd bij hun doorsneekijk op hoe ik vol gens hen moest worden, wat mij gelukkig zou maken. Joodse country clubs, 'toonbare' kleren, conservatieve vrienden... Ik dacht het niet. Som mige nachten sliep ik zelfs in mijn geliefde jeans - mijn moeder veraf schuwde die - om me vrijer te voelen. Tegelijkertijd wilde ik niet zijn wie ik was - zo gevoelig, niet helemaal van deze wereld. Sinds mijn kinderja ren had ik veel intui:tieve inzichten en dromen gehad die uitkwamen, zo als die keren dat ik de dood van mijn grootvader en de scheiding van vrienden van mijn ouders voorzag, terwijl niemand anders dat aan zag

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

achtige variant van eten te verorberen. Ik was absoluut van plan me overal buiten te houden, totdat Windy, een andere hippiepatient die aan haar bruine suede jasje met lange franje verknocht was, vriendschap met mij sloot. Mijn stekelige buitenkant scheen haar niet te deren. Windy's on schuldige aard haalde mij al snel over; we werden onafscheidelijk. Als zusters in gevangenschap kropen we in verloren momenten in mijn kamer met zijn getraliede ramen bij elkaar, op onze ontsnapping broedend. Hoe we langs de nachtschoonmaakploeg zouden glippen na dat ze hun zwabbers en bezems door de ingang van onze gesloten afde ling naar binnen hadden gereden. Dan zouden we liftend naar de kust snelweg gaan, enkele kilometers verderop, en naar onbekende gebieden

komen. Deze en soortgelijke incidenten brachten mij in onzekerheid en

trekken. Geen ouders. Geen autoriteiten. Gewoon vrij. Hoewel onze gra

verwarring. Tot overm�t van ramp werden mijn ouders zo nerveus dat ik

te ontsnapping nooit verwezenlijkt werd, maakten onze plannen, het gie

met hen niet meer over mijn intu'itieve inzichten mocht praten. Toen wist ik zeker dat er echt iets mis was met mij, een vrees waar ik het helemaal alleen mee te stellen had. Ik koos er niet voor zulke dingen te voorspel len. Het bleef gewoon gebeuren. Er waren enorme krachten in mij aan het malen, ik kon ze onmogelijk met elkaar verzoenen. Uiteindelijk, op een avond, waren mijn ouders opeens vastbesloten aan mijn gewandel langs de rand van de afgrond een eind te maken. In een vertoon van krachtige eensgezindheid pakten ze mijn spullen in, brachten mij naar de auto en gaven ze hun enige kind af bij een particu liere gesloten afdeling voor verslaafden van het Westwood Psychiatric Hospital. Ik voelde me opgelaten, verraden en brulde van woede. Ik deed alles wat ik maar kon om mijn angst te verbergen. Dat was het punt waar op mijn weg naar emotionele vrijheid began. Ieder moment in dat ziekenhuis staat mij nog levendig voor ogen. Hoe ik tegen de vriendelijkheid vocht die men mij aanbood. Aanvankelijk voelde ik me een gevangene. Meewerken? Geen denken aan. Ik stelde ie ders geduld op de proef. In de dagelijkse groepstherapie weigerde ik te praten. De leider, een streng-liefdevolle gewezen motorbabe in denim, ging de confrontatie met mij aan: 'Judi (mijn bijnaam toen), waarom ben je zo boos?' 'Huh? Ik voel me prima,' snauwde ik dan, de lippen op elkaar en inwendig ziedend. Hoe meer ze aandrong, des te meer sloot ik mij af, terwijl ik tegenover iedereen, inclusief mijzelf, deed alsof het prima met mij ging. En ik was net zo toeschietelijk tegenover mijn psychiater. Bij de maaltijden zaten we met twintig tieners in een beige cafetaria met plastic bestek (tafelzilver kan als wapens warden gebruikt) een of andere rubber-

chelen en het meezingen met de Stones ('You can't alwa1:1s Bet what !:JOU

want. .. but 1:1oujust miBht_find !:JOU Bet what !:JOU need') de opsluiting wel aan

vaardbaarder. Niettemin haatte ik het feit dat ik vastzat en zag ik geen reden om mijn leven te onderzoeken of te veranderen. Maar er leken ook andere, mysterieuze invloeden buiten mijn controle om aan het werk te zijn. Ik herinner mij dat er aan het eind van onze gang van groen linoleum een deur was. Hij scheidde ons van een omheinde binnenplaats waar wij vol leybalden. Het meest schitterende licht scheen door de met ijzerdraad versterkte ruiten van de deur. Ik kon mijn ogen niet van het licht afhou den. lets liefdevols in die straling kalmeerde mijn verwarring, suste mij als woorden dat niet konden. Vanaf mijn kinderjaren had ik steeds een liefdevolle aanwezigheid gevoeld die mij bleef volgen, een onzichtbare vriend die troost hood. Gewoonlijk bleef hij op de achtergrond, maar nu kwam hij naar voren. Er was een verandering die zich in mij wilde vol trekken, en ondanks mijn protesten kwam deze met een geheel eigen snelheid op gang. Langzaam, op wonderbaarlijke wijze, werd ik milder in de loop van mijn veertien dagen op deze afdeling. Onder de begeleiding van een wijze psychiater die mij begreep en wist hoe hij moest ingrijpen, began ik mij te realiseren dat ik niet vrij geweest was in mijn leven voordat ik hier werd opgesloten. Ik rebelleerde tegen mijn ouders, maar zonder een duidelijke visie. Ik was reactief, niet 'pro actief'. Door te rebelleren en een leven in de marge te leiden had ik over leefd, maar dat was nog geen einddoel. In de loop van de volgende paar jaren liet deze engel van een man mij zien hoe ik beter met mijn emoties

EMOTIONELE VRIJHEID

om kon gaan zodat ik in een positie zou belanden die juister was voor mij. Hij hielp mij ook te beginnen met het omhelzen van mijn intui:tieve kant, die zo essentieel was voor het doorgronden van mijn ziel. Het werk van ons samen bracht mijn roeping om arts te warden en de intu'itie in de geneeskunde te gaan op gang - een waarlijk onverwachte bestemming. Hoewel mijn beide ouders arts waren en er in rnijn complete familie 25 artsen waren, hadden ze bij mij, vanwege mijn artistieke aanleg, nooit op deze loopbaan aangedrongen. Een M.D. behalen was wel het laatste wat ik dacht te willen. Het leven ging door. Twee decennia later behandelde ik als psychiater patienten in datzelfde ziekenhuis. In mijn geval runde de (vroegere) be woner inderdaad de instelling! Ik voelde me verrukkelijk subversief. Wat was het verhelderend gat ik een patient hierbinnen was geweest met een compleet beeld van het opgesloten zijn, overgeleverd aan vreemden. Be stond er een betere manier om mededogen te ontwikkelen voor mensen in dezelfde positie... en te leren hoe je het kon wagen het mededogen te ontvangen dat de staf eenmaal aan mij had geschonken? Dit zijn een paar van de juwelen die ik heh meegenomen op mijn zoektocht naar emotio nele vrijheid. Het ziekenhuis ging bij de Northridge-aardbeving van 1994 tegen de vlakte en ik moet bekennen dat ik de aanblik ervan mis wanneer ik langs de plek rijd. Moeder en dad deelden mijn nostalgie helemaal niet. Ik was als tiener voor hen een nachtmerrie waarvan ze nooit helemaal bekomen zijn. Ongelooflijk genoeg vonden ze het zelfs in hun jaren van ouderdom nu en dan nog nodig de rekening te vereffenen. De gruwelbeelden op sommend die ik zo goed kende, zeiden ze dan half voor de grap tegen mij - een volwassen vrouw, al decennialang een arts op wie ze uitermate trots waren - 'Judith, wij zijn nooit over jouw adolescentie heen gekomen.'

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

gelukkig maken. Verwacht van ze dat ze uw hart op de proef stellen; daar gaat het om. Wat u doormaakt - wat wij allemaal doormaken - client een grater doel. De imperatief van emotionele vrijheid houdt altijd de ontwik keling van de liefde in ons in. Albert Camus zei: 'Vrijheid is niets anders dan een kans om beter te zijn.' Orn dit in praktijk te brengen moet u be ginnen elke gebeurtenis in uw leven, opbeurend of pijnlijk, overdonde rend of doorsnee, als een kans te zien om sterker, slimmer, meer licht dragend te warden. Maar op dit punt stuiten velen van ons op een muur. Wij schamen ons ervoor dat we ons bang, ontoereikend, eenzaam voelen, alsof wij hebben gefaald of iets verkeerds hebben gedaan. Geen van deze conclusies is waar. Het is een misplaatste verwachting dat wij geacht warden te allen tijde sereen te zijn. Een depressieve patient verontschuldigde zich eens met: 'Ik wilde dat ik voor iets spirituelers bij u kon komen.' Ik had met hem te doen, maar als zoveel lijdende mensen met die algemeen gehul digde zienswijze, had hij het mis. Emoties onder ogen zien - alle emoties is een moedige, spiritueel transformerende daad. Als u uzelf onder de loep neemt, is dit een feilloze formule voor bevrij ding: durf uw hart te blijven verruimen zelfs als u zich met recht door pijn of teleurstelling bezeerd voelt. De moeite is nooit verspild. Verzet u, als u dit doet, met hand en tand tegen een algehele uitverkoop door cy nisch te warden of dicht te klappen (claustrofobische toestanden die voor mij erger zijn dan de dood). Ongeacht wat u hebt meegemaakt, er is altijd hoop op verandering en heling. Het is een wonder dat bereikbaar is. Durf bet te willen. De manier om te beginnen is het begrijpen van de basisprincipes van emotionele vrijheid. Ziehier een missiestatement dat bet proces samen vat. Orn uw einddoel en tussendoelen helder te houden, kunt u erop te ruggrijpen terwijl u de principes van dit boek onderzoekt.

DE BASISPRINCIPES VAN EMOTIONELE VRIJHEID: HET BEGIN VAN UW BEVRIJDING Uw leven zit boordevol kansen om wijzer te warden over emotionele vrij heid. Ieder succes. Ieder pijnmoment. Ieder verlies. Iedere winst. De ma nier waarop u uzelf door deze poorten loodst, bepaalt hoe vrij u kunt zijn. Ik wil dat u uw emoties op een ongebruikelijke manier gaat zien: als voer tuigen voor transformatie (het woord 'emotie' komt van het Latijnse woord voor bewegen) in plaats van gewoon als gevoelens die u blij of on-

Ik smul van bet volgende indianenverhaal, omdat het de essentie van emotionele vrijheid raakt: Een stamhoofd spreekt tot zijn stam over twee honden in zijn Bedachten: de ene is een witte hond die Boed en dapper is, de andere een zwarte hond die wraakzuchtiB en kwaad is. De honden zijn met elkaarin een Bevecht op le ven en dood Bewikkeld. Een jonge krijBer die het einde van het verhaal niet kan afwachten, vraagt: 'Welke gaat erwinnen?' De chiefantwoordt: 'DeBene die ik voed.'

EMOTIONELE

VRIJHEID

WEG

NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

Richt u, met deze dynamiek in uw achterhoofd, op het voeden van het WAT WIL EMOTIONELE VRUHEID ZEGGEN7

Het is het vermogen om meer liefde te geven en te ontvangen. Orn daartoe te komen moeten er positieve emoties ontwikkeld warden en negatieve emoties onder ogen gezien en losgelaten worden. In plaats van bijvoorbeeld woedend af te haken als u gekwetst bent, zult u vanuit een gecentreerde, meer empa thische positie reageren. Emotionele vrijheid behelst zowel persoonlijke als spirituele evolutie. Leren werken met negatieve emoties, in plaats van erin op te gaan, helpt u om spiritueel te groeien en uit te stijgen boven datgene wat klein is in u. Vrij worden betekent het tenietdoen van averechts werkende emotionele patronen en uzelf en anderen door de lens van het hart zien. WAAROM HEB IK HAAR NODIG? Orn uzelf van het drijfzand van negatieve emoties te bevrijden. Als die zich

opstapelen, verstoren ze uw kalmte en mededogen; ze vernietigen relaties en uiteindelijk scheiden ze u van de vreugde en verwondering van de wereld. HOE BEREIK IK HAAR?

geen het beste en mooiste in u is, een houding die uw bevrijding een im puls zal geven. Het doel van emotionele vrijheid is evenwicht. Hoewel het in de wes terse cultuur een volksreligie is geworden om voeling met je emoties te hebben - waarbij de vertolking van gevoelens tot een doel op zichzelf wordt verheven - gaat het er hier niet om je gevoelens uit zelfbehagen te etaleren of ze te blokkeren. Het gaat er wel om een attenter, bewuster mens te worden. Een antler doel is het contact te herstellen met je vitale essentie, die goed gedijt als ze niet door stress en pessimisme wordt ver morzeld. Wat een grandioos gevoel als je die essentie aanboort! U kunt niet zomaar uw weg naar emotionele vrijheid denken. In dit

hele boek zal ik erop blijven hameren dat deze ontspruit aan een lineair inzicht in biologie en gedrag, en aan een intu1tief ontvlamde transforma tie in uw ziel. Orn de positieve verandering waar u naar verlangt te cree ren, moet u er gereed voor zijn al uw onderscheidende capaciteiten in te schakelen, zelfs die waarvan u nooit hebt beseft dat u die bezat. U wilt meer clan een snipper zien van hetgeen er mogelijk is voor uzelf.

Emoties worden een springplank voor een hoger bewustzijn zodra u ziet dat elke emotie een les inhoudt lk zal u, bijvoorbeeld, laten zien hoe u geduld

EEN ONTWIKKELINGSGANG DIE VERDER GAAT DAN DE

kunt ontwikkelen om frustratie tegen te gaan. Soms zult u echter, zoals bij he

TRADITIONELE GENEESKUNDE: INTUITIE INTEGREREN

vig verdriet, leren dat u enkel bij de gevoelens stil moet staan, terwijl u zich ten doel kunt stellen afgunst te helen en te transformeren. Verwerking van emoties kent twee stadia. Het eerste is dat u het rauwe gevoel erkent en het niet wegstopt of verfraait. Het tweede is het transformeren van de negativi teit lk zal tal van methoden uitleggen om dit met een scala van emoties te doen. HET RESULTMl?

U zult zich gelukkiger, meer flexibel en levend voelen; u zult ook vriendelijker

voor uzelf, uw vrienden en uw familie zijn. U zult meer geduld met collega's hebben en conflicten doeltreffend op kunnen lossen. U zult verbonden zijn met uw diepste instincten en de kracht van het hart om zelfs de meest teleur stellende situaties de baas te worden. U zult u gekoesterd en beschermd voe len door een spirituele kracht die u zal doen beseffen dat u nooit alleen bent.

OM EMOTIES BETER TE BEGRIJPEN Een geschenk dat het beroep van psychiater met zich meebrengt is dat anderen mij hun diepste gevoelens en geheimen toevertrouwen. In de loop der jaren heb ik de kans gekregen om talloze patienten en work shopdeelnemers die in angst, ongerustheid of depressie ondergedom peld waren, te helpen zich al vechtend te bevrijden. Mij zijn zulke knelsi tuaties niet vreemd, ik heb mijn eigen portie emotionele vuurproeven te verduren gekregen. Wij hebben allemaal wel eens in benauwende om standigheden verkeerd. Maar zoals ik uiteen zal zetten, er is een uitweg, vroeg of laat. Mijn rol tegenover patienten en u is een verloskundige te zijn die uw mooiste, meest vrije zelf ter wereld helpt

In combinatie met mijn traditionele geneeskundige opleiding maak ik tegenwoordig gebruik van intu1tie om mijn patienten te helpen emotio nele vrijheid te bereiken. In mijn psychotherapeutische sessies combi neer ik niet-lineaire boodschappen uit beelden, innerlijk weten, energie en dromen met inzichten die mijn analytische denken aanreikt. Deze or-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

ganische samensmelting van wijzen van waamemen stelt mij in staat

dat nog steeds met alle kracht gebeurt. Ik hen oneindig nieuwsgierig naar

mijn traditionele opleiding zo goed mogelijk te benutten en ook te luiste ren naar hetgeen mijn intu1tie te berde brengt - de weter achter de den ker. De intu'itie geeft toegang tot de diepe schuilhoeken van de psyche, die niet in zinnen of paragraf en spreken en daar optreden waar onver wachte verbanden worden gelegd. Ook leer ik patienten hij hun eigen in tu1tieve vermogens te komen om meer emotionele kennis van henzelf en anderen te verwerven en zo te voorkomen dat hun leven door valse noten wordt ontsierd. Maar deze integratie deed niet altijd zo natuurlijk aan en ik heh niet altijd op deze manier psychotherapie bedreven. Ik kreeg mijn basisvorming in emoties in de vroege jaren 1980 als be ginnende, inwonende leerling psychiatrie. Ik werkte om de drie nachten op de eerstehulpafdeling van de ziekenhuizen van

UCLA

en de Veterans

Administration. Ik leerde in deze heksenketels van intensiviteit een mas sa over emoties. Ik werd in heslag genomen en overweldigd door de on verbloemde waarheden van deze diepmenselijke ervaring. Het werk vroeg alles van mij. Maar het was goed werk en het was echt. In die einde loze nachten zag ik het allemaal. Een anorectisch meisje, dun als een lat (ze dacht dat ze dik was), met een gescheurde slokdarm van het herhaal de overgeven om af te vallen. Suicidale patienten die onze moeder, zus ter, zoon hadden kunnen zijn, met ingesneden polsen, leegbloedend. Mensen die zo verlamd waren van paniek dat ze nauwelijks nog konden ademhalen. Zo dicht hij zulk lijden in de buurt zijn was anders clan ik had gedacht. Ten dele maakte de verdovende adrenalinestroom deze onwer kelijke ervaring draaglijk. Tegelijkertijd werd ik totaal gestuurd door een instinct om de pijn van mijn patienten te verlichten en hoop te bieden. In de heftigheid van de crises was mijn denken, zien en ruiken enkel op hen gericht. Het was een spontane, stimulerende onzelfzuchtigheid die ik nog nooit had heleefd. Hoewel ik in mijn studie geneeskunde over mede dogen had gehoord, had niemand ooit over zo'n radicaal andere wijze van zijn gesproken - of over bet feit dat bet zo beschermend werkte, dat het mij helder hield, fijngevoelig, minder geneigd mij af te wenden. Maar fei telijk was mededogen zelfs de kem van de heling. Die vormende jaren van de studie geneeskunde waren vervuld van ontzag. Ik had het voorrecht getuige te zijn van de ongepolijste details van het leven van mijn patienten. Geen verbloeming. Geen censuur. De edele eerlijkheid van wat is, of het nu vreugdevol of afschuwelijk is, is de reden waarom het heroep van arts mij toen innerlijk hewoog en waarom

de reden waarom je voelt wat je voelt of waarom je iets niet voelt. Dat be tekent heel veel voor mij. Terugkijkend realiseer ik mij dat ik tijdens mijn opleiding tot psychia ter slechts over de oppervlakte van emotionele vrijheid ben gestreken. Dat was het geval als ik patienten met levensbedreigende problemen behan delde, en ook wanneer het om anderen ging die psychotherapie wilden om moeilijke situaties te doorgronden die varieerden van een slecht zelf beeld tot problematische relaties. Ik ontdekte dat, hoe waardevol psycho therapie en/of medicaties in hepaalde situati" es ook kunnen zijn, ze vaak niet als katalysator kunnen dienen voor het niveau van emotionele vrij heid waar mijn patienten naar verlangden. Het verlichten van sympto men en het vaststellen van bun oorzaken is helangrijk. Maar daarmee zijn we er nog niet. Ik moest mijn patienten andere vaardigheden bieden die mijn achtergrond van traditionele geneeskunde ver, ver te buiten gin gen. Ik hen lang gefascineerd door manieren waarop wetenschap zich aan intuitieve kennis paart in de gezondheidssfeer - het elegante duet van ons fysieke zijn en het onstoffelijke. Ik weiger mij van een van beide do meinen af te wenden ten gunste van een van beide. Ik wil het absoluut hard maken hoe beide disciplines met elkaar verweven kunnen warden om een vollediger en belangwekkender besef te creeren van wie u emo tioneel bent. (lk beschrijf mijn proces van het inlijven van intuitie hij de wetenschap in mijn hoeken Second Si9ht, Dr. Judith Orlojf's Guide to Intuiti

ve Healin9, en Positive Ener,crn (Tienformules uoor positieve ener[Jie).)

Deze koppeling zou voor middeleeuwse alchemisten, die ernaar

streefden wetenschap en instinct te verenigen in de hoop de geheimen van het universum te ontcijferen, geen punt geweest zijn. Deze zestiende eeuwse filosofen zouden niet over muziek, astronomie en mathematica nagedacht hebben zonder de emotionele en goddelijke capaciteiten ervan in aanmerking te nemen. Daar waar ze lood in goud probeerden om te zetten streefden ze de transformatie van een basissuhstantie in iets ho gers na. In het perspectief van een alchemist behelst geometrie meer dan steriele herekeningen van zielloze punten, lijnen en hoeken. Het is veel eer een hewustzijnverhogende kunst waarbij het ontwerp van, bijvoor beeld, een kathedraal of school vele niveaus van bewustzijn, waaronder emoties, kon wekken. Ik dank God voor alle alchemisten, van toen en van nu, diegenen in elk beroep die zich op ons complete wezen richten, zon-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

der een deel weg te laten. Deze holistische visie moet niet heimelijk war

uitzichtloosheid of wanhoop had die mij op de een of andere manier wa

den bewaard, zoals door de eeuwen heen maar al te vaak is gebeurd.

ren ontgaan.

Carl Jung zei: 'De alchemie stelt zich tot taak deze "moeilijk te be

Maar Christine haalde de afspraak van de week daama niet. De vol

machtigen schat" te verwerven en hem in zichtbare vorm te produceren.'

gende keer dat ik haar zag was in een grimmige, raamloze intensivecare

Ik koesterde deze visie toen ik het terrein began te ontwikkelen dat ik

afdeling; ze had een overdosis antidepressiva genomen. Daar lag haar

energiepsychiatrie zou noemen. Het was mijn opzet alchemie eigentijds

spookachtig grijze comateuze lichaam, met slangen aan een life-support

te maken in de geneeskunde en de psychiatrie te helpen heruitvinden zo

systeem gekoppeld, slechts hortend ademend als het ademhalingsappa

dat mijn terrein magie en breedte krijgt, niet gereduceerd is tot een recep

raat pufte. In dit misselijkmakende medische micro-universum voelde ik

tenautomaat. Ik hen gaan beseffen dat emotionele vrijheid in de meest

me alsof ik door een locomotief was geveld. Door mijn intu'itie te negeren

omvattende zin afhangt van de rectificatie van onze geaccepteerde afspra

had ik zowel tegenover Christine als tegenover mijzelf gefaald. Ik had

ken over wat de werkelijkheid uitmaakt. Niet dat er twee werelden zijn-

haar kwaad berokkend door een essentieel stuk intu'itieve informatie niet

de gewone realiteit e:r;i de andere. Het is een geheel, wanneer wij met onze

te gebruiken. Vanaf dat moment wist ik dat ik, als verantwoordelijk arts,

complete eigenschappen waamemen.

Nu realiseer ik mij de natuurlijkheid van deze samensmelting en po

intu'itie in mijn praktijk moest integreren. Na drie weken coma began Christine gelukkig te herstellen. Als ze het

pel ik om steeds meer te leren. Dat was anders in 1983 toen ik mijn prive

niet had overleefd, zou ik een wrak geweest zijn. Toen zij en ik weer met

praktijk in Los Angeles opende. Het keerpunt was voor mij toen ik met

psychotherapiesessies begonnen, zag ik veel duidelijker in dat 'je beter

name met een patient aan het werk was. Ik had als bij donderslag een in

voelen' slechts een aspect is van het bereiken van emotionele vrijheid.

tu'itie over haar gekregen, maar ik wist niet wat ik daarmee aan moest.

Het bleek dat Christine ondanks haar vorderingen in een draaikolk van

Christine, een bankkassier van vijftig, was met een zware depressie als

waardeloosheid was gedoken toen ze zich gekleineerd voelde door een

een zwaarmoedige vreemdeling die in haar eigen vel zat opgesloten bij

vertrouwd familielid: de reden waardoor de su'icidepoging werd ingege

mij gekomen. In de loop van zes maanden waren haar symptomen dras

ven. In dat bijna-dodelijke moment van paniek was Christine niet in staat

tisch verbeterd door de antidepressiva die ik had voorgeschreven. Het

een stortvloed van destructieve emoties te stuiten. Eerder hadden we ons

was verheugend te zien hoe levendig en hoopvol ze eruitzag en zich voel

geconcentreerd op het blootleggen van de wortels van haar depressie en

de. Maar toen, op een dag dat ik een therapeutische sessie met Christine

het behandelen van de biochemische onbalans ervan. Nu hield ik mij, al

deed, werd mijn aandacht getrokken door een grote witte wolk die langs

les te hulp roepend wat ik maar wist, bovendien meer interactief met

mijn raam van de achttiende verdieping dreef. Enkele ogenblikken leek

Christine bezig. Ik leerde haar de gedragsmethoden die ik op dat mo

Christines stem, hoewel mijn denken helder was, mijlenver weg. In deze

ment had geleerd om negativiteit het hoofd te bieden: een vriendin of mij

toestand van complete verstilling, en ondanks haar vooruitgang, had ik

bellen als ze zich gespannen voelde, ontspanningstechnieken, een dag

een glashelder, verschrikkelijk besef dat ze een su'icidepoging zou doen.

boek bijhouden, oefenen in de omgang met stressvolle mensen. (Helaas

Mijn inzicht schokte me, verwarde mij als arts. Ik was zo in de ge

had ik nog geen spirituele of intu1tieve instrumenten ontwikkeld die hier

strengheden van de wetenschap opgegaan dat ik zo'n duidelijk intu'itief

van essentieel belang zouden zijn geweest.) Bovendien hielp ik haar met

inzicht in geen jaren had gehad. Ik wilde het kwijtraken, het wegredene

het ontwikkelen van haar zelfwaardering opdat ze niet zo breekbaar zou

ren. Tenslotte had mijn medische studie mij erin getraind concreet be

zijn als ze kritiek kreeg. Het gevolg was dat Christine sterker werd. Maar

wijs te eerbiedigen en ik had geen enkele aanwijzing dat Christine zich

ik wist dat ik meer clan alleen deze beschikbare doorsneestrategieen en

zelf kwaad wilde doen. Dus besloot ik, in alle tegenstrijdigheid, mijn in

-oplossingen nodig had.

tu'itieve ingeving tegen haar niet te noemen. Ik kon ook geen dwingende

Orn mijn patienten te helpen- en omwille van mijn eigen emotionele

reden bedenken om in te grijpen. Ik besloot dat ik bij toekomstige sessies

vrijheid - moest ik terra inco8nita. betreden om kennis te zoeken die ik nog

zou proberen te ontdekken of Christine onuitgesproken gevoelens van

niet had aangeboord. Dit kwam neer op het heropenen van een intui:tief

EMOTIONELE

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

VRIJHEID

deel van mijzelf dat lange tijd geblokkeerd was geweest en ten aanzien waarvan ik geen duidelijkheid of vrede had. Ik besefte ook dat het inlijven van intui:tie in mijn medische praktijk het risico met zich meehracht dat ik door mijn collega's veroordeeld zou worden. Toch waagde ik mij, met hoeveel angst ook, verder op dit nieuwe pad. Ik wist niet waar ik heen ging of hoe ik daar moest komen, maar ik sprak een gebed uit en begon de mogelijkheden te onderzoeken. Door een gunstige wending van het lot hegon ik onmisbare gidsen te ontmoeten, onder wie de spirituele leraar bij wie ik inmiddels twintig jaar heh gestudeerd. Nadat ik een hele parade van would-be-goeroes had mee

uit het daoi:sme, dat de kracht van het hart, intui:tie en spiritualiteit (ver bondenheid met een liefdevolle hogere macht) vereert. Het benadrukt mededogen, het helpen van anderen en het inzicht dat het wonderbaarlij k niet abstract is - het is met ieder moment verweven. Als je deze priori � . te1ten m gedachten houdt krijgen alle situaties perspectief. Mijn leraar bracht me er ook toe regelmatig te mediteren, mijn directe verbinding met de geest en het hart. Door de beoefening hiervan is mijn levens kracht uitermate levend geworden in mij. In de loop der jaren heeft hij mij ook geleerd hoe ik kwetsbaar maar sterk kan zijn, ongeacht wat er ge beurt. Ik heh geleerd hoe ik liefdevol kan blijven, ook al voel ik mij onze

gemaakt-van een ex-huisvrouw die doorgevingen kreeg van een eeuwen

ker en bang, met name in die verscheurende dagen toen mijn beide ou

oud wezen, tot een beroemd medium dat huisdieren hehandelde, met als ( specialiteit poedels _ vertelde een vriend mij over een leraar wiens medita

tionele vrijheid. Niet dat ik immuun werd voor pijn; wel was ik beter toe

tietechnieken haar hadden geholpen. Een week later beklom ik een trap met krakende treden in een oud kantoorgebouw in Santa Monica. Een Aziatische man van middelbare leeftijd, gekleed in een onbestemd katoe nen shirt en broek, zat daar gewoon zwijgend op mij te wachten, in uiter ste bescheidenheid. Het vertrek deed buitengewoon stil aan, alsof de tijd stilstond. Plotseling werd ik geheel in beslag genomen door zijn ogen, twee diepe poelen die ik al eerder ergens had gezien. Deze ogen kenden mij al - mijn deugden, mijn gebreken - nog voordat ik een woord had ge zegd. Ik wilde studeren bij hem. Maar toen ik naar zijn wekelijkse medita tiegroepen vroeg zei hij, met een ondeugende glimlach: 'O, die hebt u echt niet nodig!' 'Jawel,' protesteerde ik, zoals hij ook verwacht had. Daama ging ik elke zondag bij hem langs. Meteen al bij het begin had hij mijn te gendraadse kant gesignaleerd: hij wist dat hij tegen mij moest zeggen iets niet te doen, dan zou ik het juist doen. Zo hegon ik van hem te leren, en ik hen hlij dat ik dat vanaf die gezegende eerste dag heh gedaan. Ik hen ervan overtuigd dat iedere arts (en leraar) baat kan hebben bij een spirituele gids, al zou die gedachte enkele collega's beslist met hun ogen doen rollen. Helaas groeien spirituele gidsen niet aan bomen. Deze relatie is een van die voorbestemde verbintenissen die lijken op het vin den van een zielsverwant. Je kunt jarenlang zoeken en met lege handen blijven staan. Dan loop je op zekere dag gewoon over straat, in gedachten verzonken, en daar duikt hij of zij zomaar op. De ontmoeting met mijn leraar was een zegen. Onze wegen kruisten zich toen de tijd rijp was. Mijn leraar heeft mij meer over emotionele vrijheid uit de doeken ge daan dan welke medische tekst ook zou kunnen. Onze oefenwijze komt

ders stierven. Ik hen hartgrondig dankbaar voor deze voordelen van emo gerust om ermee om te gaan. Mijn leraar pleit altijd voor het ontwikkelen van een onwankelbaar innerlijk centrum opdat negativiteit, in al haar ge slepen gestalten, geen bezit van mij kan nemen. Hij vertroetelt mijn ang sten niet, komt er niet aan tegemoet, wat gekmakend kan werken als ik erdoor overstelpt word. Op de lange duur echter heeft het mededogen van deze aanpak zichzelf bewezen, doordat ik ertoe werd aangespoord mijn eigen kracht te mobiliseren om onafhankelijk te warden. Van al zijn lessen over vrijheid was een van de lastigste (en meest noodzakelijke) om in praktijk te brengen het omhelzen van mijn eigen kracht als vrouw en leraar - niet op een egotripperige manier, maar door voor iets op te komen, mijn licht over iets te laten schijnen, zonder me daarvoor te verontschuldigen. U zou denken dat dit een makkie geweest moet zijn vergeleken met de beproevingen van de confrontaties met in nerlijke demonen, maar voor mij was dat niet altijd zo. Lange tijd verzette ik mij uit alle macht tegen mijn kracht, zoals velen van ons geneigd zijn te doen. lets daaraan verlamde mij. Laat ik het uitleggen. Aanpassing aan verandering kan soms moeilijk zijn voor mij, hoewel

?et mij nu veel beter afgaat. Maakt niet uit dat verandering onvermijdelijk i�.

De steenbok in mij is zo koppig als een ezel, vaak wil deze de dingen

hever houden zoals ze zijn. Toen ik half in de twintig was had ik een voor uitziend moment toen ik in bed onder mijn dek lag opgerold. Ik besefte dat in mijn verwijderde toekomst de dingen op zeker moment helemaal niet meer als vroeger zouden zijn. Dit ging verder dan het afmaken van de studie geneeskunde, maar ik kon de bijzonderheden niet voorzien. Hoewel de verschuiving in mij positief zou uitvallen, was ik toch be-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

dreigd: ik herkende niet wie ik geworden was, en die verandering joeg

zal laten om u naar de vrijheid te voeren. In de loop der jaren heb ik ver

schrik aan.

rukt gezien hoe patienten en workshopdeelnemers een emotionele door

Flashforward naar 1996. Second Sight, mijn eerste boek, kwam uit. Het

braak beleefden met behulp van mijn technieken als reguliere therapie

was dertien jaar geleden dat ik mijn privepraktijk was begonnen, waar ik

niet genoeg was. Geen hocus pocus. Het bewijs wordt door de resultaten

vijf dagen per week patienten had ontvangen. Ik had maar zelden in het

geleverd. Ik denk aan Leon, een dolgedraaide boekhouder. Hij bracht

openbaar gesproken. Ik ben stil, verlegen, in wezen introvert; ik heb veel eenzaamheid nodig en staar heel wat af over de oceaan. Dus bij het signe

zichzelf altijd tot razemij met zijn bezorgdheid over van alles en nog wat, van rekeningen tot een Howard Hughes-achtige angst voor bacillen, tot

ren van mijn eerste boek kon ik, toen mij de microfoon werd aangereikt,

dat hij leerde door meditatie een felbegeerde innerlijke kalmte te berei

niet verblufter zijn dan toen ik merkte hoe vloeiend mijn verhaal over het

ken. Of Sheri, een advocaat en volgens haarzelf een controlefreak die aan

omhelzen van intu'itie uit mijn mond kwam. Ik, die nauwelijks een paar

vlagen van paniek leed. Haar gepietepeuter begon pas af te nemen toen ik

woorden wist te verzamelen als mijn moeder hof hield tijdens die einde

haar liet zien hoe ze zich veiliger kon voelen door intu'itief contact te ma

loze diners in de Hillcrest Country Club. Haar koninklijke aanwezigheid,

ken met een schragende, liefdevolle spirituele kracht. Evenzo zult u nieu

Chanelmantelpakkeri, haar genadeloze decollete (ze had een angstaanja

we methoden ontdekken om aan uw dilemma's te ontkomen.

gend omvangrijke boezem) maakten mijn tong krachteloos, duwden mij

Mijn benadering van emoties is nadrukkelijk oplossingsgericht en

weg in haar schaduw. Maar daar zat ik nu in de boekhandel, op een ont

praktisch, en houdt oak radicale zelfbeoordeling in. Ik zal u voorbereiden

hutsende manier mezelf door zo welbespraakt te zijn zonder de minste

op een leven in wereldwijsheid, niet in een ivoren toren. Ik wil dat u met

voorbereiding. Ik was eenvoudig vastbesloten geweest recht uit het hart

beide benen op de grand komt te staan en vuile handen krijgt van emo

te spreken. Ik voelde mij Judith, maar het was ook een nieuwe Judith. Er

ties zoals angst of frustratie zodat u weet waar u mee te maken hebt en de

was vanbinnen een kr10p omgegaan. Mijn laacht stroomde. Het gebeur

handen uit de mouwen steekt. Dan zult u geen negatieve krachten aan

de gewoon. Het was onvoorstelbaar, maar die avond was geen kwestie van stom

trekken. Orn vrijheid te bereiken moet u echter verdergaan en oak uw sterke kanten activeren. Waarom? Als u zich op de tragedie blijft concen

geluk. Meer dan tien jaar lang heh ik enthousiaste groepen, groot en

treren, zult u die tragedie worden; als u zich concentreert op de hoop,

klein, toegesproken over intu'itie en emotionele vrijheid. Het was een

zult u oak die hoop warden. Negativiteit heeft geen kans u te overmeeste

vreugde en het doet volkomen natuurlijk aan. Ik ben er verrukt over dat

ren als u eenmaal weet hoe u de confrontatie ermee aan moet gaan en

zoveel mensen, onder wie veel medische collega's, bereid zijn naar hun

haar moet transformeren. U kunt zo dapper zijn als u het probeert. Zo'n

innerlijke stem te luisteren. Ik wilde alleen dat mijn moeder dit deel van

omwerking van emotioneel protoplasma is de alchemie die vrijheid

mij had kunnen zien, net als mijn vader. Maar ze stierf vlak voordat Ju

schept.

dith verscheen. Ik zou er alles voor over hebben om mijn moeder daar tot

Een eerste stap naar het bereiken van emotionele vrijheid is weten

in de puntjes gekleed op de voorste rij te kunnen zien zitten, een keertje

waar

maar, ook al weet ik dat ze vanaf gene zijde applaudisseert. Telkens wan

Het is een middel om uzelf te beoordelen, bestaande uit twintig vragen

neer ik mijn kracht aansprak door middel van schrijven en doceren, ging

om over na te denken en een scala aan positieve en negatieve emoties be

oak mijn hart open. Mage u in uw leven ook het uwe open doen gaan.

treffend. Beantwoord iedere vraag met 'niet waar', 'soms waar', of

momenteel staat. Doe onderstaande Emotionele Vrijheid Test.

'meestal waar'. Dat zal u helpen de manieren te bepalen waarop u nu HOE EMOTIONEEL VRIJ BENT U? Emotionele vrijheid is thuiskomen in je eigen hart en je volste kracht. Ze

doorgaans op een reeks emotioneel beladen situaties, ook de meest alle daagse, in uw leven reageert. Hoe u bijvoorbeeld met verkeer of een on aangename buur omgaat is niet onbelangrijk. De microkosmos van dage

huldigt authenticiteit, ze richt zich niet naar de notie van iemand anders

lijkse ergemissen is feitelijk een oefenlab voor grotere, serieuzere kwes

hoe je je moet voelen of hoe je moet zijn. lk zweer dat ik niets onbeproefd

ties. Uw gedrag in beide sferen kan de kwaliteit van uw emotionele vrij-

EMOTIONELE

VRIJHEID

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

Emotioneel actiedeel

12. lk ben niet uit op wraak als iemand mij onheus bejegent

DOE DE EMOTIONELE VRIJHEID TEST

13. lk ben niet jaloers op het succes van anderen als dat het mijne overtreft.

14. lk laat negatieve emoties vlug los en ga er niet

TWINTIG VRAGEN TER BEZINNING

Deze test zal u helpen uw huidige niveau van emotionele vrijheid te bepalen. Zet een kruisje op de plaats die het meest overeenkomt met de frequentie

op broeden.

15. lk ben niet gauw van de kaart door teleurstellingen.

waarin u deze reacties beleeft. Niet

Soms Meestal

waar

16. lk vergelijk mezelf niet met anderen. 17. lk heb empathie voor anderen maar ik word

hun therapeut niet en word niet leeggezogen. door hun emotione1e pijn

Als ik boos ben op iemand haal ik diep adem en centreer ik mezelf voordat ik reageer.

18. lk leef in het nu en houd me niet in het

19. lk ben blij met mijn leven; het gaat niet

zemaar langs mij heen.

-- -- --

3. Als ik in een file zit of als iets niet volgens mijn tijdschema gebeurt, ben ik geduldig.

verleden of de toekemst op.

------

2. Als ik volop twijfel aan mezelf of heel angstig

ben behandel ik mezelf liefdevol.

20. lk kan geed grenzen stellen aan mensen die mijn energie epzuigen.

------

Na een zware dag concentreer ik mij op datgeen HOE U DEZE TEST INTERPRETEERT

waar ik dankbaar voor ben en geef ik mezelf niet op m'n kop om water misging.

------

5. lk word zelden bits en neem zelden een pose aan als mensen mij ergeren.

Orn uw score voor emotionele vrijheid te berekenen meet u de getallen die met uw antwoorden overeenkomen bij elkaar optellen. •

6. lk voel mij verbonden met een besef van spiritualiteit, hoe ik die ook omschrijf.

7. lk houd rekening met mijn intuitie - mijn diepste gevoelens - als ik keuzes maak. 8.

Een score van 30-40 wijst erop dat u een aanzienlijke heeveelheid emotionele vrijheid in uw !even ervaart.

•

Een score van 15-29 wijst op een matige hoeveelheid.

•

Een score van 14 of lager wijst op een beginnende hoeveelheid.

•

Een score van nul (het vereist moed om dat toe te geven) betekent dat u

Als ik ergens de schuld van krijg haal ik zelden uit

nog geen emotionele vrijheid hebt gevonden. Maar het goede nieuws is dat

en zeg ik zelden dingen waar ik spijt van krijg.

u nu kunt beginnen die te ontdekken.

lk val snel in slaap en maak me geen zorgen over wat ik morgen allemaal moet doen.

l 0. Als mijn hart gebroken wordt, houd ik de liefde

niet voor gezien. l

---- --.

l. lk ben een positief mens en blaas kleine problemen niet op.

Wat uw score ook is, wees meevoelend als u gebieden vaststelt waarop u ver betering zou willen. Besef dat wij allemaal een afstand hebben af te leggen. Emetionele vrijheid is niet een bepaalde plek waar u arriveert en dan simpel weg kunt blijven. Het is een voortschrijdende ontplooiing.

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

EMOTIONELE VRIJHEID

heid be'invloeden. Doe de test om wijzer over uzelf te warden. Het gaat

•

daarheen

komst, en zie dan hoe de score verbetert naarmate u de technieken die ik ten en op die punten die liefdevolle aandacht behoeven.

zijn gericht op winst of verlies en op resultaat bij het oplossen van pro blemen, minder ge'interesseerd in het verwerken van emoties op weg

erom dat u een basisscore krijgt; leg die vast als referentie voor de toe zal aanbevelen in praktijk brengt. Het zal licht werpen op uw sterke pun

•

neigen eerder naar doen dan naar zijn

Veel (maar niet alle) vrouwen:

HOUD IN GEDACHTEN: EMOTIONELE VERSCHILLEN

•

voelen zich meer op hun gemak bij intui:tie

TUSSEN MANNEN EN VROUWEN

•

kunnen het hart meer instinctief vertrouwen

•

ervaren toegenomen empathie en geduld

Ik heh gemerkt dat vaak de factoren yin en yang (mannelijk/vrouwelijk) bij emotionele vrijheid meespelen. Wanneer mijn patienten de test voor het eerst doen, beantwoorden beide seksen bepaalde vragen doorgaans

verschillend, met na'me wat betreft de affiniteit met logica versus intu1tie en manieren waarop men de aanslag die het leven op onze energie doet

opvangt. Deze antwoorden geven hun emotionele werkwijze aan het be gin van ons werk weer, voordat er positieve veranderingen warden be

reikt. Denk hier ook aan bij uw eerste scores van de test. Het is evenwel intrigerend dat er, naarmate de emotionele soepelheid en vrijheid van

mijn patienten grater wordt, van een toenemende gelijkheid van ant woorden sprake is. Zowel mannen als vrouwen zijn allengs meer in staat

het beste in de ander over te nemen om hun eigen kracht aan te vullen. Dit is het goddelijke wonder van de groei: halleluja! Hoewel ik mensen niet graag in tegengestelde categorieen wegstop of verregaande generali

saties maak, kan het belichten van enkele geslachtelijk bepaalde neigin gen - goede eigenschappen en tekortkomingen - een scherper inzicht in uzelf en de andere bieden. Deze neigingen zijn niet uit steen gehouwen

uiten emoties gemakkelijker •

willen emoties verwerken als een manier om problemen op te lossen

•

neigen eerder naar zijn dan naar doen

Oak blijkt uit de beginscores van mijn patienten dat geen van beide sek sen een aangeboren talent blijkt te hebben voor het transformeren van negatieve emoties, al zijn vrouwen meer geneigd stress te verlichten door hun gevoelens te delen, terwijl mannen vaak in stilte lijden. Hoe deze verschillen te verklaren? Ten dele warden ze door onze cul tuur in stand gehouden. En verder zijn onze hersenen toegerust met het oog op hetgeen nodig is voor het overleven van onze soort. Een beeld spreekt boekdelen: in onderzoeken naar hersenbeelden laten vrouwen sterkere verbindingen zien tussen delen van het brein die emoties en taal verwerken. In de meest oorspronkelijke zin is het tonen van gevoelens van levensbelang voor de moederrol en het behoud van de gemeenschap. Hersenscans wijzen uit dat mannen niet even anatomisch geprogram meerd zijn om over gevoelens te praten; mogelijk zullen zij er harder aan

en zijn niet op iedereen van toepassing, en natuurlijk geeft ieder van ons ze op verschillende momenten van ons leven in verschillende mate te zien. Maar ik bied de volgende va,r.iabelen toch aan zodat u erover na kunt

moeten werken. In voorbije tijden was dat niet nodig als men moest ja

nele gewoonten.

beide vermogens te verenigen, terwijl bij mannen opvalt dat ze meer lo

denken in uw streven naar meer ruimte random uw onbewuste emotio Veel (maar niet alle) mannen: •

zijn meer vertrouwd met de taal van de logica dan met die van de emotie

gen of families tegen harden barbaren moest beschermen. Vrouwen heb ben ook hechtere verbindingen tussen de linkerhersenhelft (analytisch) en de rechterhersenhelft (intui:tief/emotioneel), waardoor ze in staat zijn gisch ingesteld zijn en problemen oplossen met de linkerhersenhelft. Hoe kan deze informatie, zoals weergegeven in uw scores van de test, uw inzicht in emotionele vrijheid vergroten? U zult een scherper beeld

•

geven uitwendig minder reactie op stress te zien

hebben van de manieren waarop u of anderen geconditioneerd zijn om te

•

zijn niet zo geneigd zich door andermans negativiteit te laten absorbe

reageren. Hierdoor bent u zich meer van uzelf bewust en een behendiger

ren

communicator. Het is goed dat wij synergie en evenwicht van elkaar le

vinden het minder lastig tegenover anderen grenzen te stellen

ren, bedenkend dat zowel het mannelijke als het vrouwelijke

•

DNA

nodig

EMOTIONELE VRIJHEID

DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID

is voor de schepping. We kunnen allemaal baat hebben bij het putten van

reld van de emoties leren. Kennis van de geografie daarvan is mogelijk.

het voltage van zowel yin als yang. Vrouwen kunnen mannen vaak laten

Emoties zijn een intiem deel van wie wij zijn. Wij hebben als zoekers van

zien hoe ze vrijer kunnen zijn door hun te leren meer intu'itief en emotio

bewustheid het recht en de plicht te weten hoe ze werken. Als dit een

neel uitgesproken te zijn. Mannen kunnen vrouwen vaak laten zien hoe

mysterie blijft, blijft u in het duister, en daarrnee bent u niet geholpen. In

ze v,rijer kunnen zijn door hun te leren hoe ze onder stress een sterk

het volgende hoofdstuk zal ik vier praktische geheimen meegeven die uw

zwaartepunt kunnen handhaven en niet een eeuwige schokabsorberende

emotionele leven uit de verf zullen laten komen en uw repertoire van co

functie voor de pijn van anderen hoeven te hebben. Maar het meest ont

pingvaardigheden zullen uitbreiden.

(

hullend is d�t emotionele vrijheid u helpt u voorbij culturele stereotypen of de instelling van uw hersenen te ontwikkelen naar meer verlichte ma nieren om met uzelf en de wereld om te gaan. Boeddha zei: 'Een vlucht naar buiten is niet mogelijk.' Orn vrij te zijn

moet u naar binnengaan. Een afgebakend moment van emotionele vrij

heid is wanneer u zich meer bewust begint te warden van wie u bent en wat uw drijfveren zijn. Het is zo spectaculair omdat er licht in innerlijke kloven doordringt en er groei ontstaat. In <lit stadium van emotionele be oordeling mag u wat u bij uzelf ziet leuk of minder leuk vinden, het be langrijkste is dat u het ziet. Waar u nu bent en waar u wilt zijn zullen sa menvloeien. U bent aan het ontwaken - daar gaat het om. Dat houdt een boodschap in voor alle dingen die negatief zijn vanbinnen, dat hun dagen waarop ze uw sereniteit overweldigen zijn geteld, dat er verandering op til lS.

Let echter, terwijl u dichter bij de vrijheid komt, op deze paradox. Ook al wil ieder vezeltje in u vrij zijn en bent u de afgezaagde manieren van omgaan met het leven meer dan beu, verandering roept vaak verzet op. Verandering kan bedreigend aanvoelen. U staat op het punt vooruitgang te boeken met een grote blokkade, en toch verzet, vreemd genoeg, iets zich hardnekkig tegen deze doorbraak. Waar blijkt dat uit? Misschien valt u tijdelijk in oude emotionele patronen terug, voelt u zich verrnoeid, rus teloos, of wordt u door inertie overrnand. Geen paniek. Vanbinnen bent u dingen aan het stimuleren, emotionele vrijheicl aan het afsmeken, wat mogelijk enige bijstelling met zich meebrengt. Probeer behoedzaam in deze verschuiving mee te gaan, ontspannen uw weg ercloorheen te vin den. Wees aardig voor uzelf; deze fase gaat voorbij. Blijf u vooruit bewe gen terwijl u meer vertrouwen in uw nieuwe richting ontwikkelt. Vrij worden houdt in dat u leert gedragen te worden door een kracht die gra ter is dan de vrees voor veranclering, groter clan wat clan ook. Orn dit proces te vergemakkelijken zal dit boek u de kaart van de we-

VIER

De beste manier om te beletten dat een BevanBene ontsnapt is ervoor zorgen dat h!j nooit weet dat h!j in de gevangenis zit. FJODOR DosTOJEVSKI

PRAKTISCHE

GEHEIMEN

reikt u een ware integratie van uw vermogens. U zult de vrijheid proeven van het verslaan van de kwaaddoeners van de angst en hun trawanten; een natuurlijk hoogtepunt om naar uit te zien. Ik zal beschrijven hoe u basisinformatie over elke component in eenvoudige dagelijkse handelin

2 VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN OM UW EMOTIONELE LEVEN UIT DE VERF TE LATEN I<OMEN

gen omzet die u voorwaarts zullen stuwen. GEHEIM 1: PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN UW EMOTIES OPNIEUW

Orn uzelf te kennen moet u enkele basisfeiten van uw biologische sys

teem kennen. Idioot genoeg zijn en blijven de meeste mensen in dit op zicht onwetend. Biologie reikt indringenBe inzichten in onze emoties aan. Het is de ontzagwekkende wetenschap van het leven (van het Griek se bios, leven, en logos, rede) die de wetten formuleert van de relaties die levende dingen aangaan, zowel fysiek als emotioneel. Het is waar dat de middelbare school of de universiteit zelden de magie van het onderwerp

Emoties kunnen u hard en snel treffen. U moet erop bedacht zijn.

overbrengt. En de schokkende aanblik van die arme slappe kikker, met

In een oogwenk kan negativiteit u in alle staten brengen, kan uw cen

de buik omhoog voor ons vastgepind om ontleed te worden, op de mid

trum in duigen liggen. Geen nood. U staat op het punt dat scenario van

delbare school, staat nog steeds op mijn netvlies gebrand. De essentie

feiten en nag eens feiten te vervangen door meer succesvolle vormen van

van de biologie die ik wil overbrengen omvat echter een verbluffende le

coping. Ik zal u voorzien van strategieen voor het hanteren van alle aspec

venskracht; ik zal u laten zien hoe u de biochemicalien van het geluk tot

ten van emoties - cerebrale en intuitieve, van aarde tot hemel. Deze heb

ontbranding brengt en uw geest en lichaam in een fijn afgestemde, fan

ben mij, vrienden en patienten er herhaaldelijk voor behoed dat wij ons

tastische machine omzet. Verantwoordelijkheid voor uw biologische sys

emotionele evenwicht verloren. De vier geheimen die ik zal behandelen

teem nemen en gewoonten ten aanzien van emoties ontwikkelen voor het

zullen de mechanismen van negativiteit laten zien zodat die uw gemoeds

optimaal functioneren ervan is een fundamentele stap naar vrijheid.

rust niet kan verstoren of uw ontzag voor het verbazingwekkende univer sum waarin wij wonen smoren.

Een openbaring van de 2re-eeuwse wetenschap is dat angst en een zaamheid niet enkel gevoelens zijn. Evenmin als liefde en hoop. Alle

Dit hoofdstuk biedt een overzicht van de vier belangrijkste componen

emoties ontketenen biologische reacties die evenzeer uw gezondheid be

ten van emoties: hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psy

palen als wat u verkiest te eten of hoe u verkiest te sporten. Wanneer u uw

chologie. Dat is het bundelende thema dat ik in heel dit boek zal uitwer

emotionele reactie op een situatie leert veranderen, verandert u ook uw

ken. Samen creeren deze bestanddelen een fraai portret van uw emotio

biologische reactie. Ik wil met nadruk vaststellen: hoe u emotioneel reaBeert

nele zelf, doorbraken over hoe u te werk gaat onthullend die tot vrijheid

is in iedere situatie een keuze - en die opeenstapeling van keuzes kan uw kansen

zullen leiden. Het weglaten van ook maar een ervan doet afbreuk aan uw

op welzijn maken ofbreken. Het besef van de fysieke repercussies van emo

innerlijk zien; clan rest er een zicht dat even beperkt is als bij kleuren

ties geeft u een scherpere kijk op de manier van reageren, een inzicht dat

blindheid. Zander een heilzaam respect voor alle vier zal uw poging om

uw leven verandert.

emoties te beheersen verijdeld warden - een onaanvaardbare beperking

als u vrij wilt zijn. Door aan iedere component aandacht te besteden zult

u bedreven warden in het transformeren van negatief in positief en be-

Er zijn twee biologische scenario's die ik wil noemen: (r) hoe emotio nele stress uw lichaam uitput en (2) hoe kalmte uw lichaam herstelt. Orn beide punten toe te lichten zal ik verklaringen en diagrammen aanreiken

EMOTIONELE VRIJHEID

VIER PRAKTJSCHE GEHEIMEN

om de opbouw van deze geest-lichaamverbindingen in uw bewustzijn te

uzelf aandoet. De stresshormonen die u voor noodgevallen nodig hebt

griffen. Waarom is dit belangrijk? Stress is de vijand van emotionele vrij heid. We kunnen het ons niet permitteren eraan toe te geven of geen acht te slaan op de biologische uitputting die hij veroorzaakt. Anderzijds is kalmte een zich ontwikkelende toestand waamaar wij kunnen streven om de slijtage van de stress te weerstaan. 1.

worden nu sluipmoordenaars doordat ongerustheid, boosheid, of angst uw immuunsysteem ondermijnen. U bent een gemakkelijke prooi voor hoge bloeddruk, hartkwalen, bepaalde vormen van kanker en depressie (serotonine, een neurochemische stof die uw stemming helpt reguleren, raakt uitgeput, wat tot angst en depressie kan leiden). Bovendien kunnen die ontstekingsstoffen ongemakken oproepen zoals uitslag, zweren en

Hoe emotionele stress uw lichaam uitput

bet prikkelbare-darmsyndroom. De waakvlam van stress, zo is gebleken,

Effecten op korte termijn

maakt dat u sneller veroudert, eerder sterft en een ongezond, ongelukl<ig leven leidt.

Uw hersenen verwerken emoties. Als ze een mogelijk gevaar bespeuren

- bijvoorbeeld een auto die met gillende banden vlak voor u remt of uw

U onder stress: de vecht-of-vlucht·reactie

rood aangelopen baas die tekeergaat - maken ze het lichaam klaar voor bescherming, een pfimitief, leven sparend instinct. De amygdala, het emotionele centrum van uw hersenen, slaat groot alarm. Ze stelt een vecht-of-vlucht-reactie in werking. Dit stimuleert uw bijnieren (die over de nieren heen liggen) om de stresshormonen cortisol en adrenaline te

De amygdala is het

produceren. In een oogwenk bent u in uw hyperalerte superzelf veran

emotionele centrum

derd: uw ogen staan wijder, uw bloeddruk, hartslag, bloedsuikerspiegel

van de hersenen.

en spierspanning nemen toe. (Denk aan Popeye na bet eten van spina zie.) Met alle systemen maximaal ingeschakeld wordt u in de overlevings modus gedreven, met extra energie en concentratie om bet gevaar te be dwingen. Effecten op lange termijn

De bijnieren produce

Uw lichaam past zich voortreffelijk aan bij plotselinge dreigingen, maar

ren de stresshormonen

chronische emotionele stress kan het doen degenereren. Uw superzelf

cortisol en adrenaline.

geeft het onvermijdelijk op. Hoewel die stresshormonen u hebben klaar gemaakt om effectief op een fysieke dreiging te reageren - wegrennen voor een straatrover, de straat op hollen om een peuter voor een naderen de auto weg te grissen - zijn de stresschemicalien die door uw systeem circuleren in de meeste gevallen een excessieve reactie op bedreigende dingen van dat moment die niets met fysiek overleven te maken hebben. Toch weet ons lichaam dat niet; het gedraagt zich alsof u zich in een per manente crisis bevindt. Het grijpt zich vast en verdedigt zich om de dag door te komen. Als iemand u in bet verkeer snijdt of zich grof gedraagt, bent u geneigd te reageren alsof er een wilde tijger aan komt stormen. Emotionele stress vloeit uit exteme bronnen voort - een botte collega, een laatdunkend familielid - maar het is ook wat u in uw eigen hoofd

Nieren

VIER

EMOTIONELE VRIJHEID

Hoe kalmte uw lichaam herstelt

PRAKTISCHE

GEHEIMEN

U in rust: de reactie van ontspanning

Kalmte vinden is de redding van iemand die aan emotionele stress lijdt, een menselijke time-out uit de beroering waarin u gecentreerd en op uw

men af naarmate de spasmen in uw schouders en darmkanaal verminde

De amygdala activeert de productie van endorfinen (natuurlijke pijnstillers), sero tonine (een natuurlijk antide pressivum) en dopamine

ren, de hartslag en de bloeddruk dalen en de mentale opgewondenheid

(een hormoon dat,ti een

ebt weg. De knopen binnen in u lossen zich op alle niveaus op. Uw li

prettig gevoel geeft).

gemak bent. Een toestand van kalmte dompelt bet licbaam onder in de zaligheid van endorfinen, de opiumachtige natuurlijke pijnstillers van uw hersenen. De serotonine wordt aangevuld, ze brengt u in een goede stem ming en maakt dagelijkse ergemissen draaglijk. De stresshormonen ne

chaam kan weer vrij ademhalen en laat dankbaar zijn alerte houding va ren om meer open, zacht, expansief te worden. Dr. Herbert Benson van de Harvard Universiteit noemt dit de 'ontspanningsrespons', een tegen

De bijnieren verminderen de

gif voor de op angst gefundeerde vorm van coping in de trant van vluch ten of vechten.

productie van

Orn kalmte te vinden moet u een activist zijn. Let op <lit onderscheid: zoek gaat. Zeker, u kunt kalmte vinden wanneer u naar een turkooizen

de stresshormo nen cortisol en

zee staart of naar het gekoer van duiven luistert, maar in onze uitzinnige

adrenaline.

kalmte is iets waar u naar op zoek moet gaan, terwijl stress naar u op

wereld moet u leren deze vredigheid welbewust te onderhouden. Het is een vergissing te denken dat zij zomaar op u zal neerdalen. De biologie van emotionele vrijheid ontstaat pas als u uw endorfinen aan het stromen hebt gekregen en uw stresshormonen hebt uitgescha keld. Hoe bereikt u dit? Lacben, sporten, meditatie en iets doen wat

Nieren

maakt dat u zich geliefd voelt, inclusief vrijen. Stel u ten doel elke dag een beetje meer kalmte te ervaren. Daar kunt u als volgt mee beginnen.

Mediteren om emotionele vrijheid te ervaren Gevoelens van vrijheid beginnen ons te doorstromen als wij rustig wor den. Meditatie is de gouden standaard van de kalmeringstecbnieken. Mil lennialang is het in tradities die varieren van zen tot jodendom toegepast om innerlijke verstilling te bereiken. Ik was dolblij toen ik een omslagar tikel van Time ma8azine zag dat 'De wetenschap van meditatie' heette; het schetste hoe oosterse mystiek en westerse geneeskunde eindelijk bun beider waarheid aan bet samenvoegen zijn. Mediteren is toepasbaar in

werd en de emoties opspeelden. Als ik met mediteren stop, al is het maar

het hier en nu, niet op een of andere verheven planeet. Ik zweer bij medi

voor een tijdje, zal ik mij verdwaasd gaan voelen, prikkelbaar, meer over

tatie, ik doe het dagelijks, en leer het mijn patienten. Het heeft mij er vele

weldigd door de nervositeit van de wereld.

malen voor behoed dat ik door bet lint ging wanneer het leven heftig

EMOTIONELE

VRIJHEID

Meditatie kalmeert je denken en herprogrammeert je biologische sys

VIER

PRAKTISCHE

GEHEIMEN

Misschien kunt u het verouderde beeld van de geparfumeerde, relaxte na

teem (afgezien van de spirituele en energetische voordelen ervan die u

velstaarder niet loslaten, dat zo ver af staat van de efficiente persoon die u

zult ontdekken). Het wonder van het werken met hersenbeelden heeft er

wilt zijn. Oat is ook de reden waarom het zo belangrijk is de biologische

veel toe bijgedragen meditatie te demystificeren door hersenveranderin

doorbraken van meditatie te onderkennen. Veel mensen koesteren die

gen vast te stellen die verantwoordelijk zijn voor de kalmte die je voelt.

misvattingen voordat ze inzien hoeveel efficienter zij een druk leven van

Hoogstopmerkelijk is gebleken dat geregelde meditatie letterlijk de her

uit een positie van kalmte kunnen sturen. Ik legde meneer C uit hoe

senen verandert door groei te bevorderen in een gebied dat, verantwoor

neurowetenschappers hebben aangetoond dat dagelijkse meditatie uw

delijk is voor het integreren van gedachten en emoties; dit stelt ons beter

vermogen om u te concentreren verbetert. Hoewel meneer C 'niets kon'

staat met stress om te gaan. En ik kan ook nog eens melden dat het

met alles wat 'New Age' was, nam hij de biologische redenen om te medi

snel werkt. Binnen enkele minuten was er bij mediterende mensen spra

teren wel serieus. Ondanks alle glamour van zijn leven als performer was

ke van toegenomen alfa-activiteit: hersengolven die op ontspanning wij

hij een pragmaticus. Voor veel van mijn patienten geldt dat, wanneer de

zen.

wetenschappelijkheid van een techniek eenmaal is aangetoond, ze er vre

Mijn patient 'meneer C' was het toonbeeld van iemand die meditatie nodig heeft. Toen hij dertig was hadden de nummers van deze begaafde, adrenalineverslaafde Afro-Amerikaanse rapzanger de top van de hitlijs ten bereikt. Het was het handelsmerk van meneer C dat hij onophoude lijk in beweging was. Ik erkende dat hij een witte raaf in de rapbusiness

was, hij legde zich erop toe positieve boodschappen over te brengen. Na

de dood van zijn enige broer door een overdosis heroine was meneer C zo lean en nuchter als maar kon. Ik had respect voor z1jn integriteit, zijn weigering om 'zich uit te leveren aan de poenige patsers door gangsters, vuurwapens en crackdealers te verheerlijken'. Bij onze eerste sessie was hij de coolheid zelve, in een flodderige broek, omgedraaide honkbalpet en met een spiegelende zonnebril. Maar ik zag algauw dat hij een nagel bijtend, de kaken opeenklemmend, door brandend maagzuur verzengd hoopje zenuwen was. Meneer C arriveerde met een zeer lange lijst symp tomen, allemaal veroorzaakt door stress, volgens de internist die hem had doorverwezen; hij was het slachtoffer van zijn eigen stresshormonen. Met gebruikmaking van energietherapie richtten we ons erop dat meneer C rustiger aan ging doeh en kalmer zou warden. Ik stelde voor dat hij ging mediteren. Eerst kwam hij in opstand: 'O nee, kom op. Dan raak ik mijn effectiviteit kwijt. Het is saai. Tijdverspilling. Poppenkast.' Hij nam opeens een houding aan, hij wilde zijn innerlijke touBh BUH be wijzen. (Te laat: ik had al gemerkt dat hij een softy was, een plichtsge trouwe knaap, en een Robin Hood voor kmderen in de zuidelijke binnen stad van LA.) Misschien bent u net als meneer C: te gedreven en rusteloos om te ge

loven dat

grate prestaties kunt leveren en tegelijk een kalm mens zijn.

de mee hebben. Voorheen was het enige dat meneer C wist hoe zichzelf voort te drijven; mijn taak was het hem op manieren te wijzen om kalm weg alleen maar te zijn. Onvrede kan motiverend werken; deze bracht hem ertoe om iets te proberen wat hem tot voor kart nog 'belachelijk' leek. Ik liet meneer C beginnen met de korte meditatie die ik hieronder zal beschrijven en leerde hem ook andere die ik later zal behandelen. Omdat kalmte als een vreemde toestand kan aanvoelen, is het 't beste om er langzaam aan te wennen. Simpelweg enkele seconden stilzitten kan ze nuwslopend zijn als je verslaafd bent aan de adrenalinegolf van constante activiteit. In de loop van de daaropvolgende weken, waarin ik meneer C de basisprincipes van meditatie leerde, zag ik meer gewriemel, geschui fel, keelgeschraap en trekkende oogleden clan ik ooit gedacht had te zul len zien. Meneer C was net een hond die de juiste slaaphouding niet kon vinden. Hoewel ik vaststelde dat hij het wereldrecord ongedurigheid ves tigde, waren deze reacties voor mij een vertrouwd onderdeel van het leer proces. Iedereen wordt, vooral aan het begin van de meditatie, wel in meerdere of mindere mate ongedurig. Maar algauw zat meneer C maar liefst zestig seconden stil, en toen drie minuten. Hij beoefende deze korte meditaties in de loop van de dag vele keren. Hij began meer greep te krij gen op het terugschroeven van stress door kalmer te warden. Tot verba zing van deze controlegerichte machoknaap, die zo succesvol was in het uitvoeren van dingen in de werkelijke wereld, schonk meditatie hem een gevoel van beheersing, maar in dit geval van hemzelf. En deze beheersing vertaalde zich weer in nog meer succes in de wereld. Maak u, in navolging van meneer C, gereed om uw biologische sys-

EMOTIONELE VRIJHEID

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

teem met de volgende meditatie op emotionele vrijheid te prepareren. Ze Emotioneel actiedeel

duurt maar drie minuten, het is een snelle manier om uw innerlijke rust te vinden. {Maar als u het, net als meneer C, moeilijk vindt drie minuten

HET EERSTE GEHElM TOEPASSEN: PROGRAMMEER DE BIOLOGIE

stil te zitten kunt u beter met slechts een paar seconden beginnen, om

VAN UW EMOTIES OPNIEUW

het dan op te bouwen.) Schakel zo nodig een tijdopnemer in om de drie

Verminder stress met deze meditatie van drie minuten

vaardiger wordt, mediteren zolang u wilt, maar meer is nu niet beter. Het

1. Zoek een comfortabele, stifle plek. lnstalleer u luchtig gekleed in een ont spannen houding op een plaats waar u niet door telefoons, piepers of men sen wordt gestoord. Het beste kunt u rechtop op een bank, stoel of kussen gaan zitten, zodat u niet in slaap valt U kunt met gekruiste benen of met ge strekte benen zitten - wat u maar het gemakkelijkst vindt

2. Concentreer u op uw ademhaling om uw gedachten tot rust te brengen. Richt met gesloten ogen uw aandacht bedaard op uw ademhaling. Wees u enkel van het in- en uitademen bewust. Als er gedachten komen, zie die dan als

minuten aan te houden. In toekomstige oefeningen kunt u, naarmate u doel is nu uw concentratie te verbeteren en daama resultaten te zien. De spanning zal al spoedig wijken. Voer, wanneer de stress toeslaat, of enkel om milder te worden, deze meditatie uit. Probeer het eenmaal per dag, voer de frequentie clan op tot twee- of driemaal per dag. GEHEIM 2: 0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN UW EMOTIES

wolken die aan de hemel voorbijdrijven. Merk uw gedachten op, maar hecht er geen enkel oordeel aan. Laat ze gewoon wegdrijven en keer voorzichtig naar de concentratie op uw ademhaling terug. Handhaaf een gecentreerde

Als psychiater verkeer ik in de bevoorrechte positie dat ik te horen krijg

toestand van kalmte door de beweging van uw ademhaling te blijven volgen. 3. Adem kalmte in, adem stress uit. Laat uzelf de sensualiteit van het inhaleren

was. Dan zou u zien waarom ik zo onder de indruk hen van onze basale

wat er in de hoofden van mensen, van voetbalmoeders tot filmsterren, omgaat. Ik zou willen dat u een vlieg op de muur in mijn praktijkruimte gemeenschappelijke kenmerken op het gebied van emoties, hoe verschil

en exhaleren voelen als de lucht als een koele bries door uw neusvleugels en borst gaat. Schep plezier in het hypnotische ritme van de adem, wat Boeddha

lend wij vanbuiten ook mogen lijken. Orn het voortgaande verhaal van

omschreef als 'in- en uitademen met gevoel voor vervoering'. Voel dat u met elke langzame, diepe ademhaling kalmte inademt, aangenaam als de geur

zelfde reeks emoties om uit te kiezen (het zijn er alleen zoveel) ep hebben Wij vaak blijvend met dezelfde obstakels te kampen. Ziehier het dilemma:

van de zomerjasmijn, en dan stress uitademt. lnhaleer kalmte, exhaleer daar na angst. lnharl!er kalmte, exhaleer daarna frustratie. Alle negativiteit wordt losgelaten. Uw lichaam ontspant zich, uw biologische systeem wordt gesust. U wordt omvat door de veiligheid van de verstilling. Blijf uw aandacht op

nieuw richten op uw ademhaling en de kalmte. Alleen de kalmte.

Deze eenvoudige, stressverdrijvende meditatie is een eerste actiedeel dat u kunt doen om een zegevierend partnerschap met uw biologische systeem aan te gaan. Als u haar beoefent zult u steeds meer bedreven raken in het opvoeren

van de hoeveelheid endorfinen en het uitschakelen van uw vecht-of-vlucht-reac tie; biologische vruchten van meditatie. Als u eenmaal de zin van het neutrali

seren van stress inziet, is het een dankbare verademing voor het lichaam. U zult voelen dat er een last wegvalt wanneer de gespannenheid zich oplost.

's levens raadselachtigheden te kunnen hanteren hebben wij allemaal de

iedereen wil liefde, maar negativiteit, lietzij van onszelfhetzij van iemand anders, werkt ons vaak tegen. Dus blijven we lange perioden in een on vrijwillige kerker van liefdeloosheid zitten. Simpel gezegd, waar client dat lijden voor? De puzzel kan opgelost worden, maar er is wel een spiritueel perspectief voor nodig. Spiritualiteit is, volgens mijn definitie, een zoektocht naar zin die het lineaire denken te boven gaat en een onmetelijke kracht van mededogen wil vinden die alles omvat. Onze emotionele landschappen zijn zonder deze kracht praktisch niet te begrijpen. Waarom? Omdat, als je geen wij der verband hebt waarbinnen je emoties kunt ontcijferen, de kale botten van veel ervaringen naargeestig of slopend kunnen lijken - een uitzicht loze conclusie die ons ketent. Spiritualiteit is bevrijdend omdat bet bete kent dat je je hart opent en je donderse best doet om iedere nanoseconde van het bestaan door deze opening te zien. U moet altijd vragen: 'Hoe kan

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

EMOTIONELE VRIJHEID

een situatie - welke situatie clan oak - mij helpen te groeien en barmhar

niveau van een probleem opgelost kan warden. Orn afstand tussen

tigheid jegens mijzelf en anderen te ontwikkelen?' Zowel bij patienten als

uzelf en de negativiteit te scheppen, moet u het vanaf een hoger punt

in mijn eigen leven heh ik gezien welk gezag deze vraag heeft am wan

bezien.

haop te verdrijven. Allerlei vormen van tegenspaed kunnen verbargen ge

3. U zult beseffen dat er iets is wat grater is dan de emotie van het mo

schenken apleveren. Een van mijn patienten moest als jongen dagelijks

ment. Als u dit niet weet - en de meeste mensen weten het niet - zult

kilometers naar school !open en zo werd hij geweldig in fluiten, een ta

u denken dat uw boosheid het enige is. U zult opgaan in het gevoel

lent dat hem en zijn jonge dochter nog altijd verrukt. Zo kunnen wij oak

hoe gerechtvaardigd het is dat u eraan vasthoudt, een fatale opstelling

uit alle ervaringen goedheid opdelven wanneer wij leren de spirituele

die in uw huishouding of wereldwijd tot oorlog leidt. Als u derfkt en

boodschap binnen een emationele beroering te ontdekken.

handelt vanuit het kader van spiritualiteit dat ik bier aanreik, zult u

Ik werd mij scherp bewust van het bestaan van het spirituele toen ik mij als kind haven or, het dak van onze garage bevond. Ik lag daar dan in mijn witflanellen n:C-htjapon, betoverd door de nachtelijke hemel, in de

boosheid zien als een impuls om te groeien, om verschillen op te los sen, om erboven te gaan staan. U zult niet kwaad blijven omdat u ge looft dat het terecht is, of uw zelfbeheersing verliezen bij wijze van uit

stille zekerheid dat de maan en de sterren mijn vrienden waren. Maar bo

laatklep. U zult anderen geen pijn willen doen, sterker nog, u zult op

vendien voelde ik dat een grote kracht van mij hield, iets wat ik niet kon

zoek gaan naar meer ruimte in uzelf.

benoemen maar waarvan ik wist dat het werkelijkheid was. Hoewel mijn ouders, niet onbegrijpelijk, hoopten dat ik God in het joodse geloaf zou

Ziehier mijn boodschap over het vertalen van emoties in spirituele ter

vinden, de godsdienst waarin ik was opgevoed, antdekte ik spiritualiteit

men: beschouw elke emotie als een betrouwbare gids wiens doel het is

overwegend in het staren naar de hemel. In mijn leven loopt de draad

uw hart te verruimen. Ik stel emoties als een weg naar een spiritueel ont

vanaf daar naar de laatste twee decennia met mijn daoistische leraar,

waken voor, een manier om door te breken naar het licht binnen in u.

wiens beginselen stoelen op eerbied voor de natuur.

Duidelijke emoties spelen een duidelijke rol. Denk er bijvoorbeeld over

Spiritualiteit is niet statisch. Het is een zich ontwikkelend optimisme

na hoe de narigheid van een depressie u kan leren hoop te ontplooien of

waardoor tegenspoed je er niet onder krijgt. Het vertelt je dat er te allen

hoe bittere jaloezie tot het ontwikkelen van zelfwaardering kan leiden.

tijde iets goeds kan apdagen. Vanuit mijn eigen instincten en vanwege

Deze wezenlijke transformaties zijn niet alleen maar psychologisch. Ze

mijn spirituele leraar hen ik spiritualiteit ook gaan definieren niet slechts

veljijnen uw ziel, die uw raison d'etre is. Die is belan.Brijker dan wat dan ook.

als de erkenning dat er meer is clan het rijk van het materiele, maar dat

Denk hieraai{ wanneer het leven zwaar of eenzaam wordt. Ik wil dat u be

wij allemaal punten van licht zijn die in een onmetelijk continuum zijn

grijpt dat er ook zin en schoonheid in deze moeilijke ervaringen schuilt.

verenigd. In de context van emotionele vrijheid is een spiritueel waame

Mijn spirituele leraar heeft mij geholpen tot het besef te komen van de omvattende redenen waarom wij hier zijn, een referentiepunt dat in ons

mingspunt om tal van redenen bevrijdend:

in spiritueel opzicht fobische medische systeem jammerlijk ontbreekt. r.

Door uzelf voor iets graters open te stellen, een meevoelende hogere

(Gelukkig zie ik toch wel een groeiende erkenning dat spiritualiteit deel

macht die bij u hoort (God, Godin, natuur, liefde of iets naamloos),

uitmaakt van goede geneeskunde. In feite biedt meer clan de helft van on

zult u kracht ontvangen die die van u te boven gaat om tegenspoed te

ze geneeskundestudies, van Stanford tot Harvard, nu cursussen in spiri

overwinnen. U bent niet alleen. Bent nooit alleen geweest. U zult de

tualiteit en healing aan of ze maken het thema tot onderdeel van hun

veiligheid daarvan ervaren.

leerplan.) Ik zie geen kans een complete zin aan uw doel te verlenen zon

(apen springen van de ene tak op de andere), de

der spiritualiteit. Inzicht in het grate geheel geeft u een stoat in de rich ting van vrijheid omdat het de rol afbakent die emoties bij uw bewustwor

ronddraaiende onzekerheden die u in uw kleinste zelf opsluiten. In de

ding spelen. Mijn leraar zegt dat je het leven als je eigenlijke loopbaan

energiepsychiatrie heh ik gezien hoe een probleem vaak niet op het

moet beschouwen en als een goddelijk leslokaal. Uw geest heeft een

U zult leren hoe u bevrijd kunt warden van wat boeddhisten de

keH mind noemen

mon

EMOTIONELE

VRIJHEID

menselijke gedaante om te leren wat het lichaam en de emoties over lief de kunnen onderwijzen, onder andere hoe u een massa obstakels over wint. De manier waarop u alles benadert - uw baan, gezin, vrienden, ge zondheid - moet in dienst staan van dat doel. Als onderstaand plan met uw inzichten strookt, laat het u clan helpen zin te verlenen aan de rol die uw emoties spelen. Als u evenwel in niets buiten deze wereld gelooft maar er waarde aan hecht een meevoelend mens te zijn, laat dat stellaire Cloel u dan leiden bij uw verkenningen, en maak u niet druk over de rest. Als hetgeen ik aanreik iets is waar u nooit over had nagedacht, kijk dan hoe het er intu1tief mee staat als u nieuwe mogelijkheden peilt.

VIER

PRAKTISCHE GEHEIMEN

traden. Het meest opmerkelijk is dat het deel dat u met tijd en plaats ver bindt, dat uw gangbare identiteit afbakent, werd onderdrukt. Oat is een ontzaglijke deal! Het ontsluit de poorten van perceptie die gewoonlijk door het lineaire denken worden bewaakt. Nu deze onvermoeibare waak hond vertrokken was, hadden de boeddhistische mediteerders de kans een heilzame 'eenheid met het universum' te ervaren, en de franciscanen ervoeren 'de aanwezigheid van God'. Zelfs de draden, meters en elektro den van het medisch lab hielden deze transcendente verbinding van de mediterenden niet tegen. (De auteurs documenteerden hoe wij zijn 'toe gerust voor spiritualiteit' in hun boek Wh!j God Won't Go Awa!:J.) Indruk wekkend was dat dit onderzoek de voorloper van andere onderzoeken

Een eenvoudige analyse van het leven: uw doel in een notendop Wat is dat zogeheten mtJsterie van de geboorte anders dan datje zonderzadel de aarde berijdt? ROBERT FROST Uw ziel is op reis. U bent hier geboren als onderdeel van die reis. U leeft een aantal jaren met de eenmalige kans uw ziel als menselijk wezen te ontplooien (emoties zijn hier katalysatoren voor). Uw lichaam sterft. De .groei van uw ziel gaat dan naar de volgende fase. Het grate nieuws over deze tocht is dat u heel wat meer levensduur h�bt dan u waarschijnlijk dacht. In het grotere plan behoren wij alien tot niet-tijd en alle tijd. Tijdens uw korte verblijf hier (ik weet dat het soms als eindeloos kan aanvoelen) moet u niet uit het oog verliezen hoe geluk kig u bent dat u een lichaam hebt, met al zijn beproevingen en redenen om te juichen, omdat het op veel manieren de geest helpt om te groeien. Misschien zijn emoties afgestemd op de zoogdierlijke fysiologie, zijn ze exclusief voor dat domein. Ik wil graag dat u de speciale betekenis van hun rol als springplanken naar vrijheid inziet. Spiritualiteit is een kracht die voor u kan werken. Sommige baanbre kende wetenschappers zijn laaiend enthousiast over de manier waarop onze hersenen ervoor zijn geprogrammeerd. Dr. Andrew Newberg, een radioloog aan de Universiteit van Pennsylvania, en zijn collega Eugene D'Aquili, scanden de hersenen van mediterende boeddhistische monni ken en biddende franciscaanse nonnen. Ze ontdekten dater in zo'n staat van spirituele gemeenschap duidelijke veranderingen in de hersenen op-

was die de programmering van het brein voor spiritualiteit in kaart brach ten, aantonend hoe zulke ervaringen biologisch waameembaar, weten schappelijk echt zijn. Hoe doordrin'gt dit uw emotionele vrijheid? We hebben nu weten schappelijk bewijs dat spiritualiteit uw hersenen naar enkele tamelijk ver heffende plaatsen kan overbrengen waar ze normaliter niet zouden ko men. Op z'n minst zult u emoties - en al het overige - vanuit een meer prikkelend panorama aanschouwen. Maar bovendien zal de omhelzing van uw spirituele kant uw relatie met een liefdevolle kracht die meer dan werkelijk is garanderen. Er zit geen schaduwkant aan zo'n verbintenis. Hij zal u de kracht geven die u nodig hebt om tegen negativiteit te strijden en de vervoering van het hart te bereiken. De in opkomst zijnde hartcentrerende meditatie vormt het fundament van mijn eigen spirituele oefenwijze en die ik aan al mijn patienten leer. Ze is essentieel voor emotionele vrijheid omdat ze u van verderfelijke tira des over uzelf doet overschakelen op mededogen. Ik weet hoe gemakke lijk deze haatorgieen kunnen oplaaien; deze meditatie rekent er snel mee af. Maar zoals mijn spirituele leraar, die een realist is, zegt: 'Er treedt vooruitgang op als wij onszelf (of anderen) er elke dag wat minder van langs geven.' Dus met dat bescheiden maar heel respectabele doel zullen we nagaan hoe de meditatie op zelfVerzorging van toepassing is. De sleu tel voor het openen van uw hart - wat dao'isten de 'kleine zon' noemen is het gebruiken van uw intu'itie. Analyses werken niet: het lineaire den ken kan niet door en door bevatten wat de weter achter de denker wel

kan. In deze centrerende meditatie zal ik manieren beschrijven waarop uw lichaam intu'itief de nuances van het hart kan gewaarworden, een ge zondheidsredder die u kunt benutten telkens wanneer u over uw toeren

EMOTIONELE VRIJHEID

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

of vennoeid bent of wanneer u uzelf mentaal begint te tuchtigen. Het ac Emotioneel actiedeel HET TWEEDE GEHEIM TOEPASSEN: ONTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN UW EMOTIES

Een om het hart gecentreerde meditatie om negatieve binnenpraat tegen te gaan 1. Ga gemakkelijk zitten. Ga in een rustige omgeving comfortabel zitten en sluit

tiveren van uw hart neemt negatieve gevoelens het heft uit handen.

GEHEIM 3: LEER DE ENERGETISCHE KRACHT VAN UW EMOTIES In de energiepsychiatrie heh ik geleerd emoties als een verbluffende ver tolking van energie te zien. Positieve emoties koesteren u. Negatieve

uw ogen. Adem enkele keren lang, diep in om de spanning op te heffen. Ook

emoties putten u uit. Qua wattage maken

al gaan uw negatieve gedachten nog snel (u kent dat nieuwste record wel: 'lk

dedogen u stralender, vrijer; schaamte, afgunst en dorst naar wraak dim

ben niet goed genoeg, bijdehand genoeg, spiritueel genoeg,' enzovoort), blijf

r(j

u zo goed moge k op uw ademhaling concentreren.

2. Stem af op uw hart. L.aat uw hand licht op uw hart rusten. Dit energiecentrum is de toegangsweg naar mededogen en geest. Vraag in een ontspannen toe

�oop, zelfaanvaarding en me

men uw straling. U voelt emoties vanbinnen, terwijl hun energie tot bui ten uw lichaam reikt en iedereen met wie u contact hebt be'invloedt. Even zo dringen de emoties van anderen in u door. Van kindsbeen af kon ik de energie rondom mensen waamertren. Ik

stand inwendig om verbondenheid met een hogere macht; een kracht groter

wist toen niet hoe ik dat moest noemen, maar het deed even echt aan als

dan uzelf die u met de liefde verbindt. Het kan God zijn, de sterrenhemel of

mijn eigen neus. Ik wist het wanneer mensen bang, vredig, of in de war

een goeddoende intelligentie - wat u ook maar in beweging zet. Merk dan op

waren, hoewel deze intultieve waamemingen, met name de negatieve,

wat u, in uw hartstreek, intuitief voelt. niet wat u denkt. U ervaart misschien

vaak niet strookten met het masker dat ze aan de wereld lieten zien. Een

een kalmerende warmte, troost, helderheid, zelfs zaligheid. lk krijg vaak rillin

blij gezicht zonder een blij hart was gemakkelijk te signaleren. Neem

gen, voel een golf kippenvel, of ben tot tranen geroerd. Het is het gemakke

Eric, een energieke Britse zakenman die het had gemaakt. D� avond

lijkst om geest eerst binnen in u te voelen. Vanuit die thuisbasis kunt u hem

waarop mijn ouders mij met hem lieten kennismaken, zag Eric eruit als

overal beter bespeuren. Blijf u bewust van uw hart terwijl dit steeds verder

James Bond in zijn smoking, zoals hij hen fluks in zijn Rolls-Royce met

opengaat; u vullend met mededogen. Als negatieve binnenpraat nog de kop

chauffeur naar een party liet vertrekken. Eric was vriendelijk voor ieder

opsteekt, laat dan uw mededogen blijven stromen: het zelf doet wat het kan.

een, en toch trof mij in zijn aanwezigheid een intense vleug van wanhopi

De spirituele betekenis hiervan is dat u genadig voor uzelf leert zijn bij ieder

ge droefenis als een prikkelend parfum - zo'n vreemde maar duidelijke

geconstateerd verzuim; dat u weet dat u goed genoeg bent precies zoals u

sensatie. Ik was geschrokken, en deinsde terug. De volgende dag vertelde

bent. Laat, met die vrijheid in gedachten, de vrijheid van het mededogen uw

ik mijn moeder over mijn gevoelens. Ze keek deels nietszeggend, deels

lichaam doorstromen - een balsem voor alles wat eraan schort

geergerd, mij verzekerend dat Eric oke was. Het onderwerp werd losgela ten. Ik voelde me een spelbreker, twijfelde aan mijn waamemingen, tot

Deze meditatie is een onfeilbaar tegengif tegen negatieve binnenpraat. lk heb nooit meegemaakt dat iemand in staat was een krenkende aanval te weerstaan wanneer deze in het hart was gecentreerd. lk word niet moe mededogen en vrij

enkele maanden later. Mijn ouders kregen een overzees telefoontje: Eric had zelfmoord gepleegd. Moeder en dad waren verbijsterd omdat Erics uiterlijk vertoon zijn depressie zo succesvol had gemaskeerd. Voor mij

·heid op een lijn te stellen. lk hoop dat �e kracht van deze koppeling ook echt

was het nieuws een akelig verontrustende bevestiging die ik liever niet

voor u geldt Mededogen is de grote transformator, van het zelf en van de we

had gekregen. Ik was niet in staat het als een bekrachtiging van mijn rij

reld. Hoe alies zich ook voor moge doen, uw mededogen is niet aan dovemans oren gericht Bedenk: Jezus sprak over liefde en de mensen luisterden. Telkens wanneer u het spoor bijster bent, moet u terugkeren naar uw hart. Het is de poort naar de hemel.

pende sensitiviteit te duiden. Uiteindelijk deden mijn ouders mijn voor gevoel af als een merkwaardig toeval. Hoe dol ze ook op mij waren, ze wisten niet wat emotionele energie was, waarom ik die voelde, of hoe ze mijn intu1tieve vermogens konden ondersteunen.

EMOTIONELE

VRIJHEID

Nu, als energiepsychiater, wil ik u meegeven dat emoties intui:tief vast te stellen zijn; u kunt leren toegang te hebben tot hun krachtveld om uw vrijheid te bevorderen. Ik wil graag dat u zich emoties als subtiele energie gaat voorstellen, een vibratie die uit uzelf en anderen voortvloeit, een in tieme gewaarwording. Subtiele energie bevindt zich vlak voor u, maar is niet zichtbaar. Ze kan binnen enkele centimeters tot een meter van het li

VIER

PRAKTISCHE

GEHEIMEN

emoties, hoe heerlijk ze ook zijn, hebben niet zo'n dramatische energeti sche aantrekkingskracht. Oat is ook de reden dat ik als kind en beginne ling op het intrii:tieve vlak, wel haarscherpe intui:tieve ingevingen had over verzwegen pijn als die van Eric en over ziekten en rampen, maar er min der goed in was blije gebeurtenissen op te vangen. Het spreekt vanzelf dat dit een verontrustend fenomeen kan zijn zolang het niet begrepen

chaam gevoeld worden. Ik zal aangeven hoe ze met intui:tie opgemerkt

wordt. Op het niveau van de intui:tie zijn emoties als verdriet en schrik ge

kan worden. In inheemse geneeskundige tradities wordt subtiele energie

makkelijker te bespeuren dan de vlakkere vibraties van kalmte of vertrou

als onze levenskracht vereerd. In de Chinese geneeskunde wordt het chi

wen. Het is van belang dat u deze wetenschap in n�euwe gedragswijzen

genoemd. Bij Hawa'iaanse kahuna's heet het mana, bij Indiase yogabeoe

vertolkt opdat u niet als de gedoemde mot bent die altijd maar weer door

fenaars prana. Ho�el de moleculaire structuur van subtiele energie nog niet helemaal is opgehelderd, hebben wetenschappers een verhoogde

de vlam wordt aangetrokken.

emissie van fotonen en elektromagnetische waarden random beoefe

Ondemeem actie: wend de energie van woorden en toon aan

naars van healing gemeten.

De zen van emotionele vrijheid behelst het leren weerstaan van de opwel

Voor een onvergetelijke visuele indruk van de manier waarop de ener gie van emoties op het lichaam kan inwerken moet u het boek The Hidden MessaBes ofWater van dr. Masuro Emoto eens ter hand nemen. Zijn met

zeer snelle flits genomen foto's van kristallen van bevroren water geven

een waardevolle boodschap af. Hoar maar wat hij waamam. Als er gevoe lens als 'Ik hou van jou' of 'Je bent geweldig' tot water werden gericht, kregen symmetrische sneeuwvlokpatronen met regenboogtinten vorm, die universa van verrukking ontvouwden. De negatieve emoties 'Ik haat je' of 'Ik word kotsmisselijk van jou' creeerden echter gebroken, lelijke vormen met verknoeide kleuren - wat u in uw lichaam niet zou willen hebben. (Hoewel sommigen dit werk omstreden vinden, heeft dr. Dean Radin aan het Institute of Noetic Sciences het herhaald, en andere soort gelijke experimenten zijn nog gaande.) Neem de tijd om deze ontdekkin gen te verwerken. Ze hebben gewichtige implicaties voor uw emotionele vrijheid: omdat u hoofdzakelijk uit water bestaat, moet u maximale posi tiviteit genereren om gezond en heel te blijven. Ook kunt u het zich niet permitteren rancunes of zelfhaat te koesteren zonder aan giftigheid blootgesteld te warden. Ik besef dat het een ding is dit te weten, en dat het een tweede is eruit te leven. Het probleem is dat negatieve emotionele energie wezenlijk luidruchtiger en heftiger is dan de positieve en op een meer verleidelijke wijze uw aandacht trekt. Stel u een bokkend wild paard voor tegenover een tevreden kat die zich in de zon ligt te warmen. Als die beide zich vlak voor u zouden bevinden, waar ging uw aandacht dan heen? Positieve

ling van de negativiteit en het opvoeren van het volume van het positieve. Laten we deze operatie praktisch vertalen door uw woorden en toon te on derzoeken, gebieden waarop u totale controle kunt hebben als u die aan wendt. Zoals het werk van dr. Emoto aangaf brengen woorden energie over die stimulerend of schadelijk kan zijn. Dat geldt wanneer u woorden tot uzelf of tot anderen richt. U bedenkt ze. U wilt ze uitspreken. Klaar. Richten. Vuur. Of woorden nu een born van liefde of een schadelijke ex plosie ontketenen, ze brengen energie op het doelwit over en roepen een reactie op. U kunt deze kracht constructief of destruc_tief aanwenden. Het doel is a1tijd dat u uzelf en anderen goed behandelt. Woorden warden gedragen door de energie van de toon, de warmte of kilte daarvan; beschouw de toon als de muziek waarmee woorden worden vertolkt. U wilt dat deze muziek ziel heeft, of u nu genoeglijk keuvelt of onverzettelijke liefde betuigt. Tegenover patienten hen ik mij scherp be wust van de positieve uitwerking van een meevoelende, uit het hart ko mende toon. Die energie bespoedigt de heling, zorgt ervoor dat ik beter gehoord word, maakt het veiliger voor patienten om kwetsbaar te zijn. Een greintje oordeel in mijn toon kan de therapie torpederen. Maar met een beetje mededogen leven we helemaal op! Mijn patient Phoebe, ne gentien jaar en een pijnlijk verlegen, met trillende stem sprekende stu dent, heeft martelende angstaanvallen waarop ze heldhaftig greep pro beert te krijgen. Ik heh ontzag voor Phoebes vasthoudendheid - ze ver schijnt stipt elk.e week. Ze is dapper en wordt alsmaar dapperder. Toch hekelt ze zichzelf omdat ze niet 'snel genoeg' vooruitgaat. Ik leef volop

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIER

PRAKTISCHE

GEHEIMEN

met Phoebe mee, maar herstel kan tijd vergen. Dus op een warme toon,

toeeerde knaap met een sigaret in zijn mond hield het ding op de achter

die bij haar zo gemakkelijk ontstaat, verzeker ik haar: 'Je doet geweldig je

bank van zijn auto op schoot, verlekkerd. Aan weerszijden van hem zaten

best.' Phoebe voelt de steun. Toevallig zegt haar zuster, een type van

twee struise meiden met de nodige mascara en veel haar, die er nog inti

'werk je er op eigen kracht uit', lid van de burgerwacht en beroepshalve

miderender uitzagen.

spreekster over motivatie, precies dezelfde woorden tegen haar. Maar vol

U zou den.ken dat ik een en al zenuwen was, maar verbazend genoeg

gens Phoebe spreekt haar zus ze uit 'met een grinniklachje waardoor ik

was ik het toonbeeld van zelfbeheersing. Niet kwaad. Niet bang. Gewoon

mij een zielige zwakkeling voel, een hopeloos geval'. Dezelfde woorden,

kalm. Ik wist intultief wat mij te doen stand, en dat deed ik- een presta

een andere toon. Let op het verschil. Vrijheid baart vrijheid. Als je uit be

tie die ik volgens mij als vanzelf leverde dankzij jarenlange ervaring met

wust, empathisch hout bent gesneden, hen je met die energie gevuld en

meditatie. Ik keek die knaap, die een weldenkend mens de stuipen op het

gaat die ook op anderen over. Oat maakt je niet tot een eeuwige optimist

lijf zou hebben gejaagd, strak aan en zei: 'Als je mij de radio teruggeeft,

of een Joris Goedbloed. Wel weet je dan zowat alles over te brengen als je

zal ik de politie niet bellen.' Waar die zin vandaan kwam weet ik niet. Hij

het op de juiste manier zegt.

klonk belachelijk naief terwijl ik hem uitsprak. Hoe dan ook, mijn toon

Had ik dat maar een paar .jaar eerder geleerd. In die tijd was de par

was minzaam, vastberaden, zelfs liefdevol, en opvallend verwijtloos. Ik

kinson van mijn vader zo ontwrichtend geworden dat hij niet meer zelf

verbaasde mezelf toen ik het hoorde. Wonderen gebeuren. Het volgende

standig kon wonen. Ondraaglijk als het was, ging ik alle voorzieningen

wat ik registreerde was dat hij mij de radio overhandigde, met bungelen

van ondersteund wonen na. Mijn vader de arts, zo feilloos opererend op

de draden en al. Ik zal nooit vergeten hoe onthutsend gehoorzaam hij

de tennisbaan (zijn paradijs), kon niet meer alleen lopen. Hij had totale

leek, als een puppy die je gewoon een plezier wil doen. Ik glimlachte. Ik

verzorging nodig: luiers, iemand die hem eten voerde en zelfs zijn tanden

bedankte hem. Toen, met een brullende knalpot, reed de patserige Che

poetste. Hemel, dat het zover moest komen: de Ocean Villa in Santa Mo

vrolet weg.

nica, de vijfde van tien zulke instellingen op mijn lijstje. Waarom geven

Achteraf besef ik hoe dom en gevaarlijk mijn optreden was. Ik zette

ze deze laatste verblijven toch altijd namen alsof het om vrolijke vakantie

mijn leven voor een verrekte radio op het spel. Laten we wel wezen: deze

oorden gaat? De meeste zijn overvol en danker en ruiken akelig. De direc

jongelieden hadden mij te grazen kunnen nemen. Maar in de verdwaasde

teur leidde mij door een klein dorp van rolstoelen: bejaarde bewoners

bewustzijnstoestand van bet langzaam kwijtraken van mijn vader had ik

met alzheimer of parkinson, met hangende hoofden, bek:wijlde slabben,

er instinctief behoefte aan de controle terug te krijgen. Ik kon niet toe

al waren er ook wel een paar heldere ogen. Deze man in een onberispelijk

staan dat er nog meer van ons werd afgepakt. Ik besef goed dat het heel

kostuum bracht mij naar de eerste verdieping, waar de eenpersoonska

anders had kunnen aflopen als mijn toon eisend, boos of angstig was ge

mer van mijn vader zich zou bevinden. Die had in elk geval een uitzicht

weest. Dit drama bewees overduidelijk de belnvloedende energie van

op de Pacific, dacht ik. Dat zou hij leuk vinden.

woorden en toon - hoe ze negativiteit kunnen ombuigen, vrede sluiten

Terwijl ik door het raam de Ocean Avenue op keek, ving ik evenwel ook iets heel anders op. Aan de overkant van de straat zag ik mijn witte Volkswagen cabriolet waar ik hem had geparkeerd. Maar er liepen tieners

met tegenstanders, en resultaten kunnen opleveren die ondenkbaar le ken. Denk hieraan wanneer u te maken hebt met een of andere kwade te

omheen die als leden van een bende waren gekleed en die aan het slot aan

genstander, of dat nu iemand anders is of iets in uzelf. De kunst van bet

de bestuurderskant aan het morrelen waren, in een poging in te breken.

communiceren bestaat erin dat u met niet-oordelende fijngevoeligheid

Ik kon mijn ogen niet geloven. Alles in mij liep te hoop. Dit zou niet ge

spreekt en dat meent, in plaats van impulsief alle gevoelens te verwoor

beuren. Ik rende de trappen van Ocean Villa af. Ik kon de verflauwende

den die maar in u opkomen; er is geen betere manier om iets te bereiken.

stem van de directeur achter mij horen: 'Vindt u dat u daar op af moet?' Ik

Dat wil niet zeggen dat u geen negatieve gevoelens hebt; zo zit u nu een

vond niets. Ik ging gewoon. In de twee minuten die het

kostte mijn

maal niet in elkaar. Naarmate u meer bedreven wordt in bet waamemen

auto te bereiken, hadden ze mijn radio gestolen. Een gespierde en geta-

van de energie van emoties wordt u er beter in die te identificeren en erop

mij

EMOTIONELE VRifHEID

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

te reageren. In de volgende oefening zult u de theorie achter u laten om

vihraties waaraan u zichzelf en anderen hlootstelt. Let de volgende keer

die directe ervaring te hereiken.

dat iemand tegen u praat op de fysieke reactie in uw lichaam, niet op de manier waarop uw hersenen de feitelijke woorden verwerken. Voel de energie achter deze woorden; let op hoe uw lichaam daarop reageert. Is

Emotioneel actiedeel

de inhoud van iemands woorden positief en doet de energie erachter u toch ineenkrimpen, respecteer die fysieke reactie dan toch. Energie liegt

HET DERDE GEHEIM TOEPASSEN: LEER DE ENERGETISCHE

niet. Blijf haar waamemen, haar vertrouwen, laat haar u hevrijden.

KRACHT VAN UW EMOTIES

GEHEIM 4: BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN

Probeer een intuitief experiment: neem het verschil tussen positieve en

UW EMOTIES IN KAART

negatieve emoti� waar

In dit experiment gaat u twee scenario's met elkaar vergelijken. Observeer bij

Waarom voelt u wat u voelt? Waar hegint vrees voor hetrokkenheid, opti·

beide hoe uw woorden en toon uw lichamelijke en emotionele toestand bein

maal presteren of de zonnige kijk op de dingen? Welke vormen van emo

vloeden. Wijd minstens enkele minuten aan het uitproberen van deze woor

tionele coping hinderen of helpen u? Deze dringende vragen zijn de hart

den.

slag van het psychologische onderzoek naar emoties en gedrag. U moet uw psychologische zelf kennen opdat u niet door ongezonde patronen

Scenario 1. Ga voor een spiegel staan en zeg oprecht tegen uzelf op een lief

wordt geplaagd. Ik krijg een duidelijke kick als ik mij alle psychothera

devolle, waarderende toon: 'lk zie er fantastisch uit en ik ben een geweldig

peuten en hun patienten in de hele wereld voorstel die heldhaftig harde

mens.' Blijf op uw positieve punten gericht. Daarna voelen, niet denken. Let

noten te kraken. Twee mensen die tegenover elkaar zitten vol ontzag voor

op hoe uw lichaam reageert. Haalt u gemakkelijker adem? Zijn uw schouders

groei, een nohele onderneming. Ik heh het van heide kanten meege

ontspannen? Voelt uw diepste wezen los? Neemt uw energie toe? Voelt u zich

maakt. Het hoort hij de rol van mij als psychiater dat ik patienten help tot

gelukkiger? Lichter? Vrijer? Merk ook andere veranderingen op.

psychologische inzichten te komen, flonkerend als altijd wanneer ze uit

Scenario 2. Ga voor de spiegel staan en zeg op uw meest gemene, hatelijke

voor mij tot stand. Of ik nu de healer of de ontvanger van healing hen, ik

het niets opduiken; mijn therapeut hrengt nog steeds dezelfde magie toon: 'lk zie er afschuwelijk uit en ik veracht mezelf.' Meen het echt. Leg flink

hen overweldigd. Ik hanger naar die flitsende momenten van helderheid

de nadruk op dat negatieve. Hoe reageert uw lichaam nu? Let op uw schou

die mij dichter bij Hefde en vrijheid brengen of verwarring opheffen; ge

ders, uw maag, uw borst. Is uw energie toe- of afgenomen? Bent u aan het

heimen die u zelf ook zult aanboren.

knijpen en klemmen? Ademt u oppervlakkig? Voelt u zich depressief? Zijn uw

Hier volgt een eerste blik op de manier waarop psychologie uw hart en

pijnen verergerd? Registreer alles wat u waarneemt. Smoor even in deze nega

hoofd kan bevrijden. Ik zal mij tot een beginsel beperken - 'U bent niet

tiviteit opdat u het gevoel van giftige energie niet meer vergeet.

uw ouders' - dat van zo'n centrale betekenis is voor uw emotionele vrij heid dat het kan bepalen hoe u uzelf en iedereen van wie u houdt behan delt.

Ik ben zo weg van deze oefening omdat ze laat zien dat positieve en nega tieve energie ongeveer zo tegenstrijdig zijn als maar kan. Ze zijn niet door

U bent niet uw ouders: leer van hun goede eigenschappen en hun

elkaar te halen. Vraag uzelf welke u liever heht. Het is tijd om een keus te

tekortkomingen

maken en ervoor te gaan. Het lanceerplatform voor emotionele vrijheid

Orn uzelf psychologisch te doorgronden kunt u niet om uw ouders heen.

bent u altijd zelf. Woorden, toon en de positieve of negatieve energie van

Geliefd of gevreesd, deze twee mensen hebhen u emotioneel gevormd.

emoties spelen allemaal een rol. U moet verantwoordelijk worden voor de

Spiritueel leraar Ram Dass heeft raak opgemerkt: 'Als je denkt dat je ver-

EMOTIONELE VRIJHEID

licht bent, breng dan eens een week met je ouders door.' Daar heb je het: the 0 oo d the bad and the u0lH. Ik zeg, ga eens roeren in die pan; onderzoek ,

de relatie met uw ouders. Waarom, ? Orn emotionele vrijheid te bereiken moet u zich losmaken van hun slechtste eigenschappen en de heste ver wezenlijken. Wie je emotioneel bent is vaak een afspiegeling van wie je ouders zijn. Tijdens bet opgroeien is het dikwijls een kwestie van na-aperij. Of het nu in gunstige of in ongunstige zin is, u wedijvert met de deugden en gehre ken van uw ouders. Als uw moeder angstig of een piekeraarster was, he staat de kans dat zij iets van zichzelf aan u heeft doorgegeven. Als uw va der een holwerk v� hoop was, is dat ook doorgegeven. Bovendien kun nen er interessante combinaties van heide ouders in u huizen. Zo was mijn moeder een mensenmens, terwijl mijn vader meer een einzelgiinger was. Ik heh heide in mij, en heh geleerd het een en het antler te aanvaar den. Dat kunt u met de combinaties die u geerfd hebt ook doen. Soms ontwikkelt u misschien, in een paging anders te zijn dan uw ou ders, volkomen tegenovergestelde manieren van coping. Als uw moeder bijvoorheeld een onverbeterlijke treiteraar was, schuwt u misschien iede re confrontatie. Als uw vader uitennate kritisch was, hebt u misschien weerzin om eerlijk te zijn tegenover anderen als u het niet met hen eens bent. Deze stijlen dienen ook onderzocht te warden zodat u, in plaats van simpelweg het tegenovergestelde te doen van wat uw ouders deden, een werkelijk authentieke, uitgebalanceerde manier van leven kunt vinden. Bij patienten en workshopdeelnemers heh ik herhaaldelijk gezien hoe

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

zijn. Het geweld is voorbij.' Connie had lang geweten dat ze er geen con trole over had, maar eindelijk, eindelijk schreeuwde ze 'nee' tegen haar programrnering. Dat nee veranderde alles. De automatische cyclus van mishandeling door de generaties heen stopte bij haar. Op onze sessies had Connie zich ertoe verplicht waakzaam te zijn, stress die de kop op stak aan te pakken voordat ze tot geweld overging. Ze was ook hereid de woede en ellende van het feit dat ze zelf mishandeld was onder ogen te zien. Daarna kon ze vermijden dat ze werd wat haar was aangedaan door de vergiftigde kindertijd binnen in haar op te ruimen. Deze inspanningen - voor mij heel ontroerend - samen met lessen woedebeheersing en een ondersteuningsgroep voor alleenstaande moeders, bevrijdde Connie van de slavemij van haar negatieve erfenis. Moedig zelfonderzoek en een toe gewijd streven naar heling bevorderden haar emotionele vrijheid, de vrij heid van haar dochter en die van toekomstige generaties. Evenzo hebt u, in kleine of in grote dingen, de keus om u z6 te ont wikkelen dat u aan de beperkingen van uw ouders ontsnapt. Deze keus en de veranderingen die daaruit voortvloeien bannen de ongezonde ge woonten die u onhewust voortzet uit. Als u weigert bang te zijn omdat uw vader door angst wordt gekweld, of weigert het slachtoffer te zijn dat uw moeder is geworden, is dat echte emancipatie. De keerzijde van vrijheid is dat u ook de positieve emotionele erfeni11 van uw ouders aanvaardt, de intelligentie en goedheid die ze hebhen doorgegeven. Met ouders is het bijna altijd een gemengde toestand. Vrijheid ontstaat als we het goede meenemen en ernaar streven het overige kwijt te raken.

een lid van een familie ertoe bestemd lijkt te zijn om generatiepatronen te doorhreken. Hij of zij heeft niet om die taak gevraagd, en toch komt deze bij die persoon terecht. Neem rµijn patient Connie, 23 en een alleenstaan

Emotioneel actiedeel

de werkende moeder. Generaties lang waren de vrouwen in haar familie - ook zijzelf - door een ouder of beide ouders lichamelijk mishandeld. Daama gingen ze hun eigen kinderen mishandelen, een tragisch voor spelhare programmering. Connie werd gedwongen haar eigen vatbaar heid voor geweld onder ogen te zien nadat ze haar vierjarige dochter, die een woede-uitbarsting had, in een aanval van drift een klap had gegeven.

HET VIEROE GEHEIM TOEPASSEN: BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN

UW EMOTIES IN KAART MAAK EEN EMOTIONEEL TOTAALBEELD VAN UW OUDERS

Orn een compleet beeld van uw ouders te krijgen zie ik graag dat u de top vijf

Dit was niet de eerste keer, al had ze uit wroeging zichzelf beloofd ermee

van de positieve en negatieve karaktertrekken van uw ouders noteert Waren

op te houden, wat telkens weer was mislukt. Connie hield van haar kind

ze betrokken, luisterden ze goed, waren ze er altijd voor u? En/of depressief.

en ze voelde een ontzaglijke schaamte. Ze zei: 'Mijn kind pijn doen voelt

teleurgesteld in het leven, beschuldigend? Probeer onderstaand formulier te

barhaars aan. Misselijkmakend.' Maar nu, nu ze uiteindelijk hulp had ge

gebruiken. Probeer bij het vaststellen van deze eigenschappen uw ouders als

zocht en met mij eraan werkte, beloofde ze plechtig: 'Ik zal geen monster

EMOTIONELE

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

VRIJHEID

Daar stand tegenover dat een van de meest storende eigenschappen mensen te zien, zonder hen te idealiseren of te demoniseren. Leg hun plus- en

van mijn moeder haar constante kritiek op mijn vader was, oak al hield ze

minkanten op papier vast zodat ze u recht kunnen aankijken. Denk bij het na

duidelijk van hem. In relaties richt chagrijn zich vaak op datgene wat zich

gaan van de lijst na over manieren waarop de goede en lelijke punten van uw

het dichtstbij bevindt. Ze maakte sarcastische opmerkingen als: 'Teddy,

ouders u hebben beinvloed. Welke eigenschappen op uw lijst boezemden ver·

jij bent zo ongezellig. Waarom moet ik jou altijd ergens naartoe slepen?'

trouwen in? Humor? Een gevoel van veiligheid? Welke hinderden uw welzijn?

'Jij zit helemaal vastgeplakt voor dat verrekte televisietoestel.' Sams

Wees ook eerlijk over de eigenschappen die u ook bezit. Als ze positief zijn,

noemde ze hem 'Little Lord Fauntleroy' naar die welgemanierde, stijve

omhels ze dan. Als ze negatief zijn, begin dan aan een tegelijk te werken om

jongen in zijn keurige pak uit de Engelse roman. Mijn vader negeerde

uzelf te bevrijden. U hoeft niet bang te zijn dat u zich tegen uw ouders keert

haar steevast, zogenaamd, of hij barstte geergerd uit: 'O, Maxine, in

als u actie onderneemt om hun disfunctioneren niet te imiteren. Beslis dan

godsnaam, schei uit.' Mijn vader accepteren zoals hij was kwam niet bij

wat u wilt houdeiJ Laat deze lijst een eerste hulp voor u zijn om uw psycholo

haar op. Ik vroeg mijn moeder naar de reden. Ze zei: 'Waarom z6u ik, als

gische programmering zo te herordenen dat deze

ik hem kan veranderen?' Niet dat hij na veertig jaar huwelijk erg was ver

bij

de meest vrije u past.

anderd (en proberen verandering af te dwingen leidt nu eenmaal steevast Karaktertrek Moeder

Vader

tot verzet). Toch bleef ze het proberen. Ik kromp altijd ineen bij de steken

Positief

_ _____ _ _

kwam.

Negatief

die mijn moeder hem gaf en wilde dat mijn vader meer voor zichzelf op

_______ _

_ _ _ ____ _

_______ _

_ _ ____ _ _

_____ _ _ _

_______ _

_ ______ _

_____ _ _ _

_______ _

_ _____ _ _

_______ _

____ _ _ _ _

Geconditioneerde patronen warden niet gemakkelijk losgelaten. Zo als het lied van P.F. Sloan uit de jaren zestig zegt: 'De zonden van de fa milie komen op de dochter neer.' Er was geen topwetell,5chapper voor no dig om te begrijpen waarom ik soms soortgelijke bijtende opmerkingen tegen mijn liefdespartners maakte, maar het kostte mij een eeuwigheid om dat in te zien. Een vroegere relatie opende mij de ogen. Mijn vriend was een aantrekkelijke, zorgzame chiropractor om wiens humor ik mij voortdurend slap lachte. Maar toen mijn innerlijke meedogenloze criticus eens goed op hem ging letten, zag ze dat hij akelig mager was (vogelbot ten, dacht ik). Hij drank ook van dat grove, dikke groene algenmengsel bij iedere maaltijd (hoofdzakelijk salades - ook groen). En hij ging niet vaak uit. De lijst werd alsmaar langer. Ik hoorde mezelf pesterig tegen

Laat ik beschrijven hoe ik deze lijst bij rnijn moeder heh gehanteerd. Ze

hem zeggen: 'Weet je, ik denk dat je echt wat zwaarder moet warden.'

was in veel opzichten mijn heldin. Moeder zei onbevreesd wat ze dacht,

'Waarom kunnen we nooit eens gewoon in een normaal restaurant eten?'

benutte elk moment en wijdde haar leven aan het helpen van mensen.

'Hoe komt het dat wij niet vaker uitgaan?' Ik huiver als ik me deze zinnen

Verder leerde ze mij de voldoening van goede gesprekken, iets wat ik nu

herinner, maar toen kon ik mezelf niet afremmen. De kritische opmer

in mijn relaties in ere houd, een manier om intieme vrienden te maken

kingen kwamen vanzelf. Ik kon twee en twee niet bij elkaar optellen en

voor het leven. Aan tafel, in de auto, of wandelend over het strand praat

inzien dat ik mijn moeder nadeed. Het pleit voor deze man dat hij een

ten wij: over mij, haar, onze patienten, de toestand van het universum. Ik

uitstekende zelfwaardering had en niet van plan was zich te verontschul

genoot van onze snedigheid, onze ontboezerningen van vrouw tot vrouw.

digen voor wat geen verontschuldiging behoefde. Hij weigerde mij in die

Deze en andere goede eigenschappen die ze overdroeg hielpen mij te flo

trant tegen hem te laten praten. Bovendien kende hij mijn ouders en hij

reren.

zei tegen mij: 'Het is treurig maar waar, Judith, jij klinkt net als je moe-

EMOTIONELE VRifHEID

VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

der.' Goed, dat wilde ik niet horen, maar toen ik mijn lijst opstelde was ik gedwongen mijn gedrag na te gaan en te beginnen met veranderen. In het vervolg stand ik voor de uitdaging de hyperkritische stem van mijn moeder zoals deze door mijn mond wil spreken - een soort bezeten heid - tot bedaren te brengen en emaar te streven mijn partner funda menteel liefdevol te aanvaarden zoals hij is (al hebben we natuurlijk me ningsverschillen en streven we naar een compromis om de communica tie te verbeteren). Dat betekent dat ik moet blijven oppassen voor dat deel van mij dat zelfs vastbesloten zou zijn om een heilige te veranderen als ik

wijsheid van uw biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psycholo gie gekeurd. Hoe meer u over deze ingredienten van emoties weet, des te

meer zullen ze het bewustzijn en een verbinding met uw hart versterken. Zelfkennis is een hoogstindrukwekkend orakel dat vaste vorm geeft aan wie u bent en wie u kunt zijn. Vetwacht, naarmate dit groeit, dat u een sa menkomen binnen in u zult voelen, een prachtig gevoel van ontwaken. Ik steek zo resoluut de loftrompet over bewustzijn omdat het de weg naar de vrijheid is. De verwarring zal nooit een toevlucht bieden. Maak dit in alle omstandigheden tot uw mantra: 'Ik zal mij naar het licht blijven begeven,

een amoureuze band met hem zou hebben. Ik probeer mij niet mee te la

naar het mededogen.' Ik beloof u: het is de juiste richting. U zult niet te

ten slepen door de nodeloze stekeligheden die in mij opkomen en te

leurgesteld worden. Hoe ruimer uw hart wordt, hoe beter de dingen zul

voorkomen dat il(ze tegen mijn partner uitspreek. In plaats daarvan con centreer ik mij er weer op dat ik hem waardeer en hem gewoon in zijn waarde laat. Het is mijn redding dat ik, anders dan mijn moeder, niet wil kritiseren. Toen ik mijn lijst doomam erkende ik dat ik dat deel van haar niet mocht en dat ik ervoor koos dat niet voort te zetten. Hoewel ik alle zeilen ervoor moet bijzetten, ben ik al een heel eind gekomen. Bij vrijheid gaat het erom dat je de verantwoordelijkheid neemt voor degene die jij wilt zijn. Houd deze lijst bij de hand op uw reis van de ene emotie naar de andere. Telkens wanneer er een gevoel bij u opkomt, met name een negatief gevoel, moet u uzelf afvragen: 'Wie reageert er nu

of rnijn ouders?' Dat is een rake vraag die onthult of u zonder het te weten een kloon van een van uw ouders bent. Zoals zo velen van ons zou u vast kunnen zitten in de onbewuste sleur van het reageren zoals zij doordat u, bijvoorbeeld, een klaagster of een dramamaakster bent. Als u echter een maal hebt vastgesteld wie nu feitelijk de touwtjes in handen heeft, kunt u besluiten u anders te gedragen. Op dit moment is het, voordat wij in Deel twee onze aandacht richten op bet transformeren van bepaalde emoties, voldoende als u ongezonde gewoonten van coping herkent terwijl u over altematieven nadenkt. Daardoor bent u in staat uw echte stem en identi teit te vinden. Zoals iedereen met ook maar een beetje bewustzijn begrijpt kan er altijd wel een of andere mafkees rondlopen die zich niet bewust is van bet ef fect van zijn of haar emoties. Wat betekent het voor hen dat ze hun emo ties er maar uitgooien en anderen kwetsen, met rampzalige gevolgen? Vrijheid vraagt meer van u clan dat. Nu u bent ingewijd in de vier gehei men die met emotionele vrijheid samenhangen, hebt u de gezamenlijke

len warden. Vier nu en altijd de vrijheid van uw leven. Er staat u nog meer te wachten in dit avontuur.

DROMEN EN

Alle mensdyke wezens zyn droomwezens. Dromen bindt de mensheid samen. JACK KEROUAC

SLAAP

zinnig bewustzijnsniveau dat dromen mogelijk maakt. U zult over beide te horen krijgen omdat hun beider kracht onderling samenhangt. Ik hun ker naar de zoete overgave van de slaap en de ongecensureerde medede lingen van mijn dromen: geen vermoeiend gebabbel dat je opeist om in

3 DROMEN EN SLAAP: TOEGANGS POORTEN TOT REVOLUTIONAIRE VORMEN VAN BEWUSTZIJN /

druk te maken, of om beladen thema's heen dribbelt. Dromen zijn naak te waarheid; ga er maar voor zitten. Dromen zijn de snelle route naar de vrijheid. Er gaat beslist aan uw kooi gerammeld worden. Ik zou zeggen, laat die opwinding maar gedijen. Bij revoluties gaat het niet om ambivalentie; ze eisen dat u stappen zet, met alle angst van dien, naar een gezonde heruitvinding van uw emo tionele rol. Slaap zet uw denken stil opdat dromen instrumenten kunnen aanreiken om u te leren hoe uw woorden in handelen om te zetten. Ze zijn soepele, scherpe probleemoplossers die elke nacht tot uw beschik king staan. In dromen bent u altijd de ster; ze stellen uw emoties centraal zodat u uw sterke kanten en gebieden waar heling nodig is duidelijker kunt zien. Of dromen nu nachtmerries zijn of hemels aandoen, elke plot

Onlangs maakte ik een fase van nogal wat gejammer door. Alles leek fout

lijn en rol is aan uw emotionele vrijheid gewijd.

te gaan - plannen, relaties. Zelfs de loodgieter kreeg het niet voor elkaar

Het idee 'ieder moment te baat nemen' krijgt een nieuwe betekenis

mijn toilet te repareren. Ik began humeurig te warden, werd langs de he

als u bedenkt dat u in een tijdspanne van zeventig jaar ten minste een

le linie ondankbaar, en van dat alles werd ik geen vrijer mens. Toen had

kwart van uw leven slapend zult doorbrengen en vijftigduizend uur of

ik deze droom.

meer aan dromen zult besteden, het equivalent van 5,7 jaar. Zo veel verlo ren tijd en informatie - wie zou dat willen verspillen? Ik zal u helpen deze

Ik ben met mijn vader, die een paarjaar .qeleden is .qestorven. Hij verhuist van de ene plek naar de andere. Ik wil hem helpen. Ik vraa.q: 'Pap, is er iets wat ik voorje kan halen?' Glimlachend zeBt hij: 'Nee, li�e. ik heb niets an ders nodi[:J dan een pen en een vel papier voor het Beval ik een bedankbrig}e wil schrijven.'

amnesie te voorkomen. Tenslotte droomt u iedere nacht tijdens de rem slaap (REM:

rapid el:Je movement), of u zich dat nu herinnert of niet.

Het is

een stadium van verhoogde hersenactiviteit. Uw ogen schieten wild heen en weer. Hartslag en ademhaling versnellen. Bloed stroomt naar uw ge nitalien. De spieren van uw ledematen zijn tijdelijk verlamd (dus u beleeft uw dromen niet actief) maar u bent in hoge mate geprikkeld. Dan, bingo,

Ik kan me geen tederder wekroep voorstellen. De boodschap van deze

doemt er een droom op. Dit is uw grote kans. Orn zelfkennis te vergaren

droom benadrukt het belang van dankbaarheid, hier en in het hiema

kunt u ermee aan de slag. Hier zijn antwoorden waarop u hebt gewacht,

maals. Het was alles wat ik nodig had om mijn houding te corrigeren.

onmisbare openbaringen.

Het kenmerkende van deze droom was dat hij mij niet emotioneel mores

In dit hoofdstuk zal ik slaap en dromen als indringende katalysatoren

leerde over wat ik verkeerd aan het doen was. In plaats daarvan sprak hij

van emotionele vrijheid behandelen. Ik wil u helpen beter te rusten, goed

zo aangrijpend dat verandering onafwendbaar was.

te dromen en emotioneel in toenemende mate verlicht te warden. Omdat

Dromen zijn revolutionaire vormen van bewustzijn die intui:tieve wijs

dromen intui:tieve mededelingen zijn, zijn ze niet op een gangbare ma

heid overbrengen over hoe u vrij kunt zijn. Ze zullen u massa's tijd bespa

nier te begrijpen. Ik zal ze onmiddellijk relevant maken voor uw leven

ren' als u probeert de betekenis van uw emoties te ontcijferen door naar

door op een eenvoudige manier uit te leggen hoe u ze zich kunt herinne

voren te halen welke emoties bevrijden en welke niet. Slaap is een eigen-

ren en ze kunt analyseren; vaardigheden die u door het hele boek heen

EMOTIONELE VRIJHEID

DROMEN EN

•

het deel van uw hersenen dat de emoties controleert weer oplaadt. Neuronen die emoties regelen gaan sluimeren en rusten zodat u emotioneel sta

jaloezie en woede, en uw beste zelf kan ontwikkelen. Het toepassen van

biel kunt zijn als u wakker bent.

droomwijsheid op het dagelijkse leven is mijn favoriete wijze van verta len. Ze geeft stem aan het etherische terwijl u slaapt, door concreet te ma

De slaap doet u herleven omdat hij:

verder zult verfijnen. Ook al lijken dromen nu onzinnig of bizar, dat zal niet voor lang zijn. U zult inzien hoe hun raad u kan bevrijden van angst,

SLAAP

•

uw geheugen en leervermogen scherpt. Uw hersenen coderen nieuwe in

ken waar geen woorden voor waren. Uw intellect is hiertoe niet in staat,

formatie en de leercentra worden geactiveerd terwijl u slaapt. Bij

maar de intuitie wel. Dromen zijn poezie in beweging; intui:tie is hun

slaaponthouding wordt uw zenuwstelsel afgemat en kan het niet even efficient presteren.

taal. •

muunsysteem in staat uw lichaam te beschermen tegen infecties en

SLAAP ALS DE GROTE WEKKER VAN VRIJHEID:

andere ziekten door de immuuncelproductie te verhogen. Als u ge

EEN, BODY-AND-SOUL-BENADERING Orn dromen te begrijpen is het belangrijk slaap te begrijpen. Slaap is het

uw immuunsl:jsteem versterkt en uw stemming verhoogt. Slaap stelt het im

zond bent, verbetert uw stemming. •

u mooi houdt. Iedere nacht krijgt u een 'schoonheidsslaapje' -huidcel

voertuig voor dromen. Ik ervaar hem als de ultieme vrijheid. Elke <lag ben

len worden vemieuwd en schade van stress, veroudering en ultravio

ik slechts bereid om maximaal zestien uur wakker te zijn. Wat mij betreft is

letstraling wordt hersteld. Met te weinig slaap vemieuwt de huid zich

dat genoeg voor lineaire tijd en de onrust van de alledaagse wereld. Ik popel

niet en ziet hij er dof uit - en u krijgt donkere kringen om uw ogen (te

om me uit deze nauwsluitende vorm te wurmen voordat hij mijn levensstijl

kens van vermoeidheid) die worden veroorzaakt door bloedvaatjes die

belemmert. Soms zou ik willen dat ik me voor duizend jaar in de slaap kon

lekken door gebrek aan rust. Als u er beter uitziet, voelt u zich ook be

onderdompelen. Mijn veiligste plek is in mijn dromen. Daar word ik meer

ter.

ik. Moeiteloos vul ik mezelf bij met beelden, energie en inzichten over mijn emoties die anders veel moeilijker op te nemen zouden zijn.

Samen met deze wonderen is slaap ook bevrijdend doordat hij uw geest

Slaap is op veel manieren een bevrijdende toestand. Allereerst onder

doet herleven door hem de ruimte te geven om te zwerven. Slaap voert u

steunt hij emotionele vrijheid door uw lichaam te verkwikken. Bij Sha

voorbij het fysieke -al die klussen en deadlines -om intuitief een grotere

kespeare noemt Macbeth hem 'de voomaamste leverancier van's levens

realiteit te ervaren die inzichten omtrent uw emotionele vrijheid bevat.

feestmaal'. Beschouw de slaap als een minivakantie die u iedere nacht

Hij laat u zien wat het intellect u niet kan laten zien. Slaap is een sociaal

neemt, een balsem voor uw wezen. Het is nodig voor gezondheid en om

bekrachtigde andere bewustzijnsvorm, het heilige medium voor dromen.

te overleven. Zander voldoende slaap zult u snauwen om niets, onheldere

Ik noem slaap de 'kleine dood'. (In de Griekse mythologie is slaap de

gedachten hebben en geneigd zijn tot schril drama en pijnlijke duik

broer van de dood.) Denk maar na: terwijl u slaapt is het bewustzijn van

vluchten in het negatieve. (Slaaponthouding is als martelmethode ge

uw lichaam en de alledaagse wereld opgeschort. U sluit uw ogen en gaat

bruikt, ze veroorzaakt paranoide hallucinaties en psychose; zonder slaap

van de lichaamsgerichte toestand over in de immateriele, een supercre

kan een mens slechts ongeveer elf dagen leven.) Gezien in prioriteiten:

atieve metamorfose. Het grote verschil tussen slaap en dood is echter dat

slaap is even kostbaar als zuurstof, voedsel en water. Het leven mat u af

u bij de ene in bed wakker wordt, terwijl bij de andere uw geest maar blijft

ook al koestert u het, en wij hebben regelmatig een herstel nodig van de

rondwaren. Niemand legt ons uit hoe we in slaap moeten vallen of wat we

slijtage van het leven. Dus om uw lichaam en emoties te verjongen krijgt

moeten doen nadat we ons lichaam hebben verlaten. Wij moeten geoe

u een nachtelijke onderbreking van het wakker zijn. Dat is de heilzame

fend worden om zonder vrees naar onze dromen te reizen en weer terug,

werking van de slaap. De herrie ebt weg terwijl uw metabolisme ver

een vrijheid om grenzen te overschrijden.

traagt, uw zintuigen warden uitgeschakeld en uw lichaam in de modus van heling wordt gezet.

Slaap opereert volgens andere regels. Als u wakker bent kunt u als broodwinning riemen verkopen, achter uw kinderen aan zitten, of een

EMOTIONELE

VRIJHEID

DROMEN EN

SLAAP

Miss of Mrs. America-spektakel winnen, maar in dromen kunt u zulke

het dromen om bet te voelen. Op Denises kruispunt deed ze dat. Wie·kent

partiele identiteiten achter u laten. U kunt over canyons en oceanen vlie

de betovering die Robert Johnson die nacht uitoefende? Wanneer iemand

gen, in de aanwezigheid van de groten der aarde vertoeven, of zelfs bij de

als hij de blues speciaal voor jou zingt, moet er wel een vlam op schi�ten.

genen die u ontvallen zijn op bezoek gaan, en dat voelt allemaal als een

Die van Denise laaide in elk geval op. Voor haar was deze droom van ge

tweede natuur. Uw dromende zelf is er niet van in de war dat de wetten

zien warden echt. Ze voelde zich erkend door een legende, niet langer on

van de natuurkunde kaduuk zijn. U verlegt de grenzen van het mogelijke,

z1chtbaar. Freudianen zouden bet misschien als een wensvervullende fan

ervaart toestanden waar het lineaire denken geen raad mee weet. Vanuit

tasie afdoen, maar daar hen ik het niet mee eens. In onze sessies bespeur

dit perspectief ziet u uw emotionele zelf duidelijker.

de ik een voortgaande verschuiving in haar energie van futloos naar dam

Mijn patient Denise, dertig jaar, was telefoniste. Vijf dagen per week

pend, met een knipoog van haar droom. Wij omhelsden beiden deze door

ging ze met het publiek om, een vaak ondankbare taak die maakte dat ze

braak. Ik zag hoe deze haar bevroren zelf begon te bevrijden, ten dele om

zich onzichtbaar v9elde. Denise heeft een medaille verdiend voor tien jaar

dat er meer van Denise in ons werk aanwezig was. Ook was ze, naarmate

'proberen vpendelijk te zijn, zelfs tegenover botte mensen'. Deze cons

haar zelfwaardering groeide, in staat verder te komen.

cientieuze vrouw met een stokijnse kalmte voelde .zich 'benauwd' in haar

Een paar maanden later nam Denise ontslag bij het telefoonbedrijf. Ze

werk, en toch oak 'verstijfd, verdoofd en bang om te veranderen'. Aan

ging terug naar school om haar onderwijsdiploma te halen. Wensvervul

vankelijk sleepten onze sessies zich voort omdat Denises inertie ons traag

lende fantasieen? Jaren van medische praktijk hebben mij ervan over

deed vorderen. Ze leed onder het soortgeringe zelfwaardering dat zich

tuigd dat die eenvoudig de kracht niet hebben om zo'n transformatie te

vormt wanneer niemand jou ooit werkelijk ziet, en zo voelde Denise zich

bewerkstelligen. Het indringende contact dat Denise in de droom had,

niet alleen op haar werk maar oak in haar schrale persoonlijke leven: er

deze zegening, hoewel zogenaamd 'onecht', stimuleerde niettemin een

viel niet veel te halen onder haar familie en vrienden, meest goeie ouwe

constructieve verandering. Tegenwoordig geeft Denise les aan de eerste

jongens met pick-ups en hun volgzame vrouwen. Denise had maar een

klas; het zorgen voor kinderen waarvoor ze in de wieg was gelegd. Sams

toevlucht: ze was dol op de blues - Bessie Smith, Lightnin' Hopkins, Mis

speelt ze blues voor haar kinderen, Robert Johnson en anderen. Ze heb

sissippi John Hurt. Op een nacht verscheen Denises grootste held - ie

ben er wel wat mee. Al die kleine lichamen die in dat klaslokaal in Long

mand van wie ze werkelijk weg was - haar in een droom. Hij was het zelf,

Beach aan het swingen zijn, dat moet wel een bijzonder gezicht zijn.

de koning van de Delta-blues, Robert Johnson. Zoals Denise vertelde:

Emotionele vrijheid kent veel voorvechters. Sommige houden zich in uw wakende leven op, terwijl andere tijdens de slaap verschijnen. Wat

Ik ben in een nachtclub,eenjukeboxtent waar RobertJohnson optreedt. Ik weet dat hij in 1938 toen hij 27 was is overleden,maar daaris hij. OnfJeloof lijk. Ik beBin heel sensueel op Crossroad Blues te dansen. Het Baat zo: 'I went to the crossroad,feU down on m!:J knees/ Ask the Lord above, "Have merqj, now save poor Bob !fHou please. "'Dan B1imlacht hij tegen mij en knipooBt. Ik ben verbaasd dat hij mij in de gaten hee.fi. Hij zinBt alsof ik de eniBe daar hen. Mijn temperatuur knalt omhooB. God, mijn blouse is zelfs heBonnen te dampen! Ik hen bang dat ik me zal branden. Maar ik hen oke. Echt, echt oke. De harmonicajammert, de Bitaar kreunt. Ik dans nog steeds. Robert kijkt de he le tijd naar mij.

valt er te winnen met het afwijzen van hulp in enigerlei vonn? Mijn moe ders favoriete gezegde was: 'Zeg nooit nooit' (op haar verzoek staat <lit op haar grafsteen gebeiteld om anderen te inspireren). Dat is <lag en nacht van toepassing. Wees speels. Kijk maar wat er gebeurt. Laat de slaap een katalysator voor het ongelooflijke zijn. DE MAGISCHE BIOLOGIE

VAN

UW SLAAPCYCLUS

Orn bewust deel te hebben aan de slaap is bet belangrijk op de hoogte te zijn van wat zich clan in u afspeelt. Veel mensen zien het als een grate leegte, een gebied dat in het niets verdwijnt. Maar feitelijk is het tegen

De volgende dag werd Denise wakker terwijl ze zich emotioneel aanzien

deel waar: er gaan nieuwe werelden open. Het lichaam helpt u op briljan

lijk levendiger voelde. Dat kan de blues met je doen. Maar soms moet je

te wijze de overgang van waken naar dromen naar diepe slaap in vijf sta-

EMOTIONELE

DROMEN EN

VRIJHEID

dia te vergemakkelijken. Elke cyclus duurt ongeveer negentig minuten en herhaalt zich dan doorgaans vier- tot vijfmaal in een gemiddelde slaap nacht. Als u zich eenmaal op dit ritme hebt afgestemd, kunt u de vrijheid die het biedt optimaliseren.

beperkende A+ B

SLAAP

C-formule voor het oplossen van problemen.

Slaap is allesbehalve passief. Hij produceert precies de juiste voor waarden in uw hersenen dat er dromen opkomen. Maak u vertrouwd met de stadia van de slaap zodat u de essentie meekrijgt van wat er in de klei ne uurtjes plaatsvindt. u en uw hersenen zijn een, en als u op de hoogte bent van hun activiteiten hebt u meer voeling met hoe u functioneert. Als

Emotioneel actiedee[

u gaat slapen met een avontuurlijke houding: 'Ik ga vannacht wijzer wor

LEER DE STADIA VAN UW SLAAPCYCLUS

bevrijdende ontdekkingen te doen� De zorgvuldigheid waarmee u met de

den over hoe ik vrijer kan worden,' dan zet u uw hersenen ertoe aan om slaap omgaat doet de inzichten die u daarih Vindt toenemen. Stadium 1: U glijdt voor enkele minuten weg in doezeligheid terwijl uw den

ken vertraagt en uw spieren zich ontspannen.

WAT DE SLAAP BELEMMERT: SLAPELOOSHEID TE BOVEN KOMEN

Stadium 2: Ongeveer de halve nacht, globaal genomen, bent u in een lichte

slaap, als uw hersengolven en metabolisme vertragen.

Natuurlijk is in slaap vallen of in slaap blijven niet altijd gemakkelijk. U

Stadia 3 en 4: Ongeveer een kwart van de nacht bent u in een diepe slaap

loosheid, is een wreed verschijnsel dat de aardigste mensen kan teisteren

probeert alles los te laten maar dat lukt gewoon niet. Insomnie, slape van 'deltagolven'. Uw ogen en spieren bewegen niet; u bent moeilijk te wek

- zeventig miljoen Amerikanen lijden eraan. Een nacht van woelen en

ken en u zult zich na het ontwaken gedesorienteerd voelen. Nachtmerries en

draaien en staren naar de klok kan de meest fijngevoelige persoon dol

slaapwandelen kunnen in deze fase optreden.

maken. Hoe emotioneel vrij kun je in deze ellendige toestand zijn? Waardoor ontstaat slapeloosheid? Een obsessie met dagelijkse be

Stadium 5: Uw hersenen schakelen op de superalerte wildheid van de rem

slommeringen laat u denken niet tot stilstand komen. Negatieve emoties

slaap over, de droomtoestand. De remslaap, die in vlagen van ongeveer vijf

houden u wakker. Oat maakt u gespannen. Dan maak u zich druk omdat

tien minuten voorkomt, maakt een kwart van de slaapcyclus uit Hartritme en

u niet in slaap kunt vallen. Er begint een vicieuze cirkel. Chemische stof

bloeddruk nemen toe; u kunt seksueel geprikkeld raken. Dromen ontstaan in

fen dragen er ook toe bij dat u niet genoeg rust krijgt. Een nachtmutsje

het limbisch systeem - een dee[ van de hersenen dat de emoties beheerst

van Jack Daniel's laat u misschien in slaap sukkelen (of buiten bewust

Het barst tijdens de remslaap in activiteit uit; een feloranje vuurwerk dat op

zijn raken), maar u blijft niet diep genoeg in slaap om goed te dromen of

PIT-scans zichtbaar is. Oat is de reden waarom zoveel dromen emotionele ge

een verkwikkende slaap te krijgen. Zware rokers slapen doorgaans ook

beurtenissen zijn. De remslaap helpt u emoties te verwerken door ze ten tone

licht, dromen nauwelijks en schieten in de loop van de nacht wakker door

le te voeren. Als de remslaap verstoord wordt, zult u daar de volgende nacht

gebrek aan nicotine. Cafe'ine, light-dranken, suiker en andere opwekken

direct in belanden (andere slaapstadia overslaande) tot u het hebt ingehaald

de middelen bevorderen de slapeloosheid, vooral als u een gevoelig gestel

- alsof het lichaam ernaar hunkert.

hebt zoals ik. Ik geef het niet graag toe, maar ik val sneller in slaap wan neer ik mijn ene begeerde mok sterke ochtendkoffie niet neem. Maar sla peloosheid kan ook voortvloeien uit een diepere, onbewuste angst voor Ze wekken biologi

controleverlies, zelfs voor de dood. Als loslaten in het onderbewuste met

sche ritmes op die ons in staat stellen over realiteiten heen te springen, zo

de dood in verband wordt gebracht, wie zou zich clan niet tegen de slaap

natuurlijk als maar kan. De stadia van de slaap zijn stadia van overgave

verzetten? Zoals veel van mijn patienten die met slapeloosheid te kampen

waarin u steeds dieper gaat, voorbij de verslaving van uw denken aan de

hebben stelt u zich misschien wel teweer tegen angsten waarvan u zich

slaap zijn niet slechts elektrische piepjes op een

EEG.

DROMEN

EMOTIONELE VRIJHEID

EN SLAAP

niet bewust bent. Ik zal u daardoorheen helpen (hoofdstuk 10 biedt met name nieuwe visies op de dood die de angst verminderen). Het gemak waarmee u in slaap valt hangt af van de mate waarin u gerust bent over datgene wat u in de slaap aantreft. Ga niet tobben als slaap een probleem is. De volgende methoden doen opspelende emoties bedaren en ontspannen het lichaam zodat u zich kunt verjongen zelfs als u zo licht slaapt als ik. Experimenteer er een voor

0,0

een mee. Kijk welke methoden het meest doeltreffend zijn.

0,4

0,2

0,6

0,8

1,0

De deltagolven van de diepe slaap 4. Herhaa/ het sereniteitsgebed. Als u door een prangend probleem wakker

Emotioneel actiedeel

gehouden wordt (wat u zich een jaar later misschien niet eens meer herin nert) of door groeiende angst, zeg dit gebed dan zo vaak als nodig op om

PROBEER DEZE KUREN VOOR INSOMNIE

de druk te verlichten voordat deze aanzwelt Dit gebed is een betrouwbare mantra die u voor slapeloosheid behoedt: God, schenk mij de rust om de

1. Vermijd slaaprovende middelen. Neem geen stimulerende middelen, over

matige alcohol, suiker, een zware maaltijd of te veel drinken, waardoor u een voile blaas kunt hebben. Vermijd eveneens emotionele stimulantia, zo als ruzies, het bespreken van beladen emotionele kwesties, heftig nieuws of

dingen te accepteren die ik niet kan veranderen, de moed om de dingen te veranderen die ik we/ kan veranderen, en de wijsheid om het onderscheid tussen deze beide te maken.

5. Laat uw gedachten tot rust komen. Regel de tussenkomst van een opbeu

stressvolle karweitjes als het betalen van rekeningen. Neem voor het sla

rend beeld om negatieve emoties te verdrijven. Mijn vader zag altijd zich

pengaan eventueel een kop kalmerende cafeinevrije kruidenthee. Sommige

zelf terwijl hij de perfecte slag met tennis maakte. Een van mijn patienten

mensen vinden het ritueel van het bereiden net zo kalmerend als de thee

visualiseert George Hamilton die de chachacha danst; een tafereel dat

zelf.

hem op televisie in de lach deed schieten. Uw beeld kan een stil bergmeer,

2. Blijf diep ademhalen om vrij van negatieve emoties te blijven. Als u gespan

een zwevende zeemeeuw of wat voor kalmerends dan oak zijn. Heb het

nen bent, bent u geneigd uw adem in te houden en met uw tanden te knar

beeld bij de hand zodat u het niet hoeft op te scharrelen als u niet kunt sla

sen. Ga er dus toe over uzelf al ademend tot ontspanning te brengen.

pen.

Adem diep in. Adem uit. Als u aanvallen van zorg, paniek of angst hebt, blijf die giftigheid dan exhaleren. Ademen stoot ze uit uw lichaam, alsof ze door de wind worden meegevoerd. Blijf u concentreren op het hypnotische

Een andere manier om u te helpen nerveuze gedachten te kalmeren is het

ritme van uw ademhaling; niet op de verwarrende emotie. Laat het u in

creeren van een ontspannende, gezellige slaapomgeving. U hebt alles wat

slaap sussen.

met slapen samenhangt nodig om u behaaglijk en veilig te voelen. Hoe u

3. Visualiseer deltagolven. Het vasthouden van een innerlijk beeld van de del

slaapt, waar u slaapt en met wie u het bed deelt, dat alles be'invloedt de

tagolven van diepe slaap kan u ontspannen. Het diagram hieronder toont

kwaliteit van uw nachtrust en dromen. Uw slaapomgeving is meer clan

hoe ze eruitzien op een EEG. Grif dit beeld, om negatieve gedachten en emo

een plek om neer te ploffen na een lange dag. Het is uw lanceerplatform

ties te ontkrachten, in uw gedachten. Als u dat enkele minuten doet zuJlen

voor geestverruiming. Of u nu alleen of met iemand anders slaapt, pro

uw hersenen weer aan het slapen gebracht warden.

beer deze praktische oplossingen eens uit.

EMOTIONELE VRIJHEID

Geluk is de juiste matras

DROMEN EN SLAAP

Het is al het gezoek meer dan waard om er zeker van te kunnen zijn

Ik beschouw matrassen als heilige grond. Je slaapt erop, droomt erop, be

dat uw matras uw lichaam en uw vermogen om te slapen en te dromen

drijft er de liefde, geneest er of ontsnapt er aan de wereld. De juiste ma

ondersteunt. Er zijn veel mogelijkheden. Sommige matrassen heffen de

tras kan rugpijn verlichten, uw wervelkolom recht maken en uw energie

overbrenging van beweging op en bieden paren ook de mogelijkheid de

systeem opladen terwijl u droomt. De foute matras kan de slaap bemoei

stevigheid afzonderlijk aan te passen. Ga niet sjoemelen en laat u niet af

lijken, afschuwelijke nachtmerries veroorzaken en beletten dat u zich uw

schrikken door mensen die suggereren dat u 'neurotisch' of 'overdreven

dromen herinnert. Een matras moet met respect worden behandeld. Doe

kieskeurig' bent. De prinses met die erwt had gelijk. Over uw gevoelig

alle moeite om een matras te vinden die bij u past.

heid valt niet te onderhandelen; daar heeft niemand over te oordelen. Al

Mijn verering van matrassen begon toen mijn onderrug zeer ging

moet u een paar matrassen testen, probeer dit niet als een vervelend kar

doen van het heilloze relikwie waar ik op sliep. Ik ging op zoek naar een

wei te zien maar veeleer als een bewijs van zorg voor uzelf. Uw droomle

nieuwe in een chique winkel op Melrose die een vriendin had aanbevo

ven en welzijn zullen erbij gebaat zijn.

len. De showroom had zo'n twintig verschillende matrassen. Girard, een pittige verkoper die een dubbelganger voor Ricky Ricardo was, zei

Slaap onder luxueuze lakens, dekens en dekbedden

tegen mij: 'Probeer ze allemaal maar uit. Kies de matras die het beste

Het gevoel van waar u op en tussen slaapt kan de structuur van uw dro

aanvoelt.' Dat deed ik. De volgende week leverden ze de matras af. Hij

men bepalen. Met zacht linnen van honderd procent katoen en een hoge

was prima - aanvankelijk. Maar de overenthousiaste Girard had er niet

draadtelling (driehonderd of meer) kan uw lichaam zich beter ontspan

bij gezegd dat de bovenlaag van traagschuim na tien minuten een moet

nen dan bij onregelmatige, synthetische of gesteven stof. (Toen ik zestien

van het hele lichaam zou vormen. Dus moest ik mij wanneer ik wilde

was werd ik in de wondere wereld van beddengoed ingewijd tijdens mijn

verliggen uit deze greppel hijsen, waardoor mijn arme rug werd gerui

eerste baan bij de May Company. Mijn medeverkoopsters, die al meer

neerd. Geen wonder dat ik herhaaldelijk droomde dat ik in drijfzand

dan twintig jaar bij de zaak werkten, brachten mij liefde voor linnen bij.)

lag. Girards immer hoopvolle raad opvolgend probeerde ik aan de ma

De keuzemogelijkheden van nu zijn ingenieus. Als u en uw partner bij

tras te wennen, maar dat lukte niet. Ik bracht hem terug. (Een vriendin

voorbeeld de voorkeur geven aan verschillende temperaturen, neem dan

van mij zweert bij traagschuim; de matras-smoort al het gewoel en ge

lakens die uit twee delen bestaan - dikke fleece aan de ene kant, licht ka

draai van haar man en ze gelooft dat haar pijnlijke rug erdoor is gene

toen aan de andere kant. Ook zijn sommige dekbedden half dik en half

zen.) Toen, nog steeds Girards aanwijzingen volgend, bestelde ik een

dun, en er zijn toppers met een dubbele warmtebeheersing. Omdat ik

steviger model. Maar tot mijn grote schrik bleek die matras weldra on

een echte koukleum hen en een talent heh voor het vinden van partners

uitstaanbaar hard te zijn. Ik droomde almaar dat ik achter tralies op een

die iets van een ijsbeer hebben en snel oververhit raken in Zuid-Califor

haveloze slaapbank lag en werd verwilderd wakker met Folsom Prison

nie, zijn deze mogelijkheden een uitkomst. De dagen dat je in stilte moet

van Johnny Cash in mijn hoofd. Ik begrijp nu waarom een patient zei

lijden terwijl je ligt te zweten of te rill en zijn voorbij. Ga u te buiten aan de

dat haar matras een kwelling voqr haar was! Dat exemplaar ging ook re

meest sensueel bevredigende, functionele slaapuitrusting die maar denk

tour.

baar is.

Met wazige ogen toog ik naar tal van winkels in LA. Ik ging op het ene bed na het andere liggen, bestookte de verkopers met duizend vragen,

Maak uw slaapkamer vredig en rustig

vertelde hoe ik leed. Die lui toonden best veel begrip. Soms kreeg ik het

Een rustige sfeer bevordert de vrijheid van het dromen. Gebruik, om sto

gevoel dat ze mijn therapeuten waren. 'Het komt goed,' verzekerden ze

rende geluiden zoals gesnurk of verkeerslawaai uit te bannen, oordop

mij. 'U zult vinden wat u zoekt.' Gelukkig vond ik, na verscheidene

pen. Een apparaat voor zogeheten witte ruis is uiterst bruikbaar om u in

maanden, 'die ene' - de perfecte combinatie van zacht en stevig. Nu is

slaap te doen vallen. Sommige simuleren golven die op het strand bre

slapen het nirwana.

ken, andere brengen een zacht zoemend geluid voort. In hotels vraag ik

EMOTIONELE

DROMEN EN SLAAP

VRifHEID

vaak om een staande ventilator om te kunnen slapen zonder last te heb

heeft, draagt er allemaal toe bij dat u zich aan de slaap over kunt geven. Al

ben van slaande deuren of de amoureuze escapades van mijn buren.

dat aangenaams en comfortabels kan u in staat stellen gemakkelijker te

Denk ook aan lichtwerende schermen.

dromen.

Als u vaak op de late avond tv-kijkt, installeer bet toestel clan in geen geval in uw slaapkamer. Draai uw wekker van u weg, clan wordt u niet ge hinderd door het licht ervan- of, als u woelt en draait, het meedogenloze voorttikken ervan (nog maar drie uur voordat hij afgaat, nog maar twee uur, een uur...).

SLAPELOOSHEID EN DE SLUIMERTOESTAND: IN HET TUSSENSTADIUM TUSSEN SLAPEN EN WAKEN De sluimertoestand is het mysterieuze tussenstadium tussen slapen en

Het is verbijsterend dat een onderzoek van de National Sleep Founda

waken. De meeste mensen komen deze gewoonlijk ontspannende fase

tion onder Amerikaanse echtparen ontdekte dat een kwart klaagde dat

probleemloos door. Anderen stevenen regelrecht een psychedelische we

hun partner een goede nachtrust verhinderde. Over ongemakkelijk dicht

reld binnen, waar zich bizarre wakende dromen afspelen die niet met de

bij gesproken! De meest gehoorde klacht was snurken. Dan kwam woe

remslaap samenhangen. Of de ogen nu open of dicht zijn, beelden, gelui

len en draaien, het dek wegtrekken, tandenknarsen en de hele matras in

den en gewaarwordingen zijn onthutsend levendig. Ze kunnen opbeu

beslag nemen. Let wel: als de een in bed beweegt, is er 75 procent kans dat

rend of angstaanjagend zijn en ze kunnen u van uw slaap beroven: visioe

dat de partner zal storen. Dit is niet zomaar een hinderlijk ongemak- bet

nen van uw overleden tante Mabel, een plotselinge sensatie van vallen,

kan een goede slaap om zeep helpen. Er is een oud grapje: waarom doodt

geluiden van geraas of geklop, uw naam die wordt geroepen, zingende

bij uw bed. Een van rnijn

de zwarte-weduwespin het mannetje na het paren? Orn het snurken in de

engelen, liefdevolle of onheilspellende wezens

kiem te smoren. Als snurken een probleem is, overweeg clan geen moord

patienten, zo gezond als een vis, had in deze fase het griezelige gevoel dat

of zelfmoord maar raadpleeg uw arts voor een mogelijke behandeling

er aan haar 'geknabbeld' werd. Wat is er aan de hand? De traditionele

(zoals bij te verhelpen poliepen of allergieen). De moraal: voor snurkers

psychiatrie noemt deze wakende dromen 'hallucinaties' in sluimertoe

van beiderlei kunne geldt: hulp zoeken! En als u of uw partner vroeg op

stand die samenhangen met de chemie van de hersenen en emotionele

moet staan is er een polswekker die u kunt dragen om de slaper een ruw

stress. Jawel, steekhoudende verklaringen - soms. Maar als energiepsy

ontwaken ote besparen. Er zijn ook heel kleine boeklampjes waardoor de

chiater weet ik ook: het moment dat u in slaap valt is superkwetsbaar, in

ene partner van een roman kan genieten zonder de antler te storen.

Zorg voor een vrije doorstroom van frisse lucht Bedomptheid of geurtjes die blijven hangen, van voedsel of parfum, kun

neurologisch en intui:tief opzicht. Het is een tussensituatie waarin uw hersenen zich nog niet helemaal op de slaap hebben georienteerd en uw

wakende psychologische af:Weer uitgeschakeld is. Er is een kier tulsen twee werelden en daarin bevindt u zich. Uit mijn eigen ervaringen en ver

nen u hinderen en maken dat uw gedachten niet stoppen. Ze herinneren

slagen van patienten weet ik dat zich in dit gebied heel wat intuitieve sid

aan de dag en alle opgaven daarvan en maken het zodoende moeilijker de

deringen kunnen voordoen.

wereld te vergeten. Frisse lucht zuivert, maakt uw ruimte leeg en bevor

Als uw sluimertoestand

wakker houdt, stel dan de oorzaak van de

dert dromen. Ventilatie is vooral belangrijk omdat uw lichaam tijdens de

onrust vast om de slapeloosheid te verlichten. Ik maakte uit directe erva

slaap afk.oelt. Een open raam of ventilator kan helpen de kamertempera

ring kennis met de ravage die een onbegrijpelijk hersensignaal kan aan

tuur te verlagen en u dieper te laten slapen.

richten. Maandenlang werd ik met tussenpozen met een schok gewekt

Als al deze elementen in orde zijn is de weg vrij voor een rustige slaap en

klonk als zo'n geel eendje waar kinderen die in bad zitten in knijpen. Het

door een luid, repeterend, hoog piepend geluid naast mijn bed. Het levendig dromen. Als u van alle kanten beschermd bent, bent u eerder in

geluid was vreemd, zelfs voor mij. Het kwam niet van de buren, die wa

staat te vertrouwen op wat er vervolgens komt. Wat uw huid beroert, de

ren muisstil. Ik dacht steeds dat het wel over zou gaan. Maar dat verdraai

frisheid om u heen, en het gevoel van ondersteuning dat uw lichaam

de gepiep hield aan. Ik vroeg mij af of bepaalde ondeugende energieen

DROMEN

EMOTIONELE VRIJHEID

EN SLAAP

zich misschien een kick bezorgden door mij lastig te vallen. lets in deze

ve of griezelige wakende dromen te zeggen dat ze moeten stoppen. Het is

trant: je legt je sleutels op een verkeerde plek weg en haalt je tas of je zak

prima ze te negeren of te eisen dat ze ophouden, hetzij in stilte, hetzij

ken leeg om ze te vinden, maar nee hoar, en even later liggen de sleutels toch precies waar jij gezocht hebt. Mijn spirituele leraar heeft ons altijd

hardop. Zoals boeddhisten zeggen: losmaken. Negativiteit wordt door angst gevoed. Als u haar geen brandstoftoedient zal ze waarschijnlijk clo

geleerd dat je negatieve energieen weg moet sturen (wij hebben meer

ven. Besef echter oak dat zich krachtige intu1tieve ingevingen kunnen

macht dan zij en moeten die macht clan oak uitoefenen). Dus dat deed ik

voordoen als u in slaap valt, waaraan het misschien wel even wennen is,

na een paar nachten; het geluid kwam toch terug. Ik was boos, ik raakte

maar die zijn natuurlijk, vooral als ze gaan over degenen die u lief zijn.

steeds meer gespannen en vermoeid. Toen ik het aan mijn therapeut ver

Mijn benadering van wakende dromen is dat ik alleen omhels wat gezond

telde, een neurowetenschapper die de waarde van intuitie erkent, zei hij

en heel is. Als u die limiet hanteert wordt u de poortwachter van uw erva

nuchterweg: 'Je hersenen reproduceren gewoon een geluid van overdag

ringen. Dat zal u helpen om een betere nachtrust te krijgen.

dat jij hoort. Het iJ). slaap vallen is een moment waarop synaptische signa len doorkomen, vooral als je gespannen bent.' (Dat was ik toen.) Dus ik

Slaap is de grote bewustmaker. Uw denken, lichaam en geest zijn de ont

ging mijn omgeving na en vond de boosdoener: een peuter met krullen

vangers van de gunst van de slaap. Tijdens de slaap zult u inbreng opdoen

die zijn piepende speeltje in een plagerige greep hield; ik passeerde hem

over de manier waarop u uw totale zelf in perfecte staat houdt. Van hier

elke dag al joggend over het plankenpad in Venice. Ik weet niet waarom

uit gaan we op de logistiek over. Het spreken over de slaap was bedoeld

mijn hersenen juist dit geluid wensten te reproduceren, maar mijn angst

om u voor te bereiden op het dromen. Nu bent u gereed. Naarmate u

was verholpen nu ik wist waar het vandaan kwam. Ik werd niet meer zo

mijn technieken beoefent, bouwt u uw vrijheid als volgt op: u zult via dro

nerveus gemaakt door bet gepiep, dus kon ik slapen. Oak loste ik een

rnen emotioneel zelfbewust warden zodat u verder kunt kijken dan uw

aanvaring met een vriendin op, zodat dat niet meer op mij drukte. Weldra

neus lang is, naar de oneindigheid. Ga erin mee terwijl uw zicht zich ver

verdween het geluid. Omdat ik voor buitenzintuiglijke verklaringen

ruimt. U hebt er alles bij te winnen als u meer ziet. Ik bevind me in pre

opensta, leek dit incident een verband met fysiologie en stress te hebben.

cies dezelfde positie als de schrijver Jack Kerouac die zei: 'Ik slaap graag

Anderzijds doen zich echte intui:tieve ingevingen in de sluimertoe

want dan kan ik rnij instellen op... de grate voorstelling.' Ik wil er geen

stand voor die de emotionele vrijheid kunnen vergroten. Omdat wij ui

moment van missen. Ik hen altijd opgewonden als ik ga slapen. Laat dat

terst ontvankelijk zijn wanneer wij in slaap vallen, kunnen zulke ingevin

ook bij uzelf toe. Iedere nacht is de premiere. U bent allemaal uitgeno

gen gemakkelijker bovenkomen. Mijn vader zag zijn beste vriendin in

digd.

een zwarte rouwjapon naast zich zitten in de nacht waarin zij overleed; dat hood hem troost in zijn verdriet nadat hij zijn schrik over de gebeurte nis te boven was gekomen. Een patient hoorde de stem van een vriendin zeggen: 'Ik ben zo gelukkig.' De volgende morgen kreeg hij haar e-mail:

DROMEN ALS KANSEN VOOR VRIJHEID In dromen verleent u een nieuw soort zin aan uw emoties.

'Ik hen zwanger.' Het was voor beiden een bijzondere uitwisseling die

Het blad Science berichtte onlangs dat ergens 'een nachtje over sla

hen dichter bij elkaar bracht. Een voorval dat ik nooit zal vergeten is dat

pen', of 'onbewust nadenken', vaak tot slirnmere besluiten leidt dan het

mijn tante, die in Philadelphia woont, teder mijn wang streelde toen ik

gewone denken over iets - vooral bij belangrijke keuzes. Laten we eens

koorts had door een virus; dat kalmeerde mij.

kijken hoe dat op uw emotionele vrijheid van toepassing is. U wordt bij

Ervaringen in de sluimertoestand verruimen de omvang van emotio

voorbeeld dol van het almaar moeizamer analyseren van de voors en te

nele vrijheid door de intui:tieve ontvankelijkheid te vergroten. Maar ze

gens van een liefdesrelatie. Het Science-onderzoek zegt dat u daar niet erg

zijn een blok aan het been als ze slapeloosheid teweegbrengen. Zorg er

ver mee kornt. Het stelt in plaats daarvan een plan B voor: denk minder

voor dat u stressfactoren die verwarde hersensignalen zouden kunnen

na en slaap over het probleem, een kostbare kans om dat wat 'onoplos

veroorzaken uitschakelt. Besef ook dat u het recht hebt om tegen negatie-

baar' is in uw onderbewuste te laten sudderen.

EMOTIONELE VRIJHEID

Ik hen een van de mensen die 'erover slapen' belangrijk vinden bij be sluitvorming. Dromen zijn de motoren die dit succesvolle intui:tieve pro ces aandrijven. Waarom dromen wij, vanuit emotioneel gezichtspunt ge

DROMEN EN

SLAAP

DE HOOFDBEGINSELEN VAN DROOMWERK: METHODEN OM U DOOR DROMEN TE LATEN BEVRIJDEN

zien? Orn antwoorden te vinden, conflicten op te lossen en negativiteit te

Laten we nu ter zake, dat wil zeggen: tot droomwerk, komen, een sys

lozen. En ook om onze biochemie en gemoedstoestand te stabiliseren.

teem van het ontcijferen van boodschappen om antwoorden te vinden.

Maar voor mij is een even belangrijke vraag: waarom ontwaken wij? Indi

Emotionele vrijheid slaat niet zomaar tegen wil en dank toe. Het vereist

aanse en Aboriginalculturen slaan de tijd van dromen hoger aan clan het

een plan om u door dromen te laten bevrijden. Ik zal twee eenvoudige

wakende leven, ze baseren zelfs tribale wetten op informatie die aan die

methoden beschrijven die ik in mijn praktijk voor energiepsychiatrie ge

sfeer is ontleend. De Maori's geloven dat wij, als we sterven, naar de

bruik en die ik persoonlijk jarenlang heh gekoesterd. Ze zullen u toegang

droomwereld terugkeren. Bosjesmannen uit de Kalahari zeggen: 'Er is

verschaffen tot een wijsheid zonder grenzen, een spirituele dimensie en

een droom en die droomt ons.' Dus als u naar emotionele vrijheid streeft,

ook tot tijdloosheid. Maar de kunst is erin te komen. Ik zal u laten zien

weet clan wel dat uw dromen raad vergaren die een medisch handboek of

hoe dat kan. Met enige oefening kan iedereen het, oak al is dit iets heel

vakblad te boven gaat.

nieuws.

Dromen is niet slechts een zijpad voor mij. Het is vanaf mijn kinder tijd een link met mijn vrijheid geweest. Toen ik opgroeide keek mijn

Methode 1: Herinner u uw dromen

slaapkamer uit op onze achtertuin, die een van die turkooizen, niervormi

Het zich herinneren van dromen scherpt de emotionele intelligentie door

ge zwembaden bevatte die in de jaren zestig in de voorsteden populair

de herinneringsbestanden van uw ervaringen te exploiteren. Webster's

waren. 's Nachts, terwijl ik mijn knuffelkonijn met zijn flaporen onder

Dictiona11J definieert herinnering als 'het vermogen zich te herinneren

het dekbed omklemde (ik heb hem nog steeds in mijn kast), opende ik de

wat men al geleerd heeft'. Het opdiepen van hetgeen er tijdens de rem

jaloezieen en keek ik naar de weerspiegeling van de maan in het zwem

slaap gebeurt stelt u in staat gebruik te maken van wat u daarin hebt ge

bad. Het leek wel betoverd, dat witte licht op het water. Terwijl ik daar

leerd om uw emotionele leven te verbeteren. De herinneringen die opko

naar staarde vergat ik hoe 'anders' ik mij voelde - en hoe mijn klasgenoot

men zijn onthutsend. U zult zich dingen herinneren over uw kindetjaren

'Monkey' Myerhoff, de kanjer van het klimrek, brutaalweg de draak stak

en uw verleden, over uw heden, misschien zelfs over uw toekomst. U zult

met mijn verlegenheid. Naarmate maanlicht in slaap overging, speelde

zich misschien zelfs God herinneren. Waar dit allemaal op neerkomt is

dat allemaal geen rol meer. Alleen ik en mijn dromen waren er nag. Wat

dat u zich uw hele zelf, uw essentie, herinnert.

was het bevrijdend niet te hoeven praten om gehoord te warden, te vlie gen, engelen te horen zingen, weer thuis te zijn.

En clan de netelige vraag: bent u wel eens 's nachts wakker geworden met de meest bijzondere droom waarvan u zeker wist dat u hem zich zou

In deze paragraaf zal ik u vertellen hoe ook u vrijheid in dromen kunt

herinneren, maar was deze de volgende morgen verdwenen? Het 'onver

vinden. Ik zal schetsen hoe u met dromen aan de slag kunt: hoe u vragen

getelijke' vervliegt. Waarom? U probeert dromen met lineair denken te

aan uw dromen kunt stellen en kunt handelen aan de hand van de ant

pakken te krijgen. Dat kan niemand. U hebt uw intui:tieve geheugen no

woorden. Ik zal de verschillende typen dromen omschrijven en zeggen

dig. Het ironische is dat de wakende toestand zich tegen het contact met

hoe u uw intui:tie kunt gebruiken om ze uit te leggen. Verderop in dit

de intui:tie verzet. Waarom? Zodra u tegen anderen begint te praten of

boek zult u deze basis benutten om iedere emotie te overwinnen waar

aan uw dag begint, schakelt u op de modus 'dingen gedaan zien te krij

voor geluk op de loop gaat.

gen' over, en u maakt een eind aan het terugvinden van de droom. Orn in terventies die de intu1tie vertroebelen tegen te gaan, moet u zorgvuldig uw tempo van ontwaken vertragen. Ik heh gemerkt dat patienten om twee hoofdredenen zich hun dro men niet herinneren. Ten eerste staan ze te snel op; niet wetend hoe ze in

EMOTIONELE

VRIJHEID

DROMEN EN SLAAP

de sluimertoestand kunnen blijven, de creatief veranderlijke overgang tussen slapen en waken. Orn een vaste bezoeker van dat domein te war

het te delen. U moet u veilig voelen om eerlijk te zijn, vooral als het om

den moet u in staat zijn schrijlings in beide werelden te staan. U bent nog

pijnlijke, verwarrende of enge thema's gaat. Zo'n moedige droomboekhou

voldoende in slaap om van dromen te profiteren en wakker genoeg om ze

ding vergroot uw vrijheid.

weer op te roepen.

2. Schrijf een vraag over een emotioneel dilemma op een stuk papier voordat u

De tweede reden waarom mijn patienten zich hun dromen niet herin

goat slapen. Bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik gelukkiger zijn?' Of: 'Wat kan mijn

neren is dat ze nalaten ze vast te leggen om hun inhoud te bewaren. In

eenzaamheid opheffen?' Geef uw verzoek de juiste vorm. Stel elke nacht

plaats van u op e-mails, telefoontjes of cafelne te storten, moet u uzelf

maar een vraag om het meest duidelijke antwoord te krijgen. (Voor andere

programmeren om u dromen te herinneren, of ze nu spontaan zijn of een

is later nog tijd genoeg.) Leg hem op een tafel naast uw bed of onder uw

antwoord waren op een vraag die u stelt voordat u gaat slapen. Proberen

kussen.

het u te herinneren is een soort gebed. Blijf het iedere nacht proberen.

3. Neem u vast voor om u een droom te herinneren.

Forceer het proces niet en word niet bang dat het u niet lukt. Blijf slechts

4. Probeer

'.s ochtends langzaam wakker te warden. Concentreer u, terwijl u uw

ontvankelijk en ontspannen. Uw dromen zullen komen. (Men wist van

ogen dicht houdt, op de gevoelens achter uw ogen; een manier om uw in

mij dat ik, om dromen aan te sporen, kushandjes naar de maan wierp -

tuitie te activeren. Vermijd het meteen te praten zodat uw intellect er niet

haar energie bevordert dromen. U kunt het ook proberen.) Hoe meer ont

'tnee gemoeid is. Probeer ook dezelfde houding te bewaren als toen u sliep

spannen u bent, hoe meer succesvol u zult zijn. Ik kan de volgende tech

- dat kan de herinnering van een droom verlengen. Ervaar minstens enkele

niek aanbevelen:

minuten onder de lakens het genot van de sluimertoestand; een vredig ge voel tussen slapen en waken in. Open dan uw ogen.

5. Leg uw droom onmiddellijk vast. U herinnert u misschien een gezicht, een Emotioneel actiedeel

voorwerp, kleur of scenario, of voelt een emotie. Het doet er niet toe of het een sluitend geheel is of dat u een enkel beeld of vele beelden bewaart.

HOE U ZICH UW DROMEN KUNT HERINNEREN

Leg alles zonder te oordele-11 vast; vooral datgene wat misschien vreemd of verontrustend lijkt. lnterpreteer de droom ook nog niet; dat zal het herinne

1 . Houd permanent een droomdagboek gereed bij uw bed. Kies er een dat u er

ren belemmeren.

leuk vindt uitzien en dat het aantrekkelijk maakt erin te schrijven. Het dag boek kan een simpel spiraalschrift zijn of u kunt zich aan een exemplaar te buiten gaan dat speciaal voor droomwerk is gemaakt. lk heb er gezien die

Door uw dromen aan een dagboek toe te vertrouwen kunt u emotionele

waren verfraaid met Mahatma Gandhi, sterrenkaarten, zelfs met beeldige

blokkades blootleggen en onderbewuste informatie verkrijgen over de

nijlpaarden. Op mijn huidige droomdagboek staan sialia's, een intuitief

manier waarop u ze kunt verlichten. Als ze eenmaal zijn vastgelegd kun

trefzeker verjaardagscadeautje van een vriend die niet wist dat ik de week

nen deze details u niet meer ontschieten. U moet het onbewerkt hebben.

ervoor van de meest verleidelijke sialia's van geluk had gedroomd. Laat uw

In oervorm. Ongecensureerd. Dan kan er pas groei plaatsvinden. Dro

dagboek uitsluitend over dromen gaan; een schrift dat aan uw emotionele

men hebben niets te maken met er goed uitzien; ze gaan over zien. Als u

bevrijding is gewijd. Leg het bij uw bed met een pen zodat u er zonder ge

ze optuigt doet u er afbreuk aan, hun boodschap wordt clan geneutrali

doe bij kunt. Hoe minder u hoeft te rommelen. des te sneller zult u weer

seerd. Wees dus dapper in uw dagboek; trap 'm daarin op z'n staart. Ik

wegzakken. U zou ook een 'droompen' kunnen nemen die licht geeft terwijl

heh nog stapels oude dagboeken die teruggaan tot de streken die ik als

u schrijft of een stemgestuurde taperecorder om de droom in de nacht op

tiener uithaalde, sommige met gerafelde banden waar mijn geliefde hond

te nemen. Houd uw dagboek geheim, buiten ieders bereik, tenzij u besluit

Pipe zijn tanden in zette. Ze brengen mij de kwellingen en opbeurende momenten ten tijde van de droom weer in herinnering. Het bijhouden

EMOTIONELE

VRIJHEID

DROMEN EN

SLAAP

van een gewoon dagboek heeft mij nooit aangesproken omdat hetgeen in

mekeer: zie ze als kansen om onzekerheden onder ogen te zien opdat ze

dromen gebeurt de emotionele hartslag van mijn leven met meer kracht

niet op uw deur blijven bonzen. Nachtmerries komen alleen terug als u

boekstaaft.

ze negeert. Soms moet u vechten voor uw spiritualiteit, die verbinding

Allen Ginsberg noemde Jack Kerouac 'de grote herinneraar', een op

met het lichten dat betekent dat u uw donkere kant als u itdagin g aan

perst compliment in mijn ogen. In zijn Book ofDreams schreef Kerouac:

vaardt. Het is een geweldige opluchting om vast te stellen wat u achter

'Ik sleepte mijn vermoeide botten uit bed en hoewel ik nog gezwollen

volgt, om het te overwinnen met bewustzijn en liefde. Met onze emoties

was van de slaap krabbelde ik met potlood in mijn droomdagboek tot ik

moet op fijngevoelige wijze rekening worden gehouden, maar vrijheid

ieder opmerkelij� onderdeel uitputtend had behandeld- ik schreef non

kan niet altijd met de paplepel worden toegediend; er kan een wekroep

stop zodat de onderbewuste wereld in zijn eigen vorm voor zichzelf kon

van nachtmerries voor nodig zijn.

spreken... ononderbroken stromend en kabbelend. Iedereen die in zijn

Ik zal drie basistypen van bevrijdende dromen voor u ten tonele voe

dromen is ge1nteresseerd zou de methode moeten gebruiken van het tij

ren: psychologische, voorspellende en helpende dromen. Hoewel ze

diB opdiepen van zijn dromen voordat ze voorgoed verdwijnen.'

overlappingen kunnen hebben, hebben ze stuk voor stuk een deskundig heid en spirituele missie met het oogmerk u te wekken. De meeste dro

Methode 2: Herken drie typen bevrijdende dromen

men zijn psychologisch en schilderen uw emotionele dilemma's en vor

Tijdens mijn in hoge mate neurobiologische opleiding in de psychiatrie

deringen. Laat u niet verlokken tot bet geloof dat deze minder 'spiritueel'

aan

vormden medicaties de heersende wijze van behandelen, en

zijn clan de andere - ze zijn er op unieke wijze voor uitgerust dat ze de

voor dromen bestond weinig belangstelling. Ik had het geluk een promo ter te hebben die er iiberhaupt waarde aan hechtte. Geloof me, ik was

tijdbommen van trauma en negativiteit onklaar maken om te voorkomen

dankbaar dat ik de dromen van mijn patienten met die waardige Freudi

ken zich naar voren in de tijd uit om informatie aan te reiken over ophel

aanse professor in zijn onnatuurlijk ongekreukte kostuums kon bespre

dering van uw emotionele toekomst. Helpende dromen leggen zich erop

ken - maar altijd vanuit een psychologisch gezichtspunt. Hoe relevant dit

toe u richting te wijzen in verwarrende situaties. Maak er een gewoonte

ook was, vaak verliet ik onze wekelijkse bijeenkomst terwijl ik naar meer

van een voortgaande dialoog met uw dromen aan te gaan. Er is geen re

verlangde; ik deed sommige dromen beslist geen recht. Dromen zijn

den om in frustratie of zelfmedelijden te stikken. Blijf uw dromen vragen

groot, heel groot. Ze verdienen een ontleding op meerdere niveaus. Mijn

stellen over het oplossen van dilemma's uit uw wakende bestaan. Als iets

benadering in de energiepsychiatrie gaat verder dan de traditionele aan

niet duidelijk is, vraag het clan opnieuw. Beschouw dromen als vrienden,

pak om aan te tonen hoe de boodschap van onze dromen over emotionele

heel slimme vrienden. Hun raad komt van uw intu1tieve zelf, en ook van

vrijheid van spiritualiteit en intu'itie is doortrokken. Er schuilt een spiritu

uw geest, als een speciale bestelling van het Mysterie.

UCLA

dat hun fall-out u verpulvert. Voorspellende dromen daarentegen strek

aliteit in alle dromen als ze worden opgevat als manieren om je ziel te

Psychologische dromen

ontplooien, om je leven een meer meevoelend stempel te geven.

Voor mij bestaat er niet zoiets als een boze droom. Zelfs de meest

Laat ik u een droom vertellen die ik eens over een ex-vriend had

bloedstollende nachtmerrie waar u badend in het zweet uit ontwaakt, met een hart dat tekeergaat, is bedoeld om u vrij van lijden te maken. Zeker,

•

Ik zit aan tefel met myn beste vriendin, Berenice. Ik kondig aan dat ik weer

deze dromen zijn angstaanjagend, maar waarom u laten intimideren? Als

samen wil zijn met een man met wie ik jarenlang samen was, een relatie

u zich door vrees laat drijven veroordeelt u uw droevige emotionele zelf

waaroan zij wist dat deze uiterst aecompliceerd was. Berenice glimlacht al

weer tot de gevangenis. Bent u die plek niet spuugzat? Nachtmerries heb

leen maar Boeddha-achtia, alsof ze aHes doorhe�, en zegt: 'Dat had je ge

ben een schop onder hun achterste gekregen van onze cultuur, die onge

droomd!' Haar zekerheid irriteert my. Ik snauw: 'Wat weet jy ervan?' In op

makken schuwt. U kunt kiezen. U kunt angsti.g blijven vluchten of nog

winding loop ik stampend naar de telefoon om myn ex te bellen. Ik laat een

eens over uw houding tegenover nachtmerries nadenken. Dit is de om-

boodschap op zyn voicemail achter: 'Ik mis je. Laten we by elkaar komen.'

EMOTIONELE VRIJHEID

Meteen weet ik dat dit eenJoute stap is. Alle Boede redenen waarom we uit el

DROMEN

SLAAP

schreeuwen om hulp afkomstig van iets in u wat het niet langer kan ver

kaar zijn Begaan lichten voor mijn o.gen op. Ik ben in paniek omdat ik pro

dragen een zeker emotioneel kruis te dragen. En het zijn ook pleitbezor

blemen heb opgeroepen die niet te overzien zijn.

gers voor uw mooiste eigenschappen die niet willen dat u verschrompelt tot een of andere gekrompen versie van uzelf. Hun emotionele intensi

Ik werd wakker terwijl ik mij voor het hoofd kon slaan van spijt; vervol

teit, positief of negatief, verraadt ze. Wat kunt u verwachten van het wer

gens dankte ik mijn gelukkige gestemte dat ik dat telefoontje niet had ge

ken met deze dromen? U zult uw demonen de laan uit sturen zodat u be

pleegd. Deze psychologische droom was een commentaar op mijn ambi

sluiten kunt nemen die emotionele vrijheid schragen, terwijl u obstakels

valente emoties. Ik was dol op deze man geweest en toch had hij niet sa

verwijdert die u beletten om te voelen hoe geweldig u bent.

men willen wonen of de relatie willen verdiepen; hij vond het prima zoals

Wat mij aan psychologische dromen intrigeert is dat wij zoveel dezelf

we het deden, maar ik kon daar geen genoegen mee nemen. Voor mij

de dromen hebben. Ze zijn een intu'itieve stem voor de gemeenschappe

geldt dat ik moet blijven groeien en ik heh een partner nodig die dat ook

lijke tijdgeestvan ons soort, wat psychiater Carl Jung het collectieve onbe

wil. Ik ben niet in staat de voortgang van de liefde te beteugelen zonder

wuste noemt. Hoe verschillend wij aan de oppervlakte ook mogen zijn,

het gevoel te hebben dat mijn levenskracht aan bederf onderhevig is.

onze innerlijke vormen van strijd en onze behoeften zijn vaak dezelfde.

Hoewel deze verbintenis misschien eenmalig in mijn hele leven was,

Net als de symbolen die ons onbewuste gebruikt om zich uit te drukken.

hadden we een impasse bereikt. Zo onmogelijk als het leek namen we, na

Sams zijn onze emotionele verhalen in dromen universeel. Stelt u zich

maanden van pijnlijke aarzeling, afscheid van elkaar. Ik wist toen en weet

voor: een Birmese pigmee, een Siberische jageres en u kunnen allemaal

nu intu'itief dat het de juiste keus was, ondanks mijn innerlijke pijn, on

verontrust zijn door een gemaskerde schurk die vlakbij op de loer ligt.

danks het gevoel dat ik een deel van mijn ziel had verloren. Na vele sei

Collectieve dromen onthullen de verbindingen binnen de menselijke fa

zoenen heh ik er nog rillingen van dat ik hem mis, zijn grate beerachtige

milie, onze nachtelijke zorgen en zaligheid. Het vocabulaire van collectie

aanwezigheid, al die poezie. Ik geef toe dat ik op enkele eenzame mo

ve dromen is zelfs zo universeel dat er complete gidsen zijn geschreven

menten zijn antwoordapparaat heh gebeld enkel voor de vertrouwde

om de codes ervan te helpen ontcijferen.

troost van zijn stem, maar ik liet geen boodschap achter. Op die momen ten vroeg ik mij af: 'Misschien is hij veranderd. Als hij nou eens...?' Mijn droom waarschuwde tegen zulke onrealistische gedachten.

EEN GIDS VOOR ALGEMENE PSYCHOLOGISCHE DROMEN

Daarin kwam Berenice, met haar 77 jaar een waarheidsvertelster met een razendscherp inzicht, mij niet tegemoet. Verzoening zou niet plaatsvin den. Ze had het met 'Dat had je gedroomd' niet raker kunnen zeggen!

DROMEN OVER UW CONCRETE EN ALGEMENE ANGSTEN EN ONZEKERHEDEN •

Zelfs in de slaap temde Berenice mij. Maar net als in de droom ben ik soms eigenzinnig, impulsief. Ik werd gewaarschuwd dat dit emotioneel

U staat spiernaakt tegenover een groep mensen die naar u wijzen. Betekenis: U voelt u uitgeleverd, kwetsbaar en onveilig over een situatie.

•

U doet een toets en bent in paniek omdat u de antwoorden niet weet

destructieve gevolgen kon hebben, een zekerheid die het gemakkelijker

Betekenis: U voelt u niet klaar om een uitdaging aan te gaan of een emo

maakte het los te laten en mij ervan weerhield naar vroeger terug te gaan.

tioneel dilemma op te lossen.

Diep vanbinnen wist ik dat ik ons tweeen niet kon doen herleven. Ik wist

•

dat ik liefdevol en geduldig mijn gevoelens van verlies verder moest laten helen - een emotionele en spirituele reiniging die mijn licht helder zou houden en zou voorkomen dat ik mij afsloot. Door deze inzichten aan te

U wordt door een schrikwekkende achtervolger opgejaagd. Betekenis: U probeert aan een enge persoon of emotie (van vroeger of nu) te ontkomen in plaats van deze onder ogen te zien.

•

U verliest uw portefeuille en zit aan de grond zonder creditcards of cash.

reiken leidde mijn droom mij naar emotionele vrijheid; ik was in staat de

Betekenis: U bent bang dat u de emotionele hulpbronnen ontbeert om een

waanvoorstelling van mijn hart te doorzien en verder te gaan.

of meer aspecten van uw !even te kunnen hanteren.

Psychologische dromen hebben twee hoofdintenties. Het zijn

EMOTIONELE VRIJHEID

DROMEN EN

SLAAP

vraag: 'Heh ik misschien gevoelens dat ik overgeleverd ben of gehekeld •

•

Uw tanden vallen uit, breken of rotten weg.

word op mijn werk?' Neem dan stappen om u in die omgeving meer be

Betekenis: U hebt het gevoel dat een krachtbron in uw leven is weggeno

schermd te voelen. Of als u in een droom doelloos rondzwerft, stel uzelf

men; u kunt in een situatie niet terugbijten of voor uw behoeften opkomen.

dan de vraag: 'Waar ben ik in mijn leven de weg kwijtgeraakt, en hoe kan

Ook ervaart u misschien een tekort aan energie of stimulans door anderen. (Zender sterke tanden is het moeilijk voedsel te kauwen en de voedingsstof

ik die weer vinden?' Ook is het belangrijk boodschappen van aanmoedi ging die door dromen worden afgegeven te huldigen. Soms stappen mijn

fen ervan op te nemen die nodig zijn voor de levenskracht)

patienten reflexmatig over deze bevestigingen heen en zijn ze helemaal

U zwerft dolend roAEl; u weet de weg naar huis niet te vinden.

gericht op wat negatief is. (Slecht nieuws gaat niet alleen als een lopend

Betekenis: U mist een gevoel van innerlijke of uiterlijke richting. U weet niet

vuurtje, het blijft ook meer hangen.) Ik weiger dat zomaar te laten gebeu

hoe u een situatie of relatie weer in het goede spoor moet krijgen en voelt

ren. Emotionele vrijheid is een zaak om te hu1digen, steeds opnieuw. Het

u niet emoliioneel gesteund.

gaat erom dat je gelooft in jezelf, dat je rijpt tot die persoonlijke en spiri tuele autoriteit.

DROMEN DIE UW STERKE PUNTEN, EMOTIONELE PRESTATIES EN

•

Toen mijn patient Fred, een aardige kerel met een minderwaardig

GROOTMOEDIGE LEVENSHOUDING BEVESTIGEN

heidscomplex, met psychotherapie begon kon hij niets verzachtends aan

U kunt vliegen; een natuurlijk, vreugdevol gevoel.

zichzelf vinden. Als veertigjarige bezat hij een computerbedrijfje dat zijn

Betekenis: U bent onafhankelijk, creatief, niet geketend door de last van de

rekeningen betaalde en hij deed vrijwilligerswerk in tehuizen voor daklo

negativiteit.

zen, maar hij was meedogenloos kritisch over zichzelf. Als een 'lamlul',

U zegeviert over onmogelijke moeilijkheden - er is een overstroming, aard

volgens zijn eigen omschrijving, had hij een blik van oen-die-ik-ben die

verschuiving of een oorlog en u overleeft het

op zijn gezicht zat vastgevroren. Het is waar dat hij inderdaad een paar

Betekenis: U hebt de moed, kracht en het lef om moeilijke emotionele ob

stomme dingen had gedaan. Toen hij zeventien was had hij, na Quaal

stakels te overwinnen.

udes genomen te hebben (een van de weinige keren dat hij drugs ge

U baart of kijkt toe terwijl iemand baart.

bruikte), een buurtwinkel overvallen met een waterpistool, uitgedaagd

Betekenis: U krijgt wat

door een schoolkameraad - een klungelige overval die hem in totaal

u toekomt; u kent voorspoed. Het is een tijd van een

nieuw begin voor relaties, carriere of een opleving van gezondheid en emo

56 dollar en een taakstraf in de jeugdgevangenis opleverde. Het grootste

ties.

deel van zijn leven had Fred niet bepaald op de golflengte van de functio

U voelt u vol leven; u nuttigt (het is geen overeten) een heerlijk maal in

nerende wereld gezeten. Hij zei: 'Ik hen het type dat een gloeilamp pro

goed gezelschap.

beert te vervangen en uiteindelijk het hele elektrische systeem van het

Betekenis: U voedt uzelf emotioneel en anderen voeden u.

huis opblaast.' Natuurlijk laeeg ik wel een bepaalde indruk, maar ik wist

U trouwt of viert het trouwen van iemand anders.

dat ik Fred niet kon helpen door voedsel te geven aan zijn hardnekkig ge

Betekenis: U wordt heel. Uw fysieke, emotionele en spirituele kanten wor

ringschattende zelfbeeld. Hij zat klem en had een betere biograaf nodig.

den geintegreerd. U bent toe aan meer emotionele toewijding aan uzelf, uw werk of iemand anders.

Een van de manieren waarop ik met mijn intu'itie te werk ga is het 'zien' van andermans dromen, een fantastisch gevoel. Ik kan een pola roidachtige flits krijgen in mijn hoofd van wat de patient de vorige nacht, of dertig jaar geleden, droomde; het tijdsbestek is moeilijker te lezen dan

Als u aan droomwerk begint is het leerzaam uw collectieve of andere dro

de inhoud. Of terwijl iemand een droom vertelt krijg ik intui'.tieve flitsen

men die psychologische patronen weergeven aan te wijzen. Als u het

die deze verhelderen. Tijdens onze eerste sessie betreurde Fred de mis

emotionele conflict precies aangeeft kunt u het oplossen. Als u bijvoor

stappen van zijn verleden, terwijl hij zo in elkaar gezakt in de stoel zat dat

beeld naakt voor een groep joelende medewerkers stond, stel uzelf dan de

hij in de bekleding opging. Desondanks zag ik steeds een beeld van hem

EMOTIONELE VRI.JHEID

DROMEN EN SLAAP

terwijl hij in zijn dromen over immense landmassa's vloog, opgetogen en

therapie, roept hij telkens wanneer hij zich minderwaardig of te kritisch

sierlijk haven de aarde verheven. Tussen Freds woorden over wat hij alle maal had verprutst door nam ik de meesterlijke navigator waar die hij kon warden. Dezelfde persoon, twee aspecten. Ik hen gewend geraakt aan de klaarhlijkelijke discrepanties tussen de manier waarop patienten zichzelf afschilderen en datgene wat emaar hunkert om op te duiken. Ik deelde mijn intu1tie met Fred, die mij juist om deze gave had uitgezocht. Ik vroeg hem onomwonden, in een duidelijk onlogische gevolgtrekking: 'Heh je ooit gedroomd dat je kunt vliegen?' Fred keek verbluft, alsof ik een idiote vraag had gesteld. Intui:tie kan aanvankelijk die indruk wekken omdat het niet om een lineaire associatie gaat. Hij dacht na en gleed toen weg in somberheid. Ten slotte zei hij met een zucht: 'O, dat was tijden te rug. Als jongen had ik ongelooflijke vliegdromen. Mijn dromen waren de enige ruimte waarin ik aan mijn pa kon ontsnappen, die mij voortdurend bekritiseerde.' Zoals veel kinderen met een emotioneel moeilijk of door mishandeling gekenmerkt thuis vluchtte Fred onwillekeurig in dromen als veilige wijkplaats. Vliegen is opschorting van een trauma, en ook een terugkeer naar het welbehagen van de oorspronkelijke gedaante van onze geest. Maar als volwassene was Fred die ervaring vergeten. Het was mijn taak zijn geheugen op te frissen, die vrijheid tastbaar te maken in zijn huidige leven. Onze sessies werden de vliegschool van Fred. Door praten en medita tie lieten we Freds lichamelijke ervaring van vliegen herleven - de zon die op zijn schouders brandde, zijn haar in de war door de wind; hij voelde zich opgetogen, vol zelfvertrouwen, sterk. Ik vroeg hem ook om een vliegdroom te vragen voordat hij ging slapen. Hij zei: 'Best, maar je weet hoe ik ben - ik zal vermoedelijk met lege handen staan.' Voorspelbare Fred: zijn negativiteit was een tweede natuur. Hoe dan ook, hij vroeg om de droom en kreeg die oak. De droom kwam de volgende morgen, alsof hij nooit was weggeweest. Fred zag er ongewoon vrolijk uit toen hij zijn droomdagboek meenam om er hardop uit voor te lezen. 'Het heeft ge werkt!' riep hij uit, alsof ik verbaasd zou zijn. Maar ik had er nooit aan ge twijfeld dat het hem zou lukken. Vliegen is onze natuurlijke staat. Nie mand raakt die gave kwijt. Wij warden alleen een beetje aardgebonden. Fred moest enkel weer aan het vliegen wennen. Zijn droom was het mid del daartoe. Deze stelde hem in staat om de onbegrensdheid van zijn geest te voelen, contact te maken met zijn ware vermogens, een hoogno dige stimulans voor zijn geestelijke gezondheid. Nu, na een jaar psycho-

voor zichzelf voelt, de vrijheid van het vliegen op, die merkwaardige vaar digheid - een gezond copingmechanisme dat met de door zijn vader overgebrachte negativiteit afrekent. Het is een voortdurende gedrags- en spirituele aanpassing. Freds kijk op zichzelf is geleidelijk positiever aan het warden, en dat is geen geringe ontwikkeling kan ik u zeggen. Het is een moedgevende verandering voor hem om mee te maken, en voor mij om er getuige van te zijn. Je kunt je psychologische dromen gebruiken om emoties te begrijpen die neerdrukken of opvrolijken. Beide zullen opduiken, maar laat u niet overstelpen als de informatie te snel en te heftig doorkomt. Ook al zijn dromen boodschappers, het is prima aan ze te vragen hun volume wat la ger te zetten of wat bedaarder binnen te komen. Houd een actieve dialoog met uw dromen in stand. Enkele van rnijn patienten nemen ten onrechte aan dat zij passieve ontvangers zijn van wat zich zoal aan dromen aan dient, dat ze niets in te brengen hebben wat het tempo betreft. Vervol gens ondergaan ze een spervuur van nachtmerries en raken ze doorge draaid. Hoezeer ik ook achter emotionele zelfbeoordeling sta die het doel heeft dat men vrij wordt, u moet informatie in uw eigen tempo verwer ken. U hebt altijd iets te zeggen over de timing. Nu wil ik graag dat u om een psychologische droom vraagt voordat u gaat slapen en de wijsheid daarvan aanvaardt. Of u nu een fragmentje of een hele kroniek krijgt, leg die in uw dagboek vast. Als de eerste nacht he lemaal niets oplevert, stel de vraag dan een weeklang iedere avond op nieuw. Ik zal u wenken geven voor de uitleg van deze dromen. Gebruik die samen met de technieken voor het herinneren die ik in <lit hoofdstuk heh behandeld. Orn de boodschap die u nodig hebt te horen moet u hieraan denken: de sleutel voor het be[Jrijpen van psHcholoBische dromen is dat u zich concen treert op het meest emotioneel Beladen deel ervan. Ga af op datgene wat u woe dend maakt, verbijstert of deprimeert, daar deze gevoelens de bron van transformatie zijn. Uw intui:tie is een hittezoekende raket voor de emotio nele energie in dromen. Voel het in uw binnenste. Uw in opstand geko men maag kan tot vrijheid leiden. Blijf u erop instellen, maar probeer het niet te hard. Volg na een droom deze aanwijzingen.

EMOTIONELE VRIJHEID

DROMEN EN SLAAP

Voorspellende dromen Emotioneel ac:tiedeel

Voorspellende dromen maakten deel uit van het subtiele repertoire van de Griekse cultuur. De oude Grieken vereerden dromen, ze geloofden dat

ONDERZOEK EEN PSYCHOLOGISCHE DROOM

ze de toekomst konden voorzien. Er werden op heling gerichte heilig dommen aan dit doel gewijd. Een van de beroemdste was dat van Delphi.

VIJFTIPS VOOR HET INTERPRETEREN VAN UW DROOM

1. Geef de droom een passende titel (bijvoorbeeld 'Ontsnapt aan de vijand' of 'Een toets gehaald').

2. Wijs het deel aan dat het naarst, verwarrendst of inspirerendst is.

Pelgrims kwamen van wijd en zijd om het orakel voor de voorspellingen die in haar dromen vervat waren te raadplegen. Het orakel bei:nvloedde de elite van vele professies - wat zij zag drukte een stempel op politiek en godsdienst. Keizers vroegen haar om raad voordat ze ten oorlog trokken;

3. Selecteer een emotie die eruit springt, zoals angst of hoop.

anderen kwamen voor een behandeling van ·emotionele en fysieke kwa

4. Wijs het voornaamste deel van uw [even aan, in heden of verleden, waar

len.

het emotionele thema van de droom op slaat. 5. Denk na over: 'Hoe kan de confrontatie hiermee mijn [even ten goede ko

Enkele jaren geleden had ik het voorrecht Delphi te kunnen bezoeken, dat vanaf mijn kindetjaren in mijn verbeelding aanwezig was geweest.

men? Hoe kan het mij helpen liefdevoller voor mijzelf en anderen te war

Delphi staat bekend als de omphalos, de navel of het centrum van de we

den?'

reld. Een legende wil dat Zeus op de tegenover elkaar gelegen uiteinden van de aarde adelaars losliet en dat ze elkaar in Delphi ontmoetten. Het ligt op een hoog plateau bij de berg Pamassos, omringd door zinnelijke

Deze oefening biedt u mogelijkheden om u psychologisch te ontplooien

borstvormige heuvels. Ik ging er met een vriendin op een gure december-

en niet meer door neuroses geregeerd te warden. Uw antwoorden op bo

dag heen, een tijd waarin er weinig toeristen waren, zodat ik ongestoord

venstaande vragen zullen een relevante emotionele hotspot aanwijzen.

intu'itief elk detail van het terrein in mij kon opnemen.

Met deze kennis kunt u er greep op krijgen. Hoe? Bij alle dromen geldt,

Door verwondering bevangen, in mijn parka met capuchon gehuld,

als iets in uw leven niet functioneert, maak het dan in orde. Als iets mooi

liep ik over hetzelfde ongeplaveide pad dat het orakel nam. Ik began bij

is, omhels het clan. Gebruik hints uit de inhoud van de droom om uzelf te

de heilige bron in het hos waar ze zich placht te baden alvorens haar uit

bevrijden. Wees praktisch. Als u door een terrorist achtema wordt geze

spraken te doen. Daama volgde ik de slingerende weg naar boven tussen

ten die uw schoonmoeder blijkt te zijn, ga clan eens in alle eerlijkheid na

de ceders door naar de koele, donkere, onderaardse toegang tot het amfi

hoe uw schoonmoeder u terroriseert. Of als uw minnaar u met een sen

theater. Nadat ik naar het podium was doorgelopen bleef ik in de stilte

suele kus in vervoering brengt, wil uw seksualiteit ontvlammen of deze

staan en stelde ik mij open. Het was adembenemend het orakel te ervaren

verlustigt zich er juist in hoezeer ze is ontvlamd. Ik bied droomwerk aan

terwijl ze aan het werk was: hoe ze in trance zat, op een drievoet (Apollo's

als een manier om uw onderbewuste te leren oplossingen te produceren.

symbool van de voorspelling), zo kwets baar, en toch niet afgeschrikt door

Ik zou minder om het denken over emoties malen als het niet tot vrijheid

het gevaar van spot of vervolging. Alles aan mij vibreerde in herkenning.

zou leiden. Dus doe iets, en kijk dan of er omstandigheden verbeteren -

Zulke intui:tieve natuurlijkheid was iets wat mijn

concrete feedback voor de geldigheid van de intui:tieve ingevingen van uw

schaamte, geen muilkorven, slechts de pure overgave van je haar los laten

droom. In dit stadium moet u de raderen van het droomwerk in bewe

hangen terwijl de visioenen binnenkomen. En in Delphi stroomden er

ging zetten. U zult er beter in worden. Droomwerk is een ambacht dat u

dromen door mij heen. In een ervan gaf ik alle burgers van Delphi een

door de inspanning van de liefde kunt verfijnen.

boek met mijn gedichten, en iedereen aanschouwde de ziel daarin. Ik

DNA

oak kende. Geen

hunker naar zulk begrip in mijn wereld, dat mijn subtiliteiten echt war den gezien in een tijd en een omgeving waarin kalmte vaak ondergewaar deerd wordt. Ik hunker emaar in een maatschappij te leven die zeker en

EMOTIONELE VRIJHEID

DROMEN EN

SLAAP

slim genoeg is om op haar eigen instincten te vertrouwen, een maat

Sue werd om 5.00 uur hyperventilerend wakker. Later vertelde ze mij:

schappij die betrouwbare voorspellingen doet die aansluiten bij haar be

'Het vreemde deel van de droom was dat ik kalm toekeek bij mijn reacties

loften. Delphi vertegenwoordigt een bloei van de intu'itie waarmee wij

terwijl ik ze ervoer. Ik deed bet licht aan en schreef de droom woedend

persoonlijk en cultureel kunnen wedijveren. Na een week op die plaats

op. Ik haalde onmiddellijk mijn staatsrechtboeken tevoorschijn en was

vertrok ik weer, uitzonderlijk gesterkt door al haar mogelijkheden. Via

uren bezig de onderdelen van het antwoord grondig op een rijtje te zet

uw droomwerk wil ik dit ook aan u doorgeven.

ten.' Toen ging ze nog enkele weken vastberaden studeren. Toch voelde

Of u het weet of niet, er schuilt ten minste een klein stukje orakel in

Sue zich op de dag van het examen nerveus. Ze zei: 'Je kunt je de druk

u. Ik wil graag dat u zich op uw gemak gaat voelen bij het idee dat u

niet voorstellen. Ze hebben vuilnisemmers midden in de zaal neergezet

voorspellende dromen hebt, een kans die met toenemende emotionele

waarin mensen kunnen overgeven. Het is genant, maar ik deed het wel.

vrijheid samenvalt. Deze dromen brengen precieze intu'itieve ingevin

Toen raapte ik mezelf op de een of andere rrianier bij elkaar en ik begon

gen over, vergeleken met gevoelens diep vanbinnen of voorgevoelens,

aan het gemakkelijke deel. De eerste vraag was geen probleem. Toen

die algemener zijn. Wat zijn de mechanismen waarrnee voorspellingen

keek ik naar de volgende. Ik kon rnijn ogen niet geloven. Hij ging over

werken? In een intu'itieve toestand is tijd relatief. Hij is niet in ordelijke

godsdienstvrijheid, precies als in mijn droom! Ik kreeg tranen in mijn

opeenvolgende delen gerangschikt zoals hij zich aan uw wakende den

ogen; ik voelde mij zo opgelucht. Deze keer was ik op die vraag voorbe

ken voordoet. Albert Einstein sloeg de spijker op z'n kop: 'Voor ons na

reid!' Een maand later hoorde een opgetogen Sue dat ze het examen had

tuurkundigen is het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst

gehaald, hoewel meer clan vijftig procent ervoor zakte. Net toen Sues ge

slechts een illusie, en ook nog een hardnekkige illusie.' We weten alle

spannenheid haar fataal had kunnen worden, leverde een voorspellende

maal dat Einstein een genie was, dus neem de hypothese dat het moge

droom een briljante studietip op. Het pleit voor Sue dat ze datgene waar

lijk is inforrnatie over uw toekomst te ontvangen eens in overweging.

wij aan hadden gewerkt serieus nam; ze volgde de aanwijzing van de

Wees niet zo overintellectueel dat u deze dromen de kans niet geeft om

droom op, hoewel ze zich er aan de hand van de onwrikbare logica van

u te helpen.

haar juridische scholing vanafhad kunnen maken. Met wat hulp van haar

In de geneeskunde hebben wij de helende kunst van de profetie verlo

droom slaagde Sue voor de proeve van bekwaamheid en kon ze advocaat

ren. Ik heh het niet over de donderende bevelen die Mozes van God te ho

worden, zodat stressvolle maanden voor een nieuw examen haar be

ren kreeg over het splijten van de Rode Zee, een voorspelling die aan het

spaard bleven.

bewustzijn werd opgedrongen door een instinct om zijn volk te bevrijden

Hoewel voorspellende dromen niet zo gangbaar zijn als psychologi

opdat het kon overleven. Ik doel op alledaagse voorspellingen die uw

sche of helpende dromen, kunnen ze hoop overbrengen, u neerslachtig

emotionele leven gemakkelijker kunnen maken als u oplet. Voorspellen

heid besparen of u op uitdagingen voorbereiden. Of het nu over een ro

de dromen kunnen uw last verlichten als u ze de kans geeft.

mance of over het overwinnen van een depressie gaat, u zult inforrnatie

Laat ik u iets over mijn patient Sue vertellen. Ze was een 24-jarige

aangereikt krijgen om beter te kunnen kiezen. Voorspellende dromen

rechtenstudent met een mateloze angst voor haar naderende examen.

kunnen veel gedaanten aannemen. U slaat een gebeurtenis gade. Een

Drie weken ervoor droomde ze:

persoon of een stem adviseert u. U hebt gesprekken met mensen die u nag nooit hebt ontmoet. Soms lijkt het alsof u een dictaat krijgt van een

Ik zie mljzelfin de zaal zitten terwijl ik het examen afleB. Ik ben blj het es

kracht van elders. Train uzelf in luisteren. U hebt een flinke vinger in de

sa!:j.gedeelte en beantwoord de eerste vraa.g met .gemak. Ik .ga naar de tweede

pap van uw eigen toekomst (hoewel somrnige gebeurtenissen in het le

vraa.g, die over Bodsdienstvajheid .gaat. Ik raak van de kook omdat onze do

ven onvermijdelijk zijn), maar deze dromen doen het werk niet voor u. U

cent ons had verzekerd: Ju.Hie kunnen dit onderwerp overslaan. Ze vraBen er

kunt niet achteroverleunen en denken: oke, het gaat sowieso gebeuren.

nooit naar.' Ik ben neerslachti[j omdat ik totaal onvoorbereid ben.

Ik hoef geen vinger uit te steken. Nadat een droom in mijn jaren als twin tiger had aangekondigd dat ik dokter zou warden, moest ik geneeskunde

EMOTIONELE VRIJHEID

IOO

gaan studeren om dat werkelijkheid te laten warden. Voorspellingen

DROMEN

SLAAP

IOI

Van beslissend belang voor het verklaren van voorspellende dromen is

kunnen ongevraagd of op verzoek komen. Gebruik hun gegevens om de

dat u inzoomt op een deel van de droom dat door neutrale afstandelijk

beste koers voor u te bepalen.

heid is gekleurd, alsof u enkel een ooggetuige bent, elementen die opval

Voorspellende dromen voelen in diverse opzichten anders aan dan

lend afwezig zijn in psychologische dromen. Door ze te identificeren

psychologische. Orn het verschil te leren moet u uw dromen steevast on

kunt u een echte intu'itieve ingeving van vormen van angst of wensfanta

derzoeken op de onthullingen die volgen. Kijk dan wat hun boodschap is.

sieen onderscheiden. Toen mijn patient repeterende nachtrnerries bleef

Vraag, om de duidelijkste resultaten te krijgen, voordat u gaat slapen een

krijgen die haar vertelden dat degene die sinds vijf jaar haar man was van

voudig dat u te zien krijgt wat u het dringendst over de toekomst wilt we

haar scheidde, waarschuwde de indringende onrust van de droom (en de

ten; stel liever geen precieze vraag. In het begin minimaliseert dat de ver

toewijding van de man voor hun huwelijk) mij dat dit geen voorspelling

wachtingen en verhoogt het de intu'itieve nauwkeurigheid.

was. Het was een flashback uit de kindertijd waarin ze in de steek gelaten werd door haar alcoholische vader; een angst die ze op haar man projec teerde. Daar moest onze therapie zich op concentreren, niet op een node

Emotioneel actiedeel

loos van streek makend gevecht tegen de windmolens van een scheiding. Vergeleken met het diepe drama van psychologische dromen kunnen

ONDERZOEK EEN VOORSPELLENDE DROOM

voorspellingen u verrassen door hun emotieloosheid. Al keek u naar het uitbreken van de Derde Wereldoorlog, u bent een onpartijdige waame

LET OP DEZE SIGNALEN

mer. Ik zal nooit de middag•vergeten waarop ik een tukje deed op de bank

•

Uitzonderlijk levendige verbeelding, kleuren, geluiden.

•

Een vreemd onpersoonlijke toon, die neutraal informatie verschaft.

van Edgar Cayce tijdens een intui:tieworkshop die ik aan zijn instituut in

•

Een gevoel van een onbetwistbaar 'weten' in uw lichaam.

Virginia Beach gaf. Ik had zoveel zin om een hazenslaapje te doen op de

•

Een kernachtigheid en helderheid op onderdelen.

zelfde kussens van brokaat waarop hij zijn medische readings gaf. (Cay

•

U als een getuige voelen; alsof u in een bioscoop naar een film kijkt.

ce, misschien wel Amerika's beroemdste ziener van de twintigste eeuw,

•

U kunt zich kalm, misschien zelfs afstandelijk voelen tijdens de droom zelf.

werd de 'slapende profeet' genoemd; zijn intu'itie manifesteerde zich niet

{Emotionele reacties op de droom doen zich vaak later voor, als u wakker

als hij wakker was.) Ik krulde mij op onder een deken en sukkelde vredig

wordt.}

in slaap. Toen werd mijn tijdbesef verwrongen. Plotseling was ik werel den ver weg; ik droomde van apocalyptische orkanen die het zuiden van

LUISTER NAAR DE BOODSCHAP

de VS geselden - muren van water die glas verbrijzelden, huizen ver

•

Leg uw droom vast en stel uzelf de vraag: 'Wat probeert hij mij te zeggen?'

woestten, mensen isoleerden, leed alom. Tijdens de droom nam ik dit

•

Gebruik uw gezond verstand als u deze informatie toepast. Als u bijvoor·

nonchalant waar; er was niet een bepaalde reactie. In contrast met die

•

beeld gewaarschuwd wordt dat een potentiele liefdeskandidaat slecht

koele gewaarwording van afstandelijkheid werd ik wakker terwijl ik op de

nieuws is, zet uw voelsprieten dan uit en loop er niet voor weg. Of als u te

rand van die beroemde kussens met mijn armen lag te maaien; de adre

zien krijgt dat een nieuwe baan hectisch zal zijn maar lonend, overweeg

naline joeg door me heen; ik was verbijsterd over hetgeen ik zo scherp

dan die te accepteren ondanks de eisen. Stap er wel met open ogen in.

had gezien. Ik wist niet hoe relevant het was tot een maand later, toen de

Stel vast hoe het ter harte nemen van deze boodschap uw emotionele leven

orkaan Katrina New Orleans en andere zuidelijke steden verwoestte. Ik

vrijer maakt. Deze praktijk zal een positieve aanmoediging opleveren om

keek toe hoe de verschrikking zich op de tv ontvouwde, inwendig op deze

opnieuw te luisteren.

gebeurtenissen afgestemd doordat ik ze intultief had waargenomen. Ik was verbijsterd over het monumentale verlies en de pijn van de slacht offers. Niettemin stelde ik, hoe vreemd het ook mag lijken, mijn voor-

EMOTIONELE VRIJHEID

!02

DROMEN EN

SLAAP

103

spellende droom zeer op prijs; ik had die niet willen missen. De daad van

de toestand tegen een muur hen opgelopen, is niet de reden dat ik niet

het zien, van het ooggetuige zijn - onafhankelijk van de afloop - bezit

aanneem dat het antwoord daar niet ligt. Dromen vloeien uit een creatief

een onwrikbare integriteit die zuiver en echt aanvoelt voor mij, inclusief

universum voort dat de logica doet verschrompelen en mogelijkheden

het afschuwelijke van Katrina. De intu'itief hogelijk geladen bank van

vormgeeft vanuit het niets.

Cayce lanceerde mij naar die toekomst. Het gebrek aan emotionaliteit in mijn droom was de signatuur voor het nauwkeurig voorspellende karak

Dromen zijn de moeders van de uitvinding als het op regelrechte stu ring aankomt. Zie deze forse getuigenissen:

ter ervan. Het fantastische aan voorspellende dromen is dat u betrokken bent bij emotionele geschiedenis in wording, persoonlijk of collectief. Het ver ontrustende eraan is dat ze uw wereld kunnen doen schudden door meer

Elias Howe loste het vraagstuk van de stiksteeknaaimachine op in een droom die hem liet zien waar hij het oog van de naald moest plaatsen. Paul McCartney droomde de melodie van 'Yesterday', dat door het blad

te onthullen dan u misschien weten wilt. Mijn filosofie over deze dromen

Rolling Stone tot tophit nummer een in de popmuziek sinds 1963 werd

is: handel constructief op basis van voorspellingen die uw leven of dat van

bestempeld.

een ander kunnen verbeteren, maar probeer u niet schuldig of verant woordelijk te voelen als u niet kunt voorkomen wat er staat te gebeuren. Zoals ook voor mijn orkaandroom gold: misschien ligt het niet in uw ver mogen de loop der gebeurtenissen te wijzigen, al krijgt u wel een venster om u erop in te stellen. Ik beschouw alle voorspellende dromen als bewijs

Robert Lewis Stevenson werd er in een droom toe gei:nspireerd Dr. Jek!JU and Mr. HHde te schrijven. Jonas Salk gebruikte dromen om richting te geven aan zijn denken toen hij het poliovaccin uitvond. Conrad Hilton, die beroemd was vanwege 'Connies voorgevoelens',

van de diepte van de intu:itieve verbondenheid die wij met onszelf en de

kocht het eerste Hilton Hotel nadat hij het bedrag had gedroomd dat

mensheid kunnen hebben. Ze verbinden ons met alle schakeringen van

nodig was om een mededinger te overtroeven.

het leven; een wetenschap die ik koester. Gelukkig of ongelukkig, waar heid is vrijheid als je het in dat perspectief ziet. Helpende dromen U kunt uw eigen beste intu:itieve ziener zijn en t6ch niet in staat zijn be paalde situaties te lezen.

Hier en in volgende hoofdstukken zult u advies in dromen leren vragen. Hoe kan dat helpen? Misschien bent u aan frustratie verslaafd en weet u niet hoe

dat niet kunt zijn. Of u bent het zat bindingsangst te hebben

en wilt ontsluieren waardoor u tot eenzaamheid veroordeeld bent. Mis schien wordt uw hoop steeds opnieuw vermorzeld maar bent u verslaafd

Helpende dromen zijn bij uitstek in staat verwarring te verdrijven. Tel

aan die beukende herhaling. Het probleem met het overanalyseren van

kens wanneer ik emotion eel klem zit of te betrokken ben om een persoon

emotionele patstellingen is dat u mogelijk te zeer vastzit in ontkenning of

of een dilemma scherp te zien, neem ik mijn toevlucht tot zulke dromen.

cirkelredenering am een doorbraak te bereiken. Dromen omzeilen stil

Hoe perplex ik ook sta - me gekwetst of afgewezen voelen kan mij soms

stand door een nieuwe kijk op de situatie te presenteren.

nog in een vrille doen belanden - ik ken het ontsnappingsluik van die

Mijn vriend Paul, eigenaar van een boekwinkel en idealist, moest wat

troosteloze gevangenis. Helpende dromen bieden de afstand en de intel

een familielid betrof tot de werkelijkheid warden geroepen. Paul ziet het

ligentie om te begrijpen hoe ik me aan het vergalopperen ben of een uit

beste in anderen en vergeeft gemakkelijk, waarbij hij soms de zakelijker

zichtloze situatie laat voortduren. Elke nacht speur ik mijn dromen na op

inbreng van logica of intui:tie vergeet Als het om zijn immer brokkenma

spontaan advies en ik heh er geen moeite mee ermee samen te werken als

kende zus Edie ging, had hij een blinde vlek zo groat als Texas. Op een

ik aan het eind van mijn Latijn ben of een second opinion nodig heb. Ik

avond deelde Paul tijdens het eten een besluit mee waar hij mee worstelde:

zal vragen naar een patient, familielid, vriend, minnaar, werk, gezond

'Zal ik meedoen aan een vastgoedproject samen met Edie?' Zonder een

heid - iedere kwestie die nog een warboel is nadat mijn intellect en dag

spier te vertrekken voegde hij eraan toe: 'Ik weet dat ze een heethoofdige,

intu'itie er een gooi naar hebben gedaan. Het naakte feit dat ik in waken-

impulsieve waaghals was. Ik weet dat ze onverantwoordelijk met geld was

EMOTIONELE

DROMEN

VRIJHEID

en ze heeft mij al eerder bedrogen. Maar de laatste tijd lijkt Edie zoveel be ter. Ik wil het echt doen. Wat zegt jouw intuitie?' Eerlijk gezegd was mijn enige reactie: 'Dat meen je niet! Wie zou bij zijn volle verstand met zo'n maniak in zee gaan? Dat vraagt om een emotionele en financiele catastro fe.' Maar dat flapte ik er niet uit, hoe verleidelijk het ook was. omdat ik in stinctief wist dat dat niet zou werken. Pauls familie had hem al een fikse uitbrander gegeven vanwege de regeling. Ik kende mijn vriend goed ge noeg om te beseffen dat hij nooit naar mij zou luisteren als hij in de gaten kreeg dat ik onder een hoedje met hen speelde. In plaats daarvan was ik een sluwe vos en deed ik een beroep op zijn belangstelling voor dromen. Ik stelde voor: 'Waarom vraag je niet om een helpende droom?' Zonder enige dreiging. Hij vond mijn idee wel goed. Die nacht droomde Paul: Ik zit met Edie in een bl�riBe auto. Zij Beefi Bas en scheurt dan weB. Ik hen bezorBd. Ze rijdt te snel, ze zwenkt om een serie Brote keien heen. We missen ze op een haar na. De remmen. piepen.. De auto schokt. Ik klem mij aan mijn stoel vast. Derit is bloedstotlend maar we halen on.ze bestemming.

EN SLAAP

105

normale doen hoeft te zijn om resultaten te krijgen. Uw helderheid ter wijl u wakker bent en uw helderheid terwijl u slaapt kunnen radicaal van elkaar verschillen. Luister, om de parels van dit aspect van droomwerk in handen te krijgen, kijk aandachtig naar uw lichaam, het centrale zenuw stelsel van de intu'itie. De reacties daarvan zullen overseinen wat u moet weten. Probeer, voor een ervaring met de manier waarop dit werkt, een droom om advies te vragen. Schrijf een specifieke vraag op in een dag boek. Maak die, om het meest directe antwoord te krijgen, bondig en op recht. Bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik ermee ophouden mijn macht weg te ge ven aan mannen tot wie ik me aangetrokkeri voel?' Als u droomt van het opkomen voor uw behoeften tegenover een dominante ex-echtgenoot, beschouw dat nieuwe gedrag dan als een beginpunt, en ga het tempera ment van uw amoureuze keuzes nog eens na. Let bij het interpreteren van een droom op wat diep vanbinnen resoneert en wat niet. U moet die juist heid in uw lichaam voelen om de boodschap te ontvangen. Merk hoe an ders dit voelt clan de doorgaans afstandelijke reactie die op een voorspel lende droom wijst.

Paul belde 's ochtends om mij zijn droom te vertellen. Hij zei: 'Het was Emotioneel actiedeel

zo echt, alsof ik daar was. Ik beefde over al mijn ledematen. De rit was ruig maar we kwamen er! Betekent dat dat ik door moet zetten?' Ik glim

ONDERZOEK EEN HELPENDE DROOM

lachte bij mezelf, bedacht dat ontkenning bij alle mensen kan voorko men; ze kan het gezonde oordeel van een doorgaans verstandig mens ver

LET OP DEZE SIGNALEN

troebelen. Toen gaf ik een aanvulling op zijn uitleg: 'Ja, je bent er geko men, maar de droom waarschuwt oak dat jouw project hachelijk zal zijn.

•

Een woord, beeld of scenario gonst van energie en trekt uw aandacht.

Het zou financieel kunnen slagen, maar tegen welke prijs? Wil je al die

•

Uw lichaam reageert er zintuiglijk op - u voelt een plotselinge vlaag van kippenvel, een rilling; de haren in uw nek staan overeind; uw gezicht heeft

stress? Maar als je besluit ermee door te gaan, houd Edie dan in elk geval

een blos. Dit zijn aanwijzingen dat u op het spoor zit.

scherp in de gaten om haar in te tomen.' De kracht van mijn positie was dat het uiteindelijke gezag bij zijn droom lag, niet bij mijn persoonlijke

•

U hebt een aha-erlebnis, alsof er een gong in uw lichaam klinkt als bevesti ging van het antwoord.

mening. Ik was eenvoudig de inhoud aan het ontcijferen. Omdat ik niet over hem of Edie oordeelde was Paul in staat mijn interpretatie te overwe

•

Het advies landt goed in uw binnenste.

gen zonder in de verdediging te schieten, en algauw zag hij de juistheid

•

Uw energie fleurt op, de spanning trekt weg; u kunt zich in tranen, opge lucht of opgetild voelen - een emotionele bevrijding ervarend.

ervan in. Hoezeer hij zijn zuster oak wilde helpen, of wilde geloven dat zij veranderd was, het duidelijke intu'itieve advies van de droom deed zijn

STEL HET HELPENDE KARAKTER VAST

ontkenning teniet. Ten slotte besloot hij nee tegen Edie te zeggen, om de valkuilen te vermijden van het samenwerken met een zo onverantwoor delijk persoon. Het mooie aan het vragen van advies in uw dromen is dat u niet in uw

•

Leg de droom vast en bepaal uw antwoord.

U zult weten dat hij nauwkeurig is als ten minste Mn van bovenstaande sig-

ro6

EMOTIONELE

VRIJHEID

DROMEN EN SLAAP

107

Een zeer gewaardeerde reminder: God was mij niet vergeten. Ik voelde nalen aanwezig is. U kunt deze intuitieve inzichten niet afdwingen; ze zijn er of ze zijn er niet Als u niet zeker bent, blijf het dan vragen; handel niet voor

hood de bemoediging aan die ik nodig had. Dromen willen dat wij weten

dat het antwoord komt

dat wij gezien en ondersteund worden.

die liefde. In mijn alleen-zijn was ik niet alleen. Mijn helpende droom

Doe nooit iets wat nadelig voor uzelf of anderen voelt. Authentieke hulp is al tijd meevoelend; zal u emotioneel vrijer maken, zelfs als er liefdevolle streng

niet dat wat u doonnaakt te alledaags is om daarvoor in aanmerking te

heid mee gemoeid is.

komen. Uw inspanning om uw dagelijkse emotionele conflicten meester

Volg de suggesties van uw droom en merk positieve veranderingen op.

te worden is voor mij veel indrukwekkender dan welke brandende braam

Er schuilt een goddelijke impuls achter de raad die wij krijgen. Denk

bos dan ook. Rustig blijven als u uw kinderen berispt, vrede met uzelf be waren zelfs na een verpletterende slag: dat zijn gewijde wegen, bijzonde De raad die u ontvangt hoeft geen zaak van leven en dood te zijn om bete

re prestaties. Er is in dromen hulp voor dit alles en voor nog meer be

kenisvol te zijn. Goede raad over alledaagse emoties is een kwestie van

schikbaar. Denk er telkens aan, wanneer u over iets in verwarring bent,

lange adem. Stel dat uw man tegen u snauwt. U benoemt dat, vriendelijk;

om dat advies te vragen. Gebruik het advies goed. Zoals mijn spiriruele

hij wuift het weg; het gesnauw gaat door. Neem niet uw toev1ucht tot vit

leraar zegt: 'Maak bet leven licht, niet zwaar.' Probeer positief te blijven

ten. Probeer een andere tactiek die meer bevrijdend zal zijn voor u bei

en leer overal van.

den. Vraag een droom: 'Wat is er aan de hand?' Als u bijvoorbeeld droomt dat u ziet dat zijn meerdere tegen hem schreeuwt, is dat een aanwijzing.

Slaap en dromen horen onafscheidelijk bij emotionele vrijheid. Gebruik

Voel uw man aan de tand over de sfeer op zijn werk of noem de droom als

<lit hoofdsruk als een beknopte handleiding, die u telkens weer kunt op

hij ervoor openstaat. Geef hem de ruimte om te reageren. Een duwtje op

slaan. Voeg de methoden die ik heh aangereikt toe aan uw repertoire van

basis van de aanwijzing uit een droom is misschien voldoende om de re

copingvaardigheden. Ze zullen uw houding tegenover iedere emotie die u

den van zijn prikkelbaarheid te ontdekken.

kleiner maakt versterken en zullen u meer zelfvertrouwen en rust schen

Wat mij voortdurend treft in helpende dromen is dat ze ook kunnen

ken. Blijf geconcentreerd: waar u op uit bent is een voortgaande transfor

reageren op de verlangens van uw hart, zelfs als u er niet aan dacht erom

matie van negatieve gevoelens en houdingen in positieve. Dat is niet te

te vragen. Als schrijfster breng ik talloze uren, zelfs dagen, in eenzaam

bereiken door alleen maar te zitten praten in het kantoor van een thera

heid door, enkel bezig met het ter wereld brengen van een boek. Ik heh

peut, hoe heilzaam dat ook moge zijn. U moet een wetenschapper wor

zoveel van mijn leven aan schrijven gegeven, en schrijven heeft mij zoveel

den van de emoties van alledag, bezig met hetgeen er van moment tot

leven gegeven. Deze bezigheid is volstrekt fantastisch, zij het soms een

moment opduikt; een kinetische improvisatie.

zaam. Het is vaak ik en de oceaan. Op sommige avonden ga ik eten of

Kijk en luister. Het leven zal zich ontvouwen. U moet op uw tenen

naar de film met vrienden. Andere keren is het enkel de sportschool en

gaan lopen om vrees in moed te transformeren of angst in kalmte. Soms

een warm bad. Dan ga ik naar bed, droom ontzettend, en het is opnieuw

kan het meteen en ter plekke gebeuren. Een arrogante medewerker

morgen. In deze tijdrunnel vraag ik me soms af of God mij uit het oog

gromt een botte opmerking, maar u zet het hem niet betaald en u bent

verloren heeft. Het is niet iets waar ik mijn aandacht sterk op richt; het is

ook niet van de kaart. Welnu, dat is winst. Een mentaliteit van vergelding

eerder een onderstroom. Toch werd mijn klacht gehoord. Op een nacht

veroordeelt u alleen maar tot het schema van een verliezer dat op oorlog

droomde ik:

wijst. In gevallen waarin u niet zo geconcentreerd bent - intense gevoe lens zijn notoire hinderpalen voor inrui:tie en evenwicht - moet u echter

E en man in een menigte die ik nooit eerder heb ontmo et vraaat God: 'Kent u Judith Orlqff?' God antwoordt ontwapenend: Ja. zy is deaene die altyd haar uinaer opsteekt uoor alweer een vraaa ! '

snugger genoeg zijn om toe te geven: 'Ik zit te dicht op deze siruatie om een duidelijk signaal af te geven.' Ga dan uzelf uit de weg door uw dro men te raadplegen.

108

EMOTIONELE VRIJHEID

lf.

Emotionele vrijheid is een gebeurtenis van 24 uur per dag. Ik wil dat u

Ken uze

all e fasen van bewustzijn beoordeelt: waken, dromen en de mystieke . rmmte daartussen. U zult bedreven worden in het pendelen. Dromen

SOCRATES

roepen wijsheid op die er altijd is geweest; ze maken uw innerlijke uni

versum zichtbaar. Laat uw encyclopedische visie u helpen alle emoties te overwinnen die uw vrijheid belemmeren en u voeren naar alles wat goed en mooiis.

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN: TOT WELI< EMOTIONELE TYPE BEHOORT U?

Emotionele vrijheid betekent dat u in staat bent sensitief maar geconcen treerd te blijven in een vaak overweldigende wereld. Het betekent dat u de verantwoordelijkheid neemt voor de manier waarop u op mensen rea geert, met name op emotionele vampiers die uw gemoedsrust slopen en u helemaal leegzuigen. Bedenk dat u, terwijl u met anderen bezig bent, emotionele energie uitzendt en dat zij die meteen naar u terugsturen. Emoties zijn grillig. Afgunst. Hebzucht. Zelfvertrouwen. Hartelijkheid. Ze maken allemaal deel uit van de matrix van menselijke relaties en kun nen u stimuleren of kleineren. Ik zal u doeltreffende methoden aanreiken om aan te trekken wat positief is en niet overrompeld te worden door ne gatieve mensen of situaties. Veel van mijn patienten waren onbewust mikpunten en waren op zeker moment uitgeteld, zonder enig benul hoe het zover was gekomen. Vrijheid neemt toe wanneer u deze emotionele uitwisselingen beheerst. Het is tijd om af te rekenen met de door testosteron gevoede gelijkstel ling van fijngevoeligheid met zwakheid die in onze cultuur gangbaar is. Ik hen het zat te horen te krijgen dat ik 'een dikkere huid moet krijgen' of dat ik 'overgevoelig' hen, onwetende opmerkingen die mijn goedhedoe lende ouders, misschien die van u ook, vaak hanteerden en die al lang ge leden opgeborgen hadden moeten worden. Tegenwoordig waardeer ik mijn gevoeligheid, de milde sensualiteit ervan, en ik zal manieren be-

IIO

EMOTIONELE

VRIJHEID

VAN

INTELLECT U EL EN T 0 T EM PATH ISCH E MENSEN

III

schrijven waarop u zich veerkrachtig genoeg kunt voelen om hetzelfde te

vloed van anderen die u bij het opgroeien onderging. Gevoeliger warden

doen. Als healer en als vrouw heh ik er hehoefte aan voor emoties ontvan

voor uw aard zal u helpen uw zelfbeheersing en vrijheid te vergroten. Ik

kelijk te zijn. Ik heh geen zin om eelt te krijgen, gevoelloos te worden of

heb meegemaakt dat veel patienten zonder dit inzicht decennialang in het emotionele type waar ze toe behoorden neergehurkt bleven zitten

hermetisch afgesloten om het angstige deel van mij de illusie te geven dat ik veiliger hen. Oat zou regelrechte misleiding zijn die mijn intui:tie zou verlammen, mijn romance met het leven zou verduisteren. Natuurlijk wil je niet overhelast raken. Maar minder voelen is het antwoord niet; wel het �phouwen van een solide kem en bet leren bescherinen van je emotione

zonder te functioneren, zonder te onderzoeken met welke elementen ze gebaat zouden zijn. Het is tijd de plussen en minnen van uw type onder ogen te zien en te kijken welke eigenschappen van de andere u graag zou ovememen: hoe beter u emotioneel toegerust bent, des te vrijer zult u

le toegankelijkheid.

zijn. Doe uzelf niet tekort door te denken dat u nu eenmaal zo bent. Nie

Als deze vaardigheden functioneren, zult u op ontelbare manieren meer hevrijd zijn. U zult in staat zijn met een open hart te reageren en in

mand is nu eenmaal zo. Wees groat. Krijg vleugels. Het meest schitteren de intellect zal nog hoger stijgen als u vuur in uw binnenste heht. Een

de huid van andere mensen te kruipen in plaats van enkel uw kant van ie

hart dat zo groat is als de wereld zal alleen wijzer warden met een onder

der verhaal te zien. Toch zult u ook een ninja warden in het bestrijden

scheidend denken. Ik za1 beschrijven hoe u de voordelen van elk type

van emptionele vampiers en het stellen van duidelijke grenzen. De gern

kunt kweken en de nadelen kunt tegengaan.

tegreerde emotionele stijl die ik voor zowel mannen als vrouwen voorstel is kwetsbaar te zijn maar sterk; de samensmelting van ogenschijnlijk te

Orn het emotionele type waartoe u hehoort te bepalen moet u eerst de omschrijvingen hieronder doomemen en die met uw geschiedenis van

gengestelde eigenschappen die mijn spirituele leraar nog steeds helpt te

kindsheen af vergelijken. Stel uzelf de vraag: 'Wat is mijn primaire sja

doen rijpen in mij.

hloon voor het omgaan met het leven? Met mijn intellect? Empathie?'

Mijn diagnose van de condition humaine is dat het voor ons allemaal

(Empathie staat centraal in mijn werk; ik heh er in al mijn hoeken over

pijnlijk zwaar is om alleen al het hoofd boven water te houden, zij het niet

geschreven. Hier presenteer ik het als een apart emotioneel type dat emo

onmogelijk. De media lopen over van akelige oorlogsverhalen en verha

tionele vrijheid in belangrijke mate be'invloedt.) 'Ben ik de rots die ande

len van afscbuwelijke moorden en <laden van verraad. Hoeveel obscene

ren ondersteunt maar slechts schoorvoetend emotioneel handelt? Of

door de televisie uitgezonden rechtbankzaken heeft bet publiek nog no

start ik typisch op ieder moment mijn gevoelens uit?' Natuurlijk kunt u

dig? Het is altijd de ene partij tegen de andere, wij tegen hen, tot walgens

aspecten van elk type vertonen. Maar oak dan wil ik graag dat u een type

toe. Ik bied werkbare altematieven voor zulke negativistische, zichzelf in

uitkiest dat het meest als u aanvoelt, een referentiepunt. Verfijn vandaar

stand houdende ijdelheid. Er is een betere manier. De spectaculaire voor

uit uw emotionele identiteit door kenmerken van alle categorieen toe te

uitgang van emotionele vrijheid is het vermogen onze verslaving aan ne

voegen. Als niet een type u past, probeer dan de beste eigenschappen van

gativiteit vast te stellen maar die achter ons te laten. Het punt waar u kunt

die typen waar u iets mee hebt in te lijven. Geen enkel type is beter dan

heginnen is bij uzelf. Kunnen opschieten met uzelf zal leiden tot het kun

een antler type als het in balans is. Wees tijdens deze beoordeling aardig;

nen opschieten met anderen en uiteindelijk, gelukkig, tot meer kame

maak er geen voorwendsel van om op uzelf af te geven. Het emotionele

raadschap en tevredenheid voor ons alien.

type waar u toe behoort is een basis om op voort te bouwen, geen kwestie van levenslang. Het staat ook niet in steen gehouwen, maar geeft enkel

WELK EMOTIONEEL TYPE BENT U?

algemene neigingen weer. Het gaat mij niet om stereotypen. Evenmin

Orn uw contactuele stijl vast te stellen is het nuttig te weten welk emotio

te versterken wat u meegekregen hebt en in staat te zijn u te ontwikkelen

neel type u bent. Oat is het filter waardoor u de wereld ziet, de standaard

om vrijer te warden.

instelling van uw persoonlijkheid waar u naar terugkeert, vooral onder dwang. Elk type wordt bepaald door aangeboren temperament en de in-

stel ik voor dat u uw basale persoonlijkheid verandert. Wel wil ik u helpen

II2

EMOTIONELE

VRIJHEID

Emotioneel type 1: De intellectueel Intellectuelen zijn intelligente, onafhankelijke, scherpe analytici die zich het prettigst voelen in het denken en neigen naar een cerebrale benade

VAN INTELLECTUELEN TOT

EMPATHISCHE MENSEN

113

gebruikte gretig de wetenschappelijke methode om oplossingen na te gaan om de pijn van mijn patient te verlichten. Toen en nu respecteer ik mijn analytische denken en ik krijg een kick van het toepassen ervan.

ring van emoties. Als de stress toeslaat vluchten ze vaak in hun hoofd als

Maar ik wil er ook niet in vastzitten. Enkele jaren geleden had ik deze

de eerste lijn om het te hanteren. Hun wereld wordt in sterke mate door

nachtmerrie:

rationeel denken gefilterd. Stelt u zich het hoogdravende literaire toneel a la New Yorker in de jaren zestig voor: Gore Vidal en John Updike, denkers die verhit met opinies en ideeen worstelden. Intellectuelen kunnen ook wetenschappers, docenten, huisvrouwen zijn, iedereen die overwegend denkend werkzaam is, of dat nu topniveau is of niet. Sommige van deze brainiacs beschouwen intui:tie of spiritualiteit mogelijk als gezwam omdat ze niet voldoende in hun lijf zitten om die dingen door en door te ervaren of de voordelen ervan te bevestigen. Of ze nu flamboyant of gereserveerd zijn, hun koninkrijk is meer denken dan lijf - hier geen oermoeders. Voor intellectuelen die in hun hoofd opgesloten zitten (dat geldt niet voor allemaal) kan het zoiets als het trekken van kiezen zijn om hen zover te krijgen dat ze over gevoelens praten, laat staan dat ze niet-cerebraal zou den handelen. Sommigen weten niet eens hoe ze niet kunnen denken; die zijn aan de rede verslaafd. Opgesloten zitten in je denken kan als een hel aandoen. Intellectuelen lopen het risico dat ze van hun emoties afgesneden warden, door die als 'soft' of onlogisch af te doen. Wanneer zich inderdaad gevoelens aandie nen proberen zij die misschien helemaal door het denken te verteren, buiten het lichaam om, wat betekent dat ze slechts een fractie van het be lang ervan opvangen. In andere gevallen kunnen intellectuelen emoties passief ondergaan op een hit-or-nm-manier. Denk aan de auteur Truman Capote, een scherpe geest wiens uitbarstingen van woede en vreugde on der de geletterden van New York beroemd waren. Maar zijn emoties wa

Ik stel een patient aan een groep doktoren voor die een ronde door het zieken huis ma.ken. Het hoofd p51jchiatrie, een professorale persoon in een pa.k, zegt te[Jen mij: 'Dr. Orloff, Beeft u ons uw diaBnose, maar u kunt uw intu�tie niet Bebruiken om die te stellen.' He, denk ik, verMuft. Waarom moet ik deze in formatie achterwe[Je laten? Ik werd verkrampt wakker vanwege dit repressieve voorstel. Het zou on eerlijk zijn tegenover mijn patienten. Met een gerust geweten wilde en kon ik niet censureren wat ik te bieden had. Het zou zijn alsof ik een deel van mezelf wegsneed. Ik hen dankbaar dat ik dat niet hoef te doen. Intel lect en instinct met elkaar in evenwicht brengen is het antwoord. Die combinatie betekent vrijheid. Intellectuelen betalen vaak een hoge prijs door toe te laten dat hun hersenverknochtheid een organisch besef van spiritualiteit uitsluit dat bet lineaire begrijpen of regels te boven gaat. Ik had ooit een vriend, een vrome orthodoxe jood en een religieus geleerde, die dagelijks placht te bidden volgens de rituelen die zijn geloof voorschreef. Toch zei hij tegen mij: 'Ik doe alles goed, maar ik kan God niet voelen' - een 'fout' waar door hij werd gekweld. Ik voelde met hem mee, maar frustrerend genoeg kon ik weinig voor hem doen. Als iemand gelooft dat er niets meer gezag hebbend is clan het lineaire denken, dan is dat er ook niet. Deze koppige maar beminnelijke man zou niet van zijn voorgeschreven intellectuele

ren hem de baas, en niet andersom; hij leed wat af en verviel tot alcoholis

formule om met God in contact te komen afwijken, ook al waren zijn reli

me. Proble�atisch is dat sornmige intellectuelen lijden ten onrechte als levendigheid interpreteren; ze geven eraan toe in plaats van een uitweg te

gaf, zoals andere gebedstechnieken, van de hand omdat ze niet in zijn

zoeken uit de pijnlijke gevoelens. Oat leidt niet tot vrijheid. Ondanks hun

gieuze geloof en devotie sterk. Hij wees iedere mogelijkheid die ik aan systeem pasten. Uiteindelijk hield onze relatie op toen de rabbi van zijn

hersenen weten ze er misschien geen bal van hoe je negativiteit uitscha

synagoge, zijn spirituele gids, van mijn droom hoorde waarin mijn ster

kelt of voor een positievere kijk op het leven vecht.

vende grootvader afscheid kwam nemen. 'Judith is een heks,' zei de rab-

Ik heh me altijd aangetrokken gevoeld tot mensen met briljante herse nen. In mijn studie geneeskunde luisterde ik opgetogen naar een aanwe

bi, hetgeen in orthodoxe kringen betekende dat het 'teken van het beest' op mijn voorhoofd werd aangebracht. Door deze verklaring pakte mijn

zige arts die goed onderbouwd vertelde hoe je ziekten behandelde of een

geleerde onmiddellijk zijn biezen en ik bleef getroffen door het verlies

leven redde. Ik volgde zulke academische bakens, zoog hun kennis op. Ik

achter; ik voelde me een paria. Niettemin leerde deze situatie mij hoe het

EMOTIONELE

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN

VRITHEID

De positieve kant van de intellectueel

intellect zich tegen u kan keren als het te star is, hoe het kan beletten dat u de passie van de geest kent. Doe de volgende test om te bepalen of u het type van de intellectueel

U bent een onberispelijke analyticus met een genadeloos gevoel voor

•

bent.

logica.

U voelt zich op uw gemak in de wereld van ideeen en abstract denken. U bent in staat om over een punt te debatteren. U respecteert en gebruikt wat wetenschappelijk bewezen is.

•

Test: Ben ik een intellectueel?

•

Stel uzelf de vragen: •

Geloof ik dat ik al denkend altijd wel een oplossing kan vinden?

•

Begin ik, als ik met een probleem te maken krijg, meteen de voor- en

U kunt in emotioneel verhitte situaties kalm blijven.

•

De negatieve kant van de intellectueel

nadelen te analyseren in plaats van vast te stellen hoe ik me erdoor voel? •

Voel ik me ongemakkelijk als mensen zeer emotioneel warden?

•

Ben ik geneigd al te,serieus te warden?

•

Wantrouw ik besluiten die instinctief worden genomen?

•

Geef ik de voorkeur aan plannen haven de spontane aanpak?

II5

Mogelijk leeft u vanuit uw hoofd; hebt u er moeite mee voeling te krij

•

gen met de gevoelens van uzelf of een ander. U wekt mogelijk de indruk emotioneel koud te zijn, terughoudend, of snobistisch over alles wat niet in uw systeem past. U kunt uw hersenen 's nachts niet uitschakelen; bent geobsedeerd

•

door problemen. Als u een tot drie vragen met ja beantwoordt, doet dat vermoeden dat u

•

geneigd bent emoties intellectueel te verwerken. Als u meer clan drie vra gen bevestigend beantwoordt, is het wel duidelijk tot welk emotioneel ty pe u behoort. Erkennen dat u 'de intellectueel' bent zal u het belang doen inzien van het in onderling evenwicht brengen van denken en intui:tie, opdat u meer heel kunt worden. Onder de voorspellingen van de Hopi-indianen be vindt zich een rotsrelief dat de gevaren van onze overintellectueel gewor den cultuur voorzegt: figuren van mensen met hun hoofd los van bet li chaam, een schrikaanjagend beeld van de scheiding tussen intellect en gevoel. Volgens de Hopi kan dat tot de dood van een beschaving leiden. Als psychiater weet ik dat het emotionele en spirituele vernietiging kan veroorzaken. Besef, om dit te voorkomen, dat u de meest messcherpe in tellectueel kunt zijn zonder een lichaamloos pratend hoofd te warden met een verschrompelde intui'tie. Ik was geamuseerd toen.ik op een om slag van het blad Forbes las: 'Chrysler: bedrijf van het jaar: slim, gedisci plineerd, intui'tief', een verwijzing naar hun voorzitter, die er prat op ging dat hij zowel intellect als intu'itie gebruikte. Terwijl ik dit model voor ogen houd zal ik de eigenschappen en handicaps van <lit emotionele type ter bezinning samenvatten:

•

U gelooft misschien in spiritualiteit maar hebt er moeite mee die innerlijk te ervaren. U vergeet vaak speels te zijn.

Als u tot dit emotionele type behoort, zal het niet veel van u vergen om met deze karaktereigenschappen overweg te kunnen. Het bevrijdende deel is dat u kunt kiezen wat u wilt zijn. Aan u de taak de voordeligste kant van de intellectueel te doen uitkomen en de essentie daarvan hoog te houden. Toch kan het intellect u 's nachts nooit warm houden of de men selijke geest onderhouden. Bovendien wijzen wetenschappelijke gege vens uit dat u al denkend uitgeput kunt raken, vooral als u ouder wordt, door glucose, een voedingsstof van de hersenen, te verbruiken. Stel dus vast wat er wel of niet werkt aan dit type en bereid u voor op groei. De vol gende oefening brengt die metamorfose op gang.

EMOTIONELE VRIJHEID

VAN I NT E L LE C TU E L EN T 0 T EM PATH I SC H E MEN SEN

Emotioneel type

II7

De empathische mens

Emotioneel actiedeel HOE U EEN BALANS KUNT VIND EN Orn bedreven in zowel voelen als denken te zijn moet u meer tijd in uw fysie

Je be9rijpt iemand nooit echt totdatje het vanu.it zijn gezichtspunt beschouwt... totdatje in zijn huid kruipt en daarin rondloopt. Arrrcus FINCH in To

kill a mockingbird

ke/zintuiglijke zelf doorbrengen. lk stel de volgende drie begintechnieken voor.

l. Denk eraan te ademen. Concentreer u, om minder intellectueel bezig te zijn,

Empathische mensen zijn in hoge mate gevoelige, fijn afgestemde instru

op uw ademhaling; een snelle oplossing voor een hyperactief hoofd. Of het

menten als het om emoties gaat. Ze voelen alles, soms in het extreme, en

nu dag of nacht is, neem, als u mentaal geblokkeerd bent, een time-out om

zijn minder geneigd gevoelens te intellectualiseren. Intui:tie is het filter

te ademen. Het leidt de gedachten af en creeert meer psychische ruimte om

waardoor zij de wereld ervaren. Empathische mensen zijn van nature ge

de druk te verlagen. Adem enkele minuten gewoon diep en langzaam in en

vend, spiritueel ingesteld, en luisteren goed. Als u hart nodig hebt: bij

uit. Adem in door uw neus, en weer uit door uw mond. Waardeer ademen als

empathische mensen is het te vinden. Door dik en dun zijn ze er voor u,

een sensueel genoegen. L.aat uzelf voelen hoe de koele lucht zachtjes door

verzorgers van wereldklasse.

uw neusgaten gaat, hoe uw borstkas langzaam uitzet en zich ontspant Ade

Het handelsmerk van empathici is dat ze weten wat ze aan je hebben.

men ontspant uw denken en uw lichaam, en vergroot uw vermogen om pro

Sommigen kunnen dit zonder de gevoelens van mensen over te nemen.

blemen op te lossen.

Anderen, zoals ik en veel van mijn patienten, hoe goed of slecht het ook

2. Doe aan lichaamsbeweging. Of u nu aan skaten of wandelen doet of in een

is, kunnen echter angstabsorberende sponzen worden. Dit gaat vaak ten

yogische zonnegroet opgaat, lichaamsbeweging verschaft een in het nu ge

koste van het geweldige vermogen om positieve emoties en alles wat

concentreerd lichaamsbewustzijn dat het intellect rust gee� lk beveel met

mooi is te absorberen. Als empathische mensen zich te midden van vrede

name yoga, qigong (een combinatie van beweging en meditatie) of tai chi

en liefde bevinden, neemt hun lichaam dit op en floreert het. Negativiteit

chuan (gracieuze bewegingen om innerlijke verstilling te vinden) aan. Deze

voelt echter vaak als een aanval, werkt uitputtend. (Het kostte een empa

technieken maken u fit en maken een directe ervaring van spiritualiteit los;

thische patient, een journalist, weken om bij te komen na het verslaan

een intelligentie die royaler is dan uw denken en die op natuurlijke wijze uit

van de verwoesting van een tsunami in Thailand.) Ze vormen dan ook een

de bewegingen voortvloeit.

bijzonder gemakkelijk doelwit voor emotionele vampiers, wier angst of

3. Breng empathie op. Vraag uzelf, om meer op uw emoties of die van een an

woede empathische mensen kan slopen. Bij wijze van onbewuste verde

der afgestemd te zijn, altijd at. 'Hoe kan ik vanuit mijn hart reageren en niet

diging kunnen ze toenemen in gewicht dat als een buffer werkt. Als ze

alleen met mijn hoofd?' - de kern van empathie. Een intellectueel probeert

dun zijn, zijn ze k:wetsbaarder voor negativiteit, een vergeten oorzaak van

steevast een dilemma op te lossen alvorens empathie te hebben voor de ge

overeten die ik in mijn boek

Positive Ener9H

heb onderzocht. Verder kan

voelens die het oproept; een achtergebleven benadering die robotachtig,

de gevoeligheid van een empathicus in amoureuze relaties overweldigend

minachtend of koud kan overkomen. U moet juist, als uw echtgenoot ont

zijn; velen blijven single omdat ze niet hebben geleerd over bun speciale

daan is over werk of kinderen, allereerst empathie tonen. Dat brengt u emo

behoeften bij het samenleven te onderhandelen - een onderwerp dat ik in

tioneel op Mn lijn met hem of haar; een inspanning die de ander zal waarde

hoofdstuk 8 zal bespreken.

ren. Met 'lk weet hoe je je voelt' komt u een heel eind. Als uw partner zich gehoord voelt, vloeit de spanning weg. Dan kunt u voorzichtig tactische op

Wanneer empathische mensen de invloed van stressvolle emoties ab sorberen, kan dat paniekaanvallen, depressie, eet-, seksen drugsexplo

lossingen aanreiken. Evenzo moet u, als u ontdaan bent, empathie hebben

sies en een overvloed aan fysieke symptomen losmaken die een traditio

voor hetgeen dit gevoel opriep voordat u een antwoord forceert of uzelf he

nele medische diagnose tarten. De Centers for Disease Control and Pre

kelt. Zulke vriendelijkheid plaveit de weg voor snellere oplossingen.

vention melden dat meer dan twee miljoen Amerikanen aan chronische

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN

EMOTIONELE VRIJHEID

Il9

vermoeidheid lijden. Het is waarschijnlijk dat velen van hen empathici

Empathie hoeft niet te betekenen dat je de hele tijd te veel voelt. Nu ik

zijn met een onjuiste diagnose. Anderen van dit emotionele type krijgen

mezelfkan centreren en kan voorkomen dat ik alle misnoegen van de be

ook agorafobie; ze warden kluizenaars die te bang zijn om zich op straat

schaving op mij laad, blijft de empathie mij vrijer maken, door mijn me

te wagen.

dedogen, vitaliteit en gevoel voor het wonderbaarlijke te wekken. Doe de volgende test om te bepalen of u een emotioneel empathisch

Doorgaans loopt een empathisch mens, door deze afschuwelijke symptomen in het nauw gedreven, naar de dokter voor een kostbare con

mens bent.

trole - bloedonderzoek, MRI's, talloze scans - maar er wordt niet veel ontdekt. Volgende halte: de psychiater. In de loop der jaren hebben veel

Test Ben ik een empathisch mens?

goedbedoelende doorsnee-artsen mij gevraagd voor deze patienten Pro zac voor te schrijven - gewoonlijk niet de juiste conclusie. Een sterk punt van energiepsychiatrie is dat ze empathie erkent als een dankbare vorm

Stel uzelf de vraag: Ben ik als 'te emotioneel' of overgevoelig bestempeld? •

van intultie die met de passende vaardigheden ontwikkeld moet warden.

•

Wanneer empathici er eenmaal de slag van krijgen op deze manier waar

•

te nemen, verdiept hun leven zich. Maar willen empathische mensen vrij

•

Als een bevriend persoon radeloos is, ga ik dat dan ook voelen? Zijn mijn gevoelens snel gekwetst? Word ik emotioneel leeggezogen door menigten en heh ik tijd voor mezelf nodig om bij te komen?

heid bereiken en van hun sterke kanten genieten, dan moeten ze hun ge voeligheid Ieren beschermen en een balans vinden.

Worden mijn zenuwen uitgeput door geluiden, geuren of oeverloos

•

Omdat ik een empathisch mens hen, wil ik al mijn empathische pa tienten helpen dit vermogen te ontwikkelen en er vertrouwd mee te ra

gepraat?

Ga ik liefst in mijn eigen auto ergens heen zodat ik weg kan gaan wan-

•

ken. Als u emotionele energie overwegend op deze manier verwerkt, hebt u waarschijnlijk sinds uw kinderjaren bepaalde tekens en symptomen ge

•

had. Kijk of mijn ervaringen een echo oproepen. Ik hen altijd in hoge ma

•

neer ik wil? Doe ik aan overeten om ernotionele stress te k:unnen hanteren? Ben ik bang door intieme relaties overspoeld te warden?

te afgestemd geweest op de stemmingen, goed en slecht, van andere mensen. Voordat ik mijn energie leerde beschermen, voelde ik dat ze in

Als u een tot drie van deze vragen met ja beantwoordt, bent u in elk geval

mijn lichaam vast kwamen te zitten. Drukke plaatsen versterkten mijn

ten dele empathisch. Als u op meer clan drie vragen bevestigend ant

empathie. Vriendinnen popelden om naar winkelcentra te gaan, maar ik

woordt, is wel duidelijk tot welk emotioneel type u behoort.

beschouwde die als oorlogsgebied. Ik kon de emoties van mensen in de atmosfeer voelen afketsen als artillerievuur. Ik wilde dat ik ze kon ontwij

De erkenning dat u een ernpathisch mens bent is de eerste stap orn ver

ken, maar ze joegen recht op mij in. In het begin voelde ik me dan prima,

antwoordelijkheid te nemen voor uw emoties in plaats van er voortdu

maar ik ging angstig, depressief of vermoeid weer weg. Als ik thuiskwam

rend in te verdrinken. Als empathische mensen onder elkaar wil ik uw

kroop ik gewoon in bed, snakkend naar vrede en rust. In mijn teleurstel

gevoeligheid legitimeren, opdat u niet denkt dat het u de kop kost. Ik heh

ling vertelde ik het mijn dokter-moeder, een modefanaat die met overga

talrijke patienten gehad die zeiden: 'Judith, ik dacht dat er iets mis was

ve winkelde. Zij antwoordde clan: 'Schat, jij bent gewoon niet hard ge

met mij. Ik voel me zo'n mietje.' Wij zijn geen mietjes. Ons gestel neemt

noeg,' een opmerking die mij alleen maar dieper in de put kon duwen.

alleen rnaar meer op. Beden.k ook dat het feit dat u de enige bent die iets

Mijn zorgzame moeder besefte niet dat menigten een empathisch mens

voelt uw waamemingen niet ongeldig maakt. Toen bijvoorbeeld een em

kunnen overbelasten. Ik kan mij gemakkelijk herkennen in de beschrij

pathische patient, sowieso al timide, aan zijn buurman, die zo graag een

ving die een patient van haar vroege empathie gaf: 'Als klein meisje dacht

rockster wilde zijn, vroeg of hij 'Adam Bomb', een oorverdovende heavy

ik dat God een raam in mij had opengelaten; dat hij vergeten was mij he

metalband, zachter wilde zetten, reageerde de man met: 'Waarorn? Jij

lemaal dicht te maken.'

bent de enige die erover klaagt.' Dit scenario is tenenkrommend voor een

EMOTIONELE

120

VRIJHEID

empathicus, omdat het ten onrechte veronderstelt dat er een meerderheid

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN

121

constant kwetsbaar rondloopt, snel gebroken bent of uw loszinnigheid

voor nodig is om iemands standpunt te rechtvaardigen. Orn vastberaden

op gejammer ziet uitlopen omdat u zichzelf voortdurend emotioneel

heid in een emotioneel grove wereld vol te houden moeten empathische

moet verdedigen. Orn u thuis te voelen in uw eigen huid moet dit emotio

mensen genoeg zelfkennis hebben om duidelijk te zeggen wat ze nodig

nele type de juiste mix van intellect, gevoel en gegrondheid vinden. De

hebben. Anders trekt u zich misschien, net als mijn patient, van zulke

volgende oefening zal, samen met komende oefeningen om emotionele

confrontaties terug, terwijl u zich verslagen en weerloos voelt, om uw

vampiers te bestrijden, u helpen dit te bereiken.

wonden te likken. Als u haven uw empathie staat zult u de zorg voor uzelf en uw relaties verbeteren. Hier volgt een overzicht van de kenmerken van

Emotioneel actiedeel

dit emotionele type.

. HOE U EEN BALANS KUNT VINDEN

De positieve kant van de empathische mens Breng onderstaande methoden in praktijk om uzelf te centreren. •

U hebt een groot hart; u bent goed in het helpen van anderen.

•

Uw gevoeligheid maakt u gepassioneerd en bij uitstek sensueel.

iemands leed hebt overgenomen, moet

•

U hebt intu'itief inzicht in de gedachten en gevoelens van mensen.

tegen te gaan. Gebruik zowel positieve binnenpraat als logica om gegrond

•

U bent emotioneel ontvankelijk; kunt met de gevoelens van een antler

te raken. Dat kan als volgt: zeg eerst tegen uzelf dat u deze situatie aan

overweg.

kunt terwijl u een paar keer diep inademt om te ontspannen. Herhaal, als

•

U staat in contact met uw lichaam en emoties.

tweede, deze mantra: 'Het is niet mijn taak de emoties van anderen over te

•

U hebt een merkbaar gevoel voor spiritualiteit.

nemen. lk kan liefdevol zijn zonder dat te doen.' Deze overtuiging moet

•

let uw intellect in. Als u emotioneel uitgewrongen bent of vermoedt dat u u

alies goed doordenken om angst

voor u steekhoudend zijn om verstandig en gelukkig te blijven. Ze vormt de

De negatieve kant van de empathische mens

intellectuele basis voor de manier waarop u gezond met empathie om springt.

•

U bent een emotionele spans die de negativiteit van mensen absor

•

beert.

in de loop van de dag kalmerende minipauzes te nemen. Adem wat frisse

U bent heel gevoelig voor emoties; u voelt zich als een niet-gei:soleerde

lucht in. Maak een wandelingetje om het kantoor heen. Deze onderbrekin

draad. •

•

Sta stille tijd toe om emotioneel te ontspannen. Neem de gewoonte aan om

U bent geneigd tot angst, depressiviteit en vermoeidheid.

gen zullen de excessieve prikkeling om non-stop bezig te zijn verminderen. •

Beoefen guerrillameditatie. Om emotionele overbelasting tegen te gaan

U kunt zich ingesloten voelen als u met andere mensen in dezelfde

moet u snel handelen en enkele minuten mediteren. Zoek een afgezonder

ruimte woont.

de plek om uw ogen te sluiten. Stel uw verwachtingen bij - het hoeft geen

•

U kunt chronische, slopende fysieke symptomen hebben.

Shangri-La te zijn. Mijn redding is vaak het toilet geweest (vooral op vlieg

•

U hebt moeite met het stellen van grenzen voor mensen die u leegzui

velden, de vloek van mijn bestaan - mensenhorden die zich door de beveili

gen en wordt door hen onder de voet gelopen.

ging persen, luidsprekers die krijsen). Toiletten zijn de enige sociaal goedge keurde locatie om alleen te zijn. Wees te alien tijde en overal bereid om

Door eerlijk aan te kruisen welke karaktertrekken productief zijn of niet

uzelf opnieuw te centreren en ongewenste emoties los te laten. Doe twee

wordt u vrijer. Natuurlijk wilt u emotioneel welwillend, intu'itief en open

dingen terwijl

zijn, de welverdiende eretekens van de empathische mens. Deze eigen

exhaleren - eenzaamheid, bezorgdheid en andere. Voel ze met elke adem

schappen voorkomen de remming van uw levenskracht die optreedt als u

haling vervliegen. Ten tweede, leg uw hand op uw hart en visualiseer dat

in uw hoofd zit opgesloten. Empathie zal u echter niet vrijmaken als u

mediteert. Ten eerste, blijf opgekropte negatieve emoties

EMOTIONELE

I22

barmhartighe1d u van top tot teen doortrekt. (Zie de hartcentrerende medi tatie van hoofdstuk •

•

VAN

VRIJHEID

2.) Deze handelingen zullen u snel ontspannen.

Definieer en honoreer uw empathische behoeften. Bescherm uw gevoelighe

MENSEN

I23

Emotioneel type 3: De rots Rotsen zijn emotioneel sterk voor zichzelf en anderen, en ze zijn prak tisch. Als u wankelt van emoties, zal de rots zijn kalmte niet verliezen. U

den. Stel op een kalm en beheerst moment de top vijf van uw emotioneel

kunt snikken, klagen, tekeergaan. Zij zullen niet weggaan of oordelen.

meest opjagende situaties op. Formuleer dan een plan voor het hanteren

Maar rotsen zijn geen empathici; er is een solide grens tussen henzelfen

daarvan zodat u op het moment zelf niet gaat stuntelen. Hier volgen enkele

de wereld. Ze zijn oprecht betrokken bij uw vreugde en pijn (u kunt zich

praktische voorbeelden van wat u kunt doen in situaties die voor empathi

altijd in de armen van een rots werpen) maar krijgen niet de volle laag van

sche mensen voorspelbaar problematisch zijn.

deze gevoelens. Hoewel ze liefst hebben dat het leven gelijkmatig ver

Als iemand te veel van u vraagt, zeg dan beleefd nee. Het is niet nodig uit

loopt, zullen ze zich niet aan moeilijkheden onttrekken. U kun t de naam

te leggen waarom. Niet voor niets wordt wel gezegd dat nee een complete

van een rots best opvoeren als een contact voor noodgevallen; tijdens een

zin is.

gezondheidscrisis zullen ze zich de benen uit het lijflopen OI]l er voor u

Als uw veilige niveau maximaal drie uur gezelschapsdrukte is - ook al bent

te zijn. Ze zullen met plezier op uw verjaardag en bij bijzondere gelegen

u dol op de mensen - ga dan met uw eigen auto of heb een altematief

heden aanwezig zijn - ze zijn niet het type dat constant te druk is maar in

plan voor het vervoer zodat u weg kunt wanneer u wilt.

reactie op de oproep 'r.s.v.p.' verzekert 'Ik zal er in de geest bij zijn'. Hoe

Als de drukte overweldigend is, eet dan vooraf een proteinerijk maal (zodat

steunend rotsen echter ook kunnen zijn, ze zijn geneigd hun eigen stress

u gegrond pent) en ga in een uithoek van, bijvoorbeeld, een theater of feest

volle emoties binnen te houden; die knagen aan hen en maken hen on

zitten; niet pal middenin.

vrij. Maar ze realiseren zich niet dat het onderzoeken van hun gevoelens

Als u zich door parfum belaagd voelt, verzoek uw vriendinnen dan vriende

zal helpen. Tenzij rotsen door een partner ofvriend ertoe warden aange

lijk het in uw aanwezigheid niet te dragen. Als u het niet kunt mijden, ga

spoord dat wel te doen, zullen ze het over het algemeen niet doen. Ze zijn

dan bij een raam staan of neem regelmatig buiten een teug frisse lucht.

meer toegerust om het volhouden vol te houden. Al met al zijn rotsen niet

Als u zich overeet om negatieve emoties te verdoven, pas dan de guerrilla

de meest gepassioneerde mensen op aarde. Ze kunnen in feite op zich

meditatie toe die ik eerder noemde voordat u tot de koelkast wordt verlokt;

traag bewegende herbivoren lijken als het om het tonen van emoties gaat.

een potentiele maalstroom van verleiding. Bewaar als noodmaatregel een

Omdat onuitgesproken gevoelens hen vanbinnen blokkeren, kunnen ze

kussen bij de koelkast zodat u kunt gaan zitten om te mediteren in plaats

onverstoorbaar lijken, zonder kwetsbare kant. Doe onderstaande test om vast te stellen ofu een rots bent:

van een eetaanval te krijgen. •

INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE

Baken thuis een eigen ruimte af. Dan zult u niet overvallen worden door

Test: Ben ik een rots?

het gevoel dat u op elkaars lip zit {Hoofdstuk 8 bespreekt niet-traditionele woonsituaties die met de comfortzone van een empathisch mens te rijmen zijn.) lk stel voor dat u deze lijst in de loop der tijd bijwerkt om ingedekt te blijven.

Stel uzelfde vraag: •

Is het gemakkelijker te luisteren dan mijn gevoelens te delen?

•

Maak ik vaak de indruk de meest betrouwbare persoon in het gezelschap te zijn?

U hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden telkens wanneer u emotioneel

Zijn mensen geneigd met hun problemen bij mij te komen?

overbelast bent Met praktische copingmethoden kunnen empathische men

•

sen sneller met een reactie komen, zich veiliger voelen, en hun talenten kun

•

Kan ik rustig blijven als anderen over hun toeren zijn?

nen opbloeien.

•

Vermijd ik zelfonderzoek liever?

•

Ben ik over het algemeen tevreden over de status-qua in relaties terwijl anderen vaak proberen mij emotioneel uit mijn tent te lokken?

r24

EMOTIONELE VRIJHEID

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN

Als u op een tot drie vragen met ja antwoordt, hebt u enkele rotsachtige

125

Emotioneel actiedeel

eigenschappen. Als u meer dan drie vragen bevestigend beantwoordt, doet dat vermoeden dat u tot dit emotioneel type behoort. De erkenning dat u een rots bent stelt u in staat in toenemende mate

HOE U UW EVENWICHT KUNT VINDEN

•

open te staan voor de rijkdom van gevoelens en van het leven. Rotsen lo

Voeg vuur aan uw !even toe door uw houding bij te stellen. Voor vrijere, meer spontane interacties moet u de boel opschudden. Oat betekent dat u

pen vaak het risico couch potatoes te warden die veel televisiekijken of vaak

besluit het initiatief tot emotionele uitwisselingen te nemen en niet meer

een tukje doen. Zoals het lied van Simon en Garfunkel suggereert- I am

enkel reageert wanneer dat nodig is. Anders zijn uw relaties niet in orde.

a rock / I am an island - kan dit type emotioneel ge'isoleerd, afstandelijk

Het !even is in voile gang. Meng u erin. Beden'k dat het laten zien van emo

zijn. Een patient omschreef haar rots-echtgenoot als 'liefdevol maar on

tie een vorm van grootmoedigheid is, net als betrouwbaar zijn. In het con

doordringbaar', een man die 'altijd naar mij luistert maar clan niet komt

tact met geliefde personen gaat het vonken als u uw gevoelens uit, en dat

met wat er in hem omgaat'. In emotioneel opzicht kan het eenrichtings

roept passie op, bij u en bij hen.

verkeer met een rots zijn. Niet dat ze geen gevoelens hebben. Rotsen heb ben alleen een duwtje nodig om ze te kunnen uiten. Neem onderstaand overzicht van de voor- en nadelen van dit emotionele type door.

•

Uit per dag een gevoe!.

Leg in een dagboek Mn (niet meer dan een) emotie

vast die u beleeft. Neem geen blad voor de mond. U bent woest U bent te vreden. U bent verliefd. Wat het ook is, bravo! Deel die emotie vervolgens met iemand. Waag het erop. Het betekent dat u uw mond en uw hart

De positieve kant van de rots

opent, en voldoende aanwezig blijft om authentiek te zijn. Als u uw gevoe lens niet onderdrukt, neemt de stress af en kunnen anderen inniger met u

•

U bent een sterke steunpilaar voor anderen.

verbonden zijn. Ook moet u, als een vriend u zijn steun aanbiedt, die aan

•

U bent consistent en trouw.

nemen, of het nu een simpel 'lk weet wat je bedoelt, breeder' of een klap

•

U geniet van geven.

op de rug is. Verzet tegen de rol van ontvangende partij betekent dat u

•

U hebt respect voor mensen; hebt het beste met hen voor.

wegglipt uit uw groei. Als u zich voor het geven en nemen van de commu

•

U kunt met bijna iedereen goed opschieten.

nicatie openstelt, bent u aantrekkelijker en meer beschikbaar.

De negatieve kant van de rots

Emotioneel type 4: De spuier

•

U kunt buiten uw gevoelens staan.

Spuiers zijn rneesters in het kennen van hun emoties en werden geboren

•

Er huist boosheid en frustratie in u.

om die te delen. Ze zijn tegenovergesteld aan rotsen- niemand hoeft zich

•

Uw relaties kunnen opwinding en diepte ontberen.

af te vragen hoe het met hen is. Opgetogen, verveeld of ellendig, ze zullen

•

U veroorzaakt geen moeilijkheden en daagt uzelf niet uit orn emotio

het u laten weten. Wat u ziet is wat u krijgt. Ze zijn doorgaans spontaan,

•

neel te groeien.

direct, echte mensenmensen, vertrouwde vertrouwelingen. De spuier

U vermijdt liever het conflict dat moeilijke kwesties in relaties bloot

loost stress door deze te verbaliseren. Ik weet zelf hoe bevrijdend dat kan

legt.

zijn. Ik maak een buiging naar mijn gekoesterde vriendenkring, die on derscheidingen verdienen voor het luisteren naar rnijn angsten, verwach tingen en moeilijkheden in de loop der jaren. Sommige spuiers warden echter ongedurig als er niemand is aan wie ze hun ei kwijt kunnen. Ook kunnen ze zich verzetten tegen het nemen van onafhankelijke beslis-

I26

EMOTIONELE

VRIJHEID

VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN

singen, het vertrouwen van hun intu'itie of het emotioneel gegrond blij

127

De positieve kant van de spuier

ven zonder exteme inbreng. Ik heh een patient die in een herstellings oord werkt, een ware vriend voor de bejaarden. Hoewel hij het helpen van

•

U bent emotioneel onafhankelijk.

anderen dankbaar werk vindt, kan de werksituatie moeilijk zijn: onderbe

•

Negativiteit woekert niet door in u als u die tegenover anderen ver woordt.

zetting en bezuinigingen bedreigen de zorg die hij aan demente of fysiek gehandicapte mensen geeft; een brute verwaarlozing die hij moeilijk kon

•

U hebt een ondersteunend netwerk van vrienden.

verteren. Elke avond vertrouwde hij erop dat hij zijn stress aan zijn vrouw

•

U hecht waarde aan intieme relaties, bent een fijngevoelig luisterend oar.

kwijt kon, maar hij kon zichzelf dol van gespannenheid maken als zij er niet was. Mijn patient wist niet hoe hij anders rustig kon warden en

•

U handelt moeilijke kwesties af en verwerkt ze snel.

stoom afblazen, totdat ik hem de technieken van het actiegedeelte van dit onderwerp leerde. Behalve het op gezonde wijze luchten van zijn hart

De negatieve kant van de spuier

leerde hij de kracht vanbinnen aan te boren om innerlijke vrede te vin den. Doe onderstaande test om vast te stellen of u een spuier bent. Test: Ben ik een spuier?

•

U kunt gemakkelijk het middelpunt van drama's worden.

•

U kunt van vrienden therapeuten maken.

•

U zoekt exteme feedback voordat u uw intu'itie voor antwoorden raad pleegt.

Stel uzelf de vraag: •

Is het gemakkelijk voor mij om mijn emoties te uiten?

•

Word ik gespannen als ik mijn gevoelens binnenhoud?

•

Is, als er een probleem ontstaat, mijn eerste irnpuls het pakken van de

•

Heh ik een peiling van de meningen nodig alvorens tot een beslissing

•

Zeggen mijn vrienden vaak tegen mij: 'Too much ieformation?

•

Uw behoefte om overmatig te delen kan andere mensen afbranden.

•

U hebt uw eigen innerlijke kracht of spirituele sterke kanten niet vol uit omarmd.

telefoon? Emotioneel actiedeel

te komen? •

HOE U EEN BALANS KUNT VINDEN

Heh ik moeite met het opmerken van de emotionele grenzen van an dere mensen?

WAPEN UZELF MET ONAFHANKELUKHEID

Experimenteer met het centreren van uw gevoelens voordat u om hulp vraagt

Als u een tot drie van deze vragen met ja beantwoordt, hebt u enkele trek

Dat gaat als volgt: definieer eerst de ergernis. Laten we zeggen dat uw baas,

ken van een spuier. Als u meer dan drie vragen bevestigend beantwoordt,

een Cruella de Vil-type (uit 107

is het duidelijk tot welk emoti9neel type u behoort.

van uw eigenwaarde. Stel uzelf dan de vraag: 'Hoe voel ik me hierdoor? Zie

Dalmatiers), weer eens gehakt

heeft gemaakt

dend? Verslagen? Zinnend op moord?' Sta uzelf toe deze emoties ongecensu

De erkenning dat u een spuier bent stelt u in staat een betere communi

reerd te ervaren, zonder ze uit te spelen; een belangrijk stadium voordat de

cator te worden door evenwicht te leren creeren tussen onafhankelijkheid

transformatie kan plaatsvinden. Ga, als derde, met behulp van deze technie

en emotionele expressie. Soms willen spuiers zo graag iets delen dat ze

ken aan uw gevoelens werken:

mensen afstoten. Op een feestje, op de markt, overal zitten ze op je, als dwangmatige emotionele reinigers. Hoewel het bevrijdend is gevoelens te uiten, moet een spuier een evenwicht vinden tussen een gezond luch ten van emoties en putten uit eigen innerlijke wijsheid. Neem onder staand profiel door dat de karaktertrekken van een spuier opsomt.

•

Stel uw intentie vast de emotie op te ruimen.

•

Blij f negativiteit uitademen.

•

Gebruik positieve binnenpraat om uzelf liefdevol terug te brengen in het

128

EMOTIONELE VRIJHEID

centrum. Zeg inwendig: 'lk heb mijn best gedaan. lk verdien zelfs lof voor

Bedenk dat niemand kan maken dat u zich mindenvaardi.g voelt zonder uw instemmin.g.

mijn minzaamheid.' Bevestig alies wat u goed deed; probeer te vergeten

ELEANOR ROOSEVELT

waar u mogelijk tekortschoot - een liefdevolle innerlijke monoloog die uw kracht herste It. •

Stem op uw intuitie af om een oplossing te vinden. Besteed een paar rusti ge minuten aan mediteren om te kijken welke beelden, indrukken of aha's u te binnen schieten om de situatie te verbeteren.

Als u, als spuier, deze stappen overslaat en regelrecht op de telefoon af stapt, zult u zichzelf van de kans beroven de emotionele spieren op te bouwen die voor meer vrijheid en autonomie noodzakelijk zijn.

EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN: �OE U UW SENSITIVITEIT KUNT BEGRIJPEN EN BESCHERMEN

De belangrijkste relatie die u ooit zult hebben is die met uzelf. Als deze goed is, zult u tot vruchtbare relaties met anderen in staat zijn. Het ken nen van het emotionele type dat u bent, levert een basis voor emotionele ontwikkeling. Bedenk echter wel dat het een begin van zelfkennis is en geen eindpunt. Er zitten vele lagen aan die mysterieuze ui. Ga niettemin,

Als u vrij wilt zijn kunt u niet nai:ef blijven over relaties. Sommige men

in dit stadium, op weg met wat u hebt. U zult in Deel twee van dit boek

sen zijn positief, bemoedigend, ondersteunend. Anderen kunnen alle op

emoties in diverse gedaanten en vormen aanpakken. Laten we ons eerst

timisme en kalmte regelrecht uit u zuigen. Voor de bescherming van uw

op het volgende hoofdstuk concentreren, dat gaat over het onschadelijk

sensitiviteit moeten deze emotionele vampiers beslist benoemd en be

maken van de emotionele vampiers die uw energie opzuigen.

streden warden. Ze zijn overal: medewerkers, buren, familie, vrienden. In de energiepsychiatrie heh ik een doorlopende stroom patienten behan deld die hard getroffen waren door uitzuigers - werkelijk een epidemie in de sfeer van de geestelijke gezondheid die de conventionele geneeskunde niet ziet. Ik huiver bij de gedachte hoeveel van deze 'wandelende emotio neel gewonden' (gewoonlijk oplettende, intelligente mensen) in chroni sche angst of depressiviteit zijn gaan berusten. Waarom die blinde vlek? De meesten van ons zijn niet voorgelicht over leegzuigende mensen of hoe we ons kunnen ontworstelen aan hun klauwen, onontbeerlijke socia le vaardigheden voor iedereen die naar vrijheid verlangt. Emotionele zuigwerking is een delicaat onderwerp. Wij weten niet hoe we tactvol kunnen wijzen op wat we nodig hebben. Gevolg: onze tong raakt ver lamd, we warden destructief passief. We negeren het

sos

uit ons diepste

wezen dat schreeuwt: 'Help!' Of we warden, bibberend op onze benen, zo bang dat we 'onbeleefd' over zullen komen dat wij martelaren warden in plaats van respectvol assertief te zijn. We uiten ons niet omdat we niet

EMOTIONELE

VRIJHEID

EMOTIONELE

VAMPIERS

BESTRIJDEN

als 'moeilijk' of harteloos beschouwd willen worden. (In Etiquette, van

woede, vermoeidheid of een wee, gek gevoel. De mate van stemmings

Emily Post, dat in r922 verscheen, warden moeilijke mensen samen met

wisseling of fysieke reactie kan varieren. De effecten van een vampier

lieden die boeren en op de stoep spugen in de categorie 'onbeschaafd

kunnen overrompelen als een geluidseruptie of u langzaam doen verslap

heid' op een hoop gegooid.)

pen. Maar zelden zal de uitzuiger u doelbewust enerveren. De meerder

Ik bied hier een vervolg op mijn paragraaf over energievampiers in Po

he'id handelt onbewust, niet beseffend dat ze emotioneel absorberend

sitive Enerm:I· Het idee raakte zozeer een collectieve snaar dat ik mij ge

werken.

noopt zag het uit te breiden am te illustreren hoe het op emotionele vrij

Laat ik u het geheim van de manier waarop een vampier opereert ver

heid van toepassing is. Waarom? Vampiers doen meer dan het opzuigen

tellen zodat u ze te slim af kunt zijn. Ben vampier maakt Clanstahen om zijn

van onze fysieke energie. De superboosaardigen onder hen kunnen u

slag te slaeln door uw emoties aan te wakkeren. Het bespelen van uw ,gevoelighe

doen geloven dat u een waardeloze, afstotende stumper bent die niet be

den brengt u uit uw evenwicht, waardoor

gemakkelgker leeB te zuigen bent.

ter verdient. Het subtielere soort brengt schade toe die meer op een lang

Van alle emotionele types zijn empathische mensen vaak het meest ka- ....

zaam afbranden lijkt. Kleinere steken hier en daar kunnen maken dat u

pot. Bepaalde emotionele gesteldheden vergroten iemands kwetsbaar

zich rot over uzelf voelt: 'Schat, ik zie dat je er een paar pondjes bij hebt

heid. Namelijk:

gekregen,' of: 'Het is niet Iadljlike om iemand te onderbreken.' In een oogwenk hebben ze u afgemaakt met een par in een zone van wankele

•

zelfwaardering.

•

Dit is mijn credo voor vampiers: hun capriolen zijn onaanvaardbaar, dus u moet een succesvol plan ontwikkelen am hen aan te pakken. Ik ge loof innig in de barmhartige boodschap van het Onzevader over het ver

geringe zelfwaardering depressie

•

een slachtoffermentaliteit

•

vrees om voor jezelf op te komen

•

verslaafdheid aan het behagen van mensen

geven van andermans plisstappen, maar ik hen oak voorstander van het voorkomen dat anderen onbewust of laaghartig misstappen jegens ons

Ik hen zelf het meest ontvankelijk voor emotionele vampiers wanneer ik

begaan. Pal staan tegenover leegzuigende mensen is een vorm van zor

mij wanhopig, vermoeid of op mijn nummer gezet voel. Enkele jaren was

gen voor uzelf en slimme communicatie die u moet beoefenen om uw

ik aan het proberen geweest om een project dat mij dierbaar was van de

vrijheid handen en voeten te geven.

grand te krijgen. Het stond bijna te gebeuren. Mijn hoop steeg tot grate

Waardoor wordt iemand een emotionele vampier? Eerst een psycholo

hoogte. Maar juist op dat punt ontdekte ik dat de persoon die de spil

gische reden: kinderen imiteren vaak vanzelf de meest ongunstige eigen

vormde voor bet succes van bet project, die ik toen pas had ontmoet, een

schappen van hun vader. Een in zichzelf opgaande vader kan van u een in

emotionele vampier was. Hij had een aangenaam vemisje en een glim

zichzelf opgaande zoon maken. Vroege invloed van een voorbeeld werkt

lach van oor tot oor, maar toen hij zijn hand uitstak drong het tot me door

door. Onderzoeken onder Holocaustoverlevenden onthullen dat velen

dat hij verwachtte dat ik die zou kussen, niet schudden. Hij insinueerde

zelf mishandelende ouders werden. De tweede verklaring heeft met sub

alsmaar dat het project niet zou opschieten tenzij hij de doorslag gaf. De

tiele energie te maken. Ik heb vastgesteld dat een trauma uit de kinderja

ze man stond erop mij 'Judy' te noemen, zelfs nadat ik hem verscheidene

ren - mishandeling, verlies, een alcoholistische ouder, ziekte - het energieveld van iemand kan verzwakken. Dit weglekken van energie kan de genen met zulke vroege bezeringen zo conditioneren dat ze ter compen

keren vriendelijk had gezegd dat ik liever had dat hij mij 'Judith' noemde - een soort verbaal machtsspelletje. Ik was graag bereid geweest hem te mogen, maar rnijn intu'itie bamerde erop: 'Maak dat je wegkomt. Dit is

satie uit de vitaliteit van anderen putten; niet iets waar men zich in het al

giftig.' De empathicus in mij voelde zich gesmoord. Na de bijeenkomst

gemeen bewust van is. Niettel'!lin kunnen de effecten extreem .zijn. Stel u

begon ik mij wanhopig te voelen, bang dat het project zonder hem in dui

een octopusachtig tentakel voor die zich van hun energieveld uitstrekt en

gen zou vallen. Toen laste ik een pauze in om eens diep adem te halen en

naar het uwe grijpt. Uw intu'itie registreert dit misschien als droefheid,

mezelf emotioneel op te schudden. Mijn op angst gebaseerde reactie was

132

EMOTIONELE VRIJHEID

EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN

133

niet de richting die mij voor ogen stond. In mijn diepste wezen voelde het

maar een ervoer, geeft dat aan dat u een uitzuiger op jacht hebt ontmoet.

beter om op een positiever partners chap te wachten in plaats van met een

•

Uw oogleden worden zwaar - u bent toe aan een tukje.

•

U voelt zich vemederd, alsof het kleed onder u is weggetrokken.

dat, als het project er dan moest komen, de juiste mensen zich wel zou

•

Uw stemming maakt een duikvlucht.

den aandienen. Nu, een jaar later, kan ik tot mijn vreugde melden dat dat

•

ook gebeurde. Dit incident bekrachtigde hoe wanhoop kan opereren om

•

emotionele vampier te werken. Dus koerste ik verder op het vertrouwen

U hebt zin om in dikmakend maar troostrijk eten te zwelgen. U voelt zich aangevallen, besmeurd of zenuwachtig.

intui:tie weg te drukken, dat het bevrijdend is nee tegen uitzuigers te zeg gen, te wachten op relaties die goed voelen.

Daarenboven kunnen soms intui:tieve flitsen en dromen alarm slaan. Let

Zie, wanneer u emotionele vampiers ontmoet, wat u ervan kunt leren.

erop. Na een diner dat ik bijwoonde, bijvoorbeeld, waarbij de gasten over

De keus is aan u. U kunt zich simpelweg gekweld voelen, kwaad of mach

zowat alles wel iets negatiefs op te merken "hadden, droomde ik dat ik

teloos. Of u vraagt, zoals ik probeer te doen, zich af: 'Hoe kan deze inter

door een hagel van bloedzuigers werd gebombardeerd. En nadat een kri

actie mij helpen groeien?' Zoals ik zei is iedere nanoseconde van het le

tische vriendin een van mijn patienten had afgekat, voelde ze zich alsof ze

ven, goed, slecht of neutraal, een kans om emotioneel vrijer te worden,

op de bodem van een put was gevallen. Een andere patient droomde dat

om het hart te verruimen. Als we enige hoop willen koesteren dat we de

er een duif op haar hoofd poepte - plats, daar kwam het: haar reactie op

tot oorlog ophitsende patronen kunnen doorbreken, moeten we allemaal

een nare onenigheid met de concierge van haar flat. Of u nu wakker bent

een rol spelen. Streef er, als vrijheidsvechter, naar om vampiers als een

of slaapt, let op sprekende beelden die emotie overbrengen. Dat zal u hel

gelegenheid te zien om het puikje van uzelf in te zetten en geen hang

pen een vampier te identificeren.

naar negativiteit te vertonen. Dan zult u omgeven door rozengeur weg gaan, zelfs bij Dracula's van klasse. HANDLEIDING VOOR HET OVERLEVEN VAN EMOTIONELE VAMPIERS: WIE ZE ZIJN EN HOE U ZICHZELF KUNT BESCHERMEN

De tweede richtlijn: Breng deze algemene punten van 'wel doen' en 'niet doen' bij emotionele vampiers in praktijk Verwijder als het enigszins mogelijk is uitzuigers uit uw leven. Volg ech ter bij diegenen die u niet kunt of wilt verwijderen - bijvoorbeeld vrien den die een moeilijke tijd doormaken of familieleden die nu eenmaal blij ven - deze tips op:

Orn uitzuigers te overtroeven moet u systematisch zijn. Emotionele vam piers kunnen uw gemoedsrust niet rui:neren of u dodelijk verwonden met

Doen

bijtende opmerkingen als u hen op het spoor bent. Deze handleiding ter overleving behandelt alles, van het herkennen van een eerste signaal tot

•

het inzetten van technieken om negativiteit uit te schakelen. Ze zal u in

•

staat stellen gecentreerd te blijven in moeilijke relaties.

of aan een familiediner heeft aangezeten met een vampier, kan bevesti gen dat hij enkele gemeenschappelijke neveneffecten heeft ervaren. Zelfs na een kort contact voelt u zich slechter; zij voelen zich beter. Let op de volgende tekenen om na te gaan of u bloed heeft verloren. Als u er ook

Kalm en nuchter blijven in plaats van op hun lokaas af te gaan.

•

Pauzeren en een plan ontwikkelen om de situatie op te lossen voordat

•

Duidelijk, ferm, en op neutrale toon communiceren als u grenzen

wordt uitgezogen Iedereen die ooit een kantoor heeft gedeeld, in een carpool heeft gezeten,

Naar intui:tieve signalen van gevaar luisteren {u krijgt koude rillingen, een vieze smaak in uw mond, een moe of gespannen gevoel}.

•

De eerste richtlijn: Stel vast ofu door een emotionele vampier

Diep ademhalen om u te concentreren.

u reageert (zie de vierde richtlijn hiema). stelt.

134

EMOTIONELE VRIJHEID

Niet doen

EMOTIONELE VAMPIERS

BESTRIJDEN

135

De oplossing is altijd op te biechten waar u emotioneel klem zit en het hiermee samenhangende gedrag te veranderen. Zo bleef een patient die

•

In paniek raken.

met grafische computerprogramma's werkzaam was zijn vrouw bestoken

•

Uw intui:ti.eve tekenen wegredeneren of uzelf een neuroot noemen.

met geweeklaag hoe hij telkens in het nauw werd gedreven door saaie

•

lets eruit flappen waar u later spijt van zult krijgen of een beschuldi

projecten op zijn werk. In plaats van te proberen de situatie te verbeteren,

gende toon aanslaan.

zanikte hij alleen maar. Zij began bang te warden door deze gesprekken

•

Vechten met de bewuste persoon.

en gaf hem dat diplomatiek te kennen. Dit bracht mijn patient ertoe de

•

Overeten om stress te behandelen.

kwestie bij zijn leidinggevende aan te kaarten, wat hem meer stimuleren de opdrachten opleverde. Evenzo probeer ik telkens wanneer ik naar

Denk er ook over na met wat voor soort emotionele vampiers u te maken

vampiergedrag afglijd mijn gedrag te onderzoeken en te veranderen of

hebt; wij trekken vaak aan wat we emotioneel niet in onszelf hebben.op

anders de bijzonderheden met een vriendin of therapeut te bespreken zo

gelost. Als u angstig bent, zult u zich mogelijk omringd zien door harden

dat ik kan veranderen. Aarzel niet om hulp te zoeken wanneer u ten einde

angstige mensen. Wanneer u echter begonnen bent een emoti.e te helen,

raad bent. Ga oak de typen van emotionele vampiers in de volgende para

is het minder waarschijnlijk dat u deze aantrekt, en dan bezit ze oak niet

graaf na am zeker te weten dat u niet een van hen bent.

hetzelfde vermogen am u uit te putten. Als u besluit dat de voordelen zwaarder wegen dan de nadelen van het

De vierde richtlijn: Identificeer en bestrijd emotionele vampiers

blijven omgaan met een emotionele vampier, zoals een blaffende collega

Orn van vampiers gevrijwaard te blijven moet u de aard van het beestje

of partner, moet u de verantwoordelijkheid nemen voor die beslissing en

kennen. Elke vampier heeft een speciaal talent am u emotioneel in het

de manier waarop u reageert. Vraag u af: 'Hoe kan ik de relatie in stand

ongerede te brengen. Het goede nieuws is dat vampiers voorspelbaar

houden zonder me onderdrukt te voelen?' Samen met het uitvoeren van

zijn. Als u hun psychologische

true

eenmaal kent, zult u niet meer door

de methoden die ik zal voorstellen, betekent dit dat u zich op het goede

hen overrompeld warden. Ik zal emotionele vampiers introduceren als

concentreert en iemands beperkingen accepteert.

varianten van erkende persoonlijkheidsstoomissen (aanhoudend onaan

De derde richtlijn: Zou u een emotionele vampier kunnen zijn? Hoe weet u dat?

gepast gedrag dat het sociaal functioneren in de weg staat), maar clan met een spirituele en intuitieve draai van de energiepsychiatrie. Als u vam piers vanuit meerdere gezichtshoeken doorziet, bent u in het voordeel.

We hebben allemaal een vleugje vampier in ons, vooral als we gestrest

Dat is oak het geval als u empathie voor hun emotionele kwetsuren op

zijn. Maak dan even pas op de plaats. Het is lofwaardig om toe te geven:

brengt - intui:tief voelen doet voor mij even werkelijk aan als een fysieke

'Ik geloof dat ik mensen emotioneel aan het uitzuigen hen. Wat kan ik

veiwonding. Bedenk wel: niemand wordt een vampier omdat hij of zij ge

doen?' U kunt niet vrij zijn zonder die eerlijkheid. Daama kunt u veran

lukkig is. Of ze het nu weten of niet, vampiers warden gedreven door on

deren. Er zijn enkele veelvoorkomende indicaties dat u een uitzuiger aan

zekerheid en zwakheid; gebreken die welwillendheid tegengaan. Dat is

het worden bent:

geen excuus voor hun roofdierachtige optreden. Nee, het stelt u in staat mededogen te tonen jegens mensen die u misschien niet mag terwijl u

•

Mensen mijden u of gaan glazig kijken tijdens een gesprek.

grenzen stelt; een paradigma voor emotionele diplomatie dat u bevrijdt

•

U bent geobsedeerd door uzelf.

en het uitzuigen terugdringt. Ik zal narcistische, afhankelijke, obsessie

•

U bent vaak negatief.

ve, kritische en borderlinepersoonlijkheden behandelen, allemaal nacht

•

U roddelt over mensen; geeft op hen af.

merries voor vrienden en familie om mee om te gaan. Dit kader zal u hel

•

U bent krii t sch, controlerend.

pen uw relaties helder te krijgen, maar oak te beseffen dat er over een

•

U zit in een emotioneel zwart gat maar zult geen hulp krijgen - dit

mens veel meer te zeggen valt dan een enkele definitie. Probeer, am u te-

legt druk op relaties en zal u niet bevrijden.

EMOTIONELE VRIJHEID

EMOTIONELE VAMPIERS

gen iedere vampier te beschermen, mijn duidelijke methoden, die u in al

BESTRIJDEN

137

Test: Heb ik een relatie met een narcist?

lerlei combinaties kunt toepassen. Blijf daarbij doelgericht: uw doel is niet vampiers te rehabiliteren, maar hen te weerstaan met ongemene goedgunstigheid. Hier volgen de types.

Treedt de betreffende persoon op alsof het Ieven om hem draait?

•

Moet ik hem complimenteren om zijn aandacht of goedkeuring te

•

Emotionele vampier 1: De narcist (narcistische persoonlijkheid) Hun motto is: 'Ik eerst.' Het gaat altijd alleen om hen. Ze hebben een overspannen idee van eigen belangrijkheid en recht, eisen aandacht op

krijgen? Stuurt hij het gesprek steeds weer terug naar zichzelf?

•

Bagatelliseert hij mijn gevoelens of belangen?

•

Wordt hij, als ik het met hem oneens hen, koel of afstandelijk?

en hunkeren naar bewondering. Ze zijn een legende in hun eigen denken en de wereld wordt in hun beeld weerspiegeld. Ze zullen u op een feestje

Als uw antwoord op een of twee vragen bevestigend is, is het waarschijn

klemzetten en u oeverloos het epos van hun leven verhalen. Sommige

lijk dat u met een narcist te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja

narcisten zijn onsympathieke, schreeuwerige egotrippers. Andere kun

beantwoordt, doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een

nen innemend, intelligent, warm zijn - dat wil zeggen, zolang hun goe

narcist geschonden wordt.

roestatus niet wordt bedreigd. Als u ophoudt hun ego te strelen, of zo vrij bent het met hen oneens te zijn, keren deze vampiers zich tegen u en

Narcisten zijn harde noten om te kraken. Het beste wat ik bij deze patien

warden ze een plaag. Als u <lit patroon eenmaal doorhebt, is een narcist

ten kan doen, is aanknopen bij hun positieve aspecten en me concentre

voor

u ongeveer net zo innemend als een bananenschil. Deze vampiers zijn zo Bevaarlijk omdat ze empathie ontberen en een beperkt 11ermo9en tot on voorwaardelijke liefde hebben. Helaas heeft hun hart zich niet ontwikkeld

ren op gedragingen waarvan zij toe9e11en dat ze niet werken. Toch is, zelfs

of het is geblokkeerd geraakt door een vroeg psychisch trauma, zoals te

lusie dat zoiemand tot het geven en nemen in staat is dat bij intimiteit

als men wil veranderen, de vooruitgang beperkt, met karige winst. Mijn professionele raad: word niet verliefd op een narcist en koester niet de il

zijn grootgebracht door narcistische ouders - zowel in emotioneel als in

hoort. In zo'n relatie zult u emotioneel altijd in zekere mate alleen staan.

spiritueel opzicht een verlammende handicap. (De schade van een narcis

Als u een afstandelijke narcistische echtgenoot hebt, probeer dan niet de

tische opvoeding wordt voortreffelijk belicht in

koestering te krilgen die u van uw ouders nooit hebt gekregen; dat zult u

Drama of the Gefted Child

van Alice Miller.) Hoe moeilijk <lit misschien ook te begrijpen is, deze

niet gedaan krijgen. Verwacht ook maar niet dat uw sensitiviteit wordt ge

vampiers hebben weinig inzicht in hun <laden en ze betreuren die even

honoreerd. Zulke vampiers eten empathische personen op als hun

min.

avondmaal; ze maken de liefde bitter, met alle bochten waarin u zich

Hoewel ze vaak in hoge mate intu'itief zijn, gebruiken ze hun intui:tie voomamelijk uit eigenbelang en ter manipulatie. Spiritueel gesproken is

moet wringen om hen te behagen. Uiteindelijk zullen ze uw hart breken en u van uw vrijheid beroven.

de narcist iemand die erom vraagt eens flink de wind van voren te krij

Ik werd geroerd door het portret van een narcistische ouder dat Ber

gen. Zoals het chassidische gezegde luidt: 'Er is geen ruimte voor God bij

nard Cooper in zijn gedenkschrift The BiUftom MlJ Father geeft. Toen Ber

degene die vol is van zichzel£' Egotripperij stremt onvermijdelijk de ziel,

nard 28 was stuurde zijn vader, Ed, een scheidingsadvocaat, hem een fac

zonder enige bevrijdende werking.

tuur voor zijn vaderlijke diensten, getypt op het licht doorschijnende

Het is belangrijk te weten wanneer u met een narcist te maken hebt

briefpapier van zijn advocatenkantoor. Het was geen grap. De factuur be

- dan kunt u besluiten hoe u diegene aanpakt om uw leven gemakkelijker

helsde het bedrag dat zijn vader voor zijn opvoeding had uitgegeven: twee

te maken. Stel uzelf om hierachter te komen de volgende vragen.

miljoen dollar. Dat is wel het meest woeste verhaal dat ik ken over ie mand die opeist waar hij zogenaamd recht op heeft. Arme Bernard be taalde de rekening niet. Maar verbazend genoeg bleef hij in de daaropvol gende decennia van wrok en teleurstelling maar proberen uit mededogen

EMOTIONELE VRIJHEID

EMOTIONELE VAMPIERS

BESTRIJDEN

139

Emotionele vampier 2: Het slachtoffer (afhankelijke persoonlijkheid)

deze man te begrijpen en niet in <liens voetsporen te treden. Toen zijn va der boven de tachtig was, had Bernard (samen met een inwonende ver

Deze vampiers werken op uw zenuwen vanwege een houding van zelfbe

pleegster, die al snel Bemards minnares werd) de taak voor hem te zor

klag en zijn allergisch voor het nemen van verantwoordelijkheid voor hun

gen. Ik hen diep onder de indruk van de manier waarop Bernard er met

daden. Mensen zijn altijd tegen hen, en dat is de reden van hun ongeluk

een hart vol licht doorheen kwam - een zeldzame overlever van een nar

kigheid. Ze poneren zich als hulpelozen die om redding vragen, en ze

cistische ouder.

zullen van u hun therapeut maken. Als vriend wilt u hen helpen, maar u

Als een narcist u emotioneel uitzuigt, zal onderstaande oefening u

wordt overspoeld door hun eindeloze verhalen van kommer en kwel: een

helpen uw kracht te herwinnen en zorgvuldig met zijn of haar egocentris

vriendje ging ervandoor... alweer; een moeder die hen niet begrijpt; een

me om te gaan.

potige baas was onaangenaam. Wanneer u suggereert hoe de antler aan alle narigheid een einde zou kunnen maken, zal hij zeggen: 'Jawel, maar...' en dan met nieuwe onoplosbare klachten komen. Deze vampiers Emotioneel actiedeel

kunnen zo vasthoudend zijn dat ze als vliegenpapier aan u kleven. Als u er doorgaans toe wordt verleid de problemen van anderen op te

STEL UW VERWACHTINGEN BIJ EN HANTEER UW BEHOEFTEN

lossen, bestaat de kans dat u talrijke slachtoffers in uw leven hebt aange

DOELMATIG

trokken. Stel uzelf, om hun kenmerken vast te stellen, de volgende vra gen:

Gebruik deze methoden om narcisten af te weren: •

Test: Heb ik een relatie met een slachtoffer?

Houd uw verwachtingen realistisch. Laat u tot niets verleiden. Profiteer van hun goede eigenschappen, maar begrijp dat ze emotioneel beperkt zijn, ook al zijn ze heel verfijnd in andere opzichten. Als u dat accepteert zult u niet

•

Lijkt deze persoon vaak ontroostbaar of depressief?

iets van vrienden, familie of medewerkers blijven vragen wat ze niet kunnen

•

Wordt u door hulpbehoevendheid leeggezogen?

geven. Denk eens aan deze definitie van krankzinnigheid: als u dezelfde han

•

Wijt ze haar problemen altijd aan 'pech' of de oneerlijkheid van ande ren?

delingen herhaalt maar telkens een andere reactie verwacht. •

Moak uw eigenwaarde nooit afhankelijk van hen. Trap niet in de val een nar

•

Screent u uw telefoongesprekken of zegt u dat u het druk hebt om

•

Brengt haar aanhoudende negativiteit uw positieve houding in gevaar?

haar litanie van klachten te ontwijken?

cist altijd te willen behagen. Bescherm ook uw sensitiviteit Vertrouw uw diepste gevoelens niet toe aan iemand die ze niet zal respecteren. •

Laat zien hoe iets in hun voordee/ za/ zijn. De vierkante waarheid is dat u, om succesvol met narcisten te kunnen communiceren, de dingen zo moet inkle

Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het waarschijnlijk

den. Uw behoeften duidelijk meedelen werkt zelden; kribbig, boos of dwin

dat u met een slachtoffer te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja

gend worden evenmin. Houd juist de belangen van de ander voor ogen. u

beantwoordt doet dat vermoeden dat een slachtoffer bezig is uw emotio

moet niet tegen uw echtgenoot zeggen: 'lk ga echt heel graag naar een fa

nele vrijheid te ondermijnen.

miliediner;' maar: 'ledereen mag jou echt graag. Ze zouden heel blij zijn als je komt.' Of in plaats van tegen uw werkgever te zeggen: 'lk wil liever minder

De traditionele psychiatrie zegt dat afhankelijke persoonlijkheden een

avonden werken,' zegt u: 'lk kan in deze uren uw bedrijf meer opbrengst be

buitensporige behoefte aan het ontvangen van zorg hebben, hetgeen re

zorgen.' Natuurlijk is het beter als u niet te kampen hebt met het vervelende

sulteert in onderworpen, slachtofferachtig gedrag. Hun houding vloeit

geaai over de bol van een narcist. Maar als de relatie onontkoombaar is kunt

mogelijk v,oort uit gevoelens van hulpeloosheid uit de kindertijd of uit wed

u deze techniek gebruiken om tot het gewenste resultaat te komen.

ijverende slachtoffer-ouders. In de energiepsychiatrie heh ik ook gezien dat slachtoffers niet hebben geleerd voor innerlijke sturing toegang te

EMOTIONELE

EMOTIONELE VAMPIERS

VRifHEID

krijgen tot hun intu1tie; ze ontberen een duurzame spirituele verbonden

Emotioneel actiedeel

heid waaruit ze kracht of onafhankelijkheid kunnen opdoen. In plaats van te groeien van tegenspoed, de gulden regel van emotionele vrijheid,

STEL GRENZEN MET EEN IJZEREN HAND EN EEN FLUWELEN

voelen ze zich eraan overgeleverd. Deze vampiers snakken voortdurend

HANDSCHOEN

naar een dosis bevestiging, steeds op zoek naar een troostende pappie of mammie. Met de blinde ijver van een zuigeling komen ze op iedere tepel (van man of vrouw) af die ze maar kunnen vinden en ze zullen blijven zuigen zolang u het toelaat. De nieuwe schoonmoeder van mijn pasgetrouwde patient Jane, Bitsy, was typisch zo'n slachtoffer. Bitsy belde zo vaak op, om telkens maar weer over de onrechtvaardigheden in haar leven te klagen, dat Jane bang werd de telefoon op te nemen. Uiteindelijk began ze, omdat ze werkelijl\ angstig werd, selectief met binnenkomende telefoongesprekken om te gaan. Toen een conflict dreigde was Jane geneigd te aardig te zijn; ze

Vriendelijk maar beslist grenzen stellen is gezond. Mensen moeten de verant woordelijkheid voor hun eigen leven op zich nemen. Het is niet uw zaak om wie dan ook op te knappen. De ander uit de wind houden werkt altijd ave rechts. Zonder grenzen is een relatie niet evenwichtig; niemand is daarmee gebaat. U zou best eens het gevoel kunnen hebben: 'lk ben je geklaag spuug zat.' Maar u kunt, terwijl u een meer gematigde toon aanslaat, als volgt som mige algemene situaties aanpakken. •

kreeg het woord nee niet over haar lippen. Ook wilde ze, begrijpelijk, haar durige gesprekken, mee met de manier waarop Bitsy's ex-echtgenoten,

Als het slachtoffer, kwaad, komt met 'Een mooie vriend ben jij!' moet u niet op die true ingaan. Antwoord slechts: 'lk ben een heel goede vriend en

buren en zelfs 'een ondeugdelijke klusjesman' haar kleineerden. Uitein delijk kon Jane het niet meer harden. Ze koesterde wrok en voelde zich

ik houd van je; maat meer heb ik niet te bieden.'

daar schuldig over. Ze was Bitsy's emotionele gijzelaar geworden; zelf •

kon spreken zonder hun relatie in gevaar te brengen. Mahatma Gandhi ken is beter en grater dan een ja dat enkel wordt uitgesproken om te be

chaamstaal die zegt dat het niet het goede moment is: kruis uw armen, ver

hagen, of, wat nog erger is, om moeilijkheden te voorkomen.' Met die

breek het oogcontact of draai u zelf'S om. Hoe minder u op dit slachtoffer ingaat, hoe beter. (Onderzoeken onthullen dat de meeste werkende perso

uitspraak in mijn achterhoofd reikte ik onderstaande suggesties aan om dit soort vampiers af te weren. U kunt ze ook uitproberen.

nen zich nauwelijks elf minuten kunnen concentreren zonder door een kan

Emotionele vampier 3: De controlefreak (obsessieve-compulsieve Deze vampiers proberen u obsessief onder controle te houden en hebben er geen moeite mee u voor te schrijven wat u client te zijn en te voelen. Ze hebben overal een mening over; wees het op eigen risico met hen oneens. Het leven is zwart of wit. Ze zullen u overheersen door uw emoties krach teloos te maken als deze niet met hun regels stroken. Controlefreaks be ginnen zinnen vaak met: 'Weet je wat jij nodig hebt?' en vertellen het u dan. Ze zullen schoten afvuren als 'Ben jij nog steeds niet over die knaap heen?' of: 'Ik ga met jou eten als je belooft te lachen.' Slachtoffers nodi-

Tegenover een co//ega. Antwoord oprecht 'lk vind het echt erg dat jou dit overkomt.' Glimlach dan, nadat u even geluisterd hebt, en zeg: 'lk heb goe de hoop dat het allemaal in orde komt. lk hoop dat je het begrijpt; ik zit aan een deadline en moet weer aan het werk.' Gebruik tegelijkertijd een li

zei iets geweldigs: 'Een nee dat uit diepste overtuiging wordt uitgespro

persoonlijkheid)

Tegenover een vriend of familielid. Glimlach en zeg vriendelijk: 'Onze relatie is belangrijk voor mij. maar het helpt niet als je jezelf steeds maar beklaagt lk kan maar vijf minuten luisteren tenzij je bereid bent over oplossingen te praten.' Wees erop bedacht dat de ander de schuld bij u probeert te leggen.

nieuwe schoonmoeder tegemoetkomen. Maandenlang leefde ze, in lang

een slachtoffer geworden. Toch wist ze neg steeds niet hoe ze zich uit

BESTRIJDEN

toorgenoot gestoord te worden.} •

Tegenover uzelf. De manier waarop ik mij uit de slachtoffermentaliteit los ruk is dat ik eraan denk hoe gezegend mijn leven is vergeleken met dat van een groot deel van de mensheid. lk hoef niet te vechten om genocide, ar moede of dagelijks straatgeweld van een opstandige strijdgroep te overle ven. lk heb de luxe dat ik me eenzaam voel als ik geen liefdespartner heb of me erger aan een emotionele vampier. lk bezit het geschenk van de tijd om negatieve emoties de baas te worden. Door het zo te zien wentel ik mij niet langer in mijn gevoel; een benauwd soort genoegen. Dus probeer, wan neer u denkt dat u een slechte dag hebt. dit soort perspectief te hanteren.

EMOTIONELE VAMPIERS

EMOTIONELE VRIJHEID

BESTRIJDEN

1 43

holistische ouders, of ze zijn vroegtijdig in de steek gelaten, waardoor het

gen deze vampiers uit om hun gang te gaan. Een wankele zelfwaardering wekt de aanvalslust van controlefreaks. Of ze nu ongevraagd advies spui

moeilijk werd vertrouwen te schenken of de controle aan anderen of een

uw nummer te zetten, hun booghartige uitspraken kunnen varieren van

een machodrive om in de werken persoonlijke sfeer bun omgeving met

vaak zien als mensen die niet aan hun maatstaven voldoen. Ze kunnen

schieten en gebrek aan innerlijke kracbt. Lichaamstaal verraadt het. Orn bun territoriale stoerheid te onderstrepen kunnen ze een hoge borst op

hogere instantie over te geven. Verder bebben sommige controlefreaks

en over hoe u gewicht kunt kwijtraken of boosheid gebruiken om u op

zwier naar hun hand te zetten - een masker voor hun gevoel van tekort

irritant tot grof. Controlefreaks zijn vaak perfectionisten, die anderen.._

van mening zijn: 'Als je iets goed voor elkaar wilt bebben, moet je het zelf

doen.' (Die weerstand tegen loslaten is iets waar ik jarenlang mee heh .

zetten,

lefreaks zijn oak controlerend voor zichzelf. Ze kunnen fanatiek koolhy

weer naar voren komen zetten tot in uw ruimte. Wat hun motivaties ook

traditionele psychiatrie bestempelt hen als rigide gericht op details, re

houdende druk smoren.

mogen zijn, controlefreaks zullen uw emotionele vrijheid met hun aan

draten tellen, reinbeidsfreaks warden, of in workaholics veranderen. De

heid. Het,meest ergerlijKe aa-.rf deze vampiers is wel dat ze zichzelf door gaans niet 'als controleziek zien - enkel in orde.

Stel uzelf de volgende vragen om vast te stellen of u door deze emotio

nele vampiers wordt uitgezagen. Daarna kunt

Als u controlefreaks zorgvuldig aanpakt, kunt u zichzelf van hun ma nipulaties ontdoen. Deze vampiers zijn voorspelbaar. Als u weet hoe ze te werk gaan, kunt u kiezen hoe u met hen om zult P.aan. I

gebruikmaken van de

methoden in deze paragraaf om zo iemand vanuit een meer gecentreerde

Emotioneel actiedeel

positie aan te kunnen pakken.

WEES SELECTIEF MET CONFRONTATIES EN ZEG WAT U NODIG HEBT

Test: Heb ik een relatie met een controlefreak?

•

Claimt deze persoon alsmaar dat hij of zij weet wat het beste is voor �?

Moet u dingen typisch op zijn manier doen?

Gebruik de volgende methoden om controlefreaks af te weren: •

Is bij zo overheersend dat u het als verstikkend ervaart?

Hebt u het gevoel gevangen te zitten in de rigide orde van dez�per

offer te spelen. Het belangrijkste van alles: kies altijd een samenhangende, doelgerichte benadering. Controlefreaks zijn altijd op een machtsstrijd uit, .

Is er geen lol aan deze relatie omdat ze verstoken is van spontaniteit?

dus probeer van kleinigheden geen probleem te maken. Richt u op zaken

Als u op een of twee vragen bevestigend antwoordt, is het aannemelijk

die prioriteit hebben en waar u zich echt druk om maakt; kibbel er niet over

dat u met een controlefreak te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja beantwoordt doet dat vermoeden dat een controlefreak aan uw emotio

nele vrijheid knaagt.

Mensen die het gevoel hebben dat ze de dingen niet in de hand hebben,

worden controlefreaks. Diep vanbinnen zijn ze bang in te storten, daar

om gaan ze op kleinigheden letten om de angst aan banden te leggen. Ze hebben misschien een chaotische kindertijd gebad, geleden ender alco-

Het geheim van het succes is dat u nooit probeert de controlefreak te contro leren. Spreek u uit, maar zeg hem nooit wat hij moet doen. Wees gezond as sertief maar niet controTerend. Houd zelfvertrouwen en weiger het slacht

soon?

•

een klap op de rug geven, hun lippen tuiten, of op uw lip komen

zitten als ze praten. Zelfs als u een paar stappen terug doet, zullen ze

moeten worstelen, hoewel ik gemakkelijker word in delegeren.) Contro

gels, lijsten en and�ren overbeersend ten koste van flexibiliteit en open-

dat de dop niet op de tandpasta zat. •

Probeer de betrokken, directe benadering. Gebruik die bij goede vrienden of anderen die ontvankelijk zijn voor feedback. Als bijvoorbeeld iemand de ge sprekken domineert, zeg dan fijntjes: 'lk stel je opmerkingen op prijs, maar ik wil ook graag mijn meningen geven.' De ander beseft misschien niet dat hij of zij de discussie naar zich toe trekt en zal dat graag veranderen.

• Stel grenzen. Als een zeer goede vriend of collega u maar blijft zeggen hoe

EMOTIONELE

u iets moet aanpakken, zeg dan beleefd: 'Jk stel je raad op prijs, maar ik wil dit toch echt zelf oplossen.' Misschien moet u de controlefreak een aantal keren aan uw standpLint herinneren; steeds op een vriendelijke, neLitrale toon. Herhaling is essentieel. Verwacht geen wonderen ter plekke. Omdat controlefreaks het zelden snel opgeven, moet LI gedLildig zijn. Als LI LIW standpunt in de loop van dagen of weken respectvol herhaalt, ZLillen nega en zal het karakter van tieve commLinic:atiepatronen Jangzaam verschLiiven de relatie zich anders af gaan tekenen. Als LI in een impasse komt, berList daar dan in. Laat het onderwerp dan verdwijnen. •

EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN

VRIJHEID

Schat de situatie in. Als uw baas een controlefreak en perfectionist is (en u hebt besloten te blijven), weet dan wel met wie u te maken hebt Loop niet te mokken dat de ander zo'n hLifter is en verwacht niet dat hij of zij zal ver anderen (de ander zal zLilke negatieve vibraties steflig opvangen). Opereer dan binnen die beperkte realiteit. Als LIW baas LI bijvoorbeeld voorschrijft hoe LI een project moet voltooien en u voegt er een paar goede ideeen van Lizelf aan toe, bedenk dan dat dit mogelijk niet in goede aarde valt Als u

145

va ook al voel jij je er ellendig onder. De opmerkingen van deze vampier rieren van kleine aanmerkingen tot iemand helemaal te schande zetten. Fascinerend is dat het blad Science meldt dat wanneer iemand jou kl�i pijn neert, jouw hersenen reageren zoals bij fysi_ eke p_iin. Kritiek kan ert doen of het nu van iemand anders of van binnenuit komt. Ze belemm ' t en he sabelen de emotionele vrijheid door jouw zelfvertrouwen neer te n als 'Jij onveilig te maken om emoties te verwoorden. Beschuldiginge e parttim je bent zo'n huilebalk' of 'Jij bent een slechte ouder omdat gelooft, werkt' ondermijnen je emoties. Als je zulke kritiek ook maar half . hangen al dan niet goedbedoeld, zal ze als een akelige geur blijven hen Het probleem van het omgaan met critici is dat veel mensen aan neel emotio wennen, zich chronisch geslage n voelen, of uiteindelijk n dichtklappen. Orn te voorkomen dat dit gebeurt moet u om te beginne identifi te uzelf de volgende vragen stellen om deze vampiers in uw leven en in de ceren opdat ze u niet langer uitputten. Daama kunt u de method sensiti uw ze paragraaf gebruiken om effectiever met hen om te gaan en .

viteit te ontzien.

uw gedachten over de aanvullingen niet-verdedigend aanbiedt, zult LI eer

Test: Heb ik een relatie met een criticus?

der aangehoord warden. Maar als uw baas reageert met 'lk heb niet ge zegd dat je dat moest doen. Maak dat alsjeblieft ongedaan,' dan moet LI het hoofd buigen vanwege het statLisverschil dat in de relatie ingebakken

Voel ik me in de ogen van deze persoon ten slotte altijd tekortschie

•

ten?

zit Uw poot stijf houden - proberen de controlefreak te controleren - zal het werk aIleen maar stressvoller maken, of u wordt ontslagen.

Ben ik het frequente mikpunt van haar scherpe opmerkingen?

•

Ziet ze vanaf de andere kant van de kamer een smetje aan mij, en be

•

gint ze daar dan over? Emotionele vampier 4: De criticus (gemengde persoonlijkheidsstoomis) Deze vampiers, die nauw aan de controlefreaks verwant zijn, voelen zich geroepen om uw vermeende verdiensten of tekortkomingen te beoorde len. Ze kunnen dwars door een volle kamer foutjes signaleren en dan schaamteloos suggereren hoe u die kunt verbeteren 'voor uw eigen best wil'; woorden die ik altijd van mijn eigenwijze joodse moeder te horen kreeg als ze mij van top tot teen opnam. Dan zei ze: 'Als jij je eens naar de laatste mode zou kleden, zou je zo mooi zijn.' Haar rechtvaardiging luid de: 'Ik zeg dit tegen je omdat ik van je houd.' 0 wee: ma hield zeker van mij, maar ze verfoeide mijn heilige jeans, die ik altijd droeg, evenzeer als ik ze als heilig beschouwde. Critici geloven dat het hun door God ge schonken recht is om wat zij 'opbouwende kritiek' noemen te Ieveren,

•

Kraakt ze anderen altijd af?

Heeft ze harde kritie� op zichzelf?

Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het waarschijnlijk dat u met een criticus te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja be antwoordt doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een criti cus wordt geschonden. Waarom oefenen mensen kritiek uit? De traditionele psychiatrie zegt dat het een neiging is die inherent is aan vele persoonlijkheidsstoomissen, vooral aan de obsessieve-compulsieve, borderline en de narcistische. De ze vampiers imiteren typisch kritische ouders en oordelen meedogenloos over hun eigen 'tekortkomingen'. De zelfhaat die in het hoofd van deze

EMOTIONELE

VRIJHEID

EMOTIONELE

VAMPIERS

BESTRIJDEN

147

beschuldigers huist is op het randje van masochisme. En tocb willen ze de simpele waarheid niet erkennen dat ze u hard vallen omdat zij zich te

kort voelen schieten. Ook is bekritiseren in de ogen van deze·zelfbe

'Soms is stilte het beste antwoord.' Als critici van marginaal belang zijn, is

noemde scheidsrecbters van goed en kwaad alleszins redelijk. 'He, ik hen

het missc-hien niet de moeite waard erop in te gaan. Beset liever dat ze

alleen maar eerlijk,' zeggen ze dan, ook al is de 'waarheid' een forse bele diging. Jawel, soms hebben ze de bedoeling behulpzaam te zijn. Ze kun

de plank misslaan: gewoon doorgaan. *

nen echter, als compensati� voor hun onzekerbeden, kritiek als mecha

pen. Maar als je kritisch bent is het moeilijker voor mij jou aan te horen.

laten voelen. Energetiscb kan dit aanvoelen alsof u een salvo macbinege

Het is voor mij heel onaangenaam wanneer je .... lk wil graag dat je dat

weervuur bebt moeten incasseren. Deze vampiers krijgen er een kick van

terugneemt' Misschien wilt u bepaalde thema's taboe verklaren, zoals

als ze u emotioneel aan stukken snijden. Of ze zijn niet bekend met het

persoonlijk voorkomen. Het is ook nuttig zo'n begrenzing in evenwicht te

spirituele gebod dat we emaar moeten streven niet te oordelen, 6f ze u

brengen door bevestigende feedback over andere terreinen van uw rela

de keus niet bun in

tie te geven, zodat deze vampiers zich niet aangevallen voelen - bijvoor

breng af te wijzen. Kritische mensen zijn als kippen die in de grond aan

beeld de erkenning dat hij of zij altijd een royale vriend is geweest en

bet wroeten zijn. U hoeft niet onderaan in bun pikorde te staan of ze eten

hoezeer u het waardeert dat er in alle openheid gecommuniceerd kan

toe te werpen. Probeer de tactieken die ik aanreik uit om de kritiek in perspectief te

worden. *

blijven zien. Voor vrij-zijn is nodig dat u weet wat waar is over uzelf en

S/uit een compromis - go niet in de verdediging. Als uw partner u bijvoor beeld bekritiseert omdat u de vaat in de gootsteen laat staan, wilt u de

wat niet. Kritiek kan alleen uw stemming neerbalen als u ze ovemeemt.

taak misschien tussen u beiden verdelen. Of als een collega u bekritiseert

Naarmate u zich een weg door uw twijfel aan uzelf weet te banen, zult u

omdat u te luid praat, praat dan door, maar demp uw stem. Compromis

beter in staat zijn van de commentaren die deze vampier vanuit de zijlijn geeft afstand te nemen.

Vat de koe van misplaatste kritiek bij de horens. Begin het gesprek altijd positief. Zeg op een zakelijke, ferme toon: 'lk zie dat je probeert te hel

nisme gebruiken om hun eigen ego op te krikken en u zich inferieur te

scbatten het niet naar waarde - en ook laten ze

Laat de bijtende opmerking minzaam passeren. De dalai lama stelt voor:

is een teken van respect dat lang meegaat. *

Laat een liefdesbom afgaan. Sams is het beste afschrikmiddel voor die vampiers rustig neutraal te zijn over hun kritiek en de negativiteit door een massieve dosis lankmoedigheid onschadelijk te maken. Wat ze ook

Emotioneel actiedeel

zeggen, vat het luchtig op en wees aardig. Ziezo, stelletje critici dat jullie zijn! Een chirurg van de oude stempel zei bijvoorbeeld eens tegen mij:

HOE U EEN CRITICUS KUNT OPVANGEN ZONDER ERONDERDOOR TE GAAN

'Wij zijn te subtiel om in ons ziekenhuis intuitie aan studenten genees kunde te leren!' In plaats van mij te verdedigen of boos te worden (waar mee ik niets bereikt zou hebben) prees ik hem oprecht voor zijn toegewij

Gebruik onderstaande methoden om critici af te weren. •

Sta altijd stil bij de bron. Kritiek tiert welig in onze wereld. Mensen hebben

king ongemoeid. lnteressant is dat hij in latere gesprekken mij begon te

uiteenlopende opvattingen hoe u 'hoort' te denken of te zijn. Als iemand

vragen naar de rol van intuitie bij patienten. De liefdesbom·aanpak stem

die u respecteert een suggestie doet, wilt u die mogelijk in overweging ne men. Sta anders niet bij kritiek stil. Een goede algemene regel is proberen

•

de jaren van doceren aan arts-assistenten chirurgie en liet ik de opmer

de hem mild op een manier die met confrontatie nooit zou zijn bereikt. *

Uit waardering voor dat wat nuttig is. Misschien moet u heilzame kritiek

dat u niet persoonlijk opvat wat persoonlijk is bedoeld. Mensen zeggen voortdurend onware dingen. Aan u de uitdaging hen niet te geloven.

verte vrouw van een patient van mij zat op een feest uiteindelijk altijd

Probeer een van deze duide/ijke mogelijkheden van omgaan met de kritiek.

met een gepijnigd gezicht in een hoek en vroeg zich dan af waarom er

ter harte nemen, of er nu om gevraagd is of niet Bijvoorbeeld, de intro

EMOTIONELE VAMPIERS

EMOTIONELE VRIJHEID

niemand met haar praatte. Met alle tact die haar man kon opbrengen zei hij: 'Schat, het is geen uitnodigend gezicht. Misschien moet je wat dichter bij mij blijven. lk zal je voorstellen aan mensen die jij plezierig vindt.' Het aanbod van mijn patient werd met zo'n charme en zonder beschuldiging, gedaan dat zijn vrouw erop in kon gaan. Daarna werden feestjes leuker voor haar. Natuurlijk is kritiek moeilijker te verteren als ze op een snijden de toon wordt gegeven. Dan is het uw zaak om de waarde ervan vast te stellen.

Emotionele vampier 5: De splitter (borderlinepersoonlijkheid) Splitters zien mensen of als goed, of als kwaad - en ze zijn fans van lief

vrijheid vergiftigen. splitter Beantwoord de volgende vragen am vast te stellen of u met een aaf gebruiken te maken hebt. Daama kunt u de methoden in deze paragr niceren. om een plan te ontwikkelen om succesvoller met hen te commu Test: Heb ik een relatie met een splitter?

maar u wordt alleen maar neergezet met de bedoeling dat u valt. De ene

Censureer ik mijn ware gevoelens omdat ik de woede van deze per

•

soon ducht?

ben je het vleesgeworden kwaad als ze ook maar het geringste gevoel hebben dat hun onrecht is gedaan of ze in de steek zijn gelaten. Dan wordt het lelijk. Als je eenmaal op de zwarte lijst van een splitter staat, is

Getroost ik mij veel moeite om de vrede te bewaren? Houdt hij mij vast in een emotionele achtbaan?

•

Aanbidt hij mij als ik aan zijn behoeften voldoe; is hij razend als

deze vampier een genadeloze wreker die jou woedend zal verscheuren (<lit is vooral giftig bij empathische personen). Splitters zijn heel bedre ven in kwaadaardigheid. Een van hen zei tegen zijn ex-vrouw, mijn pa tient: 'Jij bent een meelijwekkend type vrouw.' Dit was een reactie op haar ergemis over het feit dat hij 'per ongeluk' het enige exemplaar van de vi deo van de diploma-uitreiking van hun zoon op de middelbare school had gewist. Als vijftigjarige voelde mijn pas gescheiden patient zich onze ker over haar vrouwelijkheid. Hij wist dat en gaf haar de genadeslag. Bo vendien lanceerde hij een aanhoudende campagne van karaktermoord om hun zoon tegen deze goedallrdige vrouw op te zetten. Een splitter speelt het niet eerlijk en slaat terug door zich impulsief helemaal te laten gaan. Deze vampiers zullen niet aarzelen met uw beste vriendin naar bed te gaan als ze woedend op u zijn. Of ze kunnen tijdens een ruzie met zelf moord dreigen, in hun pols snijden of zichzelf verminken. Als inwonend arts hechtte ik menige pals van een splitter op eerstehulpafdelingen. In een paging aan de theatraal woeste uithalen van deze vampiers te ontko men, gaat u misschien op eieren lopen, niet van zins hun woede te wek ken, gevangenzittend in uw eigen huis. Echtgenoten van splitters leiden vaak een leven van stille wanhoop, emotioneel tot onderworpenheid ge prest.

149

Ze De woede�van deze vampiers houdt niet bij u op. Ze is besmettelijk elkaar tegen hebben een zesde zintuig waardoor ze weten hoe ze mensen inteme pa kunnen opzetten; toen ik op psychiatrische afdelingen met s kun Splitter tienten werkte werd ik erop getraind die true te ontdekken. heid is dat ze nen het moreel verzieken tenzij de staf een is. De mo�ilijk eigen moe uw dat vaak zo slim overtuigend zijn dat ze kunnen bereiken spelletjes van der (of scheidingsadvocaat) zich tegen u keert. Tenzij u de emotionele uw en de splitters kent, zullen ze uw interactie met anderen

de-haatrelaties. Ze zullen u verleiden door u op een voetstuk te zetten, minuut idealiseren ze hun 'nieuwe beste vriendin'; de volgende minuut

BESTRIJDEN

•

ik dat

niet doe? Acht ik mij dikwijls ten onrechte beschuldigd?

Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het aannemelijk dat u met een splitter te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja beant woordt doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een splitter wordt geschonden. Wat is het geheim van splitters? De gangbare psychiatrie heeft voor hen de diagnose borderline-persoonlijkheidsstoomis. Het zijn mensen die zich fundamenteel beschadigd voelen, leeg, alsof ze niet bestaan. Hun re laties zijn intens, wankel. Borderliners kunnen voorkomend en gevend zijn als je aan hun behoeften tegemoetkomt. Als je dat niet doet voelen ze zich in de steek gelaten, een oerangst die verbale aanvallen of impulsieve <laden oproept. Hun gemengde boodschap is: 'Ik haat je/Laat me niet in de steek.' Ze hebben niet geleerd uit zichzelf te putten door de energie van hun hart te activeren of een spiritueel contact te maken. Borderliners zijn hyperalert op de energie van andere mensen afgestemd; hun intu'itie-

EMOTIONELE VRIJHEID

EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN

ve antennes tasten schichtig de omgeving af op bedreigingen. Maar om dat ze angst met intui:tie verwarren, zijn hun diepste gevoelens niet be

praat), niet iemand te overreden te veranderen van gevoelens. Behandel

trouwbaar. Als ze u over uw toeren kunnen maken, hebben ze bet gevoel

een splitter zo ongeveer als een vijfjarige met een woedeaanval - kalm, as

dat ze echt leven. Ze voeden zich met chaotische emoties, omdat ze zich werkelijker voelen als u reageert.

sertief, met duidelijke regels. •

In mijn medische praktijk verwijs ik borderliners nu naar andere psy

Vermijd schermutselingen. Haal niet uit als u wordt geprovoceerd, hoe ver· leidelijk het ook mag zijn. Splitters zien reikhalzend uit naar een gevecht;

chiaters - ik ken mijn grenzen. Ik heh in een vroeg stadium geleerd dat

daardoor warden ze gaande gehouden. Hoe meer u reageert, des te meer

het gestel van mij als empathisch mens te poreus is om die woede af te

zal hun slechte gedrag escaleren. Een patient van mij, een acteur, ging bij

weren en hen doeltreffend te behandelen. Het vergt eenvoudigweg te veel

voorbeeld als volgt om met een strijdlustige toneelschrijver, een klassieke

van mij. Therapeuten die minder geneigd zijn energie te absorberen kun

splitter. De toneelschrijver zei in opperste woede tegen mijn patient: 'lk

nen beter met deze patienten werken, genieten van het proces, en zijn in

denk erover het personage dat jij speelt al in de eerste akte voor de bijl te

staat het op de lange termijn vol te houden. Na verloop van tijd kunnen

laten gaan.' Daarmee zou de tijd waarin mijn patient op het toneel stand

ze, naarmate er vertrouwen ontstaat, splitters helpen in positieve zin te

gehalveerd worden: zijn nachtmerrie. Het strekt hem tot eer dat hij enthou

veranderen.

siast reageerde: 'Wat een geweldige acteerkans! Misschien win ik een To

Als u een of meer splitters in uw leven hebt, biedt de volgende oefe

ny!' Zonder een spier te vertrekken stopt hij de vampier met humor en ge

ning een betrouwbaar plan voor de bescherming van uw sensitiviteit. Als

moedsrust. Toen hij zijn laatste bladzijden kreeg zag hij dat zijn personage

u niet in hun lokaas hapt kunt u de interactie in de hand houden.

toch tot het einde in !even bleef. •

Weiger partij te kiezen. Pas ervoor de negatieve beoordeling van anderen door een splitter te accepteren of toe te laten dat zijn of haar venijnige me

Emotioneel actiedeel

ningen uw relaties vernietigen. U zou bij meer betrouwbare bronnen kun nen nagaan of er enige waarheid in schuilt.

STOP EMOTIONELE AFPERSING

•

toxische energie te stoppen. Blijf ook de woede van de splitter uitademen

Gebruik onderstaande methoden om splitters te ontmoedigen. •

een splitter brengt

opdat deze zich niet in uw lichaam nestelt. Neem na de uitwisseling een

Trek grenzen en wees oplossingsgericht. Splitters reageren het best op het aanbrengen van structuur en doel. Als iemand bijvoorbeeld in beschuldi gend getier uitbarst, onttrek uzelf en uw kinderen dan aan de situatie. Ver wacht in deze toestand niet van een splitter dat hij redelijk is. Zeg tegen die persoon: 'lk ga weg totdat je rustiger wordt. Daarna kunnen we praten.' Of

in diskrediet bij andere familieleden op wier steun hij uit is. U kunt twee dingen doen. Zeg eerst vanuit een gecentreerde, nietu

emotionele positie tegen de vampier: 'Praat alsjeblieft niet over mij tegen anderen. Dat is ongepast en respectloos.' Weiger dan daarover te discussie ren, oak al wordt u daartoe aangespoord. Ten tweede, praat afzonder lijk

met uw familie, niet in het bijzijn van een splitter, om hun waarnemingen te corrigeren. In het algemeen is het uw doel het gedrag van een splitter te veranderen (in dit geval wilt u dat de splitter niet meer achter uw rug

Laat negativiteit snel Jos. Verbreek het oogcontact orn de overdracht van

bad of douche. of duik in een warme bron of vijver. Drink bovendien een heleboel water om uw systeem schoon te spoelen. •

Visualiseer een beschermend schild om u heen. Als u niet kunt ontsnappen, stel uzelf dan voor als van top tot teen gewikkeld in een cocon van wit licht. Stel het u als een lichtende sluier vlak over uw huid voor, rondom uw lichaam. Deze bufferzone minimaliseert de ontvankelijkheid voor negatieve ernoties. U hoort het sarcasme van de persoon, maar het glijdt van u af en zal niet zo diep gaan.

Dit hoofdstuk heeft u de grondbeginselen van de omgang met moeilijke mensen aangereikt. Het kunnen omgaan met hen is al een grote presta tie, maar ik wil ook dat u zulke mensen ziet als voertuigen voor uw be wustwording en niet slechts als een kwelling die moet worden overwon-

EMOTIONELE

EMOTIONELE VRIJHEID

nen. Vanuit het gezichtspunt van vrijheid zijn vampiers vermomde bod hisattva's, leraren die er bij u op aandringen om zelfVertrouwen, emotio nele veerkracht en een zuivere zorg voor uzelf te ontwikkelen die zonder zo'n impuls zelden tot rijpheid komt. Of u nu een uitzuiger het hoofd biedt of uw eigen negativiteit aan het transformeren bent, de kem van emotionele vrijheid is empathie. Empa thie tilt u op naar het rijk van het hart en stelt u in staat mensen die zich tegen u keren niet-verdedigend te begrijpen, en zelfs clementie met hen te hebben. Ook zult u de diepere betekenis achter iemands woorden beter aanvoelen. Als een vriend klaagt dat u ego1stisch bent, zou de diepere be tekenis kunnen zijn: 'Ik hen gekwetst omdat wij niet genoeg tijd samen doorbrengen.' Door empathie hebt u inzicht in verborgen motieven. Het is belangrijk te begrijpen dat, wanneer mensen zich min gedragen door vernederend of narcistisch te zijn, u op hun onbewustheid en hun lijden aan het stoten bent - een inzicht dat hun ontgaat. U kunt er zeker van zijn dat zij wat zij anderen aandoen oak zichzelf aandoen. Als iemand u bekritiseert, is hij geheid ook zelfkritisch. Als u de zwakheden van vam piers met mededogen beziet, bent u nog geen sukkel. Oak al kiest u er dan niet voor u aan hen te onderwerpen, u hoeft hun dat lijden niet aan te rekenen. Iemand het etiket 'de vijand' opplakken is een spirituele mis stap. Verfijnde cartografie van de hersenen heeft uitgewezen dat wij uitge rust zijn voor empathie. De recente ontdekking van 'spiegelneuronen' betekende voor gezondheid in de gedragssfeer wat

DNA

voor de genetica

betekende. Spiegelneuronen zijn de factoren die onze empathie inscha kelen. Ze slaan een brug van brein tot brein, waardoor u op de golflengte van iemand anders komt. Onderzoeken hebben aangetoond dat spiegel neuronen maken dat hersencellen 'oplichten', niet alleen wanneer er in my eigen vinger wordt geprikt, maar oak wanneer u ziet dat er in de vin

ger van iemand anders wordt geprikt (dit verklaart hoe het bij een empa thisch mens werkt en oak bij degenen met een minder intense sensitivi teit). Het patroon van de neuronen die in uw hersenen opgloeien is feite lijk een nabootsing van de neuronen van de persoon die u waameemt. Met andere woorden, wij kunnen elkaars pijn voelen. Deze ontdekking werpt voor mij licht op het feit dat het instinct van onze hersenen om el kaars reactie op pijn te delen het biologische mechanisme van mededo gen is. Houd in uw leven aan die gedachte vast. Tracht in iedere relatie empa-

VAMPIERS

153

BESTRIJDEN

thie te brengen. Door dat te doen roept u de magie op van wat ik 'het na maste-effect' noem. Namaste is de ganghare begroeting in India die bete

kent: 'Ik respecteer de geest in u.' Als u anderen zo eert, ook emotionele vampiers, verandert dat de structuur van relaties. Het brengt moeilijke mensen op een goede manier in verwarring, door een soort gedemilitari seerde zone te creeren. Tegenstanders warden minder defensief; hun hunkering om met u in een handgemeen te raken verflauwt, ook al weten ze niet goed ,hoe dat komt. Het namaste-effect bevrijdt omdat het daarbij

om harmoniseren, niet om demoniseren gaat. U hebt als doel mensen te

zien zoals ze zijn en vervolgens uw sensitiviteit dienovereenkomstig te

beschermen. Het namaste-effect zal de beet van een vampier onschade lijk maken door empathie. Qf iemand nu verandert of niet,

geeft in elk

geval een nieuwe definitie aan een oorspronkelijk energetische dynamiek van interactie. Deze omschakeling krijgt een echo buiten de persoonlijke sfeer; ze verhoogt het peil van mededogen in ons allen.

'Deel twee DE INSTRUMENTEN VOOR UW BEVRIJDING In elk van de volEJende hoofdstukken, die 'traneformaties' heten, zu1t u de principes van Deel een toepassen om u te help en neEJatieve emoÂ ties onder OEJen te zien en positieve emoties te ontwikkelen. ZelfS de EJerinEJSte vorderinEJ in deze richtinEJ is indmkwekkend. Deze weg naar emotionele vrijheid is een heldentocht. Waarom? Omdat iedere keus die u maakt om over neEJativiteit te zeflevieren, hoe woot oJ1dein ook, te maken heefi met het traneformeren van enerEJie. De krachtige aard van die voortBaande traneformatie maakt u sterker, stralender en veerkrachtiger, wat op zijn beurt helpt de wereld te verlichten.

Naarmate wy van onze eil:Jen anBst bevrijd warden, bevajdt onze aanweziBheid automatisch anderen. NELSON MANDELA

6 DE EERSTE TRANSFORMATIE: ANGST ONDER oqEN ZIEN, MOED ONTWII<I<ELEN

Vlak nadat ik geboren was had mijn moeder een longembolus. Deze bloedklonter in haar longen werd haar bijna fataal. Twee weken moest ze in het ziekenhuis het bed houden. In die tijd verbleef ik, hoewel ik ge zond was, in een plastic wieg in de zaal van het ziekenhuis waar te vroeg geboren en zieke zuigelingen lagen. Deze bruisende wereld werd mijn voorgrond. Zusters met gesteven kappen en in witte uniformen gaven mij flesvoeding. Sommigen zaten daarbij te koeren of prettige geluiden te maken -wat wij woorden noemen. Anderen leken in de war, stil, afge zien van het klakken van hun saddle shoes over de betegelde gang die naar mijn alkoof leidde. Afgezien van korte bezoekjes van mijn ouders, die mij oppakten en de fles gaven, was ik meestal alleen - een vreemdeling in een heel vreemd land. Er klopte iets niet. Het leek alsof niemand aanspraak op mij had gemaakt. Ik lag te trillen van behoefte aan meer contact, aan veiligheid. Hoe had ik kunnen weten dat ik niet in de steek was gelaten? Dit was de oerintu1tie van mij als pasgeborene. De eerste minuten en weken van het leven zijn bij uitstek gevoelig; ik had de mijne doorgebracht met aanhoudend mijn omgeving afzoeken op ondersteuning die er niet was. Decennialang school er in mij een angst om in de steek gelaten te worden, hoewel ik de herkomst ervan niet kon vaststellen. Ik had liefdevolle, zorgzame ouders; het klopte niet. Deze angst sloop ook mijn liefdesrelaties binnen. Ik reageerde steeds met over dreven boosheid of gekwetstheid op alles wat erop leek te wijzen dat ik in

EMOTIONELE VRIJHEID

DE EERSTE

TRANSFORMATIE

159

de steek gelaten werd, zoals een vriend die niet belde of plannen afzegde...

Liefde? moed, geduld, verbondenheid, innerlijke rust, hoop, zelfwaar

De pijn van een scheiding kon mij zowat van kant maken.

dering, mededogen

Toen, een paar jaar geleden, nam ik aan een hypnosesessie deel die bedoeld was de oorsprong van mijn angst te achterhalen. Voor het eerst,

Als u er geen emst mee maakt de angst te overwinnen, kunt u er beter

in een moment van helderheid, herinnerde ik mij die desolate kinderzaal

van uitgaan dat de angst z_el proberen u te overweldigen. De meeste men

en moeders ziekte, die weken die lang verdrongen maar niet vergeten wa

sen zijn onderhorig aan deze emotie, al weten ze dat misschien niet. Ik

ren. Er zijn van die waarheden die zo diep zijn dat ze, wanneer je er ein

omschrijf angst als de emotionele reactie op gevaar, vermeend of echt.

delijk tegenaan loopt, maar blijven resoneren. Het verdriet stroomde uit

Wat anast in al haar varianten benadmkt is het nevoel dat het niet aoed met u

mij; ik huilde tramm met tuiten. Milde tranen, mijn bevrijders. Nu ik ha�

zal z!jn. Angst voor veroudering... voor afwijzing... voor zitten in een ste

vastgesteld waar mijn angst vandaan kwam, kon ik beginnen manieren te

riele kamer met een papieren tenue ... of (VU.I maar in), kan eindeloos

leren om er niet door geregeerd te worden. Als je niet eens weet waarte

door uw hoofd spoken, uw vrijheid beperkend. Gevaarlijk is dat u zich

gen je het op moet nemen, hoe kun je dan de moed vinden om het te

zelfs aan deze angsten aan kunt passen, door in een soort hypnotische

overwinnen? Hoe pijnlijk deze herinnering oak was, ze opende een deur

verdoving te geraken. Als uw gids hen ik van plan u te helpen de betove

naar mijn emotionele vrijheid. Dit hoofdstuk, dat ik 'De Eerste Transformatie' noem, is gewijd aan

ring van de angst te verbreken en u in contact te brengen met de betere engelen van uw natuur. Haal dus diep adem en begin af te tellen. Tien...

het onder ogen zien van angst en het ontwikkelen van moed; een sacrale

negen... acht... zeven... zes ... een. Open dan uw ogen, met een gevoel van

ondememing. U gaat opsporen wat u angst aanjaagt en gebruikt vervel

kracht, gereed om angst met moed te verdrijven.

gens moed om het te transformeren.

In de energiepsychiatrie heh ik geleerd dat traditionele methoden voor

Ik begin met angst, omdat het de moeder van alle negatieve emoties is

het behandelen van angst niet afdoende zijn. Zoals het in de film Jaws

waaraan eenzaamheid, zorg, boosheid en de rest ontspruiten. De Chine

heet: 'We zullen een grotere boot nodig hebben.' Derhalve zal ik beschrij

se geneeskunde noemt deze condities 'klemmende stoomissen '. Ik noem

ven hoe u angst kunt bestrijden en moed kunt verzamelen door de biolo

het vormen van lijden. Angst is zo'n krachtige negatieve emotie omdat

gie, spiritualiteit, energetische kracht en de psychologie van deze emoties

we genetisch gecodeerd zijn om het met overleving te verbinden. Onbe

te begrijpen. Ik zal beschrijven hoe u angst van intui:tie kunt onderschei

teugelde angst heeft geen eind; haar energie zal oneindig voortwoekeren

den, een onderscheid waarvan u doordrongen moet zijn. Sommige vor

net zoals kanker als je die zijn gang laat gaan. Begrijpelijkerwijs warden

men van angst komen van buiten: je bent een soldaat in het gevecht of

wij gemakkelijk door angst overmeesterd zolang wij niet leren ons van

een parachutist in een vliegtuig dat neerstort. Andere angsten warden in

haar zuiging los te maken.

je gezaaid: een compagnon snauwt: 'Jij zult dat verslag verknoeien'; een

Hoewel andere negatieve emoties, zoals jaloezie en frustratie, oak uit

chirurg geeft als diagnose: 'U zult altijd chronische rugpijn hebben'; een

angst voortvloeien, lijkt hun bereik begrensder omdat ons overleven niet

medium voorspelt: 'Uw man zal u bedriegen'. Ook kan angst door uzelf

zo direct daarvan afhangt. Al kunnen ook die rake klappen uitdelen. Alle

worden gezaaid. U kunt zichzelf suf maken van angst door bijvoorbeeld

positieve emoties daarentegen, zoals moed en hoop, komen uit liefde

te zeggen: 'Ik zal altijd alleen zijn... rood staan... opgesloten zitten in een

voort. Liefde is de meest omvattende kracht van allemaal; groter dan

verwrongen huwelijk omdat ik niet wil dat de kinderen lijden' - verrader

angst, groter dan wat dan oak. Houd, bij het lezen van dit boek, het vol

lijke valkuilen om in te trappen. Of als u een empathisch mens bent, zo

gende schema in gedachten dat schetst hoe emoties van elkaar verschil

als besproken in hoofdstuk 4, zuigt u mogelijk onbewust de angsten van

len.

mensen op, een neiging die u zult leren te signaleren en te beteugelen. U kunt beginnen de angst te verdrijven "door haar huidige rol in uw le

Angst? frustratie, eenzaamheid, gespannenheid, bezorgdheid, de

ven na te gaan. Het is een gevoelig onderzoek, zo openhartig naar binnen

pressie, jaloezie, afgunst, woede

te kijken. Orn u te helpen zal ik een test aanreiken die de basis aangeeft

160

EMOTIONELE

VRIJHEID

EERSTE TRANSFORMATIE

waar u momenteel staat. (In het begin van elk boofdstuk in Deel twee

vraag is evenwel wat generaties intelligente mensen ervan weerhoudt de

treft u eenzelfde test ter zelfbeoordeling aan in samenhang met de be

ze emotionele manipulatie te doorzien. Waarom kunnen wij niet tegen

sproken emotie.} Realiseer u, als u de volgende vragen beantwoordt, dat

familie, vrienden of de regering terugzeggen: 'Korn op zeg, daar trap ik niet opnieuw in! Laten we proberen het conflict op te lossen, wat het dan

dit het begin van een nieuwe groei is waarop u zult bouwen om de angst opheldert, kunt u het doeltreffender loslaten terwijl u de methoden van

ook is, zonder angst te zaaien?' Mijns inziens brengt angst ons in paniek waardoor wij ons intui:tieve goede besef opgeven. Ook is angst licht ont

Emotione1e vrijheid toepast.

vlambaar. Mijn spirituele leraar zegt: 'Wanneer twee angstige mensen

te verlichten. Wanneer u uw relatie met dit gevoel op meevoelende wijze

met elkaar praten, slaat de vlam in de pan.' Bedenk hoe angst via de me dia tientallen miljoenen van ons bereikt. Je hoeft geen intui:tief type te

Angsttest: Hoe angstig ben ik?

zijn om de zenuwen van ons volk te voelen. Niettemin is het goede nieuws dat u, zodra u doorhebt hoe angst werkt, de cyclus kunt stoppen.

Stel uzelf de vraag:

Net als iedereen heb ik mijn portie angsten onder ogen te zien. Ik

•

Verwacht ik gewoonlijk het ergste in situaties?

•

Word ik 's nachts door bange gedachten wakker gehouden?

word ertoe aangezet om moedig te zijn wanneer ik angstig ben door bet

•

Ben ik bang om me te uiten of te gaan voor wat ik wil bereiken?

besef hoe intu'itief 'emaast' en verwarrend bet aanvoelt als je je in eniger

•

Ben ik bang dat ik niet aan de verwachtingen van mijzelf of een ander

lei richting beweegt buiten die van het licht. Bovendien maakt het me nij

zal voldoen? Deen de angsten van andere mensen besmettelijk aan?

dig als het duister wint, al is het maar even. Mijn credo is dan ook: ik zal

•

Is het moeilijk me te centreren als ik bang hen?

bieden die ik gebruik om ook vanuit deze houding te leven.

•

Voel ik me vaak afgesneden van een liefdevolle spirituele bron?

•

Ben ik geneigd catastrofes in de toekomst te zien?

•

niet toegeven aan angst. Ik zal u dezelfde praktische instrumenten aan

DE ANATOMIE VAN ANGST EN MOED:

Als u zeven of acht vragen bevestigend hebt beantwoord, wijst dat op een

DE EERSTE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN

uiterst hoge mate van angst. Vijf- of zesmaal ja wijst op een hoge mate.

Bereid u erop voor de angst te demystificeren opdat u haar onbevreesd

Orie- of viermaal ja wijst op een matige hoeveelheid. Een- of tweemaal'ja

onder ogen kunt zien. Als u leert haar verschillende aspecten te herken

wijst op een geringe mate. Nul keer ja betekent dat u in uw levenshou

nen en daar bewust mee.aan het werk te gaan, zult u haar lJkt als een gril

ding niet door angst gehinderd wordt.

lige natuurkracht zien die u kan overrompelen. Om die bevrijding te be

Wat uw score voor deze test ook was, bedenk dat moed bet emotionele

verkennen: hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psycholo

reiken zult u de vier componenten van de emoties van deze transformatie mechanisme is dat angst bedwingt, door de kracht, de helderheid en het

gie. Deze bundelende benadering zal u in staat stellen de dynamiek te be

lef te verlenen om obstakels te overwinnen. Hij duwt u naar het licht. Pro

grijpen waarmee angst werkt en er greep op te krijgen. Onderzoek angst

beer zo veel mogelijk moed van anderen tot u te nemen - als

nauwgezet; laat moed opwellen uit hetgeen u leert.

een em

pathisch type bent is dat een echt voordeel van uw sensitiviteit. Moedig zijn betekent echter niet per se dat u geen angst kent, alleen dat zij u niet overheerst. Het hebben van moed betekent echter wel dat u het voor uzelf nooit opgeeft, hoeveel angsten er ook oprijzen.

PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN ANGST EN MOED OPNIEUW

In de hele geschiedenis hebben mensen voortdurend geprobeerd

Angst, een vorm van stress, is een van de meest uitvoerig onderzochte

macht te venverven, persoonlijk of politiek, door anderen angst in te boe

emoties van het afgelopen decennium. De wetenschap heeft aangetoond

zemen. Helaas is het een true die voorspelbaar werkt. De miljoen-dollar-

dat angst biologisch gezien een positieve kant en een negatieve kant

EMOTIONELE VRIJHEID

heeft. Als u in onmiddellijk gevaar verkeert, is angst een overlevingsin stinct dat in biologisch opzicht gunstig is. Als er een <lief in uw huis in breekt, een echtgenoot in de aanval gaat, of er wat clan ook voor eet-of wordt-gegeten-scenario in werking treedt, waarschuwen en beschermen de alarmsystemen van uw lichaam u. Angst is zo overweldigend omdat het in de oertijd dodelijk was als je die negeerde. Je kunt beter bij het eer ste teken van gevaar - ook al zou het vals alarm blijken - volledig alert zijn dan minder waakzaam zijn en als maaltijd voor een roofdier eindi gen. Nu, vijftigduizend jaar later, huist die genetische imperatief nag

DE EERSTE TRANSFORMATIE

ning die je emotioneel kalmeert te beletten. Wilt u weten waarom sommige mensen het prettig vinden bang te zijn? U weet wel, die lieden die verrukt zitten te kijken hoe in de horror film The Texas Chainsaw Massacre bloederige lichaamsdelen over het scherm vliegen, of die duizelingwekkende, volop krullende achtbanen uitkiezen waarvan andere mensen over de nek gaan? (De banen van som mige pretparken bevatten enorme harden met de waarschuwing: 'Niet betreden als u een hartaandoening hebt. ') Het biologische antwoord: ze

steeds in ons, zij het vaak te strak opgewonden voor de wereld waarin wij

De angstreactie van uw"lichaam

leven. Angst werkt in biologisch opzicht tegen u als het een gewone reac tie op geringere, alledaagse conflicten wordt. Je constant als een in de koplampen gevangen hert voelen kan je emotioneel prikkelbaar maken en fysiek afmatten. Orn de uitleg van hoofdstuk

over de biologie van stress nog eens op

te pakken en uit te breiden, zullen we ons nu concentreren op hetgeen er

De pupillen worden wijder

met uw lichaam gebeurt als u bang bent. Stel u een trein voor die op u af komt. Uw zintuigen registreren dat. In milliseconden sturen ze een sig naal naar uw amygdala, het alarmsysteem van de hersenen waar angst

U klemt uw kaken opeen

U spant uw schouders

haar centrum heeft. (Elektrische stimulering van <lit amandelvormige ge

De bloedvaten trekken samen

bied volstaat om angst op te wekken.) Als de dreiging voldoende hevig wordt geacht, zendt de amygdala impulsen naar de hypothalamus, die een kleine stortvloed aan hormonen, waaronder adrenaline, het vecht-of vlucht-hormoon, activeert. Angst brengt heel wat fysieke activiteit met

Het hart klopt snel

U houdt uw adem in

zich mee. Uw hartslag en bloeddruk gaan omhoog. Spieren spannen zich aan. De onderkaak klemt zich tegen de bovenkaak. De ademhaling ver traagt. U houdt instinctief uw adem in om beter te kunnen horen. Uw pu pillen verwijden zich zodat u beter kunt zien. Uw systeem wordt in staat

De huid wordt ---.. koud en klam

van een superalerte paraatheid gebracht om gevaar af te weren. U inter

�f-----1>----.- De maag verhoogt de productie van

preteert deze fysiologische reacties als angst. Dan zult u weten dat u voor de trein weg moet springen.

maagzuur

Interessant is dat beschadigingen in de amygdala angst blokkeren. Apen met een beschadigde amygdala zijn niet meer bang voor slangen en pakken ze unverfroren op - geen slimme zet, gezien het feit dat boa's

Het darmkanaal

apen eten. De ene soort angst is de andere niet. Aan sommige vormen

verstrakt (dit is

van angst kun je je aanpassen, maar andere soorten, acuut of chronisch,

het gevoel van

vergen te veel van het lichaam door het stresshormoon cortisol te ver

'vlinders' in uw

meerderen, je immuunsysteem te verzwakken en de reactie van ontspan-

buik)

EMOTIONELE VRIJHEID

DE EERSTE TRANSFORMATIE

houden van de roes van de adrenalinestoot in een gecontroleerde setting.

heeft een 'angstfactor' opgespoord die onze hersenen nodig hebben om

Oat, in combinatie met de onbewuste opluchting dat ze niet opgegeten

deze emotie op te wekken. Ze ontdekten dat het eiwit stathmine in de

worden en geen letsel oplopen, geeft hun innerlijke holbewoner - die in

amygdala nodig is om angst op te wekken. Toen ze echter bet gen verWij

ons allemaal huist- een gevoel van heerschappij. Omdat het

van de

derden dat de code van dit eiwit bevatte, gaven muizen nieuwe moed te

Homo sapiens sapiens (wij) met slechts 0,5 procent van die van de Homo

zien. In tegenstelling tot hun onveranderde tegenhangers, die zich in

sapiens neanderthalis verschilt, is het gemakkelijker te begrijpen waarom,

stinctief klein maken aan de rand van een open veld- gedrag dat de soort

in oertennen gesproken, angst als entertainment een dankbare ervaring

ongetwijfeld hielp te overleven - verkennen deze muizen zonder de

wordt.

angstfactor vermetel onbeschermde omgevingen. Zo'n gefabriceerde

DNA

Orn zichtbaar te maken wat er met uw lichaam gebeurt als het bang is,

moed heeft echter behoorlijk ernstige implicaties. Ik beklaag de arme

volgt hier een diagram om uit het hoofd te leren. Ik raad patienten die

muis die zich onbekommerd op vreemd,terrein waagt en wordt opgeslokt

met hun angst aan het werk gaan aan dat oak te doen en een kopie ervan

door hoger in de voedselketen geplaatste schepsels - een hinderlijk detail

in hun portefeuille mee te nemen. lets tastbaars bij zich hebben om naar

dat nog door onderzoekers moet worden opgelost. Hoewel de sprong van

te kijken is een kalmerende reminder om te letten op de aanwezige

muizen naar mensen enorm is, heb ik uit geleerde tijdschriften geruch

stress, op het feit dat uw metabolisme in de overdrive schiet door hormo

ten opgevangen - die onder neurowetenschappers de ronde doen - over

nen die vaten vemauwen en het hart opjagen. (Ik heb verhalen gelezen

een mogelijk 'angstvaccin' voor onze soort, of dat nu aan ons

over soldaten die letterlijk stierven van angst op bet slagveld.) Het dia

relt, zoals dr. Kandel bij muizen deed, of dat bet een pil is die de produc

gram zal u ook helpen om het onzekere deel van uzelf voor te houden dat

tie van angstsignalen belet. Een onderzoeker suggereert dat dit de tradi

u niet hoeft te bezwijken voor ongewenste angsten.

tionele psychiatrie zou kunnen aanvullen, of zelfs vervangen.

DNA

mor

ziet zijn wij geprogrammeerd om op angst te reageren, en de

Welke theoretische fascinatie er ook van zulk onderzoek moge uit

effecten ervan op ons kunnen extreem zijn. Maar hoe weten wij waar we

gaan, het is een huiveringwekkend voorspel op de wereld van genetisch

Zoals

bang voor moeten zijn? In de loop der eeuwen hebben bepaalde angsten

gemanipuleerde emoties. Alleen al bij het horen over het vooruitzitht van

zich in onze genen genesteld, die ons bezorgd maken over scenario's die

genetisch gemanipuleerde emoties ben ik dolgelukkig dat ik dan vrij hen

onze voorouders bedreigden: angst voor hoogten, heldere lichten, boze

om te voelen wat ik wil, wanneer ik het wil, en bezig kan zijn met het be

gezichtsuitdrukkingen, de schaduw van een loerend roofdier. Een rat in

sluit daarover wanneer mij dat schikt. Ik voorspel dat zo'n mogelijkheid

een lab zal zelfs enkel voor de geur van een vos terugdeinzen, ook al heeft

de volgende eeuw voor het publiek beschikbaar zal zijn. Ik geef toe dat ik

dit knaagdier zijn hele leven in het laboratorium doorgebracht. Evenzo

mij hierin danig vergaloppeer; in feite ril ik bij bet denkbeeld van een ro

zijn jonge kinderen vanaf hun geboorte bang wanneer ze plotseling war

botachtig angstloos leger of een samenleving van eeuwig opgewekte

den benaderd, of bij luide, abrupte geluiden. Andere angsten daarente

Stepford-vrouwen als in de roman van Ira Levin. Zo'n vreemde, geknede

gen zijn geconditioneerd. Je leert bang te zijn voor speciale mensen, plek

werkelijkheid doet me denken aan hetgeen beschreverr wordt door pa

ken of emoties omdat je die met een trauma associeert.

tienten met bet zeldzame neurologische stoomissyndroom van Capgras, die geloven dat geliefden verwisseld zijn met levensechte dubbelgangers.

Is er een angstfactor? De mogelijkheid van genetisch gemanipuleerde emoties

tidepressiva; medicatie is soms nuttig bij het bestrijden van angst, zoals

Wetenschap kan nog bizarder clan fictie zijn. Hersenonderzoekers ma

ik in hoofdstuk ro zal uitleggen.) Nu u de betekenis van moed en angst

ken ongelooflijk controversiele vorderingen in de kennis van de biologi

aan het onderzoeken bent, bied ik het geesteskind van dr. Kandel en aan

sche regulering van onze beleving van angst die doen denken aan de futu

verwant onderzoek, samen met mijn intui:tieve voorspelling over de mo

ristische roman Brave New World van Aldous Huxley. Een team van

gelijke gevolgen ervan, u maar ter overdenking aan.

neurowetenschappers, onder wie Nobelprijswinnaar dr. Eric Kandel,

(Toch ben ik niet tegen het oordeelkundig gebruik van, bijvoorbeeld, an

In elk geval stel ik de afwezigheid van angst niet gelijk aan moed als

166

EMOTIONELE VRIJHEID

DE EERSTE TRANSFORMATIE

het het nevenproduct van gemanipuleerde emoties is. Je bent alleen vrij

keerde met de woorden: 'Je carriere is voorbij. Niemand vraagt nog naar je.' Dat was een klassieke Hollywooduitspraak, onder de gordel, die zo

als je met succes je angsten op een doelgerichte manier onder ogen ziet Voor mij is moed een werkwoord; u probeert het te bereiken of moed pro beert u te bereiken. En voor moed moet er sprake zijn van tegenspoed. In

veel van mijn acterende en schrijvende patienten diep had' gekwetst toen hun carriere stagneerde. Het verbaasde mij niet dat het zelfs bij de vecht

feite geldt: geen angst, geen moed. Zonder iets wat overwonnen moet worden is er geen biologische stimulans om dapper te zijn of negativiteit

lustige Eve paniek zaaide. Alle§..bij elkaar, gecombineerd met haar vier

te overwinnen; echte evolutionaire mijlpalen. Paradoxalerwijs geeft angst

die Eves lichaam in de overdrive van vechten of vluchten wierp.

dubbel-shot-cappuccino's per dag, veroorzaakte de perfecte noodsituatie

onze hersenen die stimulans; ze bevat de belofte van het katalyseren van

Op strikt biologisch vlak was het mijn taak Eve te helpen haar door

moed als wij daarop gericht zijn, het doel van de Eerste Transformatie

adrenaline opgejaagde zelf te temperen en haar positie weer onder ogen

van Emotionele vrijheid.

te zien. Psychotherapie zou niet helpen zolang haar lichaamschemie niet

Voor mij als energiepsychiater zijn biologie en psychotherapie orga

tot bedaren was gekomen. Ze moest leren hoe ze haar schouders kon ont

nisch met elkaar vervlochten. Ik breng patienten moed bij door.hen te

spannen en op een ontspannen manier kon ademen en zich niet meer in

helpen meer afgestemd te raken op hun fysieke reactie op angst; naar

een geslagen houding te &ommelen, alsof ze belaagd werd, of al tanden

biologische signalen luisteren is een vorm van intuitie. Hierdoor kunnen

knarsend het glazuur van haar kiezen te slopen, zoals ze aan het doen

ze zich werpen op wat hen bang maakt en bewust het vri}komen van ad

was. Zoals velen van ons vloog Eve op de automatische piloot - bescher

renaline neutraliseren om het lichaam weer in balans te brengen. Waar

mend, verdedigend. Het ontbrak haar niet aan moed of talent. Ze wist al- -

om is dit absoluut noodzakelijk? Al1.8st heefi een versujfende werkinB op intel

leen niet hoe ze daarbij moest komen als ze in de greep van de angst ver

ligente mensen, zodat ze niet helder 3enoeg meer denken of niet intu'itief3enoe3

keerde. En, zoals zou blijken, Eves carriere was geenszins afgelopen; dat was een boosaardige schimpscheut geweest die ik meteen intuitief be

meer in de pas lopen om dappere beslissin3en te nemen.

Neem Eve van veertig jaar, schrijfster van gothic novels en begaafd woordensmeder met een toegewijde cultaanhang. Gedreven door de

spottelijk had gevonden. Dat zei ik ook tegen haar, tot haar voldoening. Het leek mij gepast om dat inzicht te delen.

angst dat haar leven op een jammerlijk punt in haar carriere in duigen

Ik stelde dus de volgende technieken aan Eve voor, waar ik zelf ook op

aan het vallen was, was ze bij me gekomen. Ik mocht Eve meteen, ze was

vertrouw om de krampen van mijn lichaam los te maken wanneer in

een chic geklede Vampira in het zwart die lijzig sprak op z'n Alabama's

angst gewortelde denkbeelden van verlating opspelen. In de traditionele

en gepiercete wenkbrauwen had. Ze had opgedoken kunnen zijn uit de

psychiatrie gaat men ervan uit dat je eerst de psychologische uitingen van

spinnenwebben van een middeleeuws kasteel in een van haar eigenzin

de angst aanpakt, waama de fysieke symptomen zullen verbeteren. In

nig griezelige romans. Eve was schrander en recht door zee, hypergevoe

mijn praktijk begin ik echter met het aanpakken en omkeren van wat zich

lig, een pittig mens die haar eigen kwetsbaarheden niet verdroeg. Ze

in het lichaam afspeelt zodat de hersenen de boodschap krijgen dat de

spoorde anderen en zichzelf altijd aan 'zich eroverheen te zetten', maar

dreiging is geweken. Ik wil benadrukken dat <lit, bij Eve en andere patien

die vermaningen hielpen nu niet. Eve was gekweld; ze had dagenlang

ten, een vertrekpunt is; een element in de angstbestrijding. Toen Eve een

niet kunnen werken. 'Schrijven voelt alsof je hout zit weg te kauwen, zei

maal meer gecentreerd was, gingen we verder met behulp van andere in

ze tegen mij. Ik voelde met haar mee toen ze beschreef hoe haar angsten

strumenten die ik nog zal bespreken. Ons werk diende om het proces in

elkaar ongecontroleerd aanstaken. In haar hoofd was 'Ik hen zo geblok

gang te zetten dat behelsde dat haar schrijven en zijzelf van de angst wer

keerd, ik zal nooit meer publiceren' al verergerd tot 'Ik zal zonder een

den bevrijd. Orn de weg voor die moed te plaveien raad ik u aan de vol

rooie cent in een achterbuurt eindigen wanneer mijn spaarcenten een

gende duidelijke aanbevelingen uit te voeren.

•

maal op zijn.' De laatste nagel aan haar doodkist, om zo te zeggen, was toen haar vertrouwde manager en 'vriend' (die ze weg had moeten sturen omdat ze zich hem niet meer kon permitteren) zich hatelijk tegen haar

168

EMOTIONELE

VRIJHEID

Emotioneel actiedeel RUST UZELF BIOLOGISCH TOE OM ANGST TE SUSSEN

om de controle over te nemen, om te zeggen: 'Ik neem nu de verantwoor erin traint hoe het moet reageren, wordt u emotioneel vrijer. 0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN ANGST EN MOED

Anders zullen angst en haar hormonen u buiten zinnen doen geraken. Aan de

tot bedaren te brengen. (Gebruik deze samen met de drie-minuten-meditatie uit hoofdstuk 2.) Om onmiddellijke en op langere termijn werkende resultaten te bereiken moet u: •

Cafeine, suiker en andere stimulantia afschaffen - deze voeden de vecht-of vlucht-reactie.

•

Mensen mijden die uw angst versterken - zij zijn biologische irritantia. Blijf dicht bij emotioneel stimulerende mensen.

•

Blijf uit de buurt van gewelddadige nieuwsuitzendingen, files, ruzies of an dere stressbezorgers.

Als u in de greep van een door angst ingegeven adrenalinegolf bent, probeer onderstaande snelle oplossingen dan eens uit •

Gebruik deze voortschrijdende ontspanningstechniek: haal in een gemakke lijke houding, terwijl u zit of ligt, een paar keer diep adem waarbij u uw li chaam zo slap mogelijk laat worden. Begin als u klaar bent met het aan spannen van de spieren in uw tenen. Houd dat tien tellen vast; dan ont spannen. Schep plezier in de opluchting van spanning die zich oplost Doe hetzelfde met uw voetspieren en ga langzaam verder door uw hele lichaam: kuiten, benen, buik, rug, nek, kaak, gezicht - elk gebied samentrekkend en loslatend.

•

Dompel uzelf zo snel mogelijk onder in warm water om de tensie van de spieren te verlagen.

169

delijkheid voor de biologische verzorging van mezelf.' Als u uw lichaam

Orn angst kort te sluiten en uw vecht-of·vlucht-reactie uit te schakelen zult u

door de gecombineerde technieken hieronder toe te passen om uw systeem

TRANSFORMATIE

wordt. De slachtoffermentaliteit kent vele gedaanten. Het vereist moed

uw hersenen moeten trainen om chemicalien te sturen om ze tegen te gaan. andere kant is het als u biologisch kalm bent gemakkelijker moed te vinden

EERSTE

Er is een oude mystieke oefening waarbij de leraar de leerling zegt te mid demacht naar de bodem van een put af te d:ilen en daar tot het ochtend krieken te blijven zitten. Wat zou een verstandig mens ertoe brengen zo'n zware ontbering uit te zoeken? Orn de angst onder ogen te zien en het Zelf tegen te komen. Bij sommige spirituele tradities is dit de snelle route naar bewustwording. Hoewel mijn benadering aanmerkelijk milder is, hen ik niet het type therapeut dat week na week naar uw waslijst van angsten zit te luisteren zonder u ook te leren hoe u ze het hoofd moet bieden. Ik beschouw angst als een middel tot een doel, een emotionele stimulans voor spirituele transformatie. Wat is de spirituele rol van angst? Simpel gezegd, u krijgt angst opdat u die met moed kunt overwinnen. Deze bijzondere inspan ning, deze triomf, zal uw ziel moed schenken en uw emotionele last ver lichten. De traditionele psychotherapie denkt er niet aan angst zo te be schouwen, waardoor u niet de kans krijgt uw volle helingspotentieel aan te boren. Waarom is het geboden de spirituele context van angst aan te kaarten? Denk eens over deze praktische redenen na: Reden

Moed komt voort uit het geloof dat u hebt in uzelf en in het be

staan van spirit, geest, hoe u die ook definieert, in de wetenschap dat bei de grater en meer waar zijn dan angst. Met vereende krachten zult u een groter vermogen hebben om zelfs datgene aan te pakken wat 'te zwaar om te dragen' lijkt. Als u toegang hebt tot geest, zult u zich niet alleen voelen of vergeefse pogingen gaan doen om de angst enkel met wils kracht te bestrijden.

Deze praktische veranderingen, die u in staat stellen uw lichaam onder controle te krijgen, kunnen ontzaglijk doeltreffend zijn bij het herstellen van uw kalmte. U hoeft niet passief te zijn terwijl u door angst geteisterd

Reden 2: Moed die niet aan een hoger goed is gekoppeld is niet altijd posi

tief- een inbreker kan overlopen van moed terwijl hij u botweg berooft.

170

EMOTIONELE

VRIJHEID

Reden 3: Angst is een positie waarin de ziel vastzit en meelevende aan

dacht behoeft. Het is niet zomaar een ongemakkelijk symptoom dat moet beteren.

Laat ik heschrijven hoe spiritualiteit mij helpt mijn verlatings;mgst te kal

meren. Bij een zo grote angst vond ik het van groot belang dit gevoel in

detail te verwoorden zodat ik elk aspect dat mijn vrijheid usurpeert syste

DE EERSTE TRANSFORMATIE

171

client, zonder iets te forceren. Het aanwenden van een spirituele energie die groter is dan de angst, een kracht die ik stilzwijgend vertrouw en

waarvan ik weet dat hij echt is, geeft mij aansluiting met mijn hart en een

onmetelijker, nauwkeuriger besef van wat is. De angst had die kanalen geblokkeerd. Terwijl deze afneemt lost de atmosferische storing in mij

zich op als op een tv-scherm wanneer het beeld terugkeert. Voor mijn in tuitie voelt zo'n hemieuwd spiritueel contact als een hij zinnen komen,

matisch kan ontmantelen.

het wegnemen van een sluier.

van verlating, op kwetsbare momenten,_mijn wezen kan binnendringen,

een donders overtuigende illusie, stelt de ervaring van de liefde die leu

Hoe mijn angst voelt. In de loop der jaren heh ik gezien hoe de dreiging

mijn licht wegnemend, het ogenschijnlijk onbereikbaar makend. Het

kan door een echt verlies veroorzaakt worden, zoals de dood van moeder

en dad. Of ik kan, weliswaar in mindere mate, nerveus worden als bij

voorbeeld een goede vriendin besluit uit Los Angeles te verhuizen, of

wanneer ik verwacht (ten onrechte) dat ik op de feestdagen alleen zal

zijn. De angst laait vaak zonder waarschuwing vooraf op, in een oogwenk

van nul tot grote hoogte klimmend. Plotseling kan ik niet logisch meer

denken. Ik hen in paniek en verdoofd; de grond valt onder mijn voeten

weg. Het meest alarmerend is dat ik mezelf vergeet, de sterke, liefdevolle

Judith die ik steeds probeerde te worden. De angst berooft mij listig van

� �

e erinn ring. Ge�n gedachten, alleen een gewaarwording die zo pijn : hJk is datik het tot m mijn haar voel. Mijn nachtelijke dromen kunnen mijn wakende angsten weerspiegelen - terugkerende dromen waarin

mijn hond verdwenen is of er aan de gezinstafel niet voor mij is gedekt.

Voor mijn lineaire denken ziet het emaar uit dat het gevoel van verlating nooit zal overgaan.

Hoe ik spiritueel contact maak om moed te vinden. Op deze momenten

zijn logica of psychologische inzichten vaak niet voldoende om de licha ' melijke intensiteit van mijn angst op te heffen. Orn moed te vinden moet

ik door een spirituele bron tot een nieuw begin komen. Ik heh mezelf ge

leerd, zelfs wanneer ik in de leegte van de onderwereld der verlatenheid

word gezogen, intu!tief contact te maken met deze bron - voor mij de

energie van de liefde - om voorbij die druktemaker angst te komen. Hoe?

Door innerlijk hulp in.te roepen. als ik meegeioBen word: een krachtiBe daad die

Hoewel angst het doet voorkomen alsof er huiten die angst niets is,

gen aan de kaak. Zodra ik weer aangesloten hen, verdwijnt de angst uit het zicht; de rest van de wereld komt weer in beeld. Dankzij een her

nieuwd perspectief kan ik de lieve Judith zien, pasgeboren, gevangen in mijn preverhale angst van het zo alleen zijn in een ziekenhuisomgeving,

zonder de troost van moeders armen om mijn komst in het leven te ver

zachten. Ik kan ook zien dat dit niet de ik van nu is. Zodoende kan ik op een meer gecentreerde manier reageren op hetgeen mij verontrustte. Tel kens opnieuw realiseer ik mij, me concentrerend op de kracht en de

goedheid die ik heh hereikt en op het ongeevenaarde vermogen van geest

om negativiteit uit te schakelen, dat ik zoveel meer ben dan deze angst.

Als ik een materialist was geweest, zonder enige spirituele overtui

ging, had ik mijn vormende ervaring in de ziekenhuisafdeling totaal an

ders kunnen interpreteren en zou ik een ongelooflijke kans om mijn

angst om te vormen hebben gemist. Ik zou het misschien gerechtvaar digd hebben gevonden te denken dat het oneerlijk was dat een baby werd geboren uit een zieke moeder die mij niet meteen kon voeden. Ik was misschien cynisch geworden over deze wereld waarin de een de ander

verslindt; een wereld van ieder voor zich. Deze kijk op de dingen had van

mij een verhitterd ondankhaar mens kunnen maken. Het inschakelen

van een spiritueel perspectief stelde mij evenwel in staat meevoelend maar niet sentimenteel te zijn. Geest heeft er geen moeite mee om ons te

laten sjouwen opdat wij kunnen groeien. Als wij in tegenspoed geboren

worden, dan zij het zo. Hard, jawel; oneerlijk, nee. Ik hen de integriteit

van hetgeen het leven brengt gaan vertrouwen. Het meest zwaarwegende

myn perceptie kan veranderen en myn spiritude contact kan herstellen. Ik doe

is wel dat mijn verlatingsangst mij de kans heeft gegeven mezelf te blij

kan werken. Het ana1ftische denken brengt geen spirituele eivaring over

ven vinden, telkens opnieuw, zodat ik niet aan de angst te gronde ga. Be seft u hoe monumentaal dat is? Als mijn angst terugkomt kan ik hlijven

dat ondanks de voorspelbare protesten van mijn intellect dat het nooit

- dat doet intuitie. Daama sta ik eenvoudig open voor hetgeen zich aan-

leren rnijzelf daar grondiger van te bevrijden. Ik begin de slag ervan te

r72

EMOTIONELE VRIJHEID

DE EERSTE TRANSFORMATIE

r7 3

pakken te krijgen. N atuurlijk is een deel van mij er misselijk en moe van alweer iets aan te moeten pakken wat op verlating lijkt. Maar dat is niet

de triggers dan in een dagboek vast Misschien de pijlsnelle carriere van

het grootste of verstandigste deel. Hoewel <lit emotionele onderzoek ge

een vriend? Naar een etentje gaan waarbij u de enige single bent? De ont

nadeloos is, is het wel een winst aan spirituele kracht waar ik naar hun

moeting met potentiele liefdeskandidaten die alleen met supermodellen

ker.

om willen gaan? Hoe specifieker, hoe beter. Als u eenmaal algemene trig

Nu nodig ik u uit uw angsten te gaan onderzoeken. We hebben ze al lemaal. Het vereist moed ervoor uit te komen. Angst afzwakken of uzelf

gers hebt aangewezen, zult u er niet snel meer door overrompeld worden.

3. Ceef uw angst vorm vanuit een spirituee/ perspedief. Stel uzelf de vraag:

wijsmaken dat u er immuun voor bent is niet alleen overmoedig - het is

'Hoe kan deze angst mij helpen om meer meed te ontwikkelen; vrijer te

vooral een blinde vlucht die vrijheid onbereikbaar maakt. Sommige ang

worden?' Betekent meed bijvoorbeeld het cultiveren van eigenliefde? Het

sten doen zich langzaam aan je tegoed als bloed�uigende muggen. Ande

opbouwen van vertrouwen in de getalenteercle, fantastische persoon die u

re verslinden je compleet. Beide leggen de vrijheid aan banden. Ik raad

bent? Vasthouden aan een carrieredoel ondanks obstakels? Concentreer u

�

aan u op een angst tegelijk te concentreren, te beginnen met de kleinere, en ze stuk voor stuk met barmhartige ogen en door een spirituele lens te bezien. Geleidelijk maken wij ons een liefde voor onszelf en de wereld ei gen.

op het soort moed dat het meest juist voelt. Oat zal u helpen angst te transformeren in plaats van d�t u zich er het slachtoffer van voelt. 4. Breng een spirituele verbondenheid tot stand om uze/f te centreren. Haal,

om de angst uit te schakelen, een paar keer diep adem om rustig te war

Moed of angst is een keuze. Toen een patient die een cateringbedrijf

den. Siuit uw ogen en herhaal deze mantra: 'lk ben niet aIleen mijn angst;

began zei: 'Ik schommel tussen optimisme en een gevoel van dreigende

ik ben groter.' Vraag dan inwendig om verbondenheid met de gewaarwor

ondergang,' luidde mijn antwoord: 'Besluiten optimistisch te zijn is jouw

ding van geest die groter is dan de angst. of het nu liefde is of wat u dan

oefening in moed.' Vrijheid vloeit voort uit het maken van zulke dappere

ook als werkelijk ervaart. Uw ziel staat op het punt te groeien. Ga erin mee.

keuzen. Als u bij het gaan van de weg in God gelooft, prima. Als u niet in

Blijf onschuldig, niet cynisch. De spirituele wereld bevat een magie die ons

God gelooft, prima. Het enige dat noodzakelijk is, is dat u kunt putten uit

rationele denken niet kan begrijpen. Houd alle intuitieve kanalen open ter

een positi'eve kracht van het goede die grater is clan iedere negatieve emo

wijl u geest gewaarwordt Adem die in; laat het welzijn ervan u de moed in

tie en waardoor u zich kunt herstellen wanneer de angst uw IQ en uw in

boezemen om positief te zijn. U zou ook eenvoudig kunnen vragen: 'Neem

tultie doet verschrompelen. De wetenschap dat dit bevrijdend is, stuwt u

deze angst alstublieft van mij weg.' Blijf intussen slechts ontvankelijk; zon

in de richting van transformatie.

der inspanning. Het vragen om zo'n interventie levert buitengewone resul taten op.

Emotioneel actiedeel

Deze oefening zal u helpen ervaren dat er iets aan gene zijde van de angst HOE U DAPPER KUNT ZIJN

is wat de moeite waard is. Het principe is pal te staan op de plek waar het

1. /(jes een angst waar u graog vanof wilt komen. U kunt beginne n met min der hevige angsten. Bijvoorbeeld: 'lk ben bang om nee te zeggen tegen een vriend... om assertief te zijn tegenover ee� familielid... om minder obsessief

bij in het hier en nu. Aan u de taak met datgene wat onzichtbaar lijkt te

te werken.' Later kunt u op grotere angsten overgaan, zoals 'lk ben een mis lukking... lk zal alleen oud warden ... lk zal altijd schulden hebben.'

2. Wijs triggers voor de angst aan. Wat maakt die gaande ? Wees eerlijk. Leg

licht sterk is en u daardoor te laten verzadigen. Waar is God? God is vlak zijn maar er altijd is, contact te maken. Mijn spirituele leraar zegt: 'Het is niet genoeg alleen maar sterk te zijn. Wij willen het helderste licht van binnen hebben.' Dit licht in elk van ons kan de wurggreep van d� angst ongedaan maken. Intultie helpt u om door oppervlakten te breken om die vrijheid te vinden.

174

EMOTIONELE

VRIJHEID

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN

de frontlinies van de innerlijke wereld werk. Alles wat

binnen in u ge

•

weten. Ik hoop u ook, dan kunt u bedreven raken in het bedwingen van

negativiteit. De meeste mensen sjezen door het leven zonder enig benul vah hun subtiele-energieveld - ze weten niet eens dat ze zoiets hebben.

Vanuit mijn intultieve positie gezien is dat net zo'n kolossale vergissing

als wannee:i; je niet in de gaten hebt dat je armen en benen hebt. Deze

doet inspirerend, verruimend, vitaliserend aan

tilt u op, maakt u gecentreerd

maakt dat u zich intui:tief 'in uw element' voelt; in contact met het

beurt fascineert mij, ook de vraag hoe u tegenover emotionele energie

staat. Wat is uw energetische reactie op angst? Op moed? Dat wil ik graag

175

De energie van moed

ANGST EN MOED

Een grote vreugde die mij als energiep�ychiater ten deel valt is dat ik aan

EERSTE TRANSFORMATIE

grootse •

•

opent uw hart en bevordert zelfwaardering verhoogt uw stemming

Als u het gevoel van beide �motionele energieen leert kennen zult u be

wuster voor moed kunnen kiezen. U wilt niet dat de energie van angst in . uw prachtige zelf tekeergaat, ook al kent u de wortel ervan. Roep telkens

energie beschikt echter over eigen gedachten, of u zich er bewust van

wanneer u bang bent moed te hulp om de angst te transformeren, de

len. Iedereen met gevoel wordt door deze en andere emotionele ener

nooit meer verliefd zult worden, dus u kijkt niet meer rond en kruipt in

en in de arena van relaties kan uw stemming 6f oppeppen 6f drukken.

gen, betekent dat u de energie opbrengt om uw lijf van de bank los te scheuren en uw vrienden te bellen om hun te laten we\en dat u er klaar

bent of niet. Angst en moed stralen van u af zoals ze ook van mij afstra-..

gieen belnvloed. De manier waarop ze hun rol spelen in uw eigen hoofd Orn uw copingvaardigheden te verbeteren zal ik u erin trainen de

energie van angst en moed te ervaren. Ik heb deze emoties samenge

voegd omdat ik u ertoe wil brengen ze te zien als punt en contrapunt. Be

denk dat negatieve emoties een veel luider intultief signaal hebben dan

positieve. Schetterende angst zal eerder op

afkomen, maar dat maakt

formule voor vrijheid. Dat gaat als volgt. U bent bijvoorbeeld bang dat u uw flat weg - ongelukkig. Dat is het werk van de angst. Moed, daarente

voor bent om mensen te ontmoeten. De energie die het kostte om uzelf uit de loodzware inzinking te hijsen en de telefoon te pakken is een

voorbeeld van moed. Geen enkele handeling is te triviaal om mee te tel-

haar nog niet geloofwaardig. Moed heeft vaak een rustiger uitstraling,

len. Een basiswet van emotionele energie is dat wij aantrekken wie wij

spoed zult overwinnen, doet toenemen. Moedig handelen is intui:tie op

teit toegang tot u krijgt, moet u deze opwekken. Lippendienst is niet ge

een goedheid die het vertrouwen in uzelf eii de mensheid dat u de tegen haar mooist, luisteren naar wat in alle adeldom centraal staat, terwijl

angst de intu1tie kan wegdrukken. Hier volgen enkele algemene eigen

schappen van beide emoties die u kunt waamemen. De energie van angst

•

voelt disharmonisch, verlammend, vermoeiend

trekt u omlaag als een getijdestroom

maakt dat u zich intu'itief onveilig, op uw hoede, kleiner voelt

brengt u op alarmistische gedachten, zonder dat uw hart erbij is maakt uw stemming zenuwachtig

zijn. Angst trekt angst aan. Moed trekt moed aan. Als u wilt dat positivi

noeg; uw energieveld brengt onzichtbare boodschappen over hoe het

werkelijk met u is. U zendt constant signalen uit die anderen op dezelfde

golflengten oppakken en waartoe ze onbewust warden aangetrokken.

Dat bepaalt mede welke mensen en gebeurtenissen in uw leven blijven opduiken. Als u bijvoorbeeld herhaaldelijk emotionele vampiers aan

trekt, of mensen die ongelukkig zijn in de liefde en doodsbang zijn zich

te geven, loont het om na te gaan of u onzekerheden hebt, zoals een ge

ringe zelfwaardering, waardoor zij onwillekeurig door u aangetrokken

warden. Naarmate u die onzekerheden heelt zult u in een sterkere positie verkeren om aan te trekken wat u wilt.

Wij warden allemaal door energiestromen gedragen. Sams brengen

die je il). omstandigheden die uw angsten uitspelen. In het opzicht van

emotionele vrijheid kunnen die gebieden belichten die aandacht behoe-

EMOTIONELE

VRIJHEID

ven. Ik hield onlangs een voordracht voor de National Alliance for the Mentally Ill, een organisatie voor de moedige families van veiwanten met

een geestesziekte. Na een intu!tieve reading van een jonge vrouw in de zaal gaf ik haar de raad: 'Laat niet over u heen lopen.' Mijn lineaire den

ken joelde inwendig: 'Briljant, Judith. Dat zou waarschijnlijk op iedereefi in deze zaal kunnen slaan!' Toch riepen deze woorden, gezien de levendi ge uitdrukking op haar gezicht, duidelijk iets op. 'Mensen lopen inder

daad over mij heen,' antwoordde ze. 'Ik ben bang om voor mezelf op te komen. Ik raak dan verlamd van angst.' Toen vertelde deze vrouw een bij zonder verhaal. Ze was kortgeleden gaan winkelen op een boerenmarkt. Plotseling ploegde er een op hol geslagen Buick, die door een oude man (later van doodslag beschuldigd) werd bestuurd, door de menigte, waar

door tien mensen om het leven kwamen en er zestig, onder wie zij, ge wond raakten. Ze vroeg: 'Heh ik dat veroorzaakt omdat ik w'n slacht offer hen?' Mijn antwoord: op een bewust niveau natuurlijk niet. Nie mand zou bij zijn volle verstand voor zo'n tragedie kiezen. Maar de we gen van energie zijn ondoorgrondelijk. Als je intense onopgeloste emo

ties zoals angst meedraagt, ben je misschien vatbaar voor situaties die je dwingen erove� te leren, zoals ook voor deze vrouw gold. In haar geval bracht het trauma van die dag haar tot gezond zelfonderzoek en emotio nele verandering.

177

EERSTE TRANSFORMATIE4

alsof je in het hos een geest tegen het lijf bent gelopen.' Hoe vaak heh ik 'niet bij anderen een spookachtige weifelachtigheid bespeurd die uit angst voortkomt, en die de kracht van hun hart stremt, waardoor ze kil zijn. Zulke intultieve informatie kan duidelijke emotionele inzichten in men sen opleveren. Stelselmatig lees ik de emotionele energie van patienten om discre panties op te sporen tussen wat ze zeggen en voelen. Neem Henry, een

�

toegewijde huisman, die met zijn vrouw, Joan, een hardwerken e be drijfsadvocaat, bij mij kwam om te praten over het verbeteren van hun communicatie. Joan, een Britse die heel keurig maar lief overkwam, was overdreven stokijns en had nooit geleerd haar emoties onder woorden te brengen. Als Henry, op en top een gevbelsmens, haar uit haar tent pro beerde te lokken zei ze altijd: 'Het gaat goed met rnij, echt.' In onze eerste sessie herhaalde ze die woorden tienmaal

ik heh zitten tellen. Ze leek

niet nors· of vijandig, alleen gesloten. Orn de waarheid te zeggen: met hem ging bet niet goed, met haar ging het niet goed; bun buwelijk was wankel. Toen ik mij op Joan afstemde, stelde ik voomamelijk angst vast. Hoe? Ik voelde die afstralen �n haar zonnevlecht (het energiecentrum dat met emoties samenhangt). Bij Joan en anderen peil ik angst als een dringend gevoel van 'er zit iets achter mij aan en dat loopt snel in'. Ik neem het ook waar als een dreunende basklank vergeleken met de schril

Als u deze incidenten als aansporingen opvat om uw angsten moedig

le, hoge toon van de gespannenheid of de zure bitterheid van de jaloezie.

te onderzoeken, is het minder waarschijnlijk dat ze nag zullen gebeuren.

(Hoewel alle mensen een mengsel van emoties zijn, zal ik voelen welke

Hoewel bepaalde dingen duidelijk buiten onze controle vallen, is het oak

eruit springt.)

waar dat een groat deel van ons leven door onze gedachten en gedrag

De intuitieve reactie van mijn lichaam zei mij voorzichtig Joans ang

wordt bepaald. Moed betekent het opheffen van de greep van de angst

sten na te gaan naarmate ik haar beter leerde kennen. In de maanden

door middel van bewustzijn en zorgvuldige reacties. Dat verandert dan

daama hielp ik haar over de gevoelens te praten waarvan ze vervreemd

weer uw energieveld.

was, zoals de angst dat Henry haar af zou wijzen als zij 'zwakheid' toon

Angst is niet een emotie die je kunt maskeren. Dieren en mensen

de. Door het vinden van de moed om hem deze en andere ongegronde

kunnen het op een afstand ruiken. De bioloog Rupert Sheldrake heeft

angsten te vertellen, werd het het voor Joan veiliger om oprecht te com

aangetoond hoe me�sen intu!tief weten dat er naar hen wordt gestaard,

municeren, waardoor hun huwelijk hechter werd. Het op meevoelende

en zullen kijken of iemand hen van achteren gadeslaat. Een vrouwelijke

wijze identificeren en transformeren van de angst maakte energie vrij die

brigadier van de politie vertelde mtj op een van mijn seminars dat recher cheurs in opleiding de instructie krijgen niet naar de rug van verdachten

in haar zonnevlecht school, zodoende kon ze schoon schip in haar hart 1

maken; een stimulerende omslag die ik kon bespeuren.

te staren omdat zij een dreiging zullen voelen en zich zullen omdraaien.

Ook u kunt deze energetische omslag maken. Het naakte feit dat u nu

Ik krijg kippenvel van de beschrijving van energie van de hand van de

bang voor iets bent betekent nog niet dat u dat altijd hoeft te blijven. De

dichter Stephen Kuusisto, die vanaf zijn gehoorte gedeeltelijk blind is.

sleutel is evenwel moed op te sporen door uw intentie te bepalen en actie

Hij schrijft in EavesdroppinB: 'Wanneer de zienden je bekijken voelt het

te ondememen die daar gestalte aan geeft. Orn praktische ervaring op te

EMOTIONELE VRIJHEID

EERSTE TRANSFORMATIE

179

doen hoe dit uw stemming stimuleert, moet u de volgende oefening pro beren. Ze zal u helpen gas terug te nemen en uw �eacties op angst en

Wees geduldig. Als de poging niet meteen succes heeft, geef uzelf dan niet

moed te registreren opdat u deze energieen bruikbaar kunt maken.

op uw kop. Optimistisch blijven ondanks angst is een moedige ommezwaai die de energie van de zonnevlecht naar het hart overzet. Dit opbeurende ge voel en andere positieve gevoelens die u in fase 2 opmerkte laten u weten

Emotioneel actiedeel

dat u zich in de juiste richting beweegt

iRANSFORMEER ANGST ENERGETISCH MET MOED

Uitvoering van deze oefening zal onderstrepen-'hoe moedig handelen Fase 1: Kies een angst uit en wakker de energie daarvan aan. Stap echt in het

angst kan transforrneren, niet alleen in uw hoofd maar ook in uw subtie

ergst denkbare scenario. Doe woest; roep een catastrofe op. Laten we zeggen

le-energieveld. U kunt niet simpelweg langs de weg van het denken aan

dat u vreest voor mislukking. Die innerlijke monoloog zou zo kunnen gaan: 'lk

de angst ontkomen; het is een lichamelijke metamorfose van de levens

zal nooit promotie krijgen. lk zal in deze uitzichtloze baan vastzitten tot aan

kracht die u ook in gang zet. Door standvastigheid wordt er moed verza

mijn dood. lk zal het collegegeld van mijn zoon niet kunnen betalen.' U krijgt

meld en wordt de angst allengs minder. Hulde aan de kleine stapjes. Ik

het te pakken. Kijk hoe, terwijl u die angst opschroeft, die intuitief in uw zon

hoop dat u er ook van geniet. Het is uw taak moedig te zijn, uzelf vol

nevlecht, het emotionele centrum, en elders in het lichaam voelt. Is uw bin

doende lief te hebben om bet vol te houden. Als u die vrijheid bewust

nenste gespannen? Misselijk? Pijnlijk, alsof erin is gestompt? Is uw keel ver

zoekt, zal zij de uwe worden.

nauwd? Hebt u een strakke band om uw hoofd? Heeft angst een kleur? Tem peratuur? Textuur? Signaleer alle sensaties in dit gebied en in uw hele li chaam om de energie van de angst in kaart te brengen.

BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN ANGST EN MOED IN KAART

Fase 2: Neem een moedig bes/uit om angst om te zetten. Dit vereist een ver1rn

Hebt u zich ooit afgevraagd wat onze meest gangbare angsten zijn? De

dering van denken en doen. Nu moet u geen catastrofe oproepen maar de si

statistieken wijzen uit dat spreken in het openbaar boven aan de lijst

tuatie verbeteren. Stel eerst een positieve intentie vast, zoals: 'lk zal een meer

staat. Voor veel mensen is dat nog angstaanjagender clan de dood, die

dankbare, lucratieve baan krijgen waarin ik verder kan. Mijn creativiteit en in·

meteen daama komt in de ranglijst. De komiek Jerry Seinfeld zei eens dat

spanningen zullen hier erkenning krijgen.' Let rlan op hoe uw lichaam rea

de meesten van ons liever in de kist zouden liggen clan de lijkrede te moe

geert. Signaleer manieren waarop moed anders voelt dan angst. Is er een los

ten houden. Andere veelvoorkomende angsten zijn dik of ziek worden, fi

laten van de spanning of het onbehagen in uw binnenste? Nieuwe kracht? Een opwinding die opkomt? Neem ook sensaties in uw hartstreek in uw borst

nancieel in het nauw komen en vliegen - heel andere dingen dan de met overleven samenhangende dreigingen zoals een brand die in uw huis uit

wa'ar. Sommigen omschrijven het als het opengaan van een raam. Of voelt u

breekt. Psychologisch gesproken vloeit angst voort uit de manier waarop

misschien robuustheid? lintelingen? Hitte? Troost? Laat uzelf de nuances van

wij door familie en samenleving zijn geprogrammeerd, waartoe ook het

moed verkennen en wees er emotioneel door gedragen. Krijg een helder idee

ondergaan van gescheld, geweld of andere trauma's behoren. Deze ang

hoe de energie van moed voelt

sten kunnen altijd overwonnen worden als u gemotiveerd bent, ondanks datgene wat u hebt meegemaakt. Ik moet aan een grapje denken: hoeveel

Fase 3: 5tel een moedige daad om angst om te zetten. Houd de daad die u

psychiaters zijn ervoor nodig om een gloeilamp te vervangen? Een, maar

kiest eenvoudig en uitvoerbaar. Loop bijvoorbeeld de rubrieksadvertenties na

die lamp moet clan wel echt vervangen willen worden.

of bel een headhunter om te helpen u geplaatst te krijgen. Neem de tijd.

Ik prijs mijn patienten als ze bij mij komen omdat ze het bang zijn beu zijn en bereid zijn te doen wat ze maar kunnen om zichzelf te bevrij-

EMOTIONELE

VRIJHEID

den. Als u op of dicht bij dat punt bent, hen ik opgetogen over u. Het is een reden om ook opgetogen over uzelf te zijn. Mijn psychologische benadering van angst heeft twee fasen. Allereerst moet u op een rijtje zetten wat u bang maakt en irrationele angsten van legitieme ingevingen onderscheiden. Ten tweede moet u passende stap pen ondernemen om aandacht te schenken aan beschermende angsten en de andere met moed om te vormen. Nu en dan voorziet u misschien reeel gevaar, II}.aar vaker zijn het loze angsten die u kwellen. Daarom de algemene regel: oefen uzelf erin vraagtekens te plaatsen bij angsten die aan een lage zelfwaardering gekoppeld zijn; wij zijn allemaal het buiten gewone waard. Het is bijvoorbeeld juist om een vraagteken te zetten bij de angst dat u te zeer emotioneel beschacligd bent om lief te hebben; zelfs bij emstig getraumatiseerde mensen kan het hart opnieuw opengaan. Echte intultieve inzichten zullen u nooit in de steek laten of destructieve houdingen of gedrag ondersteunen. Hier volgen enkele richtlijnen om le gitieme angsten va11 irrationele te onderscheiden. '\

Hoe u angst van intultie kunt onderscheiden Signalen van een betrouwbaar intu'itief inzicht:

•

Brengt informatie neutraal, niet-emotioneel over. Voelt goed a·an in uw diepste wezen.

•

Heeft een meelevende, bevestigende toon.

•

Geeft bondige, duidelijke indrukken die eerst warden 'gezien', clan gevoeld.

•

Brengt een afstandelijke gewaarwording over, alsof je in een theater naar een film kijkt. Signalen van een irrationele angst:

•

ls in hoge mate emotioneel geladen.

•

Heeft een wrede, vemederende of misleidende inhoud.

•

Brengt geen bevestiging vanuit uw diepste wezen of een gevoel van doelmatigheid met zich mee.

•

Weerspiegelt vroegere psychische wonden.

•

Vermindert gecentreerdheid en perspectie[

EERSTE TRANSFORMATIE

omwille van de vergelijking zal ik totaal verschillende voorbeelden geven van de manier waarop ik bovenstaande criteria gebruik. Op een morgen kreeg ik twee telefoontjes van bange patienten die beiden beweerden dat ze stemmen hoorden. Echt een doorsneedag op mijn kantoor! Het eerste telefoontje was van Bill, een schizofreen die op zijn medicijnen bezuinigd had. Bills innerlijke 'stem' bleef hem achtervolgen, erop hamerend dat hij een slecht mens was, dat zijn eten vergiftigd was, dat zijn zoon weder om werd verkrach't door de grootmoeder-babysitter. Hij geloofde deze waanvoorstellingen (valse overtuigingen die niet door feiten worden ge schraagd) en was totaal de kluts kwijt. Dus Bill belde de politie, die twee maal een patrouilleauto stuurde die echter geen onraad ontdekte. Welwil lend maar hun geduld verliezend waarschuwden de agenten Bill dat ze, als hij nog eens belde, hem naar een psychiatrisch ziekenhuis af zouden voeren. Mijn andere patient, Jean, had te kampe.p. gehad met wanhoop over het feit dat haar broer leed aan aids in het eindstadium. Jeans inner lijke 'stem' zei dat ze onmiddellijk naar New York moest vliegen om bij hem te zijn, hoewel hij de laatste tijd stabiel was geweest. Zoals dat bij au thentieke intultieve inzichten het geval is, kwam het glashelder en vreemd nuchter door en het volgde de typische ontwikkeling van 'eerst zien', dan ervaren. Beide patienten vroegen aan mij: 'Wat moet ik doen?' Ik drong er bij Bill op aan zijn medicijnen te nemen en stelde hem gerust over zijn vei ligheid; een koers die zijn angst bij de vele gelegenheden in ons decenni um van samenwerking had verminderd. Jean daarentegen steun'de ik in het kopen van een vliegticket omdat haar intu"itie zo dringend, zo juist aandeed. Gelukkig deed ze dat ook, ondanks de kosten en het ongemak voor haar werk. Die week ging het met haar broer opeens achteruit,

hij

gleed in een coma en stierf binnen enkele uren. Hoe hartverscheurend het voor Jean ook was van zijn dood getuige te zijn, ze kon in elk geval in die laatste kostbare momenten bij haar broer zijn. Probeer ongezonde angsten van intu!tie te scheiden. Hoewel het geval van Bill extreem was, kunt u ook enkele angsten hebben die u kleineren of maken dat u gevaar misinterpreteert. Misschien noemde uw ex-vrouw u in een uitbarsting van woede 'waardeloos' en geloofde u het. Dat is geen intultie. Dat is het ook niet wanneer u, telkens wanneer er een brui ne vlek op uw huid verschijnt, bang bent dat u kanker hebt. Wees ook argwanend ten aanzien van langdurige angsten, zoals die. voor hoogten; dat zijn typisch geen voorgevoelens.

EMOTIONELE VRIJHEID

EERSTE TRANSFORMATIE

Als u een emotioneel empathisch mens bent, kan het bijzonder verra derlijk zijn vast te stellen welke angsten uit een oprechte, helpende intu1tie voortvloeien. Omdat u geneigd bent de emoties van andere mensen op te zuigen, kunt u hun angst ovememen en denken dat het uw angst is. Orn dat te voorkomen moet u zichzelf altijd afvragen: 'Is dit mijn angst of die van iemand anders?' Een betrouwbare manier om daarachter te ko men is dat u zich van de bron verwijdert. Ga ten minste zes meter daar vandaan. Als u opluchting voelt, is het waarschijnlijk dat u de angst van iemand anders waameemt_. Hoewel het mooi is moed en alle positieve emoties van anderen op te zuigen omdat die u zullen sterken, hoeft u geen negativiteit over te nemen. Ga weg en blijf exteme angst loslaten door die uit te ademen tot het gevoel overgaat. Terwijl sommige bange gevoelens nadrukkelijk met de gevoelens van anderen kunnen s�enhangen of, zoals bij Jean, duidelijke intu!tieve waarschuwingen zijn, weerspiegelen de meer gewone ingebakken angst gevoelens negatieve psychologische patronen. Orn deze op te lossen moet u weten waar ze vandaan komen en doen wat noodzakelijk is om hun greep los te maken.

Orn te beginnen stel ik voor dat u zichzelf vier eenvoudige vragen stelt. Ze zullen een structuur bieden om de psychologische transformatie van angst in moed te lanceren. Laat toe dat hetgeen u ontsluiert door dringt en zich ontwikkelt. Mijn spirituele leraar zegt: 'Geen enkel werk is verspild. Loop niet voor jezelf uit.' Waardeer het dat er een groeicurve is. Leg in de loop der tijd uw antwoorderi op deze vragen in een dagboek vast; merk hoe ze veranderen. Leg een bijgewerkt logboek van nieuwe in zichten aan.

huis eindig. Maak uw angsten ook duidelijk. Het is geen schande; slechts een bevrijding. Deel ook uw mate van reageren op de angst in, om te be grijpen in hoeverre elk u uit uw evenwicht brengt (de meeste reactie staat het hoogst; de minste reactie op de vijfde plaats). Omdat het vaak moeilij ker is een angst op te lossen die zich meer vastgezet heeft, raad ik u aan zelfvertrouwen te ontwikkelen door lagere angsten eerst aan te pakken. Daarna kunt u geschikte methoden bij de hand hebben voor effectieve co ping. 2. Waar komen deze angsten vandaan?' Angsten komen niet uit het niets op.

Loop uw !even na om de eerste veroorzaker ervan te vinden. Misschien zag u als kind uw moeder zwakker worden door een hartkwaal en werd u bang voor ziekte. Of vanwege het feit dat u door uw eerste liefde werd verraden durft u liefdespartners niet meer te vertrouwen. Besef van deze wortels plaatst uw reacties nu in een perspectief. Weeg de informatie om te zien hoe een eerder onopgelost trauma uw huidige relaties mogelijk negatief beinvloedt

3. Wat voor mensen of situaties roepen angst op?' Weet wat uw kwetsbare punten zijn opdat u niet tot dezelfde negatieve reacties wordt verleid. Als u bang bent voor ziekte, is het dan het bezoeken van een ziek familielid? Als u bang bent voor veroudering, is het dan het zien van een prachtige jonge collega? Als u bang bent om alleen te zijn, is het dan een vriendin die dweept over een man die ze net heeft ontmoet? Het bepalen van de trig gers geeft u de keus om op een niet op angst gebaseerde manier de metho den hieronder toe te passen. 4.'Welke verandering kan ik aanbrengen om vrijer te zijn?' Nu hebt u de kans om dingen anders te doen. Zeg tegen uw angst: 'Dankjewel dat je het ge

Emotioneel actiedeel

deeld hebt,' en vorm haar dan meevoelend om. En wel als volgt •

VIER VRAGEN OM ANGST TE TRANSFORMEREN 1. 'Wat is de top

vijf van mijn angsten?' Benoem wat u bang maakt. Verduide

lijk waar u mee bezig bent opdat u niet overrompeld wordt of deze signalen ten onrechte voor intuitie houdt. {lk raad u aan u tot vijf angsten te beper ken om te voorkomen dat u door het proces overstelpt wordt.) Zo is een angst die bij mij hoog scoort dat ik kwijlend in m'n eentje in een verpleeg-

Het is goed om te erkennen: 'lk heb onzekerheden. lk ben gekwetst. lk heb dingen gezien die mij bang hebben gemaakt. lk heb nadelige bood schappen over mezelf gekregen.' HuiI erom. Praat met een vriend of the rapeut. Protesteer bij God.

•

Verzamel dan de moed de angst door een positief alte.!Jlatief te vervan gen. Verzeker bijvoorbeeld: 'Ook al breng ik ziekte met mijn moeder in verband; ik kan liefdevol tegenover een zieke_ vriend zijn.' Of: 'Er zal voor mij gezorgd worden; ik zal niet in de steek gelaten worden, als ik oud word.' Deze mentale ommezwaai bestrijdt angst met een positieve waar-

EMOTIONELE

VRIJHEID

EERSTE TRANSFORMATIE

185

bange persoontje in de winkel niet zijn. Voor het eerst begon ze grenzen

•

heid; hij zal uw perceptie van uzelf en anderen veranderen.

te stellen aan haar broers: ze verklaarde dat opmerkingen over haar ver

Neem de druk weg door grenzen te stellen. Wees vriendelijk voor uzelf.

schijning over de schreef gingen en begon een campagne van eigenliefde,

Als ziekte u angst inboezemt, is het in orde om de tijd die u met het be

waarbij een facelift van de garderobe hoorde. Als Chers therapeut was ik

zoeken van een ziek familielid doorbrengt te bekorten. Of deel, met een

met <lit alles enorm ingenomen.

goede vriendin, uw angst voor alleen-zijn zodat ze uit respect haar nieu

Kijk ook eens hoe de vier vragen dromen kunnen uitlokken die uw

we man minder zal ophemelen. Deze handelingen kunnen u meer gerust

bangmakers kunnen wegjagen. Als u droomt dat een purperogige men

heid schenken naarmate u vordert met het helen van uw angsten.

seneter achter u aan zit of u beledigt, zoek clan zijn identiteit uit. Vraag uzelf als u wakker bent af: 'Wie of wat in mijn leven past bij die omschrij ving?' Is het een persoon, van vroeger of va·n nu? Ga familie, vrienden, collega's, autoriteiten na. Of is de angst van eigen fabrikaat? Hoe clan

Het doel van deze vrage� is uw emoties op te schudden. Let erop welke angsten zich aandienen als u waakt of slaapt; ze zullen u een helderder

ook, volg de leiding van de droom om angst te ontsluieren in plaats van

idee geven van wat u nu onder ogen moet zien en transformeren. Besteed

verwrongen percepties te versterken. Er is lef voor nodig om de angstcy

bijzondere aandacht aan dromen; hpe angstiger hoe beter. Uw onderbe

clus te stoppen; een succes dat te prijzen valt.

wuste biedt edelmoedig een podium om uw ergste angsten dramatisch gestalte te geven opdat u ze kunt helen. Deze dromen kunnen u van

Als we ons niet van de bron van ooze angsten bewust worden, worden

maar sla

we marionetten die aan deze emotie zijn uitgeleverd; het gevolg is dat

streek maken

je kunt ansst niet onderzoeken zonder onbehasen

munt uit de informatie om vrij te komen.

wij fysiek, emotioneel en spiritueel lijden. Laat de Eerste Transformatie

Mijn patient Cher, dertig jaar en bibliothecaresse, was bang dat ze een

van dit hoofdstuk u helpen op de angst af te gaan en moed aan te wen

'aandoenlijke sul' was, een etiket waarmee haar twee klungelige oudere

den om deze negatieve kolos bestraffend toe te spreken. Pak de uitda

broers haar sinds haar adolescentie continu, en zelfs nu nag op familie

ging op. De 'instrumenten ter bevrijding' die in dit boek warden aange

bijeenkomsten, hadden getergd. Herhaaldelijk een 'aandoenlijke sul' ge

reikt zullen u kracht geven. Oefen ermee, niet enkel vandaag, maar al

noemd worden was een self-fulfilling prophecy geworden. Cher kleedde

tijd. De angst zal nooit winnen als u scherp blijft en uzelf blijft oprapen

zich naar de rol: een bril met een hoomen montuur en nonachtige katoe

als u valt - we gaan allemaal wel eens onderuit. Dus laten we, samen, de

nen jurken. Toen ze de vier vragen oppakte droomde ze:

moed verzamelen om de angst onderuit te halen door zowel onze herse nen als ons hart te gebruiken. Ik wil dat u put uit de kennis van uw bio

Ik kijk naar een saajnen broek in een winkel. Een tiener met een sezicht met puisten kijkt er ook bewonderend naar. Ik vraafF 'Vind je hem mooi?' Hy zeBt: Ja, hy is fantastisch voor een jonB, mooi meisje, maar niet voor jou.' Ik blefkalm maar ik hen verslaBen. Ik lie.g en zes: 'Ik heb maatie 34.' Hij schudt zijn hoofd en zeBt: 'VerBeet het maar.' Cher werd woedend wakker - een gezonde reactie. Ze herkende de tiener in de droom als een vervanger van haar broers met hun wrede geplaag. Ze was razend op hen omdat ze zo botweg gemeen waren, en op zichzelf

logie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie om de angst te slim af te zijn, haar intui"tief uit te schakelen en te weten dat de overwin ning erop een heldhaftig wapenfeit is. Onze visioenen van moed zijn wat de dichter Sarah Teasdale omschrijft als 'heilige gedachten die fonkelen in de nacht'.

Meditatie over vrijheid Ontwakende moed Concentreer u in een ontspannen, rustige toestand op een moment dat u

omdat ze toeliet dat zij haar zelfbeeld dicteerden. Ze was ook vemederd

moedig was. Misschien kwam u voor uzelf op of nam u de minder gang

door haar keus om te liegen over haar broekmaat. Deze psychologische

bare weg tegen de raad van anderen in. Of u bestreed onrecht of hielp ie

droom hielp te veranderen wat Cher projecteerde en voelde. Ze wilde dat

mand in nood. Misschien wist u zich alleen maar uit bed te hijsen in de

r86

EMOTIONELE VRIJHEID

morgen waarop u zich neerslachtig voelde. Alle moedige <laden tellen mee. Probeer de ene niet beter te vinden clan de andere. Koester u enkele

Heb geduld met al!e dinBen, maar heh bovenal Beduld metuzelf. ST.-FRANCISCUS VAN SALES

minuten in het gevoel van moed, terwijl u zich erdoor laat bezielen.

7 DE TWEEDE TRANSFORMATIE: FRUSTRATIE EN TELEURSTEL LING ONDER OGEN ZIEN, GEDULD ONTWIKKELEN

We hebben een nieuwe bumpersticker nodig: FRUSTRATION HAPPENS. Iedere morgen, middag en avond zijn er goede redenen te over om geer gerd te zijn. Weer een lange rij. Telemarketeers. Een doel wordt niet snel genoeg bereikt. Mensen doen niet wat ze geacht warden te doen. AfWij zing. Teleurstelling. Hoe met dat alles om te gaan? Je kunt jezelfkwaad maken, je opvliegend gedragen, je slachtoffer voelen of proberen een re sultaat te forceren - allemaal contraproductieve reacties die anderen van je vervreemden en het slechtste in hen naar boven halen. Ofje kunt leren frustratie geduldig om te vormen. Geduld betekent niet passiviteit of berusting, maar kracht. Het is een ruige, emotioneel bevrijdende praktijk van wachten, kijken en weten wanneer te handelen. In dit hoofdstuk wil ik geduld een 21e-eeuws ge zicht geven opdat u de waarde ervan inziet. Geduld heeft een gemene tik gekregen en om de verkeerde redenen. Voor veel mensen doet het, als je 'Heh geduld' zegt, onredelijk en beknottend aan, als een onbillijke blok kade van ambities, een victoriaans relict. Vindt u dat ook? Welnu, denk eens na. Ik stel geduld als een vorm van mededogen voor, een hemieuwd afstemmen op de intuitie, een manier om je centrum emotioneel te be vrijden in een wereld vol frustratie. Frustreren betekent dwarsbomen of vruchteloos maken. Frustratie is

r88

189

EMOTIONELE VRIJHEID

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

een gevoel van agitatie en onverdraagzaamheid dat ontstaat als er niet �

van het jonge kind. Mijn stelling is dat geduldig het hoofd bieden aan te

je behoeften wordt voldaan; het is gekoppeld aan een onvermogen om voldoening uit te stellen. Ten koste van onszelf zijn wij• te zeer gewend

leurstellingen zonder te gronde te gaan of een bloedbad aan te richten een grotere emotionele overwinning kan zijn dan wanneer onze wensen

geraakt aan onmiddellijke resultaten. E-mails flitsen in seconden over de

simpelweg warden vervuld. Waarom is het zo relevant dat wij ons frustra

aardbol. Ouders sturen hun kinderen een sms'je om te komen eten in

tie op deze manier voorstellen? Omdat wij allemaal wel eens verliezen

plaats van te brullen vanuit de hal. Je kunt de temperatuur in Kuala Lum

- een huwelijk, baan, vriend. Maar hoe wij deze situaties hanteren, wat

pur of het weerbericht voor surfers op het strand van Malibu met een klik

wij leren over die ongrijpbare toestand van je oke voelen zelfs wanneer we

op de muis oproepen. Ondanks de wonderen van het digitale tijdperk

niet krijgen wat we willen, maakt het verschil uit tussen emotioneel vrij

heeft <lit wel een emotionele tijdgeest bevorderd met een lage tolerantie

zijn en emotioneel niet vrij zijn. Geduld uitoefenen als u met teleurstel

voor fiustratie - niet alleen wanneer je per ongeluk een computerbestand

lingen wordt geconfronteerd kan u helpen ditte bereiken.

wist, maar ook wat de manier waarop je relaties en jezelf benadert betreft.

•

Ik definieer geduld als een actieve toestand, een keus om vol te hou

Zonder geduld verander je in je eigen ergste opziener. Je behandelt je

den tot je intu1tie zegt: 'En nu jij.' Het betekent wachten op je beurt, we

echtgenoot en vrienden alsof ze beschikbaar zijn in plaats van de nodige

tend dat die zal komen. Wanneer u eenmaal helemaal voor een doel gaat,

tijd te besteden aan het onderhouden van liefde. Maar met geduld hen je

brengt dat met zich mee dat u de stroom vertrouwt, dat u weet wanneer

in staat een stap terug te doeri en je te bezinnen in plaats van agressief te

de tijd rijp is. Door geduld bent u in staat voldoening uit te stellen, maar

reageren of haastig alle hoop op te geven voor iemand die jou fiustreert.

dat zal zin hebben en juist aanvoelen. Waarom? Intuttie inspireert ,geduld op

Je bent in staat zinvolle tijd in een relatie te investeren zonder op te geven

inteUigente wyze. Ze zal overbren,gen wanneerje het moet hebben en ofiets het

of toe te geven. In feite schenkt geduld je de bevrijdende adem die je altijd

waard is ervoor te werken oferop te wachten. Als psychiater ben ik verzot op

al hebt willen scheppen.

geduld omdat dat innig intui:tief is, alles met p�rfecte timing te maken

Frustratie verhindert emotionele vrijheid. Mijn spirituele leraar zegt:

heeft, het sleutelbegrip voor het bereiken van een doorbraak bij een pa

'Het is ·de sleutel die op geen enkele deur past.' Frustraties vertolken in

tient. Ik kan de scherpste intu1tieve ingevingen krijgen of psychologische

een poging ze op te lossen is gezond, maar dat moet dan wel gebeuren

inzichten hebben, maar als ik ze niet op het juiste moment deel, kunnen

vanuit een niet-opvliegende, niet-vijandige positie. Anders dring je ande

ze schade aanrichten of anders het ene oor in en het andere oor uit gain.

ren in het defensief. Je wentelen in fiustratie leidt tot oneindig misnoe

Met het oog hierop streef ik naar een ontzaglijk geduld; heling vereist

gen; we komen overhoop te liggen met het leven. Deze emotie maakt ons

niets minder clan dat.

gespannen en is dodelijk voor ons gevoel voor humor. Het leidt ook tot

Ik hen ook getroffen door het feit dat iedere wereldgodsdienst geduld

aarzeling: we stellen dingen uit om de bijbehorende ergemissen te ver

ziet als een manier om God te kennen - een aansporing voor mij om ge

mijden. Het overwinnen, van fiustratie zal uw emotionele leven doen op

duld te oefenen, en misschien voor u ook. Daar waar fiustratie op uitwen

bloeien door aan u de keus te laten hoe dagelijkse moeilijkheden en span

digheden is gericht, is geduld een binnenwaartse beweging naar een gro

ningen te hanteren. Het is een vaardigheid die ik u zal helpen leren.

tere wijsheid. En ten slotte maakt geduld van u geen voetveeg of iemand

Teleurstelling is een vorm van frustratie die optreedt wanneer onze

die niet in staat is tegenover mensen grenzen te stellen. Het laat u juist de

verwachtingen sneuvelen. Ik zal een plan aanreiken om ermee om te

situatie intu'itief peilen om een omvattender, meer liefdevol zicht te krij

gaan opdat u zich snel kunt herstellen. Natuurlijk zit niemand op teleur

gen om de juiste handeling te bepalen. Geduld, een geschenk wanneer

stellingen te wachten. Toch zou ik willen dat u in overweging neemt dat

het wordt gegeven of ontvangen, komt binnen bereik wanneer u iemands

sommige teleurstellingen niet die-catastrofe zijn die ervan wordt ge

diepere motieven kunt lezen.

maakt. Zoals u zult zien, misschien achteraf, is het nu en dan beter niet te

In de twintig jaar dat ik nu bij mijn spirituele leraar studeer, heb ik

krijgen wat je wilt. Ook beseffen mensen dikwijls niet dat vrijheid niet wil

hem nog nooit ongeduldig gezien. Af en toe hebben wij, leerlingen, en

zeggen dat je behoeften altijd onmiddellijk worden bevredigd - de fixatie

kele belachelijke, oeverloze vragen gesteld, die gedetailleerd op onze

rgr

EMOTIONELE VRIJHEID

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

frustraties ingingen terwijl anderen in de groep zaten te wiehelen en te

Als u vijf tot zeven vragen hevestigend beantwoordt, wijst dat op een ui

190

schuifelen: 'Hoe kan ik een meisje vinden?' 'Waarom kan ik mijn script niet verkoperr?' En, mijn favoriet: 'Ben ik mijn hond depressief aan het maken?' Onze ler.aar is geen psycholoog of medium. En hij komt niet te gemoet aan onze hehoefte dat hij ons zegt wat we moeten doen. En hij behandelt ons niet als kinderen. Maar toch kunnen we soms gewoon de ze impuls niet weerstaan om afhankelijk te zijn, ook al weten we wel be ter. Tijdens honderden lessen heh ik het gezicht van mijn leraar onder zocht op kriebels, fronsen, een trillinkje van irritatie. Ik heh scherp ge luisterd of ik iets korzeligs hoorde. Werkelijk, er was nooit ook maar een teken van ongeduld te bespeuren. Ik zag hoe bij grenzeloos mededogen en een goed humeur liet zien, hedreven ging hij op het lijden of de bete kenis acbter een vraag in zonder dat hij door de vraag zelf geergerd werd. Wat is hij een fenomenaal rolmodel voor mij geweest! Ik hen altijd voor geduld, een perspectief waardoor ik anderen tot bun recht kan laten ko men, en ook de smetteloze wijze waarop mijn leven is getimed. Begin, om de frustratie te heteugelen, met bet beoordelen van haar huidige rol in uw leven en de mate waarin ze uw vermogen om gelukkig te zijn beknot. Onderstaande test zal u laten weten hoe u er nu voor staat opdat u vrijer kunt warden door het ontplooien van geduld. Frustratietest: Hoe gefrustreerd ben ik?

terst hoge mate van frustratie. Drie- tot zesmaal ja wijst op een hoge ma te. Tweemaal ja wijst op een gematigde dosi's. Een ja wijst op een geringe mate. Nul keer ja doet vennoeden dat u deze emotie succesvol aanpakt. Zelfs als uw frustraties de pan uit rijzen is geduld het medicijn. U zult ruimschoots gelegenheid krijgen deze kostbare vaardigheid te ontwikke len. Het leven zelf leert u geduld als u het de kans geeft. Onthoud wel dat uw geduld altijd op de proef zal warden gesteld, vaak als u haast hebt. Op een keer, toen ik te laat was voor mijn werk en in het verkeer vastzat, toe terde ik naar de suv voor mij, die de hoel leek op te houden. Toen, tot mijn diepe afschuw, drong het tot mij door dat de bestuurder een patient was. Vemederd liet ik mij neerzakken in mijn stoel, tegen alle verwach ting in hopend dat hij mij niet zou herkennen. Pff- hij herkende mij in derdaad niet. Hij heeft nooit geweten dat ik die gefrustreerde, al-te-men selijke claxonneerder was. Deze ontsnapping herinnerde mij nog eens aan de waarde van geduld. Of het nu leuk is of niet, bet verkeer is een ideale omgeving am deze deugd te beoefenen. Waarom ook niet: Ameri kanen brengen gemiddeld zes maanden van hun hele leven met wachten voor stoplichten door. Blijf u in deze geest bewust van hetgee!l alledaagse vertragingen u kunnen leren. De manier waarop u kleine bronnen van ir ritatie hanteert vormt het sjabloon voor de benadering van de grate. De Tweede Transfonnatie traint u om frustratie op betrouwbare wijze met geduld te overwinnen. Orn <lit proces te realiseren zult u de biologie,

Stel uzelf, om uw succes bij het hanteren van deze emotie te meten, deze vragen:

spiritualiteit, energetische kracht en psychologie van heide emoties onder zoeken en zeer praktische instrumenten meekrijgen. Hoe zal uw leven

Benik vaak gefrustreerd en opvliegend?

veranderen? Sarrende ergemissen of k:waadmakende mensen zullen uw

Reageer ik doorgaans op frustratie door tegen anderen te snauwen of

gemoedsrust niet tenietdoen. Teleurstellingen of afwijzingen zullen u niet

anderen de schuld te geven? Ga ik teleurstellingen te lijf met junkfood, drugs of alcohol? Kwetsen mijn reacties de gevoelens van andere mensen?

slopen. U zult verdraagzamer worden ten aanzien van uw eigen tekortko mingen en die van anderen, beter in staat zijn om lief te hebben. Frustra ties, klein of groot, zullen uw levensvreugde niet kunnen ondermijnen.

Voel ik mij, wanneer de frustratie geweken is, gewoonlijk verkeerd be� grepen? Ben ik op een zware dag op mijn werk geneigd mijn zelfbeheersing te verliezen? Voel ik mij, als ik teleurgesteld hen, vaak weinig waard of heb ik zin om het op te geven?

DE ANATOMIE VAN FRUSTRATIE, TELEURSTELLING, EN GEDULD: DE TWEEDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN Orn de manier waarop u frustratie beleeft bij te stellen wil ik graag dat u deze ziet als een stimulans om geduld te ontwikkelen. Omdat er met geen mogelijkheid aan deze emotie te ontkomen is, zult u talrijke kansen

.•

EMOTIONELE VRIJHEID

TWEEDE TRANSFORMATIE

19 3

krijgen om dit te doen. Probeer, in het kader van deze bedoeling, frustre

met het verbeelden van de toekomst, kan het logisch brein gevolgen voor

rende incidenten te verwelkomen in plaats van ze slechts als een pro

zien en geduldiger zijn met het wachten op positieve resultaten.

bleem te beschouwen. Laat geduld zijn gunst aan u bewijzen.

Wat heeft dit met uw emotionele vrijheid te maken? Het uitstellen van. voldoening is een uitrnuntende vaardigheid waarmee u uw hersenen kunt inspannen. Het idee is niet dat u overgecontroleerd raakt of dat uw spon

PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN FRUSTRATIE, TELEURSTELLING EN GEDULD OPNIEUW

taniteit onderdrukt wordt, maar dat geduld als een succesmethode wordt

Geduld ondersteunt ons welzijn en onze beste belangen. Bedenk eens,

van onze emotionele hersenen de rede zo gemakkelijk kunnen overtroe

om de biologische voordelen ervan naar waarde te schatten: wat stelt ie

ven, en het heeft z'n prijs gehad. De boodschap is dan ook: als het op ge

mand die lijnt in staat om van een verleidelijk sorbet af te zien, of een

duld aankomt, laat het clan niet aan de emoties over. Loop in de pas met

ontwikkeld. Wij hebben allemaal meegemaakt hoe impulsieve keuzes

dwangmatige shopper om een superkoopje te weerstaan? Het vermogen

uw neocortex door het geschenk van de rede te gebruiken. Geduld komt

om voldoening uit te stellen helpt om een groter doel op lange termijn te

niet zomaar tot stand. U moet het zorgvuldig afbakenen. Besef: als u met

bereiken. Geduld is een overwinning van het nadenkend brein op het im

frustratie te kampen hebt, moet u besluiten BeduldiB te zijn, een keus die niet op

pulsieve brein, een emotioneel copingmechanisme met een evolutionaire

emotie is Bebaseerd. Ik zal ook beschrijven hoe u uw intultie kunt raadplegen in samenhang met dit besluit om de juistheid van deze keus te bena-

grondgedachte. In de loop van miljoenen jaren kregen wij, terwijl onze hersenen zich ontwikkelden, een verfijnder soort geduld nodig. Toen het vroege mense lijke gedrag toenam in complexiteit, werd de n�ocortex voorin groter en

, drukken (zoals u weet is intu!tie neutrale informatie); een voorbeeld van harmonieuze samenwerking tussen denken en instinct. Waarom zijn sommigen van ons geduldiger clan anderen? Wat ver

ging hij het grootste deel van de hersenen omvatten; hij is verantwoorde

oorzaakt een lage tolerantie voor frustratie? Onderzoekers hebben ont

lijk voor planning vooraf, beoordeling en intellect. Geduld was voor onze

dekt dat sommige mensen die minder vatbaar voor frustratie zijn grotere

voorouders adaptief- het hielp bij het besluipen van een prooi, het jagen

gebieden binnen de neocortex hebben die met het voelen van deze emo

met een katapult, vervaardiging van gereedschap en het maken van moei-,

tie te maken heeft. Ook is temperament relevant. Van kirrdsbeen af zijn

lijke grotschilderingen. Onze zeer vergrote neocortex van vandaag omvat

sommigen van ons sneller gefrustreerd clan anderen. Kinderen met een

ook een verruimde rol voor geduld in relaties en voor het opvangen van

lage tolerantie voor frustratie zullen snel opgeven; zij die in staat zijn af

stress.

schrikkende factoren te trotseren gaan ondanks obstakels door en wei

Met beh.ulp van een uitgekiend eenvoudig experiment identificeerden

geren een taak onvoltooid te laten. Een onvermogen om frustratie te ver

onderzoekers van de Princeton Universiteit de neocortex als een gebied

dragen heeft met name een link met later misbruik van verdovende mid

in de hersenen dat met geduld te maken heeft. Ze legden student-vrijwil

delen, verslavingen en eetstoomissen. Waardoor wordt een tempera

ligers diverse problemen ter oplossing voor, waaronder enkele waar�ij ze

ment gevormd? De gezondheid van uw moeder en de invloed ervan op u

moesten beslissen of ze nu geld uitgaven of het voor. later zouden sparen.

in haar buik. Zo hebben crackbaby's een voorspelbaar lage tolerantie

De onderzoekers scanden de hersenen van de vrijwilligers met MRI-ma

voor frustratie. Andere factoren zijn onder meer genetica, ziekte en de

chines terwijl zij hun keuzes maakten. De uitkomsten waren consistent:

onderdrempel van uw lichaam voor prikkeling en stimulering. Kinderen

als de vrijwilligers onmiddellijke beloning kozen, werd het emotionele

met een attention deficit disorder (ADD) hebben een lagere drempel, net als

centrum van hun brein geactiveerd, terwijl de keus voor toekomstige be

veel kinderen met een chronische ziekte. Ook wordt uw geneigdheid tot

loning de neocortex deed oplichten. Er waren twee geheel verschillende

geduld door de opvoeding gevormd. Een verwaarloosd of mishandeld

anatomische structuren aan het werk. Het meest praktisch relevante van

kind wordt vaak agressief en sneller gefrustreerd. Anderzijds hebben

deze ontdekking is dat geduld eerder een functie van het denken clan van

ouders die gezonde rolmodellen zijn voor het hanteren van frustratie en

emotie is. Terwijl de emotionele hersenen het moeilijker kunnen hebben

teleurstelling vaker kinderen van wie het waarschijnlijker is dat ze goed

194

EMOTIONELE VRIJHEID

met deze emoties weten om te springen.

TWE E DE TRANSFORMATIE

1 95

vermogen om nieuwe cellen en verbindingen te maken; een van de meest

Het is een traditionele wijsheid dat het belangrijk is kinderen geduld te leren, maar misschien beseft u niet h6e belangrijk het is.!Een klassiek

verbluffende ontdekkingen in de recente neurowetenschap. Evenzo helpt het inzetten van nieuwe emotionele vaardigheden uw hersenen zichzelf

experiment dat aan de Stanford Universiteit werd uitgevoerd toont _dit

opnieuw te structureren in plaats van lui op oude circuits te blijven ver

aan. Stelt u zich de situatie voor: vierjarige kinderen worden individueel

trouwen. Dus als u weigert u op de automatische piloot te laten vastpin

een kamer zonder afleidingen binnengelaten, waar een onderzoeker hun

nen en gefrustreerd denken en gedrag gaat veranderen, rusten uw herse

een keus voorlegt: 'Je kunt nu een marshmallow opeten, of wachtei;i tot ik

nen zich feitelijk opnieuw toe, waardoor ze jonger en fitter blijven. Als u een onmiddellijke oppepper vanuit de Tweede Transformatie

van een boodschap terugkom en er dan twee krijgen.' Sommige kinderen pakken de traktatie zodra hij weg is. Anderen zwichten na een paar minu ten voor de verleiding. Maar sommigen zijn vastbesloten te wachten. Ze laten hun hoofd zakken, sluiten hun ogen, gaan zelfs in zichzelf zingen.

wilt, probeer dan de_volgende oefening. Ze zal uw besef van de fysieke voordelen van geduld versus frustratie vergroten; een biologisch voordeel waar u in het dagelijks leven van kunt profiteren.

Als de onderzoeker terugkomt krijgen zij de met moeite verdiende marshmallows. Nog onthullender zijn de vervolggegevens over deze kin deren op de middelbare school. Diegenen die het uithielden vool\ de

Emotioneel actiedeel

tweede marshmallow groeiden op tot aangepaste, populaire, avontuurlij ke, betrouwbare tieners. Oak scoorden ze een verbluffende

210

punten

PAK DEZE UITDAGING OP: OEFEN GEDULD IN EEN LANGE RIJ

hoger op hun SAT, het toelatingsexamen voor college! In tegenstelling tot dezen waren de kinderen die aan de verleiding toegaven eenzamer, snel

Orn de bordjes van de frustratie eens te verhangen moet u een lange, lang

ler gefrustreerd, ze bezweken onder stress en schrokken voor uitdagin

zaam vorderende rij zoeken - misschien in supermarkt, bank of postkantoor;

gen terug. De geneigdheid tot geduld die we als kinderen hebben

desnoods bij een pretparkattractie. Maar dan gaat het hierom: in plaats van

- een product van biologische factoren, temperament en opvoeding -

geirriteerd of brutaal te warden, wat uw systeem met een golf stresshormonen

heeft dus een enorme uitwerking op het succes dat wij als volwassenen

belast, moet u diep inademen. Zeg tegen uzelf: 'lk ga in alle rust wachten en

hebben.

van de pauze genieten.' Probeer intussen empathie op te brengen voor de

Echter nog niet alles is verloren als u, zoals velen van ons, het grate geluk niet had een geduldig temperament of geduldige ouders te hebben. Met ingang van vandaag kunt u beginnen geduld te ontwikkelen. Biolo gisch gezien is dat een briljante medische stap: het zal helpen de effecten

overwerkte caissiere of ambtenaar. Glimlach en zeg een paar aardige woor den tegen de andere mensen die in de rij gevangenzitten. Gebruik de tijd om te dagdromen; neem vrij van uw werk of andere verplichtingen. Signaleer het vrijkomen van stress dat u voelt; hoe uw lichaam zich ontspant. Rijen zijn een

van frustratie - het product van een overmatig adrenalinerijke, chroni

uitstekende proefplek voor geduld. Orn dit voordeel te vergroten beveel ik het

sche stress - op uw lichaam te doen afnemen. Als u teleurgesteld bent of

warm bij u aan in zoveel mogelijk rijen te gaan staan.

op barrieres stuit, kan geduld het verschil maken tussen een onbekookte reactie die u fysiologisch uitput en een ontspannen reactie die bloedsui ker, bloeddruk en stemming stabiliseert en een lang leveri bevordert.

Frustratie is een relict van het donkere tijdvak dat in het teken stond van

Een meer afgewogen keus maken om onmiddellijke bevrediging uit te

de manier waarop veel van onze ouders communiceerden. Het is een bio

stellen en geduld te ontwikkelen zal u helpen emotio�ele vrijheid te be

logische misser. Geduld daarentegen stelt u in staat gelukkiger, gezon

reiken. En hoe vaker u zo'n zorgvuldige keus maald:, des te meer biolo

der, meer op uw gemak te zijn. Blijf geduld oefenen. Maar verwacht niet

gisch ontwikkeld u zult warden. Waarom? Omdat u dan de circuits van

dat anderen eerst geduldig zullen zijn. U moet de pionier zijn die de toon

uw neuronen herprogrammeert zodat ze efficienter zullen function�en. Dat versterkt dan weer de plasticiteit van uw hersenen - hun verbazend

zet voor het verminderen van de ergernis. Houd een peptalk tegen uzelf: 'Ik ga me op een nieuwe manier gedragen omdat de oude manier niet

196

1 97

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

werkt.' Geduld is aantrekkelijk en aanstekelijk. Als u het toont, zullen an

Geduld hebben is niet altijd gemakkelijk, maar door geduld kunnen

deren dat oak doen. Als gevolg daarvan wordt geduld verder verbreid. Het

we ons met meer bedaardheid en mededogen gedragen. Er is een prach tig verhaal van twee _mensen die voor God staan. God vraagt hun naar

is een voortschrijdende benadering die een levendig biologisch systeem weerspiegelt.

bun doel in het leven. De een zegt: 'Ik wil graag een heilige worden.' God antwoordt: 'Dat is heel mooi.' Als de ander zegt: 'Ik probeer slechts een goed mens te zijn,' antwoordt God: 'Jij bent zeer ambitieus.' Geduld is

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN

een waardige ambitie in onze relaties en daarmee warden we ons·mooiste

FRUSTRATIE, TELEURSTELLING EN GEDULD Als u het zat bent u door frustraties te laten ringeloren, denk dan eens

zelf. Beraadslaag, om de kracht van het geduld oprecht te beleven, met uw

aan hetgeen iedere grote wereldgodsdienst over geduld te zeggen heeft.

intu'itie. Het is gemakkelijk gezegd: 'Heh geduld,' maar deze wijze v�n

Ondanks felle meningsverschillen over wie of wat God is en hoe je met

zijn moet in ons diepste wezen verankerd zijn. Anders lijken de woorden

hem in contact komt, zijn al deze religies het erover eens dat geduld de

willekeurig, gemakkelijk, wat je 'verondersteld wordt t� doen'. U zult het

essentie van spiritualiteit is en dus veel kracht schenkt. Het jodendom

met tegenzin proberen, zonder echt optimisme. Verwacht, wanneer u

zegt: 'Een geduldig man is beter clan een krijgsman.' In het boeddhisme

met frustratie te maken krijgt, twee tegengestelde stemmen te horen, wat

bekwamen bodhisattva's zich in deze praktijk om verlicht te warden. Christendom en islam.beschouwen het als een heilige deugd. Geduld be

de reactie betreft. Het onzorgvuldige deel van u voelt zich gerechtigd ver ontrust te blijven, maar het zorgvuldige deel zal de intui'.tie inschakelen

giftigt je met vertrouwen in jezelf en je bestemming, een luisterrijk ver

om de grotere les erin te ontdekken. Het volgende actiedeel biedt speciale

mogen om met frustratie en teleurstellingen om te gaan.

spirituele methoden daarvoor.

Met een louter materialistisch oog bezien betekent succes dat je krijgt wat je wilt, wanneer je wilt. Zo niet, dan lijkt ongeduld gerechtvaardigd te zijn. Maar in spiritueel perspectief betekent succes dat je geduld aanleert,

Emotioneel actiedeel

tevreden met jezelf bent of je nu wel of niet krijgt wat je wilt. Het komt op de juiste houding aan. De wetenschap dat het uw spirituele uitdaging is

VIER ALGEMENE FRUSTRATIES MET GEDULD BENADEREN

frustratie te boven te gaan, stelt u in staat u opnieuw af te stemmen en het natuurlijke, gekneusde gevoel van in de steek gelaten of de kluts kwijt

ALGEMENE FRUSTRATIE 1: DE DINGEN GEBEUREN NIET SNEL GENOEG

zijn op te lossen. Hieraan ontleent u een nieuw inzicht. Belangwekkend

Als iets waarvoor u hebt gezwoegd en waarop u hebt gehoopt niet zo snel

is dat het echte doel van frustratie niet is dat u zomaar gefrustreerd

vlot als u zou willen - een universele klacht - besef dan dat er enerzijds uw

wordt. Het doel is u ertoe aan te zetten een te warden met uw grotere zelf.

tijdschema is en anderzijds het tijdschema van de geest. Timing is verraderlijk.

De paradigmaverandering is hier dat u zich realiseert dat teleurstellin gen niet per se mislukkingen of slecht zijn. De dalai lama gelooft: 'Als je

Al zien we misschien liever snelle resultaten, mijn spirituele leraar herinnert mij eraan: 'Een plant die in een kleine pot bloeit zal doodgaan als

hij te snel

verliest, mis clan de les niet.' Natuurlijk, de les van het overwinnen van

in een grotere pot wordt gezet' Geduld is geen beperking; het bereidt ons er

frustraties vergt aanzienlijk geduld; daar gaat het om. Ik wil dat u vecht

op voor te bloeien als het de juiste tijd is. Vertrouwen op de stroom - een in

voor uw dromen maar ook dat u, als u gedwarsboomd wordt, in staat bent

telligentie grater dan het Zelf die ons door het !even draagt - betekent dat

op beide voeten terecht te komen, veerkrachtig, gecentreerd. Dan bent u

wij de tijd nemen; optimaliseren wat we hebben. Dat is aantrekkelijker dan

altijd een winnaar. Ziehier de kem-van de zaak: als u de perfecte relatie,

dat we ons overmatig inspannen of anderen onder druk zetten (zijsporen die

de perfecte baan of de perfecte gezondheid nu eens niet hebt (of nooit

onze wanhoop verraden). Als u tegen een machtige zeestroming in gezwom

zult bereiken)? Beter dau ver�itterd te worden of de hoop te verliezen,

men hebt, weet u hoe uitgeput u raakt. Dat is ook zo als u tegen de stroom

kunt u vrede sluiten met het bestaande. Dat is de ware bevrijding van het

van het leven vecht.

lijden.

198

EMOTIONELE VRIJHEID

DE TWEED.E

TRANSFORMATl.E

199

Hoe kan intuitie het hebben van geduld vergemakkelijken? Ze kan helpen u

Deze techniek bracht mij tot bezinning in een fase waarin mijn schrijven

af te stemmen op de stroom. Als aanvuHing op logische afwegingen zal ze

tergend traag ging en ik ongeduldig werd. Ho�wel ik wist dat het ge-en zin

duidelijk maken of een doel haalbaar is en in welk tempo. Breng uzelf, voor

had, bleef ik me inspannen, persen, maar er kwam weinig uit. Midden in

inzicht in deze of andere kwesties die met de stroom samenhangen, eerst in

mijn gezwoeg vroeg ik om een droom om mij vooruit te helpen. Daarna had

een rustige meditatieve toestand; haal diep adem om te ontspannen en pas

ik een droom waarin ik een telefoonnummer kreeg. Nog half slapend, in het

daarna onderstaande technieken toe.

hoist van de nacht, krabbelde ik met een suf hoofd elk cijfer ervan neer. In de ochtend toetste ik het nummer onmiddellijk in. Een formele, gehaaste

•

Stet een vraag en wacht op het antwoord van uw intuitie. U kunt bij uw in tuitie over elke frustratie te rade gaan.lJ moet bij uw baas bijvoorbeeld

mannenstem zei: 'Hallo, uclA kraamafdeling.' lk moest lachen - ik kon mijn · oren nauwelijks geloven. Mijn droom had mij nata bene naar de afdeling

aandringen op duidelijkheid over vakantiedata. Hoewel hij steeds belooft

van het ziekenhuis gebracht waar baby's geboren warden; en beslist, daar

dat hij er bij u op terug zal komen, doet hij dat niet. U verafschuwt het om

wordt wat afgezwoegd en geperst. Baby's. Baren. Boeken. Hallo, ja! lk heb

opdringerig te zijn, maar u m6et het weten. Vraag dan inwendig: 'Zal ik

het geluk dat mijn dromen het soort humor hebben dat mij laat lachen en

hem er weer aan herinneren?' Houd de vraag dan lichtjes in uw bewustzijn

me tot mezelf brengt

totdat u een intuitief ja of nee krijgt Probeer u over de irritatie heen te zet

lk kreeg ook de boodschap mee dat baby's geheel volgens hun eigen sche

ten zodat u het vanuit een neutrale positie benadert. Signaleer wat u op

ma komen, maar komen doen ze - geen zorgen. Daarna kon ik mezelf min

vangt Ja voelt vaak als een versnelling; een opgewonden maar soepel va

der serieus nemen en me ontspannen bij het baren van dit boek. Een beval

ren. Nee kan voelen als inertie, een fiasco; alsof u tegen een muur botst. Dit

ling die jaren duurt kan aIleen met geduld tot haar recht komen.

is uw intuitieve antwoord. Als u er acht op slaat blijft u in de stroom. Toch vertelt de intuitie u.niet altijd wat u wilt horen. Een van mijn patien ten was geschokt dat haar zuster een .echtgenoot had die haar verbaal mis-'

Orn elegant met het leven overweg te kunnen moet u accepteren dat u soms

handelde en die w�igerde hulp te zoeken niet wilde verlaten. Handelend , uit frustratie deed mijn patient alles waar hulpgroepen voor mish-andelde

krijgt wat u wilt en soms niet. Een onwankelbare waarheid is echter dat u, spi

vrouwen tegen waarschuwen. Ze zeurde, drong aan, praatte op haar in:

- ook al is uw kleine zelf niet overmatig getroost. Hoewel ik ervan overtuigd

niets hielp. Toen ze haar intuitie raadpleegde, kreeg ze een duidelijk besef

ben dat het koesteren van positieve voorstellingen van uw aspiraties zal hel

dat haar zuster er niet aan toe was om weg te gaan. Hoe moeilijk dit ook te

pen om goede dingen aan te trekken, is het ook waar dat u alles kunt geven

accepteren was, het motiveerde mijn patient om counseling te zoeken om

en toch geen succes hebben, of in elk geval niet het succes dat u had ge

beter met haar eigen gevoelens en haar zus om te kunnen gaan. Probeer in

dacht. Macht dit gebeuren, vat het dan in deze zin op:

uw eigen leven, als uw intuitieve antwoorden niet zijn wat u had gewild,

•

ALGEMENE FRUSTRATIE 2: U KRUGT Nlff WAT U WILT

ritueel gesproken, altijd zult krijgen wat u nodig hebt. Oat is geweldig nieuws

•

Teleurstellingen kweken geduld en zelfmededogen. Begin, om spirltuele

niettemin te luisteren. Dat geeft een dieper geduld en inzicht in alle situa

groei te bevorderen, op een bevrijdende, geduldige manier met teleurstel

ties.

lingen om te gaan, zonder uzelf te hekelen. Troost uzelf liever zachtaardig

Raadpleeg een droom. Verzoek om een helpende droom die licht op uw

door te zeggen: 'Schat, ik weet dat je �r stuk van bent Je hebt je best ge

frustratie werpt. Formuleer een vraag voordat u gaat slapen. Leg uw droom,

daan. Al ging dit ene ding tout, het komt goed.' Het werkt ook zuiverend

's ochtends in een dagboek vast. 'Noteer of u een antwoord kreeg. Probeer

om frustraties tegenover vrienden, familie of een therapeut uit te spreken,

het dan uit Omdat dromen aan uw berekenende denken voorbijgaan, ge

maar blijf u aan verslagenheid onttrekken. Maak van teleurstellingen een

ven ze_een nieuwe draai aan het overwinnen van emotionele impasses. Doe

weg naar innerlijke kracht. Zanger Leonard Cohen zegt tegen ons: 'Didn't

dat een week Ian� elke1lvond tot er een doorbraak is.

get the girl. Didn't get rich. Follow me.'

EMOTIONELE VRIJHEID

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

Teleurstellingen kunnen feitelijk een blessing in disguise zijn. Vanuit mijn

af bezien stel ik vast dat-ik hormonaal verblind was door passie en op de toer

200

•

201

medische praktijk en persoonlijke ervaring begrijp ik de neiging om teleur

van de rebelse stoute meid ging. Niet gehinderd door wat wie dan ook ervan

stelling als een mislukking uit te leggen. Jk weet ook hoe gemakkelijk het is

zou denken was ik totaal bezeten van het idee dit boek te schrijven. En ik

dat wat je wilt te verwarren met dat wat je nodig hebt Een patient, een

deed het ook; bijna honderd bladzijden. Toen het manuscript naar beoogde

commerciele ontwikkelaar, fantaseerde tientallen jaren over het verdienen

uitgevers werd gestuurd, werd het overal afgewezen; niet vriendelijk maar ver

van miljoenen, en dat lukte ook - maar daardoor sneuvelde zijn huwelijk en

ontwaardigd. 'Het is genant,' merkte een uitgever op. 'Grof en stuitend,' zei

is hij ongelukkig. Anderzijds heb ik gezien hoe sommige teleurstellingen uit

een andere. Toch bad ik na iedere afvvijzing harder dat dit project mocht

eindelijk het leven verbeteren. D? waanzinnige, eenzijdige, onbeantwoorde

doorgaan. Er volgden a Ileen maar meer afvvijzingen. Wekenlang voelde ik me

liefde van een andere patient redde haar in feite van een man die later een

geradbraakt van teleurstelling en ik begon pijnlljk te twijfelen aan mezelf als

teugelloze rokkenjager bleek te zijn. Teleurstellingen zijn niet·altijd wat ze

schrijver en decent. Tech dank ik nu, met de luxe van de wijsheid achteraf, de

lijken. In het grotere kader kunnen sommige verlangens beter onvervuld

lieve Heer voor deze afvvijzing; dat het boek niet werd uitgegeven. Uiteindelijk

blijven. Orn dat in uw binnenste te signaleren moet u uw intuitie op de situ·

zou ik het mijzelf en mijn partner moeilijk hebben gemaakt door deze zeer

atie afstemmen. Kijk vanuit een rustige, kalme positie of er ook maar de ge

persoonlijke ervaringen te onthullen die, aardig gezegd, ender de ca1iegorie

ringste erkenning vanbinnen is dat u ontzien bent; een onverklaarbare op-·

'te veel informatie' voor iedereen behalve ons vielen. Hoewel ik dat toen niet

luchting die aan de teleurstelling gekoppeld kan worden. Maak contact,

inzag, keek iets wat wijzer was dan ik voor mij uit

buiten uw verlangens om, met datgene dat u in het grotere plan vrijer doet

Hoe weet je dat deze houding niet slechts een gesc:Juikte rationalisatie is? Ten

ademhalen.

eerste zal het leven de beschermende reden voor de afvvijzing bekrachtigen

ALGEMENE FRUSTRATIE 3: U WORDT AFGEWEZEN

voor de waarheid van deze bekrachtiging. Zoals ik voor andere teleurstellin

als u geduldig afvvacht hoe het uitpakt Ten tweede, ga ook uw intuitie na Het gevoel van afvvijzing, van niet geaccepteerd of opzijgeschoven worden,

gen voorstelde: probeer op rustige momenten waar te nemen of u een kogel

kan de meest pijnlijke versie zijn van niet krijgen wat je wilt. Mensen zijn

ontweek - wat voor mij in elk geval waar was. Niettemin moet u, als uw intui·

bang voor afwijzing; voorzien en verrnijderi die - en hebben er nachtmerries

tie zegt dat u ervoor moet gaan, u door deze ene afwijzing niet laten stoppen.

over. Je kunt om uiteenlopende redenen afgewezen warden, of het nu eerlijk

Geef een positieve-draai aan obstakels, zoals Thomas Edison beschreef bij zijn

is of niet. Sommige afvvijzingen wegen zwaarder dan andere. Ze kunnen varie

zoektocht om de gloeilamp te vervolmaken: 'lk heb niet tienduizend keer ge

ren van een simpel nee tot een onheuse bejegening of verraad. Afvvijzing is

faald. Jk heb met succes tienduizend manieren gevonden die niet zullen wer

weerbarstig maar u meet er greep· op krijgen om er niet in om te komen. Een

ken.' Wat mij betreft, zal ik altijd de underdog steunen. lk zeg: wees vechtlus

van de manieren om het aan te pakken is vanuit een spirituele gezichtshoek

tig. Onderzoek alternatieven. Als de ene deur dichtgaat, gaat de andere open,

(later zal ik een psychologische manier beschrijven). Zoals ik patienten aan

als iets nu eenmaal meet zijn zoals het is.

raad en herhaaldelijk bij mezelf be..yezen heb gezien: zie afwijzing als Cods bescherming. Dit geldt voor alies. Hoe frustrerend en ontmoedigend afwijzin

ALGEMENE FRUSTRATIE 4: ANDEREN STEUEN U TELEUR

gen ook kunnen zijn, probeer de betekenis ervan in een ruimere context te

Vroeg of laat zult u, zelfs in de meest liefdevolle relaties, teleurgesteld wor

ontdekken.

den, en u zult anderen teleurstellen. Dat maakt nu eenmaal deel uit van het

Doer een special� ervaring kwam mij dit levendig voor ogen te staan. Jaren

terrein van de intimiteit. lk heb patienten bij mij zien komen met de ongerijm

geleden, in het heetst van een lieftige romance, kreeg ik het lumineuze idee

de verwachting dat je in gezonde relaties - met name met een 'zielsmaatje' -

voor een boek dat Psychic Sex heette. Het schetste plastisch de sensuele inti

niet teleurgesteld zult worden. Maar nee. Er zullen altijd teleurstellingen zijn;

miteiten tussen mijn partner en mij, vanuit een intuitief gezichtspunt. Achter-

er zorgvuldig mee omgaan, daar gaat het om. Hoewel sommige mensen nooit

202

EMOTIONELE VRITHEID

herstellen van de klap van een teleurstelling, betekent emotionele vrijheid dat

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

203

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN FRUSTRATIE, TELEURSTELLING EN GEDULD

u er beter uitkomt dan u was. Hoe dat gaat? Probeer vanuit een spiritueel perspectief verdraagzaamheid, geduld en vergevensgezindheid (besproken in

De veiligheidsagent van het gehouw van mijn medische praktijk, Charles,

hoofdstuk 12) te beoefenen. Bedenk dat niemand perfect is, ook u niet.

is mijn 'geduldgoeroe'. Dag in <lag uit zit hij bij de ingang waar het een

Weeg bij alle teleurstellingen af hoe erg �e zijn. In zeldzame gevallen is de

komen en gaan is - de eerste persoon die patienten te zien krijgen. Char

breuk zo extreem (bijvoorbeeld: uw echtgenoot slaapt met uw beste vriendin)

les wordt overspoeld met vragen: van de zwakken, hejaarden, geesteszie

dat u voor een echtscheiding kunt kiezen - en u daarna geduldig toelegt op

ken en van veeleisende yuppies. Ik heb wel eens staan luisteren en ik weet

heling. Maar probeer u bij mindere teleurstellingen erdoorheen te slaan. Als

dat die mensen kunnen doorzeuren, klagen of zich superieur of nukkig

een familielid uit gewoonte op het laatste nippertje plannen afblaast, breng

gedragen; soms hallucineren ze of zijn ze Clement, zodat Charles zich

dat dan ter sprake. Praat erover zodat het gedrag kan veranderen. Sams is het

eindeloos moet herhalen. Geen punt: Charles hehandelt iedereen als go

in liefdesnaam beter iema11ds beperkingen te accepteren als verandering on

den en godinnen, hij spreekt hen respectvol met 'sir' of 'sweeth�art' aan,

waarschijnlijk is. Bijvoorbeeld, een collega zal u niet verdedigen omdat hij

hoefrustrerend oflangdradig ze oak zijn. Hij schept een walk van vrien

niet eens zeker genoeg is om voor zichzelf op te komen. Of een vriendin ver

delijkheid random zijn post, een helende energie van geduld voor deze

dwijnt tijdens de zieltte van uw ouders omdat ze te bang is om daarmee om

patienten - en voor mij. Het vervult mij met ontzag. Ik hen zo hlij dat ik

te gaan. Natuurlijk voelt u zich gekwetst, maar het verdragen van hun tekort

van hem kan leren door toe te kijkeri. Charles is het soort persoon dat ik

komingen kan een eersteklas spiritueel wapenfeit zijn. Wat houdt dat nu pre

wil zijn. In de medische praktijk is geduld essentieel, maar zelfs doorgewinter

cies in? Misschien bent u niet blij met een aspect van iemand, maar bent u in staat dat te accepteren zcmder een kostbare relatie te verspelen. Vaak doen

de artsen hrengen het soms niet op. Zoals ik heh meegemaakt en u rnis

men,sen, zoals wij allemaal, gewoon hun best; wat niet hoeft lie rechtvaardi

schien ook wel, is het bij uitstek een rotgevoel als je dokter ongeduldig te

gen dat u hen laat vallen of zich voor hen afsluit. Hoeveel wint u ermee als u

genover jou wordt. (Onderzoek heeft uitgewezen dat artsen doorgaans seconden nadat een patient is gaan praten hem in de rede vallen.) Daar

op de loop gaat zodra iemand u laat zitten? Zonder een reserve van geduld

kan liefde in haat omslaan als mensen u niet geven wat u wilt. Voorkom dit

zit u dan, uit op genezing, maar uw dokter raadpleegt haastig zijn ofhaar

harde lot door te streven naar geduld-wanneer u of iemand anders tekort

horloge, neemt telefoontjes aan, of is geergerd als u te veel vragen stelt.

schiet.

Ongeduld enfrustratie zijn niet enkel houdingen; ze hrengen oak subtie le energie over die uw lichaam opneemt. Ze creeren een aura van neerhui

Sta niet toe datfrustraties fussen u en uw vermogen om lief te hehhen ko men. Wilt u God ervaren? G� daar dan voor. Wees degene die het groot ste, geduldigste hart van het ge·zelschap heeft. Geefde hoop voor anderen niet te snel op, en hovenal, geeft n66it de hoop voor uzelf op. Mijn leraar

gendheid die het welzijn bepaald niet bevordert. Bedenk eens hoe onaan genaam ongeduld aanvoelt omdat het doet denken dat er meer achter zit. Let hij het hepalen van de energetische verschillen tussenfrustratie en ge duld op de volgende algemene eigenschappen.

zegt: 'De helangrijkste eigenschap op een spirituele weg is uithoudings

Hoe de energie van frustratie voelt.

vermogen.' (Het Engelse woord patient komt van het Latijnse woord voor 'uithouden', ofhet nu slaat op iemand die genezing zoekt of op de karak tertrek.) Zander geduld valt er helemaal niets uit te houden. Geduld sterkt u tegenfrustraties, een noodzaak omdat emotionele vrijheid tijd en toewijding vereist. Laten we elkaar steunen om zo geduldig als vissers te worden; een gestage inspanning die transformatie hewerkstelligt.

•

Gespannen, stekelig, alsof u met de duimen zit te draaien.

•

Rafelig aan de randen.

•

Dodelijk serieus, rusteloos, vermoeiend.

•

Als de flop van teleurstelling,

•

Vastzittend in uw hoofd, niet intui:tief.

204

EMOTIONELE

VRIJHEID

Hoe de energie van geduld voelt. •

•

Respectvol, waarderend. Grootmoedig; met de boodschap-.'er is tijd genoeg' voor iemand. Als een krachtig, langzaam uitademen.

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

205

duldiger u bent, des te aantrekk�lijker zult u zijn. Door geduld blijven we jong en bieden we niet de overspannen aanblik van altijd maar te veel wil len en tegen de stroom op roeien. Het laat ons een vriend voor anderen en voor onszelf zijn; energetisch charismatisch en stimulerend.

•

Zacht, omarmend.

Geduld huldigt de energiestroom van het leven; frustratie gaat

•

Intui'.tief en spiritueel een voltreffer.

ertegenin

Orn het gevoel van de emoties van de Tweede Transformatie te ervaren

Frustratie is een emotie die stroming stremt. Ik heb zelf gezien hoe het u van ongelooflijke ervaringen kan beroven, vooral in situaties waarin u lie

moet u deze met alledaagse frustraties uitproberen. Doe bijvoorbeeld

ver niet zou verkeren. Op een dag, nadat alles wat maar mis kon gaan.ook

wanneer een verkoper u negeert niet eens een poging om geduldig te

misgegaan was, werd ik geacht samen met mijn toenmalige vriend een

zijn. Gooi al uw woede eruit. Wees arrogant. Rol met uw ogen. Zucht.

feestelijk diner bij te wonen. Het werd gegeven door het bestuur van de

Grom. Ga tegen de verkoper tekeer. 'Ik heb haast. U laat mij wachten!'

Chautauqua Institution in het landelijk gebied van New York, en hij was

Kijk clan wat er gebeurt. Hoe voelt frustratie fysiek? Hoe reageert de an

uitgenodigd als spreker. Wij hadden in Chautauqua gelogeerd en deelge

der? Welke vibraties zijn er tussen u beiden? Registreer dat, zodat u het

nomen aan de rijke culturele gemeenschap die in 187 4 was gesticht.

later nog weet. Doe vervolgens in een andere frustrerende situatie het

Franklin D. Roosevelt hield daar zijn speech tegen de oorlog en het insti

omgekeerde: wees geduldig. Als bijvoorbeeld een monteur zegt dat uw

tuut heeft sterren gepresenteerd als George Gershwin en Ralph Waldo

auto voor een week naar de garage moet, barst dan niet uit. Betuig uw

Emerson. Elke zomer komen er duizenden mensen naartoe om hun sym

dankbaarheid voor zijn aandacht voor uw auto, maar zeg er ook bij: 'Als

fonieorkest, dichters en denkers te horen.

hij eerder klaar is, zou ik dat geweldig vinden.' Neem hem voor u in, in

Normaal gesproken zou het diner prima geweest zijn, alleen een beet

plaats van hem door irritatie tegen u in het hamas te jagen. Straal alle ge

je te gewoon en te netjes naar mijn smaak, maar ik was erg moe, gammel

duld uit dat u kunt opbrengen. Vergelijk daama het gevoel van die ener

en had er niet de conditie voor. De ambiance van het diner was idyllisch:

gie met dat van de frustratie: in uw lic�am, in uw relatie en in de uit

de achtertuin van een victoriaans huis aan een meer, fraai uitgedoste en

komsten.

gekapte zilverharige mensen praatten met elkaar, er waren kristallen

Geduld is een schoonheidsgeheim

champagneglazen. Ik was van plan er maar het beste van te maken - dat wil zeggen, tot ik de plaatskaartjes bekeek en begreep dat mijn vriend en

Van alle grote redenen om geduldig te zijn kan ijdelheid bij uitstek moti

ik bij verschillende tafels waren ingedeeld. De gastvrouw had mij aan het

verend zijn. Ik heb frustratie en-ongeduld gezien die permanent in het

andere eind van het gezelschap geplaatst met enkele zeer conservatief

gezicht van mijn patienten stonden gegrift; het maakt hen op een gena

ogende paren. Urenlang met vreemden over koetjes en kalfjes te moeten

deloze manier ouder. Hun gezicht krijgt een zure uitdrukking: samenge

babbelen :Zou een kwelling zijn. Mijn vriend vroeg de gastvrouw beleefd

trokken, gespannen, met fronslijnen. -Hun lichaamstaal is onflatteus

.of wij bij elkaar mochten zitten. Even beleefd zei die nee.

lomp en agressief, evenals hun energie. Stel de volgende keer dat u met

Goed dan, dacht ik. Ik ga weg. Mijn vriend ging hier geheel mee ak

een ongeduldig mens-te maken hebt voor uzelf vast hoe aantrekkelijk zul

koord. Dat zei ik tegen de gastvrouw. 'Ik voel me niet zo goed. Wilt u mij

ke korzeligheid eruitZiet en aanvoelt. Wilt u ook zo zijn? Ik niet. Welnu,

excuseren. Ik moet gaan.' Maar terwijl ik weg begon te lopen nam ze

hier hebben we een echt sc;hoonheidsgeheim: geduld maakt uw verschij

mijn arm in een ijzeren greep. Op een toon die bij een geharde heerseres

ning en energie stralender, zachter, meer benaderbaar. Hoe? Door u uit

past zei ze: 'U gaat nergens heen. Ga daar zitten.' Haar pas gemanicuur

de gefrustreerde beroering in uw zonnevlecht - het emotionele-energie

de, bloedrode vingemagel wees naar de mij toegewezen stoel. Ik kon niet

centrum - over te zetten in de verleidelijke energie van het hart. Hoe ge-

geloven dat ze mij vastpakte. Ik kookte van frustratie. Ik hen een vredelie-

:..

206

EMOTIONELE VRlJHEID

vend mens, maar ik had haar er eentje willen verkopen. Gelukkig kwam

advies: 'Ga gewoon met de stroom mee en blijf. Doe of zeg niets waar je braaf naar mijn stoel en bereidde me voor op een lange avond.

ziekte van Lyme ontdekt.' Ik was zo opgelucht dat we een basis voor een ge

om de energetische Probeer een of meer van onderstaande mogelijkheden toon van uw interactie te wijzigen.

sprek hadden. We bespraken de ziekte en de oorzaak ervan. Het was boei end. Hij bracht mij helemaal op de hoogte, wat heel edelmoedig van hem was. Toen wendde ik mij tot de man links van mij en zei losjes: 'Hi, hoe maakt u het?' Hij had mijn conversatie met de arts niet gehoord en kwam met de onthulling dat hij moeizaam van de ziekte van Lyme aan het herstel len was. Dat was me een synchroniciteit! Wie doet me wat? Ik leef voor zul

ke momenten van gei'nspireerde synchroniciteit. Uitbundig zei ik tegen de

ze man: 'Raad eens? Ik heh iernand aan wie ik u kan voorstellen!' Zo bracht

ik de patientin contact met uitgerekend de deskundige die hem het beste kon helpen. Geen twijfel mogelijk- een intui:tief schot in de roos.

Wat leerde ik hiervan over ernotionele energie? Als ik aan de frustratie had toegegeven had ik schade kunnen aanrichten, kwade gevoelens en kwade energie bij dat diner ontketenend. Hoewel ik gefrustreerd was eh naar mijn bed en een warm bad verlangde, hield de stroom in dat ik blee( Door dat waar te nemen en mij eraan over te geven, werd ik de boodschap

207

NEEM DE REGIE VAN EEN FRUSTRERENDE SITUATIE IN HANDEN

spijt van zou krijgen.' Toen ik <lit hoorde wist ik dat het juist was. Ik ging

rechts van mij. 'Wat voor soort werk doet u?' Hij zei: 'Ik hen arts. Ik heb de

TRANSFORMATIE

Emotioneel actiedeel

op dat moment mijn instinctmatig meer verlichte kant ertussen met het

In een paging om sociaal re zijn began ik een gesprek met de man

TWEEDE

•

te Gebruik humor. Lachen is een snelle manier om de ban van de frustratie

In emotioneel breken en meer geduld te hebben met de bestaande situatie. ende houdin· opzicht verhoogt lachen de stemming; het verzacht verdedig gen en verspreidt positieve vibraties.

maker, zat vast in Mijn patient Wes, een coach voor acteurs en een grappen lag laag. De een lange rij in de supermarkt Hij had haast, maar het tempo op de vloer en opgejaagde controleur liet een pak melk vallen dat leegliep haar credit· een uitgebreide schoonmaak nodig maakte; een vrouw vergat

was dat de card. Wes dacht ik heb het gehad. Het volgende wat hij wist de rij zei: 'He in mensen de coach in hem tegen de controleur en de vermoei

staarden ze allemaal, luister goed ! Haal diep adem en concentreer je!"Eerst te allemaal ze n begonne mij alleen maar ongelovig aan,' zei Wes. 'Teen

over mijn lachen. lk meet absurd geklonken hebben. Zelfs ik was geschokt mensen de Doordat gaan. te uitbarsting!' Maar daarna begon de rij sneller

per van een synchroniciteit die moest plaatsvinden. Nu en dan voel ik een

g aan het lachen gemaakt waren, waren ze uit hun energetische verdovin

stroorn door mij heen gaan. Ik ben iemand die mensen met elkaar ver

gewekt niet Gebruik net als Wes de lach om frustratie tegen te gaan. Hoe? Knars ande Vraag gesprek. een in aIleen maar met uw tanden. Breng luchtigheid

bindt, hetgeen mij veel plezier geeft. Die zomeravond in New York State en altijd hen ik er trots op dat ik niet voor de verleiding van de frustratie

wees ren over henzelf; antwoord met lichtheid en humor. Grap maar raak; makker erde gefrustre een goedlachs. Loop ook de kring na op zoek naar

bezwijken soms is die behoorlijk verleidelijk. Maar de stroom des levens heeft intrigerende dingen in petto wanneer wij nee zeggen tegen die nega tieve energie. Als ik er gewoon tussenuit was geknepen toen ik gefrus

wegkijken met wie u medelijden kunt hebben. Oat zijn vaak de stillen die zoeken. Ze toilet een in of van een plek of die hun toevlucht op een balkon

het mogelijk maken van een magische._uitwisseling heh ben gemist.

vast als ik heb ontdekt kan het feit dat je samen in een vervelende situatie draai ische humorist Een zit reden voor een speciaal soort vrolijkheid zijn.

treerd was, zonder mijn intui:tie te volgen, zou ik deze synchroniciteit en Ik wil enkele praktische technieken om de energie van frustratie om te vormen met u delen. Ze zijn met name handig als u ergens vastzit waar u niet wilt zijn met mensen met wie u niet wilt praten. In plaats van alleen maar ongelukkig te blijven, de minuten af te tellen tot het voorbij is - wat negativiteit verraadt en u gespannen maakt - kunt u deze ernotie beter listig uit de weg gaan.

•

aan een drukkende situatie geven tempert de frustratie. t uw ener Concentreer u op het positieve. Uw houding veranderen verander Misschien gie. In iedere situatie is er altijd wel iets positiefs als je erop let. of die maaltijd, ijke was het het etherisch licht in de kamer, een verrukkel

208

EMOTIONELE

VR"iJHEID

DE TWEEDE

ene persoon met wie u contact maakte op een overigen s teleurstellende bij eenkomst. lk was geamuseerd toen ik een artikel las over een pastor die zijn gemeent uitdaagde om drie weken te stoppen met het gejammer over hun ergerrris sen. Deze blijmoedige, geliefde voorganger was hun litanie van klachten,

�

over de keus van muziek voor de eredienst, hun echtgenoten en het gedrag ' van hun kinderen, zat. Hij drong er bij zijn kudde op aan het eens van de zonnige kant te bekijken; niet om overdreven vrolijk te warden. Hoewel

maar 18 van de 250 gemeenteleden er de hele periode in slaagden (drie weken was veel gevraagd), began iedereen positiever te denken, waardoor de energie van de gemeente toenam.

•

TRANSFORMATIE

209

dat onze pieper ging. Ik herinner me dat ik toen The House ofGod van Sa muel Shem (een pseudoniem om de identiteit en medische carriere van deze inwonend arts te beschermeh) las. Deze openhartige beschrijving van de donkere kant van de ziekenhuisopleiding was zenuwslopend nauwkeurig. Ik huiver nag als ik denk aan zijn beschrijving van zieken huis-'gomers' - een letterwoord voor 'Bet out ofmM emerBen.qi room'. Deze mensen, de patienten die er geestelijk en lichamelijk het ergst aan toe wa ren, met een waslijst van fatale diagnoses, werden door het ziekenhuis personeel vaak als minderwaardige wezens behandeld. Wij hadden het vaak gewoon te druk om vriendelijk te zijn: Het enige waar wij aan kon den denken was hoe we op een handige manier gevallen naar passende instellingen konden wegwerken om een bed voor spoedgevallen vrij te

Richt uw aandacht, als een beleid voor het !even, op wat werkt, niet op wat frustreert of teleurstelt Al oefenend kunt u uw denken hierin trainen.

maken.

Go with the flow. Laat maar gaan. Als er aan de frustratie niet te ontkome n

is. Maar er wordt niet bij gezegd hoe je geduld'moet hebben terwijl je om

is, vecht dan niet tegen de gegeven situatie. Hoe meer u zich tegen de stroom verzet, des te ongelukkiger zult u zich voelen. Accepteer dat u het er, tijdelijk, mee zult moeten doen. Ontspan u daarbij. Oefen geduld met de omstandigheden en uzelf in plaats van u simpelweg als een onrustig paard

in een stal te voelen. Sta er ook voor open verrassingen en onverwachte ver banden te ontdekken. Probeer de volmaaktheid van zelfs dit moment te er varen.

In de studie geneeskunde wordt je geleerd dat een goede arts geduldig drie uur 's nachts totaal gestrest op de Eerste Hulp bezig bent een onaan gename dronkaard die j_su onderkotst te beoordelen - of wat dat met de kunst van psychotherap11e te maken heeft. Geduld was meer een schim mig doel clan dat het in de harde realiteit praktijk werd. Dat is onaan vaardbaar. De uitoefenaars van onze gezondheidszorg moeten speciaal voor geduld warden geschoold. Dat de boog te zeer gespannen staat is een verklaring voor ongeduld, geen excuus. Ik geloof dat colleges over ge duld in het vaste studiepakket van opleidingsprogramma's moeten war

Deze activiteit ontwikkelt geduld door gedragsmatig en energetisch de manier waarop u met frustratie omgaat open te gooien. Frustraties kun nen zich als mierenlegers verspreiden; net als u denkt dat ze weg zijn, zijn ze overal. En toch wordt, ongeacht aantallen, naarmate de energie van deze emotie minder verleidelijk wordt- en dat zal gebeuren- uw nei ging om eraan toe te geven verleden tijd.

BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN FRUSTRATIE, TELEURSTELLING EN GEDULD IN KAART Tijdens onze med.ische opleiding waren wij inwonend artsen niet altijd toonbeelden van geduld. Geen wonder. In al die jaren hadden we altijd slaapgebrek doordat we om de drie nachten beschikbaar moesten zijn, zo onder werkdruk dat we soms niet eens naar de we konden gaan zonder

den opgenomen. Dan kunnen wij er systematisch uit putten en het even systematisch leren aan degenen die wij behandelen. In de traditionele diagnostische terminologie warden frustratie en op vliegendheid op een hoop gegooid met depressie en angst. Oak warden ze, in het uiterste geval, geassocieerd met bipolaire stoomis, cyclische stemmingswisselingen van manisch tot depressief. Manische personen kunnen angstaanjagend opvliegend zijn zonder ook maar enige impuls beheersing. Een manische patient die ik op de Eerste Hulp zag had ruzie gekregen met een kassier van een bank die haar cheque niet wilde verzil veren. Toen de kassier de emstige

fout maakte met zijn

wijsvinger naar

haar te wijzen, voor de nadruk, beet ze, snel als een cobra, erin, en hard ook. Beveiligingsbeambten van de bank deden haar handboeien om. De politie pakte haar op. Als het symptoom van frustratie zo emstig is, kan geneeskundige behandeling nodig zijn. Ook is deze emotie koren op de molen van de psychotherapie, hoewel het leren van geduld niet typisch

210

EMOTIONELE VRIJHEID

een kemthema is dat artsen met patienten bespreken. Helaas hebben de meeste psychiaters geduld niet in hun vocabulaire en in de leefregels. van hun behandeling opgenomen, hoewel dat wel moet gebeuren wil er ook

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

2II

omg aan met frustrerende m�nsen: vier regels voor geduldig communiceren Als iemand u frustreert, haal dan altijd eerst diep adem voordat u re

Ik heb bewondering voor het werk van de psycholoog Albert Ellis, die

ageert. Beslis of u nu wilt praten of wilt wachten om e�rst te kalmeren. . Als u hogelijk reactief en ontsteld bent, voer de d1scuss1e dan later, als u

in de jaren vijftig bet idee van lage frustratietolerantie introduceerde, die

weer in evenwicht bent. Dan zult u overtuigender en minder bedreigend

hij gelijkstelde aan een obsessie voor onmiddellijke voldoening. Ellis•

zijn. Hanteer op dat moment deze benadering:

maar enige hoop op genezing van frustratie zijn.

therapeutische technieken worden nog steeds gebruikt om patienten te helpen hun tolerantieniveau te verhogen door hun te leren hoe ze con crete veranderingen in bun overtuigingen en gedrag kunnen aanbren gen, waardoor hun geduld en flexibiliteit toenemen. Kijk bijvoorbeeld eens, in plaats van dat u alle reden meent te hebben om ongeduldig af.te wachten tot de frustraties op het werk overgaan, welke lonende contac ten u intussen met anderen op bet werk kunt bebben. Vervang een nega tieve benadering van een moeilijke situatie door een positieve. Helaas werd Ellis' praktische 'cognitieve' methode in het programma voor ons

escaleren en l��eer Been Regel 1: Richt u op een. bepaalde kwestie- laat het niet als JlJ beleoft persoonlyke aanval. Bijvoorbeeld: 'Ik vo l �e gefrus eerd of bele enten dre1gem iets te doen en daar dan niets van komt. N1et met schuldigende toon digingen komen. Begin ermee op een rustige, niet-be fout de ander volgens te zeggen hoe u zich door het gedrag voelt, niet hoe u bezig is.

�

tr:

�

ReBel 2: Luister niet-verdedigend zonder te reaBeren ofte interrumperen. Het s

als inwonend artsen maar vluchtig doorgenomen, zoals alle psychologi

een teken van respect als je naar iemands zienswijze luistert, ook al hen 1e

sche theorieen die gedrag niet aan lichaamschemie of het gebruik van

het er niet mee eens. Vermijd een agressieve toon of lichaamstaal. Pro

medicatie koppelden. Ik zou willen dat ik toen meer over methoden voor

beer er niet ongemakkelijk onder te zijn of te oordelen.

het transformeren van frustratie had geleerd! Net als Ellis geloof ik dat emotioneel lijden grotendeels voortvloeit uit de manier waarop je een ge

ReiJel 3: Peil intu'itief de Bevoelens achter de woorden. Wanneer u iemands

beurtenis waameemt; niet enkel uit de gebeurtenis zelf. De psychologi

motivatie kunt begrijpen, is het gemakkelijker om geduldig te zijn. Pro

sche weg naar vrijheid vraagt erom dat je je een nieuw stel vaardigheden

beer te bespeuren of deze persoon bang is, onzeker, of in het geweer�

eigen maakt om frustratie tegen te gaan en constructief te communice

komt tegen een negatief deel van hemzelf dat hij nog nooit onder ogen

ren.

heeft gezien. Als dat zo is, besef dan dat dat pijnlijk kan zijn. Kijk voor

Ik wil graag enkele basisregels aanreiken voor het omgaan met frus

welke verandering hij openstaat.

trerende mensen. Als u deze sjabloon voor communicatie gebruikt, zult u niet van uw stuk gebracht warden. Houd voor ogen dat er twee niveaus

Re9el 4: Reageer duidelyk en met mededogen. Deze houding haalt anderen

van reageren op frustratie zijn. Het eerste is die van het luchten van uw

uit het defensief, zodat ze gemakkelijker hun aandeel in het veroorzaken

gevoelens tegenover anderen die u steunen; gewoonlijk niet tegenover de

van frustratie kunnen toegeven. Beschrijf alles in de trant van oplossin

bron. Maakt u zich hierbij niet al te veel zorgen of u wel politiek correct

gen voor een bepaald probleem, niet in algemene termen. Laat weten wat

bent. 'Ik heh het helemaal gehad met rnijn bazige schoonouders en ik

u nodig hebt. Bijvoorbeeld: 'Ik zou het erg op prijs stellen als u niet tegen

word gek van die lui' geeft opluchting. U moet het uit uw systeem krijgen

mij schreeuwde ook al stel ik u teleur.' Als de ander bereid is dat te probe

om zich op oplossingen te kunnen richten. Soms is alleen het luchten al

ren, laat dan zien hoe ingenomen u daarmee bent. Bevestig zijn inspan

voldoende. Maar als er ook nog actie moet worden ondemomen, ga dan

ningen: 'Bedankt dat u niet tegen mij schreeuwt. Ik stel uw begrip echt

naar het tweede niveau van reactie, waarbij u deze regels voor het aanpak

op prijs.' Kijk of het gedrag verbetert. Zo niet, dan moet u misschien het

ken en oplossen van de kwestie volgt.

contact en/of uw verwachtingen tot het minimum terugbrengen.

212

, EMOTIONE LE

VRifHEID

In de communicatie is geduld waardevol emotioneel kapitaal. Naarmate u meer in staat bent het ongemak van frustratie te verdragen en u niet al les verprutst door het uit te spelen, zal uw relatie op een hoger niveau

functioneren. Geefin iedere uitwisseling altijd aan waar u op uit bent. Is het het oplossen van een bepaald frustrerend gedrag? Is bet uw nee tegen

het meedoen aan een vruchteloos patroon? Of gaat het er simpelweg om dat u uw gevoelens overbrengt zonder dat u verandering verwacht? Ook al

is de frustratie onoplosbaar, geduld zet de juiste toon om anderen en uzelfrespectvol te behandelen.

Als toevoeging bij deze algemene regels voor het communiceren zijn . hier enkele gedetailleerde tips om twee frustrerende situaties die u vaak zult tegenkomen geduldig te hanteren.

Hoe u kunt reageren als iemand een fout maakt Als iemand een fout maakt die u direct raakt, ofhet nu een kleine of een

afschuwelijke fout is, is het normaal dat u zich gefrustreerd en teleurge

steld voelt. De meeste mensen reageren echter niet erg goed op de fouten

van anderen of henzelf. Het oude model is dat je kwaad wordt, beschul digt, vemedert, straft, of zelfs de ander abrupt uit je leven verwijdert. Het

nieuwe model van emotionele vrijheid vereist een meer zorgvuldige, ge duldige benadering.

Ga maar na: wat is een fout? Het is een blunder, een blooper, een on

opzettelijke vergissing of verkeerde beslissing uit gebrek aan kennis of

uit onoplettendheid. Bedenk dat fouten niet met opzet warden gemaakt,

in tegenstelling tot wraakhandelingen. Het ergste scenario: iemand nam

niet de tijd om het voor elkaar te krijgen of heeft er een bar slechte kijk

op, wat een enkele keer onvergeeflijk is. Vaker komt het voor dat mensen fouten maken die onder de categorie 'geen mens is volmaakt' vallen en

TWEEDE TRANSFORMATIE

213

achthonderd mensen had toegesproken was ik nu alleen met een enorme menigte, en bovendien moest ik alles opruimen en zonder hulp veel zwa

re dozen met boeken en spullen naar de auto sjouwen. Ik wil niet de diva

uithangen, maar dit was mij te veel. Ze Wist heel goed dat ik van haar as sistentie afhankelijk was, niet alleen voor praktische dingen, maar ook

om te voorkomen dat grate groepen mij zouden overspoelen en uitputten _

dingen waar ik aanhoudend mee te worstelen heh gehad, net als andere

empathische mensen. Er kwamen van alle kanten geweldige mensen

naar mij toe met goede vragen en opmerkingen, maar ik voelde mij toch

verlaten, belegerd. De volgende dag belde ze op om zich voor haar stem

ming en haar vertrek te verontschuldigen. Ik reageerde op een duidelijk geergerde toon, waarvan zij vervolgens driftig zei dat deze 'respectloos'

was. Daama kondigde ze aan dat ze bet voor gezien hield. Ik gaf haar lik op stuk: 'Mooi zo. Het is het beste als wij helemaal niet meer samenwer

ken' -waarmee ik mezelf in de vinger sneed. Ze antwoordde: 'Mooi.' Klik. We bingen allebei op.

Er gingen een paar dagen voorbij. Ik blies stoom af tegenover vrien-

den en probeerde me goed te voelen onder de breuk, maar het lukte niet.

Toen zei mijn spirituele leraar: 'Als mensen een fout maken, moet je ze niet in de grand stampen. Je moet ze omhoogtillen!' Dit klonk als een

openbaring: ik wist dat hij gelijk had. Had ik dit niet moeten weten? Maar

ik wist het niet. Ondanks bet gevoel dat ik met recht en reden had gehan

deld, was ik ziedend dat ik een hechte, oude relatie wegens een fout en

wat ongelukkige communi2atie daaromheen had opgeofferd. Meege

sleept door mijn frustratie over het feit dat ik overspoeld werd en aan de

grond zat, had ik er geen meelevend oog voor gehad hoe ellendig zij zich

moest hebben gevoeld dat ze er zo abrupt vandoor ging. En ik had ook

geen waardering uitgesproken voor haar snelle spijtbetuiging. Ik moet

dan verdienen ze een tweede kans.

toegeven dat het niet gemakkelijk was de telefoon te pakken en mij te ver

verkeerde reactie op een fout van een loyale medewerkster met wie ik bij

respect had behandeld, dat ik er niet in meegeleefd had hoe ziek ze was.

ren van een grote lezing. Op de avond zelf kreeg ze een vreselijke griep en

pen jaren en dat ik grote waarde hechtte aan onze relatie. Het was niet al

waar ik dankbaar voor was. Ik wist dat ze eigenlijk in bed moest liggen,

pect voor haar deskundigheid. Ik wilde zielsgraag dat de breuk werd ge

Eens kreeg ik te maken met de uitwerking van mijn ongeduldige en

vele projecten had samengewerkt. Die keer hielp ze mij met het organise

was ze ongewoon ongelukkig, negatief en kortaf. Ze kwam toch opdagen,

maar zichzelf had gedwongen te komen omdat ze mij niet in de steek wil

de laten. Tot mijn grate ergemis ging ze echter zonder mij te waarschu

wen een uur voor tijd weg, mij in een moeilijk parket brengend. Nadat ik

ontschuldigen voor mijn fout dat ik haar niet vriendelijker en met meer

Ik zei haar ook dat ik dankbaar was voor haar royale steun in de afgelo leen een kwestie van bet goedmaken. Ik gaf heel veel om haar en had res

heeld. Het mooie aan dit incident was dat ik mijn aandeel in de fout op

mij nam en zij het hare. Intussen werken we weer samen; onze relatie is beter dan ooit.

214

EMOTIONELE

VRIJHEID

215

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

Praten over een fout lean hachelijk zijn omdat mensen gauw op hun hoede zijn. Ook al doen ze een taak niet naar behoren of zijn ze zelfs zon

dat u zich teBen zichzelf keert of toelaat dat ze u beheersen.

Afwijzing werpt

der meer incompetent, u bent er niet mee geholpen als u zich gefrus

een onbarmhartig licht op al uw twijfels aan uzelf. 'Ben ik wel goed ge noeg? Is er wel iemand die mij aardig vindt? Maak ik wel iets wat waarde

treerd of afstraffend gedraagt. U kunt 'gelijk' hebben, maar dat zal u niet

heeft?' Als u afwijzende ouders had of een moeilijke jeugd die geen zelf

helpen als u de relatie in stand wilt houden. Ik zeg niet dat fouten een

waardering kweekte, bent u misschien hypergevoelig voor afwijzing. Des

permissie voor herhaalde slordigheid inhouden, maar ze kunnen wel een

te meer reden om liefdevol voor uzelf te zijn en deze suggesti·es om afwij

katalysator vormen om dingen recht te zetten. Een van mijn patienten

zing onder ogen te zien te benutten.

nam een aannemer in de arm voor de verbouwing van haar badkamer. Hij bleek traag te zijn en de kantjes eraf te lopen. Toen ze hem ongedul

Verander datBene wat u zichzelf erover vertelt. Het verhaal dat u zichzelf

•

dig op zijn onzorgvuldigheid en fouten wees zei hij: 'Zegt u dat ik lui

vertelt kan uw emotie veranderen. Er zijn wel duizend verschillende

hen?' Toen werd hij nog langzamer. Toen de klus halverwege was, besef

verhalen om te beschrijven wat er is gebeurd; kies er een dat op uw

te ze dat ze de keus had: of hem ontslaan met alle herrie van dien, of haar

sterke kanten en goede eigenschappen is gericht en die bevestigt. In

houding veranderen. Ze koos voor het tweede. Waarom? Zij en ik namen

plaats van meteen te roepen: 'Ik ben een ongeschikte, waardeloze ver

de vier regels voor het geduldig communiceren door die hierboven zijn

liezer, moet u die negativiteit vervangen door: 'Ik was alleen niet goed

genoemd. Die gebruikte ze; ze koos de houding 'wij zitten in hetzelfde

tegen de situatie opgewassen, maar ik ben blij dat ik mezelf eruit heh

schuitje' en beschreef bepaalde verbeteringen die ze wilde zonder hem

gered; daar was lef voor nodig,' een meer accurate uitspraak. Ver

als fout te brandmerken. De aannemer zat fout, maar daar ging het niet

woord de pijn. Klop dan het stof van u af en maak aanstalten om een

•

om. Als ze de resultaten wilde zien die ze verlangde, moest ze haar frus

droom op een andere manier uit te laten komen.

tratie loslaten om het beste uit hem te halen.

Doe uw best om, teneinde bitter stemmende aJW . YzinB teBen te Baan, de me ninBen van anderen niet persoonlyk op te vatten. Streef emaar uw eigen·

Fouten zijn onvermijdelijk. U maakt ze. Anderen maken ze. We zijn maar mensen. Vrij zijn houdt in dat u zichzelf veel ruimte geeft om te

waarde onafhankelijk van de goedkeuring van anderen te maken. Het

groeien. In plaats van mensen te straffen wanneer ze falen moet u hen er

is moeilijk, maar wij moeten daar allemaal wel naartoe werken. Be

in steunen beter te zijn om te zien of dat lukt. Zet ook uw ego opzij en

denk dat de redenen voor afwijzing altijd subjectief zijn, niet op de

verontschuldig u als u gebrekkig reageerde, hoe moeilijk dat ook is. Als u

'waarheid' gebaseerd, en oneerlijk kunnen zijn. Als u echter een zeke

dat doet zullen mensen zachter worden en eerder hun aandeel in een fout

re geldigheid in de kritiek bespeurt, probeer er dan van te leren.

inzien. Communicatie is een moeizaam leerproces. Probeer te voorko

•

La.at vriendschap en liefde zich lanBzaam ontwikkelen. Dat kweekt ver

men dat frustratie u de baas wordt. Help een ander en uzelf geduldig

trouwen in plaats van dat u uw hart voortijdig weggeeft. U zult een

door fouten heen. Het honoreren van verlangen naar verandering maakt

meer betrouwbare indruk hebben of de ander uw gevoelens beant

positieve professionele en persoonlijke relaties mogelijk.

woordt, waardoor u minder snel een afwijzing te verduren zult krij gen.

Hoe u afwijzing kunt overleven

•

Afwijzing kan u van vele kanten overkomen: familie, werk, vrienden, de

Ga naar liefdevolle vrienden. Zij kunnen een weerspiegeling zijn van de prachtige persoon die u bent wanneer u bent afgekraak:t.

liefde. In de kem is bet een afwijzen van een verzoek, een weigering van iets waar u op hoopte. Iemand in wie u belangstelt, stelt geen belang in u.

Mijn behandeling van afwijzing verschilt van die van de traditionele psy

Een project loopt niet. U wordt gepasseerd bij een loo_nsverhoging. U af

chologie, die op het verlichten van pijn is gericht. Ik beschouw gevoelens

gewezen voelen kan licht als een steek van frustratie zijn of scherp als een

van afwijzing niet als 'slecht'. Ik ben er niet op gericht ze kwijt te raken,

dolk in uw binnenste. U kunt er kapot van zijn, ook al gebeurt het niet

maar om ze te onderzoeken en om te vormen. Hoe? Erken om te begin

met opzet. Vrij zijn betekent dat u cefiuYzin8en, grote en kleine,

nen wat er aan de hand is. 'I� voel mij afgewezen.' Registreer dan gedul-

overleeft zonder

216

EMOTIONELE VRIJHEID

dig, zo neutraal mogelijk, de gevoelens. Erken dat u meer bent clan die gevoelens. 'Ik hen verlamd door de· afwijzing door mijn moeder' is een zelfbeperkende manier om de ervaring te zien, een finale uitspraak. Be gin er liever mee de afwijzing. vanuit een ruimer, wijzer aspect van uzelf

te zien, met behulp van bovenstaande technieken en de spiritueel gerich te technieken d.ie ik heh genoemd. Stel uzelf, om uw psychologisch in

zicht te scherpen, de vraag: 'Rijt deze afwijzing oude wonden open die, bijvoorbeeld, met mijn moeder te maken hebben?' ZQ ja, clan kunt u be

seffen hoe deze geschiedenis uw huidige pijn verergert. Het vaststellen van de emotionele dynamiek stelt u in staat verleden van heden te schei

den. AfWijzingen zijn al moeilijk genoeg te doorstaan zonder dat oud zeer ze nog versterkt. Als u uw reacties registreert en u niet aan de pijn uitlevert, kunt u deze tot een minimum beperken. Hoewel traditionele

therapieen de logica van die zelfbeheersing niet benadrukken of leren, geloofik dat deze gezonde objectiviteit u vrijer maakt.

DE TWEEDE TRANSFORMATIE

217

dan de frustratie. Vertolk deze tegenover een vriend. Maar weet van ophou den en blijf er niet op geconcentreerd. Laat u degene zijn die bepaalt hoe u zich de rest van de dag voelt. Natuurlijk, u zou over de frustratie kunnen blij ven malen. Maar waarom? Concentreer u liever op de hilarische grap die een collega vertelde of de middagvergaderingen die wel goed verliepen. Emotio neel rneesterschap vloeit voort uit de keus voor geluk. Het toepassen van deze oefening brengt u in de juiste psychologische ge steldheid om de angel uit de ergernissen van het leven weg te nemen. Maak geduld tot een pijler van uw benadering. U zult steeds meer de geduldige per soon zijn terwijl anderen verkrampt zijn van irritati�. Psychische pijn gciat zich verspreiden als hij niet wordt ingedamd. Het onder controle houden van uw frustraties geeft u de emotionele kwaliteiten om de regie van uw gevoelens in handen te nemen.

Maak bij iedere mogelijke fiustratie die zich voordoet gebruik van de psychologische methoden van deze paragraaf. Tot uw uitdaging zal ook behoren dat u fiustraties van korte duur laat zijn. Doe wat nodig is om de

De Tweede Transformatie laat u een lichte manier van zijn beleven die

kwestie onder ogen te zien, maar blijf er niet in hang.en. Frustraties ko

voor de chronisch gefrustreerde mens niet is weggelegd. Ik hen opgeto

men vaak als uitbarsting: er gebeurt iets en u reageert. Het geheim van

gen wanneer ik zonder druk kan rondlopen, zonder de hele tijd op ander

het niet laten voortduren van de ellende van deze emotie is gelegen in de toepassing van de houding die ik in onderstaande oefening aanreik. Of u

mans rug of op die van mijzelf te drukken. Ik bepleit geduld als een ma nier om je tempo en filosofie weer in balans te brengen, je in de pas met

nu afgewezen of teleurgesteld bent, of trager vordert dan verwacht, laat

je natuurlijke ritrnen te doen lopen. Daarvoor is nodig dat je je pas in

dit uw motto zijn: meei-: vreugde beleven.

houdt, zorgvuldig een situatie onderzoekt, en voorbij de ontsteltenis van het moment naar een groter emotioneel goed. speurt. Dan zullen frustra ties uw aandacht niet kunnen opslokken en zal het leven niet vaagweg

Emotioneel actiedeel

voorbijschieten. Wij krijgen voortdurend te horen dat we sneller moeten gaan en meer moeten presteren, ·en daaraan gaat onze geestelijke en fy

MAAK VAN EEN FRUSTRERENDE TIEN MINUTEN GEEN FRUSTRERENDE DAG

sieke gezondheid te gronde. Maar geduld bevordert matiging en welzijn;

Wanneer iets op u drukt, kies er dan voor het op zijn beloop te laten. De oude manier is erop te broeden en toe te laten dat het de tijd dat u wakker bent

neer wi.j voor het eerst samenwerken is: 'Als ik er niet hard aan trek, zal ik

verziekt; wat een verder mooie dag kan bederven. De nieuwe manier is het in cident naar uw beste kunnen aan te pakken maar niet toe te staan dat het de

6f sloom. Ik zeg dat u de gradaties kunt bepalen hoe snel of hoe lang

prachtige momenten erna ruineert. Als u bijvoorbeeld op weg naar het werk een lekke band hebt, waardoor u een belangrijke vergadering misloopt, voel

traag voort maar worden vaak wel 150 jaar. Het zou wel erg lang duren als

geen zenuwinzinkingen ofhartaanvallen. Geduld is evenwicht. Een angst die sommige patienten hebben wan mijn kracht of motivatie verliezen.' Alsof het alles of niets is: 6f verwoed, zaam u in een gegeven situatie gaat. Schildpadden bewegen zich pijnlijk ze allemaal ook nog eens brommend over hun gebrek aan tempo rond scharrelden! In de traditie van het Verre Oosten symboliseert de schild-

'•

218

EMOTIONELE VRIJHEID

pad geduld, kalme kracht en niet-aflatende vitaliteit - geen flitsende ei

genschappen, maar wel eigenschappen die geluk, een jeugdige schitte

Contact maken. Alleen maar contact maken. E.M. FoRstER

ring en een lange levensduur opleveren. U kunt uw weg naar emotionele

vrijheid niet haastig afleggen. Als u geduldig bent, hebt u tijd om een rijk

leven te leiden - en om ten volle te zien. Meditatie overvrijheid

Ervaar de goedgunstigheid van geduld Maak van deze dag een vrije dag ten opzichte van het gefrustreerd zijn

door uzelf of anderen; een speciale tijd om u te baden in geduld en mede dogen. Als u gefrustreerd of teleurgesteld bent, Iaat de druk clan verdwij

nen. Alleen maar aardige woorden. Zeg: 'Ik heb mijn best gedaan, Schat,

het komt allemaal goed.' Geen verwijten. Behandel uzelf als een geliefd

8 DE DERDE TRANSFORMATIE: EENZAAMHEID ONDER OGEN ZIEN, VERBONDENHEID

0 NTWI I<I<E LEN

kind dat op bewonderenswaardige manier leert voor zichzelf te zorgen.

Stel u voor dat u een overvloed aan stimulerende relaties hebt, een warm

te van erbij horen die de oceanische pijn van de eenzaamheid onderdrukt. U staat op het punt dat kaliber emotionele vrijheid te omarmen. Een zaamheid is een ziekte van onverbondenheid die u emotioneel ge!soleerd

houdt terwijl u dat niet wilt zijn. Als uw eenzaamheid emstig is kunt u

zich als de laatste overlevende van uw stam voelen, met een chronisch heimwee naar een verwante gemeenschap. Maar dat zal gauw anders

warden. Ik zal u manieren beschrijven om de afstanden te overbruggen

die u van de mensen en van uzelf scheiden.

Mijn patient Kim, 38 jaar en architect, kwam naar mij toe omdat ze zo

lang ze zic;h kon herinn�ren al eenzaam was. Kim hield van haar werk,

zelfs meer clan van de mannen die ze tot nu toe had ontmoet, en had ver scheidene goede vriendinnen, maar ze was nooit getrouwd, al zou ze dat wel graag willen. Ze had relaties gehad die een jaar of twee duurden,

maar ze hielden allemaal op. Een man bleek een dwangmatige gokker te zijn, altijd uitbroedend hoe hij iets voor niets kon krijgen - tot haar erger

nis sloop hij zelfs bioscopen binnen zonder te betalen. Een andere man

wilde zich niet bin'.den. Toch geloofde ze, zoals veel mensen, dat haar eenzaamheid over zou zijn als ze de juiste levensgezel zou tegenkomen.

'•

220

EMOTIONELE

VRIJHEID

Ze meldde zich aan bij een instelling met een datingsite; online-kennis makingen spraken haar aan omdat ze lange dagen maakte. Het bureau beloofde paren bij elkaar te zoeken waarvan door persoonlijkheidstests

DERDE TRANSFORMATIE

22I

energetische kracht en psychologie van de manier waarop we de Derde Transformatie tot stand kunnen brengen. U zult deze gegevens nodig hebben om niet verblind te worden door misleidende populaire ideeen

�

was vastgesteld dat ze bij elkaar pasten, wat Kim redelijk leek. Maar de

bijvoorbeeld het door de media gevoede oordeel dat het vi'nden van de wa

computer maakte enkele keuzes die op z'n best komisch waren. Eerst

re man of vrouw de eenzaamheid zal opheffen, dat een almachtige 'we

scheepte hij Kim uit vijf miljoen leden op met haar zelfingenomen buur

derhelft' je heel zal maken. Hoewel ik een romantisch type hen, iemand

man, een hoge piet in de babyvoeding, voor wie ze nooit ook maar het ge ringste had gevoeld. Slechte start. De volgende 'perfei;:te match', een Hol

die onuitroeibaar in de liefde gelooft, is deze gedachte absurd. Waarom? Laat ik het u vriendelijk vertellen: u hebt aeen wederhe!Jt omdat u al heel

lywoodregisseur, zei: 'Wat ik bovenal met mijn partner wil delen is tantri

bent. Altijd al geweest. Net zoals je niet een beetje zwanger kunt zijn, kun

sche seks.' Hij voegde daaraan toe dat zij 'gevorderde vaardigheden in het

je niet een beetje heel zijn. Het is uw taak u 'l:?ewust te warden van uw vele

bedrijven van de liefde' moest bezitten. Begrijpelijkerwijs vond Kim deze

kanten en ze te integreren; de agenda van emotionele vrijheid. N:iemand

verwachtingen niet direct een afrodisiacum. Een andere kandidaat, een

anders kan dit voor u doen. U begeeft u op glad ijs als u iemand huldigt .

boekhouder, vroeg haar hem stipt om 15.00 uur te bellen. Dat deed ze,

als' completering van u: als die antler verdwenen is, ligt uw zelfbesef in

maar hij was 1er niet, en hij belde nooit terug. Hoewel Kim achteraf wel

duigen. Met bewustheid neemt uw heelheid echter geleidelijk von;n aan;

iets lachwekkends in deze real-life S eirffeld-episodes kon ontdekken, voel

een verbazend gevoel alsof alle stukjes van een legpuzzel op hun plaats

de ze zich 'een loser', en eenzamer clan ooit. Pijnlijk, jawel, maar in de

liggen.

therapie gebruikten we deze eenzaamheid als vertrekpunt voor Kims

Ik weet dat het logisch lijkt het single-zijn als enige oorzaak van de

emotionele groei en transformatie. De vinger was nu op de zere plek ge

eenzaamheid aan te wijzen. Ik hen een oudgediende in het doorbrengen

legd en deze was toe aan genezing, met behulp van de technieken die u

van lange perioden in rnijn eentje. Het is echter een overtuiging die je be

ook zult leren.

knot omdat het je vermogen om sowieso gelukkig te zijn onderrnijnt.

Door jarenlang patienten aan te horen die hun eenzaamheid ver

Hoewel ik nu en clan tegen mijn spirituele leraar klaag: 'Ik hen eenzaam

woordden en door mijn eigen eenzaamheid te voelen heh ik geleerd dat

zonder een relatie,' geeft hij zelden aan dit contraproductieve denken toe

er meer met deze emotie aan de hand is dan hetgeen traditioneel wordt

en antwoordt hij alleen: 'Heb geduld. Geniet van je prachtige leven.' On

geloofd. 'Ik hen eenzaam omdat ik geen vriend heh' is gewoonlijk maar

langs voegde hij eraan toe: 'Neem een hond.' Treurig dacht ik: o, gewel

een aspect van het gemis. De onuitgesproken boodschap die ik beluister

dig, geen man, maar een hond. Toen besefte ik dat ik er feitelijk altijd een

is: 'Ik heh niet volledig toegang tot een ruimte van heelheid in mijzelf of

had gewild, hoewel ik het mezelf uit het hoofd had gepraat omdat ik zo

tot een besef van geest.' Het peilen van deze lagen leidt tot de vaststelling

vaak op reis hen. Toch overweeg ik het nog steeds, en ik sta op het punt

dat verbondenheid van binnenuit begint. Ar\ders kunt u een relatie heb

de-sprang te wagen. Mijn leraar zei niet dat ik nooit iemand zou tegenko

hen en toch nog eenzaam zijn - een ellendig gevoel. Hoewel het feit dat

men, maar zijn consistente boodschap is welzijn niet aan uitwendige fei

ze single was Kims eenzaamheid versterkte, leerde ze door middel van

ten op te hangen. Begrijp mij niet verkeerd - een passende partner kan de

ons gezamenlijk werk in de loop van het volgende jaar enkele onverwach

eenzaamheid stellig verzachten. Ook kunnen de juiste twee mensen beter

te remedies terwijl de diepte en het bereik van haar contacten toenamen.

samen zijn dan alleen, elkaar helpend gezond van geest, met liefde om

Toen ze daama een zorgzame man, een advocaat, ontmoette was Kim in

ringd en veilig te blijven.

staat deze rdatie onafhankelijker in te gaan, en ze heeft al maandenlang

Toch hebben we de boel in het volaende opzicht op z'n kop Bezet. Ben liefdevolle

contact met hem.

relatie kan ons nooit heel maken. Ze stelt ons juist in staat onze eiaen heelheid

Dit hoofdstuk onderzoekt de anatomie van de eenzaamheid en reikt methoden aan om betekenisvolle emotionele banden te ontwikkelen. Orn

verwerkelijken.

oplossingen te henadrukken presenteer ik de biologie, spiritualiteit,

beter te ervaren. Alleen in dit perspectief kunnen wij onszelf emotioneel Mijn benadering van eenzaamheid verschilt van de gangbare omdat ik

222

EMOTIONELE VRIJHEID

geloof dat die een ontwrichting van de drievoudige link tussen zelf, geest en anderen is. Vrijheid vloeit voort uit het aanbrengen van een levensvat bare intui:tieve verbinding met alle drie, hoewel iedereen een andere mate

DE DERDE TRANSFORMATIE

223

als een ontberen van geest, van een gevoel van thuis dat u, net als ik, misschien niet geheel op het materiele vlak ervaart. Of u nu eenzaam alleen bent of samen met mensen, verbondenheid met geest is een te

van elk nodig heeft. Dan, als u over meer hulpbronnen beschikt om een

rugkeer naar heelheid; �eri positie waarin alles echt goed is. Hoe meer

zaamheid op te vangen, zal uw gemoedsrust niet exclusief afhangen van

u dit intu1tief aanboort, tegelijk met een diepere band met uzelf en an

Ik ben lange tijd gefascineerd door eenzaamheid, als schrijver en als

3. Temperament. We lijken geboren te warden met een voorkeur voor be

iemand die deels zelf een alleengaande is. Ik zie het als een inherent on

paalde emoties. Sommige baby's zien er eenzaam uit als ze geboren

derdeel van de condition humaine dat ons kan verdiepen. Ik zal de positie

zijn, net zoals sommige kinderen in een peuterspeelzaal altijd in een

wie er al dan niet in uw leven is.

ve en negatieve kanten van deze emotie belichten. Ook zal ik eenzaam

deren, des te meer zult u een gevoel hebben van erbij horen.

hoek zitten. (Nu en dan kan een aangeboten behoefte aan persoonlij'

heid onderscheiden van vrijwillig alleen-zijn, dat de blik naar binnen

ke ruimte tot afzondering leiden.) Ons temperament kleurt onze ge-

scherpt; een toestand die mij bijtankt en u misschien oak. Zonder genoeg

neigdheid om eenzaamheid te ervaren.

tijd alleen begin ik heimwee naar mezelf te krijgen. Het is een mooie ba lans: mensen tegenover alleen-zijn, een wisselende behoefte die ik moet blijven peilen. Wij zullen dit onderwerp bespreken zodat u ook de juiste mate van elk kunt ontdekken. Ik definieer eenzaamheid als een gevoel van gescheiden zijn van een voedende bran, van een inwendig en/of uitwendig gevoel van thuis. Het

is een erwt zijn zonder peulenschil, niet in staat 'precies te passen' in het

4. AanvaardinB van hetfeit dat we aUeen zijn. Dit soort eenzaamheid be helst een omarming van een achtenswaardig, rijk deel van onszelf.

Existentieel beschouwd zijn wij fundamenteel alleen, ondanks de aan

wezigheid van degenen die ons lief zijn. Dit sluit onze aanhoudende verbondenheid met een hogere macht niet uit. Het getuigt juist van de

autonome aard van onze ontwikkeling: we betreden en verlaten dit le

ven alleen; we zijn verantwoordelijk voor onszelf en onze groei, hoe

leven. Hoewel het met een depressie kan overlappen, geeft eenzaamheid

krachtig onze levens ook met elkaar verweven kunnen zijn. Bij emo

typisch een onvrede over de kwaliteit van je relaties weer, terwijl een de

tionele vrijheid hoort dat we de natuurlijkheid van die eenzaamheid

pressie overvloeit in veel andere gebieden van het leven. Denk, om te be palen waar deze emotie binnen in u vandaan komt, eens na over de vol' gende alBemene oorzaken van eenzaamheid. r.

Gebrek aan positief mense!yk contact of0emeenschap. U hebt een vriend of echtgenoot verloren, of u voelt u van uw familie vervreemd. Mis schien hebt u behoefte aan een liefdespartner. Of u bent zojuist naar een nieuwe stad verhuisd en liebt gewoon wat gezelschap nodig. Hoe wel een zekere eenzaamheid voorbijgaand is, gemakkelijk opgelost door qua1itJj time met anderen, wordt ze vaak chronisch. Zo'n veertig miljoen Amerikanen lijden hieronder, en dat zijn dan alleen de dap peren die het toegeven. De meest kwaadaardige druk is sociaal isole ment, als er niemand is om persoonlijke gevoelens of een nader con tact mee te delen. Onderzoek geeft aan dat sociaal isolement het sterf tecijfer bei:nvloedt net als hoge cholesterol of overgewicht.

Gebrek aan spirituele verbondenheid. Hoe onvervangbaar ondersteunen de menselijke uitwisselingen ook zijn, ik stel eenzaamheid oak voor

leren accepteren- niet in morbide berusting, maar als een bevrijdend gevoel: 'Ik ben alleen maar ik ben gegrond.' U hoeft deze eenzaam heid niet op te heffen; waardeer haar enkel als een tinctuur van uw ziel die u geleidelijk diepte bijbrengt en u naar creativiteit en empathie leidt. De psychiater Carl Jung, die een groat deel van zijn kindertijd al leen op zijn zolderkamer doorbracht, schreef dat zijn eenzaamheid de factor was die hem het eerst openstelde voor dromen en een spiritueel leven. In de loop der eeuwen hebben mystici, kunstenaars en zieners deze emotionele impuls aangeboord am ruimer toegang te krijgen tot zichzelf, hun werk en het universum. Dat kunt u ook. Orn vooruitgang te boeken met de Derde Transformatie moet u uw huidi ge mate van eenzaamheid beoordelen. Doe onderstaande test om een ba sis te krijgen voor het meten van de vooruitgang naarmate u uw contacten uitbreidt. Deze tien vragen kunnen gevoelens weerspiegelen die u vaak

hebt, zij het niet noodzakelijk de hele tijd. Bezie, zoals altijd, met mede dogen hoe u er nu aan toe bent en bereid u erop voor vrijer te worden.

EMOTIONELE

VRIJHEID

Weet, ook al bent u nu eenzaam, dat iedereen ook op dat punt gestaan heeft en dat verandering mogelijk is. Eenzaamheidstest: Hoe eenzaam ben ik? Stel uzelf de vraag: •

Voel ik mij een buitenstaander die toekijkt?

•

Voel ik mij onzichtbaar of �uitengesloten?

•

Snak ik naar vriendschappen of naaste familie om rnezelf kwijt te

DERDE TRANSFORMATIE

225

van te onderzoeken; niet erin te verkwijnen. De transformatie van deze emotie houdt onvermijdelijk een schatting van het zelf in, het vestigen van een innerlijke thuisbasis. U �ult ook een nieuwe kijk krijgen op het smeden van verbondenheid naar buiten. In het kader van uw emotionele vrijheid wil ik u helpen u meer in contact en minder alleen te voelen. U staat op het punt die ontdekking te doen.

DE ANATOMIE VAN EENZAAMHEID EN VERBONDEN HEID: DE DERDE TRANSFORMATI� OP GANG BRENGEN

kunnen? •

Is het pijnlijk om alleen te zijn?

In de Amerikaanse cultuur is er sprake yan een onuitgesproken cultus

•

Breng ik meer tijd op internet dan met rnensen door?

van eenzaamheid. Wij allemaal, driehonderd miljoen mensen, hebben .

•

Heh ik het gevoel dat niemand mij begrijpt?

deze emotie ervaren, hoewel er zelden over wordt gesproken, laat staan

•

Mis ik een stimulerend besef van spiritualiteit?

op een open, niet-oordelende manier. Wij hebben gewoonlijk medelijden

•

Sta ik niet in contact met mijn intu1tie en de verlangens van mijn hart?

met eenzame mensen, alsof ze door een of andervirus zijn getroffen. On

Is het moeilijk om emotionele steun te vragen?

zin: als je mens bent, ken je dat gevoel. Als u deze emotie onderzoekt, be

Voel ik mij snel afgewezen in sociale situaties?

oordeel clan eenvoudig wat het is, terwijl u in uzelf kijkt. Wees niet ter neergeslagen als u daarbinnen een bron van eenzaamheid ontdekt. Zie

Als uw antwoord op alle tien vragen bevestigend is, wijst dat op een ex

met een houding van waarheid tegen elke prijs wat er gezien moet wor

treem hoge mate van eenzaamheid. Vijf- tot negenmaal ja wijst op een

den. Verander datgene wat veranderd moet worden. Er zijn tal van stimu

hoge mate. Drie- of vierrnaal ja wijst op een gematigd niveau. Een tot

lerende vormen van verbondenheid die geschikt zijn om u vervulling te

twee keer ja wijst op een laag niveau. Nul keer ja suggereert dat u ruim schoots koe!ttering ondervindt.

schenken.

PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN EENZAAMHEID EN De Derde Transformatie gaat eenzaamheid tegen door stimulerende ver

VERBONDENHEID OPNIEUW

bondenheid te prijzen die een gevoel van erbij horen bevordert. Ik defi nieer verbondenheid als het vermogen contact te maken met ondersteu nende bindingen van velerlei soort. Misschien is het een vriend of collega bij wie u zich 'gezien' voelt, een stimulerend zomeronweer of het zitten in de holte van een stokoude eik, waardoor u zich een met de natuur kunt voelen, of op de bank met uw kat kroelen. (Dieren en bomen vormen het fijnste gezelschap.) Experimenteer met vemieuwende vormen van ver bondenheid. Of u nu een einzelganger of een mensenmens bent, de kwa liteit, niet de kwantiteit, telt. Van nu af aan stel ik u voor eenzaamheid na te streven en haar niet te ontvluchten of te proberen haar met drukte, werkverslaving of shoppen te verdoven. Uw doel is haar te begrijpen en haar beperkingen op te hef fen door de biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie er-

Zolang wij bestaan heeft eenzaamheid deel uitgemaakt van de menselijke situatie. Van meet af aan bracht die emotie een duidelijk evolutionair voordeel met zich mee, omdat het verlangen om eenzaamheid te vermij den de solitaire neolithische jager terug bij de kudden bracht, waar de groep levensmiddelen deelde en overleefde. Zonder dat verlangen naar gezelschap was het waarschijnlijker dat zijn minder eenzame tegenhan ger alleen bleef jagen, en aldus- aan roofdieren en onherbergzame om standigheden ten prooi zou vallen. In de prehistorie betekende het horen bij een gemeenschap overleven; verstoting was een doodvonnis. Een zaamheid dreef onze voorouders naar de troost van gezelschap en bevor derde de voortplanting. Van oudsher heeft onze oerbehoefte om verzorgd te worden en te delen de stress verlicht en onze biochemie gekalmeerd.

226

EMOTIONELE

VRIJHEID

Springen wij over naar de 21e eeuw. Nu is eenzaamheid epidemisch

geworden; de gezondheidsrisico's overtreffen de adaptieve rol ervan. Te

gen 2oro zullen meer dan dertig miljoen Amerikanen alleen wonen- bi)

na tweemaal zoveel als in 1980. Velen lopen het risico van eenzaamheid,

DE DERDE TRANSFORMATIE

227

Als energiepsychiater ben ik geboeid door ons vermogen tot biologi

sche empathie: een"cellulaire vorm van intui:tie die ons afstemt op de

stemmi,ngen van anderen. Emoties zijn bedrieglijk. Een recent onderzoek

op het gebied van de hersencartografie toonde aan dat als vrouwen op het

vooral bejaarden en sociaal gei:soleerden. Gebleken is dat eenzame men

punt stonden een elektrische schok te krijgen, zij zich rustiger voelden en

ben, en een groter risico lopen vroegtijdig te sterven. Bovendien wijst on

hand vasthield. Bedenk d�t een liefdevolle aanwezigheid een grondige

sen gebrekkig slapen, vaker een depressie, infecties en hartkwalen heb

de bewegingen in hun hersenen bedaarden als hun echtgenoot kalm hun

derzoek uit dat wanneer wij chronisch eenzaam zijn, onze hersenen hy

biologische uitwerking heeft en ga deze link van brein tot brein inzetten

werkt zo: omdat de eenzamen afwijzing vrezen, roepen ze de slechtst mo

die uw stressreactie tenietdoen. Denk erover ha hoe uw spiegelneuronen

of haar armen kruist of fronst als in een terechtwijzing leggen ze dat ver

uw alledaags bewustzijn.

Deze scheefgetrokken waameming ondermijnt de gerichtheid op gezel

Denkbeeld 2: Activeer oxytocine, het vriendschapselixer

perwaakzaam en selectief het negatieve in sociale situaties zien. Het

gelijke interpretatie van de interacties op een feestje op. Als iemand zijn keerd uit, waardoor het pijncentrum van de hersenen wordt geactiveerd. schap en versterkt het isolement; een opeenstapeling van verlies.

om emotioneel vrijer te worden. Hoe? Door naar relaties op zoek te gaan

op anderen reageren, ten goede of ten kwade. Maak dit tot onderdeel van

Ik merk dat vriendschappen wonderbaarlijk helend werken op veel ni

De andere kant van de medaille is dat er wetenschappelijke qvereen

veaus. Zoals velen van ons ga ik naar vrienden als ik eenzaam ben - men

zo'n relatie genieten een hogere immuniteit, laten een grotere emotione

en zonder dat er een oordeel wordt geveld. Door dik en dun zijn vrienden

stemrning bestaat over de vele voordelen van warme relaties. Mensen met

sen aan wie ik mijn waarheid kwijt kan, ongeacht hoe gelegen dat komt,

le veerkracht zien en leiden een langer, gelukkiger leven. Er is alleen

mij emotioneel te hulp geschoten en ik hen. Na alle tijd die ze nemen om

maar goed nieuws over de manier waarop u in biologisch opzicht op

te luisteren, om steun te betuigen, hen ik een bemoedigd mens die bij

U hebt misschien nog nooit nagedacht over eenzaamheid en verbon

emotionele effect een biologische basis heeft: vriendschappen stimuleren

inzicht in dit aspect van uw biologische systeem kunt u uw keuze van re

Hoewel vriendschappen duidelijk de gezondheid van beide seksen be

koestering reageert.

denheid in het licht van de werking van uw hersenen, maar dankzij het

laties subtiel afstemmen. Ik zal twee denkbeelden, die ik vereenvoudigd heh, aanreiken die u op het dagelijks leven kunt toepassen.

Denkbeeld

Zet uw spiegelneuronen in

De hersenen zijn niet gek als het om emoties gaat. Ze reageren op de ef

fecten van zowel eenzaamheid als koestering. Een vruchtbare vordering

zichzelf is teruggekeerd. Wetenschappers hebben vastgesteld dat <lit het hormoon oxytocine, een balsem voor eenzaamheid.

vorderen, gaan vrouwen daar typisch meer toe over dan mannen. Waar

om? Wetenschappers veronderstellen dat het ten dele komt doordat vrou

wen geneigd zijn stress te hanteren door zich open te stellen en zichzelf

te tonen, terwijl mannen vaker de 'vecht-of-vlucht'-reactie van aanval of

terugtocht kennen. Onderzoekers hebben ook ontdekt dat vrouwen meer

oxytocine produceren. Deze stof speelt een rol bij een orgasme, barens

in de neurowetenschap is de vaststelling van het bestaan van spiegelneu

weeen, een bevalling en bij verpleging. Op dat soort momenten, als oxy

(een thema dat ik in hoofds� 4 in de bespreking van empathie aan de

hun toevlucht te zoeken tot bevriende personen, wat de oxytocine verder

ronen: aparte hersencellen die emotionele wisselwerkingen registreren orde stelde). Weinig ontgaat ze. Als u bij een vriend met pijn bent, active ren deze neuronen de pijncentra in uw brein. Hetzelfde geldt voor mede

dogen of andere emoties. Hoe goed of slecht het ook zij, mensen roepeh bij elkaar echo'.s op op het vlak van gevoelens, wat hun emotionele type

zou kunnen bei:nvloeden, met name in het geval van empathici.

tocine een wisselwerking heeft met oestrogeen, zet het vrouwen aan om

opvoert, hetgeen een warm, doezelig effect van omspoelende liefde heeft,

een mechanisme dat tot nu toe niet duidelijk bij mannen is aangetoond.

Onderzoeken naar mensen met autisme, een stoomis die het vermogen om met anderen overweg te kunnen bei:nvloedt, laten zien dat zij lagere

niveaus oxytocine hebben. Als het oxytocinepeil hoog is, of het nu door

EMOTIONELE VRIJHEID

DE DE�DE TRANSFORMATIE

de natuur of door een injectie komt, bent u minder vatbaar voor de. slo

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN

pende werking van stress, hetgeen mogelijk verklaart waarom vrouwen doorgaans langer leven dan mannen. In onderstaande oefening kunt u uw oxytocine inzetten om eenzaam

229

EENZAAMHEID EN VERBONDENHEID

Ik praktiseer een Beloofdat allanB is op.gewven,

heid te bestrijden door stimulerende interacties te zoeken. Als u een

Er zijn .geen a1ta.ren aan deze lange, eenzame we.g.

vrouw bent, hebt u het voordeel van de factor oxytocine. Als u een man

BOB DYLAN

bent, stel uzelf dan hoe dan ook open. Hormonen zijn slechts een ele ment in het mysterie van relaties.

In mijn kindertijd voelde ik mij �ltijd 'anders'; ik paste niet. Vele nachten staarde ik naar de sterren en fantaseerde ik dat er een ruimteschip zou landen op het gazon voor ons huis om mij terug te brengen naar waar ik

Emotioneel actiedeel

vandaan kwam. Ik voelde mij als een buitenaards wezen dat in een onver trouwde wereld was geland die niet de mijne was. Ik hen ervan overtuigd .

VERHOOG OXYTOCINE, HET 'LIEFDESHORMOON',

dat het feit dat ik zo alleen was met mijn eerste voorgevoelens bijdroeg

MET DE VOLGENDE METHODEN

aan dit gevoel een outsider te zijn, net als de ziekte van mijn moeder deed toen ik geboren werd. Toch was het meer dan dat. Ik had een duidelijk

Als u eenzaam bent moet u zichzelf niet isoleren. Handel tijdig door de verho ging van het oxytocinepeil. Verlaat het huis in plaats van in negatieve ge

besef dat ik hier niet hoorde; ik was eenzaam wat mijn echte thuis betrof. Nu, als arts en in persoonlijk opzicht, besef ik dat eenzaamheid een

dachten te blijven sudderen. Zelfs het warme contact met een winkelbedien�e

spirituele dimensie heeft die deze emotie kan verklaren. 'Waar komen wij

kan de angel uit de eenzaamheid nemen. Bel ook vrienden op, liever dan te

vandaan?' en 'Waar horen wij thuis in dit universum?' zijn fundamentele

wachten tot de telefoon gaat Nodig hen op de thee of voor een film uit, dan

menselijke vragen. In mijn workshops heb ik zoveel mensen ontmoet die

hoeft u dingen niet alleen te doen. Of werk als vrijwilliger in een gaarkeuken

een eenzaamheid met zich meedragen die ze niet kunnen begrijpen, net

of neem aan een andere vorm van dienst aan de gemeenschap deel. Ook al

zoals ik me als kind voelde. Deze spirituele eenzaamheid heeft meer te

voelt u er weerstand tegen, probeer het toch. Als u de inspanning opbrengt,

maken met de vraag wat wij in ultieme zin ons thuis noemen clan met ons

ook al voelt u zich down, dan zal dat u over de hobbel van uw onbehagen til

b'estaande sociale netwerk. Hier komt een stukje informatie waar de

len. Menselijk contact is essentieel voor het opvoeren van de oxytocine. Quali

meeste mensen nooit aan hebben gedacht. In een.fusieke Bedaante verkeren

ty time met anderen vermindert de eenzaamheid.

kan eenza.am en claustrofobisch lyken vergeleken met de immensiteit waarin on ze .geest ontstond. Dit gevoel is volkomen natuurlijk, maar het wordt ge woonlijk niet erkend bij de opvoeding van een kind en in de traditionele

Eenzaamheid is een emotie die bij de juiste omstandigheden snel kan af

psychotherapie, al zou dat wel moeten. Het vereist aanpassing om in een

nemen. Hoe meer verbondenheid u met anderen hebt, des te minder een

lichaam te zijn dat, vergeleken met de geest, een meer beperkte vorm is.

zaam zult u zich voelen. Begin het nu te onderzoeken. Vergeet wie u 'ver

Helaas wordt ons niet geleerd hoe we aan deze scheiding kunnen wen

ondersteld' wordt te mogen. Ontdek vrienden met wie u op dezelfde golf

nen terwijl we opgroeien, wat met name nadelig kan zijn voor intu1tief

lengte zit. De existentiele eenzaamheid die inherent is aan het mens-zijn

gevoelige kinderen. Aldus voelen we ons mogelijk nooit totaal thuis in

sluit dit niet uit. Koester zo gedurende heel uw leven anderen en laat an

onze eigen huid of in de wereld, zonder te weten waarom.

deren u koesteren, wat uw biologische systeem vrijwaart voor hevige stress.

We moeten niet al te snel concluderen dat dit een 'kwestie van geeste lijke gezondheid' is of samenhangt met een diepe, duistere psychologi sche wand. De oplossing voor spirituele eenzaamheid is verbondenheid met uw hart en het Goddelijke - om regelmatig uit die steun te putten.

·.

230

EMOTIONELE VRifHEID

DERDE TRANSFORMATIE

231

Thuis lcin van deze wereld zijn: een besef van nationaliteit, familie; ge

Harriet was verbijsterd. Ze was hier gekomen om haar eenzaamheid te

meenschap, uw filosofische woonstee. Maar thuis kan ook spiritueel zijn,

verhelpen; niet om van baan te veranderen. Een deel van haar dacht dat dit

en ik zal u leren hoe u daar ook kunt komen. heid niet kan verzachten een enorm verschil. Het begrijpen van eenzaam

complete onzin was, maar in haar wanhoop stemde ze ermee in het plan een kans te geven. Een week later nam Harriet braaf rubrieken met barren in de Los Anae1es Times door. Een advertentie voor een maatschappelijk

heid vanuit een spirituele gevoeligheid heeft mij geholpen een hoek in

werker die een afkickcentrum voor verslaafde criminelen moest runnen

mijn leven om te slaan. Ik hen enig kind, alleenstaand en zonder kinde

trok haar aandacht. 'Ik kreeg helemaal kippenvel. De haren stonden over

ren. Na het overlijden van mijn vader, vijf jaar na rnijn moeder, probeer

eind op mijn armen,' zei Harriet. 'Ik had nooit aan deze mogelijkheid ge

den familieleden mij me beter te laten voelen, maar hun angsten kwamen

dacht, maar ik wist plotseling dat dit mijn rechtmatige werk was. Kon het

ertussen. 'Je bent alleen, je bent alleen,' herinnerde een oom mij. Ande

gebed van de counselor hebben gewerkt?' Harriet solliciteerde naar de

ren hadden het steeds maar over wees. Inderdaad, mijn ouders waren

baan en kreeg die. Het helpen van ex-veroordeelden die aan drugs en alco

weg. Maar in de kem van alles had ik een duurzame relatie met de Geest.

hol verslaafd waren en anderen om clean en nuchter te blijven is meer dan

Deze op steeds diepere niveaus peilen met mijn intui:tie was een perma

Voor mij maakte het besef dat de materiele wereld zelf mijn eenzaam

nente meditatie. Natuurlijk laat eenzaamheid soms haar stem horen:

twintig jaar haar hartstochtelitke spirituele roeping geweest. De counselor was veel wijzer dan Harriet wist: haar eenzaamheid

'Wie gaat er voor mij zorgen?' vraagt mijn innerlijk kind, bevend. Het

werd op vele niveaus getransformeerd. Contacten leidden tot contacten.

antwoord? De Geest zal het doen (gedeeltelijk door mij geliefden te schenken, zoals een nicht die mij verzekert: 'Zolang ik ademhaal zul je

Een jaar later ontmoette Harriet haar man, Mark, via haar werk - hij was een van de bewoners. Mark had gezeten voor verduistering en drugshan

nooit alleen zijn'). De Geest kan zich op zoveel manieren manifesteren,

del. Harriet vertelt: 'Het was nauwelijks liefde op het eerste gezicht. Mark

en stuk voor stuk transformeren die de eenzaamheid.

was een luidruchtige, arrogante', agressieve betweter.' Toch hield Harriet,

Sta eens stil bij het volgende waargebeurde verhaal. Mijn vriendin en

met een programma dat onder personeelstekort en geldgebrek leed, hem

collega Harriet, een maatschappelijk werkster die er nooit doekjes om

een uitdaging voor: 'Als jij clan zo snugger bent, waarom ga je rnij clan

windt, zei tegen mij dat ze zich 'van kant' zou hebben gemaakt van een

niet helpen met mijn programma als je hier ooit uit komt?' Ze had nooit

zaamheid als ze haar spiritualiteit niet had gehad. Ze zei: 'Jaren geleden

verwacht dat hij vier maanden later zou opduiken. Bestemming is een

maakte ik mannen altijd mooier dan ze waren zodat ik een relatie met ze

mysterieus iets. Harriet had dezelfde uitdaging aan talrijke bewoners

kon beginnen. Toen een liefdesrelatie het begaf was ik kapot omdat het

voorgehouden; maar Mark was de enige die erop inging. Na een paar

niet klopte met mijn fantasie. Ik was totaal alleen. Ik voelde me niet ver

maanden werden ze verliefd op elkaar. En als collega's hadden ze de

bonden met mezelf - niet met vrienden, familie, alles.' In die sombere

band van een gezamenlijk doel. Algauw trouwden Harriet en Mark. Nu,

stemming verliet ze het maatschappelijk werk om snel rijk te worden door

twee decennia later, is hun programma, House of the Return, een van de

de verkoop van vastgoedcursussen. De eenzaamheid dreef Harriet ertoe

meest succesvolle afkickcentra in Los Angeles.

een counselor op te zoeken. Hoewel ze geen spirituele neigingen had ge

Hoewel Harriet niet op zoek was naar spiritualiteit, voerde de een

loofde ze wel dat ze kon leren haar negatieve denken te veranderen. 'Ik

zaamheid haar wel dat domein binnen. Zoals ze zei: 'Toen ik mijn werk

was klaar voor een wonder. En deze counselor, een aanhanger van een

gevonden had, werd het leven zoveel beter alleen door het openstaan voor

manier van denken die Science of Mind heette, kondigde zichzelf aan als de "Expect a Miracle Lady", dat was de filosofie van de groep. Daarom

gebed. Ik besloot toen dat er een grotere macht bestaat.' Welk verschil maakte dat voor haar emotionele vrijheid? Harriet zei: 'In plaats van me

ging ik er ook heen. De counselor vroeg mij: "Welke veranderingen wil

delijden met mezelf te krijgen omdat ik zo eenzaam hen als relaties stuk

je?" En ik zei: "Dat weet ik niet." De counselor antwoordde: "Oke, dan zal

gaan, heh ik een geloofssysteem dat mij zegt niet op te geven, en dat er

ik bidden dat je je rechtmatig werk vindt. Kijk intussen wat zich aan

betere tijden in aantocht zijn. Vroeger was het dan: "Ik hen een geboren verliezer. Wat heeft het voor zin?"'

dient. "'

232

EMOTIONELE VRIJHEID

DE DERDE TRANSFORMATIE

233

Harriet is een van die mensen die mijn geloof in de mensheid herstel len. Zonder pretentie of one�htheid is ze een mix van wereldwijsheid, in

denheid smeden met een liefdevolle kracht die groter is dan uzelf en uw in

gestudeeerde wijsheid en hart. Harriet heeft van de eenzaamheid geleerd.

nerlijke godheid.

Ze gelooft dat ieder leven het waard is dat ervoor wordt gevochten, dat ie

Dat kunt u als volgt doen. Sluit, voordat u aan uw drukke dag begint of als

dereen, hoe eenzaam ook, kan veranderen. In haar werk en haar emotio

u pauzeert, uw ogen. Haal eert paar keer diep adem om u gemakkelijk te

nele groei zegt ze: 'Ik ploeter gewoon door.' Voor mij is dat ware groot

voelen. Vraag dan inwendig: 'Laat mij mijn spirituele thuis ervaren.' Kijk

heid. Zo'n volharding om onszelf te bevrijden en anderen van dienst te

dan welke intuitieve informatie er komt. Hoe voelt thuis? Misschien warm.

zijn garandeert emotionele transformatie.

Veilig. Ergens waar u werkelijk thuishoort. Of misschien is het een gevoel

Spiritualiteit kunt u elk moment oproepen. Het is overal in het bier en·

dat u onvoorwaardelijk geliefd bent of begrepen wordt. Let ook op beelden

nu tegenwoordig. Ik zou zeggen, neem uw toevlucht ertoe als u eenzaam

die u met thuis associeert, hoe stereotiep ook: Een behaaglijke haard. Ge

bent, laat u vullen door het immer stromende mededogen ervan. Sommi

zin. Gelach. Kaarsen. Een weiland met gele narcissen. Deze gewone associa

gen beweren: 'Als je tegen God praat ben je spiritueel, maar als God tegen

ties zullen u glimpen gunnen van de verrukking van uw spirituele thuis.

jou praat, hen je psychotisch.' Als dit universeel gold zou ik lang geleden

Fantaseer maar raak. Maak u niet druk over het 'verzinnen' van dingen. De

al opgesloten zijn. Het gesprek met God is essentieel: praten tegen en luis

zaligheid van het terugkeren naar huis gaat uw wildste fantasieen te bo

teren naar het Goddelijke is een van de verstandigste en meest wijze din

ven. Mediteer hier regelmatig over. Doe zoals Dorothy deed in The Wizard

gen die

of Oz toen ze zichzelf terug naar Kansas toverde door te herhalen: 'Er is

ooit zult doen. Breng deze kemachtige conversatie op gang.

Dan zult u weten waar u heen kunt als de paniek van 'Ik zal altijd een

geen plek zoals thuis.' Door te mediteren over thuis komt u vemieuwd tot

zaam zijn' u 's nachts uit uw slaap houdt. Het intui:tieve besef dat een ho

uw spirituele zelf doordat u weer aan de herkomst ervan denkt.

gere macht er altijd is lost de spanning op en laat u zien dat de vrees voor

2. Naar uw intuitie luisteren. Als u een vraag over eenzaamheid hebt, stel die

het spiritueel alleen-zijn slechts een product van het denken is. U kunt

dan aan de Geest. U kunt dit doen als oefening terwijl u wakker bent, of

ruimschoots adem scheppen, in de wetenschap dat u meetelt en dat er

een droom raadplegen. Begin het gesprek in een gecentreerde toestand.

voor u gezorgd zal warden.

Vraag bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik verzoening met mijn moeder bereiken? lk

Het volgende actiedeel zal helpen eenzaamheid te bestrijden. Ik zal u

mis haar.' Luister dan wat er aan intuitieve ingevingen of dromen komt En

leren hoe u een besef van een spiritueel thuis kunt vinden en andere me

kele mogelijkheden: u zou een beeld of droom kunnen krijgen waarin u ge

thoden kunt aanwenden om u meer verbonden te voelen. Al deze technie

woon de telefoon pakt om haar te bellen. Of er dooft vanbinnen een lampje

ken zijn praktisch en efficient.

als u de juistheid voelt van het te boven komen van uw woede. Wat het antwoord ook is, sla er acht op en handel ernaar. Stel vast hoe dit de een zaamheid vermindert.

Emotioneel actiedeel

3. Dankbaarheid tonen. Concentreer u op mensen om wie u geeft en die om u

geven. Neem de tijd om deze relaties te koesteren. Houd ook een dankbaar

TRANSFORMEER EENZAAMHEID MET ONDERSTAANDE SPIRITUELE OPLOSSINGEN

heidsdagboek bij zodat u de mooie dingen over uw !even kunt opschrijven, zoals uw ochtendwandeling, uw gezondheid, een vriend die naar u luisterde toen u kwetsend was. Gun uzelf dan minstens een paar minuten om van de

In plaats van steeds te bedenken hoe eenzaam u wel niet bent kunt u beter:

1. Mediteren over thuis. Breng ten minste enkele minuten door met het sa

eer van die waardering te genieten.

4. Anderen he/pen. Van dienst zijn voert u weg van het 'ik' naar het 'gij' van

menzijn met de Geest; uw ultieme thuis. Daar komt u vandaan en daarheen

de wereld; een spirituele Jes van de theoloog Martin Buber. Anderen helpen

keert u eenmaal terug. Visualisering van de details van dit thuis zal verbon-

zet u terug in het circuit van menselijke verbondenheid; u voelt u geen ver·

234

EMOTIONELE VRIJHEID

DE DERDE TRANSFORMATIE

Hoe de energie van eenzaamheid-kan voelen worpene in de marge meer. Het leven wat gemakkelijker maken voor ande ren is therapeutisch voor uw eenzaamheid en ook voor de hunne. Mediteer over de manier waarop u vrijwilliger zou kunnen zijn of een stap zou'kun nen zetten naar iemand anders. Merk op welke mogelijkheden u raken.

•

een holle pijn een wasem van melancholie leegheid van een schrijnend hart een gevoel van dakloos, verdwaald, afgesneden zijn alsof je onzichtbaar bent, niet emotioneel gezien of gehoord wordt

De formule van de Derde Transformatie voor het a.anpakken van een zaamheid - contact maken met het zelf, Geest, en anderen - laat u een

Hoe de energie van verbondenheid kan voelen

noodzakelijk evenwicht aanbrengen. Zonder dat kunt u in sp�rituele top vorm zijn en toch nog uitermate eenzaam. Zoek naar liefde uit vele bron nen. Mijn leraar zegt: 'De spirituele reis is altijd alleen, maar hij hoeft niet eenzaam te zijn.' Ons zoeken geldt een thuis, een behoefte die zo fundamenteel is dat er eeuwenlang oorlogen om zijn uitgevochten. Onze vuurproefmomenten van verbondenheid kunnen ons daar brengen. ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN

•

een warme zon of elektrische bron

•

koestering

•

omvat, omarmd warden

•

een hartelijke band met anderen of de wereld

•

met iemand anders op dezelfde intu'itieve golflengte zitten

Merk hoe uw lichaam, als het emotionele energie bespeurt, op unieke

EENZAAMHEID EN VERBONDENHEID

wijze reageert. Het is opwindend om te experimenteren. U staat bijvoor

Als ik patienten intui:tief lees is hun eenzaamheid duidelijk, ook al probe

ellende' en te proberen erdoorheen te komen moet u eens onderzoeken

ren ze die te camoufleren. Deze emotie is een verlorenheid tegen wil en

hoe die energie voelt, elke pietepeuterige nuance ervan. U wilt de een

beeld met een eenzaam gevoel op. In plaats van te concluderen 'Wat een

dank, een onbeantwoord verlangen naar iets meelevends. Energetisch

zaamheid doorhebben. Leg u er dan op toe deze om te vormen door een

neem ik het waar als een lichtviolette damp die uit hun porien stroomt.

positieve verbondenheid aan te gaan. Ga uit eten met een vriend in plaats

Het voelt pijnlijk broos aan. Veel mensen wringen zich in duizend boch

van naar de zoveelste herhaling van Law and Order te gaan 1<ljken. Heb lol

ten om eenzaamheid te maskeren; ze warden buitensporig kwiek of extra

met uw kinderen in plaats van tot middemacht door te werken. Stoei met

vert, of ze proppen hun programma zo vol dat ze geen ruimte hebben om

een huisdier. Geef een plant aandacht. Schilder. Verwonder u over de

nag te ademen, laat staan te voelen. Maar op een intui:tief niveau doet dat

wolken. Alles wat uw levenskracht inschakelt heft de eenzaamheid op.

alles niet ter zake: de energie van eenzaamheid kan niet verhuld warden.

Let clan op de veranderingen. Uw handelingen transformeren energie;

Stel u eenzaamheid en verbondenheid als energetische tegengestel

een ijzeren wet van emotionele vrijheid. U kunt eenzaamheid beter als

den voor. Van alle moeilijke emoties kan eenzaamheid het snelst om

springplank voor verbondenheid gebruiken clan haar als de vijand brand-

slaan; ze reageert acuut op liefdevolle interacties. Daar schreeuwt ze dan

merken.

ook om. Dat heeft ze nodig. Daarom is het zinvol op eenzaamheid in te

gangspositie bij het tegengaan van deze emotie kunt u zich er vertrouwd

Waarom energiegevoelige mensen eenzaam of alleen kunnen blijven

mee maken hoe de energie ervan intultief aanvoelt in tegenstelling tot die

Eenzaamheid heeft met sommige mensen meer clan met andere. Maar

van verbondenheid. Hier volgen enkele algemene kenmerken om op te

waarom ze maar voortduurt is niet altijd duidelijk als je het met traditio·

letten.

nele medische ogen beziet. Het begrijpen van subtiele energie helpt u vrij

spelen zodat het wegebt in plaats van doorstroomt. Voor een goede uit

te worden van deze emotie doordat de keerzijde ervan wordt onthuld. In

EMOTIONELE

VRIJHEID

mijn praktijk trof mij hoeveel gevoelige, empathische mensen eenzaam bij mij komen, op zoek naar een liefdespartner, terwijl ze toch jarenlang alleen blijven. Of ze hebben wel een relatie maar voelen zich constant moe en overstelpt. De reden is niet simpelweg dat 'er niet genoeg emot;io neel beschikbare mensen rondlopen', en evenmin is hun burn-out 'neur otisch'. Persoonlijk en professioneel heh ik ontdekt dat er iets meer aan de hand is. Energiegevoelige mensen zijn een soort apart. Terwijl anderen kun nen gedijen op de saamhorigheid die ze als paar hebben, kan voor empa thische mensen zoals ik saamhorigheid moeilijk te verdragen zijn; we kunnen er zelfs voor op de vlucht slaan. Waarom? Wij peilen en absorbe ren doorgaans de energie van onze partner en warden overbelast, gespan nen, of uitgeput als we geen tijd hebben ons in onze eigen ruimte van de druk te ontdoen. )'Vij zijn superreageerders; onze zintuiglijke ervaring van een relatie is alsof je voorwerpen met vijftig vingers voelt in plaats van met vijf. Een openbaring van de energiepsychiatrie is deze: energetisch ge voeli[:je mensen Baan onbewust mogelyke Hefdespartners uit de weg omdat ze diep vanbinnen bang zijn overspoeld te worden. Of anders voelen ze zich overspoeld als ze een paar zijn; een zenuwslopende, knellende manier van Ieven. Als dit niet ingezien wordt kunnen empathische mensen eeu wig eenzaam blijven; we willen gezelschap, maar paradoxaal genoeg voelt dat niet veilig. Een empathische patient zei tegen mij: 'Het helpt te ver klaren waarom ik als 32-jarige maar twee serieuze relaties heh gehad, elk van minder dan een jaar.' Met haar werkend kon ik haar naar een oplos sing loodsen. Als wij empathici eenmaal leren grenzen te stellen en over onze energetische voorkeuren te onderhandelen, wortlt intimiteit mog-ep lijk. Willen energiegevoelige mensen op hun gemak zijn in een relatie, dan

DE DERDE TRANSFORMATIE

237

heh ik het is het een verrukking om in zijn armen te liggen; even later vriend die Een rd. afgezonde misschien nodig in een eigen ruimte te zijn, voor deze gedachte goed doorhad maakte een bordje GEEN TOEGANG heb Wij de. lief ware van blijk mijn werkkamerdeur. Voor mij was dat een niveau ben allemaal een subtiele, onzichtbare, energetische grens die een voorko zal uwe de van van comfort bepaalt. Het vaststellen en meedelen van de men dat u leeggezogen wordt door wat a<1:nvoelt als de vraatzucht had u al ook floreren, t ihtimitei genen die bij u en uw lief zijn. Daama kan kun tevoren het gevoel dat u stikte. Aanstaande partners of familieleden an kwestie-v de u hoe weet rtiet u nen als emotionele vampiers aandoen als onder uw persoonlijke ruimte aan de orde moet stellen. Als u dat eenmaal ' len. ontwikke relaties nde de knie hebt, kunt u zich gestaag ontplooie Als u energiegevoelig bent, of als de normale verwachtingen van een

partnerschap niet aan u besteed zijn, zal ik u helpen een beeld te vormen elijk van wat een leefbare relatie zou kunnen zijn. Hiervoor is onafhank is Het is. gangbaar wat van denken vereist, in weerwil van de sociale druk

niet nodig u chronisch eenzaam te voelen, vooral wanne,er het opstellen van nieuwe regels over tijden ruimtemanagement dit kan voorkomen. Respecteer dus uw intu'itie; ontwerp een leven in harmonie met uw ener

gievoorkeuren. Misschien moet u uw partner of familie voorlichten; maak dan duidelijk dat er geen sprake is van een gebrek aan liefde voor hen, maar breng de discussie op gang. Het volgende actiedeel laat u verschillende aspecten van behoefte aan persoonlijke ruimte aanpakken die in relaties vaak aan de orde komen.

De methoden ervan hebben mij en mijn energiegevoelige patienten ge weldig geholpen. Voel u niet schuldig als u ze gebruikt. U bent geen pri ma donna of te veeleisend. Emotionele vrijheid vloeit voort uit het aan de orde stellen van uw comfortzone.

moet het traditionele model voor paarvorming worden herzien. Bovenal betekent dit dat de persoonlijke ruimte die u nodig hebt wordt vastgesteld

Emotioneel actiedeel

- de fysieke en tijdgrenzen die u stelt tegenover iemand opdat u zich niet benauwd voelt onder de aanwezigheid van de antler. Energiegevoelige mensen kunnen pas ten volle emotionele vrijheid met een antler ervaren als ze tlit gedaan hebben. Uw ruimtebehoefte kan per situatie, opvoeding en cultuur verschillen. Zo is mijn itleale afstand in het openbaar ten min

MAAK NIEUWE RELATIEREGELS: BAKEN UW PERSOONUJKE RUIMTE AF

ste een armlengte. In wachtkamers van artsen zal ik mijn tas en folders

Hier zijn enkele tips voor energiegevoelige mensen om zich in een relatie op

op de stoelen naast mij leggen om antleren weg te houden. Bij vrienden is

hun gemak te voelen.

het ongeveer de helft daarvan. Met een partner is het verschillend. Soms

EMOTIONELE

VRIJHEID

Tip 1: Wat u zegt tegen een mogelijke partner. De

� met de ander, als u ie

mand leert kennen, het feit dat u een sensitief persoon bent. dat u periodiek stille tijd voor uzelf nodig hebt De juiste partner zal begrip tonen en u steu nen; de verkeerde persoon zal afkeurend reageren omdat u 'overgevoelig'

DERDE TRANSFORMATIE

239

gezin be row tartten de traditionele orde door dit zelfs te doen nadat ze een en e oorsprong Nederlandse van f ite gonnen waren.) [Het begrip latrelatie is in deze partners in ons land al sinds de jaren 1970 bekend.) Waarom de regeling ze zitten el en zijn, alleen ook aanspreekt: ze delen quality time maar kunnen kaar niet in de weg; een hemels geschenk voor energiegevoelige mensen.

bent en zal uw behoefte niet respecteren. l

Tip 2: Moak uw favoriete slaapwijze duidelijk. Vanouds slapen partners in hetzelfde bed. Sommige energiegevoelige mensen raken hier echter nooit aai:i gewend, hoe zorgzaam een partner ook is. Dat is niet persoonlijk; ze houden alleen maar van hun eigen slaapruimte. Spreek uw voorkeuren uit. U opgeslo ten voelen in bed met iemand, nooit eens een goede nachtrust krijgen, is mar telend. Energievelden vermengen zich tijdens de slaap, waardoor sensitieve personen overprikkeld kunnen raken. Dus brainstorm met uw partner over mo gelijkheden; aparte bedden, aparte kamers, een paar nachten per week bij el kaar slapen. Omdat niet-energiegevoelige mensen zich eenzaam kunnen voe len als ze alleen slapen, moet u op basis van goed vertrouwen compromissen sluiten wanneer dat kan.

Tip 3: Onderhandel over uw ruimtelijke behoeften. Misschien wordt u lyrisch over uw geliefde totdat u samenwoont Experimenteer met creatieve woon condities zodat uw huis geen gevangenis is. Ruimte om te ademen is onont

Tip 4: Reis verstandig. Als u met iemand reist, wilt u misschien ook een aparte ik zal altijd ruimte hebben. Of mijn reisgenoot nu een liefdespartner is of niet,

Als het delen naast elkaar liggende kamers hebben met �ijn-eigen badkamer. als roomdi ken la een van ophangen van een kamer de enige optie is, kan het Als je weet vider helpen. 'Uit het oog' kan maken dat het hart gretiger word.t. vreugde. een dat je niet op elkaar geperst zit, wordt reizen

Tip 5: Neem regelmatig een minipauze. Energiegevoelige mensen hebben ei esca gen tijd om stil te staan nodig om tot zichzelf te komen. Zelfs een korte

te pe voorkomt emotionele overbelasting. Trek u vijf minuten in de badkamer rug met de deur op slot zodat de kinderen niet kunnen storen. Maak een wan uw delingetje om het blok. Ga in een aparte kamer lezen als de frustraties van geliefde op LI drukken. Een patient zei tegen haar vriend: 'Jk heb het op een feestje nodig tien minuten in een stille kamer te verdwijnen; zelfs als ik me vermaak,' een vorm van zorgen voor jezelf die hij steunt Leg uw int!ieme vrien

beerlijk; ken uw behoeften. Welke ruimtelijke regelingen zijn optimaal? Het

den uit hoe essentieel minipauzes zijn. Als LI die neemt kunt u meer aanwezig

hebben van een gebied om zich in terug te trekken, ook al is het een kast?

zijn bij anderen.

Een roomdivider? Aparte badkamers? Aparte huizen? Wat in mijn geval werk te is het hebben van mijn eigen_slaapkamer/kantoor, waarin niet het gering ste geluid doordrong. lk zie ook de schoonheid in van aparte vleugels of aan

In mijn praktijk heh ik gezien dat deze creatieve benadering van relaties

grenzende huizen als dat op te brengen is. De reden is: gesprekken, geuren,

huwelijken redde en aanhoudende intimiteiten veilig deed aanvoelen,

gehoest, beweging en het energieveld van een ander dat het mijne overlapt

zelfs voor energiegevoelige mensen (van alle leeftijden) die eenzaam zijn

kunnen als opdringerig ervaren warden. Al zijn de vibraties van mijn partner

geweest en niet eerder een langdurige partner hadden. Zodra u zo vrij kunt verwoorden wat u nodig hebt, gaan er horizonten open.

subliem, soms wil ik ze liever niet waarnemen, ook al hangen ze alleen maar

bent dat

bij mij. lk ben niet zomaar pietluttig; het gaat om het bewaken van het wel

Een zo'n patient, decennialang single, had een voorspellende droom:

zijn als ik met iemand samenwoon. In dezelfde trant meldde de New York Times onlangs een snel opkomen de trend dat paren op lange termijn twee huizen houden - een nieuw demo grafisch verschijnsel dat onderzoekers 'living apart together' {LAT) noemen. Ge trouwd of niet, deze stellen wonen in aparte huizen. (Woody Allen en Mia Fer-

Ik zit in een zeilboot en ben aUeen op een zonni.ge, stormachtige zee. H et is opbeurend maar eenzaam. Niemand zover het ooa reikt! Danzie ik, van ver wea. nog een eenzame zeilboot door de witte kammen van de aolven piepen terwijl deze rijzen en dalen. H ij komt op mij ef.

EMOTIONELE

VRIJHEID

Korte tijd later ontmoette ze degene die nu vijf jaar haar partner is; ie mand die geen moeite heeft met haar behoefte aan afzondering het ruimtegevoel dat ze op het water had - maar die ook samen kan zijn. Ik vind hun wederzijds respect en communicatie prachtig. Ik bepleit nieuwe

paradigma's voor het liefdesleven. Het is onredelijk te proberen onze ver schillende gevoeligheden in een algemeen relatiemodel te persen. Geel} wonder dat meer dan de helft van de getrouwde paren uiteengaat. Ik stel een nieuw soort conversatie voor. Aanvankelijk voelt bet misschien onge

makkelijk of riskant aan om deze onderwerpen aan te snijden. Maar als u het tactisch doet - u drukt uw partner niet in het verdomhoekje; u ver tolkt enkel uw energetische behoeften - zult u de kans krijgen een bij zondere relatie te ontwikkelen.

DERDE

TRANSFORMATIE

zouden brengen. Zulke behavioristen geloofden dat alles wat boven mini

male affectie uit ging een huilerig, afhankelijk kind zou opleveren en dat

het wiegen van een klein kind een 'kwalijke praktijk' was. Moeders hoef

den hun pasgeborenen in het ziekenhuis dan oak geen borstvoeding te ge ven of vaak te bezoeken; een verpleegster met een fles zou volstaan. Wat

son stelde zelfs een toekomst voor waarin baby's na de geboorte bij hun ouders weggehaald zouden worden en op boerderijen grootgebracht zou den warden, weg van de verderfelijke moederlijke invloed. Toen k:wam de psycholoog Harry Harlow, die een revolutie op zijn ter rein ontketende door de waarde van koestering aan te tonen. In zijn. we reldberoemde experiment, dat iedere beginnende psychologiestudent

meekrijgt, bracht hij babyapen groot die de keus hadden tussen een war.

me, zachte, met badstof beklede surrogaatmoeder en een afstotelljke,

BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN EENZAAMHEID

koude tegenhanger van metaaldraad. De baby's kozen altijd de stoffen

EN VERBONDENHEID IN KAART

moeder, zelfs als de draadmoeder de fles voorhield. Ze holden er zelfs als

Een waarheid waar alle huidige psychotherapeutische stromingen het

experiment haalde het barbaarse dogma van die tijd onderuit dat alles wat

over eens zijn, ondanks hun vaak polemische rivaliteiten, is de helende kracht van betekenisvolle vormen van verbondenheid. Het besef dat u ge zien, gehoord en gewaardeerd wordt is fundamenteel voor geestelijke ge zondheid. Zo'n band tussen ons - het deel van mij dat verbonden is met

een deel van u en vice versa - stilt de eenzaamheid. Of het nu een mo ment of een heel leven duurt"deze uitwisselingen voeden het gevoel dat u een deel van de mensheid en de wereld bent. Freudianen geloven dat een zaamheid voortvloeit uit de onopgeloste1 angst van een pasgeborene voor scheidi11g van de moeder; behavioristen geloven dat het geconditioneerd is; volgens Jung is het 'niet in staat zijn over de dingen te communiceren die voor jezelf belangnjk lijken'. Maar voor iedere therapeut, ongeacht <liens filosofie, is ons credo dat patienten begeleid moeten worden bij het bereiken van bevredigende banden met anderen, om liefde te geven en te ontvangen. De behoefte aan koestering lijkt zo basaal, maar als u een handboek voor kinderverzorging van zeventig jaar geleden leest, zult u versteld staan van wat toen voor conventionele psychologische wijsheid doorging. In de jaren 1940 waarschuwde John Watson, president van de American Psy chological Association: 'Als u in de verleiding komt uw kind te vertroete len, bedenk clan dat moederliefde een gevaarlijk instrument is.' Hij stelde ook voor dat moeders hun kinderen met een gepaste handdruk naar bed

ze bang waren op af om geruststelling en liefde te ontvangen. Harlows

een klein beetje affectie overschreed ongezond was. Het toonde aan hoe een besef van koestering (we praten hier niet eens over een levende moe

deraap) het welzijn en de moederbinding van een baby zelfs meer beln vloedde dan de bevrediging van de caloriebehoeften. Dus psychologisch gesproken heeft iedereen behoefte aan wat teder

heid. Ook al zouden uw ouders op die hoekige, harde apen van metaal

draad hebben geleken, een reden om u eenzaam en achtergesteld te voe len tijdens het opgroeien, dan hoeft dat u er nog niet van te weerhouden om nu weldadig menselijk contact te zoeken. Ik raad u echter wel drin gend aan eens goed naar uw emotionele opvoeding te kijken - wat kreeg u wel, wat niet - om te voorkomen dat u achteloos schadelijke patronen herhaalt. Eenzaamheid wordt alleen geerfd als wij dat toestaan. U moet het verleden weer opzoeken om uzelf psychologisch te bevrij

den van negatieve emoties, maar verzet tegen zo'n stap is maar al te be grijpelijk. Met eenzaamheid, met name, loop ik periodiek tegen een

muur op. Er is een hermetische en soms eenzame kant aan mij die sterk aan' rnijn dad doet denken. (Een dokter; hij was radioloog, een specialis me waarbij het niet bij uitstek om sociale vaardigheden draait.) Dit besef kan mij verschrikkelijk k:wetsbaar en gevoelig maken; het doet pijn. In heel zijn leven was dad voomamelijk op zichzelf, zoals ook bij mij als schrijver vaak het geval is. Mijn moeder moest hem gewoonweg op zijn

EMOTIONELE VRIJHEID

DE DERDE TRANSFORMATIE

huid zitten om gezelschap te zoeken. Dat deed ze toch maar, en ondanks

lijke terugbetalingscheque wil, alles opgeruimd, als ik dit zonnige klein� appartement verlaat dat ik mijn stoffelijke leven op aarde noem. Ik w1l

protesten als 'Maxine, laat me met rust!' geloof ik dat hij er wel van ge noot de wereld in geduwd te warden. Maar toen moeder stierf, ver schrompelde dads leven; hij deed er niets tegen. Vooral in zijn laatste da gen toen hij parkinson had, zonderde hij zich af; hij wilde niet dat de wei nige vrienden die hij nog had hem in zo'n deemiswekkende toestandi zouden zien: geluierd, niet in staat zich zonder hulp aan te kleden of te lopen. Mijn neiging tot afzondering maakt me soms bang omdat het zo gemakkelijk in buitensporige kluizenarij kan overgaan. Orn dit te begrij pen en te voorkomen wil ik mijn dad begrijpen, am niet emotioneel na te volgen wat niet per se mijn eigen gedrag hoeft te zijn. Ook weet ik, in

mijn sterkste en helderste momenten, dat ik me niet overdreven met hem moet identificeren omdat er altijd grate verschillen tussen ons waren. Ik hen een groat liefhebber van relaties, terwijl die voor dad meer een zorg waren, behalve op het niveau van 'Hoe gaat het met golfen?' Ik hen me bewust van mijn emoties en werk ermee; hij had geen voeling met de zij ne en verfoeide het als ik hem ertoe probeerde te verleiden zijn emoties te uiten. Voor mij is het transformeren van de negatieve kant van eenzaam heid (niet de variant die de creativiteit verdiept) een emotioneel werk in uitvoering. Ik probeer vriendelijk om te gaan met mijn verzet. In een van die perioden droomde ik:

Ik ben in eenzonovergoten klein appa.rtement. Mijn vaders spullen Hm3en over de hele vloer verspreid. Ik word overstelpt door het vooruitzichtze alle maal te moeten bekijken. Sommige voorwerpen herken ik, zoals het meer dan twee meter hoBe houtsnijwerk van vlieBende paarden dat ik hem Baf toen ik tien was: 'Ben groot cadeau van een kabouter!"je als jij,' zei hij trots en liefdevol. Maar er is ook een heleboel wat ik nooit heh Bezien. Terwijl ik mis· troostiB over de situatie nadenk komt er een joviale vrouwelijke buschauffeur binnen diezich a.ls God voorstelt. Meteen leefik op, opBetogen haar tezien. Glimlachendzegtze teBen mlj: 'Om je teruBbetalinBscheque voor het schoon maaktJeld te krij9en moetje alles opruimen!' Ik werd wakker in het besef dat Zij gelijk had. Orn vrij te zijn moest ik elk item bekijken dat mijn eenzaamheid onredelijkerwijs aan die van mijn vader koppelde. En wat is een betere boodschapper clan God, de ultieme buschauffeur? Mijn dromen weten zo listig hoe ze mijn verzet moeten omzeilen en iets duidelijk moeten maken. God weet dat ik mijn uiteinde-

243

weggaan als het werk af is, met een nieuwe orientatie. Maar intussen kunnen de psychologische wortels van mijn eenzaamheid mij in die rich ting wijzen. Ik probeer lichthartig te werk te gaan. Ik hen erop gericht al

les te leren wat mij zal bevrijden van de pijn van deze emotie en koester innige verbondenheid met mensen en de natuurlijke wereld; echte ver

troostingen op de sorns eenzame weg. Orn psychologisch grip te krijgen op eenzaamheid is het geraden om uit te zoeken welke boodschappen, impliciet of expliciet, uw ouders u-ge geven hehben (en rnisschien nog steeds geven) over deze ernotie. Ga bij

het graven in het verleden rustig te werk orn de natuurlijke weerstand die

kan opkomen te ternperen. Kleine potjes hebben grate oren. De ogen en oren van kinderen staan open. Ze weten hoe eenzaamheid eruitziet en

aanvoelt, nog voordat ze h�t woord horen. Ook zijn kinderen ernotioneel poreus. Als ouders eenzaarn zijn kunnen wij hun e�nzaa�heid ove�e . men, of vrezen dat wij ook zo zullen zijn. Keer terug m de tIJd om te z1en hoe deze emotie op u overkwam. Dan kunt u er als volwassene gernakke lijker afstand van nemen. Let op deze algernene manieren waarop een of

beide ouders misschien op ongezonde wijze aan deze emotie uiting hebben gegeven: •

•

Een leven van stille wanhoop leiden.

Zich slachtoffer voelen, bijvoorbeeld van een akelige scheiding, en an deren de schuld van hun eenzaamheid geven.

•

Werkverslaving, koopverslaving, drug�- en alcoholverslaving.

•

Isolernent (bijvoorbeeld opgaan in de tv, of intemetverslaving). Zich alleen en overbelast voelen, maar te onafhankelijk orn am hulp te vragen.

•

Een huwelijk zonder communicatie toch voortzetten.

Kijk of u deze manieren om met eenzaamheid om te gaan hebt overgeno men. Zoals de ouden zongen... Het is niet verbazend dat hun copingstijl mogelijk op u is overgegaan. Emotionele vrijheid wordt mogelijk als u hun rol afwerpt en die van uzelf vindt. Het is een allerakeligst gevoel dat gene van een ouder waar je niet van hield te blijven na-apen en niet te we ten hoe dat te stoppen. Net als veel van rnijn patienten hebt u zich rnis schien plechtig voorgenomen: 'Ik zal nooit zijn zoals zij,' en clan bent u toch, tot uw grate afschuw, op bepaalde treurige rnornenten, hun kloon.

EMOTIONELE VRIJHEID

Maar met psychologisch inzicht kan dat veranderen. Hoe? U wijst op een meevoelende manier gedragsvormen aan en maakt een bewuste keus die

te veranderen. Als u bijvoorbeeld aan het internet verslaafd bent zoals uw vader tv-verslaafd was, kies dan enig menselijk contact. Of als u, zpals uw moeder, eenzaamheid beschou wt als een kruis dat in stilte gedrage n moet warden, geef dan die martelaarsmentaliteit op. Begin uw eenzaam heid tegenover een vriendin of therapeut te uiten in een paging haar op te lossen. De emotionele navelstreng met ouders doorknippen is een emancipe rende, noodzakelijke losmaking. Hoewel u onvermijdelijk overeenkom

sten met hen zult houden - goede en slechte - is uw karma niet hetzelfde

en gaat het om verschillende mensen, zoals uw verlangen om negativiteit te transformeren oak anders is. Helder deze verschillen op. Ouders weten

het niet altijd het beste als het over emoties gaat. Met bewustzijn zult u niet hoeven te reageren zoals zij of hun eenzaamheid over te nemen.

Ik heh het volgende actiedeel ontworpen om falende copingstijlen ten aanzien van eenzaamheid door meer bevrijdende te vervangen. De Derde Transformatie wordt volbracht door het ontwikkelen van stimule rende banden van vele soorten, inclusief die met uzelf. Soms stranden mensen in een therapie doordat ze zich enkel concentreren op de vraag waarom

ze eenzaam zijn en er niets aan doen. Psychologische inzichte n alleen, hoe juist ook, kunnen niet bevrijden, tenz j ze gedrag veranderen.

�

DE DERDE TRANSFORMATIE

•

Daden die met woorden overeenstemmen.

•

Openstaan voor spiritualiteit en intuitie.

•

Liefdevol, vriendelijk zijn.

245

uw prioriteiten duidelijk maken helpt u zicht te houden op wat u nodig hebt lk wil niet dat u simpelweg de opwellingen van het gezelligheidsleven mee maakt en er maar het beste van hoopt lk wil dat u anderen met gew.enste ka raktertrekken duidelijk visualiseert en naar hen op zoek gaat

Behandeling 2: Ste/ u actief open: Jet op overeenkomsten bij mensen; niet op verschillen. Als u eenzaam bent kan het zwaar vallen u open te stellen, maar hier is een tip die het gemakkelijker zal maken. Essentieel voor contact maken is dat u zich richt op wat u met anderen gemeen hebt; niet op wat u niet ge meen hebt. lk vind dat met name nuttig op feestjes, waarbij ik op het eind nogal eens met een eenzaam gevoel in een hoekje zit - aIleen maar pratend met de vriend met wie ik meekwam. Omdat ik in wezen verlegen ben, vind ik het moeilijk bij nieuwe mensen het ijs te breken. Voor mij lijkt het dat ze aan elkaar hangen. lk wil niet daar binnendringen waar ik niet hoer. Zulke ge dachten voeden alleen maar eenzaamheid en ze schetsen een onvriendelijke wereld. Liever herinner ik mij de woorden van mijn leraar: 'Wij zijn allemaal wezenlijk hetzelfde, al handelen we misschien verschillend.' Dan, als ik mij meer verbonden voel met de andere feestgangers, kan ik glimlachen en groe

Emotioneel actiedeel TREK STIMULERENDE RELATIES AAN: VIJF BEHANDELINGEN VOOR EENZAAMHEID Gebruik deze methoden om eenzaamheid te voorkomen en ongedaa n te maken:

Behandeling

Maak een lijstje van relatiewensen. Om mensen aan te trekken

die uw hart geed doen meet u zich afvragen: 'Welke eigensch appen zijn het meest belangrijk voor mij?' Som ze dan op in een dagboek. Bijvoorbeeld: •

•

Het vermogen u uw waarheid te laten zeggen zonder u te veroorde len. Gevoel voor humor.

ten, en hoef ik niet in mijn hoekje te blijven. Onze verdeeldheid wortelt in het niet zien van overeenkomsten. Kijk daarnaar uit bij uw ontmoetingen, zonder over verschillen te zeuren.

Behandeling 3: Maak contact met uzelf. neem de tijd om alleen te zijn. Het op lossen van eenzaamheid houdt contact met uzelf en met anderen in. Oat is de reden waarom het noodzakelijk is uw eigen juiste ritme van wereldbetrokken· heid en afzondering te vinden. Loop op gezette tijden weg van telefoons, pape rassen en small talk, om innerlijke stilte te zoeken. Zeals u zult merken kunnen alleen-zijn en eenzaamheid heel verschillend zijn. Licht intimi in dat dit voor u een versterkende pauze is zodat ze die kunnen respecteren. Zeg tegen uzelf: 'lk ben met een geweldig iemand. lk ben met mezelf!' Of u nu in een bos loopt of aan het mediteren bent, blijf uw eigen schoonheid waarnemen. Dit is uw in nerlijke zelf, en u bent voortreffelijk gezelschap. Als u zich regelmatig afstemt

EMOTIONELE

VRifHEID

DERDE

TRANSFORMATIE

24 7

om een Dit hoofdstuk wijst een weg die door de eenzaamheid heen voeit d gereduceer misschien zich t voe zelf grater geheel te vinden. Uw kleine een door deze emotie. Maar uw grote zelf ziet in dat u, hoe intens de

�

op degene die u vanbinnen werkelijk bent, zult u nooit alleen zijn. Behande!ing 4: Raadpleeg uw dromen. Als u eenzaam bent, vraag dan een

droom om een oplossing. Stel een vraag voordat u gaat slapen. Leg daarna in de ochtend uw droom in een dagboek vast. Let op het antwoord. Probeer dit een week lang iedere nacht. Een van mijn uiterst onafhankelijke patienten vroeg bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik minder eenzaam zijn?' Ze droomde: Het is hartje winter. lk zit in een knus huis met een warm vuur en vrienden. Buiten woedt een gevaarlijke sneeuwstorm. lk verlaat iedereen om kilometers door de storm te rijden, in mijn eentje verlaten wegen trotserend. lk vraag niemand mij te vergeze/len op deze eenzame, angstige rit De boodschap die mijn patient eruit haalde was dat er emotionele steun be schikbaar was (de warmte van vrienden) en dat ze die alleen maar hoefde te vragen. Ze hoefde niet alles in haar eentje te trotseren. Zoals veel onafhanke Jijke mensen was ze in eenzaamheid gaan berusten, niet beseffend dat ze het aan zichzelf te danken had. Deze helpende droom liet haar zien hoe ze kon

zaamheid ook is, veel meer omvat dan deze. Dat is emotionele vrijheid. Zoals steeds ervaart u het negatieve maar transformeert u het. Besef dat, als u de Derde Transformatie op gang brengt, het logische

in denken niet toereikend is om eenzaamheid op te lossen. U hebt oak dingen' tu1tie nodig, die u helpt wat de ouden 'een sympathie voor alle noemden te ontwikkelen. Op een intu!tief niveau is er niet zoiets als een vreemdeling; er bestaat een band tussen iedereen en alles op aarde. Denk

zegt aan het verschijnsel van vissen die in scholen zwemmen. De ene vis , niet tegen de andere: 'Linksaf,' of: 'Rechtsaf.' Er is een aangeboren onderlinge verbondenheid. Hetzelfde geldt voor mensen, hoewel het voor ons al te ge!ntellectualiseerde zelf moeilijker is om dat te vatten. Het ge voel van eenzaamheid wordt g�temperd door het besef dat wij allemaal een familie zijn, ongeacht ras, land of ideologie. Stel u een leven voor dat die zekerheid weerspiegelt. Stel u voor dat iedereen weet dat wij allemaal, wat er ook gebeurt, elkaar hebben. Die emotionele vrijheid ZOU onherroe pelijk onze beleving van eenzaamheid veranderen.

veranderen, en ze luisterde. Zo kunt u ook profiteren van uw dromen. Behandeling 5: Erken uw huidige relaties. Het is belangrijk de waarde te be

Meditatie over vrijheid

seffen van de stimulerende banden die u al hebt gesmeed, zij het misschien

Ervaar de troost van verhondenheid

niet altijd met mensen. Uw liefde voor de natuur, dieren of muziek en uw

Neem een paar minuten om u liefdevol te concentreren op iets of iemand

knusse huis, bijvoorbeeld, getuigen allemaal van uw innige vermogen tot ver

met wie u zich verbonden voelt. Misschien uw partner, uw kind, een ou

bondenheid en zijn goede voortekens voor uw voortgaande zoektocht naar

der, een goede vriend. Of het zou een bemind huisdier, een boom, ge

vrienden en een gemeenschap die u steunen.

dicht of lied kunnen zijn. Wat u oak kiest, sluit uw ogen en geniet van de troostende zekerheid van uw band. Laat u beiden tot een versmelten, zo wel begrepen als begrijpend. Verheerlijk die band. Merk hoe bevrijdend

Het in praktijk brengen van bovenstaande psychologisch georienteerde methoden voert uit het eenzame denken weg. Wat uw hoofd oak zegt, hoe wanhopig deze emotie oak mag voelen, er is altijd verlichting. De kunst van de Derde Transformatie is het bewaren van een balans tussen uw behoefte aan verbondenheid met anderen en met uzelf, en die aan on.

derlinge afhankelijkheid en onafhankelijkheid. De dichter Rilke schreef: 'Ik hen te alleen in de were�d, en niet alleen genoeg om ieder moment heilig te maken.' Velen van ons kennen dit dilemma goed, de grillige on balans van het nooit helemaal voor elkaar krijgen. Inzicht in uw psycho logische zelf voert u naar het vinden van evenwicht en naar de vrede die daaruit voortvloeit.

de verbondenheid voelt wanneer het hart openstaat.

DE VIERDE TRANSFORMATIE

Voorzie Been moeitykheden en maakje geen zorgen overwatmisschien nooit Bebeurt. Blefin hetzonlicht. BENJAMIN FRANKLIN

wordt trots betiteld als het meest verkopende medicijn in de geschiedenis

van de geneeskunde; een dubieuze eer.) En ongeveer de helft van ons maakt melding van dagelijkse zorgen. Het valt niet te ontkennen: soms

knaagt het leven inderdaad. Toch is het uw keus hoe u daarmee omgaat.

DE VIERDE TRANSFORMATIE: ANGST EN BEZORGDHEID ONDER OGEN ZIEN, INNERLIJKE RUST 0 NTWII<I<ELEN

Innerlgke rust geeft u de veerkracht om te reageren zonder in paniek te raken. U

kunt met reden angstig zijn over iets, maar dat veroordeelt u nog niet tot een leven met opeengeklemde kaken en nachtelijk gewoel en gedraai.

Vanuit het gezichtspunt van emotionele vrijheid sluit angst gemoedsrust

niet uit. Feitelijk is onze uiterst gespannen wereld het ideale laboratori

am om innerlijke kalmte te kweken. Denk maar eens aan de mogelijkhe den die u zult hebben!

U kunt ontdekken hoe u rustig kunt blijven ondanks de meest schok

kende omstandigheden of sluimerende zorgen. De oorzaken van angst

zullen varieren; reken maar. Maar u zult een innerlijke kalmte ontwikke len die beproefd en wel in iedere situatie overeind zal blijven als u het

schaven eraan tot uw prioriteit maakt.

In de energiepsychiatrie beschouw ik angst als een verhevigde emotio

nele reactie op vrees (concrete angst), al clan niet op realiteit gebaseerd. Stel u voor: u zit in een file, maar u voelt u triomfantelijk rustig. Uw baas

is in een slechte stemming, maar u laat u er niet door van uw stuk bren

gen. U loopt achter met een project, dus u gooit er een paar uur extra te

genaan zonder uzelf helemaal klem te zetten. Emotionele vrijheid houdt

in dat u een toenemend gevoel van innerlijke kalmte, het tegenovergestel

de van angst, ontwikkelt. De kalmte is in u, in iedereen. Jammer genoeg

Beschouw het als vrees plus een extra niveau van onrust. Of ze nu acuut

of chronisch is, het is een spanningsvolle, alarmerende bezorgdheid om

uw welzijn. (Daarin verschilt ze van een depressie, die door somberheid gekenmerkt wordt.) Hoewel angst u menta al en fysiek alert kan houden,

kan ze tot bum-out leiden. Een woot deel van deze emotie heeft te maken met het voorzien van Bevaar: 'Wat zal er gebeuren als... ?'in plaats van met leuen in het nu. An9st doet u een paar passen voor uzelf uit Baan, waarby u het er9ste

hebben velen van ons niet het flauwste benul hoe ze die kunnen vinden.

voorziet. Het is een spectrum van uitingsvormen, van knabbelen aan uw

niet in dat u uw gevoelens verdooft of dat u saai of oppervlakkig wordt.

niekaanvallen. Hoe weet u of u overangstig bent? Volgens de American

Niemand heeft het ons ooit verteld. Nu zult u het leren. Rustig zijn houdt

Het is een onafhankelijk stemmende toestand van geconcentreerde kalm te en evenwicht die u in iedere situatie kunt bereiken.

De Vierde Transformatie onderzoekt de wijdvertakte emoties van

angst en bezorgdheid en reikt methoden aan om ze met innerlijke kalmte

te transformeren. Onze Eeuw van de Angst bombardeert ons zo snel met

zo veel: geweld, rnisdaad, verdwijnende barren, armoede, wereldwijde on rust, natuurrampen. Voeg daarbij persoonlijke zorgen over alles, van fa

milie tot gezondheid tot veroudering, en het is geen wonder dat veertig

miljoen Amerikanen de diagnose chronische angststoomis te horen kre

gen. Vier miljoen gebruiken regelmatig kalmerende middelen. (Valium

nagelriernen van de zenuwen vanwege een sollicitatie tot complete pa Psychiatric Association komt u daarvoor in aanmerking als u doorgaans

veel piekert; rusteloos bent, prikkelbaar en een perfectionist; moeite hebt

om u te concentreren; slecht slaapt. Past de schoen u? Of u bent mis

schien obsessief-compulsief, angst afwerend door buitensporig netjes te

zijn, handen wassen, lijstjes maken of herhaalde dokterbezoekjes. Ook

kunt u lijden aan agorafobie, angst om op plaatsen te zijn waar ontsnap

pen moeilijk is, waardoor u st:i:ikte grenzen stelt aan uw sociale leven of uw huis niet uitkomt.

,Tot de algemene oorzaken van angst behoren situationele stressoren

en/of een biochemische onbalans. Hoewel vormen van vrees gewoonlijk

EMOTIONELE VRIJHEID

VIERDE TRANSFORMATIE

duidelijk en aanwijsbaar zijn - bijvoorbeeld: 'lk hen bang voor giftige

's nachts wakker in bed naar de klok te kijken, rusteloos als een hand die

slangen' - kan angst vaag zijn. U kunt een beetje of heel angstig zijn zorl

maar niet de goede lighouding kan vinden. Ik herinner me dat ik op een

der te weten waarom; het is maar al te gemakkelijk aan deze toestand te

middag op de pier bij de oceaan vlak bij mijn flat liep, proberend tot be

wennen. 'Zo hen ik nu eenmaal,' zou u kunnen concluderen. Maar doe

daren te komen, maar me zo nerveus voelend dat ik niet eens zeker wist

dat niet. Er zijn betere mogelijkheden. De Dia3nostic and Statistical Mam.i

of ik wel thuis kon komen. Er komen rare dingen bij je op in die taestand.

al ofMental Disorders, Fourth Edition (DSM-Iv), een verbazingwekkend uit

Ik herinnerde mij hoe mijn vriendinnen en ik, toen we kind waren, elkaar

puttend compendium van psychiatrische diagnoses, heeft geen categorie

onmogelijke vragen stelden zoals 'Zou je liever doof of blind zijn?'. We

'vreesstoomissen'. Het voegt symptomen van vrees onder de categorie

moesten beslissen wat de minste van beide kwellingen was. Hoewel nie

'angst', waartoe heel veel behoort, zoals fobieen, paniek en obsessieve

mand het mij nu vroeg, besloot ik dat ik liever depressief dan angstig wil

compulsieve symptomen. Ik vind het persoonlijk nuttiger onderscheid te

de zijn. Dan, zo berekende ik, zou ik in elk geval afgeremd warden, en

maken tussen vrees en angst met als doel beide te beteugelen.

dat zou te verkiezen zijn boven het gevoel dat ik uit mijn vel wilde sprin

Toen mijn moeder gestorven was leerde ik uit eigen ervaring dat angst

gen. Zelfs me verbeelden dat ik een keus had, wat niet zo was, was

genadeloos tekeer kon gaan. In een snelle beweging verdampte de aarde

vreemd geruststellend. Hoe dan oak, die dag besefte ik dat ik hier uit me

onder mij. Ik verloor rnijn houvast. Ik voelde me alleen, in de steek gela

zelf niet doorheen kwam, zelfs niet met steun van vrienden. Gelukkig

ten - mijn grootste vrees - en verloor razendsnel de controle. Decennia

vond ik de juiste therapeut, die mijn Poolster werd. Al samenwerkend in

lang was mijn energie opgegaan aan de strijd om vrede met moeder te be

de daaropvolgende paar maanden voelde ik geleidelijke verlichting naar

reiken. We waren allebei koppig, in een emotionele krachtmeting gewik

mate mijn angst bedaarde. Het uiten van mijn gevoelens hielp; beseffen

keld. Zij beet mij toe dat ik een traditioneel leven moest leiden, trouwen

dat, hoewel ik moeder verloren had, zij mij niet in de steek had gelaten;

met een joodse arts met alle 'zekerheid' van <lien. Desondanks moest ik

en beginnen mijn plek in het universum en in mijzelf te vinden zonder

nu eenmaal dolend voort over de minder gebaande weg - mijn intuitieve

haar. lk werd oak een kenner van technieken om innerlijke rust te vinden

weg zowel in de geneeskunde als in mijn persoonlijk leven - de voorkeur

die ik kon toepassen samen met andere die ik al had beoefend zoals me

gevend aan het stralende groene mos dat een kiezelsteen siert boven een

ditatie en het vinden van mijn energiebalans. Ik wil deze informatie heel

eeuwigheid bij benefietconcerten van een country club. Ten slotte druk

graag met u delen.

ten wederzijds respect en liefde echter onze verschillen naar de achter

Deze ervaring bracht mij een geducht respect voor angst bij. Hoe ont

grond. Na haar dood had ik maar een gedachte: hoe ga ik overleven zon

wrichtend het oak was, ik ontwikkelde me emotioneel en kreeg meer me

der deze vrouw? Ik had altijd iets gehad om emotioneel tegenaan te

dedogen voor anderen die door een dal van angst gingen - geschenken

schoppen, of dat nu goed of verkeerd was. Toen dat voorbij was, kwam ik

van de uittocht uit de duistemis. Mijn nieuwsgierige aard wordt naar het

in een vrije val, als een astronaut die losraakt van het moederschip en in

diepe van het leven getrokken en naar het vinden van mijn weg terug naar

de lege ruimte wordt geworpen. Ik was geschokt door de mate waarin

het licht. 'Verruim mijn ziel en maak mij vrij' is mijn houding voor het

mijn middelpunt afhankelijk was van moeder; waarin onze navelstreng

hanteren van emoties in een wereld waarin de meeste mensen pijn mij

nag steeds zo'n stabiliserende kracht was. Ongelooflijk genoeg was mijn

den als de pest. Ik kwam eruit met een grondiger begrip van de waarde

intuitie niettemin gedeeltelijk nag intact; ze vertelde mij dat dit een be

van het consequent ontwikkelen van innerlijke kalmte, in plaats van het

langrijke overgang was - dat het goed kwam met mij. Maar de rust be

in een noodsituatie op te scharrelen. Innerlijke kalmte is een grondend,

stond buiten mij. In het verleden had ik, als ik over mijn toeren was, erop

intu1tief middelpunt in elk van ons. Hoe ver weg het ook lijkt of wat u

vertrouwd rust in het mediteren te vinden. Maar nu, in zo'n duizeling

emotioneel ook over u heen krijgt, u kunt leren het te vinden.

wekkende tolbeweging, kon ik er geen contact mee krijgen.

De Vierde Transformatie richt zich oak op het verlichten van bezargd

Ik wilde niet angstig zijn, maar deze emotie, gemengd met mijn verla

heid door innerlijke rust. Bezorgdheid is angst die op een bepaald doel is

tingsangst, nam eenvoudig bezit van mij: ik beefde vanbinnen, lag

gericht. U kunt u bijvoorbeeld zorgen maken over geld, ouder warden,

EMOTIONELE VRIJHEID

werk of uw kinderen. Ik vind de bumpersticker NORMALE MENSEN BA

253

VIERDE TRANSFORMATIE

neerd inzicht in hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psy

REN MIJ ZORGEN geweldig. Ook kunt u zich zorgen maken dat, alsiu

chologie. Als een van deze elementen ontbreekt, is er een enorme leemte.

zich geen zorgen maakt, er erge dingen zullen gebeuren - een vorm van

Als u bijvoorbeeld met bezorgdheid bezig bent en u er niet bewust van

bijgeloof. Of u nu een chronische tobber bent of nu en dan piekert, deze

bent dat het een vorm van spirituele terugtrekking is of niet weet wat

emotie is een poging om controle te krijgen en een gevoel van hulpeloos

daaraan te doen, zult u niet erg ver komen. En als u niet weet hoe u inner

heid ten aanzien van de toekomst de baas te worden. Hoewel deze emotie

lijke rust kunt vinden, is angstigheid een zwakke emotionele positie. In

kan motiveren problemen op te lossen, fouten te voorkomen of voorbe

de klauwen van dit gevoel is handelen wel het laatste wat u wilt;

een

ver

reid te zijn (bijvoorbeeld op een examen), er zijn gezondere, plezierigere

gissing die tegen de intui:tie indruist. Ik zal uitleggen hoe u de methoden

copingmechanismen. Het is duidelijk dat zich in het leven legitieme pun

achter deze transformatie in de vingers krijgt, zodat u er klaar voor bent

ten van zorg aandienen die productieve actie vereisen, maar bij bezorBd

als u ze nodig hebt.

heid wordt zorB in de sfeer van het lijden Bebracht. Mijn spirituele leraar heeft gezegd: 'Als je een berg beklimt en je zorgen maakt over morgen, zal het een heel moeilijke klim zijn.' Ik zal u laten zien hoe u onderworpenheid aan deze negatieve emotie voorkomt. Beginners moeten bij de volgende vragen stilstaan.

DE ANATOMIE VAN ANGST, BEZORGDHEID, EN INNERLIJKE RUST: DE VIERDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN Het bereiken van innerlijke rust houdt in dat u de achterliggende princi

Bezorgdheidstest: Ben ik een tobber?

pes intellectueel doorhebt en intui:tief weet hoe u er komt. Innerlijke kalmte is geen amorf idee en het is geen enkelvoudig gegeven. Biologi

Stel, om te bepalen in hoeverre u een tobber bent, uzelf deze vragen:

sche, spirituele, energetische en psychologische kalmte kunnen verschil

Maak ik mij elke dag zorgen over veel dingen?

lend aanvoelen en worden vaak via verschillende technieken bereikt. In

Maak ik problemen groter, niet kleiner?

onderstaande paragrafen zullen wij die allemaal onderzoeken opdat u ge

Maak ik mij zorgen over dingen waar niemand in mijn omgeving zich

nieten kunt van harmonierende kalmte op elk gebied. Met deze informa

zorgen over maakt?

tie zult u de negatieve emoties van de Vierde Transformatie kunnen over

Maak ik mij zelfs in gelukkige tijden zorgen?

troeven en uw middelpunt vinden.

Merk ik dat ik niet op kan houden me zorgen te maken, ook al probeer ik het?

---.._

PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN ANGST,

Als de ene zorg is opgelost, richt ik mij clan meteen op een andere?

BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST OPNIEUW

Als u alles zes vragen bevestigend hebt beantwoord, spelen zorgen een

Als angst in het lichaam escaleert, kan het de toestand van overprikkeling

zeer grote rol in uw leven. Vier- of vijfmaal ja wijst op een grote rol. Twee

die vrees is betrekkelijk licht doen lijken.

of driemaal ja wijst op een matige rol. Een keer ja wijst op een geringe rol. Nul keer ja suggereert dat u meer een aanpakker dan een tobber bent.

Laten we meteen het ergste scenario bij deze emotie nemen: de totale paniekaanval. Wat gebeurt er biologisch? Uw systeem wordt door adrena line overspoeld. Bloeddruk, pols, ademhaling en het stresshormoon cor

Bezorgdheid en angst verzetten zich vaak tegen verandering als ze vol

tisol nemen toe. Er loopt zoutzuur - jawel, zuur - uw slokdarm in, waar

gens een traditioneel psychiatrisch model worden behandeld. De behan

het niet hoort, en dat brandt. Uw bronchioli trekken samen. Uw borst

delingen die doorgaans gebruikelijk zijn, waaronder medicaties tegen

verstrakt. U krijgt ademtekort. U hyperventileert, waardoor te veel kool

angst, psychotherapie en gedragsinterventies, mogen nuttig zijn, ze zijn

stofdioxide uit uw systeem wordt gestoten: u bent draaierig, verdoofd en

niet afdoende. Mijn benadering van deze emoties behelst een gecombi-

hebt spelden en naalden in uw vingers en tenen. U bent rillerig en hebt

254

EMOTIONELE VRIJHEID

VIERDE TRANSFORMATIE

255

geen controle meer, alsof u het bewustzijn gaat verliezen - of overlijden.

aan haar hoofd. Later die week, toen de Holter-registratie werd gei:nter

(Veel mensen met momenten van paniek hebben een gevoel alsof ze een

preteerd, bleek dat mijn onregelmatige hartslagen tijdens de paar uur aan

hartaanval hebben.) De onmiddellijke oplossing op korte terrnijn? U

Berenices bed waren verdrievoudigd. Ik was echter zeer opgelucht toen ik

ademt langzaam in een papieren zak, waardoor de koolstofdioxidebalans

hoorde dat de oorzaak van al mijn hartsymptomen angst bleek te zijn.

wordt hersteld en de paniekcyclus wordt doorbroken. Orn de biologische effecten van minder intense vormen van angst te

(Berenice beleefde sindsdien enkele jaren een remissie en onlangs be zocht ze, 79 inmiddels, een workshop voor tantrische seks.)

beseffen, moet u gewoon de hierboven beschreven panieksymptomen

Deze synchroniciteit grifte in mijn geheugen hoe angst en beiorgd

nemen en daar een paar streepjes afdoen. Bezorgdheid bijvoorbeeld, die

heid fysiek in ons doorwerken. Op de meest onverwachte tijden kan er

een gestage biologische angstbron creeert, trekt misschien niet zo snel of

een les getrokken worden. Stressvolle ervaringen, zoals de mijne met Be

dramatisch uw aandacht, maar ze knaagt chronisch aan u. Hoe? Ver

renice, zijn gangbare triggers voor deze emofies. Dat geldt ook voor erfe

zwakte resistentie tegen virussen, verhoogd risico van hartkwalen, maag

lijkheid; er is wetenschappelijk bewijs dat angst in families doorgaat, het

zweren, astma, gei:rriteerde darmen en migraineaanvallen. Iedereen met

zij door conditionering hetzij genetisch. Ook speelt de hersenchernie een

deze ziekten kan getuigen van de kwelling ervan. Ik benadruk dit niet om

rol, omdat angst verbonden is met een tekort aan de drie belangrijkste

u paniek aan te jagen maar om te voorkomen dat u ertoe verleid wordt de

neurotransmitters, chemische stoffen die de communicatie tussen her

gezondheidsrisico's van angst te ontkennen. Doe juist alles wat u maar

sencellen bevorderen. Het zijn:

kunt om de dagelijkse niveaus van deze emotie terug te brengen. Laat rnij u vertellen over een waarschuwend signaal dat ik kreeg toen

•

ik persoonlijk de biologische werking van angst ondervond. Mijn beste

Gamma-aminoboterzuur (GABA). Deze neurotransmitter is een natuur lijk kalmerend middel dat hersensignalen vertraagt en u rustig houdt.

vriendin, Berenice, ook een psychotherapeut, zou chemotherapie krijgen

Mensen met paniekstoornissen kunnen abnormaal lage niveaus heb

voor een melanoom. Decennialang waren we er voor elkaar geweest: ik

ben.

was bij het trouwen van haar dochter; zij was bij mij tijdens de ziekte en

•

het overlijden van mijn beide ouders. Wij zijn ook collega's en hebben dezelfde spirituele leraar. Niet zo verbazend dus dat ik uiterst bang was haar te zien lijden of, wat God mocht verhoeden, haar te verliezen. Enkele

Dopamine. Deze neurotransmitter blokkeert pijn en is verbonden met de pleziercentra van de hersenen en met gevoelens van genot. Cocai:ne is zo verslavend omdat het de dopamine doet toenemen.

•

Serotonine. Deze neurotransmitter is een stemmingsregelaar voor

weken voor haar chemotherapie kreeg ik een onregelmatige hartslag.

angst, boosheid en depressie. Zander voldoende serotonine kunt u

Eerst dacht ik dat het niets was, maar toen kwam de onregelmatige hart

zichzelf moeilijker kalmeren. Chocolade verhoogt de serotonine!

slag vaker en sterker. Het voelde als een hikken van het hart; een veront rustende gewaarwording. Ik ging naar een cardioloog, die voorstelde mij

Kennis van deze biologische basisgegevens helpt u te visualiseren wat er

op een Holter-monitor aan te sluiten om mijn hartritme 24 uur te volgen.

fysiek gaande is en tijdig te herstellen wat er mankeert. Door kalmte te

De geplande dag viel samen met het begin van Berenices behandeling,

vinden via de interventies van dit hoofdstuk krijgt u een rol bij het in ba

die meerdere maanden zou duren. Als arts heh ik bij veel patienten geze

lans brengen van uw eigen hersenchemie en hoeft u geen passieve ont

ten die chemo ondergingen, maar mijn lieve Berenice, 74 jaar, in die

vanger van deze emoties te blijven.

groezelige, klinische ziekenhuiskamer aan diverse monsterlijke intrave

Gangbare medicaties tegen angst werken door bovenstaande neuro

neuze systemen te moeten zien liggen werd mij bijna te machtig. Ik

transmitters te reguleren. In mijn psychiatrische opleiding aan UCLA

droeg opzettelijk flodderige kleding om die grote zwarte box van de Hol

werd mij geleerd dat die medicijnen het 'zware geschut' van angstbehan

ter-monitor die aan mijn riem vastzat en de wirwar van bedrade elektro

deling vorrnden. Als u een doorsneearts raadpleegt, warden ze u mogelijk

den die op mijn borst bevestigd waren te verbergen. Hoewel ik Berenice

aangeboden. Welnu, ik schrijf ze zelden voor, en als ik dat wel doe is dat

altijd alles over mezelf vertel, verzweeg ik dit; ze had al meer clan genoeg

in combinatie met spirituele, energetische en psychologische methoden

EMOTIONELE VRIJHEID

VI E RD E

TRANSFORMATIE

257

om innerlijke rust te vinden. Als ze oordeelkundig op korte termijn war

zicht verder in balans te komen en de behoefte aan medicijnen te helpen

den gebruikt kunnen deze medicijnen een pijnlijke angstcyclus doorbte

verkleinen of opheffen moet u de volgende methoden en andere in het

ken en tijdelijk verlichting schenken. Als een patient en ik voor deze rou

hoofdstuk in praktijk brengen.

te kiezen, controleren wij beiden zorgvuldig hoe zijn of haar lichaam re ageert. Mijn bezwaar is dat deze medicijnen te veel warden voorgeschre ven (zelfs zonder psychotherapie), terwijl de benaderingen van de Vierde

Emotioneel actiedeel

Transformatie minder toxisch zijn en vaak effectiever. Hier volgt een overzicht van de risico's en voordelen van deze medicijnen.

VIER MANIEREN OM KALMTE TE VINDEN EN ANGST TE GENEZEN

EEN KORTE GIDS VOOR ANTl-ANGSTMEDICA MENTEN

1. Probeer deze natuurlijke remedies. Raadpleeg uw arts voordat u deze sup plementen probeert, vooral wanneer u ze met traditionele anti-angstmedi

1. Betablokkers. Deze medicamenten, doorgaans voorgeschreven voor hoge bloeddruk, zoals lnderal, verminderen ook de plankenkoorts. Door de vecht

cijnen combineert Bedenk ook dat u in uw natuurvoedingswinkel veel na tuurlijke mogelijkheden voor angstbestrijding kunt vinden, waarvan sommi

of-vluchtreactie te temperen geven ze ontspanning. Betablokkers werken

ge niet bewezen zijn. 'Natuurlijk' betekent niet altijd onschuldig. Verder zijn

maar circa drie uur en hebben relatief weinig bijwerkingen.

richtlijnen voor de dosering heel belangrijk; neem nooit meer dan wat ge

2. Benzodiazepinen. Door de GABA-niveaus te verhogen kalmeren en ontspan nen ze spieren. lk prefereer Ativan; het werkt 12 uur, terwijl Xanax 14 uur

adviseerd wordt. •

5-HTP (5-hydroxytryptofaan). Dit plantenextract, dat in de hersenen in

en valium 32 uur werkt Hoewel deze medicijnen de slaap verbeteren en

serotonine verandert, vermindert de angst en verbetert de slaap. Tot de

angstige mensen in staat stellen te functioneren. kunnen ze leiden tot ver

niet-frequente bijwerkingen behoren misselijkheid, hoofdpijn, onvaste

slaving, depressiviteit, verwarring, geheugenverlies en een verminderd ver

ontlasting en een verminderd libido. De standaarddosering is 50-150 mg

mogen zich dromen te herinneren.

per dag.

3. Selectieve serotonine-heropname-remmers

(SSR1's). Van deze groep, die ook

•

Kava. Dit wordt gemaakt van de wortel van een plant die in de zuidelijke

voor depressies wordt voorgeschreven, kunnen Celexa en Lexapro insomnie

Pacific groeit en bevordert ontspanning, verbetert de slaap en verlicht de

en angst kalmeren. Ze stimuleren de aanmaak van serotonine en dopami

spierspanning. Tot de mogelijke bijwerkingen behoren evenwichtsstoor

ne, en Celexa heeft een kalmerend, tegen histamine gericht effect. Mogelij

nissen, desorientatie, misselijkheid en (zelden) leverschade. De standaard

ke risico's zijn gewichtstoename, afgezwakte emoties, geheugenproblemen, wazig zicht, seksueel disfunctioneren en moeite met het zich herinneren van dromen.

dosering is een tot drie keer per dag 150-300 mg. •

Calcium/magnesium. Deze essentiele mineralen, die kunnen opraken door stress, werken kalmerend en verbeteren de slaap. Deze combinatie minimaliseert constipatie die van enkel calcium kan komen. De stan daarddosering voor volwassenen van negentien tot vijftig jaar is 1OOO

Met patienten probeer ik altijd onbevooroordeeld de meest geschikte op

mg calcium/400 mg magnesium per dag. Voor volwassenen boven de

tie voor hen te vinden. Ik help hen oak intultief de beste keus voor hun li

vijftig is het 1200 mg calcium/400 mg magnesium per dag. Het inne

chaam te bepalen. Als u een intense angst hebt, is een kritisch gebruik

men van meer calcium dan aanbevolen kan nierstenen veroorzaken.

van een medicijn mogelijk gerechtvaardigd. Daar hoeft u zich niet voor te schamen, maar denk er wel aan intuYtief te blijven peilen hoe de medica tie in u voelt. Gebruik, om bijwerkingen te minimaliseren, de kleinst mo gelijke dosis gedurende de kortst mogelijke tijd. Orn in biochemisch op-

2. Breng uw systeem tot rust. Vermijd cafeine en andere stimulantia, overma tig suikergebruik en gewelddadige nieuwsuitzendingen en films - deze ma-

EMOTIONELE VRIJHEID

ken u gespannen en versterken de schrikreactie. (Denk eraan dat cafeine

DE VIERDE TRANSFORMATIE

behalve in de bekende bronnen, zoals koffie en thee, ook voorkomt in mid

259

te beginnen. Hij zegt 'lk vertrouw nooit een gedachte waarover ik niet hardgelopen heb!' Toen ik kind was draafde ik door open velden om mijn

delen tegen verkoudheid en tegen het premenstrueel syndroom, groene

ongedurigheid van lange autoritten kwijt te kunnen; mijn ouders noemden

thee en sommige citrusdranken; lees de etiketten.) Ook buitensporig lawaai

dat 'stoom afblazen'. Zoals een oud

kan prikkelend werken, de bloeddruk verhogen en ontstekingsreacties in

run in circles, scream and shout.' Lichaamsoefening verdrijft opgekropte en

het hele lichaam doen toenemen. Probeer naar rustige plaatsen te trekken.

angstige energie en helpt om innerlijke kalmte te vinden. Een combinatie

In lawaaiige omgevingen raad ik oordoppen aan of het luisteren naar se

met stretc:hen of yoga is ideaal.

rijm zegt When in worry or in daub�

rene muziek met een headset. Omdat ik zelf extreem gevoelig voor geluid ben, weet ik wat Florence Nightingale bedoelde toen ze zei: 'Onnodig la waai is de meest wrede mishandeling die de zieken of de gezonden kan

Bovenstaande methoden zijn gebaseerd hetzij op het gebruik van natuur

worden aangedaan.'

lijke supplementen of op verzachting random angst en bezorgdheid; in geen van beide gevallen wordt er een einde aan gemaakt. Deze emoties

3. Pas buikademhaling toe. Als je angstig of bezorgd bent, ben je geneigd

gebruiken enkele imponerende neurochemicalia, maar laat u niet intimi

sneller en oppervlakkiger adem te halen vanuit de borst in plaats van de

deren. Het is onze taak ze teniet te doen, niet onder de voet gelopen te

buik. Daardoor ga je hyperventileren, zodat de angst wordt versterkt.

worden. U kunt het.

Buikademhaling helpt de cyclus te stoppen voordat de angst zich opbouwt. Pas het vele malen per dag toe. •

Leg, terwijl u gemakkelijk zit .of op uw rug ligt, een hand op uw borst, de

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN ANGST, BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST

andere op uw buik. Terwijl u diep inademt moet de hand op de buik ver

•

der omhoogkomen dan de andere.

Als energiepsychiater stel ik angst en bezorgdheid altijd voor als kansen

Adem acht tellen langzaam diep in door uw neus terwijl u uw longen en

voor de verruiming van uw ziel. Deze emoties kunnen u tot het uiterste

buik volledig laat uitzetten.

op de proef stellen, maar toch zijn het respectabele leraren die u aanspo

Adem acht tellen langzaam door uw mond uit. Trek aan het einde hier

ren om kalmte van binnenuit te vinden en uzelf met iets graters te verbin

van uw buik strak samen om de resterende lucht uit uw longen te drijven.

den. In de stoffelijke wereld verblijven, weg van uw spirituele thuis, kan

U verdiept de ademhaling niet door meer lucht in te ademen, maar door

een legitieme reden zijn om scheidingsangst te voelen, ook al hebt u zich

compleet uit te ademen. Over het algemeen moet het uitademen twee

misschien niet gerealiseerd dat dat een aspect van deze emotie is. Kalmte

maal zo lang duren als het inademen.

houdt meer in clan niet onder een totale druk staan. Het is een weerzien

Herhaal deze ademhalingsoefening minstens vijfmaal per gelegenheid.

met iets spiritueels vanbinnen dat onder de buitenlaag van verwarde ge dachten en een tollend hoofd huist. Door er seconden, minuten en langer

4. Doe acrobicoefeningen. Regelmatige aerobicoefeningen zoals !open of hardlopen verminderen de angst aanmerkelijk doordat ze serotonine en do pamine aanmaken, de kalmerende neurotransmitters. Ze stimuleren ook

mee verbonden te zjjn bevrijdt u zich steeds meer van dagelijkse angsten en zorgen.

Aan de andere kant kunnen mensen die niet in een goddelijke context

prettig voelende endorfinen, natuurlijke pijnstillers die verantwoordelijk zijn

voor emoties of leven geloven de wereld als een serie toevallige, chaoti

voor de zogeheten runner's high. Zelfs als u maar tien minuten per dag oe

sche, vaak slopende gebeurtenissen zien. Ze kennen niet het geloof in een

fent, verbetert dat uw stemming en slaap. Een patient, die met 'miljoen

hogere macht of de heiligheid van het Zelf. Ze kunnen niets reddends aan

angstige gedachten wakker wordt'. oefent in de ochtend om de dag rustig

angst ontdekken. Die maakt alleen maar dat ze zich hulpeloos voelen, tot slachtoffer gemaakt en zwak. Hun enige agenda is er met een snelle op-

EMOTIONELE

VRIJHEID

DE VIERDE

TRANSFORMATIE

lossing vanaf te komen - zoals medicijnen of afgeven op die 'veeleisende'

telijk voorhoudt: 'Wees niet bezorgd.' Het heeft een reden dat Boeddha

partner - en gewoon met hun leven door te gaan. Als het voor hen werkt,

zei dat het geheim van gezondheid is je geen zorgen te maken over de

mooi, neem ik aan, maar als de verlichting nu eens niet snel genoeg komt

toekomst maar in het nu te leven. En de Talmoed zegt ons onze eigen

of helemaal niet? Als de hevige angst nu eens wegebt maar zij nog altijd

weg te volgen, en ons geen zorgen te maken over de duistemis. Dit is van

nagelbijtende zenuwlijders zijn? En als moeilijke partner A nu eens me

bijzonder belang voor mij omdat bezorgdheid in rnijn joodse familie zo

teen wordt vervangen door moeilijke partn·er B? Weinig vrede dan.

overdreven werd; soms kwamen we regelrecht uit een Woody Allen-film.

angst en bezorgdheid ziet als symptomen van spiri

'O!:J veH,' een Jiddische versie van 'o wee', was een vast onderdeel van ons

ruele bindingloosheid en ook als prikkels om het contact te herstellen.

vocabulaire. (Ik hoor dat Bobby Mcferrin, die de hit 'Don't Worry, Be

Ik wil graag dat

Wat kunnen wij ermee winnen als we op deze manier met deze emoties

Happy' schreef, een joodse vrouw heeft.) Hoe dan ook, niemand heeft

omgaan?

een monopolie op bezorgdheid; het hoort soWieso bij de homo sapiens, of

we het nu uitbazuinen of stokijns blijven.

•

We kunnen leren vertrouwen op de integriteit van wat het leven

Bezorgdheid doet uw licht verflauwen door u uit het moment te ver

brengt; de smetteloze spirituele impuls erachter -vooral wanneer het

wijderen. Ze verpulvert uw aandacht en overtuigt u ervan dat u zich in een

pijnlijk wordt of misgaat.

onveilige wereld bevindt zonder spirituele toevlucht. Bovendien vindt het

We kunnen ophouden onze angsten in de toekomst te projecteren en

overgrote deel van datgene waar u over t�bt niet eens plaats. (Will Rogers

in plaats daarvan in het nu blijven.

zei: 'Ik moet de beste tobber ter wereld zijn. Niets waar ik over tob ge

We kunnen begrijpen hoe angst onze neiging tot overmatige controle

beurt ook.') Meestal deed u het gas gewoon uit ell'dachten de mensen he

oprakelt, terwijl we juist moeten weten wanneer we moeten wachten

lemaal geen vreselijke dingen over u. Laat deze_observatie tot u doordrin

en we de goddelijke stroom laten gaan.

gen. Probeer om vrij te zijn door de vertekeningen van de bezorgdheid

We kunnen inzien hoe we geconditioneerd zijn om te geloven dat er

heen te kijken. Probeer geen overhaaste conclusies te trekken of altijd het

niets positiefs kan vdortkomen uit mislukkingen, barrieres of totzooi.

ergste te denken.

We kunnen inzien dat zorgwekkende gebeurtenissen schamiermo

Ik suggereer niet dat er geen echte sihlaties zijn die verontrustend

menten zijn waarop liefde en goedgunstigheid ons leven binnenko

zijn. Het is natuurlijk begrijpelijk dat een moeder zorgen heeft om haar

men.

zieke kind, maar bezorgdheid verandert legitieme zorg in lijden. Ik zou die moeder altijd helpen te vechten voor de gezondheid van haar kind.

Natuurlijk zijn wij, omdat we mensen zijn, ertoe geneigd spiritueel af te

Maar ik zou er ook bij haar op aandringen aardiger voor haarzelf te zijn,

haken als we angstig zijn. Wees erop bedacht: het zal steeds opnieuw ge

haar bezorgdheid te temperen. Constructief handelen is een ding, con

beuren. Maar laat dat u niet afschrikken en gebruik het niet als excuus

stante bezorgdheid een ander. Wat een spiritueel perspectief zelfs aan

om uzelf ervan langs te geven. Probeer de uitglijer eenvoudig sneller op te

kwellende gebeurtenissen toevoegt is dat u ze kunt gebruiken als kansen

vangen. Ik vind het prachtig dat de boeddhistische leraar Sylvia Boorstein

voor de groei van uw hart; een zwaar bevochten maar bevrijdende manier

zichzelf 'een herstellende tobber' noemt. Ze heeft door dat ze iemand is

om pijn te beschouwen. Ook al lijkt het soms onmogelijk, we moeten er

die gewoonlijk negatieve scenario's opstelt over wat er zou kunnen ge

naar streven het leven op zijn eigen voorwaarden te aanvaarden en al het

beuren. Wie kent dat niet? Maar Sylvia, een meditatief persoon die de

mogelijke doen om innerlijke rust te zoeken.

waarde van innerlijke rust kent, gebruikt al haar kennis om de bezorgd

Spiritualiteit kan bezorgdheid, klein of groot, doen afnemen. Neem

heid geen voedsel te geven. Dat moet u ook doen. Het transformeren v�n

veroudering, iets waar mijn 54-jarige patient Darlene altijd door geobse

angst en bezorgdheid is een proces van erkennen wanneer je spiritueel

deerd werd, ook al was ze aantrekkelijk en wist ze dat degene die al twin

afhaakt en stappen zetten om de band te herstellen. Het heeft een reden dat Jezus in de Bergrede zijn discipelen hartstoch-

tig jaar haar man was nog steeds gek op haar was. Darlene was voor tallo ze angsten bij mij gekomen. Zou haar bedrijf voor interieurdesign ten on-

EMOTIONELE

VRIJHEID

DE VIERDE

TRANSFORMATIE

der gaan? Zou haar zoon de 'goth' ooit bij zinnen komen? Spastische dik

mijn houding ten aanzien van veroudering herzien, mijn scboonheid eer

eerst zag had ze de concentratieduur van een kolibrie op volle snelheid,

vooroordeel 'Gij zult niet ouder warden' werd neergehaald. Anders zou

ke darm, opvliegers ... de lijst ging maar door. Toen ik Darlene voor. het

maar veroudering was een permanente zorg in haar hoofd. Elke morgen

onderzocht ze haar gezicht met een vergrootspiegel op nieuwe verzakkin gen en rimpels (dat soort martelende verschijnselen worden in damesbla

aandoen en niet toestaan dat ik door bet burgerlijk, achterlijk cultureel

er voor mij geen hoop op emotionele vrijheid zijn. Voor veel van mijn patienten, ook voor Darlene, en voor mijzelf, geldt

dat spiritualiteit ons heeft geholpen de kracht aan te spreken die ouder

den categorisch op de zwarte lijst geplaatst). Ze kwam tot de meest opge

warden met zich meebrengt. Stel uzelf, om van dit of welk ander getob

tegen mij. En ik hoorde over haar kraaienpootjes, verzakkende oogl�den,

Die uitgangspositie zal uw denken en gedrag veranderen. Zo was het voor

wonden conclusies. 'Mijn hals ziet eruit als de lel van een kalkoen,' zei ze bruine vlekken, gebarsten neusvleugelplooien. Hoe meer 'defecten' ze op

merkte, des te meer wilde ze ingrijpen en ze uitwissen, een nee tegen ver

ook bevrijd te warden, de vraag: 'Wat is de spirituele les van de emotie?' Darlene een belangrijke les ,om meer dimensles van haarzelf naar waarde

oudering dat gedoemd was te falen. Darlene logeerde praktisch in het kan

te schatten in plaats van door de buitenkant gekweld te warden. Dus con centreerden we ons in de sessies op de toegang tot baar innerlijk licht. In

Nooit helemaal tevreden overwoog ze een facelift. Intui:tief naar Darlenes

van bun 'betovering', schitterender dan welke uitwendige welving of

ken. Haar getob zou viraal warden. Telkens als er weer een jaar verstreek

van Audrey Hepburn, die bij haar begrafenis werden voorgelezen: 'Voor

toor van de dermatoloog waar ze botoxinjecties en rimpelvullers kreeg. toekomst kijkend zag ik dat niets van dit alles haar ecbt gelukkig kon ma

zou ze wanhopiger en zelfkritischer warden, gevangen in een bitse bena dering, de kracht mislopend die van veroudering kan uitgaan.

Akkoord, in de verwrongen Holywoodcultuur van 'jong en dun' in Los

Angeles was Darlenes gedrag niet ongewoon. Enkele van mijn andere pa

tienten, met name 'oudere' actrices - van haven de veertig - waren het

de overlevering van de Godin noemden de priesteressen dit het oproepen

plastische correctie ook. Ik deelde ook met haar de wijze schoonheidstips

aantrekkelijke lippen moet je vriendelijke woorden spreken. Voor mooie

ogen moet je op bet goede in mensen bedacht zijn. Voor evenwicht moet

je je weg gaan in de wetenschap dat je nooit alleen zult lopen.'

In de therapie werkte ik verder met Darlene om vrede te sluiten met de

slachtoffer van brute leeftijdsdiscriminatie en druk om er onnatuurlijk

veroudering. Ik hen niet tegen cosmetische bulpmiddelen die met mate warden gehanteerd, zolang het niet een hopeloze ontkenning van verou

van grootmoeder, moeder of matte oudere zuster. (Goldie Hawn deed de

slechts opgesloten in een illusie. In plaats daarvan bleek Darlene open te

jong uit te zien. De enige rollen waar ze nog op konden hopen waren die

vermaarde uitspraak dat actrices drie leeftijden hebben: 'Babe, officier

van justitie en Drivin.B Miss D aisH . ') Als vrouw worstel ik oak met veroude

ringskwesties. Ik moet bekennen dat ik meermalen, als er niemand was,

voor de spiegel staande mijn wijsvinger tegen elke wang zette en de huid

van mijn hals en gezicht optrok. Waarom? Orn me mezelf voor te stellen

zonder dat er iets hing of verzakte. Ik heh ook angstdromen geb.ad over

ouder warden. Ik herinner me er een waarin Jack Nicholson, krokodil achtig grijzend, op een vuile, wetende toon over mijn figuur zegt: 'Hmm,

dering is, zoals bij Darlene. Ontkenning is niet bevrijdend; je raakt

staan voor de ontdekking dat spiritualiteit ook het streven naar harmonie

met de levenscyclussen inhoudt - een zich ontwikkelende wijsheid en

een ander soort charme. Er is verlies, maar er zijn ook winstpunten. En

verder kun je sexy zijn op welke leeftijd dan ook; je kunt bet tot je laatste snik uitstralen, zoals Peter O'Toole zo sensueel demonstreerde in de film

Venus. Zodoende began Darlene positiever over veroudering te denken;

veel beter dan tegen de tijd op het oorlogspad te gaan. Zoals de grote

honkballer Satchel Paige zei: 'ABe is just mind over matter - if 11ou don't

ik zie dat de tijd je eindelijk te grazen heeft genomen.' Ik werd wakker

mind, it don't matter.' Darlene kon naar mij luisteren omdat ik niet tegen

leg van mijn droom. Die is: hoewel ik Jack Nicholsons acteerwerk bewon

stijl moest nastreven. Mijn boodschap was eenvoudig het met elkaar in

met de angst dat mijn uur geslagen had - maar dat was niet de juiste uit

der, is hij een womanizer die met filmsterretjes omgaat die half- een der

de? - zo oud zijn als hij, die zelf nauwelijks een poster boH is voor een

meer geoefend oog. Het 'Jack'-deel van mij moest ik aanpakken. Ik moest

haar zei dat ze er niet goed uit moest zien of geen gezonde, fitte levens

evenwicht brengen van innerlijk en uiterlijk zodat ze zich niet zoveel zor

gen zou maken, beter van haar charmes kon genieten en een vrediger,

aangenamer leven zou hebben bij het ouder worden.

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIERDE TRANSFORMATIE

Onderstaand actiedeel, dat Darlene toepast, vat samen hoe u iedere soort bezorgdheid spiritueel kunt vormgeven en omkeren. Als u <lit systematisch

Als de ongerustheid zich roert, blijf dan bidden: als u een toets maakt, in

in praktijk brengt, betekent het eindpunt altijd meer innerlijke rust

het kantoor van uw baas, vlak voor een toespraak. Laat in iedere situatie uw band met het Goddelijke uw ongerustheid doen verdwijnen. Het vragen om die tussenkomst zal u rustig houden.

Emotioneel actiedeel

4. Mediteer over de diepe rust vanbinnen. Ongeacht hoe ahgstig u bent, rust is

uw diepste middelpunt. Beschouw het contact hebben ermee a/s een spiritu

SPIRITUELE METHODEN OM ANGST EN BEZORGDHEID

ele ervaring om te koesteren. Angst en onrust zijn beperkt tot het denken;

OP TE HEFFEN

een buitenlaag van het bewustzijn. Het vinden van de rust betekent dat u verder naar binnen gaat Orn daar te komen moet u, of u nu loopt of zit, be

1. Verander uw denken. Stel uzelf de vraag: 'Wat is de spirituele les van mijn angst of bezorgdheid?' Schrijf uw antwoord dan in een dagboek op. Wees

ginnen met een paar keer diep, langzaam adem te halen om de spanning los te laten en u te ontspannen. Visualiseer daarna uzelf terwijl u steeds

duidelijk. Zo kan 'Jk maak me zorgen dat ik de financiering van mijn zaak

dieper in de kern van uw wezen afdaalt, naar een plek van totale vrede en

niet rond krijg' een les zijn in geloven in uw droom en niet opgeven. Of 'lk

veiligheid. Er is een rimpelloos water in ieder van ons. Probeer intuitief, zon

maak me zorgen dat mijn dochter altijd depressief zal zijn' kan een les zijn

der inspanning, deze roerloosheid waar te nemen zodat u er kunt terugke

in doen wat u kunt om te helpen, en dan de kracht van het gebed en van

ren, naar dat sublieme gevoel. Hoe meer u zich erop concentreert, des te

loslaten leren. Wat uw zorg ook is, zoek de grotere betekenis erachter. Denk

meer zal het groeien.

na hoe het uw spirituele groei kan bevorderen.

2. Wees in het nu. Wanneer angstige gedachten u naar de toekomst verplaat sen, breng dan uw aandacht terug naar het nu. Zeg tegen uzelf: 'Vandaag

Voor zowel mijn patienten als mij is het geruststellend om spirituele mo

kan ik gelukkig zijn. Vandaag zal ik doen wat ik kan om vooruit te komen

gelijkheden te hebben om angst te neutraliseren. Men heeft wel gezegd

- dat zal genoeg zijn. Vandaag zal ik liefdevol met mezelf omgaan en be

dat bezorgdheid rondkijkt, spijt terugkijkt en geloof omhoogkijkt. Gelo

seffen wat mooi is; waar ik dankbaar voor moet zijn.'

3. Spreek een gebed uit Soms heeft ongerustheid u in haar greep en wil deze

ven dat er een hogere macht naast je staat schenkt je meer vertrouwen om rustig te zijn. Soms zou u, zoals ik wel meemaak, kunnen merken dat u

u niet loslaten. U weet dat het niet reeel is, maar u kunt het niet tegenhou

zich angstig en kalm tegelijk voelt. Het is een vreemde mengeling, maar

den. Vraag op deze momenten om hulp aan datgene, wat het ook is, dat u

deze beide kunnen naast elkaar bestaan, vooral als uw reserve van verstil

als Geest ziet Spreek uit de grond van uw hart een gebed uit. Het zou sim

ling nog maar in ontwikkeling is. De vaardigheid die emotionele vrijheid

pel dit kunnen zijn: 'Neem alstublieft deze ongerustheid van mij weg.' U

biedt is dat u voor kalmte in plaats van angst kiest. Dat verplaatst het

kunt improviseren. Een chirurg spreekt het volgende gebed uit om rustig te

zwaartepunt naar sereniteit.

worden voordat hij gaat opereren: 'Lieve God, dit zijn uw handen. Breng uzelf niet in verlegenheid!' En hier is een 2500 jaar oude boeddhistische oefening in lankmoedigheid die ik ter herhaling aanbeveel:

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN ANGST, BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST

Moge ik vrij van ongerustheid zijn

Geen mens weet een vertrek sneller leeg te krijgen clan een angstig mens.

Moge het goed met mij zijn

Angst is zeer besmettelijk, een unheimische huivering waarbij zelfs de

Moge ik me veilig en op mijn gemak voe/en

meest dikhuidige mens weg wil vluchten. Angst kan in de lucht hangen.

Moge ik vrede hebben.

Mensen stellen het intuYtief vast zoals honden die een fluitje horen dat hoger klinkt clan het mensenoor kan opvangen. Als u te maken hebt met

EMOTIONELE VRIJHEID

iemand die angstig is, kunt u daar oak angstig van warden. Innerlijke kalmte doet het omgekeerde. Het is troostend, trekt anderen aan, stelt ze

VIERDE TRANSFORMATIE

als een sirene in je hoofd die gevaar betekent

•

luider clan de intuitie

op hun gemak. Als ik met angstige mensen we'rk veranker ik de sessie altijd, aan het

Hoe de energie van kalmte kan aanvoelen

begin en steeds weer, door innerlijke rust op te roepen. Ik doe dat door contact te maken met de stilte binnen in mij en die actief de karner in te stralen. Ik heh geleerd persoonlijke problemen opzij te zetten opdat ik de stilte kan mobiliseren. Je kunt innerlijke kalmte niet voorwenden - een

bedaard vemisje is zinloos. Lichamelijk geworden kalrnte wordt over e dragen; een energie die anderen lezen en waarop ze reageren. Ze rijl't door meditatie, spirituele oefening en andere rnethoden am rustig te war

•

glad als zijde ruimtelijk, stromend, ontspannen op orde brengend, grondend vitaliserend, alsof je systeem opnieuw gestart is bevorderlijk voor het luisteren naar intu:itie en hart

den - helaas, geen prioriteit voor de meeste doorsneeartsen. Voor patien

Span u tot het uiterste in zodra u een gevoel van elk krijgt. Oefen het

ten die het bokkende wilde paard 'angst' berijden is kalmte manna uit de

switchen q,issen angst en kalmte een paar keer; een soort emotionele es

hemel. Zij voelen meteen aan of het echt is of niet, en als het echt is ne

tafettewedstrijd in hoog tempo - enkele minuten angstig, enkele minu

men ze het in zich op zoals uitgehongerden voedsel naar binnen schrok

ten rustig. Die flexibiliteit programmeert u am uw stemming te kiezen in

ken. Het is mijn taak een kalme energie in stand te houden tot zij dat voor

plaats van angstig te blijven bij gebrek aan beter. Dra.ai voor meer vajheid

zichzelf kunnen. (Een angstige therapeut die een angstige patient behan

altijd de negativiteit terntJ. Dat hetekent dat u problemen minirnaliseert en

delt - niet zeldzaam - kan een pure marteling voor beiden zijn.)

ze niet henadrukt. Afstand helpt: als u zich angst en kalmte als pure ener

Ik wil graag dat u vertrouwd raakt met de subtiele energie van de erno

gie voorstelt in plaats van ze persoonlijk te maken, komt het bevrijden

ties van de Vierde Transformatie. Het geheim van het afWenden van angst

van uzelf neer op het kiezen van de ene frequentie haven de andere. Expe

en bezorgdheid is dat u ze snel herkent en dan omschakelt am rustig te

rimenteer met het zien van emotionele transformatie vanuit die overwe

warden. Het intu:itief peilen van de nuances van energie tern pert be

gend neutrale kalmte.

zorgdheid en angst voordat ze totaal zijn - het is net als het letten op een

Orn gelukkig te zijn, echt gelukkig, moet u moeilijke emoties herken

steek van pijn voordat uw rug in een kramp schiet. Bij wijze van onder

nen en ontladen omdat hun energie zich in uw lichaam kan nestelen. Po

zoek stel ik voor elke emotie enkele miriuten te versterken. Waarom? Orn

sitieve emoties kunnen zich ook ophopen, hoewel zij het welzijn verho

hun effecten te vergelijken en emotionele gesteldheden zorgvuldig te le

gen. Als energiepsychiater zie ik vroegere trauma's en angsten niet als

ren veranderen. Breng eerst in beeld wat u angstig rnaakt. Denk extreem

enkel herinneringen. Ik besef dat ze geneigd zijn om aaneen te groeien

- misschien het verliezen van uw allerlaatste stuiver of uw vertrouwde part

als energetisch littekenweefsel dat gezondheid en vreugde beperkt. Het

ner. Stel u dan voor wat kalmte zou brengen: financiele zekerheid of met

opsplitsen van opgeborgen emoties heft deze littekens echter op zodat er

uw geliefde stoeien in de koesterende warmte van het Caribisch gebied. Let

weer energie kan vloeien.

in beide gevallen op de energetische wisselingen in uw lichaam. Hier vol gen algemene kenmerken die bij beide emoties zijn waar te nemen.

De begaafde neurowetenschapper Candace Pert, die de opiaatrecepto ren van de hersenen ontdekte, biedt een elegante verklaring hiervoor. Ze gelooft dat de cellen van ons lichaam - alle honderd biljoen - het vermo

Hoe de energie van angst kan aanvoelen

gen hehben herinneringen en emoties op te slaan in strengen van amino zuren die neuropeptiden heten. (Ze noemt ze 'emotiemoleculen' in haar

•

rusteloos, druk

gelijknamige boek.) Deze migreren door je systeern en hechten zich aan

gejaagd, opgewonden, opvliegend

receptoren op verschillende fysieke locaties. Spieren zijn toevluchtsoor

opeengeklemd

den voor sarnengeklonterde angst. De angst die u voelde toen u een de-

EMOTIONELE

VRifHEID

DE VIERDE TRANSFORMATIE

wanneer een massagetherapeut aan deze spieren begint te werken, wordt

los te wrikken, hetzij door het letterlijk weg te masseren, hetzij door acu punctuur en energiegerichte methoden te g�bruiken. Met het gebruik

die in spieren vast zijn blijven zitten warden geactiveerd. Tijdens massa

onderstaande methoden zullen dat wel klaarspelen. Ik beveel ze steevast

cennium geleden werd ontslagen, leeft in uw schouders of rug voort. Dus

u plotseling door flashbacks overspoeld. Wat gebeurt er? Herinneringen

van woorden alleen zijn deze plekken misschien niet te bereiken, maar

ges heh ik de wildste emotionele herinneringen gehad - ruzie met een ex,

aan patienten aan; ze vullen ons psychotherapeutische werk aan door de

examen voorafgaande aan de geneeskundestudie. Dat waren allemaal

elke methode uit. Kijk welke het meeste effect heeft.

een verkeersopstopping in Griekenland, het afleggen van een wiskunde

subtiel-energetische hoekjes en kiertjes van emoties te bereiken. Probeer

angsten waar ik in tijden niet aan had gedacht, en toch waren ze er. Prak

tische aandacht voor het juiste gebied brengt herinneringen en emoties aan de oppervlakte door cellen te stimuleren die de code ervan bevatten.

Emotioneel actiedeel

nis. Andere zijn overladen gevoelens die vrijgemaakt moeten warden; Na

GEBRUIK DEZE ENERGIETHERAPIEEN OM ANGST TE VERLICHTEN EN INNERLIJKE RUST TE BEVORDEREN

Sommige zijn slechts flarden uit het verleden zonder bijzondere beteke

een massage voel ik me lichter, alsof ik uit een gletsjer hen gegraven en

bevrijd uit een onderduikplaats. Afhankelijk van de bron van de angst

hebt u mogelijk enkele sessies van lichaamswerk nodig. Soms kan psy

1. Massage. Een goede massage kalmeert het den ken, ontspant spieren en

chotherapie oak helpen.

verwijdert fysieke concentraties van angst. Als er emoties opkomen, houd die dan niet tegen. Heling voltrekt zich door het allemaal te laten gebeu

gen van de emotionele intelligentie van onze lichaamscellen. Hij verte�t

ren. Haal alleen diep adem om het lichaam ontspannen te houden. lk be veel wekelijkse massages aan; niet aIleen bij toppen van angst. U kunt het

ling naar nieuwe soorten voedsel begon te verlangen - kipnuggets en bier

- en ongewone emoties begon te ervaren. Maar waarom? Verbluffend

beste een masseur zoeken die met subtiele energie werkt, hoewel sommi gen met een liefdevolle toets dat van nature doen zonder het te weten. De

was dat ze in dromen gesprekken had met haar donor, waardoor ze zijn

types van massage varieren van de voorzichtige Zweedse vorm tot het diepe

ouders kon opsporen (hun identiteit was geheimgehouden, zoals altijd

weefselwerk van Rolfing.

gebeurt in ziekenhuizen). Zij bevestigden dat haar nieuwe smaken en ge

2.Acupunctuur. Deze oude techniek bestaat uit het inbrengen van kleine naal

In The Heart's Code geeft de psycholoog Paul Pearsall boeiende versla

over Claire Sylvia, die een hart-longtransplantatie onderging en plotse

voelens oak die van hun zoon waren geweest.

den langs banen die meridianen worden genoemd om de energiestroom te bevorderen. (Hersenscans laten zien dat wanneer er een naald wordt inge

moord kind kreeg. Na de transplantatie began het meisje nachtmerries te

bracht in een voetmeridiaan die met zicht te maken heeft, de visuele cortex van het brein oplicht) Klinische dubbelblindproeven hebben ook de werk·

haar toen mee naar een therapeut. De details die ze in therapiesessies gaf

zaamheid van acupunctuur bevestigd. Acupuncturisten richten zich op het herstel van de balans van chi, de essentiele levenskracht, tussen de zeven

delict - dat ze de politie inlichtten. Op verbluffende wijze leidde de infor

energiecentra. of chakra's, die van de basis van de wervelkolom tot de kruin van het hoofd lopen. Angst wordt beschouwd als een onbalans van chi; een

Pearsall beschrijft ook een achtjarig meisje dat het hart van een ver

krijgen over de man die haar donor had vermoord. Haar moeder nam

waren zo nauwkeurig - tijd, wapen, de kleren van de moordenaar, plaats matie van het meisje de politie naar de moordenaar.

de voorbeelden kan dat uw emotionele vrijheid vergroten. Realiseer u dat

aanwijzing dat een chakra is 'geblokkeerd' en er energie moet worden vrijge maakt zodat deze naar behoren langs de meridianen van het lichaam kan

huist. Voor het overwinnen van die angst is misschien meer nodig dan al

onze emotionele reactie op pijn verbonden is, tot rust te brengen.

Als u op de hoogte bent van Perts onderzoek en Pearsalls waargebeur

angst zowel in het denken als in de concrete structuur van het lichaam

leen verbale therapie. Soms hebt u technieken van praktische energie no

dig om datgene wat zich emotioneel op een fysiek niv�au heeft vastgezet

vloeien. Hoe? Acupunctuur schijnt exact dat deel van de hersenen dat met

3. Energiehealing. Dit is een zachtaardige, krachtige modaliteit waarbij een

270

EMOTIONELE VRIJHEID

healer subtiele energie door zijn of haar handen stuurt om fysiek en emo tioneel evenwicht te bevorderen. Het is geweldig voor het in stand houden van welzijn en het verdrijven van acute of chronische angst Onder de ener� giehealers zijn er die de therapeutic touch toepassen en er zijn reikimees ters. Bij mij staat energiehealing hoog omdat het aansluit bij mijn sensitie ve systeem. En het maakt u snel rustig. lk pas het oak toe bij patienten en, leer hun de technieken. Hier volgt een oefening die ik voorstel.

Breng uzelf tot rust met hartenergie

DE VIERDE TRANSFORMATIE

271

massage of een acupunctuurbehandeling kunt u plotselinge inzichten er varen die ernotionele doorbraken losmaken. Wie zich fysiek hamast met spierspanning om zich tegen angst te beschermen, belemmert zulke vita le intu'itieve ingevingen. Als u energietherapie toepast, gedraagt het li chaam zich minder verdedigend, gaan de energiekanalen weer open en keert de helderheid terug. BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN ANGST, BEZORGDHEID EN INNERLIJKE KALMTE IN KAART

Bij de eerste tekenen van paniek of angst moet u de palm van een hand op uw hartchakra leggen, het energiecentrum voor onvoorwaardelijke liefde dat zich in de middenborst bevindt. Visualiseer tegelijkertijd iemand of iets waar

Een vruchtbaar onderzoek in PsHcholof:!ical Review meldde onlangs dat u

van u houdt Houd uw hand daar enkele minuten terwijl u langzaam adem haalt Merk sensaties van warmte en welbevinden op. Kijk oak uit naar beel den. Toen ik mij eens op mijn vader concentreerde zag ik het meest roerende

leven; een ingrijpende verandering in de orde van het verlagen van uw

visioen van hem, met zijn handen in de gebedshouding, mediterend binnen in mij. Laat u kalmeren door deze indrukken. Of u nu zenuwachtig bent door een spannende zakenbespreking, een ruzie met uw echtgenoot of het worstelen met de claustrofobie van het verblijf in een MRI-scanner, het hart is in staat angst te sussen.

4. Tai chi chuan. Deze oefening, bestaande uit zeer langzame, gracieuz e be

wegingen die synchroon lopen met ritmische ademhaling, leidt tot innerlij ke verstilling. Een daoistische monnik uit de twaalfde eeuw die vijf dieren nauwgezet bestudeerde concludeerde dat slangen en kraanvogels het beste

in staat waren om woeste tegenstanders te overmeesteren. Uit zijn observa ties ontwikkelde hij tai chi chuan, een reeks 'vormen' gebaseerd op de be weging van deze schepselen. De hedendaagse tegenstanders stress.en angst kunnen met deze methode worden uitgeschakeld. Behalve dat tai chi chuan de stroom van bloed en zuurstof doet toenemen, spieren versterkt en de immuniteit verhoogt, brengt het ook uw subtiele energieen in balans en herstelt het de fysieke en emotionele levendigheid.

zich zozeer zorgen kunt rnaken dat u vroegtijdig in het grafbelandt. Het goede nieuws is dat u, als u leert u minder zorgen te maken, langer zult cholesterol als u een hartkwaal hebt. Als het om een lang leven gaat is be zorgdheid iets om bezorgd over te zijn. Zoals bij alle emoties zijn er tal van theorieen over oorzaken en ge neeswijzen. Psychoanalytici geloven dat angst verlicht wordt als onbe wuste conflicten en trauma's uit de kindertijd worden behandeld. De psy chiater Carl Jung noemde het een 'complex' dat energie bindt tot het wordt gedeblokkeerd; ernotionele kalmte vloeit voort uit het in balans brengen van een rijk innerlijk en uiterlijk leven. Behavioristen zeggen dat angst aangeleerd wordt maar afgeleerd kan worden door desensitisatie technieken (je wordt geleidelijk onder ontspannen omstandigheden aan bedreigende situaties blootgesteld om je reactie te veranderen). Wat is nu juist? Mijn visie: er kan in elke benadering waarheid schuilen, afhanke lijk van uw omstandigheden. De psychologische benadering die ik bij angst toepas neemt instru menten uit bovengenoemde disciplines en andere over, maar met twee belangrijke verschillen. Ten· eerste, ik beschouw angst niet als louter een emotie die begrepen en verwijderd moet warden. Ik koppel haar altijd aan het vermogen innerlijke kalmte te ontwikkelen zodat ze ernotioneeel getransformeerd kan worden. Ten tweede, ik word door intuitie geleid, niet door formulaire voorschriften uit een bepaald therapeutisch evange

Behalve dat deze energietherapieen de angst verminderen, brengen ze u mogelijk ook in een allergoddelijkste veranderde staat. Naarmate het li neaire denken zich ontspant, wordt de intultie scherper. Tijdens een

lie. lk sta niet een bepaalde methode voor; daarmee ZOU ik mijn patienten geen dienst bewijzen. Van wezenlijk belang is dat een behandeling daad werkelijk met elk individu harmonieert. Als therapeut probeer ik niets aan te nemen. Of we nu voor de eerste of de honderdste keer bij elkaar

272

EMOTIONELE VRIJHEID

zitten, door intultie kan ik telkens opnieuw zien op welk punt u bent.

Niettemin zijn er basale psychologische drijfkrachten die ik altijd met

angstige patienten doomeem om hen te helpen belemmerende emotio nele patronen om te keren. Daartoe behoren het onderzoeken van- de

slechte invloed van angstige moeders, het getiranniseerd warden door een innerlijke slavendrijver en perfectionisme. Als u met de emoties' van deze transformatie worstelt, overweeg clan hoe deze drijfkrachten op u

van toepassing zijn.

Drijfkracht 1: Angstige moeders kunnen angstige kinderen creeren Meer clan de angst van vaders of andere familieleden be1nvloedt die van een moeder een kind sterk. Denk maar na: u zat negen maanden in de buik van uw moeder. Toen u werd geboren, voedde en verschoonde ze u, ze hield u vast, bracht u naar bed. Omdat een moeder typisch de voor naamste verzorger is, geeft ze emotioneel vorm aan uw kijk op de wereld, of u zich veilig voelt of niet. Stel uzelf de vraag: 'Was mijn moeder in de kem angstig of rustig? Hoe ging dat over op mij?' Misschien was ze kalm en bent u oak kalm. Maar als ze angstig was is het waarschijnlijk dat u daar iets van hebt overgenomen, vooral als u empathisch bent. De oplos sing is dat u deze psychologische,drijfkracht begrijpt, uw intentie vast stelt er los van te komen en een gezondere copingwijze ontwikkelt. Neem mijn patient Phil, die het grootste deel van zijn 25 jaar angstig was geweest over zijn gezondheid, hoewel hij fundamenteel in orde was. Hij vertelde mij: 'Mijn moeder had ieder denkbaar symptoom. Ze was al tijd wel ergens ziek van, Hep constant naar de dokter. Indigestie, hart kloppingen, huiduitslag. Haar medicijnkastje was volgestouwd met zalf jes, elixers en pillen. Ze kwam met allerlei medische handboeken aanzet ten over allerlei ziekten, die ik gretig las. Maar toen began ik ongerust te warden dat)k ook ziek was; een bezorgdheid waar ik bij tijden nag mee worstel. Onlangs is het erger geworden. Ik verlies hele dagen en prachti ge momenten door het getob wat voor ziekte er in mijn lichaam op de loer zou kunnen liggen.' Phils hypochondrische angsten heroerden een maar al te intieme fa miliesnaar in mij. Mijn arts-moeder, gedreven als ze was, had talloze ziekten, sommige emstig en andere niet, sommige echt en andere niet. Tussen een longembolus toen ik geboren was, een hartaanval toen ze veertig was en een chronisch lymfoom van twintig jaar maakte mijn moe der heel wat mee. Maar ze was niet hepaald een sto'icijns of kalm per-

DE VIERDE TRANSFORMATIE

273

soon. Vanaf ml.jn vroege kinderjaren hoorde ik melodramatische versla gen over alle pijntjes en kwalen. Dan zag ik hoe ze zich alleen in de slaap kamer terugtrok, de rolgordijnen zo strak dichttrekkend dat alle zuurstof uit de lucht gezogen leek te warden. 'Judith lief, kom eens hier zitten en mijn hand vasthouden,' vroeg ze vaak met dunne stem, waama ze op een plek op de deken naast haar klopte. Eerlijk gezegd wilde ik niet, maar hoe had ik nee kunnen zeggen? Ik hield van mijn moeder, maar de aanblik van haar fysieke ongemak, het zien van die kwetsbaarheid en haar angst voor alles, maakte mijn wereld onzeker. Als we hand in hand zaten in die bedompte, grafachtige duistemis voelde ik hoe haar emoties bij mij bin nendrongen; indringers waarvan ik niet wist hoe ik die moest verjagen. Maar moeder bleef gewoonlijk niet veel langer dan een dag uitgeteld. Dan herrees ze als een feniks uit de as als ze zich beter voelde. Zo'n omme zwaai ging vreemd abrupt. Plotseling veranderde ze dan in de super vrouw, superdokter en het middelpunt van alles - niet op een manische manier, maar meer met een trotse, harde houding van 'niets kan me te genhouden'. Ik haalde altijd opgelucht adem wanneer ze haar blauwe badstoffen kamerjas weer in de kast hing en weer ging paraderen in haar vertrouwde Chanel. Maar moeders hypochondrische angst bleef niet be perkt tot haarzelf. Ze had een irrationele -angst dat ik ook ziek zou war den. Als ik in die jaren verkouden was behandelde ze mij altijd alsof ik dood kon gaan. Orn de paar uur nam ze mijn temperatuur op, ze drong me drankjes op, zette een verstuiver bij mijn bed am mijn holten te reini gen, kortom, ze was een overspannen joodse moeder die over haar toeren was. Begrijpelijkerwijs heh ik heel wat werk moeten ve£zetten om mijn eigen nervositeit over gezondheid de baas te blijven zodat ik niet de ge vangene hen van de paniek die mijn moeder op mij overhracht. Met Phil delend wat ik persoonlijk moest leren boven op mijn medi sche opleiding, leerde ik hem manieren om zichzelf van constante hypo chondrische angsten te bevrijden en innerlijke rust te ontwikkelen. Tob ben over S)1mptomen, k1eine en grote, maakt ze alleen maar erBer. Phils ver

trekpunt was echter het inzicht dat angstige moeders angstige kinderen kunnen creeren. Het maakte Phil ervan bewust dat hij zijn moeder onbe wust na-aapte. Terwijl hij haar angst wilde verlichten had hij die onge merkt op zijn schouders genomen; iets wat hij ook hij vrienden deed. Door dit besef, samen met de ontdekking van het verschil tussen luiste ren naar de signalen van zijn lichaam en overdreven gericht zijn op iedere sensatie, kon hij kalmer worden. Emotionele vrijheid betekent altijd dat je kiest waar je je aandacht op richt.

274

EMOTIONELE VRIJHEID

Drijfkracht 2: Uw innerlijke slavendrijver kan u tiranniseren Bezorgde, angstige mensen hebben typisch een innerlijke slavendrijver die niet op wil geven: bet deel van u dat verslaafd is aan werk, haast en al

tijd maar doorgaan tot u erbij neervalt. Als u er geen tienurige dag van maakt, wordt u angstig. Ook voelt u zich schuldig als u relaxt, vrije tijd

neemt of emotionele problemen oplost. In uw denken is u mstig voelen u

schuldig voelen; een link die u eerst moet opmerken en vervolgens op nieuw programmeren De innerlijke slavendrijver kent geen genade. Als hij niet wordt beteugeld zal hij u in een angstige toestand van fysieke en emotionele instorting drijven. Orn angst te transformeren moet u uw in nerlijke slavendrijver intomen door uzelf met meer mededogen te behan

delen, de spanning te verlagen en regelmatig stressvrije intermezzo's te plannen. Op een dag in een angstige periode waarin mijn innerlijke sla

vendrijver de leiding nam, droomde ik dat een mok van aardewerk waar ik op gesteld was, met de woorden DANS-ZING-SPEEL erop, sneuvelde. Ik

ten om zelf niet te sneuvelen. Let u evenzo op uw innerlijke slavendrijver. De kalmte is gered als u op deze stem blijft letten en er nadrukkelijk nee

gelijke criteria voor, geven zich er bloedig van langs bij fouten en kennen

eigen ogen nooit goed genoeg zijn. U versterkt de angst door alles-of niets-denken, een lijst van vereisten waar het leven aan moet voldoen en de angst daar niet aan te voldoen. Kijkt u eens of u iets van uzelf in een van deze eigenschappen terugvindt. Tekenen van perfectionisme

U gelooft dat u altijd perfect moet zijn om aardig of de moeite waard

•

gevonden te warden. U vindt het moeilijk een compromis te sluiten of tekortkomingen te

•

dulden, bij uzelf of anderen. U houdt uw huis onberispelijk netjes voor het geval er iemand langs-

•

komt. Uw kleding en verzorging moeten smetteloos zijn ook al gaat u alleen

•

tegen zegt.

Bij patienten ben ik erop gericht hen te helpen de verbinding tussen werkverslaving en eigenwaarde te verbreken. In onze maatschappij is ons niet geleerd kalmer aan doen en voor jezelf zorgen als een deugd te be schouwen; dat is echter wel wat ik in de energiepsychiatrie voorstel. Ook is het van belang, als de slavendrijvershouding van mijn patienten van

275

geen pardon als anderen die maken. Perfectionisme kan u tot prestaties aanzetten, maar daar valt vaak nauwelijks van te genieten omdat ze in uw

was er ontsteld over omdat ik er geen thee meer uit kon drinken. Toen ik wakker werd begreep ik het: meer plezier maken en mezelf minder belas

VIERDE TRANSFORMATIE

•

maar naar de wasstraat. U krijgt niet de hoogste uitslag bij een test of in een recensie en ziet uzelf als een mislukking. U zegt of doet iets waar u spijt van hebt en kunt uzelf niet verbeteren noch uzelf vergeven.

Emotionele vrijheid houdt in dat u zich weer op uw positieve eigenschap pen richt en op datgene waar u dankbaar voor moet zijn, en dat u geen

ouders of andere vroege rolmodellen afkomstig is, dat te ontdekken op

perfectieterreur uitoefent. Ik zou zeggen, richt u op uitmuntendheid

dat ze hun negatieve geconditioneerdheid niet blijven opvoeren. Ik bena

maar toon wat clementie voor uzelf en anderen. Met patienten werk ik op

druk tegenover patienten, en tegenover u, dat emotionele vrijheid is geba

twee basale manieren aan perfectionisme. Eerst raad ik hen aan dat ze de

seerd op het vinden van eigenwaarde door de liefde - of dat nu betekent

druk van zichzelf wegnemen door realistische doelen te stellen en die

dat u uw energiebehoeften honoreert, niet dag en nacht werkt, of dat u

successen te bevestigen. Zo stelde ik een patient die chronisch bang was

uw gezin vertelt dat u een onderbreking nodig hebt. Die zorg voor uzelf is

omdat ze haar nooit eindigende actielijst niet af kon krijgen voor dat ze

een manier om uzelf te respecteren en de innerlijke slavendrijver te tem

op slechts twee taken per dag zou mikken, en dan tegen zichzelf zou zeg

peren.

gen hoe goed ze bet had gedaan. Dat is een gedragsmatige manier om ex cessieve verwachtingen te temperen en positief over jezelf te spreken.

Drijfkracht 3: U bent een perfectionist die geen fouten kan verdragen

Ten tweede help ik patienten te ontdekken wat de angst van het perfectio

Perfectionisten, die het uitstekend met innerlijke slavendrijvers kunnen

den hun ouders succes en perfectionisme op een lijn? Konden hun lera

vinden, zijn gemakkelijke doelwitten voor angst. Ze houden zich onmo-

nisme aandrijft, zodat deze opnieuw kan worden geprogrammeerd. Stel ren fouten niet uitstaan? Hadden ze geen rolmodellen voor mededogen

EMOTIONELE

VR1JHEID

voor uzelf? De antwoorden op deze vragen helpen patienten te bepalen waar-,hun angst began zodat deze kan warden vervangen door nieuwe overtuigingen en gedrag. Tenzij u zich van deze psychologische invloe den bewust bent, is het gemakkelijk automatisch in perfectionisme te vervallen. En dan kan het stellen van realistische doelen om werkversla ving of andere overdreven serieuze gewoonten tegen te gaan ondraaglijk aanvoelen. Pro beer in plaats daarvan perfectionisme te betrappen door te kijken waardoor het gedreven wordt en uzelf mededogen te tonen opdat er echte verandering mogelijk is. We zijn allemaal onvolmaakt; dat hoort bij de schoonheid van het mens-zijn. Ik wil graag dat u het zo probeert te zien. Het leren van verdraagzaamheid en zelfacceptatie, met name als u op beperkingen stuit, kweekt kalmte.

VIERDE

TRANSFORMATIE

277

het gekwaak van de eenden.' 'Wat?' dacht Jan, in verwarring. Hij wist niet eens of er eenden op de toendra leefden; hij had er niet een gezien of ge hoord. Maar omdat hij ervaring had met het vertrouwen op zijn intui:tie, begon hij toch te lopen, de oren gespitst als reusachtige radio's. Na vijf-. tien minuten, die aanvoelden alsof het eeuwen duurde voordat ze voorbij waren, onderscheidde hij tot zijn enorme opluchting een enkel kwaakge luid in de verte, en toen weer een, en toen een heel koor. Dansend van vreugde volgde Jan deze gidsende geluiden terug naar de veiligheid van de basis van de groep. Zie een vingerwijzing in die eenden: denk er te midden van de angst aan uw intu'itie in te schakelen. Er is een stille, fijne stem vanbinnen die weet hoe deze emotie overtroefd moet warden. De intui:tie woont in het rustige deel van u; iets wat wij allemaal hebben maar op moeten roepen.

lNTUITIE: EEN KALMEREND INSTRUMENT OM ANGST

Voorzie dat de beroering van de angst u uit het veld slaat; plan vooruit.

EN BEZORGDHEID TE BESTRIJDEN

Zeg tegen uzelf: 'Als ik deze emotie voel zal ik diep inademen, pauzeren

Orn negatieve emoties te overwinnen is het altijd nuttig uw intu'itie te raadplegen. Hoe kan die u leiden? In nerveuze perioden biedt ze u een meer gecentreerd altematief voor onrust. Intu1tie is een neutrale vorm van informatie die u in staat stelt de redelijkheid van uw zorgen nuchter te peilen. Als u uw intu'itie inschakelt en ontdekt dat deze zorgen onge fundeerd zijn, zult u opgelucht zijn. Als ze wel gefundeerd zijn, kunt u een strategie ontwikkelen om ze aan te pakken. In beide gevallen hebt u een in uw binnenste gecentreerde speeltactiek voor succes. Mijn collega Jan, een spiritueel psycholoog, is ervan overtuigd dat luis teren naar zijn intuitie in plaats van zijn angst zijn leven heeft gered. Hij was met een groep in de wildemis van Alaska op vision quest geweest, een intensieve periode van vasten, dromen en gemeenschap met de natuur. Drie dagen lang ging ieder zijn eigen weg; ze zetten hun tenten kilome ters van elkaar vandaan op. Toen het tijd werd om naar de groep terug te keren was Jan, die dagen zonder voedsel en water had geleefd, gedes orienteerd en algauw besefte hij dat hij verdwaald was. De paniek sloeg toe. Waar was hij in godsnaam? Zou hij de anderen ooit vinden? Bleef hij leven of ging hij dood? Maar voordat de paniek hem overweldigde, vocht hij om bij zinnen te blijven, te pauzeren, diep in te ademen en zijn intu1tie te raadplegen. 'Wat moet ik doen?' vroeg hij inwendig. Een paar minu ten stand hij zo stil mogelijk, luisterend. Het leek een eeuwigheid. Toen, na deze schijnbare oneindigheid, antwoordde een innerlijke stem: 'Volg

en me concentreren. Ook al start de wereld in, ik zal mijn intui'tie vragen wat ik moet doen.' Het voelt als een wonder wanneer, in de chaos, het antwoord komt. Maar voor mij is het een nog grater wonder dat u uzelf genoeg vertrouwt om het te vragen en clan te handelen op basis van het gehoorde. Een flits, een visioen, een stem, een weten -welke vorm uw in tuitie ook aanneemt, probeer haar uit. Kijk of het advies werkt. Begin met kleine angsten; breid het dan tot andere uit. Het is de beste manier om beproefd vertrouwen in deze wijsheid te ontwikkelen. Soms kan het moeilijk zijn uit te maken of u angstig of intu'itief bent. Hier volgen enkele wenken. Over het algemeen wordt intui:tie op een on partijdige toon overgebracht, zelfs als de inhoud of uw reactie erop em�

tioneel beladen is. Het voelt juist in uw diepste wezen. De boodschap is duidelijk en rustig en hij duikt in u op. Anderzijds voelt angst als een emotionele bedrieger aan. Ze weerspiegelt gebieden waar u bezeerd bent, of uw onzekerheden. Orn te voorkomen dat u deze voor intu1tieve inge vingen aanziet moet u uw zere plekken kennen die angst gaande maken. Oak is het, als u oefent in het handelen volgens uw intu1tie, belangrijk feedback te krijgen over de vraag of zij klopte of niet. Mijn patient Julie had een zeer angstige droom over haar dertigjarige zoon Ben, die geen speciale reden gaf om zich zorgen over hem te ma ken. Ze droomde dat hij woest werd aangevallen door zwermen insecten en naar lucht hapte. Vreemd genoeg sloeg Julie in de droom het tafereel zonder reactie gade. Toen ze echter haar ogen opende en de droom door-

EMOTIONELE

VRIJHEID

drong, werd ze overspoeld door angst. Hoewel Julie niet het overbescher mende type was, besloot ze contact met Ben op te nemen am te zien of het goed met hem was. Het was niet goed; enkele minuten eerder had de

VIERDE

TRANSFORMATIE

279

meer stimulerend aspect van bet inschakelen van uw intu'itie. Waarmee gezegd was zijn ocs al met al het meeste geholpen? Hij zei: 'U hebt niet serieus die door ervaringen dat ik gek hen en u werkte met mijn intu'itieve

om zich in de hand te houden, zei hij tegen haar: 'Mam, ik hen zo ont

mijn eerbied te nemen.' In de loop der jaren had elk van mijn patienten vormge gedrag en s voor de inventieve innerlijke krachten die gevoelen van onze ven, vergroot. Vrijheid vloeit voort uit respect voor ieder element

steld dat ik niet kan ademen.' Moeders intu1tie: in de droom was angst er

heelheid.

politie gebeld: zijn vriendin was zojuist verongelukt door toedoen van een dronken bestuurder op weg naar zijn werk. In shock, nauwelijks in staat

de boodschapper van, een waarschuwende emotie die Julie aanspoorde haar zoon te bellen. Hoewel Julie niet zeker had geweten wat deze angst droom betekende, handelde ze om dat uit te zoeken. Die stap bevorderde

Maak bij het meester warden van de emoties van de Vierde Transfor e me matie gebruik van deze combinatie van psychologische en intu!tiev thoden. Ze zullen werken. Maak ze u eigen.

de liefde en stelde haar in staat Ben in deze tragedie te steunen. Omdat psychologie de samenvattende bestudering van gemoed en ge Emotioneel actiedeel

drag is, noopt de filosofie van mij als arts tot het inbrengen van de intu'itie in het geheel. Als ik een gewone therapeut volgens het boekje was, zou ik

PAS DAGELIJKSE TECHNIEKEN TOE OM ANGST TE LATEN WIJKEN EN INNERLIJKE RUST TE CRE�REN

me hebben gericht op het onderzoeken van Julies angsten omtrent haar zoon; zeker een onderzoek waard. Ik zou haar droom niet hebben be stempeld als een emotionele voorbode omdat dat geen deel uitmaakte van mijn opleiding of overtuiging. Maar Julies droom was een oproep tot actie. Er was geen tijd voor conventioneel therapeutisch gepraat. Ik ver geet nooit dat wij complexe psychologische/intultieve wezens zijn met een instinct in ons binnenste dat ons op elegante wijze ons gedrag vertelt. In mijn werk met patienten maak ik ruimte voor de veelvuldige creatieve dimensies van de angst. Daarna kan ik iedere persoon voluit zien en be handelingen voorschrijven die speciaal bij zijn of haar behoeften horen.

Vang vroege signalen op. Kijk uit naar veelzeggende persoonlijke gedrags wijzen die deze emoties onthullen. Gangbare handelwijzen zijn haast, een ik aangelegenheid forceren en dwingend of ongeduldig worden. Wanneer angstig ben sta ik er geergerd op de superieuren van mensen te spreken als ik zie dat niet gebeurt wat ik nodig vind (bijvoorbeeld, als mijn auto een beurt krijgt of als ik eindeloos aan de telefoon word gehouden met compu tertechnische ondersteuning). Als u deze gedragswijzen constateert, kunt u

Voor sommigen is intu'itie de factor waarmee alles staat of valt. Gedu

er de verantwoordelijkheid voor nemen zodat de angst uw vaardigheden

rende enkele jaren had ik een patient met een obsessieve-compulsieve

met mensen of uw gemoedsrust niet tenietdoet 2. Pauzeer als u zenuwachtig bent. Leg deze gelofte af: 'lk zal nooit een ge sprek voeren met iemand, een e-mail sturen of een besluit nemen als ik

stoomis (ocs) die mij vertelde: 'Als kind had ik angstaanjagende intu'itie ve ingevingen over erge dingen die met anderen gebeurden en die ook uitkwamen: ziekte, ongelukken, ontslagen. Niemand kon dat voor mij verklaren. Ik dacht dat als ik mijn handen telkens opnieuw waste, tot bloedens toe, de ingeving niet zou uitkomen, of dat, als ik de deurknop honderd keer op de "juiste" manier aanraakte, het met die persoon in or de zou zijn. Ik dacht dat als ik alles onder controle had, ze over zouden gaan.' Het temperen van de angst van deze patient betekende oak hem helpen vrede te vinden met zijn intu1tieve vermogens, te begrijpen dat ne gatieve emotionele gebeurtenissen nu eenmaal gemakkelijker op te pik ken zijn en verschil te leren maken tussen authentieke intu1tie en angst. Oak leerde ik hem op te merken wat er ook positief is aan intui:tie - een

door angst ben bevangen.' Wat de bron van de onrust ook is, handel niet voordat u uw kalmte en evenwicht hebt hervonden.

3. Evalueer de angst. Ga zorgvuldig na of er een echte dreiging bestaat of dat u de dingen opblaast. Als u bijvoorbeeld iedere zomer voordat uw dochter naar kamp gaat angstig wordt en het is altijd goed met haar, dan is uw on rust waarschijnlijk onrealistisch. Als u een legitieme bedreiging vermoedt, probeer dan het volgende. Als u bijvoorbeeld denkt dat een collega pro beert uw baan te bemachtigen, controleer dan of dat klopt en zeg dan te gen uzelf: 'lk kan dit hanteren,' en formuleer een plan van aanpak. Schakel

EMOTIONELE VRIJHEID

voor verdere controle ook uw intuitie in: ga rustig zitten, adem een paar keer voluit in en uit om kalmer en neutraler te worden en vraag dan inwen dig: 'Is mijn ongerustheid gerechtvaardigd? Hoe kan de onrust opgelost worden?' Sta open voor gevoelens in uw binnenste, plotselinge ingevingen of vaste vermoedens. Laat deze meewegen in uw beoordeling van de situ atie. 4.

Toom de angst in. Train uzelf erin dat u van het !even niet een grote nood

VIERDE TRANSFORMATIE

nend en echt. Een workshopdeelnemer zei eens tegen mij dat, toen zij in de jaren zeventig in Disneyland werkte, werknemers te horen kregen dat ze een 'Disneyland-smile' moesten opzetten. Ze zeiden dat ze je, als je niet glimlachte, je eraan zouden herinneren. Meer clan drie waarschuwin gen was een reden voor ontslag. Zulk voorwenden van blijheid en de kalmte die het geacht wordt weer te geven vind ik weerzinwekkend. Au thentieke kalmte wordt verdiend; een dynamische verstilling die voort komt uit het overwinnen van angst en bezorgdheid.

situatie maakt Maak juist uw angsten kleiner. In het chassidisme is er een gewoonte van zich niet ongerust maken, van 'iets in niets omzetten'. Oat kunt u ook proberen. Als u bijvoorbeeld een financiele tegenvaller hebt, zie dat dan als een probleem met een oplossing; niet als het einde van de we reld. Als u een conflict met uw partner hebt, neem dan niet onmiddellijk aan 'hij gaat bij me weg'; zoek liever een compromis om de kwestie op te lossen. Zelfs in een ernstige crisis stelt het intomen van de angst u in staat haar kalmer onder ogen te zien. 5.

Mediteer om uzelf te kalmeren. Een ontspannende meditatie om toe te pas sen is zich te concentreren op de middellange afstand. Stel u, met de ogen open of dicht, een punt in de verte voor in het midden van uw gezichtsveld. Het kan helpen als u een weg bedenkt die vanaf de voorgrond verdwijnt in een gebied ongeveer halverwege de afstand naar de horizon. Plaats voor enkele minuten bedaard uw bewustzijn op dat convergentiepunt; een krachtig brandpunt dat, volgens mystieke tradities, evenwicht en vrede brengt.

Deze methoden voorkomen dat de angst een wig drijft tussen u en de kalmte. Leg u toe op het ontwikkelen van kalmte. Onlangs was ik in een hotel waar op de niet-storen-bordjes deze tekst stond: SST. IK BEN MIJN INNERLIJKE ZELF AAN HET ZOEKEN. Wat een perfecte bezigheid die ie dereen zou moeten ovememen! Neem er de tijd voor. In het leven zijn er talloze dingen waar we angstig over zouden kunnen zijn. Zonder een me thode om dit alles te hanteren vindt u misschien nooit de vervulling met vrede. Het is veel beter om tegen angst en bezorgdheid in het geweer te komen en vrij te zijn. Geloof me, ik weet hoe moeilijk het is kalmte vol te houden. Maar naar mate deze hogere staat van bewustzijn zich ontplooit, is hij zelfvoorzie-

Het transformeren van deze moeilijke emoties plaatst u in het gepassio neerde middelpunt van de taken en genoegens van alledag. Loop niet voor bet leven weg, maar ga eropaf; beschouw het ontwikkelen van inner lijke kalmte als een emotionele kunstvorm, ongeacht wat u ontmoet. Dichteres Gwendolyn Brooks vertolkt mijn gedachte als ze schrijft: 'Laat uw bloei zich afspelen in de herrie en de vlagen van de storm.' Daar gaat het bij emotionele vrijheid om: uw bloei. Laat die voorrang krijgen. Blijf positief, gebruik de instrumenten die ik in dit hoofdstuk en de rest van dit boek heh aangereikt en u zult precies weten wat u te doen staat en wanneer. Meditatie over vrijheid Proef de verrukking van de kalmte

Dompel u enkele glorieuze minuten lang onder in bet weten dat alles vol komen goed is. Er hoeft niets veranderd, niets gedaan te worden. Alles - echt alles - is volmaakt in orde. Hoewel het leven zijn ups en downs heeft, is ook dat volmaakt. Geen zorgen of druk; alleen totale ontspan ning. Laat u zacht worden te midden ervan. Laat uzelf versmelten met dat gevoel van verrukking.

Alles wat in de wereld is aedaan is door toedoen van hoop 8edaan. DR. MARTIN LUTHER KING JR.

VIJFDE

TRANSFORMATIE

nen aan een depressie, ook al is deze licht. Door de methoden van dit hoofdstuk zal het gemakkelijker zijn u goed te gaan voelen.

De Vijfde Transformatie biedt antwoorden op een depressie. Toepas

sing ervan zal de inertie en drukkende grauwheid van deze emotie ophef

fen, licht en hoop aan iedere situatie verlenen. We zullen het spectrum van depressiviteit onderzoeken, van wat de American Psychiatric Associa

DE VIJFDE TRANSFORMATIE:

tion dysthymie noemt - lijden aan een zwaarmoedigheid die u niet af

DEPRESSIVITEIT ONDER OGEN ZIEN, HOOP ONTWIKKELEN

kunt schudden - tot de duistere wanhoop van een zware depressie.

Wat is een depressie? We kennen allemaal perioden van neerslachtig

heid, maar een depressie is een

aanhoudend besef van zich down voelen,

pessimistisch en zelfkritisch, en dat kan minimaal zijn maar oak zodanig dat iemand wegkwijnt. Vergeleken met somberheid, die u oak kunt voe len als u depressief bent (hoewel somberheid vaak op zichzelf staat en meer tijdelijk is), heeft een intense depressie ingrijpende fysieke effecten. U kunt last hebben van verstoorde nachtrust,

brainfoB (niet helder kun

nen denken), seksuele lusteloosheid, vermoeidheid, verhoogde gevoelig Het is mogelijk een depressie te overwinnen. U hebt er recht op van het !even te genieten zonder door wanhoop opgejaagd te warden. Zelfs als u

heid voor pijn en een gevoel van hopeloosheid waardoor het leven niet de rnoeite waard lijkt. Tijdens een zware depressie klampt somberheid zich

door de plaag van een depressie bent getroffen, hebt u nu de kans om

aan u vast, in tegenstelling tot voorbijgaande somberheid vanwege een

daar anders mee om te gaan. Emotionele vrijheid wijst een weg naar

pijnlijke gebeurtenis. In deze toestand kan het zelfs lijken dat een roos

hoop, mededogen en verlichting van lijden. Als psychiater heb ik meegemaakt dat patienten in alle dappere eer lijkheid hun wanhoop tijdens het helingsproces eruit gooiden, maar het doet mij toch nog schrikken hoevelen van ons aanhoudend somber zijn. In Amerika meldt een op de vijf dat hij of zij depressief of ongelukkig is; depressie is de eerste oorzaak van ongeschiktheid op de werkplaats; om de zestien minuten doet iemand een suicidepoging. Wat maakt depres sies zo wijdverspreid, zo verraderlijk? Het is de 'onzichtbare ziekte' ge noemd, omdat velen van ons zo danders goed zijn in het verbergen ervan, in stilte lijden en zich mogelijk schamen voor onze gevoelens omdat an

deren vaak in orde lijken. Intussen trekt u een dapper gezicht om de ellen de te verbergen, of u berust erin de gang van het leven mee te maken zon der veel plezier. Misschien doktert u instinctief aan uzelf met excessieve

geen schoonheid bezit. Soms kan het moeilijk zijn uzelf in beweging te laijgen. Als empathisch mens heb ik ook ervaren hoe een depressie zich in mijn lichaam manifesteert: zeurende maagkwalen of rugpijn waar

schuwen mij dat deze emotie misschien langs fysieke weg kwetsbare plekken is binnengedrongen. Een depressie is een afname van kracht, een verlies van het contact met hart, geest en intu'itie. U zult de oorzaken ervan leren kennen die af genomen serotonine, stress en een geringe zelfWaardering omvatten, en

leren hoe die te genezen zijn. Angst kan ook een depressie veroorzaken. Een patient die bang was voor zowat alles, zei in tranen tegen mij: 'Ik hen bang om wakker te warden. De depressie ligt als een wolf voor mijn deur,' een angst die ik u graag zou besparen. Net als bij angst kan het bij een depressie ten onrechte lijken alsof er geen uitweg is. Laat u niet mis

cafe'ine, suiker, alcohol of andere middelen alleen maar om in staat te

leiden. Met behulp van mijn methoden, die verdergaan dan de traditione

zijn in een behoorlijke stemming te functioneren. Als u een van die din

le, is er een uitweg, en ook zuurverdiende maar bevrijdende wijsheid.

gen hebt gedaan, kent u de druk van de vrolijke verschijning-met-smile die u moet zijn terwijl vanbinnen de pijn knaagt. U wilt niet hebben dat u zo hard moet ploeteren om op de been te blijven. En evenmin wilt u wen-

Hoewel ik tegen het koesteren van een depressie ben, is deze emotie

meer dan alleen een slechte stemming waar je 'een punt achter moet zet ten' - een foutieve gedachte die gespeend is van empathie en kennis en

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIJFDE

TRANSFORMATIE

die er vaak achteloos op na wordt gehouden door mensen die zelden de

af als u een stap zet om uw leven te verbeteren. Hoop is geen blind opti

pressief zijn geweest. Tegen een depressieve persoon zeggen dat hij 'ziC:h

misme; ze is gebaseerd op intu'itie, liefde en op het lef om in een meer be

moet vermannen' is net zoiets als tegen een slak zeggen dat hij sneller

wuste toestand uit de depressie te komen.

moet gaan. Het transformeren van een depressie vereist een meer mee voelend inzicht in de symptomen van deze emotie.

Als arts ben ik een onverzettelijke drager van hoop. Hierover had ik eens een treffende droom. Veel boten kwamen door gebrek aan wind stil

De les van een depressie is altijd hoop, het geloof in uw capaciteit om

te liggen op zee; hun proviand raakte op. Midden in de wanhoop van de

boven het duister uit te stijgen, innerlijk en uiterlijk, zelfs wanneer dit

bemanningen stak er uit het niets een abrupte glorieuze wind op die hun

zich verbreidt- om niet op te geven. We moeten vechten om hoop te vin

zeilen bol blies en hen veilig naar de haven bracht. Mijn droom liet mij

den, vooral als deze buiten ons lijkt te staan. Ik ben in die afgrond ge

zien dat hoop, net als de wind, een reddende, tussenbeide komende

weest; u misschien ook wel. In het kader van emotionele vrijheid is hoop

kracht kan zijn. Als mijn patienten stil komei:J. te liggen in de duisternis,

een hartgrondige wens dat uw situatie, of die van een ander, of die van de

doe ik alles om hoop op een stralende toekomst te wekken, hoop te hou

wereld, verbetert - nooit een verlangen om te zien hoe iemand struikelt

den voor hen tot zij voor zichzelf hoop kunnen houden. Dit is waar ik

en 'krijgt wat hij verdient'. Ze houdt aan de mogelijkheid vast dat er goe

voor sta: hoe diep u ook gegaan bent, er is altijd hoop op herstel uit de de

de dingen gebeuren en dat de problemen voorbijgaan. Hoop is een essen

pressie. Soms moet u deze sombere emotie by stukjes en beeties verstouwen.,

tieel element om succes te behalen, of het nu in een nieuwe baan, een hu

maar er zal een. betere tijd komen. Hoop betekent wachten. om een gelukkiger

welijk of bij een medische behandeling is. Stel dat u aan zulke ondeme

dag te kunn.en aanschouwen. Ze zet de toon voor verandering. In situaties

mingen begint met een gevoel van verlorenheid... niet bepaald een con

waarin er geen omkeer rgogelijk is moedig ik valse hoop echter niet aan,

structieve houding. Het bijzondere van hoop is dat ze meer met de toe

omdat deze tegen de intui:tie en de feiten indruist. De man van een pa

komst bezig is dan de andere emoties. (In het Hebreeuws wordt het

tient was in een hospice opgenomen; hij was duidelijk stervende aan her

woord hoop voorgesteld als een lijn die tot in de toekomst loopt.) Als u

senkanker. Het was mijn taak haar voorzichtig te helpen om dit te accep

hoopt dat de depressie overgaat, hoopt op gezondheid, op vrede, doet u

teren en clan te rouwen; niet haar ontkenning van zijn toestand te verster

een appel op de toekomst; intu'itief verbindt u zich met wat nog geen wer

ken. In zulke gevallen is het beter de hoop op een gewenste afloop - hoe

kelijkheid is geworden. Hoop kan door harde feiten worden onder

pijnlijk dit ook is - op te geven maar nooit de hoop op te geven op de inte

steund, maar ook als dat niet het geval is kan hoop zinvol zijn. Hoopvol

griteit van de stroom van het Ieven, zelfs niet als je een groat verlies mee

zijn kan een intu1tieve drang zijn; dat wat kennelijk juist is om te doen

maakt. Met dat voor ogen zal ik u laten zien hoe de intui:tie een duidelij

ten dienste van de liefde of het overwinnen van de moeiten. Over het te

ker besef schenkt van wat wel of niet mogelijk is, opdat het om een goed

boven komen van een depressie zegt mijn spirituele leraar: 'Hoop als er

gelnformeerde hoop gaat.

geen hoop is. Heh vertrouwen in jezelf en in goedheid.' Hoop is vaak ge

Sommige van mijn patienten zijn bang dat ze, als ze in de depressie

worteld in een spirituele filosofie die goddelijke interventie in woelige tij

gaan graven, nog depressiever zullen warden, dus zij willen het onder

den mogelijk acht en u ook draagt, wat er ook gebeurt. Toch hoeft hoop

werp ontwijken. Hun en u raad ik het volgende aan: houd uw eigen tem

helemaal niet met iets spiritueels verbonden te worden. Maar oak dan

po aan en bejegen uzelf met mededogen. Maar doe het wel. Anders zit

moet u in staat zijn om de kracht aan te boren om positief te blijven en

deze emotie daar maar als een olifant in de huiskamer terwijl u hem

niet verbitterd te worden als de dingen anders gaan dan u wilt, en dat is

domweg probeert te negeren. Laat depressiviteit niet haar intrek nemen

wel een heel groot 'als'!

in uw psyche. Stel de huidige rol van deze emotie in uw leven vast door

In de persoonlijke sfeer en in mijn medische praktijk heh ik gezien

onderstaande signalen na te gaan. U hoeft u geen zorgen te maken als u

dat hoop gewoonlijk voortkomt uit een reeks miniveranderingen. Het is

ze stuk voor stuk naloopt. U staat op de drempel en verandering is op

een zich ontplooiende kracht en niet een enkele openbaring. Het feit dat

komst.

een vriend in u gelooft maakt dat u gelooft in uzelf. Uw depressie neemt

286

EMOTIONELE VRIJHEID

Depressietest: Ben ik depressief?

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

als een vriend. Hoop is een ondergroei van schittering in een clonk.er bos. Het vinden ervan hetekent bevrijding.

Vraag uzelf: •

Zit ik vaker wel dan niet in de put?

•

Ben ik doorgaans negatief, moe, of verveeld?

•

Kost alles moeite, alsof ik tegen een helling op ga?

DE ANATOMIE VAN DEPRESSIVITEIT EN HOOP: DE VIJFDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN

•

Heh ik een gehrekkige eetlust of overeet ik mij?

Of u nou een depressie van de eerste orde hebt meegemaakt of alleen

•

Heh ik last van slapeloosheid of wil ik veel slapen?

maar een zweem ervan, u bevindt zich in het gezelschap van veel beken

•

Grijp ik regelmatig naar drugs en alcohol om mijn stemming te veran

de, talentvolle mensen: Florence Nightingale, Theodore Roosevelt, prin

deren?

ses Diana, Anthony Hopkins, Marilyn Monroe, Marlon Brando. Winston

Ben ik voor mijn functioneren afhankelijk van cafe'ine of huitensporig

Churchill, de grate inspirator, noemde deze emotie, waar hij bij vreselijke

veel suiker?

vlagen aan leed, de 'zwarte hond'. Een depressie is geen bewijs van zwak

•

Is het moeilijk om plezier te heleven?

te of iets waarvoor u zich hoeft te schamen. Het is een menselijk gevoel

•

Is het moeilijk om besluiten te nemen of concentratie op te brengen?

dat velen van ons kennen. Dit hoofdstuk reikt u talrijke mogelijkheden

•

Voelikmij waardeloos, wanhopig, of geefikmezelf vaak op m'n kop?

•

aan om een depressie te transformeren terwijl u de biologie, spiritualiteit, energetische kracht en de psychologie ervan onderzoekt. Kies de moge

Als u alle tien vragen bevestigend beantwoordt suggereert dat een hoge

lijkheden die u juist lijken.

mate van depressiviteit. Zes- tot negenmaal ja wijst op een matige om vang hiervan, drie- tot vijfmaal ja op een mindere mate. Een- of tweemaal ja suggereert een milde depressie. Geen enkel ja betekent dat u het prima maakt- heh een fantastische dag!

PROGRAMMEER DEPRESSIVITEIT EN HOOP IN BIOLOGISCHE ZIN OPNIEUW Depressief? U boft dat u in een tijd gehoren bent waarin de wetenschap

Dit hoofdstuk gaat over uiterst beladen onderwerpen: wanhoop, somber

belangrijke vorderingen heeft gemaakt. In historisch opzicht is de behan

heid, su'icidale gedachten, verdriet (dat radicaal van een depressie ver

deling van een serieuze depressie barbaars geweest. Van onze voorouders

schilt). Laten we ze allemaal aan de orde stellen om onze houding te her

in de oudheid wordt geloofd dat ze iedere geestelijke afwijking als beze

overwegen opdat deze met emotionele vrijheid te rijmen zal zijn. Ik pleit

tenheid door kwade machten zagen; ze maakten grote gaten in de sche

voor de Vijfde Transformatie omdat mijn op medicatie gebaseerde oplei

del om ze te verdrijven, de afschuwelijke praktijk van de trepanatie of

ding in de psychiatrie de spirituele en energetische relevantie miskende

schedelboring. In de zevende eeuw was demonologie de heersende psy

van een emotie die de meeste van mijn patienten kwelt. Ik zal mijn ken

chiatrie; de duivel was de boosdoener achter 'afwijkend gedrag'. De

nis van medicijnen met u delen, de voor- en nadelen ervan, en van andere

zwaar depressieven, die sprakeloos, opgewonden of onbedwingbaar in

psychologische interventies. U zult horen wanneer deze waardevol kun

tranen konden zijn, werden samen met psychotische personen en zieners

nen zijn, maar emotionele vrijheid gaat veel verder. Het is een activis

bij heksenjachten opgepakt om op de brandstapel te belanden. In de mid

tisch, gevarieerd stel oplossingen om depressiviteit met hoop te transfor

deleeuwen en later waren gekkenhuizen de plek waar degenen die de sa

meren. Ik zal depressiviteit ook in een meer kosmisch kader plaatsen, als

menleving 'ongewenst' vond gedumpt werden. De geesteszieken werden

een ruige reis van hewustzijnsverruiming. Zander dat uitgangspunt kan

in cellen die wemelden van de ratten vastgeketend en aan bet publiek als

wanhoop voor niemand als een vriend aanvoelen. Ik begrijp hoe deze

dieren in een dierentuin tentoongesteld. Psychologie als apart terrein van

emotion noire u afmat. Toch wil ik vasthouden aan het grotere doel van

onderzoek kwam pas eind negentiende eeuw op. Zo kunnen we begrij

een depressie, als een streng-liefdevolle leermeester van het hart, en dus

pen waarom Freuds psychodynamische benadering van depressiviteit,

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIJFDE TRANSFORMATIE

die de onbewuste oorzaken ervan analyseerde, rond 1900 zo'n humane

keerd zijn. Orn te beginnen sluit ik altijd lichamelijke problemen uit die

openbaring was. Niettemin bleven, tot in de jaren 1950, lobotomie, elek

er als een depressie kunnen uitzien, zoals hypothyroidie, anemie, ME

troshock (soms nog steeds succesvol gebruikt bij zwaar depressieve pa

(chronisch vermoeidheidssyndroom). Als dat alles geen rol speelt, kan

tienten die op andere behandelingen niet reageerden) en insulinethera

het antwoord meer afgebakend zijn. Veronderstel dat u eerder een bio

pie de standaardinterventies voor extreme gevallen. Depressiviteit werd

chemische depressie hebt gehad en dat u er nu weer een hebt. U kunt

vaak met schizofrenie verward - twee totaal verschillende ziekten, zoals

niet slapen, niet functioneren, nergens een sprankje licht ontdekken. U

we nu weten. In diezelf de periode verschenen de antidepressiva teri tone

bent pijnlijk geobsedeerd door het negatieve; u wilt het stoppen maar dat

le. Samen daarmee dook ook lithium op, dat de mani�che stemmingswis

kunt u niet. Als antidepressiva eerder bij u hebben gewerkt, gebruik ze

selingen stabiliseerde van de bipolaire stoomis, voorheen manisch-de

nu dan ook. Of veronderstel dat u nooit aan medicatie hebt gedacht. U

pressieve psychose genoemd- een ziekte waarvoor de recepten in recente

bent te verward om u te concentreren of uw intuitie in te schakelen. Uw

tijd in aantal zijn verdubbeld.

arts raadt medicatie aan. U hebt vertrouwen in haar. In dat geval is het wijs haar advies op te volgen. Beter is wel dat u informatie krijgt en dat

De rol van de traditionele antidepressiva bij emotionele vrijheid

uw intultie het bevestigt als het goed lijkt te zijn ermee door te gaan.

Wat zijn antidepressiva? Hoe kwamen die tot stand? Tegenwoordig is het

Mochten u en uw dokter het ten slotte eens zijn dat medicatie niet nodig

duidelijk dat zware depressies en vaak ook sommige lichtere soorten

is; dan zult u er baat bij hebben als u uw gevoelens onderzoekt en de de

warden veroorzaakt door een afname van het aantal neurotransmitters,

pressie uitzit. Het is belangrijk perioden te herkennen waarin uw eigen

hersenstoffen die hoop en optimisme voeden. Antidepressiva verhogen

hulpbronnen toereikend zijn.

de niveaus van serotonine, norepinefrine en dopamine, die door emotio

Verdriet kan een van die perioden zijn. Verdriet is een emotionele re

nele en fysieke stress uitgeput raken. Een biochemische onbalans kan

actie op verlies, die over het algemeen na verloop van tijd minder hevig

ook genetisch zijn; hij kan in families een rol spelen. Belangwekkend is

wordt. Naarmate er iets aan de gevoelens wordt gedaan wordt aanvaar

dat emstige stress en ook misbruik van alcohol en drugs feitelijk een slui

ding van het verlies gemakkelijker. Als u rouwt over de dood van een ge

merend gen dat met depressiviteit samenhangt kunnen activeren. Onze

liefde heb ik er moeite mee om medicatie voor te schrijven, zelfs als uw

omgeving is van essentiele betekenis bij het bepalen van de manier waar

serotoninespiegel misschien tijdelijk door de stress van het verlies is aan

op onze genen tot uitdrukking komen.

getast. Verdriet is een organisch proces van herstel. Natuurlijk is het de

Als iemand die gek is op synchroniciteit ben ik blij met het verhaal van

primerend, maar het baant doorgaans de weg naar een helende alchemie.

de ontdekking van de eerste antidepressiva, ook al was, vreemd genoeg,

Acuut of plotseling verdriet kan het lichaam evenwel een schok bezorgen.

niemand emaar op zoek. In 1958 werd ontdekt dat een medicijn voor tu

Ons systeem wordt overbelast als de geordende plannen die wij voor ons

berculosepatienten 'misplaatst gelukkig' maakte, en daama werd het

leven hebben in duigen vallen onder het gewicht van het onverwachte. De

goedgekeurd voor gebruik bij een depressie. Deze mazzel betekende een

dood van een geliefd persoon (of een abrupt einde aan een liefdesrelatie)

omwenteling in de behandelmethoden, die uitmondde in wat het contro

kan feitelijk zo traumatisch zijn dat het op een hartaanval lijkt. De New

versiele gebied van de psychofarmacologie zou blijken te warden. Orn

En.alan.d Journal of Medicine omschrijft dit als een 'gebroken-hart-syn

angstaanjagende bijwerkingen tegen te gaan werden er tricyclische anti

droom'. Mensen die daaraan lijden hebben een ongekend peil van stress

depressiva zoals Elavil ontwikkeld - en toen, dertig jaar later, veroverde

hormonen in hun systeem, vooral van adrenaline, driemaal zo hoog als

Prozac stormenderhand de wereld. Deze medicijnen, die de serotonine

bij slachtoffers van een hartaanval. Maar na de beginsprong van dit syn

spiegel verhogen, zijn nu de meest voorgeschreven antidepressiva. Ik krijg vaak de vraag: 'Moet ik antidepressiva nemen? Hoe weet ik dat?' Bepaal dat in samenspraak met uw arts. Deze medicijnen kunnen voor sommigen levensbehoud betekenen, terwijl ze voor anderen ver-

droom, in de loop van het verwerken van het verdriet, krijgen de meeste mensen hun gezondheid weer terug. (Later in dit hoofdstuk zal ik dieper op helend verdriet ingaan.) Soms echter openen antidepressiva de deur naar emotionele vrijheid.

EMOTIONELE VRIJHEID

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

Neem mijn patient Todd, 28, scubaduiker en gretig surfer die internatio

niet zomaar een heftige episode, het is een afdaling in de hel. Het was

nale wedstrijden had gewonnen. Zijn 'kerk' was de zee. Als hij moest ria

niet aannemelijk dat Todd zou herstellen voordat zijn neurotransmitters

denken trok hij zijn scuba-uitrusting aan, daalde hij af naar de zeebodem

waren aangevuld. Zadra dat gebeurt kan het genezen van de depressie als

en lag hij daar maar omhoog te kijken naar de spiegel van de oppervlakte,

een ontwaken uit de dood aanvoelen. In de loop van de volgende zes we

starend naar golvend zeewier en scholen vissen. Maar nu kon Todd niet

ken kwam Todd, op Prozac, geleidelijk bij zijn positieven en hij was nu

eens de energie opbrengen am het water in te gaan. Door een depressie

meer aanwezig om aan de therapie mee te doen. paarna begonnen we pa

was hij te futloos am iets in de zee te beginnen. Todd kwam mager als een lat binnen met ingevallen wangen, kringen am ztjn ogen die zo dan

tronen die met de depressie samenhingen bloat te leggen en te transfor meren, onder meer de vraag hoe hij stimulerende relaties kon aankno

ker waren als die van een wasbeer. 'Dit is mijn tweede depressie,' zei hij.

pen. Tot de geweldige momenten die er in mijn jaren als therapeut uit

'Het is door niets in het bijzonder gekomen. Maar sinds twee maanden

springen behoort de uitbundigheid waarmee"Todd tegen mij zei: 'Giste

ben ik het grootste deel van de nacht wakker. Ik kan niet ordelijk denken.

ren heh ik mijn board gepakt en weer in bet licht gesurft.' Weer in het licht

Mijn stemming is somber.' In deze angsttoestand was Todd niet in staat

swfen. Todds depressie was verdwenen; hij was thuisgekomen.

zijn werk als websiteontwerper te doen en began rond te hangen op het

Toch wil ik benadrukken dat het nemen van een medicatie een begin

strand met louche lieden van het surfwereldje van Zuma: 'robo-trippers'

is en niet het hele antwoord. Artsen willen voorkomen dat ze aan de lo

die hoestmedicijnen en speed misbruikten. Hij had nog niets gepro

pende band recepten afgeven - sessies van vijftien minuten, een pil voor

beerd, maar zijn banden met deze 'dudes' betekenden weinig goed.s.

schrijven en clan de deur uit. Zoals bij Todd beveel ik niet alleen psycho

Hoewel Todd van de camaraderie hield - hij kwam zijn huis uit en het

therapie aan, maar ik moedig patienten ook altijd aan te mediteren en een

doodde de tijd - rook ik lont. Zijn beoordelingsvermogen was te troebel

spirituele praktijk te ontwikkelen in samenhang met de andere methoden

om te weten waar hij mee bezig was. Depressiviteit lokt misbruik van al

van de Vijfde Transformatie. Waarom? Lichaam en geest gaan altijd hand

cohol en drugs uit en dit misbruik, waardoor de neurotransmitters war

in hand. In de energiepsychiatrie heh ik gezien hoe door het versterken

den uitgeput, veroorzaakt weer depressieve klachten. Als dat gebeurde

van de verbondenheid tussen beide, neurochemicalien warden gevormd

zou hij een tweevoudige loser warden. In onze eerste sessie voelde ik het

en het herstel wordt bespoedigd. Het resultaat? Veel van mijn patienten

volle gewicht van Todds laden wanhoop; zijn knappe gezicht was vertrok

konden de dosis van hun medicatie verlagen en bijwerkingen beperken.

ken van een somberheid die bezit van hem had genomen. Zoals veel

Anderen zijn er helemaal mee gestopt. Er gebeuren wonderen wanneer

mensen die in een depressie zijn gedompeld zag hij er afwezig, vlak uit,

geest en lichaam in onderlinge harmonie verkeren.

opgesloten in een grauwe wereld. Deze toestand van 'Ik ben hier wel

Ik huiver bij de generalisaties die mensen over medicijnen ten beste

maar toch oak niet' was geen opzet; hij was alleen ver van zijn middel

geven, positief of negatief. Enkele veelgehoorde misvattingen zijn: 'Ik

punt afgedwaald en moest gered warden. Hoewel Todd sinds zijn tiende

voel me een zwakkeling omdat ik het niet op eigen kracht kan', of: 'Ik

professioneel had gesurft met veel publiek vertoon, was hij nu meer met

heh spiritueel gefaald als ik een pil neem'. Op zichzelf zijn dit verdedig

zijn iPod dan met mensen bezig. De de ressie versterkte dat isolement,

bare overwegingen, maar ik geloof dat God in het laboratorium aanwezig

een gebrek aan contact met anderen waardoor hij zich steeds 'een beetje

is als er medicijnen, van aspirine tot Prozac, warden ontdekt. God is over

gebroken' voelde.

al aanwezig. Het nemen van medicijnen als zodanig is noch spiritueel

Todds klassieke biochemische depressie verschilde van de minder

noch onspiritueel. Het essentiele punt is dat u een spiritueel en intu!tief

verlammende soorten die door bepaalde gebeurtenissen in gang warden

gezichtspunt hanteert ten aanzien van elke behandeling die u kiest. Bij

gezet - faillissement, echtscheiding, ontslag of andere moeilijke overgan

voorbeeld, iemand die mediteert en een sterke spirituele verbondenheid

gen waar u vaak het beste zonder medicatie doorheen kunt komen. Bij

kent kan aan een diepe depressie lijden als de biochemie van zijn of haar

zulke situationele depressies kunt u, door uit eigen innerlijke kracht te

lichaam in het ongerede raakt. Bij diabetes of een hartkwaal kunnen me

putten, er vaak sterker uitkomen. Een biochemische depressie is evenwel

dicaties die een biochemische onbalans corrigeren zorgzame, intu!tief

EMOTIONELE VRIJHEID

leefbare oplossingen zijn. In zulke gevallen schuilt er moed in de bereid. heid ze te gebruiken.

VIJFDE

TRANSFORMATlE

293

tot matige depressie stel ik vaak 5-HTP voor, een natuurlijke voorloper van serotonine die in natuurvoedingswinkels verkrijgbaar is. Het is een

Als u voor antidepressiva kiest moet u altijd opletten hoe uw lichaam

vriendelijke manier om serotonine aan te vullen als uw systeem er een te

reageert. Sommige zijn meer kalmerend, zoals Celexa; Prozac is meer sti

kort aan heeft. Een andere manier is sint-janskruid, een plant die al eeu

mulerend. Zoals bij mijn patient Todd kan de toename van neurotrans

wenlang tegen depressie en pijn wordt gebruikt. Ik heh gezien dat het bij

mitters door antidepressiva aanvoelen als een wedergeboorte, maar er

sommige patienten werkte en bij andere niet; mogelijke bijwerkingen er

kunnen oak bijwerkingen optreden: gewichtstoename, geploeter om oak

van zijn duizeligheid, verstoring van de spijsvertering, seksuele bijwer

maar een bescheiden orgasme te bereiken, geen seksueel gevoel of con

kingen, gevoeligheid voor licht, hoofdpijnen en ondermijning van de af

tact met je emoties, spiritualiteit of dromen. Paradoxalerwijs kunnen er

braak door je lever van andere medicijnen zoals anticonceptiepillen of

zelfs diepere depressieve gevoelens of su'icidale gedachten voorkomen.

hartmedicijnen. Ook heeft een aantal van mijn depressieve patienten baat

Raadpleeg, als u iets hiervan ervaart, uw dokter om de dosering af te

gehad bij SAM-e, een aminozuur dat zonder recept verkrijgbaar is en dat

stemmen of een andere medicatie te proberen. In de energiepsychiatrie

minimale bijwerkingen he�ft, waartoe misselijkheid en constipatie kun

hen ik mij er scherp van bewust dat veel hoogsensitieve, empathische

nen behoren. Het is wel duur, en voor zover ik heh gezien kan de verhete

mensen al door kleine hoeveelheden van een medicijn van hun sokken

ring subtiel zijn. Nogmaals, praat met degene die u behandelt voordat

kunnen gaan, en ze hebben mogelijk maar een fractie nodig van wat ge.

deze mogelijkheden combineert met traditionele medicijnen.

woonlijk wordt aanbevolen. In dit opzicht verschil ik van inzicht met

doorsneeartsen. Waarom? Persoonlijke ervaring. Als ik Tylenol moet ne

Koffie als antidepressivum: de voor- en nadelen ervan

men volstaat een kwart van een tablet. In de loop der jaren hehhen artsen

In Amerika nuttigen wij meer dan vierhonderd miljoen koppen koffie per

hardnekkig geproheerd grotere doses van medicijnen voor te schrijven

dag. Hebt u zich ooit afgevraagd waarom zovelen van ons zo gretig op

dan rnijn lichaam verdraagt of nodig heeft. Ze begrijpen het gewoon niet.

cafeine afstormen? Zouden het de hopen antioxidanten kunnen zijn die

Ik heh geleerd erop te staan dat ik simpelweg de hoeveelheden neem die

het bevat? Of het feit dat de wetenschap de gezondheidsvoordelen ervan

juist aanvoelen. Zo heh ik ook, als er empathische mensen bij mij kwa

heeft onthuld, zoals een verminderd risico van diabetes, parkinson, gal

men die depressief waren, hen succesvol behandeld met flinters Prozac.

stenen en darmkanker? Ik denk niet dat zelfs deze onloochenbare voor

Hun systeem zou alleen maar overbelast warden als ze meer namen. Een

delen de reden zijn dat koffie het hoogtepunt van uw dag is. Wat clan wel?

redelijke vraag die hier gesteld kan warden is hoe ik weet dat hun reactie

De positieve uitwerking van cafe'ine op uw stemming en energie. Cafe'ine

niet enkel een placebo-effect is. Welnu, ze vertoonden hetzelfde profijt en

stimuleert het centraal zenuwstelsel en werkt als een antidepressivum

minder bijwerkingen clan wanneer ze standaarddoses gebruikten. Ook

door het peil van serotonine en dopamine te verhogen - in de Archives of

geven sommige mensen een snelle reactie te zien. De medicatie doet haar

Internal Medicine is zelfs aangetoond dat het de su'icidecijfers verlaagt.

werk veel sneller dan de verwachte tijd van twee tot zes weken. Ik heh ver

Sommigen ervaren de stemmingverhogende werking meer clan anderen.

lichting plotseling zien intreden. Als dit over u gaat, vertrouw clan op uw

Onbewust bestrijden veel mensen hun depressie met cafe!ne. Hoe weet u

ervaring. Werk met een medicus die de intu'itieve inschatting van uw li

dat u dat doet en niet zomaar een plezierig opkikkertje neemt? Een paar

chaam van de juiste dosering honoreert en uw keus respecteert om de

hints: u gebruikt meer clan vier dranken die cafe'ine bevatten per dag, in

hoeveelheid te verlagen of af te bouwen als dat juist aanvoelt. (Raadpleeg

clusief thee en light-frisdranken, of u bent uw cafe'ine-inname alsmaar

altijd uw arts alvorens een medicatie te verminderen of te beeindigen.)

aan het verhogen om u minder depressief te voelen, maar het verliest zijn

Altematieven voor traditionele antidepressiva

effectiviteit. Ik ben er helemaal v66r de therapeutische verdiensten van koffie zo goed mogelijk te benutten om een bescheiden depressie te ver

Afgezien van medicijnen zoals Prozac zijn er nog andere mogelijkheden

zachten, maar soms kunt u andere benaderingen nodig hehben als deze

te overwegen die u biologisch op orde kunnen brengen. Voor een lichte

emotie aanhoudt. Orn vast te stellen of u een depressie aan het bestrijden

294

295

EMOTIONELE VRIJHEID

·D E VI J F D E T RAN S F 0 R M AT I E

bent, kunt u stoppen met het innemen van cafei:ne. Let na een maand (de

oefening uit te voeren om uw emotionele gesteldheid te verbeteren en de

meeste onthoudingsverschijnselen, zoals hoofdpijn en vermoeidheid, zijn dan wel over) op of u merkbaar depressiever bent zonder cafei:ne; een

experiment dat niet altijd even gemakkelijk is. Mocht u ontdekken dat u

depressie te transformeren. Gebruik ze met alle andere technieken van

de Vijfde Transformatie.

inderdaad met zelfmedicatie bezig bent, overweeg dan ook de talrijke

therapieen die in dit hoofdstuk besproken worden als aanvulling bij de

Emotioneel actiedeel

op het drinken van zo'n drie koppen per <lag. (Probeer die momenten te

TRAIN UW DENKEN VERANDER UW BIOLOGISCHE SYSTEEM ,

koffie of als vervanging. Milde depressies kunnen echter goed reageren

spreiden; cafei:ne blijft vier tot zes uur in uw systeem aanwezig.) Als u

meer neemt dan dat nemen de bijwerkingen toe en warden de kansen op tolerantie en verslaving verhoogd: u nuttigt grotere hoeveelheden maar

1. Oefen, pieker niet! In plaats van met een hoofd vol negatieve gedachten thuis te blijven kunt u beter uw lichaam in beweging brengen. Er is iets ma

ze peppen u niet op. Denk altijd aan de voor- en nadelen van cafe'ine. Ver

gisch met de simpele handeling van de ene voet voor de andere zetten. Be·

minder, uw inname als u met insomnie, maagzuur, hartkloppingen,

halve dat het aan uzelf een boodschap stuurt dat u voorwaarts gaat, doet

hoofdpijnen en nervositeit te maken hebt. Als u bovendien onder behan deling bent voor hartziekte, hoge bloeddruk, maag-darmproblemen of

andere chronische ziekten, raadpleeg clan uw arts voordat u cafei:ne in

enigerlei vorrn inneemt.

De biologische helende kracht van hoop

het ook de serotonine en de energie toenemen, versterkt het het zelfbeeld en verbetert het de slaap. Begin met bedaard te !open. Denk niet dat u te langzaam gaat of te weinig doet. Zelfs met tien minuten per dag went uw lichaam aan het idee dat het weer tot !even komt. Als u er klaar voor bent kunt u !anger !open of uw oefenroutine uitbreiden.

2. Neem voldoende zonlicht. Evolutionair gesproken waren wij niet bedoeld

Welke behandeling u oak kiest voor depressiviteit, hoop vult deze aan

voor een sedentaire levenswijze binnenshuis. Sluit u niet op in uw kantoor

door uw neurotransmitters te versterken. Hoe? Hoop programmeert u in

of huis. Blootstelling aan zonlicht verbetert uw stemming doordat uw herse

biologisch opzicht feitelijk opnieuw en houdt u positief. Een positieve in stelling doet de serotonine toenemen en verlaagt de hoeveelheid stress

nen gestimuleerd worden serotonine te produceren. Het helpt ook seasonal affective disorder (SAD) te verlichten, een depressie die in de herfst· en win·

hormonen. Met minder stress voelt u zich gelukkiger en functioneert u

termaanden optreedt. Behalve met natuurlijk zonlicht is SAD ook met foto

over het geheel beter. Onderzoeken hebben aangetoond dat hoop de

therapie te behandelen. Oat houdt in dat u dagelijks 45 minuten tegenover

een tentamen goed zullen maken, hogere scores halen. Hoop is alleen

tot depressiviteit hebt, denk er dan aan het natuurlijke antidepressieve ef·

prestaties van atleten verbetert en dat studenten met goede hoop dat ze maar goed voor uw gezondheid. Als u een operatie of een hartaanval hebt ondergaan, versnelt hoop het herstel; een depressie vertraagt het. Hoop

een speciale bak zit die het hele lichtspectrum uitzendt. Als u een neiging feet van zonlicht te maximaliseren. 3. lachen is een goed medicijn. Lachen is emotionele vrijheid. Het verhoogt

helpt u geestelijk fit te blijven als u ouder wordt, terwijl depressiviteit de

uw stemming, stimuleert de aanmaak van endorfinen, verlicht de druk en

kansen op dementie verhoogt. Met name uw autonome zenuwstelsel, dat

dringt ingesleten ernst terug. Onderzoekers ontdekten dat mensen die even

ademhaling, bloedsomloop en spijsvertering regelt, reageert op positivi

tevoren grappige video's hadden gezien aanmerkelijk hoopvoller en minder

teit. Hoop werkt als een natuurlijke stressverlager, door uw darmkanaal,

depressief waren dan mensen die ze niet hadden gezien. Humor lijkt met

bloedvaten en bronchioli te ontspannen. Uw systeem is vredig, niet sa

negatieve gedachten te wedijveren door positieve gedachten op te roepen.

mengetrokken of gespannen. Bovendien suggereert de wetenschap dat

hoop de pijn vermindert door de hoeveelheid endorfine, de biochemische stof waardoor u zich prettig voelt, te verhogen.

In de geest van de hoop raad ik u aan de suggesties in onderstaande

Probeer uzelf met humoristische, optimistische mensen te omringen. Kijk ook naar komische films, luister naar komische nummers of lees boeken die u doen glimlachen. Lachen zal de angel uit een depressie halen.

297

EMOTIONELE VRIJHEID

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

Als u neerslachtig bent weet u nu welke stappen u kunt nemen om u in

sommige gevoelstoestanden ook kunnen zijn, hoe zelfdestructief sommi

biologisch opzicht met hoop op te laden. Ik heb een vriend, een nan'o

ge daden ook zijn, er bestaat een wereld aan gene zijde van het stoffelijke

technoloog, die de instrumenten heeft in zijn lab om de ragfijne bewegin

die ons de ruimere context ervan laat zien.

gen van atomen na te gaan; hij kan ze inderdaad zien en horen. Als ik de pressief ben denk ik graag aan wat hij heeft opgemerkt: dat elke eel een

Depressie als een spirituele transformatie

lied heeft. Het stemt mij blij dat zulke minuscule deeltjes in ons dag in

Het transformeren van een depressie is een heilig werk. Het is voor mij

dag uit het leven aan het bezingen zijn. Als ik neerslachtig voortploeter

bloedstollend te horen dat mensen voor deze emotie in conventionele

inspireert het denken aan de muziek van ons wezen mij ertoe te doen wat

psychotherapie gaan zonder dat er ook maar iets spiritueels wordt ge

nodig is om uit de penarie te komen. Het is ontzaglijk bemoedigend als je

noemd als onderdeel van de genezing. Waarom is dat zo'n schadelijke

kunt ingrijpen om een fysieke wending naar een depressie om te keren.

vorm van verwaarlozing? U verdient het een verhelderende beoordeling

Vaak maakt zelfs een rukje hier of daar een groot verschil voor je stem

van depressiviteit te krijgen omdat deze clan op haar juiste waarde wordt

ming.

geschat. Anders zult u niet het passende ontzag opbrengen voor hetgeen 0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN

u doormaakt. Ik geloof, zoals veel spirituele tradities doen, dat een de pressie de donkere nacht van de ziel is, een term die door de mystieke

DEPRESSIVITEIT EN HOOP

priester Sint-Johannes van bet Kruis werd gebruikt als aanduiding van

Volgens de Griekse mythologie bezweek Pandora, de eerste vrouw op aar

wordt gezien, krijgt ze een andere gedaante. De 'donkere nacht' appelleert

de, voor de verleiding om een verboden vat te openen. Een hele horde

a.an de ontwikkelinB van uw ziel. H et Baat niet slechts om een biochemische on

zijn reis door de wanhoop naar meerdere heiligheid. Als een depressie zo

emotionele plagen werden in de wereld losgelaten - depressiviteit, af

balans efeen ven.vaarlozende moeder, al kunnen die de katal11sator zijn. Het is

gunst, wraak, angst. Ze probeerde uit alle macht het deksel te sluiten,

een opheffing van de grip van uw ego op de psyche, waardoor positieve

maar toen was de hele inhoud al ontsnapt, op een zegening na: de hoop,

verandering mogelijk wordt die tot een nieuwe omschrijving van het zelf

ons vermogen om achter donkere wolken de zon te zien.

kan leiden. Omdat deze periode door en door ontredderend werkt, wordt

In de energiepsychiatrie help ik patienten te beseffen dater in spiritu

ze doorgaans als 'duistemis' bestempeld. Mystici beschouwen de donke

eel perspectief meer met hun depressie aan de hand is dan zij denken, en

re nacht van een depressie niet als iets negatiefs maar als een geloofsbe

dat hoop voortvloeit uit het contact met iets graters. Zeker, het is ver

proeving, een kans op transformatie.

schrikkelijk om depressief te zijn. Uw arme uitgeputte zelf zegt: 'Ik voel

De donkere nacht varieert voor ieder van ons in intensiteit. Hij kan

me ellendig. Ik vind <lit vreselijk. Er is niets om hoop aan te ontlenen.' Ik

weken duren, of langer. Soms kan uw depressie totaal zijn, maar ze kan

begrijp dat. Toch is dat niet het hele verhaal van een depressie. Blijf zoe

ook minder extreem zijn. Welke ervaring u ook met de donkere nacht

ken naar het diepere doel van deze emotie, dat misschien ongrijpbaar

hebt, het is van groot belang een therapeut ofwijze gids te vinden die met

lijkt totdat u het in spiritueel licht beziet. Wat wordt er van

de goddelijke aard van dit gebied vertrouwd is (zie het aanhangsel Adres

gevraagd?

Dat u in dimensies van liefde en hoop doordringt die sterker zijn clan een

sen voor informatie en hulp). Dan bent u niet overgeleverd aan de genade

depressie. Het is de strenge les van deze emotie zulke stemmingverho

van een of andere goedbedoelende maar spiritueel van geen wanten we tende medicus die uw ervaring diagnosticeert volgens een dogmatisch

gende sprongen in het alledaagse leven haalbaar te maken. Het gangbare medische denken heeft een beperkt vermogen om zulke

medisch model. Ik blijf dicht in de buurt van mijn patienten die de don

ogenschijnlijk onmogelijke realiteiten als wanhoop en su'icide aan te pak

kere nacht doormaken. Ik wil een ondersteunende, betrouwbare stem

ken. Mijn zienswijze reikt verder: we hebben dringend een andere kijk op

voor hen zijn. Ik wil dat ze weten dat ze niet alleen zijn; hun laten weten

extreme wanhoop nodig om een touw vast te kunnen knopen aan datgene

dat een depressie tot bewustwording leidt. Als patienten zeggen: 'Ik trek

waar ons lineaire denken geen touw aan vast kan knopen. Hoe kwellend

alles in twijfel, ik weet helemaal niet meer wat er nog belangrijk is,' zeg

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIJFDE

TRANSFORMATIE

299

ik: 'Ja, alles opnieuw beoordelen is vaak een kwelling, maar bet is ge . zond.' Als ze zeggen: 'Ik voel me te zeer op mezelf teruggeworpen om te

niet zal sterven.' Laat dit verruimde bewustzijn tijdens een depressie uw

mediteren,' zeg ik: 'Probeer jezelf niet te forceren. ]e zult de weg terug

den. De hoop dat u stralender, met een meer geopend hart, uit de diepten

weer vinden. Je op jezelf teruggeworpen en stuurloos voelen is een de

op zult klimmen. De hoop dat u een dieper mededogen voor uzelf en an

pressieve fase.' Mijn patient Pat verloor haar man, de liefde van haar Ie ven, toen hij een fatale hartaanval kreeg terwijl hij het slachtoffer van een

overgang heiligen en hoop brengen. De hoop dat de depressie zal ophou

deren zult krijgen.

roofoverval werd. Ze vroeg aan mij: 'Wat voor soort God zou <lit laten ge

Suicide: een perspectief voorbij tijd en ruimte

beuren? Hoe kan ik ooit weer in een God geloven?' Ik respecteerde haar

De donkere nacht van alle donkere nachten betekent dat je zo wanhopig

pijn volledig. Ik antwoordde: 'Natuurlijk kun je dat niet. Het hoeft ook

bent dat je wilt sterven.

niet.' Proberen haar iets1anders voor te houden in de eerste tijd na zo'n schijnbaar zinloos, onvoorstelbaar verlies zou misplaatst en respectloos geweest zijn.

In die toestand kun je geen beloofd land aan gene zijde van de depres sie ontwaren. In de loop der jaren hebben verscheidene patienten van mij su'icidepo

Ik hen geen rasoptimist maar wat ik over de donkere nacht heh ge

gingen gedaan. Een overleed inderdaad: een heavy-metalrocker met een

leerd is dat hij organisch iets totaal onverwachts - en goeds - kan doen

saffierblauwe hanenkam en een gevoelige inborst. Maar zijn starus van

ontstaan als je de juiste ondersteuning krijgt. Het nadrukkelijke refrein

superster kon zijn depressie, of de constante rugpijn waarvoor geen van

'Ik kan niet' ontwikkelt zich vaak tot verrassende manieren om jezelf en

de specialisten die hij raadpleegde een medische oorzaak kon aanwijzen,

geest te zien, zelfs als alles in jou tegen die mogelijkheid pleit. Na een

nooit verzachten. M�ssa's fans vereerden hem, maar zichzelf vereerde hij

jaar van afinattende therapie hood Pat haar verdriet en depressie dapper

niet. Hij voelde zich alleen maar gelukkig en vrij van pijn op het podium,

het hoofd; een voortdurende strijd. Nadat ze het allerergste had overleefd

ondergedompeld in zijn muziek en de bewondering. Toen hij zich van

was ze er nu anders aan toe. Hoewel ze God niet langer als een macht

het leven beroofde hadden we elkaar vele maanden niet gezien, maar ik

buiten haarzelf omschrijft, of zelfs maar het woord gebruikt, is Pat nu

was diepbedroefd. Ik was twee jaar lang zijn toevlucht geweest; we waren

vrijwillig betrokken bij hulp aan slachtoffers van geweldsmisdrijven. lets

heel intiem geweest. Ik had alles gedaan wat ik maar kon bedenken om

teruggeven is haar nieuwe invulling van spiritualiteit in deze fase van ons

hem te helpen, maar hij was op de vlucht. Bovendien werd hij omringd

gezamenlijk werk. Precies zoals Pat mijn hulp zocht en weer uit de kwel

door gehaaide managers die er ondanks zijn precaire conditie bij hem op

ling tevoorschijn kwam, niet verbitterd maar meer heel, is het noodzake

aandrongen op tournee te gaan. Verstandelijk besefte ik dit allemaal,

lijk niet alleen door de nacht te gaan. Dat isolement zou ik niemand toe

maar toch betreurde ik het dat ik niet in staat was geweest zijn leven te

wensen. Wie zich niet openstelt voor hulp loopt het gevaar lange tijd in

redden. Ik zal hem altijd missen. Ik zal me altijd de dagen herinneren

pijnlijke verlorenheid rand te blijven dolen. Tijdens een depressie moet u

waarop ik hem had opgezocht na een zelfinoordpoging. Hij bevond zich

in ogen kijken die je vertrouwt. U moet constante, betrouwbare raad krij

op een gesloten psychiatrische afdeling, samen met mensen die psycho

gen om verder te blijven gaan. Reken maar dat ik, telkens wanneer ik de

tisch en moordzuchtig waren. Ik vind het een misdaad iemand die de

pressief was, een spiritueel pientere gids gezocht heb die er voor mij was.

pressief is in zo'n groep onder te brengen. Ik wilde dat ik hem naar een

Vreemd genoeg kan het pad naar emotionele vrijheid soms in richtin

vredig tehuis met zonbeschenen veranda's en hangmatten om in te dro

gen kronkelen die de verkeerde kant op lijken te gaan. Ik koester de visie

men had kunnen sturen. Maar ons systeem van gezondheidszorg zit zo

van de boeddhistische non Perna Chodron op de donkere nacht: 'In het

niet in elkaar. Al degenen die intensieve zorg nodig hebben gaan naar de

proces van het ontdekken van onze ware aard gaat de reis naar beneden,

zelfde helse afdeling in traditionele ziekenhuizen. Daar ontmoette ik

niet omhoog, alsof de berg naar de aarde wijst en niet naar de hemel. We

hem dus tot hij niet su'icidaal meer was. Tegen mijn advies in ging hij

gaan alsmaar naar beneden, en samen met ons miljoenen anderert, onze

weer op tournee. Ik was erg bezorgd over hem. Vier maanden later ging

metgezellen in de bewustwording... En daar ontdekken we een liefde die

de telefoon: hij was dood aangetroffen in de kamer van een Londens ho-

300

EMOTIONELE VRIJHEID

tel nadat hij zijn polsen had opengesneden. De meeste su1cides zijn met bekwame interventies te voorkomen. Ik

ken mensen - ook mensen die een spirituele weg gaan - die in donkere tijden hebben overwogen de hand aan zichzelf te slaan. (Sui:cide is in

rangorde de elfde doodsoorzaak onder Amerikanen.) Macht u deze ge

dachten hebben gehad, het is niet iets waarvoor u zich hoeft te schamen.

Maar ik weet ook dat suicide de oplossing niet is. Vrijheid komt wanneer

u volhardt in het zoeken naar het licht tot het weer zichtbaar is.

Ten bate van onze groei vraagt het leven buitengewoon veel van ons.

Daar was ik vroeger boos over. Sommige situaties leken ondraaglijk.

Toen ik zag hoe mijn bruisende, begaafde moeder door kanker wegteer de, terwijl ik vocht om de kracht te vinden om er voor haar te zijn zonder

in te storten, protesteerde ik inwendig: 'Ik kan het niet. Ik heh het niet in

VIJFDE

TRANSFORMATIE

301

den toen de depressie ondraaglijk werd - twee door een overdosis, een

met een vuurwapen. Hoewel ik in de tijd dat ze zich van het leven beroof

den geen geregeld contact met deze mensen had, werd ik door wederzijd

se vrienden op de da:g dat iedere sui:cide plaatsvond ingelicht. Terwijl ik

geschokt was door deze verliezen en de vreselijke wanhoop die erachter moest zitten, was ik ook nieuwsgierig naar de plek waar deze mensen

heen waren gegaan en hoe het daama met hen was. Dus ik schakelde mijn

intultie in, tegelijk nieuwsgierig en bij voorbaat moe van de soorten pijn die ik tegen zou komen. Wat vond ik? Geen van hen was in een positie

waarin ik ooit zou willen zijn en ieder voelde zich totaal verloren. Steeds

was er hevige verwarring, een door het ongewisse rondtollende duizelig

heid die mij misselijk maakte. De situatie waarin ze verkeerden deed aan

als het alarmerende, abrupte neervallen van een vliegtuig tijdens turbulen

mij.' Maar ik had het wel in me - en moest dat inzien. Dat moet u ook

tie - maar dat in de derdemacht verheven met de snelheid van het licht, en

in u. Mijn spirituele leraar zegt: 'De hemel is geen doodlopende weg.'

waarin ze zich allemaal duidelijk bevonden, intu'itief ook een weldoende

doen. Probeer tot voorbij de pijn te reiken naar een grotere macht binnen Met hoop en passende ondersteuning zult u hem vinden.

Jarenlang geloofde ik dat we het recht hadden voor de optie van zelf

moord te kiezen als de ellende groot genoeg was. Ik hen die mening niet

langer toegedaan behalve, mogelijk, als het om terminaal zieke patienten

gaat die een permanente fysieke faltering ondergaan. Vanuit een verdie

zonder ophouden. Toch nam ik, ondanks de schrikwekkende toestand

macht waar die hen omringde, al leek het alsof ze die niet herkenden. Ze voelden totaal alleen aan. Toen ik mijn intu1tie op de advocaat richtte die

zich door het hoofd had geschoten, merkte ik dat haar desorientatie zo

schokkend was dat ik die nauwelijks kon harden. Deze panische vrouw

had geen idee waar ze was. Verbijsterende, uiteengerukte herinneringen

ping van mijn intui'tie ging ik beseffen dat vasthouden aan suicide als uit

aan haar leven bombardeerden haar in zo'n tempo dat 'overweldigd' nog

dik en door dun in mijn lichaam te blijven was noodzakelijk om voluit te

een hele tijd duurde voordat ze haar positie had bepaald en naar een rusti

weg mij van de essentie van het leven vervreemdde. Een gelofte om door

blijven leven. Zo heh ik, om meer aanwezig te zijn, me plechtig voorge

geen begin van een beschrijving van haar toestand was. Ik vermoed dat het

ger oord overging. Te oordelen naar hetgeen ik intu1tief kon peilen maakte

nomen de wijsheid te volgen van alles wat het leven brengt.

de gewelddadigheid van haar suicide de overgang nog chaotischer. Toen

emotionele uitdagingen niet verdwijnen omdat het werk van de ziel door

laten om niet het risico te lopen die angst te absorberen.

bent, is degene die u ginds ook zult zijn; zij het zonder de fysieke gedaan

heb waargenomen. Zoals u kunt zien is het mogelijk geen uitweg uit al

zin. Ik zeg alleen maar dat u uiteindelijk uw demonen onder ogen zult

wel de pijn in kwestie misschien tijdelijk op een laag pitje staat, lijkt suici

rek. Ik ga liever met andere dingen door. Voor degenen die in een voorbij

ondanks hen ik ervan overtuigd dat de ziel uiteindelijk helderheid vindt en alle kansen krijgt die ze nodig heeft om emotionele obstakels de baas

Neem <lit essentiele punt in overweging: het lichaam verlaten doet

gaat. Wat ik intui'tief peil over haar bestemmingen is: degene die u hier

te waarmee u zich altijd identificeerde. Ik bedoel <lit niet in straffende

moeten zien. Persoonlijk doe ik het liever nu, clan dat ik de beproeving leven geloven is het onder ogen zien van het zelf onvermijdelijk. Nu dan

wel in komende tijden, het zal moeten gebeuren. Dat is goed. Dat is lou terend.

Ik heh een ex-vriend en enkele kennissen gehad die zelfinoord pleeg-

ik eenmaal de essentie van haar ervaring doorhad, wilde ik dat visioen ver

Ik deel mijn bevindingen met u om aan te bieden wat ik over suicide

les, zoals veel mensen die aan een depressie lijden zich voorstellen. Hoe

de een nieuw complex aan problemen en een heftige reis te creeren. Des

te worden.

Als arts en healer heb ik de plicht mensen zelfmoord uit het hoofd te

praten. Ik hen blij dat ik daar vele malen in ben geslaagd: patienten,

EMOTIONELE VRIJHEID

vrienden, z�lfs een jonge man die op het punt stond zich overboard te Het was een schokkende situatie. Terwijl een been over de reling bungel

ZOEK HOOP DOOR GEBED

de jammerde hij almaar: 'Ik ben vanbinnen helemaal niks. Ik ben waar zeggen dat hij eraf moest komen, vriendelijk herhalend: 'Niemand is van binnen helemaal niks. Ik begrijp dat je je afschuwelijk voelt. Maar wij zul len hulp voor je halen. Je zult jezelf terugvinden. Neem alsjeblieft mijn hand.' U kunt zich onze gezamenlijke zucht van verlichting voorstellen

TRANSFORMATIE

Emotioneel actiedeel

werpen op een 'New Age' Caribische cruise waarop ik een spreker was.

deloos. Ik wil dood.' Een eeuwigheid lang, leek het, bleef ik tegen hem

VqFDE

die met het Haal diep adem. Siu it uw ogen. Weet dat er een andere wereld is gebed uit, lineaire denken niet te bevatten is. Spreek in alle oprechtheid een gelukkig bijvoorbeeld: 'Neem mijn depressie alstublieft weg zodat ik mij weer lichter war kan voelen.' Sta dan open voor de gewaarwording dat uw lasten

bij hem tot hij per helikopter naar een ziekenhuis op de wal werd ge

maar den. In alle nederigheid bidden, zonder op resultaten aan te dringen voordelen er wel ontvankelijk blijvend, maakt u bij uitstek gevoelig voor de

bracht voor behandeling. Mensen aan board vroegen hoe ik hem had we

van.

toen hij mij ten slotte zijn hand toestak. Daama bleef een groep van ons

ten te bereiken.

Orn te beginnen heeft mijn Eerste Hulp-opleiding mij

met alle soorten menselijke rampspoed in contact gebracht; het is voor mij geen onbekende wereld. Oak kan ik doeltreffend met potentiele sui cides omgaan omdat ik absoluut zeker weet dat er hoop is voor iedereen en dat een depressie een vertekening is. Ze verzwelgt het licht en doet als of de ellende de enige waarheid is. Maar dat is niet zo. Dat moet u niet vergeten. Als zelfmoord ooit een goede oplossing lijkt, houd dan halt, raap u bij elkaar, en vecht om hoop te vinden. Stel u open voor hulp. Laat

aan. Soms is het le lk beveel het proberen van andere vormen van gebed ook niet naar zen van poezie of het horen van muziek een gebed voor mij. lk kan

d te worden. lk If It Be Your Will van Leonard Cohen luisteren zonder opgebeur 'If it be huil altijd wanneer zijn schurende, eenzame bariton begint te zingen:

you.' Wan your will let a voice be true / From this broken place let me sing to mijn van mij neer ik bid wil ik ongeremd huilen. Dat heft de barriere op die van tederheid, mijn geloof scheidt. Geef u evenzo over aan welke vormen kunst dan ook die u hoop inboezemen en u uit een depressie trekken.

u niet verleiden door de stem van de wanhoop en houd deze niet voor de werkelijkheid. In onderstaande oefening reik ik een gebed aan als een dierbare hulp bij de reis door de donkere nacht, met name als de hoop taant. Wat is bid den? Het is een zich intu!tief uitstrekken naar iets graters dan uzelf om

voelssituaties erkend. Dat moeten wij ook doen. Het is mijn passie deze hoopvolle wijsheid weer een plaats te geven in de gangbare kijk op gees telijke gezondheid; al onze emotionele pelgrimages te heiligen.

uw vergeten kracht te doen herleven. U kunt niet enkel met uw verstand bidden. U moet openstaan voor het tedere feit dat u aangeraakt wordt, dat

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN

uw verdriet gesust wordt; dit opengaan van het hart wekt hoop op. Gebed

DEPRESSIVITEIT EN HOOP

werkt, of u nu in God gelooft, in engelen, of dat uw grootvader over u waakt. (De mijne doet dat.) Tot wie u ook bidt, laat die onvoorwaardelijke

Ik word voortdurend aangespoord om de energie van depressiviteit en

liefde over u komen.

hoop in patienten en in mezelf te onderzoeken. Wat ik heh waargenomen

Als u depressief bent, beschouw die toestand dan niet als een onspirituele

licht. Onze vonk, ons enthousiasme, onze intu'itie wordt gedoofd. De

situatie. De filosoof Martin Buber schreef over 'heilige wanhoop'. Hij zag depressie als een route naar heelheid. Het gebed is een vriend die uw weg door de pijn en moeite kan vergemakkelijken. Talrijke mystieke tradities, van jodendom tot boeddhisme, hebben de heilige rol van moeilijke ge-

is dat bij een depressie drijfveren werkzaam zijn die wegvoeren van het stroom wordt verstoord; zelfs simpele taken kunnen als een inspanning aanvoelen. In tegenstelling daarmee brengt hoop opk1aring; ze doet de mogelijkheden en de kracht van de stroom weer opleven. Ik hen dankbaar dat mijn eigen depressieve gevoelens in de loop der jaren sterk zijn afgenomen; als ze de kop opsteken, blijven ze zelden

EMOTIONELE

VRIJHEID

hangen. Ze ontstonden doorgaans door de machtsconflicten met mijn

TRANSFORMATIE

Strak; u haalt oppervlakkig adem; zucht vaak om meer zuurstof te

•

krijgen.

moeder, die in mijn jaren als dertiger maar doorgingen. Tegen die tiJd was ik sterker geworden door meditatie, therapie en de technieken" die ik

VIJFDE

Zwaar; daardoor maakt u zich klein en zakt u in elkaar.

•

zal beschrijven, zoals zij meer aanvaardend was geworden omdat ze wil de dat onze relatie werkte. Dit was een immense verbetering in onze wij

Hoe de energie van hoop kan aanvoelen

ze van communiceren. Als we voorheen botsten - en soms haalden we elkaar finaal onderuit-verdedigde ik mijn identiteit uit alle macht als ze mij onder druk zette om voor 'mijn eigen bestwil' anders te zijn dan ik

Als een herleven; opfleuren.

•

Alsof er een sluier is weggetrokken; u kunt beter zien, horen, proeven

•

was. 'Waarom draag je geen elegante kleren om jezelf goed uit te laten

en ruiken.

komen? Waarom ontmoet je mannen die twee keer zo oud zijn als jij?

•

Kun je niet wat socialer zijn?' Ik kwam clan in opstand, onderstreepte de

•

redenen van mijn keuzes, riep: 'Je hebt niet het recht je ermee te be

•

moeien!' De waarheid was intussen dat ik me veel te druk maakte over

Alsof u uw armen opent voor een boeket: Troostend; de melancholie vervliegt. Alsof u fysiek lichter bent; u zit meer rechtop, haalt gemakkelijker adem.

de opvattingen van deze vrouw die mij toen ik kind was zo teder in slaap had gezongen met wiegeliedjes. Ik wilde moeders goedkeuring maar

Het waarnemen van energie voert u voorbij rationele veronderstellingen

kon mezelf niet verraden. Na deze veldslagen bleven we beiden emotio

over een depressie; het onthult de subtielere manifestaties ervan in uw li

neel bloedend met zwerende wonden achter. Bij mij manifesteerde dat

chaam. Zoals ik

zich als een depressie. Dagen-, soms wekenlang daarna ondervond ik de

sche waarschuwingen die aan een depressie voorafgaan u de kans die af

energetische gevolgen: mijn levendigheid zakte in, een laden zwaarte

te wenden. De vorm waarin ze komen kan varieren. Breng uw eigen unie

bij patienten heb gezien, geeft herkenning van energeti

nam bezit van mij - zelfs mijn oogharen voelden zwaar aan. In het kuil

ke signalen thuis en handel ernaar. Snelle interventie voorkomt dat een

tje van rnijn plexus solaris, het centrum van emotionele energie, had ik

depressie verhevigt.

een wanhopig 'Waarom probeer ik het dan ook?'-gevoel over moeder.

Energiewerk loont vaak waar het denken niet werkt doordat dit werk

Het drong in mijn verdere leven door. Ik voelde mij broos, futloos; soms

overtuigender aan moeilijke emoties appelleert dan de logica. Er zijn tij

was het zelfs moeilijk mij de namen van mensen te herinneren. In plaats

den waarin u niet in staat bent uzelf een depressie uit het hoofd te praten,

van mijn middelpunt vast te houden dreef ik weg in de energetische mist

ondanks heldhaftige pogingen om positief te blijven. 'Mijn leven is te

van een depressie. Het leren handhaven van een emotioneel evenwicht,

goed voor mij om te rechtvaardigen dat ik me zo ellendig voel,' is mis

ongeacht wat mensen over mij denken, was een essentiele en bevredi

schien logisch waar terwijl het geen snars helpt om aan de depressie te

gende prestatie.

sleutelen. Als de logica geen troost biedt, bereikt energiewerk de diepste

Orn snel bij de hoop te kunnen komen wil ik graag dat u ervan op de

regionen van u. Het principe is als volgt: de manier om een depressie te

hoogte bent hoe de energie daarvan aanvoelt in vergelijking met die van

transformeren is het aansteken van de energie van de hoop, net als het

een depressie. Dan zult u weten op welke bepaalde eigenschappen u zich

aansteken van de waakvlam van een kachel; zodra dit is gebeurd voelt uw

moet richten als de duisternis intreedt.

lichaam de vlam, en oprecht optimisme zal het gevolg zijn. In staat zijn hoop te voelen, al is het maar een beetje, biedt inspiratie voor de groei er

Hoe de energie van een depressie kan aanvoelen

van. Besef dat een verandering in energie aan een verandering in houding vooraf kan gaan. Orn dit proces in werking te zetten beveel ik de volgende

•

Vlak, apathisch, niet verbonden met mensen en uzelf.

methode aan. Kies allereerst de energetische eigenschap van hoop die bij

•

Alsof u zich door stroop beweegt.

u de meeste weerklank vindt (ga naar het door mij gegeven lijstje, of naar

•

Als een wegzakken in uw maagkuil.

andere eigenschappen die u gevonden hebt). Visualiseer die dan een

EMOTIONELE

VRIJHEID

week of langer meermalen per dag. Laten we zeggen dat hoop u doet den ken aan het openen van uw armen voor een boeket. Stelt u zichzelf voor terwijl u dat doet. Hoe voelt het vasthouden van het boeket aan? Wat voor bloemen zitten erin? Welke kleuren hebben ze? Hoe ruiken ze? Deze beelden en sensaties kunnen langs energetische weg hoop wekken, waar door u clan weer positiever gaat denken.

Zijn depressiviteit en hoop besmettelijk/aanstekelijk? Hoe het ovememen van andetmans negatieve stemmingen gestopt kanworden Omdat depressiviteit en hoop allebei energieen zijn, kunt u ze mogelijk van mensen 'oplopen' zonder het te beseffen. Als u een empathisch mens bent, is het van belang te weten hoe u kunt voorkomen dat u de depressie van een individu of het soort depressie dat in menigten rondzweeft over neemt. Een andere wending is dat een depressie mensen die normaliter niet empathisch zijn in een emotionele spans kan veranderen door hun afweer onderuit te halen. Plotseling warden ze bovenmate afgestemd op anderen, met name op mensen met dezelfde pijn. Dat is lret mechanisme van empathie; wij haken in op de actuele kwesties die bij onszelf onopge lost zijn. Vanuit energetisch standpunt bezien kan een depr�ssie uit di verse bronnen ontstaan. Wat u voelt kan van uzelf zijn; het kan iets van een ander zijn; en het kan een combinatie zijn. Ik zal uitleggen hoe u het verschil kunt zien en strategisch de hoop kunt versterken, opdat u niet een depressie gaat torsen die de uwe niet is. Neem mijn patient Nell, een met het straatleven vertrouwd 'wijf' met een eigenzinnige inslag, maar meer empathisch dan u zou denken. Ja renlang had ze tegen een depressie gevochten. In de jaren zeventig werk

VIJFDE

TRANSFORMATIE

een reactie die ze als 'ruggengraatloos' brandmerkte en die ze niet aan

haar medeagenten durfde op te biechten. Nell vertelde mij: 'Sommige nachten ging ik gewoon huilend naar huis, vooral na gevallen van kinder� mishandeling.' Ze erkende dat er een reden was om verdriet te hebben,

maar haar gekweldheid vloeide uit een andere bran voort. Nell was zelf slachtoffer van kindermishandeling geweest, waardoor ze kwetsbaarder was voor het absorberen van zulke pijn. Eens, toen ze vier was, hadden haar vader en zijn dronken maats haar bij wijze van misselijke grap in een zwembad gegooid, nag voordat ze kon zwemmen. Ze brulden van het lachen toen ze met haar armen sloeg, naar lucht happend. Haar vader haalde haar er wel uit, maar de paniek van die ervaring en van andere din gen die hij deed maakte Nell bij uitstek rijp voor een depressie. Vijf jaar geleden ging Nell, uit zelfbehoud, bij de politie weg om een

beveiligingsbedrijfje te runnen. Dat was een verstandige stap omdat deze

haar van de constante wanhoop verloste waarvan ze als agent getuige was geweest. Het ging nu beter, maar ze was nog steeds vatbaar voor depres siviteit. In de therapie onderzochten we diverse aspecten van deze emo tie, maar de ontdekking dat ze empathisch was en hoe ze haar energie

kon beschermen was van het grootste belang. Het was nooit bij Nell op

gekomen dat ze een depressie van anderen in zich op kon nemen. Toen ze dat besefte kon ze veranderingen aanbrengen. Nells reacties gingen niet meer over het feit dat ze 'ruggengraatloos' was. Nu had ze mogelijk heden am haar sensitiviteit te hanteren zonder dat ze het leed om haar heen opsloeg. Gebruikmakend van onderstaande methoden (samen met die van hoofdstuk 5 am emotionele uitputting te voorkomen) was ze in staat meer gecentreerd te blijven, negativiteit af te houden en zich te om ringen met hoopvolle mensen en situaties. Dat k:unt u oak.

te ze, als New Yorkse politieagent, in 'oorlogszones met drugsbaronnen, gettogeweld en georganiseerde misdaad, dag in dag uit; een binnenlands Vietnam'. Met een uitdagende gram zei ze: 'De maffia stuurde een kee;

Emotioneel actiedeel

een moordenaar op me af, maar ik ben er nog.' (Haar stortvloed van TREK HOOP AAN, LAAT DE DEPRESSIE LOS

krachttermen over deze mensen schrap ik even.) Haar houding dwong onwillekeurig bewondering af: 'Niemand krijgt mij te pakken.' Het zou oak heilzaam werken bij bet overwinnen van een depressie. Ik zag de vechter in Nells ogen, maar oak de pijn die ontstaat als je lange tijd don kerte met je meedraagt. Ook al ontbrak het haar niet aan bravoure, Nell was wat ze zelf noemde een 'pijnabsorbeerder'. Ze werd vreselijk depres sief door de niet-afl.atende fysieke en emotionele bruutheid van de straat

Orn een depressie kwijt te raken moet u: •

Eerst uzelf de vraag stellen: 'Is dit mfjn gevoel of is het van iemand anders?' Het zou beide kunnen zijn. Als het uw depressie is, pak dan voorzichtig dat gene aan water de oorzaak van is; in uw eentje of met professionele hulp.

EMOTIONELE VRIJHEID

Zo niet, probeer dan de duidelijke veroorzaker aan te wijzen. Als u bijvoor beeld net naar een komische film gekeken hebt en toch met een neerslach tig gevoel uit de bioscoop bent thuisgekomen, hebt u misschien de depres sie van de mensen die naast u zaten overgenomen; als mensen dicht op el kaar zitten, overlappen energievelden elkaar. Hetzelfde geldt wanneer u naar een winkelcentrum of een drukbezocht concert gaat. •

Wanneer dat mogelijk is, u van de vermoedelijke bron distantieren. Verwij der u ten minste zes meter; kijk of u dan verlichting voelt. Koester geen mis plaatste gevoelens over het niet willen beledigen van onbekenden. Aarzel

•

TRANSFORMATIE

uw tranen niet te bedwingen. Patienten zeggen soms: 'Neem me alsje hlieft niet kwalijk dat ik huil. Ik deed mijn best om niet te huilen.' Mijn hart breekt als ik dat hoor. Ik weet wel waar dat gevoel vandaan komt: ou ders die zich ongemakkelijk voelden bij tranen, een maatschappij die ons zegt dat wij zwak zijn als we huilen. Ik wil u dringend vragen met deze valse opvattingen af te rekenen. Het is goed om te huilen. Het is gezond om te huilen. Dat helpt de depressie op te lossen. Toen een vriendin zich verontschuldigde omdat zij zich in foetushouding op mijn vloer had op gerold, huilend, depressief over een stukgelopen liefde, zei ik tegen haar: 'Jouw tranen hehhen mijn vloer gezegend. Er is niets om je voor te ver ontschuldigen.' Ik hen al jaren zo enthousiast over huilen. Tijdens mijn

wording van een depressie krijgt die op u drukt.

werk als inwonend psychiater, als begeleiders en ik naar video's van mij

Uzelf enkele minuten centreren door u op uw ademhaling te concentreren.

met patienten keken, wezen ze erop dat ik glimlachte als een patient huil

ademen; pas de grondings- en ademhalingsmeditaties toe die u al hebt ge leerd. Visualiseer de depressie als een grauwe mist die van uw lichaam op trekt en hoop als een gouden licht dat binnenvalt Dit kan snelle resultaten opleveren. Een depressie schuilt vaak in uw emotionele centrum in de zonnevlecht Leg uw handpalm op uw zonnevlecht terwijl u lankmoedigheid naar dat gebied blijft sturen om de depressie weg te zuiveren. Gebruik deze methode bij een langdurige depressie dagelijks om dit centrum te versterken. Het werkt troostend en bouwt een gevoel van veiligheid en optimisme op. •

VIJFDE

in een open bare ruimte niet van zitplaats te veranderen als u de gewaar

Dat verbindt u met uw essentie. Blijf depressiviteit uitademen en kalmte in

•

Uitkijken naar hoopvolle mensen en situaties. Bel een vriend die het goede in anderen ziet Breng tijd door met een collega die de zonnige kant van de dingen benadrukt. Luister naar hoopvolle mensen. Beluister het geloof dat zij in zichzelf en anderen hebben. Geniet ook van hoopvolle woorden, liede ren en kunstvormen. Hoop is aanstekelijk; het zal uw stemming verhogen.

de. 'Dat is ongepast,' zeiden ze dan. Ik was het niet met hen eens; dat hen ik nog steeds niet. Ik glimlachte niet omdat mijn patienten depressief wa ren. Ik glimlachte omdat ze dapper een depressie met tranen aan het he len waren. Ik was blij met hun doorbraak. In mijn leven huil ik ook graag. Ik huil wanneer ik maar kan. Ik wilde dat ik meer kon huilen. Godzijdank bezit ons lichaam deze capaciteit. Ik hoop dat u zich ook aan de ervaring kunt overgeven. Laat uw tranen maar stromen om depressiviteit en nega tiviteit afte voeren. Het loslaten van de energie van een depressie schept ruimte voor ·hoop. Door de opleving van hoop wordt de depressie losgelaten. Als u heide doet knapt u uw systeem op en laat u de wanhoop niet oplopen. Ik herinner me nog wat iemand in de gevangenis eens tegen mij zei: 'Ik kan het belang van het transformeren van energie echt wel plaatsen. Omdat ik hier zit moet je er elke dag met niks maar het beste van zien te maken om het niet op te geven. Hoop is de enige manier om je erdoorheen te slaan.' Wij kunnen allemaal van hem leren. Hoop houdt gaande. Vrij en

De energie van een depressie smeekt erom vrijgelaten te warden. In com binatie met bovenstaande suggesties beveel ik u nadrukk.elijk aan ook eens te huilen. Het is de manier van het lichaam om stress en neerslach tigheid - van u of overgenomen van een -antler - te verwijderen. Huilen maakt dat u zich beter voelt, zelfs wanneer een probleem blijft bestaan. Net als de zee zijn tranen zout water. Ze smeren uw ogen ter hescher ming, verwijderen irriterende stoffen, verminderen stresshormonen en bevatten antistoffen die ziekteverwekk.ende microben hestrijden. U hoeft

met een open hart k:unnen wij een depressie transformeren. BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN DEPRESSIVITEIT EN HOOP IN KAART Wilt u een gegarandeerde methode om u uit de greep van een depressie los te maken? Word u bewust van uw psychologische risicofactoren zodat u er iets tegen kunt doen. De American Journal ofPstichiatl'H meldt dat de voomaamste boosdoeners vroeg seksueel of emotioneel misbruik, ge-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

brekkige vormende relaties met ouders, familieconfl.icten, financiele

depressie diepgaand be:invloed. Fran.Id heeft het over onze vrijheid om lij

druk en gebrek aan sociale ondersteuning zijn. Ook kunnen grate veran

den te boven te komen en een doel te vinden, ongeacht hoe negatief onze

deringen een depressie ontketenen: verhuizen, veranderen van baan, met

omstandigheden zijn. In

pensioen gaan, echtscheiding, een nieuwe ouder warden, zorgen voor

waarin hij in Auschwitz gevangenzat.

310

Man's Searchfor Meanin.g beschrijft hij de jaren

een ziekelijke ouder. Deze veranderingen in de routine, vaak vol angst en onzekerheid, kunnen het niveau van uw emotionele comfort aantasten door twijfel aan uzelf te stimuleren. Als u de kritieke gebieden van uw ri sicofactoren die genezing nodig hebben kent, weet u diit u er in stressvol le tijden speciale aandacht aan moet besteden.

Ze!fe het hulpeloze slachtcffer van een hopeloze situatie, oo.g in oo.g met een lot dat hij niet kan veranderen, kan boven zichze!fuit saj[:len en zodoende zichze!fveranderen... De redding van de mens uoltrekt zich door middel van de liefde en in liefde.

Het werken met patienten om de psychologische wortels van een de� pressie te ontdekken vind ik fascinerend vanwege het zekere vooruit

In ons leven kunnen wij Frankls principes gebruiken om depressiviteit te

zicht dat er licht gevonden zal warden. Ik weet dat het er is, al moeten

herinterpreteren als een vorm van potentiele versterking en verruiming.

mijn patienten dat misschien maar op gezag aannemen. Als we aan ons

Soms is pijn onuermijdelijk, maar uw reactie erop bepaalt hoezeer u lijdt. Ver

gezamenlijk werk beginnen heh ik het gevoel dat ik een groot lijnschip

trouwen hebben in uzelf en de kracht van goedheid zijn houdingen die in

gadesla dat op het punt staat de haven te verlaten voor zijn eerste reis.

de meest onherstelbare omstandigheden hoop bieden. Lijden kan uw ver

Aanvankelijk is het vaak een groot vraagteken waar we zullen uitkomen,

mogen tot bewustwording, en dus tot heling, opschudden. Denk daaraan

maar dat is maar tijdelijk. Samen onderzoeken we de waaroms van de

als u zich gaat verdiepen in de vraag wat in uw geschiedenis de stoot tot

depressie vanaf de geboorte en stellen we onbewuste motieven vast.

een depressie heeft gegeven.

Door deze psychodynamisch gerichte benadering kunnen we het ont

Orn vrij te zijn is het van beslissend belang om de wortels van een de

staan van de depressie opsporen en de hardnekkige echo's ervan verwij

pressie bloot te leggen omdat die van invloed zijn op uw relaties, vermo

deren. Zoals gewoonlijk gebruik ik mijn intuYtie om de timing te maken

gen tot communiceren en de kwaliteit van uw geluk op dit moment. Zelfs

van de op te pakken kwesties. Als bijvoorbeeld verlating door ouders ie

als

mand ontvankelijk maakt voor een depressie, wacht ik tot mijn patient

ouder hebt toegedekt of liever vergeet, kunnen zulke trauma's er toch de

genoeg emotionele hulpbronnen heeft ontwikkeld om aan het com

oorzaak van zijn dat u depressief bent. Ontkenning ervan kan u tot de on

de gewelddadige opvliegendheid van of de verwaarlozing door een

plexe, moeilijke onderzoek te beginnen naar de vraag hoe het voelt om

bedoelde auteur van uw eigen ellende maken doordat u in het verleden

niemands kind te zijn - een veelvoorkomende indruk in zulke gevallen.

opgesloten zit. Het is moeilijk om hoopvol te zijn als dit gebeurt. Ik weet

Ik geef altijd de voorkeur aan traagheid in een therapie, waardoor wij de

dat deze herinneringen moeilijk zijn - en ik benadruk nogmaals dat ik

banden van onze relatie kunnen versterken. Verder zal ik cognitieve ge

niet suggereer dat u zich in uw kindertijd vastbijt. Toch kunt u het zich

dragsmethoden gebruiken om patienten te helpen specifieke actiege

niet permitteren zo'n aap op uw rug te hebben, en dan nog een die u niet

richte doelen te ontwikkelen om de depressie te overwinnen. Zo behan

kunt zien. De emotionele prijs is dat u chronisch depressief bent zonder

delde ik eens een sociaal ge'isoleerde verkoopster van verzekeringen die

te weten waarom.

thuiswerkte en zei dat haar enige gezelschap een krekel was. Maar ze '

Laat mij u over 'Professor Engel' vertellen; die bijnaam had hij van zijn

hield van lezen en ging, op mijn advies, bij een wekelijkse leeskring; een

leerlingen op de basisschool gekregen. Deze beer van een man met zijn

eerste stap naar meer menselijk contact. Gezond leren reageren op wat

karakteristieke rode vlinderdas was geliefd bij hen en ook, voor zover ik

een depressie voorspelbaar laat voortduren, boezemt hoop in dat alles

wist, bij ieder antler in zijn leven, met name degene die al dertig jaar zijn

anders kan.

vrouw was. Hij was iemand op wie iedereen met wie hij direct of indirect

De psychiater Viktor Frankl, een van mijn helden, heeft mijn gedach

te maken had als vanzelf gesteld raakte. Toch kwam hij na vele maanden

ten over hoop en het overwinnen van zelfs de meest heftige vormen van

van een doffe depressie bij mij, verbijsterd door groeiende apathie, hu-

312

EMOTIONELE

VRIJHEID

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

meurigheid en gebrek aan vreugde. Zowel hij als zijn vrouw vond dat hij

draaid. Onze sessies gaven hem een uitlaat om in zijn eigen tempo te ver

niet zichzelf was. Ik hen niet snel gecharmeerd, maar Professor Engel

tolken wat hij voorheen verzwegen had, met name de woede - gericht te

charmeerde mij. Hij was bescheiden, betrokken en minzaam; iemand die

gen haar of wat dan ook, nu en vroeger. Dat was een praktische, zuiveren

altijd dankbaar geweest leek te zijn voor de rijkdom van kleine dingen.

de vaardigheid die hij nooit had ontwikkeld. Bij deze emotionele bevrij

Waar kwam zijn depressie dan vandaan? Tijdens onze eerste bijeen

ding began hij zich geleidelijk beter te voelen. Hij moest slechts zijn ge

komst vertelde hij een repeterende, zeer verwarrende nachtmerrie: 'Ik

voelens op een evenwichtige manier afbakenen en aanpakken. Onlangs

droom steeds van een blinde uil zonder ogen.' Toen ik <lit hoorde liepen

had hij gedroomd dat hij in een dicht hos verdwaald was, maar toen een

de rillingen over mijn lijf. Ik wist dat <lit ontzagwekkende beeld met de

uitweg vond die naar een ongerepte open plek leidde - een aanwijzing

psychologische wortel van zijn depressie te maken had. Wat zijn dromen

voor zijn nieuwgevonden richting. Hoewel hij besloot de confrontatie

toch uitgesproken - een wijs schepsel dat niet kon zien was een perfect

met zijn moeder niet aan te gaan en net zo'n �erdraagzame zoon bleef als

beeld voor de verwarring van Professor Engel over zijn zwaarmoedigheid.

altijd, voelde hij zich oprechter over zijn eigen emoties en had hij vrede

Ik vroeg: 'Wat zie je niet?' In een ogenschijnlijk abrupte overgang begon

met hun relatie.

hij onmiddellijk zijn moeder te beschrijven. Drie maanden eerder, toen

De volgende oefening beschrijft hoe u emotionele patronen die uw de

ze 85 was, was ze na een beroerte met eenzijdige verlamrningsverschijn

pressie mogelijk maken kunt transformeren door een lijst te maken. No

selen in een verpleeghuis beland. Elke middag na school bezocht hij

teer als u dat doet ook relevante dromen die hun stempel op het proces

haar. Het greep hem aan dat hij zijn moeder, die normaliter zo sterk was als een paard, in zo'n fysiek kwetsbare toestand zag. Wat nog erger was: ze was ronduit gemeen tegen hem. Ze bekritiseerde hem en klaagde

Emotioneel actiedeel

maar; hij kon helemaal geen goed doen. Ze gaf hem een uitbrander om dat hij kippensoep in plaats van tomatensoep bracht, omdat hij roos op

NEEM DIT OVERZICHT VAN VORMEN VAN DEPRESSIE DOOR

zijn pak had, omdat hij niet eerder was gekomen. Professor Engel zei be rustend: 'Maar goed. Ik ben het gewend. Moeder behandelt mij altijd zo.

Bron van depressie

Oud vruchteloos patroon

Ze weet niet beter.' Goed? Ik dacht het niet. Hier moest aandacht aan ge

1. Hyperkritische o ud ers

lk benadruk het negatieve

lk zal mijn eigenschap-

in mijzelf

pen benadrukken

lk trek me emotioneel

lk zal beginnen met

terug

gezond grenzen te stellen

lk maak de toekomst

lk zal me concentreren

zwart

op het aanbrengen van

lk vermijd intieme relaties

lk zal met kleine stapjes

schonken worden. Gedurende zijn hele kindertijd gold: hoe meer zijn

Nieuw

hoopvol gedrag

moeder hem kleineerde, des te liefdevoller werd hij. Orn aan haar woede te ontsnappen vermeed hij het conflict met haar door al te lief te worden, hoewel hij uit zichzelf al een vriendelijk persoon was. Alle negatieve ge voelens die hij over die kwalijke behandeling had werden onderdrukt. Ik

2. Een woedeverslaafde

partner 3. Financiele stress

geloof van harte in goed zijn voor je moeder, maar we hadden een emo tioneel patroon ontdekt dat duidelijk met zijn depressie samenhing. Bij Professor Engel wekte het zien van de aftakeling van zijn moeder gevoelens jegens haar op waarvan hij niet wist dat hij ze had. Boosheid,

positieve veranderingen 4. Verraad in de liefdes-

een vriend leren

steer

omdat hij ten onrechte werd afgekat. Schaamte, omdat hij zich niet uit sprak. Angst om haar te verliezen. Verdriet om de moederlijke koestering die hij nooit had gekend. Samen lagen deze emoties ten grondslag aan

vertrouwen 5. Verbale of fysieke

mishandeling

lk durf niet te zeggen wat ik

lk zal mij erin oefenen

nodig heb

mij uit te spreken tegen-

het begin van de depressie van Professor Engel, dat met de ziekte van zijn

over veilige, steunende

moeder samenviel. Als je je te aardig gedraagt terwijl er vanbinnen nega

mensen

tieve gevoelens op de loer liggen, wordt emotionele vrijheid de nek omge-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE VIJFDE TRANSFORMATIE

zetten. U kunt de lijst als volgt indelen. Verdeel een blanco bladzijde in

Zoals ik kan getuigen kan verdriet, als we niet dichtklappen, uiteindelijk

een dagboek of schrift in drie kolommen. Som in de eerste kolom hoog

het hart openen.

uit vijf bronnen op waarvan u gelooft dat ze aan uw depressie hebben bij

Op 24 januari 1982 hoorde ik dat mijn oom Sidney was vermoord. Een

gedragen. Dat zal om te beginnen meer clan genoeg zijn. Later kunt u de

tiener die aan de misdaad en de drugs was, beroofde hem en schoot hem

lijst aanvullen, maar u hoeft niet overladen te warden als u aan de oefe

toen van dichtbij in het hoofd, vlak nadat Sidney hem de kassa van zijn

ning begint. Noteer in de tweede kolom een doodlopend patroon dat u als

bedrijf had overhandigd. Al meer clan dertig jaar runden Sidney en zijn

reactie hebt ontwikkeld. Noteer in de derde kolom een nieuw positief ge

broer Jerry het bedrijf I. Orloff and Sons Furniture. In 1920 was mijn

drag dat u in praktijk kunt brengen om het onproductieve patroon te ver

grootvader ermee begonnen in Philadelphia-Zuid, een gebied dat tot een

vangen. (Alleen maar weten wat de wortels van uw depressie zijn zal u

door misdaad geteisterd getto was vervallen. Oom Sidney leek sterk op

niet bevrijden, tenzij u uw reactie erop wijzigt.} U kunt deze lijst in uw

Humphrey Bogart en maakte zich die rol eigen; zijn kinderen, vrouw en

eentje opstellen of er met uw therapeut aan werken. Datgene wat u ervan

mij noemde hij 'schweetheart'. Hij was een bescheiden, vriendelijke

leert kan de psychotherapie, of andere benaderingen van de depressie die

man. Iedereen in de buurt was gek op hem. Toen ik voor mijn studie ge

u gekozen hebt, aanvullen. Gebruik de opmaak van onderstaand voor

neeskunde naar Philadelphia verhuisde, hielp Sidney mij met het inrich

beeld.

ten van mijn eenkamerflat van bruinrode zandsteen die op het kunstmu seum uitkeek. Ik herinner me dat ik vol trots toekeek toen hij een gloed

Door het invullen van deze Hjst kunt u ophelderen wat uw geest neer

nieuwe bank met Schotse ruit, die uit zijn winkel kwam, vijf trappen op

drukt en mangelt. Hoop vloeit voort uit het functioneren op verruimende

sjouwde - een daad van totale toewijding. De zorgzaamheid van oom Sid

manieren. Begin door u te richten op een emotioneel patroon dat u hebt

ney stilde de golven van mijn heimwee naar Califomie. Sams keek hij mij

vastgesteld. Oefen u er daama, in de loop van de volgende paar maanden,

alleen maar aan en zei clan stralend: 'Mijn nicht, de dokter!' Toen ik later

in dat te vervangen door een bevrijdende gedragswijze. Als u een mate

mijn studie geneeskunde voltooide aan use (University of Southern Cali

van succes hebt bereikt waar u zich prettig bij voelt, kunt u beginnen met

fornia) schreef hij mij: 'De aankondiging van jouw afstuderen heeft een

het transformeren van een antler patroon. Geen gehaast. Geef elk pa

ereplaats op de tafel in mijn stulp. Wat was het een genoegen zoals ons

troon net zoveel tijd als u nodig hebt om vooruitgang te boeken. Het ont

leven werd verjongd toen jij met je makker Pipe [mijn hand] in Philadel

wikkelen van nieuw gedrag herconditioneert uw psychologische reactie

phia arriveerde. Bedank je moeder en mijn broer alsjeblieft voor het feit

op een depressie.

dat ze zo'n dierbaar mensenkind hebben grootgebracht.' Orie jaar later kwam mijn vader, zo wit als hij nag nooit had gezien, met het nieuws:

HELEND VERLIES: HET VERSCHIL TUSSEN VERDRIET EN DEPRESSIE Depressie is een emotie die bewust moet warden getransformeerd; ver driet is een reactie op verlies die u kan transformeren. Verlies treedt in ve

'Sidney is vermoord.' In de volgende momenten van verlammende stilte duizelde ik van ongeloof. Hoe bestond het? Lieve Sidney, die nooit ie mand kwaad had toegedacht. Waarom zou een totaal vreemde hem wil len doden? Mijn verdriet over de dood van mijn oom maakte een stortvloed van

le vormen op: de dood van een geliefde, de dood van een huisdier, het

gevoelens in mij los met een eigen dynamiek. Shock. Woede. Angst. Ver

verlies van een baan, het einde van een relatie. Het is de afbraak van een

driet. Iemand verliezen die zoveel van mij hield, en van wie ik zo intens

krachtige verbondenheid, waardoor er vanbinnen een pijnlijke leegte

hield, was ondenkbaar. Het duurde een poosje voordat deze brute reali

achterblijft. Probeer, ondanks de kwelling van het verdriet, het te laten

teit doordrong. Ik hunkerde ernaar met oom Sidney te praten, hem te

stromen en het niet te veranderen of er een einde aan te maken. Anders

omhelzen, bij hem thuis te eten. Maar geen van deze gewone intimiteiten

dan de emotionele inertie van een depressie heeft verdriet een inherente

waarvan je denkt dat ze er altijd zullen zijn, was nag mogelijk. Zelfs nu,

helende voortgang die haar eigen oplossing zoekt. Het onderdrukken van

meer clan twintig jaar later, mis ik hem nog, oak al heh ik Sidneys dood

verdriet belemmert deze voorwaartse beweging en leidt tot een depressie.

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIJFDE TRANSFORMATIE

317

aanvaard. Een bepaald verdriet raak je nooit helemaal kwijt. Tot op van

was mijn hart weer te openen en dankbaar te zijn voor elke dag.' Ik weet

daag blijven er steken van pijn door mij heen gaan, niet als een last maar

hoe gemakkelijk het is om cynisch of wanhopig te worden, vooral na het

als een zich verwijdende poort naar het mededogen van wat duurzame

tragische verlies van een onschuldige. Maar emotionele vrijheid maakt

liefde betekent.

het noodzakelijk dat u vecht om het niet op te geven. Als u onvervangbare

In het gezaghebbende boek On Death and D!:Ji»B van de psychiater Eli sabeth Kubler-Ross geeft ze algemene stadia van rouw aan. Ontkenning:

relaties verliest, komen er gapende gaten in uw leven te zitten. Zeker, sommige dingen zijn misschien nooit meer hetzelfde. Uw toekomst

'Dit kan niet gebeuren!' Boosheid: 'Ik hen woedend over het verlies of

houdt echter de belofte in van andere kostbare banden met andere gewel

over alles.' Onderhandelen: 'Ik heloof dat ik een beter persoon zal zijn

dige mensen. Uw geliefden die heengegaan zijn willen niet dat u ophoudt

mits u hem terugbrengt.' Depressie: 'Het kan me allemaal niet meer

met liefhebben. Wees, als er tijdens verdriet oude overtuigingen die met

schelen. Het leven is te oneerlijk. Waarom het iiberhaupt nog proberen?' Aanvaarding: 'Ik kom tot een akkoord met de toestand van nu. Ik ben ka

een depressie samenhangen opduiken, vrienaelijk voor uzelf, maar zoek de hulp die u nodig hebt om de wanhoop te bestrijden.

pot maar ik kan blijven liefhebben.' We hehben allemaal ons eigen tijd

Bij veel patienten en vrienden heb ik gezien hoe verdriet een intui:tieve

schema ten aanzien van deze stadia. In de loop van het jaar na de moord

opening tot stand bracht. Het verwerken van de dood, met name, brengt

op Sidney doorleefde ik elk stadium. Soms wilde ik alleen maar rouwen.

u in contact met instinctmatige kennis die organisch met de overgang is

Soms wilde ik erover praten. Steeds bleef ik naar de nachtelijke hemel kij

verbonden. Zelfs als u nooit eerder de mogelijkheid van een hiemamaals

ken voor antwoorden, zoals ik sinds mijn kindetjaren heh gedaan. De

hebt overwogen, kan die vraag bij uitstek relevant warden. Verlies stimu

weidse pracht ervan hood troost door mij te omvatten in een eenheid die

leert een deel van u dat ernaar kan verlangen te weten. Let wanneer u ver

alle liefde en liefhebbenden verenigt. De sterren hadden Sidney in zich

driet hebt op alle intu!tieve momenten die inzicht geven. Besteed speciale

opgenomen: ik voelde ze door mij heen flonkeren; nicht en oom weer bij

aandacht aan dromen. Na de dood van geliefden wordt heel vaak gemeld

elkaar brengend. Ik ben dankbaar voor de steun van familie, vrienden,

dat ze in dromen verschijnen om ons te verzekeren dat het in orde is met

therapeut en de hemel die mij door deze benarde periode droeg.

hen. Ze weten hoezeer wij ons zorgen maken. Opvallend is dat de overle

Een depressie kan een gezond stadium van rouw zijn, maar mensen

denen er jonger, gezonder, gelukkiger, niet langer ziek of pijn lijdend uit

kunnen erin vast komen te zitten. Verdriet wordt gecompliceerd wanneer

zien. Onlangs had ik zo'n droom na de dood van Jim, de psychiater die ik

het vroege trauma's of verliezen aanboort die aan een depressie bijdroe

in hoofdstuk 1 beschreef en die mij als tiener had gered. Hij had maan

gen, zoals een chronisch zieke ouder, een vluchtige echtscheiding of de

den aan kanker geleden, en die nam hem uiteindelijk weg. Ik was geroerd

dood van een nauwe verwant of vriend. Uw huidige verdriet wordt ver

dat zijn vrouw mij voor de herdenkingsdienst uitnodigde. Daama droom

zwaard door depressies die eraan voorafgingen. Een hint dat dit gebeurt

de ik:

is dat het verdriet wordt vastgezogen in een depressie en zich niet ontwik kelt of opgelost wordt. Een andere hint is dat oude traumatische herinne ringen het heden binnendringen; u kunt ze niet uit uw hoofd zetten. In zulke gevallen is het noodzakelijk om psychologische hulp te krijgen, om te voorkomen dat u in de verwarring van deze gevoelens ten onder gaat.

Ik ben. in.Jims huis met zijnfamilie. Jim is er ook, maar ik ben. de en.iBe die hem kan. zien. Hij ziet eruit zoals hij is; helemaal 0een akeli9 schrikbeeld. Ik vraag: Jim, henje dood?' Hij glimlachtslechts en zegt: 'Ikzie dat echtniet zo!'

Blijf u, afgezien hiervan, bewust van vastgeroeste, depressiegebonden ne gatieve overtuigingen die door het actuele verlies weer opgerakeld kun nen warden. Zo �ei mijn dappere neef eerlijk over een eerste fase van zijn

Ik werd ook glimlachend wakker. Dromen over de dood warden vaak met de lichtheid van kosmische humor overgebracht om onze zorgen te tem

rouw: 'De dood van mijn vader versterkte de fatalistische opvattingen die

peren. Intui:tief stellen ze ons in staat in te zien dat ondanks de fysieke fi

ik altijd al had, dat hoe je nog zo je best kunt doen iets altijd van je afge

naliteit van de dood de geest blijvend is. Deze wetenschap werkt enorm

pakt kan warden. Ik bleef lange tijd boos en depressief tot ik eraan toe

therapeutisch als we verdriet moeten hanteren en bij bet voortzetten van

EMOTIONELE

VRIJHEID

VIJFDE

TRANSFORMATIE

een zinvol leven. Misschien troost het niet dat deel van u dat een omhel

Maar onderzoeken van de Harvard Universiteit laten zien dat op mindfol

zing nodig heeft van diegenen die u verloren hebt, maar het is een beves

ness

gerichte meditatietechnieken het emotionele setpoint naar geluk

tiging dat het met hen in orde is. Wij sterven allemaal met onze muziek

kunnen doen omslaan. Hoe? Door mensen te leren een depressie of an

in ons en blijven die maken als wij verdergaan - een ongelooflijk hoop

dere gevoelens te bewaken en ze van terugkerende triggers los te maken

volle zekerheid. Swami Muktananda zei: 'Het enige dat je verliest als je

die er de oorzaak van zijn dat ze doldraaien. Met gebruikmaking van een

sterft is je angst voor de dood.' Wij, de rouwenden, hebben het veel

zelfde principe kunt u door de methoden van de Vijfde Transformatie ge

zwaarder. Toch maakt accepteren van een verlies als deel van de levenscy

centreerd en helder blijven. De kem van dit alles is dat geluk niet in stand

cli uw worsteling ermee lichter. Onvermijdelijk is er: een afspraak waar

gehouden kan worden door iets wat buiten u gebeurt; het komt van bin

aan wij ons allemaal moeten houden. Als we de dood, die van onszelf en

nenuit.

die van anderen, eenmaal kunnen aanvaarden, komt de ware aard der

Er is een deel van ons dat niet door lijden wordt aangeroerd; een plek

dingen in perspectief te staan, waardoor we nu van elk intiem moment

die ons als een getuige laat zien dat wij meer dan de som van onze ge

kunnen genieten. We kunnen ook op een meer gepaste manier diegenen

dachten of gevoelens zijn. Hoop vloeit uit die wetenschap voort. Eens

eren die heengegaan zijn, zonder morbiditeit of onrust. (In deze geest

sprak ik een gehoor toe van duizenden mensen die kanker hadden over

dragen enkele verlichte geneeskunde-opleidingen studenten op het kada

leefd. Ze waren op hun helende reis heen en weer naar de hel geweest. Ik

ver dat ze in een anatomiepracticum hebben ontleed als een 'helpende

zal nooit de buitengewoon voelbare hoop vergeten waarvan die atmosfeer

hand' te beschouwen waar ze hun hele carriere als heelkundigen aan

doortrokken was; een ervaring van een hoger bewustzijn die deze stralen

kunnen denken.) Aanvaarding van verlies betekent niet dat wij het idee

de groep met mij deelde. Mijn spirituele leraar, die dienstbetoon bena

van dit offer leuk vinden. Maar het schenkt wel gemoedsrust ten aanzien

drukt, omschrijft hoop als volgt:

van dit loslaten en een hoopvol besef van de duurzaamheid van de liefde door de tijd heen. De liefde sterft nooit. Het is dat wat het licht de hele

H Helping

oneindigheid lang bezielt.

0 Other

Probeer, wanneer u met verlies te maken krijgt, diep te blijven adem halen en het proces te vertrouwen terwijl het verdriet zichzelf en u trans

P People get E Enlightened

formeert. Ik stel rouwen voor als het rijden op de staart van een komeet in zijn baan; dat is anders clan de neerwaartse boog van de koppige zwaarte

Andere mensen helpen verlicht te worden. Besef dat hoop verlichtend is,

van een depressie. Intussen stelt het aanpakken van oude kwesties die

of we die hoop nu voor anderen of voor onszelf koesteren. Verlichting is

met een depressie samenhangen en het luisteren naar uw intui:tie u in

het verwerven van wijsheid die een helderheid van waamemen mogelijk

staat psychologisch door het verdriet heen te komen en het verlies ge

maakt- het toppunt van spirituele veiworvenheid. Richt u op het gestaag

makkelijker te accepteren.

koesteren van hoop en op de toenemende emotionele vrijheid die dat brengt.

De Vijfde Transformatie biedt geheimen voor duurzaam geluk door kant

Op een nacht in januari reed ik, in een depressieve stemming, tijdens

en-klare instrumenten aan te reiken om een depressie te overwinnen.

noodweer over de Pacific Coast Highway. Net toen de regen ophield nam

Waarom zijn die zo noodzakelijk? Wetenschappelijk onderzoek wijst er

ik een verkeerde afslag het parkeerterrein bij de Santa Monica-pier op.

op dat wij een biologisch bepaald setpoint hebben voor ons emotioneel

Toen ik met veel gedraai in de richting van de uitgang reed, om reusachti

bereik. Er is bijvoorbeeld ontdekt dat zowel mensen die de loterij hebben

ge hemelswitte tenten heen die een foto-expositie herbergden, werd mijn

gewonnen als diegenen die verlamd raakten bij een auto-ongeluk, binnen

auto plotseling in een zee van luchtbellen gehuld. Ze waren overal, ze

een jaar ruwweg hetzelfde voelen als v66r deze gelukkige of tragische ge

dansten op mijn voorruit, talloze micro-universums die glansden met een

beurtenissen. Hun emotionele setpoint was niet aanmerkelijk veranderd.

regenboog. Ik was verrukt van verbazing. Toen zag ik een dakloze man

320

EMOTIONELE VRIJHEID

op de stoeprand zitten die uit het niets leek te zijn opgedoemd. Ik stopte, draaide mijn raampje naar beneden, en vroeg: 'Waar komen die allemaal vandaan?' Zonder iets te zeggen, grinnikend als de Cheshirekat in Alice in

Dejaloezie van myn vrouw wordt bespottelyk. Laatst keek ze op myn kalender en wilde ze weten wie MaH was. RODNEY DANGERFIELD

Wonderland, wees hij naar een bellenmachine ter grootte van een schoe nendoos die hij een eindje verderop had neergezet. Ik keek om mij heen. Niemand te zien behalve wij tweeen. Wat een betovering: de luchtbellen;

het geluid van de brekende branding, het reuzenrad van de pier dat fon kelde als de juwelen in een kroon. De man zei: 'Ik hen blij dat de bellen u lieten lachen.' Het was werkelijk een verbazend gunstbewijs om tegen zoiets als dit aan te lopen toen ik zo neerslachtig was. Ik keek naar een ex plosie van zwevende luchtbellen, het ene kleurenspectrum na het andere, naar de hemel opstijgend, mijn stemming meenemend. De hoop herleef

DE ZESDE TRANSFORMATIE: JALOEZIE EN AFGUNST ONDER OGEN ZIEN, ZELFWAARDERING

de.

ONTWIKKELEN Meditatie over vrijheid

Hoop omhelzen Als u zich neerslachtig voelt, besteed dan eens een paar minuten aan het mediteren over de volgende wonderen van het bestaan, om hoop op te wekken. Ons melkwegstelsel bestaat uit meer clan honderd miljard ster ren. De zon en alle sterren die u kunt zien verplaatsen zich meer dan honderdvijftig miljoen kilometer per dag. Ieder moment blijft het heelal uitdijen, waardoor overal meer licht wordt gebracht. Het wemelt werke lijk van de wonderen. Wat u ook doormaakt, er is altijd hoop voor een nieuwe dag.

Betrapt u zichzelf er ooit op dat u groen ziet van afgunst vanwege ander mans geluk? Hebt u soms het gevoel dat u beneden de maat blijft of niet krijgt wat u toekomt? Bent u eraan verslaafd uzelf met anderen te vergelij ken? Misschien is het de assistente van het kantoor van uw man die on mogelijk lange benen heeft. Een vriend die een erfenis heeft gekregen terwijl u zich een ongeluk werkt. Een medewerker met een hechte familie terwijl die van u maf is. Hoewel u blij voor anderen wilt zijn, kunt u dat soms gewoon niet. In dit hoofdstuk worden de zeer menselijke emoties jaloezie en af gunst onderzocht, alsook hoe deze te transformeren zijn met zelfuraarde ring, een authentiek gevoel van eigenwaarde en duidelijkheid over wie u bent en waar u voor staat. Wat is jaloezie, in Shakespeares Othello 'het

groenogige monster' genoemd? Het is een vorm van onzekerheid, hele maal over uw toeren zijn omdat u denkt dat u iets afgepakt gaat warden. U bent bijvoorbeeld jaloers op die langbenige kantoorassistente, bang dat ze uw man zal inpalmen, hetgeen een gebrek aan vertrouwen in uzelf en in hem weerspiegelt. Afgunst (in zijn scherpe vorm: nijd) daarentegen, een van de zeven 'hoofdzonden', betekent dat u wilt wat de Jansens heb ben en u niet, en het idealiseren van hun leven. Als u single bent zou u

322

EMOTIONELE

VRIJHEID

ZESDE TRANSFORMATIE

323

ogenschijnlijk gelukkig getrouwde vrienden kunnen benijden op een ma

makkelijker om blij te zijn voor hem. �oewel het mij gewaardeerd voelen

nier waar u alleen maar pijnlijk kleiner van wordt. Hoewel u hun alle ge luk van de wereld heht gewenst op hun trouwdag, hoopt u misschien stie

wonderen doet om mijn afgunst te sussen (een dynamiek die kinderen al in elke schoolpleinzandbak leren), lost het deze emotie niet op, en dat wil

kem dat hun relatie stukloopt. Afgunst maakt het ons onmogelijk vreug

ik nu juist. Nu heh ik een triomfantelijk gevoel telkens wanneer ik blij

de te scheppen in andermans successen, hoewel wij hen nooit om hun

ben met eerbetoon aan een ander zonder dat ik mij gekleineerd voel.

worstelingen benijden.

Naarmate mijn zelfWaardering is gegroeid, is mijn afgunst verflauwd

Het kan moeilijk zijn voor jaloezie en afgunst uit te komen omdat ze

- een vrucht van emotionele vrijheid.

het tegenovergestelde van goede wil zijn en hovendien politiek incorrecte

De Zesde Transformatie zal u verlossen van het hamsterwiel van jaloe

emoties zijn voor 'spirituele' mensen. Het is moeilijk toe te geven - te

zie en afgunst, van het zich minderwaardig voelen ten opzichte van ande

genover onszelf of anderen - dat wij niet het beste voor anderen willen

ren, zodat u in staat zult zijn om grootrnoedig te zijn. De waarheid is dat

omdat hun eigenschappen, bezittingen of prestaties maken dat wij ons

u niet minderwaardig bent. Niemand is beter dan u, ondanks de glorieu

klein voelen, of om de diepte van onze twijfel aan onze eigen waarde te

ze momenten van anderen. Orn u te helpen deze waarheden tot uw gees

erkennen. Toch moeten wij, om emotioneel vrij te zijn, heide doen. Her

telijk eigendom te maken, zal dit hoofdstuk de hiologie, spiritualiteit,

haaldelijk heh ik gezien hoe het oppoetsen of ontkennen van deze gevoe

subtiele energie en psychologie van deze emoties analyseren.

lens mijn patienten passief-agressief vijandig kan maken: ze reageren on

Onderstaande test zal inzicht bieden in de mate waarin u jaloers en af

bewust door anderen neer te halen om zich zo tegen een wankel zelfbeeld te beschermen. Hoewel afgunst en jaloezie krachtige drijfveren kunnen

gunstig bent. Het hebben van deze gevoelens, zelfs een beetje, kan zich tegen u keren. Maar probeer eerlijk te zijn zonder over uzelf te oordelen.

zijn die U er meer toe aanzetten Orn uit te blinken dan het eenvoudig he

Wij bezitten deze neigingen allemaal in verschillende mate, op verschil

wonderen van iemand zou doen, het zijn eerlijk gezegd wel tekenen van

lende momenten. Wees dapper: wijs gebieden aan waarop u moet groei

een geringe zelfWaardering. Deze emoties warden chronische oorzaken

en. Als u de technieken gebruikt die ik zal voorstellen, zult u al snel voor

van lijden tenzij we ze hewust aanpakken.

uitgang boeken terwijl u uw zelfWaardering versterkt.

Afgunst is een belangrijke leraar voor mij geweest. Ik heh me nooit af gunstig gevoeld op de meeste mensen, maar jarenlang werd ik chagrijnig

Jaloezie- en afgunsttest: Hoe jaloers of afgunstig ben ik?

als een collega, of ze het 'verdiende' of niet, op de bestsellerlijst van de New York Times belandde - een mijlpaal die ik nog niet heb bereikt. Ik

Stel uzelf de vraag:

voelde me haar mindere, gepasseerd, onzichtbaar. Dat afschuwelijke

•

Ontleen ik soms voldoening aan het neerhalen van mensen?

brandende gevoel verzengde mij. Ik wilde hun prestatie verwelkomen

•

Zou ik me opgelucht voelen als een collega geen promotie kreeg, ook al mag ik hem of haar graag?

maar kon dat niet. In dit opzicht kan ik naar de eerlijke bekentenis van auteur Gore Vidal verwijzen: 'Als een vriend succes heeft, sterft er een

•

Denk ik vaak dat anderen heter af zijn clan ik?

stukje van mij.' Ik heh nooit andere schrijvers persoonlijk benijd en de

•

Koester ik wrok jegens mensen die alles lijken te hebhen?

verleiding zat 'm oak niet in het geld. Wat ik benijdde was de erkenning

•

Voel ik me klein warden bij iemands schoonheid, brains of prestaties?

die hun werk ten deel viel. De hele tijd was ik bewust genoeg om te besef

•

Ben ik bang voor mensen die proberen mij te overtreffen?

fen dat de afgunst voortkwam uit mijn eigen gevoelens van tekortschie

•

Word ik bedreigd door het verleden van mijn partner?

ten; het was een obstakel dat mijn spirituele en emotionele groei belem

•

Ben ik van slag als mijn partner naar iemand anders kijkt?

merde. Daarom was ik vastbesloten het te overwinnen, en ik heh met be

•

hulp van technieken die ik met u zal delen vorderingen gemaakt. Ook moet ik bekennen dat ik snel overstag ga. Als iemand die ik henijd aardig is tegen mij of mijn schrijfWerk waardeert, wordt het opeens een stuk ge-

Zie ik de vrienden van mijn partner als rivalen voor mijn aandacht of liefde?

EMOTIONELE VRIJHEID

ZESDE

TRANSFORMATIE

Als u zes of meer vragen bevestigend beantwoordt, wijst dat op een aan

Onlangs had ik een droom waarin ik een man zag die verwoed pro

merkelijke hoeveelheid jaloezie of afgunst, drie- tot vijfmaal ja wijst op

beerde een ladder te beklimmen. Vanaf de grand fluisterde ik hem al

een matige hoeveelheid, een of twee keer ja op een kleine hoeveelheid, en

maar toe: 'Pssst, pssst,' maar ik wist zijn aandacht niet te trekken. Ik riep

nul keer ja vermoedelijk op een zeer geringe hoeveelheid {of u houdt

naar hem. 'Weet u, er is daarboven helemaal niets!' Hoe vaak ik ook pro

uzelf voor de gek). Bedenk dat ook maar een bevestigende reactie u de ge

beerde het hem duidelijk te maken, hij wilde niet luisteren en bleef bezig

legenheid biedt deze emoties op te ruimen.

met zijn krampachtige geklauter. Welnu, ziehier de wijsheid waaraan ik net als iedereen herinnerd moet warden: het beklimmen van de ladder

Zelfi.vaardering is de oplossing voor jaloezie en afgunst. Ik stel haar voor als

van de eindeloze begeerte zal ons niet vrij maken; het is niet de bron van

een levende, ademende positieve kracht die zich van binnenuit verbreidt;

geluk die we ons misschien voorstellen. Als we nu eens, in plaats daar

niet als een abstract idee of een psychopraatje van de koude grond. Zelf

van, onze goede daden hoger konden aansfaan dan werelds streven en

waardering is juist een in het hart gecentreerd besef van eigenwaarde dat u

applaus? Hoewel het loffelijk is dromen te hebben en uit te willen blin

gestaag ontwikkelt, een geloof in uzelf en in uw spirituele ontplooiing. Het

ken - en het is prima om iets te willen wat iemand heeft die u bewondert

is niet gebaseerd op egotripperij of op het geloof dat u beter bent dan wie

- u moet zelfwaardering oogsten van de liefde die u creeert. Dan kan nie

dan ook. Zelfi.vaardering kan gevaarlijk worden als het u zelfvoldaan, supe

mand die nog bedreigen.

rieur of blind voor uw eigen tekortkorningen maakt. Pestkoppen zijn vaak zeer met zichzelf ingenomen, net als racisten en seriemoordenaars.

Het volgende overzicht van jaloezie, afgunst en zelfwaardering zal u helpen deze emoties de baas te warden door hun biologie, spiritualiteit,

Wil zelfwaardering duurzaam zijn, dan kan ze niet enkel op iets uit

energetische kracht en psychologie te begrijpen. Van oedipuscomplexen

wendigs gebaseerd zijn - het zou een kaartenhuis zijn dat maar al te ge

tot het bewaren van sperma, u zult ontdekken waar oerimpulsen vandaan

makkelijk bezwijkt. Hoewel het uiteraard trots op, bijvoorbeeld, uw car

komen. De methoden die ik aanbied om zelfwaardering op te bouwen

riere of uw kinderen weerspiegelt, is het niet afhankelijk hiervan. Zelf

kunnen

bevrijden van kleinerende gevoelens van 'minder zijn dan' of

waardering die alleen op uitwendige factoren is gebaseerd is een illusie.

van een beschadigd vermogen tot vertrouwen. Ik garandeer u dat zo'n

Zoals een bevriende psychoanalyticus zei: 'U hebt het allemaal maar te

verlichting mogelijk is. Mijn spirituele leraar zegt: 'Een superieure per

huur.' Veel beroemdheden voelen zich, wanneer hun carriere stukloopt,

soon werkt er systematisch aan een beter mens te worden. Het is niet zo

begrijpelijkerwijs weggevaagd als de adoratie van het publiek is wegge

dat hij of zij beter is dan wie dan ook.' Denk op uw reis aan deze intentie.

vallen; een martelende val uit de gratie die ik verscheidene patienten heh

Leg de lat hoog. Zoals een van mijn patienten zei: 'Mijn doel is de per

zien doormaken. Toch weet ik hoe verleidelijk het is te geloven dat iets

soon te worden die ik in de ogen van mijn hond hen!'

buiten u - een geweldige baan, het tegenkomen van de ware jakob of jak oba, de loterij winnen - kan maken dat u zich oke voelt en uw afgunst sussen. Voor even lijkt dit misschien te werken, maar een uitwendige vastheid alleen, hoeveel voldoening die ook schenkt, kan zelfi.vaardering niet in stand houden. Het neutraliseert gevoelens van tekortschieten

DE ANATOMIE VAN JALOEZIE, AFGUNST EN ZELFWAARDERING: DE ZESDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN

slechts tijdelijk, tot er een nieuwe eruptie komt. Echte zelfwaardering �s

Het bevrijden van uzelf van de negatieve emoties van deze transformatie

meer consistent en is minder onderhevig aan invloeden van buitenaf.

begint ermee dat u ze bij u toelaat om delen van u te onthullen die mis

Daardoor kunt u rekenen op de persoon die u in zowel goede als zware

schien verborgen zijn. Dan kunt u deze gevoelens neutraal bekijken, zo

tijden bent geworden� Het is geen lapmiddel tegen afgunst en jaloezie;

als een natuurkenner die groepen raze flamingo's in het wild bestudeert.

het is een genezing. Dus kunnen, in het opzicht van emotionele vrijheid,

U bent een fascinerend onderwerp, dus begin er maar mee. Wees zowel

deze negatieve emoties alleen maar getransformeerd warden door de ma

de getuige als de belever van uw reacties. Oat geeft u de distantie om ge

nier te versterken waarop u uzelf innerlijk ziet.

bieden aan te wijzen die met zelfwaardering geheeld moeten warden.

EMOTIONELE

VRIJHEID

PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN JALOEZIE, AFGUNST EN ZELFWAARDERING OPNIEUW Sinds onheuglijke tijden hangt jaloezie samen met de paring; een ritueel dat met grote inzet en veel drama gepaard gaat en dat bij mensen en an dere dieren dodelijke territoriale reacties oproept. Waarom? Onderzoe kers zeggen dat de evolutie jaloezie als slimmigheid heeft bedacht om er voor te zorgen dat wij onze seksuele stek krachtig zouden verdedigen; als <lit domein wordt geschonden, bedreigt dat ons gevoel van dominantie en veiligheid. Dus zuiver vanuit oerperspectief beschouwd wordt een man jaloers omdat hij andere vrijers wil verjagen en wil garanderen dat zijn partner alleen zijn sperma bij zich draagt om nageslacht voort te bren gen. Een vrouw wordt jaloers omdat ze rivalen wil verjagen en wil garan dere'n dat de man er zal zijn om te helpen bij het grootbrengen van het kind. Kortom, jaloezie laait op als bet succes van voortplanting in gevaar is. Voortplanten of omkomen is een oergebod vanjewelste. Bij onze grotbewonende voorouders, en oak bij ons, kunnen zelfs ste ken van jaloezie worden opgeroepen door wat biologen gedrag van mate 9uardinB (partnerbewaking) noemen. Sams is dat goedaardig. Uw man slaat bijvoorbeeld zijn arm om u heen als er een knappe of gewaardeerde andere man nadert. Of u doet dat misschien bij uw man in de aanwezig heid van een aantrekkelijke of talentvolle vrouw. Het probleem is dat ja loezie in waanzinnige mate kan escaleren tot het dreigen met geweld, stalken, slaan of doodslag. (Mannelijke seksuele jaloezie is het motief achter meer clan de helft van de echtelijke moorden; jaloerse vrouwen <la den hun man ook, zij het minder vaak.) Ik las eens een schokkend kran tenverslag over een man die in een bar een vrouw een klap op haar achter ste gaf. Zij riep haar vriend, die dreigend op deze man af kwam en een ex cuus eiste. Toen de man hem in zijn gezicht uitlachte, volgde de vriend hem naar zijn huis en sloeg hij hem met een honbalknuppel dood. Als u jaloers bent of iemand kent die het is, let clan op specifiek gedrag van partnerbewaking waarvan bewezen is dat bet geweld voorspelt. De top drie behelst verbaal kleineren, een partner van vrienden en familie isoleren en de tijd van de partner monopoliseren. Ook verschillen man nen en vrouwen doorgaans in de stijl van het vertolken van hun jaloezie, al zijn dit generalisaties. Een man kan tegen zijn partner schreeuwen om dat zij met een andere man praatte, terwijl een vrouw haar partner kan dreigen met een beeindiging van de relatie. Het bloed van een man kookt

ZESDE

TRAN'SFORMATIE

327

doorgaans als zijn partner fysieke ontrouw begaat, terwijl een vrouw meer gehinderd wordt door de emotionele intimiteit van de affaire van haar partner. Onnadenkend de jaloezieen van een neanderthaler uitleven kan funest zijn in onze post-jager-verzamelaar-tijd. Die bruutheid doet andere men sen kwaad. Het geeft ook biologische druk op u en de ander door de over dadige stimulering van cortisol en adrenaline; de aanstichters van vroeg tijdige veroudering en ziekte. Vrijheid vereist dat deze emotie wordt be dwongen; een keuze met een biologisch el�ment. Ik wil graag dat u be grijpt dat jaloezie, net als angst, twee verschillende routes door uw brein kan nemen. Ze kan een langzamere weg nemen door de hersenschors, de zetel van de rede. En ze kan de snelle route naar bet meest primitieve deel van uw grijze cellen nemen, de amygdala, om onmiddellijk alarm te slaan. U bepaalt welke weB dejaloezie volBt door de zeBBenschap over uw her senen uit te oefenen. Hoe? Door wat wetenschappers 'territoriale ontvlam rningspunten' noemen te herkennen; voorspelbare triggers die u onrus tig maken - bijvoorbeeld als uw partner te laat is maar niet belt of als hij of zij flirterig is op een feestje. Als u bewust pauzeert om over deze trig gers na te denken, zet u zichzelf op de tragere hersenroute zodat u niet een of antler ongeleid projectiel wordt door uw partner jaloers te verdedi gen alsof uw leven ervan afhangt. In plaats van gedachteloos terug te slaan kunt u zichzelf vanuit een meer gematigd standpunt afVragen: 'Is dit een echte dreiging of reageer ik zo omdat iemand mijn onzekerheden en geringe zelfwaardering heeft geactiveerd?' Vaststellen wat u drijft maakt dat u verstandiger reageert en constructieve oplossingen vindt. De middelbare school is een pikante omgeving om de biologische as pecten van jaloezie en afgunst in vitro gade te slaan. Jaloezie en afgunst zijn endemisch op de middelbare school; een petrischaaltje voor deze emotionele microben. Adolescentie is een hormonaal gestimuleerde toe stand van bijna-waanzin die deze emoties versterkt. Als meisjes die wor den overstelpt door het sinds kort stromende oestrogeen, elke maand ei tjes producerend die bevrucht kunnen warden, wanhopige jongens te genkomen die buiten zinnen zijn van testosteron, werpt de voortplan tingsagenda van de natuur zich er als een dolle op. Deze driften, welis waar onbewust, liggen aan de katachtige botsingen tussen meiden en de mannelijke competitie onder tieners ten grondslag. In mijn middelbareschoolcultuur hing zelfwaardering vaak samen met de vraag of u al dan niet deel uitmaakte van een tweetal; zo ja, dan be-

EMOTIONELE VRIJHEID

ZESDE TRANSFORMATIE

zat u een hogere sociale status clan de loslopende 'afgedankten'. Ik had

gezondheidsvoordelen van zelfwaardering. Gebleken is dat het stress op

nooit deel uitgemaakt van de incrowd die in de middagpauze op het bo

vangt, de endorfinespiegel verhoogt en emotioneel en fysiek welzijn be

venterras van het binnenplein rondhing. Mijn hippievrienden en ik rook

vordert. Daaruit volgt dat, als u positief over uzelf bent, uw fysieke li

ten stiekem sigaretten bij de aula aan de overkant van het terrein achter

chaam meer tevreden is. Omgekeerd verhoogt een geringe zelfwaarde

het sportveld. Ook al was ik er trots op dat ik een rebel was, toch voelde

ring het risico van een depressie, eetstoomissen, sui:cide en chronische

het als een schande om 'niet populair' te zijn - een stigma dat ik maar

fysieke symptomen zoals vermoeidheid of rugpijn. Sommige mensen

moest dragen. Ik benijdde die succesvolle figuren die alles moeiteloos le

rnet een geringe zelfwaardering zijn vatbaar voor jloccinaucinihilipilijica

ken te hebben. Zoals veel vrouwelijke klasgenoten benijdde ik meisjes

tion, de gewoonte orn alles als waardeloos te bestempelen. (Het is een van

met een vriendje. Of als ik er een had, was ik op mijn hoede voor de fem

de langste woorden in de O eford EntJlish Dictiona111. Probeer het maar

mes fatales die hem konden afpakken; dat soort dingen gebeurde voort

eens uit te spreken!) Degenen die hieraan 1ijden zijn niet alleen maar

durend. Toen had ik twee jaar lang een vriendje dat voor mij de hemel op

sornber over zichzelf; ze zijn permanent negatief. Een comedienne die

aarde was. Maar, grillig als tieners vaak zijn, hij liet mij vallen voor een

patient bij mij was bezwoer dat ze zo ongelukkig m6est zijn om haar ko

blondharige, blauwogige cheerleader omdat hij 'populair' wilde zijn. Dit

mische kracht te behouden; een overtuiging die een lirniet stelde aan het

verlies betekende zowat dat mijn hart uit mijn lijf werd gerukt en het was

bereik van onze therapie. Geringe zelfwaardering is niet biologisch heil

een klap voor het intui:tieve deel van mij dat zo vol vertrouwen was ge

zaam en leidt niet tot gezondheid, geluk of ook maar een schijn van erno

weest met een

tionele vrijheid.

all !:j o u need-is-Iove-onschuld. -

Deze pijn overschaduwde

lange tijd mijn liefdesrelaties; het maakte het moeilijk voor mij om voluit vertrouwen en liefde te geven.

Onderstaande oefening zal uw gevoel van eigenwaarde doen toene men en u helpen zwakke gebieden te versterken. Op een zuiver biolo

Biologisch heeft het zin dat sekshormonen in de adolescentie en later

gisch niveau kan het simpelweg uitproberen van nieuwe gedachten en

de inzet. voor jaloezie en afgunst verhogen: de missie van het lichaam is

gedragsvormen neurostoffen van welzijn genereren die dat proces op

voor onze soort de voortplanting. Echter, uw missie is, naarmate uw vrij

gang zullen brengen.

heid zich ontplooit, niet simpelweg dat u door uw meest primitieve im pulsen wordt aangedreven, maar dat u ook put uit andere aspecten van uw karakter en menselijk potentieel.

Emotioneel actiedeel

Hoewel afgunst minder is onderzocht dan jaloezie, levert onderzoek door economen uit Oxford een verbazend inzicht op in de mate waarin

VERSTERK UW ZELFWAARDERING,

mensen een winnaar haten uit afgunst. De onderzoekers bedachten een

BERElK EEN BIOLOGISCHE TOPVORM

experiment dat met echt contant geld werd gespeeld en waarbij proefper sonen konden besluiten het geld van andere mensen 'weg te branden',

1. Neem deze check/ist voor zelfwaardering door. Kijk of u deze eigenschappen

maar alleen tegen de prijs van het spenderen van eigen geld. Ondanks

hebt. Zo ja, geweldig. Geen probleem als het niet of slechts zeer ten dele

grote, reele financiele kosten voor deze proefpersonen koos de meerder

het geval is. Beoordeel eerst hoe het met u staat; begin dan met verande

heid ervoor de rijkdom van anderen te vemietigen in plaats van hun eigen

ringen.

reserve aan cash op te bouwen. Berouwvol concludeerden deze onderzoe kers dat hun experiment de meer duistere, afgunstige kant van de mense lijke natuur aantoonde. Het altematief voor deze emotionele kort-door-de-bocht-benadering is het ontwikkelen van zelfwaardering zodat u niet meer door onzeker heid in uw duistere zelf verandert. De wetenschap geeft hoog op over de

•

U hebt over het algemeen een positieve houding.

•

U slaat uzelf hoog aan.

•

U kunt rustig opkomen voor uw emotionele behoeften.

•

U beschouwt uzelf als iemand die bekwaam is en zijn leven onder contro le heeft.

330

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZESDE TRANSFORMATIE

331

heeft meer dan drieenhalf miljoen jaar gekost, de tijd dat er naar men •

U haalt uw schouders op voor wat anderen van u vinden.

•

U voelt u door het succes van anderen niet bedreigd.

2. Richt u op een gebied van zelfwaardering om dat te versterken. Wijs een punt in de checklist aan dat om versteviging vraagt. Doe dan een week lang een experiment. Laten we zeggen dat u zich bekwamer in uw werk wilt voelen. Kies een haalbaar doel. leg tegen uzelf dat u het kunt bereiken; geef u niet aan negativiteit over. Daardoor wordt de biologische verande ring in gang gezet. Zet dan een kleine stap voorwaarts. Maak een rapport af dat er nog lag. Ontleen trots aan die prestatie. Wijs uzelf op de verdien sten van het voltooien van een taak; betoon uzelf wat liefde. Vervahg een verwijtende houding door zelfbevestiging. Luister dan naar uw lichaam. Merk op hoe deze inspanningen het welzijn stimuleren. Blijf uw houding ombuig.en en concentreer u op nieuwe gebieden als u ergens klaar mee ben1:. Geen enkele taak is te klein. Het is de positieve houding die u erbij hebt die de emotionele en fysieke gezondheid schraagt

aanneemt hominiden op aarde zijn, om dit punt te bereiken - het moest

van ver komen. Een deel van deze adaptieve ommekeer behelst het begrij

pen van de spirituele betekenis van jaloezie en afgunst; hoe ze ons kun

nen aansporen om zelfwaardering op te bouwen. Ik beschouw een spiri

tuele benadering als bijzonder relevant voor het overwinnen van deze

emoties. Waarom? Zelfwaardering komt niet enkel uit de materiele we reld op. Het houdt ook in dat u waarde hecht aan uw intuitieve band met

een hogere macht, de groei van uw goedheid en de verdieping van uw

ziei. Iemand moet spiritueel rijp genoeg zijri om de intrinsieke waarde te

kennen van het overwinnen van negativiteit door liefde, hetgeen teder

heid tussen ons mogelijk maakt. Daar moet echte zelfwaardering uit

voortkomen. Als u in uw kleine zelf vast blijft zitten door samen te span

nen met jaloezie en afgunst, zult u de grootste verliezer zijn doordat u uw

kracht verspeelt. Gebruik om dit te voorkomen een mantra die mijn spiri tuele leraar aanreikt: 'Ik sta haven alles wat klein is in mij.' Herhaal dit net als ik regelmatig om weer te weten hoe groat u werkelijk bent.

De uitvoering van dit actiedeel versterkt de band tussen u en uw biologi

sche systeem en doet u van alle endorfinen genieten die uit een verhoog

de zelfwaardering voortvloeien. Streef naar een hecht samengaan van een

positief lichaam en een positieve geest. Vergis u niet: jaloezie en afgunst zullen die heilzame onderlinge afstemming uitsluiten. Bedenk dat, biolo

gisch gezien, de stress van die negativiteit een prijs heeft.

In de hele Bijbel en andere gewijde geschriften komen jaloezie en af

gunst volop voor. Denk aan Kai:n, de eerste moordenaar, die zijn broer

doodslaat nadat de God van het Oude Testament heeft verkondigd dat

Abels offer hem meer behaagde. In Genesis verbant God Kam uit Eden

om een 'vluchteling en zwerver op aarde' te warden. Of neem Inferno van

Dante, waarin de ogen van de afgunstigen met draad zijn dichtgenaaid

vanwege het 'zondige' genoegen dat ze erin schepten anderen neer te ha len. Zulke strenge vonnissen zijn echter niet het antwoord dat tot de be

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN JALOEZIE, AFGUNST EN ZELFWAARDERING Als patienten jaloers of afgunstig bij mij komen, zie ik intuitief dit: er is

een immense hemel overal om hen heen en toch zitten ze in een raam

vrijding van deze emoties bij iemand leidt. In mijn visie hebben jaloezie

en afgunst hun eigen inherente consequenties alleen al door de druk die

ze op de vrijheid leggen. Het is ontzaglijk moeilijk je spiritueel te ont plooien als je emotioneel zo aan banden ligt.

loos cachot opgesloten dat is gevuld met giftige dampen - zo dichtbij,

De spirituele ruggengraat van zelfwaardering

chiater heh ik tot taak hen en u te helpen zich te verbinden met iets gro

vereist dat u zich geheel afwendt van de dwangmatige gerichtheid van on

giftige stoffen oplost.

pannen zijn.' Voor sommigen die verslaafd zo'n dagdroom najagen, is

maar toch ook zo ver weg van de ruimte die hen omgeeft. Als energiepsy

ters clan de kortzichtigheid van de negativiteit - een besef van geest dat Het verschil tussen ons en onze vroege voorouders is dat, gelukkig,

onze hersenen zich ontwikkeld hebben zodat we ervoor kunnen kiezen

deze emoties te transformeren in plaats van er enkel op te reageren. Het

Het begrijpen van de samenhang tussen spiritualiteit en zelfwaardering ze maatschappij op uiterlijkheden: 'Als ik maar had, dan zou ik onder de

zelfs onmiddellijke bevrediging niet snel genoeg, en deze vervliegt ook

nog eens snel. Met patienten en voor mezelf heh ik twee principes gevon den voor het ontwikkelen van een duurzaam besef van waarde en waar digheid:

332

DE ZESDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

Breng radicale nederigheid in plaats van egotripperij in praktijk.

Gij zult niet vergelijken.

Jaloers en afgunstig zijn verslindt enorm veel energie. Waarom zou u die niet besteden aan het versterken van uw spirituele kem? Op het eerste ge zicht lijken de principes die ik aanreik misschien intultief onaannemelijk voor de westerse notie van zelfwaardering omdat ze niet als oplossing voorstellen dat u uw ego opblaast en anderen overtroeft. Het doet mij ge noegen een andere wijze van zijn aan te bieden. Eerste principe: Breng radicale nederigheid in plaats van egotripperij in praktijk. De spiritueel meest geloofwaardige mensen die ik ken zijn bescheiden en vriendelijk. Ze lopen niet pronkend rond als pauwen, betoverd door het denkbeeld hoe fantastisch ze zijn. Mijn helden zijn de dalai lama, Nelson

333

en wankel aan, maar het wordt steviger zodra zij een gezonder gevoel van eigenwaarde en verbondenheid met de Geest ontdekken. Vergeet maar hoe indrukwekkend egotisten er vanbuiten misschien uitzien of hoe an

deren voor hen kruipen. Het zijn grate huichelaars, zelfs tegenover zich zelf, met een onderontwikkeld hart. Egotisten pronken met wat ze heb ben: bezittingen, sociale status of zelfs het 'hoge spirituele plan' waarop ze volgens henzelf vertoeven vergeleken met ons stervelingen.

Klein ego, grate ziel: dat is emotionele vrijheid. Een van de wegen die daarheen leiden loopt via nederigheid; een spirituele voorzorg tegen ego tisme. Toch wordt in kringen van grate presteerders nederigheid ten on rechte geassocieerd met zwakheid, een mietje zijn, over je heen laten lo pen omdat je niet gewiekst genoeg bent. Het toonaangevende type man

en vrouw dat onze cultuur zo verheerlijkt is het tegenovergestelde van be scheiden; het zijn rabiate strebers en ze zijn er trots op. Laat me een en antler over nederigheid rechtzetten. Hier volgen enkele eigenschappen

pad; geen machtsbeluste egomaniakken. Begrijp me goed. Ik hen voor

die samen deze innerlijke kracht vorrnen. Het bezitten daarvan zal hel pen de wurggreep van jaloezie en afgunst te verbreken.

een gezond ego. Het is ons bewuste besef van ons zelf, de 'ik' van het

Nederigheid is:

Mandela en Rosa Parks - minzame pleitbezorgers van een edelmoediger

menselijk systeem. Egotisme, egotripperij, betekent echter dat je een op geblazen identiteit hebt, een inslag van negativiteit die de spiritualiteit en

•

en niet uzelf als het middelpunt ervan zien.

de bevrijding die deze brengt aantast. In mijn ogen zijn egotisten opge blazen windbuilen. Ze willen altijd nummer een zijn, halen hun neus

•

gewoonlijk een gevarieerde mate van aanleg voor empathie en liefde in

•

vergelijking met narcisten, die doorgaans meer gehandicapt zijn op die

•

van mindenvaardiBheid, wat de reclen is dat deze arootdoeners anderen kleine

•

ren en vaak een onuitroeibare ambitie hebben. Net als iedereen heh ik talrijke

•

gelijkt. Op de jaarlijkse kerstparty was mijn verschrikte vriend, toen hij het marmeren alter ego van zijn gastheer zag, geneigd om te salueren. Zoals alle goede centurions staan egotisten op een saluut. Mijn spirituele leraar omschrijft een persoon met een groat ego als 'een veer die doet alsof hij een pijl is'. Dit klinkt intu!tief overtuigend. Als ik patienten die egotist zijn intu1tief peil, voelt hun zelfwaardering fragiel

Uw gaven (waar je niet mee moet pronken) en uw beperkingen ken Kunnen lachen om uw tekortkomingen. Proberen twijfels aan uzelf de baas te warden; zelfs als iemand krijgt wat u verdient of u overtreft.

egotisten ontmoet, maar de baas van mijn vriend, directeur bij een van de

lo zwaar standbeeld van Julius Caesar - iemand met wie hij zich vaak ver

Geest zien in iedereen die u ontmoet; zelfs in diegenen die u niet mag. nen.

gebieden.) Eaotisme is aeen teken van zelfWaarderina. Het verberBt Bevoelens

zijn statige huis in Bel-Air verheft zich een drie meter hoog, zowat 140 ki

Inzien dat wij allemaal op gelijke hoogte staan; niemand staat op een sokkel.

voor u op en zijn nogal eens jaloers of afgunstig. (Toch hebben egotisten

vijfhonderd topbedrijven van Amerika, spant wel de kroon. In de hal van

Met ontzag beseffen dat u een spikkeltje in een oneindig heelal bent,

•

In de praktijk constant eenvoudig zijn en eenvoudige dingen waarde vol vinden. Bijvoorbeeld de schoonheid van een bloem, een liefdevolle uitwisseling, de gratie van doodgewone momenten waarderen - niet verslaafd zijn aan materiele extravagantie bij wijze van zelfwaardering.

In de energiepsychiatrie moedig ik deze eigenschappen van nederigheid bij mijn patienten aan. Het zijn geheime wapens voor het bewaken van zelfwaardering omdat ze opnieuw definieren wat echte waarde uitmaakt. Zoals het zengezegde luidt: 'Na de vervoering de vuile was'; een gezonde

DE ZESDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

334

335

balans die ik in de therapie voorschrijf. De traditionele psychiatrie be

tengewoon zijn!' Terwijl zij wegliep vond ik, anders dan zij, dat het de

spreekt nederigheid doorgaans echter niet als een therapeutisch doel. In ' plaats daarvan pakt ze het feit aan dat iemand woedend is over een onder-

maal heb ik mijn momenten van ijdelheid; ik beweer niet dat ik een per

gane vemedering - een denkbeeld dat meer met schaamte te maken heeft. Voor mij is nederigheid een houding die noodzakelijk is voor de benadering van jaloezie en afgunst, daar zij die zowel vanuit een kos misch als vanuit een materieel gezichtspunt aanpakt. Het kan uitputtend zijn om het middelpunt van het heelal te zijn; omgekeerd kan het een op luchting zijn om uzelf minder serieus te nemen. Als zelfwaardering meer gaat over wie u bent clan over het winnen in eindeloze reeksen competi ties heerst er vrijheid. Een boek dat ik naast mijn bed heb liggen is The Practice

of God door

Broeder Laurenti us [B esef van

ofthe Presence Gods teBenwoorditJheid, door

Broeder Laurentius), die zich in 1666 in Parijs bij de 'ongeschoeide' kar melieten aansloot. Hij had een verlangen: gemeenschap met God, die hij evenzeer in keukenwerk als in zijn kathedraal vond. Van deze nederige monnik is weinig bekend afgezien van zijn werk in de keuken, en dat hij een geweldig onhandige knaap was die alles brak. Het was de roeping van Broeder Laurentius het heilige in het alledaagse te zien. Zijn hele le ven lang vond hij daarin zin. Breng in diezelfde trant nederigheid als een leefwijze in praktijk. Zoek zelfwaardering in de heiligheid van kleine, zorgvuldige <laden en in de liefde die u de wereld bewijst. Ga niet zitten wachten tot er grote dingen gebeuren waar waarde uit voortvloeit. Broeder Laurentius schrijft: 'Roem en grootheid zijn vaak een begoocheling en een valstrik. Misschien zijn de allergrootste mensen wel diegenen die helemaal niet op zoek zijn naar grootheid.' Toch hebben ook nederige mensen een ego; alleen hebben die ego's het niet voor het zeggen. En ook laten ze zich niet in met de ij delheid van valse nederigheid, ogenschijnlijke bescheidenheid of gebrui ken ze zelfverachting om egotisme te maskeren - een risico voor ieder een, ook voor 'spirituele mensen'. Of u nu hamburgers bakt of een land regeert, nederigheid is een egaliserende houding van respect jegens uzelf en anderen. Onlangs, op een conferentie waarbij ik een workshop intu!tie had ge geven, zag een deelnemer mij in T-shirt en yogabroek in een lift en zei: 'Wow, u bent een gewoon iemand!' Ik vatte het als een compliment op en straalde terug. Een vrouw die vlakbij stand had dit gehoord en zei: 'O, ik vind het vreselijk om een gewoon iemand genoemd te worden. Ik wil bui-

beste typering was die iemand van mij had kunnen geven. Zoals wij alle manent baken van nederigheid hen. Maar ik waardeer oprecht hoe spec taculair het gewone is. Ik word verrijkt en getroost door iedere verbon denheid van mens tot mens; de kameraadschap waarin wij allemaal de 'len. Nederigheid schenkt je de vrijheid om natuurlijk te zijn, zonder pre tentie of iets wat zo nodig bewezen moet worden. Beoefen in uw leven de nederigheid. Wees een bloem onder bloemen - en, zoals de dichter Mary oHver het zegt, 'een onkruid tussen de onkruiden'. Het werkt geweldig bevrijdend. Tweede principe: Gij zult niet vergelijken. Vergelijken is een natuurlijke neiging die wij allemaal hebben. Het kan volkomen neutraal zijn, zoals wanneer u louter overeenkomsten en ver schillen registreert. Zulk vergelijken is noodzakelijk voor een doordachte aanpak. Het is ook productief als u wordt gei:nspireerd om met ander mans indrukwekkende eigenschappen te wedijveren. Het wordt echter disfunctioneel als het afgunst en jaloezie oproept; als u zichzelf als beter of minder clan anderen beoordeelt. Denk maar na: zonder vergelijken konden jaloezie en afgunst niet bestaan. (Interessant is dat het eerder gangbaar is u minder te voelen clan de mensen met 'meer' dan u dank baar te voelen vergeleken met de mensen met 'minder'.) Wij zijn een samenleving van vergelijkingsverslaafden. Het begint al op dag een. Baby's warden met elkaar vergeleken. Welke is knapper, schattiger, voorlijker? Dan komt het voortgezet onderwijs. Ik herinner me een afschuwelijk spel dat sommige van mijn door de wol geverfde klasgenoten wel eens speelden. Ze kozen clan een doelwit uit; gewoonlijk een verlegen, onzekere leerling. Dan dreunden ze samen op een brutaal boosaardige toon de regels op: 'Een van ons is een zwam. Haar naam is de [volgt de naam]-zwam,' tot het arme kind, totaal vemederd, wegsloop. Dus op school waren er eigenlijk de zwammen en de niet-zwammen. Niet veel anders clan de uitsplitsing van onze vergelijkingen in het latere leven, in de persoonlijke en de politieke sfeer. Sjiieten en soennieten. Blanke chauvinisten tegen joden en zwarten. Protestanten en katholieken in Belfast. Uzelf vergelijken met anderen kan een band van gewone ka meraadschap uitsluiten en het vormt een hindernis voor het vinden van ...echte waarde. Of u trekt uiteindelijk aan het kortste eind, of, als u aan-

EMOTIONELE

VRIJHEID

vaardt dat u uzelf in een stratosfeer boven iedereen plaatst, u bent ner gens. Zelfwaardering moet voortkomen uit simpelweg uzelf zijn. In spiritueel opzicht is het vergelijken van uw levenspad met dat van een ander het onderling vergelijken van appels en peren. Uw leven is uit drukkelijk bedoeld voor de groei van uw ziel. Intu"itie helpt u dit te weten. Als u uw intu'itie inschakelt, probeer dan de charme van zowel de hinder nissen als de vreugden die u ondervonden hebt te peilen. Zij vormen·'s le vens nalatenschap aan u. Zelfwaardering vloeit voort uit het omhelzen

ZESDE

TRANSFORMATIE

337

plaats van wat wij missen, om niet toe te staan dat vergelijkingen onze ei genwaarde of ome bijdragen aan de wereld overschaduwen. Onderstaande oefening zal u in staat stellen de emotionele vruchten van de twee spirituele principes die we besproken hebben te plukken. Ze zullen de manier waarop u met jaloezie en afgunst omgaat opnieuw condi tioneren. Als deze emoties de kop opsteken kunt u, in plaats van erdoor te worden verteerd, zeggen: 'Ho, stop!' Vraag dan om wat hulp van de geest en pas de technieken toe die ik voorstel om een andere koers te volgen.

hiervan; werken met wat elke dag brengt. Hoe u uw tijd hier besteedt is uw zaak. Waarom zou u hem verdoen met vergelijken? Realistiscli be schouwd zult u het waarschijnlijk toch doen. Dat geldt voor ons allemaal. Maar laten we het toch volhouden onze ogen op onszelf gericht te hou den om zelfwaardering te ontwikkelen; en laat dat vrijheid scheppen. Mijn patient Joe, een ongekunstelde marketingdirecteur die het tegen overgestelde van glad is, worstelt met afgunst als de gehaaide partners

Emotioneel actiedeel LAAT SPIRITUALITEIT UW ZELFWAARDERING VERHOGEN 1. Kies een persoon jegens wie u ja!oezie of afgunst koestert. Misschien is het

vraagt zich af: 'Hoe komt het dat de harde jongens altijd de kanjers bin

fa een collega die bij uw meerdere in de gunst staat of een verwaand, rijk milielid. Maak van deze persoon uw proefkonijn voordat u deze emoties te

nenhalen?' Niet dat hij zijn ethiek wil aanpassen, maar in vergelijking

genover anderen gaat transformeren.

van zijn bedrijf de meest prestigieuze clienten krijgen toegewezen. Joe

vindt hij zichzelf minder succesvol. En hij betreurt het dat 'die vuigeri ken' er zo zelfingenomen uitzien. In mijn ogen was het maar al te na tuurlijk dat Joe in verwarring was toen hij in de marge werd gedrukt. Maar het verraderlijke van een geringe zelfwaardering is dat het jou tot die machteloze positie veroordeelt. Daarom wilde ik hem helpen assertie ver te worden en drong ik er bij hem op aan met het management te brainstormen over het binnenhalen van clienten die hij wenste. Ook hielp ik Joe een spiritued georienteerde kijk op de situatie te krijgen. Hoewel de wetten van de natuurkunde dicteren dat iedere actie een gelij ke en een tegenovergestelde reactie kent, is de vrijheid die machtsmis bruikers opofferen niet altijd evident. Door mijn werk met zulke patien ten weet ik dat hardheid een lintworm is die uw vitale kracht verbruikt. Chronische pijn, depressiviteit, een verminderd vermogen tot intimiteit: anderen zien deze gevolgen van meedogenloosheid misschien niet, maar ik wel. Ik was het met Joe eens toen hij het er vervolgens over had hoe on eerlijk het leven kan zijn; een ontnuchterend feit om nu en dan eens te constateren. Maar ik drong er bij hem ook op aan het daar niet bij te la

2. Cedraag u anders. Oefen in het omgaan met jaloezie en afgunst door zorg vuldige toepassing van nederigheid en door vergelijkingen te vermijden, ook al irriteert de persoon u. U kunt bijvoorbeeld, in plaats van automatisch uw stekels overeind te zetten of diep weg te zakken in uw stoel wanneer uw meerdere deze collega prijst, in een collegiaal gebaar haar goede ideeen ver welkomen. Probeer niet toe te geven aan het gevoel dat u minder bent Voeg er liever uw eigen goede ideeen aan toe, in mondige �elijkwaardigheid, zon der u door de relatie tussen uw baas en uw collega en door uw wankele zelf waardering te laten afschrikken. Hoewel u het recht hebt verstoord te zijn over de voortrekkerij door uw meerdere, zal een bescheiden maar van zelfver trouwen getuigende benadering een begin van verbetering betekenen. Neem in dit geval en bij dat rijke familielid het gebod 'Gij zult niet vergelijken' ter harte. Concentreer u van nu af op datgene wat u wel hebt; op hetgeen u ge lu kkig maakt. Laat dat het oogmerk van uw optreden zijn.

3. Prijs uzelf. Ontleen zelfwaardering aan uw inspanningen om positief met deze emoties om te gaan. Het betonen van nederigheid en het vermijden van vergelijkingen verbindt u met een groeiende goedheid binnen en bui

ten, zoals de meeste mensen doen. Afgezien van assertief optreden of het

ten u; een spirituele essentie. Het voedt een liefdevolle houding in relaties

vinden van een andere baan is het Joe's spirituele opdracht, en die van

in plaats van een verdedigende.

ons, om de blik steeds opnieuw te verleggen naar wat wij hebben in

EMOTIONELE VRIJHEID

Het inzetten van deze methoden schept een precedent voor emotionele

ZESDE

TRANSFORMATIE

339

Hoe de energie van jaloezie en afgunst voelt

bevrijding. 'Je bent goed bezig,' zeg ik, telkens wanneer ik me staande houd tegen jaloezie en afgunst, of ik ze nu helemaal de baas word of niet,

•

trots tegen mezelf. De steevaste boodschap die ik voor negativiteit heh is:

•

'Jij gaat niet winnen. Ik zal altijd blijven proberen jou te verslaan.' Ver

•

plicht uzelf daar oak toe. Zadra u een definitieve positie kiest ten aanzien

•

van deze emoties, wordt u door iets daarboven gehoord en sluit dat iets

•

Als koortsige golven van hitte. Zuur, brandend, ontstoken. Obsederend, onder druk zettend. Alsof het als een boemerang werkt om u te verzwakken Onderdrukkend; het maakt dat u zich klein voelt warden op uw plaats.

zich bij uw intentie aan. Het doet het werk niet voor u, maar het zal u de moed schenken om de overwinning na te jagen.

Hoe de energie van zelfwaardering voelt

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN JALOEZIE,

•

Recht als een pijl.

AFGUNST EN ZELFWAARDERING

•

Alsof u langer bent geworden.

•

Kalmerend warm, versterkend.

Belangrijk voor emotionele vrijheid is dat u leert hoe positieve en negatie ve gevoelens intui:tief uw lichaam bei:nvloeden. Elke emotie heeft haar ei

Kalm, verkwikkend, vredig.

•

Bevorderlijk voor een goede lichaamshouding en oogcontact.

gen karakteristieken. Om jaloezie, afgunst en zelfwaardering energetisch in kaart te brengen stel ik een drieledige benadering voor. 1.

Bespeur de energie van emoties

Op het niveau van subtiele energie vergelijk ik jaloezie en afgunst met de brandende oprispingen die het gevolg zijn van de ziekte van terugvloei end maagzuur. Deze emoties verzengen mij vanbinnen en bezorgen mij opvliegers - een nerveuze toestand die de vitaliteit aantast. Jaloezie en af gunst zullen lichaam en geest verzengen als u het toelaat. Aan de andere kant voelt zelfwaardering alsof ik gevuld word met de meest heerlijke

Als u beseft hoe jaloezie en afgunst inwendig doorwerken, vindt u ook de manier om ze te transformeren in plaats van u door deze emoties te laten

overheersen. Ook maakt herkenning van de energetische kenmerken van zelfwaardering het gemakkelijker die op te roepen, maar bovenstaande lijst is slechts een beginpunt; k.ijk hoe deze emoties zich op unieke wijze in uw lichaam manifesteren. Snel en resoluut handelen om voor het posi tieve op te komen is de weg van de emotionele strijder. 2.

Let op emotionele synchroniciteiten

warme honing; een genezend balsem tegen de ontsteking van jaloezie en

Als u op energie bent afgestemd bent u gevoeliger voor de manier waarop

afgunst. Ik spoor deze energieen langs intui:tieve weg in mijn lichaam op

goedgunstigheid tussenbeide kan komen om negatieve emoties op te rui

als een eerste verdedigingslinie tegen negativiteit.

men. Als u eenmaal beseft dat leven met stromen te maken heeft, dat on

Signaleer, terwijl u de emoties van de Zesde Transformatie onder

ze energievelden constant overlappen, zult u vollediger openstaan voor

zoekt, hun fysieke uitwerking op u. Ga ervoor: neem iemand in gedach

synchroniciteiten; een vorm van goedgunstigheid. Deze 'ge'inspireerde

ten die jaloezie of afgunst oproept. Gooi het er gewoon uit; oordeel niet

gelijktijdigheden' zijn momenten van perfecte timing wanneer de dingen

over uzelf. Het zou een Nobelprijswinnaar of een supermodel kunnen

met een verbluffende precisie op hun plaats vallen. De emoties waaraan u

zijn, afhankelijk van datgene waardoor uw onzekerheden warden aange

aan het werken bent zullen de synchroniciteiten bepalen die u ervaart.

wakkerd. Jaag deze emoties op stang terwijl u tegelijkertijd de reacties

Misschien biedt iemand, wanneer uw zelfwaardering een opsteker nodig

van uw lichaam registreert. Denk daama aan iemand die uw zelfwaarde

heeft, die u net hebt ontrnoet u de perfecte baan aan. Of u moet voortdu

ring aanmoedigt- een leraar, een minnaar. Stel vast hoe anders dat voelt.

rend aan een vriend denken die zich bewust is van uw afgunst omdat hij

Hier volgen enkele algemene kenmerken van beide emoties om op te let

zich verlooft- en hij belt liefdevol op am het eens uit te praten. Het intel

ten.

lect noteert deze voorvallen misschien als louter toeval; een onderschat-

340

EMOTIONELE VRIJHEID

ZESDE TRANSFORMATIE

341

ting uit onwetendheid. Zulke gunstige kruispunten zijn onvervalste intui:

het plot over een medium dat Judith heette en dat met intuYtieve vermo

tieve momenten waarop energetische krachten zich via synchroniciteiten

gens worstelde waarvan de met haar verloofde geestelijke niet wilde dat

aandienen om u emotioneel bij te staan.

zij die gebruikte. Ik sloeg vier vliegen in een klap. Hoe was het mogelijk?

Een synchroniciteit die een waar godengeschenk was hielp mijn

Dat was precies het verhaal van mijn leven dat ik zo'n 25 jaar later in mijn

vriendin Tess met een sollicitant. De goedaardige Tess geeft mensen al

boek vertelde; helemaal tot aan die orthodoxe vriend die ik hier in hoofd stuk 4 heb genoemd, wiens rabbi ons uit elkaar dreef door mij een heks

tijd het voordeel van de twijfel; ditmaal moest ze dat zelf bezuren. Tess wilde haar bedrijf voor grafische vormgeving uitbreiden en voerde get

te noemen omdat ik over mijn voorgevoelens praatte. Men heeft wel ge

sprekken met potentiele partners. Ze ontmoette Ellen, .een ogenschijnlijk

zegd dat synchroniciteiten een knipoog van God naar ons zijn. Voor mij

ideale kandidaat, slim en getalenteerd - hoewel ze een beetje knorrig leek.

was dit een dosis verwondering die onderstreepte dat mijn twijfels aan

en een sarcastische opmerking over de populaire kauwgomkleurige in

mezelf beperkter van omvang waren dan het veel grotere mysterie van het

richting van het kantoor maakte, die ze 'passe' vond. 'Ze heeft vermoede

!even. Er manifesteerde zich een orde die dwingender was clan datgene

lijk even haar dag niet,' giste Tess. Later belde ze, op het punt om Ellen

wat mij neerdrukte. Als iemand mij dit gewoon verteld had, zou dat bij

een contract aan te bieden, naar haar mobiel. Het was me de verbinding

lange na niet met hetzelfde enthousiasme gepaard zijn gegaan. Boven

we! - Tess kon Ellen met iemand anders horen praten, en het ging over

dien hebben synchroniciteiten mij altijd opgewonden en opgevrolijkt;

haar. Tess zei herhaaldelijk dat zij aan de lijn was, maar dat kwam niet

toen ik die nacht mijn computer uitzette, voelde ik me een stuk beter over

door. Dus hoorde ze enkele eindeloze minuten lang geschokt aan hoe El

mezelf en het leven in het algemeen.

len afgunstig alles aan het afkraken was; van haar 'pseudomodeme meu

Vrijheid vereist dat we speurders zijn, die veel bronnen van informatie

bels' tot haar 'debiele' designprijzen. 'Wie denkt Tess wel dat ze is?' El

over emoties coordineren. Wees er niet te zeer op gespitst hoe verande

lens afgunst was nogal onomwonden, maar het was informatie die Tess

ring zich zal voordoen. Energie heeft haar eigen wijsheid over de manier

nodig had. Ze schrijft het aan deze synchrone technologische kortsluiting

waarop nieuwe inzichten zich aandienen. Emotionele energie de baas

toe dat haar een partner uit de hel bespaard bleef. Ook bepaalde het haar

warden betekent dat je begrijpt dat het net zo belangrijk is hoe je er geko

bij de noodzaak om intui"tieve waarschuwingssignalen over mensen ter

men bent als wat je bereikt hebt. Het proces, altijd het proces - synchro

harte te nemen in plaats van ongefundeerd maar het beste te veronder

niciteiten maken deel uit van die rijkdom.

stellen. Let er net als Tess op wat synchroniciteiten u kunnen leren. Verande

3. Transformeer emotionele energie

ring vindt niet enkel in de werkkamer van uw therapeut plaats. U hebt

Het veranderen van de negatieve energie van jaloezie en afgunst komt

meer hulp clan alleen die. Het universum werkt mee om aanwijzingen

erop neer dat u vaststelt wanneer ze opduiken - en ze clan vervangt door

aan te reiken als u creatief genoeg bent om te kijken. Houd uw derde oog

iets positiefs. Hoe? Probeer met gebruikmaking van onderstaande tech

samen met uw twee andere open voor alle informatie over jaloezie, af

nieken iemand het beste te wensen. Oat kan behoorlijk moeilijk zijn. Uw

gunst en zelfwaardering: kranten, televisie, gesprekken met vrienden of

ego zal niet zomaar verrukt zijn bij bet idee; het is te zeer doorspekt met

onbekenden, boodschappen in dromen. Synchroniciteiten vinden plaats

onzekerheid. Haal het ego over door een hoger uitgangspunt te kiezen

wanneer u ze het minst verwacht.

- iets waartegen u zich hoogstwaarschijnlijk verzet, maar probeer het

Eentje kwam mij te hulp toen mijn zelfvertrouwen gehavend was na

toch maar. Hoezeer deze oefening ook tegen uw instincten lijkt in te

een serie teleurstellingen. Op een nacht, terwijl ik onderzoek op het in

druisen, het zal deze emoties overrompelen, ze in verwarring brengen en

ternet deed, typte ik de titel van mijn eerste boek, Second Sight, in om

ze ter plekke stoppen.

nieuwe verwijzingen over intui:tie te vinden. Wat zich aandiende was een link met een aflevering van de tv-serie Bonanza uit 1972 (met Hoss Cart wright en de Ponderosa}, getiteld 'Second Sight'. Griezelig genoeg ging

34 2

EMOTIONELE VRIJHEID

DE-ZESDE TRANSFORMATIE

343

Het uitvoeren van dit acti.edeel bouwt zelfwaardering op doordat het u het

Emotioneel actiedeel

zelfvertrouwen en de voldoening schenkt dat u een grotere persoon wordt. Het bekrachti.gt de kosmische wet dat, wanneer u anderen steunt

LAAT JALOEZIE EN AFGUNST LOS

en hun alle goeds wenst, dat u ook helpt. Het besef dat jaloezie en af gunst lijden veroorzaken geeft u de moti.vati.e am ze links te laten liggen.

'1,

Fase 1: Laat uw gevoelens eruit komen. Deel ze met een veilig ieman - d. Onbewerkt. Laat alles eruit komen. Blaas stoom af. Deze uiting van emoties moet plaatsvinden om u voor te bereiden op de volgende fase van het loslaten. Fase 2: Breng deze energietransformerende methoden in praktijk. •

Juich het geluk van een rivaal toe. Dat zie ik mezelf niet doen, denkt u mis schien. Maar door dat te doen verandert u de golflengte van de negativi

zeker, soms gaat verandering tegen de draad in. Reken daarop. Er is een •

oud grapje: 'Wat is de definiti.e van een boeddhisti.sche stofzuiger?' Het antwoord van dit eigenlijk Engelstalige grapje luidt: 'No attachments!' Dat er van geen hulpstukken, geen aanhechtsels sprake kan zijn, geldt ook voor negati.eve emoti.onele gewoonten.

BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN JAL,OEZIE, AFGUNST

teit. Begin met een houding van verandering, al duurt het misschien even voordat u het echt meent. Zeg tegen uzelf: 'lk wil dat mijn rivaal gelukkig is.' Oat stuurt u in een meer positieve richting. Probeer daarna, als u zich meer op uw gemak voelt bij deze houding, verder te gaan. Zeg tegen ie

mand die u benijdt: 'Je doet het fantastisch.' (Psychoanalytica Melanie Klein doet deze suggestie in haar klassieke boek Gratitude and Envy) Bid

bovendien voor deze persoon - en niet alleen maar dat God zijn of haar talloze gebreken opheftf Doe het oprecht. Bid voor zijn of haar geluk en

voorspoed. Deze constructieve intentie zal een eigen dynamiek ontwikke Jen. •

Ceef anderen wat u het meest verlangt voor uzelf. Als u wilt dat uw werk wordt gewaardeerd, waardeer dan het werk van anderen. Als u liefde wilt,

geef dan liefde. Als u een succesvolle carriere wilt, draag dan bij aan de bloei van andermans carriere. Wie goed doet, goed ontmoet; een energeti

sche dynamiek die u kunt opwekken. •

Beschouw mensen als leermeesters. Zet de namen of foto's van mensen op wie u jaloers bent bij een boeket bloemen, of, als u dat hebt, bij een beeld van Boeddha of Quan Yin. Beschouw deze mensen als leermeesters die u kunnen helpen de negativiteit te boven te komen. Er zal geen tekort aan le

raren zijn ! •

Leer van de positieve punten van een rivaal. Zet datgene waarvan u vindt dat u het mist uit uw hoofd en richt u op zelfverbetering. Yoko Ono zei: 'Zet

jaloezie om in bewondering, en wat u bewondert zal een deel van uw leven worden' - een inspirerend credo om naar te leven.

EN ZELFWAARDERING IN KAART Zelfwaardering komt soms met kleine beetjes. Toen ik het historische Peabody Hotel in Memphis bezocht had ik het opwinderide genoegen de March of the Peabody Ducks gade te slaan; een traditi.e uit de jaren r930 waarbij vijf wilde eenden de chique Grand Lobby in en uit waggelen. Orn rr.oo uur en 15.00 uur is de rode loper uitgerold en marcheren deze edele eenden erover op de 'King Cotton March' van John Philip Sousa. Wij, de gasten, wachtten allemaal in opgetogen verwachti.ng op hun aankomst vanuit hun dakhuis, dat 'het paleis' wordt genoemd. U kon een speld ho ren vallen. Toen ging de lift open. Daar waren ze, kwakend van plezier over hun beroemdheid waar Elvis trots op zou zijn geweest, terwijl ze sa

men naar de fontein van traverti.jn waggelden waarin ze de dag gingen doorbrengen. We klapten allemaal voor ze. Ik had de neiging te gaan staan en te juichen. Dat uitgelaten zelfVertrouwen van die eenden vind ik nog alti.jd hartverwarmend; het is een voorbeeld van wat er allemaal mo gelijk is in het leven. De psycholoog William James vormde de term self-esteem, zelfwaarde ring, in r890, en hij definieerde het als 'tevreden zijn met uzelf en met uw prestati.es'. Hier volgen enkele factoren die aan de psychologie van zelf waardering bijdragen. r.

De kwaliteit van uw ervaring in de moederschoot, of deze koesterend was of niet. Als u negen maanden een zieke of overspannen moeder hebt kan dat uw zelfverzekerdheid op de proef stellen nog voordat u ter wereld bent gekomen.

344 2.

EMOTIONELE

VRIJHEID

Ons aangeboren temperament en biochemie. Sommigen van ons dui ken misschien uit de baarmoeder op als kleine Boeddha's, terwijl an

deren meer onzeker zijn. . 3 De houding van uw ouders tegenover u; hun aanvaarding van u. On derzoek toont aan dat dit van meer invloed is op uw zelfwaardering

dan bezit, opleiding en baan. Bij het opgroeien be'invloeden vrienden, leraren, partners en collega's uw zelfwaardering ook.

4. Interessant is dat onderzoeken aangeven dat vertrpuwen in uw uiter

lijk eerder voortvloeit uit hoe u uzelf ziet dan uit bepaalde sociaal geac: cepteerde criteria van een aangename verschijning. Leuk is wat een kalende vriend met een royale zelfwaardering zegt: 'Als ik in de spie gel kijk, zie ik een kop vol haar' - zo ziet u hoe positieve gedachten onze houding bepalen. Hier volgen enkele factoren die aan de psychologie van jaloezie en afgunst bijdragen. I.

U voelt deze emoties nadat er een jonger broertje of zusje is geboren,

waardoor u gedwongen wordt de aandacht van uw ouders te delen; een belangrijk maar vaak pijnlijk beginpunt van het besef dat de we reld niet om u draait. (Als enig kind heh ik dat delen nooit geleerd en dat heeftvast en zeker mijn afgunst later gekleurd.) 2.

Freudianen omhelzen zoals bekend het oedipus- en het elektracom plex, wat inhoudt dat u, als u vijf bent, uit jaloezie de ouder van de an dere sekse wilt bezitten. Hoe lossen deze impulsen zich op? In deze theorie dwingt angst om door uw vader gecastreerd te worden (bij jon gens) of angst om de liefde van uw moeder te verliezen (bij meisjes) u om u op andere begeerde objecten te richten. Deze overgang wordt vergemakkelijkt door een gezonde band met uw moeder. Ze is ook ge holpen met het zien van een gezonde band tussen uw ouders, een krachtige boodschap dat ma bij pa hoort en andersom. Volgens Freu dianen kwijnen de oedipale begeerten als zo'n band ontbreekt. Jaloe zie en afgunst kunnen dan uw volwassen relaties teisteren, soms in een destructief obsessieve mate. U zult blijven proberen minnaars te bezitten, zoals u met uw ouders had willen doen, een gedrag dat inti miteit smoort.

3. Onderzoek wijst uit dat een lage zelfwaardering samenha:g.gt met een

beschadigde opvoeding, zoals wanneer u uit een milieU: afkomstig

Z E S D E T RA N S F 0 RMAT. I E

345

bent waarin mishandeling plaatsvond, of met vroege liefdestrauma's, zoals verraad door een minnaar. Dat maakt u vatbaarder voor afgunst, jaloezie en wantrouwen jegens een partner.

4. Kinderen die met een hoge zelfwaardering zijn grootgebracht, bleken

beter in staat deze emoties als volwassenen te overwinnen.

In de energiepsychiatrie help ik patienten de psychologische wortels van jaloezie, afgunst en zelfrespect op te sporen om inzicht te krijgen in hun gedrag en dat te veranderen. Stel uzelf net �ls mijn patienten de vraag: 'Waar komen deze emoties vandaan?' en: 'Hoe kan ik mezelf ervan be vrijden?' Maar jaloezie en afgunst kunnen verschillende remedies heb

ben. Zo vereist afgunst altijd dat uw onzekerheden worden vastgesteld en geheeld, terwijl er tegelijkertijd zelfwaardering wordt gekweekt. Het pro bleem is nooit de benijde persoon. Bij jaloezie is het echter van belang

onderscheid te maken tussen 'normale' jaloezie en jaloersheidswaan; twee aparte soorten van deze emotie die ik zal belichten.

Persoonlijk was ik verbaasd toen ik ontdekte dat een onderzoek van

huwelijkstherapeuten aangaf dat jaloezie een probleem is bij een derde van de paren die in therapie gaan. Normale jaloezie, die door een reele dreiging voor een relatie opvlamt, is meer vatbaar voor concrete oplos

singen. Misschien is de langbenige assistente op het kantoor van uw man inderdaad bezig hem in te palmen. Steek in dat geval uw gevoelens niet onder stoelen of banken. U hebt bet recht ontdaan en bezorgd te zijn, maar blijf wel kalm. Jaloerse woede zal u niet helpen. Deel uw ge

voelens open en eerlijk met hem. Werk dan samen om de situatie op te lossen - misschien iemand anders inhuren, of hem luid en duidelijk te

gen deze vrouw laten zeggen dat hij niet beschikbaar is omdat hij van u houdt. Samen aan een oplossing werken kweekt onderling vertrouwen en toewijding. Normale jaloezie kan echter oak uit iets minder extreems voortkomen; bijvoorbeeld een kelner die met uw vrouw flirt. Als zij er niet op ingaat is het toch prima om uw onbehagen over het flirten te

noemen (niet uitspinnen). Ga ook na hoe dit incident gevoelens van ge

ringe zelfwaardering losmaakte, zoals het zich minder mannelijk of aan

trekkelijk voelen. Maar als uw vrouw een flirt is en u daar jaloers en on rustig van wordt, moet u het onderwerp bij haar aankaarten, hetzij al leen hetzij met een therapeut. Daardoor kan zij zich bewust worden van de uitwerking ervan op u, zodat ze ermee kan stoppen. In het belang van een sterke relatie garandeert de beantwoording van de vraag welk gedrag

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZESDE TRANSFORMATIE

347

elk van u al dan niet kunt verdragen; dat u op een lijn zit.

rol van slachtoffer ging vervullen. Ik hield van mijn vriend, maar geen ge

Waarschuwinfj: Als u met jaloezie bezig bent, bestaat het risico dat u . zo schichtig gaat reageren dat u signalen verkeerd uitlegt of overtrokken

warrend was het tempo waarin het escaleerde. Er was een flinterdunne

reageert op kleine onregelmatigheden. Een flirterige hoofdbeweging of glimlach van uw partner kan u bezeren alsof u werkelijk verraden bent. Orn een evenwichtig perspectief te houden moet u op uw reacties letten. Stel steevast de vraag: 'Is mijn reactie gepast of hebben oude wonden d1t

ruststelling of argumentatie kon zijn jaloezie temperen. Het meest ver scheiding tussen zijn glimlachende beminnelijkheid en de grimas van een idioot. Hoewel de jaloezie hem enorme pijn bezorgde, 'geloofde hij niet in psychologie' en was hij oak niet bereid een therapeut te ontmoe ten - behalve een keer, om mij tevreden te stellen. 'Wat zei ze?' vroeg ik al

vuurtje opgestookt?' Als uw vader altijd uw zus voortrok ten koste van u,

te gretig. Zijn interpretatie van haar aanbeveling over de situatie was dat

bedenk dan dat u misschien hypergevoelig bent voor jaloezie in actuele

hij lang en diep moest nadenken over het samenleven met 'een vrouw die

situaties waarin voortrekkerij ook een rol speelt. Als u een bewustere ge

zo was'. Of hij haar nu overtuigd had van zijn waan of alleen maar had ge

tuige en uitlegger van uw emoties wordt, kunt u besluiten de intensiteit

hoord wat hij wilde horen: de therapeut kon hem niet op andere gedach

van uw reactie aan te passen.

ten brengen. Bij dit type jaloezie zal degene die eraan lijdt iedere situatie z6'n draai

Anderzijds is jaloersheidswaan (ook bekend als het Othello-syn droom) een hardere noot om te kraken. Het is een star, hardnekkig ge loof, zonder basis in de realiteit, dat de eigen partner ontrouw is. De gangbare psychiatrie bestempelt zulke jaloezie als een waanstoornis.

geven dat deze in zijn parano1de ideeen past en anderen ompraten. Te recht zei mijn spirituele leraar: 'Je weet dat je helemaal niets verkeerds doet. Waarom trek je je iets van zijn beschuldigingen aan?' Dit was be

Merkwaardigerwijs kunnen personen die hieraan lijden in elk antler op

slist geen goedkoop of gedachteloos advies. Geheel conform zijn stijl her

zicht in orde lijken, alleen zijn ze er absoluut van overtuigd dat ze warden

innerde hij mij eraan dat ik in mezelf moest geloven, kalm moest blijven

bedrogen. Daarom bombarderen ze hun partner met beschuldigingen van ontrouw, ze proberen te controleren waar ze heen gaan en wie ze ont moeten, misschien huren ze een privedetective in of gaan ze tot geweld, zelfs moord, over. Deze fanatiek jaloerse mensen zorgen ervoor dat hun

en de mening van anderen moest negeren. Het pleit voor mij dat ik die spirituele praktijk volhield en gestaag vorderde in mijn streven meer ge centreerd te worden. Toch was er nag een knagend, onzeker deel van mij dat zei: 'Misschien hen ik inderdaad met iets provocerends bezig.' En ik

partner bang is am ook maar gezien te warden met iemand die als een

wilde dat de relatie werkte. Dus ik hleef proberen mijn garderobe te ver

bedreiging beschouwd zou kunnen worden. De paranoia loert am iedere " hoek en bederft de emotionele vrijheid van beide partners.

anderen en het fysieke contact met mannen te beperken, tegen de klip pen op hopend dat dit het probleem zou oplossen. Er was zo veel gewel

Ooit had ik een vriend met dit soort jaloezie. Hij was overigens een in

dig aan deze man; ik wilde hem niet verliezen. Ik worstelde met de vraag:

nemende, briljante, sociaal bewuste milieudeskundige. Eerst dacht ik dat hij het grappig bedoelde toen hij zei: 'Je mag die vent echt graag, he?' na dat ik op een feestje zomaar met iemand had gekletst. Hij toonde zich ja loers over mijn vroegere relaties en werd altijd geergerd als ik over de te lefoon met een vroegere vriend praatte. Ik ben zo trouw als maar kan, vol komen, moeiteloos monogaam. Toch geloofde mijn vriend mij niet en hij meende het echt. In de loop van de volgende paar jaren zwol zijn jaloezie

'Hoe hard kun je aan een relatie werken? En wanneer is genoeg genoeg?' Maar uiteindelijk deden, geheel voorspelbaar, zijn niet-aflatende verden kingen onze relatie op de klippen lopen. Ze beletten hem om mij genoeg te vertrouwen om zich helemaal te geven. Oak was ik absoluut aan mijn einde doordat ik behandeld was als Desdemona van Othello - een vrouw die valselijk werd beschuldigd. We gingen dus met veel pijn uit elkaar. Het duurde lang voordat mijn hart was genezen. Goedbedoelende

zozeer aan dat ik geen witte T-shirts meer durfde te dragen omdat anders

vrienden kwamen mij te hulp met uitspraken als: 'Wat jammer dat hij

mijn tepels te zien zouden zijn, of andere mannen aan te raken, laat staan

niet in relatietherapie wilde', en: 'Wat ongelukkig dat hij zijn jaloezie niet

ze met een omhelzing te begroeten. Over eieren lopend begon ik nacht

kon hanteren'. Voor mij was het in elk geval jammer en ongelukkig. Maar

merries te krijgen over griezelige man-monsters die mij volgden; een dui

nu, nadat ik ti.jd heh gehad om na te denken, geloof ik meer clan ooit dat

delijk signaal dat ik mij achtervolgd voelde en dat ik de onverkwikkelijke

iedereen het onvervreemdbare recht heeft om duistere emoties aan te

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZESDE TRANSFORMATIE

349

pakken, 6f niet. In deze fase van zijn leven was het blijkbaar voor deze man niet de weg. Voor hem was het helemaal niet ongelukkig dat hij zijn

Emotioneel actiedeel

donkere kant niet onder ogen zag. Als milieudeskundige vond hij dat hif ander waardevol werk had waaraan hij verknocht was. Toch had ik best

KUK NIET MEER NAAR ANDERE MENSEN EN BEVESTIG

leedvermaak toen mijn vriendin Berenice, een psychotherapeut, en ik

UW ZELFWAARDERING

gekscherend tegen elkaar zeiden: 'In zijn volgende leven zal hij, och ar me, als therapeut worden gerei:ncameerd. Dan zal hij emoties onder han

Probeer in plaats van afgunst en jaloezie te koesteren onderstaande technieken.

den moeten nemen!' Mogelijk. Toch zie ik de jaloezie als een afgrende

l . Houd uw gevoe!ens in een dagboek b1j.

ling van zijn hart. Deze relatie leerde mij meer over jaloezie clan ik ooit

•

Bepaal het object van uw negatieve emoties. Bijvoorbeeld: 'I k ben jaloers

gedacht had te zullen leren. Hoe gruwelijk het ook was, het is een feit dat

" ze familie krijgt'. Of: 'I k be op mijn zuster omdat ze alle aandacht van on

ik dankhaar hen voor wat ik heh meegemaakt en wat het mij opleverde.

nijd een vriendin omdat ze slank is'.

Zelfs voor de meest vernuftige vakmens in de geestelijke gezond

•

heidszorg is jaloersheidswaan moeilijk te behandelen. Patienten moeten

dien de aandacht van mijn familie niet omdat ik niet zo interessant ben

willen veranderen - en dat is zeldzaam, want net als alle volwaardige.lij ders aan een waanstoomis geloven ze dat hun perceptie klopt. Maar zelfs

Geef eer!ijk toe wat onzekerheid in u teweegbracht. Bijvoorbeeld: 'lk ver als mijn zuster'. Of: 'I k zal altijd overgewicht hebben'.

•

Kijk verder. Ga na wanneer u voor het eerst jaloezie of afgunst voelde.

als ze hulp willen, is dat nog moeilijk. Het probleem is, mijns inziens, dat

Misschien gaf, toen u opgroeide, uw dominante zuster u nooit de minste

dit soort jaloezie grotendeels op een ontkende projectie en niet enkel op

ruimte. Of op school waren uw klasgenoten zo dun als een lat terwijl u al

lage zelfwaardering is gehaseerd: lijders aan deze stoornis projecteren op

tijd met uw gewicht worstelde. Herinner u hoe u zich in deze scenario's

partners wat ze zelf willen doen, zoals flirterig of promiscue zijn. Omdat

voelde. Verloor u uw zelfvertrouwen? Begon u zich toen als minderwaar

ze hetzij een basaal onvermogen hehben om zich van zichzelf hewust te

dig, onaantrekkelijk of oninteressant te bestempelen? Leg de details van

zijn, hetzij het toegeven van de projectie te pijnlijk vinden, blijft hun

uw ervaring vast

waan in stand. Behandelingen met gedeeltelijk succes zijn antidepressi

2. Vervang negatieve boodschappen door bevestigingen. Observeer uw onze

va, antipsychotica, psychoanalyse en gedragstherapieen om reacties op

kerheden, maar berg ze op. Onderzoek oak of ze enigerlei feitelijke basis

jaloezie opnieuw te programmeren. (Het volgende emotionele actiedeel

hebben. Is het waar dat u geen aandacht verdient of dat u voorgoed tot

zal ook heilzaam zijn.) In rnijn praktijk heb ik soms gezien dat de warmte

overgewicht bent veroordeeld? Verzamel feiten om deze overtuigingen te

en aanvaarding die ze in langdurige psychotherapie ervaren het veiliger

bevestigen of te ontkennen. Verleg uw aandachtspunt om uw zelfwaarde

kunnen maken dit prohleem te onderzoeken. Met vasthoudendheid kan

ring te versterken. Als u jaloers of afgunstig bent, zeg dan: 'Oke, ik weet wat

zulke jaloezie minder worden, van de voorgrond van het hewustzijn ver

er gebeurt. lk kan dit omkeren.' Zeg bijvoorbeeld tegen uzelf: 'lk ben inte- ,

dwijnen - en dat bevordert de rust van alle betrokken partijen.

ressant en verdien het een nauwe band met mijn familie te hebben'. Of: 'lk

Orn jaloezie en afgunst psychologisch op te ruimen zult u een besef

ben mooi, hoeveel ik oak weeg. Trouwens, ik kan altijd dunner worden als

van een doel en een plan nodig hebben. Als u eenmaal heht besloten dat

ik mij erop toeleg'. Gedraag u dan in die geest. Wees meer assertief op fa

deze gevoelens hun bruikbaarheid hebben verloren, kunt u de weg naar

miliebijeenkomsten; laat uw zuster de show niet stelen. Of begin met een

de vrijheid bewandelen. Afgezien van het in staat zijn grenzen te stellen

afslankdieet dat goed voelt voor u. Door uw energie in constructieve banen

in situaties die met normale jaloezie te maken hehben, zoals ik al noem de, gaat het er hier om gehieden af te bakenen waarop u zelf sterker wordt in plaats van obsessief met iets huiten u bezig te zijn.

te leiden verspilt u die niet aan jaloezie of afgunst

3. Zoek professionele begeleiding. Het werken met een psychotherapeut met wie het klikt kan helpen blokkades voor zelfwaardering op te ruimen en de omzetting van negatieve emoties versnellen.

350

EMOTIONELE

VRIJHEID

ZESDE TRANSFORMATIE

351

De vrijheid die u zult vinden door deze vaardigheden te oefenen houdt in

vonngeeft. Telkens als ik dit uit het oog verlies bedenk ik maar dat wi j al

dat u niet zult blijven denken in de emotionele trant van wat ik 'Uwe Ma

lemaal een sterrenwolkje in ons hebben.

jesteit de Baby' noem. We weten allemaal hoe die houding eruitziet: 'IJ.< en zal ik iedereen benijden die het wel heeft.' De baby gelooft: 'U bent de

Meditatie over vrijheid Vier zelfwaardering

gene die maakt dat ik me rot voel' en neemt geen verantwoordelijkheid

Trek in een ontspannen, rustige toestand ten minste vijf minuten uit om

voor zijn of haar emoties. U kunt niet baby zijn en vrij zijn. Ik hoop dat u

te genieten van datgene in uzelf waar u het meest trots op bent. Maak hier

die infantiele manier van omgaan met het !even net zo beu bent als ik.

een negativiteit-vrije zone van: alleen positieve gedachten zijn toegestaan. en vul dan maar in. Bijvoor Zeg tegen uzelf: 'Ik hen heel blij met

wil wat ik wil wanneer ik het wil. Als ik het niet krijg, ben ik gefrustreerd

Zelfwaardering biedt een mogelijkheid om aan afgunst en jaloezie te ont:

onrechte gelooft dat uw stemming helemaal van anderen afhangt. Ze zal

beeld: 'Ik hen heel blij dat ik vandaag geoeferid heb... dat ik vriendelijker voor mezelf ben... dat ik een harde werker ben... dat ik mezelf vriendelij

groeien wanneer u krakkemikkig geworden psychologische patronen

ker behandel.' Wees niet verlegen. U komt eer toe. Ja zeggen tegen uw ei

door verlichte patronen vervangt.

genschappen betekent dat u uw zelfwaardering viert.

komen en geeft een verantwoordelijkheid voor emoties zodat u niet ten

Wij komen allemaal met verschillende emotionele gevoeligheden ter we reld. Sommigen van ons hebben meer met jaloezie en afgunst te stellen clan anderen. De Zesde Transformatie biedt de kans los te laten waar u mee zit en uw zelfwaardering te verhogen. Dit is een eerbetoon aan de soepelheid van onze hersenen, het vermogen te veranderen als resultaat van het leren van nieuwe dingen, zowel lineair als intu'itief. Het verhoog de bewustzijn dat erop volgt zal uw leven verlevendigen. Maar ik ben het met Sherlock Holmes eens als hij zegt: 'Onze hersenen kunnen slechts een bepaalde hoeveelheid dingen bevatten. Daarom is het van het groot ste belang dat er geen nutteloze feiten zijn die nuttige feiten wegdruk ken... om een helder denken en een open ruimte om u heen te houden.' Het verwijderen van negatieve emoties stelt uw ziel in staat haar vleugels volledig uit te slaan. Die fantastische ontwikkeling vindt plaats wanneer zelfwaardering jaloezie en afgunst geleidelijk elimineert; een weloverwo gen ontplooiing van emotionele vrijheid. Ik ben dol op deze boeddhistische grondregel: 'Mijn geluk is uw ge luk. Er bestaat geen groter geluk in de wereld.' Het ervaren van die groot moedigheid, al is het maar enkele momenten, laat u de kameraadschap zien die er tussen ons mogelijk is. Elkaar het goede wensen vermeerdert de collectieve overvloed en laat die goede energie weer bij u terugkeren. Deze intu1tief verwezenlijkte positie ligt emotionele lichtjaren v66r op de situatie waarin u zich constant gekleineerd voelt door wat anderen heb ben. Het juweel van de Zesde Transformatie is zelfwaardering, het accep teren van uw ware schoonheid en waarde; een erkenning die de realiteit

ZEVENDE

TRANSFORMATIE

353

Woedevasthou.den is als het oppakken van een hete kool met hetvoor nemen die naar iemand anders te 9ooien; u bent de9ene die zich brandt.

algauw of hij staflid wilde worden. Daarop trouwden ze, hoewel velen be

B OEDDHA

hun huwelijk als een huis en ze runnen het House of the Return nog

twijfelden of deze verbintenis stand zou houden. Twintig jaar later staat steeds samen; een gemeenschappelijke droom. Maar ondanks zijn grote

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE: WOEDE ONDER OGEN ZIEN, MEDEDOGEN ONTWII<I<ELEN

succes met ex-veroordeelden wist Mark dat vele professionals in de gees telijke gezondheidszorg hem niet serieus namen omdat hij de officiele di ploma's niet had. Toen hij zijn spirituele zoektocht verder verdiepte, kreeg Mark een roeping en ging hij naar Israel naar een rabbijnenschool. Nu hij als rabbi terug is in Los Angeles, is hij spiritueel directeur van het programma dat hij en Harriet tot hun levenswerk hebben gemaakt. Mark is nu een robuuste man met een rode baard, die zijn wilde in borst nog steeds niet verloochent, maar volstrekt betrouwbaar is. Hij straalt een kalmte van zijn uit die zijn gepassioneerde intensiteit aanvult. Hoe kwam de emotionele omslag tot stand? Toen hij zowel individuele psychotherapie als relatietherapie (met Harriet) volgde, begon hij aan in trospectie om het verlies van zijn vader en andere gebieden waarop hij

Wie zegt dat mensen niet kunnen veranderen? Hoor maar wat er met

zich verongelijkt voelde, aan de orde te stellen, om niet in wrokgevoelens

mijn collega en vriend Mark Borovitz gebeurde, wiens ontwikkelings

gevangen te blijven zitten. Oat hielp hem om door woede ingegeven ge

gang van gangster/oplichter tot rabbi laat zien hoe woede kan worden ge

drag te transformeren en het risico van liefde en vertrouwen te nemen. In

transformeerd door mededogen.

de loop van het helingsproces verschoof hij van de houding dat alles om

Na de dood van zijn vader toen hij veertien was, was Mark woedend

hem draaide en het uithangen van het verbitterde slachtoffer dat de we

over dit 'zinloze, onherstelbare verlies'. Hij beschouwde de wereld als on

reld de schuld gaf en het alles en iedereen betaald wilde zetten, naar het

eerlijk en hypocriet. Zijn reactie was dat hij een houding demonstreerde

punt dat hij verantwoordelijkheid voor zijn gevoelens en <laden nam. Ge

van 'Wat kan het ook schelen. Ik pak wel wat ik pakken kan'. Hij schreef

volg was dat hij meer mededogen voor anderen en zichzelf opbracht. Ver

valse cheques uit, heelde gestolen goederen voor de maffia, werd alcoho

der blijft, orndat hij rabbi is, zijn immer groeiende spirituele verbonden

list. Een verblijf in de gevangenis versterkte zijn woede op de wereld al

heid met en toewijding aan het dienen van anderen hem weg van het ego

leen maar. Na decennia van zwendelpraktijken belandde hij opnieuw

centrisme en in de richting van emotionele vrijheid voeren. Hoe vol hoop

achter de tralies, waar zijn leven ditmaal veranderde. Hij began naar bij

het verhaal van Mark echter ook is, het is geen sprookje met een pasklaar

eenkomsten van Anonieme Alcoholisten te gaan. Toen ging hij, onder

einde. Nu en clan moet hij nog de vele lagen van zijn woede aanpakken

begeleiding van een aan de gevangenis verbonden geestelijke, de Thora

om te kunnen blijven groeien - een indrukwekkende inzet voor de trans

lezen, in een poging de relatie tussen zijn verwarde leven en het onder

formatie van deze emotie.

richt van deze gewijde tekst te achterhalen. Ook ontmoette hij Harriet,

De Zevende Transformatie onderzoekt de dynamiek van woede en

een maatschappelijk werkster, die hem en andere gevangenen hielp

biedt talrijke tactieken om deze met mededogen te overwinnen. U zult le

nuchter te worden (haar spirituele reis en werk heh ik al in hoofdstuk 8

ren woede vast te stellen, daar clan doorheen te gaan, en het gevoel los te

beschreven). Toen Mark uit de gevangenis werd ontslagen ging hij in bet

laten zonder erdoor beheerst te warden, waardoor u een ongeleid projec

reclasseringscentrum wonen dat zij runde in de buitenwijken van de Ten

tiel zou worden en mensen van u zou vervreemden. Oat zal u meer onaf

derloin, een Spaanse wijk van Los Angeles, waar helikopters en luidspre

hankelijk maken en uw relaties verbeteren. In mijn psychiatrische prak

kers en schijnwerpers aan de orde van de dag waren. Harriet vroeg hem

tijk heh ik gezien hoe het positief uiten van woede op een persoonlijk ni-

354

EMOTIONELE VRIJHEID

ZEVENDE TRANSFORMATIE

355

veau hevrijdend kan zijn en de communicatie kan hevorderen. Ik heh oak

de omstandigheden kan woede varieren van ietwat uit uw humeur raken

de destructieve kracht van woede gezien, of deze nu tegen anderen of te

tot moorddadige razemij.

gen de persoon zelf gericht was. Woede is giftig voor uw systeem en be-· schadigend voor relaties tenzij ze op 3ezonde wijze wordt vertolkt; een vaar

Onze 21e-eeuwse levens zijn zo vol woede dat er sprake is van all7rlei soorten uitharstingen. Op de weg. In het vliegtuig. Achter het bureau.

digheid die de meeste mensen niet hezitten. Woede kan u levend verslin

Met de mobiel. In de supermarkt. Toen ik eens in de rij in mijn super

den, uw hart afgrendelen en het u onmogelijk maken ordelijk te denken.

markt stand te wachten, zag ik hoe een vrouw haar woede op een mis

Van alle negatieve emoties is deze het meest geneigd in fysieke of verhale

bruiker van de snelkassa koelde door hem met een blik slagroom te he

agressie te ontaarden. Ik hen vastbesloten deze potentieel explosieve

spuiten. Bij veel mensen suddert er zoveel opgekropte, onbezonnen woe

emotie in mijn leven zo snel mogelijk aan te pakken {niet te onderdruk:.

de onder de oppervlakte dat deze al bij geringe provocaties kan oplaaien.

ken of uit te braken), om te voorkomen dat ze me nog angstig of misse

Zij zullen eerder tegen een kelner uitbarsten "als hun soep lauw is, of te

lijk maakt of dat ik nodeloos iemand verwond. In de loop der jaren heb ik

gen hun partner omdat deze wasgoed op de grond liet liggen. Soms kun

mij aan mijn stoel en mijn kem vast moeten houden tijdens menige the

nen de gevolgen tragisch zijn. Neem het afschuwelijke voorbeeld van de

rapeutische sessie met een echtpaar waarbij de echtelieden elkaar venij

razende vader die bij een oefenwedstrijd de coach van het hockeyteam

nig toespraken totdat ze meer mededogen voor elkaar wisten op te hren

van zijn zoon doodde omdat hij het niet eens was met de manier waarop

gen. Een partner hatelijk een 'ongeschikte moeder' of een 'beroerde min

de coach het team trainde. Zulke teugelloze woede kan verwoestende fy

naar' noemen hakt er wel in. Sommige woorden zijn �ijna onmogelijk te

sieke en emotionele gevolgen hebben. De Zevende Transformatie biedt oplossingen om woede, of deze ge

rug te nemen. Hoewel woede heel menselijk is, zal ik heschrijven hoe u haar kunt beheersen en er geen slaaf van hoeft te warden.

rechtvaardigd is of niet, aan te pakken, en voor coping zonder dat u zich weggevaagd voelt als iemand boos is op u. U kunt beginnen met een eer

WAT MAAKT

BOOS?

lijke beoordeling van de huidige rol van deze emotie in uw leven - een be langrijke stap omdat u woede niet kunt verdringen zonder dat het gevol

Ik definieer woede als een sterk gevoel van onbehagen en verzet dat op

gen heeft. Woede kan allerlei vormen aannemen. Als ze gei:nternaliseerd

komt als er niet aan een behoefte of verwachting wordt voldaan. Wat

wordt kan woede in een depressie en andere pijnlijke emoties veranderen

maakt ons over het algemeen boos? Als we oneerlijk, manipulatief of res

en oak erge stressgebonden uitbarstingen en reinigende uitwerkingen,

pectloos behandeld worden, vooral als het met opzet gebeurt. Ook je niet

van zuuroprispingen tot huiduitslag en diarree, veroorzaken. Of het zal

gewaardeerd voelen, of bedreigd, of als onze ernotionele of fysieke gren

zich uiten als onbewuste passieve agressie - het kleineren van anderen,

zen warden overschreden. Onderzoeken wijzen uit dat paren het vaakst

emotionele terughoudendheid, valsheid of roddel. Blind voor het feit dat

ruzie hebben over seks, geld, kinderen en karweitjes. Wat mij betreft, ik

uw woede aan de wandel is, haalt u misschien uit naar mensen of klei

word heel boos wanneer iemand meent te kunnen voorschrijven hoe ik

neert u hen, wat u hij niemand geliefd zal maken. Doe de volgende test

mij moet voelen of hoe ik rnoet zijn. Gezien mijn karakter werkt zulke

om dat te voorkomen en om de greep van deze emotie op u op te helde

opdringerigheid nooit. Hoar je mij daarboven, rnoeder?

ren.

Woede kan vanuit een heleboel situaties ontstaan. Het vloeit voort uit alledaagse ergernissen: de chaotische kamer van uw tiener, de luide stem

Woedetest: Hoe boos hen ik?

van een kantoorgenoot. Woede kan ook door serieuzere dingen uitgelokt warden: uw echtgenoot heeft een affaire, een vriend is op uw baan uit.

•

Als ik gekwetst ben, wil ik dan de antler oak kwetsen?

Of, in de bovenpersoonlijke sfeer, u kunt kwaad warden om misstanden

•

Maken kleine dingen rnij boos?

als racisme of milieuvervuiling. Of u kunt boos zijn op God om alles wat

•

Ben ik vaak prikkelbaar, bazig of ruzieachtig?

maar oneerlijk lijkt, van oorlog tot ziekte tot alleen zijn. Afhankelijk van

•

Is mijn woede rnoeilijk in te tomen?

EMOTIONELE

VRIJHEID

ZEVENDE

TRANSEORMATIE

357

•

Zeg ik tijdens een conflict dingen die ik later betreur?

de rui:neuze gevolgen van wraak en wrok erkennen. Meevoelend zijn be

•

Maak ik veroordelende of sarcastische opmerkingen?

tekent echter niet dat u nooit boos zult warden of dat u een voetveeg zult

Worden geliefde personen door mijn woede gekwetst?

zijn. Het is gepast om woede te voelen als u gekrenkt bent of bij vorrnen

•

Blijf ik wrok koesteren?

van onrecht. Het is gepast duidelijke grenzen te stellen aan kwetsend ge

•

Verlies ik mijn zelfbeheersing in files of in rijen?

drag of uzelf uit ongezonde situaties terug te trekken. Maar woede wordt een lijdensweg als u erdoor verteerd wordt. Ik ben het helemaal met Krishnamurti eens: 'Orn een eind aan geweld te maken moeten wij ons

Als u zeven tot negen vragen bevestigend beantwoordt, wijst dat op een hoge mate van woede; veel meer dan voor u of ieder ander goed is. Vier tot zesmaal ja wijst op een matige hoeveelheid; iets om aan te werken.,

zonder ophouden van het geweld vanbinnen blijven bevrijden.' Dat is het doel van de technieken in dit hoofdstuk.

Een tot drie keer ja wijst op een minieme mate. Nul keer ja betekent dat u een vredig leven leidt.

DE ANATOMIE VAN WOEDE EN MEDEDOGEN: DE ZEVENDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN

Zelfs als u nu een bepaalde zware woede met u meedraagt, kan mededo gen helpen levenslange patronen te wijzigen zodat u effectiever kunt re

Wat ik in deze transformatie zeer waardeer is dat ze u erop zal voorberei

ageren. Ik definieer mededogen als het menselijke vermogen om mee te

den om bij gevaar sneller een beroep op uw mededogen te doen. In de

leven met het eigen of andermans lijden, tekortkomingen en aspiraties,

loop van de tientallen jaren van mijn medische praktijk besefte ik dat de

·wat u ertoe kan aanzetten anderen in nood te helpen. Het is een vorm van

meeste patienten niet proberen niet meevoelend te zijn; ze denken er

onvoorwaardelyke liefde die zo weldadig is dat ze de woede vanbinnen kan

domweg niet aan dat pad te kiezen als ze boos zijn of in verhitte momen

doen smelten. U kunt ook mededogen voelen wanneer u gewoon iets roe

ten lang genoeg te pauzeren om deze houding op te roepen. Mededogen is vaak een slapende reus in ons die met bewustzijn moet warden gewekt:.

rends ziet, zoals een moedervogel die een babyvogel voedt, of een hard werkende vriendin die haar droomcarriere maakt. MededoBen is noodzake

lyk om iedere neBatieve emotie te traniformeren, maar het is met name van es sentieel belanB bij woede. Waarom? Het stelt u in staat de pijn die aan deze emotie ten BrondslaB 1it1t BenadiB bloot te leBBen en te helen. Anders bliifi u zich onbewust van de diepere oorzaken van uw woede, waardoor u het risico loopt ze!fi.nBenomen of aBressief te worden. Als u mededogen ontwikkelt, zult u

In de volgende paragrafen zult u de vroegste signalen van woede leren herkennen en meevoelend de situatie leren hanteren waaruit deze voort kwam. PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN WOEDE EN MEDEDOGEN OPNIEUW

zich minder reactief gedragen. Als mensen boos op u warden, zult u niet vervallen in wat mijn spirituele leraar noemt 'de oude reactie van schreeu

Woede is op intense en oeroude wijze fysiek. Bedenk eens wat ze met uw

wen, straffen of een stok pakken om ze te verjagen'. Dit is geen excuus

lichaam doet:. Laten we zeggen dat een collega u in een zakelijke deal be

voor het schadelijk gedrag van anderen, maar mededogen schenkt u

driegt. U bent boos. Uw amygdala voert de adrenaline op. U krijgt een

meer inzicht erin zodat u verstandig kunt reageren en naar vergeving

energiestoot die u mobiliseert om te vechten. Er stroomt bloed naar uw

kunt streven; een bevrijdende praktijk waar ik nog op terugkom.

handen, waardoor u gemakkelijker een wapen kunt grijpen. Uw hart

De Zevende Transformatie vraagt van u dat u woede radicaal opnieuw

pompt sneller. U ademt zwaarder. Uw pupillen verwijden zich. U zweet.

definieert door de bril van het mededogen. U zult dat bereiken door de

In deze roodgloeiende en adrenalinerijke staat zwelt de agressie aan. Mis

biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie van deze emo

schien verheft u uw stem, wijst u beschuldigend, velt uw blik de antler,

ties te onderzoeken. Dan hebt u meer gei:nspireerde opties dan domweg

grimast u, wappert u met uw armen, intimideert u verbaal, dringt u zijn

uw klauwen uitsteken, dichtklappen of uw woede naar binnen richten. U

persoonlijke ruimte binnen. In een extreem geval zou u ertoe kunnen ko

zult oak leren hoe u am kunt gaan met pestkoppen en kwaadsprekers, en

men hem buiten westen of in elkaar te slaan. In een louter op overleving

EMOTIONELE VRIJHEID

gerichte zin wilt u heersen en terugslaan om uzelf te beschermen en ver dere uitbuiting voorkomen. (Anderzijds, als u het object van woede bent, hebt u misschien het instinct om te vechten of anders te vluchten, afhan kelijk van uw copingstijl en de situatie.) Woede is een van de moeilijkst beheersbare impulsen vanwege haar evolutionaire waarde dat ze ons erop voorbereidt ons tegen gevaar te verdedigen. Van welke biologische variabelen is aangetoond dat ze ons gevoeliger

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

359

hult ook dat degenen die zich tijdens huwelijksconflicten stil houden een grotere kans hebben aan een hartziekte of aan stressgebonden kwalen te " overlijden dan degenen die hun hart luchten. In contrast hiermee hebben onderzoeken aangetoond dat religieuze mensen een betere gezondheid

hebben omdat ze meevoelender zijn.

, Wat is dan de oplossing? Het ontwikkelen van mededogen kan ener

zijds uw gezondheid verbeteren en biologisch uw benadering van woede

maken voor gevaar? Een opeenhoping van samengestelde vormen van

opnieuw programmeren door u te trainen deze emotie anders te bekij

stress is er een. Daarom kan uw boosheid oak gemak.kelijker oplaaien na,

ken. Zeker, u kunt wraakzuchtig optreden of de woede op anderen ontla

een lange, frustrerende dag op kantoor. De tweede is het laten smeulen

den. U voelt misschien zelfs een korte louterlng, maar het brengt niets

van woede en wrok. Als woede chronisch wordt draagt cortisol, het stress

goeds voor uw gezondheid, immuunsysteem, lange levensduur of rela

hormoon, aan het langzaam branden van de woede bij. Als u in deze toe

ties. Mededogen daarentegen maakt dat u in een conflict met een vrien

stand blijft, wordt u prikkelbaar; tot snauwen geneigd. Onderzoek heeft

din tegen uzelf zegt: 'Dit is een pijnlijke situatie. Ik hen woedend. Zij is

aangetoond dat woede zich voedt met zichzelf. Het effect is cumulatief:

woedend. Hoe kan ik desondanks aardig voor mezelf zijn en niet wraak

elke woedende episode bouwt voort op de hormonale stuwkracht van de

zuchtig reageren?' Deze drastische draai van het bewustzijn tempert de

tijd ervoor. Bijvoorbeeld, zelfs de meest toegewijde, liefdevolle moeders

vecht-of-vlucht-reactie, kalmeert uw systeem en sust het moordenaarsin

kunnen tot hun ontsteltenis merken dat ze tegen hun kinderen schreeu

stinct dat enkel schade wil toebrengen door terug te slaan. Daama kunt u

wen als ze niet hebben geleerd op constructieve wijze eerder opgeslagen

proberen langs meer vreedzame weg te krijgen wat u nodig hebt. Dat wil

irritaties te neutraliseren. Dus de krachtige les die ons biologische sys

niet zeggen dat u uw gevoelens niet kunt uiten. Het kleurt enkel de toon

teem ons leert behelst de noodzaak de cyclus van vijandigheid in een vroeg stadium te doorbreken - en dat gepieker over het verleden het wel zijn bedreigt.

en energie waarmee u dat doet en het laat u meer empathie opbrengen voor de pijn die achter de woede van uzelf en de ander schuilt. Mijn patienten Cody en Sara, twintigers en net getrouwd, waren dol

Voor een optimale gezondheid moet u uw woede aanpakken. Maar het

op elkaar, en toch was er voortdurend strijd. Deze twee artiesten die op

gaat er niet om te blijven ontploffen wanneer iets u irriteert, het gaat er

een zolder in de binnenstad van Los Angeles woonden, intense, enthou

om lichaamsvriendelijke methoden te ontwikkelen om deze emotie te ui

siaste idealisten, gaven zich met passie aan hun woede over. Maar zoals

ten. Anders zult u te maken krijgen met ziekten als migraine, prikkelba

veel mensen hadden ze geen idee hoe ze op een gepaste manier boos

re-darmsyndroom of chronische pijn, die door spanning kunnen vererge

konden warden, laat staan op een meevoelende manier. Ze kwamen bij

ren. Of u blijft uw bloeddruk opdrijven en uw bloedvaten vernauwen,

mij omdat ze de strijd moe waren - over geld, bazige schoonouders, zelfs

waardoor de doorstroming naar het hart in gevaar komt. Dit wordt nog

over het buitenzetten van het vuilnis. Omdat ze beiden geen positieve rol

eens onderstreept door een onderzoek van het Johns Hopkins Medical

modellen hadden voor het hanteren van woede, deden ze automatisch het

Center, dat meldt dat jonge mannen die doorgaans met woede op stress

disfunctionele gedrag van hun ouders na. Typerend was dat, als de woede

reageren aanmerkelijk veel vatbaarder voor een vroege hartaanval zullen

ontstond, Cody de Derde Wereldoorlog ontketende en Sara een uur of

zijn clan hun kalmere tegenhangers, zelfs zonder een familiegeschiede

twee lang probeerde haar gevoelens in bedwang te houden totdat ze hui

nis van hartkwalen. Verder hebben andere onderzoeken uitgewezen dat

lend instortte. Ze hadden telkens giftige explosie&._- en dan werd het weer

botsende paren die scheldwoorden roepen en met hun ogen roll.en als ze

hartstochtelijk goedgemaakt. Het was een achtbaan voor hun neurotrans

ruziemaken fysiek langzamer genezen dan minder antagonistische part ners die aanvaarden dat ze nu eenmaal in hetzelfde schuitje zitten. Toch is het onderdrukken van woede evenmin het antwoord. Onderzoek ont-

mitters, het eiste veel van hun lichaam en ze hadden een herstelperiode

nodig om de balans te hervinden. Ik was blij dat Cody en Sara zo vroeg in hun huwelijk bij mij kwamen.

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

Ik heh veel paren meegemaakt die decennialang in net zulke boze con

tot zijn neurotransmitters afkoelden. Sara is begonnen Cody meer biolo

flicten ingegraven bleven; verslaafd aan het gevecht. Maar dit stel niet.

gische adempauze te geven en hij doet zijn best om het bewuste conflict

Cody en Sara waren nog in de bloei van een prille romance. Onderzoeken

binnen een dag te bespreken zodat Sara niet angstig wordt. Verder probe

suggereren dat de hersenen in deze fase veel lijken op hersenen die aan

ren ze allebei prompt conflictgebieden te signaleren en te zuiveren om

de drugs zijn. MRI-scans illustreren dat hetzelfde gebied oplicht wanneer

deze fysiek en emotioneel uitputtende uitbarstingen te voorkomen. Het

een verslaafde een shot cocaine krijgt als wanneer een smoorverliefd

is een ding van iemand te houden, een tweede is mededogen te hebben

mens midden in die extase verkeert. Dit biologische feit kon Cody en Sara

voor de behoeften van die persoon, vooral als het op woede aankomt.

ten goede komen omdat ze elkaar zo graag het plezier van een betere

Maar het was inspirerend om te zien hoezeer dit jonge stel bereid was

communicatie wilden doen. Nu geeft de neurowetenschap echter aan dat

hun gedrag te veranderen, hoezeer ze bleven werken aan het creeren van

een relatie duurzaam wordt door meevoelende liefde, wat verdergaat clan

een meevoelende relatie -wat inhield dat ze volhielden als het niet lukte.

de chemie van een hone!:Jmoon. Het is het soort liefde en wederzijds res

Onderstaande oefeningen zullen de biologie van uw woede opnieuw

pect dat u voelt na jaren van ruzies, vieringen en tragedies. Begrijp me

programmeren met mededogen. Deze eenvoudige, op gezond verstand

niet verkeerd. Ik wil helemaal niets afdoen aan de passie van dit stel.

gebaseerde technieken zullen helpen alle op stang jagende interacties te

Maar ik wilde wel een vroege dosis mededogen brengen in hun wijze van

kalmeren, of u nu de gevende of de ontvangende partij in de woede bent.

omgaan met woede, waardoor ze konden hopen nog een Jang en geluk kig leven te leiden. Hoe en wanneer woede in een relatie tot uitdrukking komt is net zo'n

Emotioneel actiedeel

intieme overweging als de liefde bedrijven. We hebben allemaal biologi sche en andere voorkeuren die gehonoreerd moeten worden. In relatie

VIER TIPS VOOR ALLEDAG OM WOEDE TE STILLEN

therapie hielp ik Sara en Cody zich bewust te warden van hun eigen be

EN MEDEDOGEN TE VOEDEN

hoeften en oak om mededogen te hebben voor die van elkaar. In de loop van zes maanden leidde ik hen door alle aspecten van de Zevende Trans

1. Als

u geergerd bent pauzeer dan en te/ langzaam tot tien. Train uzelf erin

formatie, maar de ontdekking van de uitwerking van woede op het li

om de adrenalinegolf van de woede te neutraliseren; niet impulsief terug te

chaam maakte dat ze op een belangrijk gebied vooruitgang boekten. Na

slaan. Hoe gemeen iemand ook bezig is, wacht voordat u iets zegt. Haal

een uitbarsting van woede, bijvoorbeeld, veranderde Cody in een

een paar keer diep adem en tel heel langzaam, in stilte, tot tien (of tot vijf

straathond; als je hem een tijdje niet op stang joeg, werd hij weer lie[

tig zo nodig). Gebruik de pauze van deze momenten om tot uzelf te komen

Maar Sara had dit biologische feit over Cody's aard niet begrepen en hij

voordat u besluit wat u zult doen. Herhaal, om u te ontspannen, vanbinnen:

had deze behoefte ook niet bij zichzelf opgemerkt. Sara's wijze van om

'Kalmte is mooi.' Het tentoonspreiden van zo'n zorgvuldige zelfbeheersing

gaan met woede was anders. Ze wilde meteen hun meningsverschillen

geeft u de zeggenschap over de interactie en bespaart u ongewenste reper

uitpraten. Als Cody daar niet op inging, voerde zij de druk op, waardoor

cussies.

hij alleen maar <loller werd. Dan voelde zij zich afgewezen, jammerde 'Je

Neem een afkoelingsperiode. Neem een langere time-out om uw neuro

houdt niet van mij', en huilde zo hard dat haar lichaam ervan schokte.

transmitters verder te kalmeren - van enkele uren of langer. Als u kookt van

Cody was van de kaart als hij Sara zo ontredderd zag. Hij troostte haar

woede of ruzie hebt gehad, trek u dan in een rustige omgeving terug om

clan, sprak zijn eeuwige liefde uit. Ze knuffelden, kusten en hadden vaak

uw stress te laten afnemen. Verminder externe prikkels. Dim de lichten.

seks, waardoor de spanning tijdelijk gebroken werd, maar het patroon

Luister naar kalmerende muziek. Mediteer. Doe wat aerobicoefeningen of

rondom de woede was niet opgelost. Een paar dagen later hadden ze dan

yoga om de woede uit uw systeem te verdrijven en u te ontspannen. Het

weer ruzie over iets anders.

eerste wetenschappelijke onderzoek over woede, dat in 1899 werd uitge-

Het paar besefte dat Cody na een ruzie met rust moest worden gelaten

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN

voerd, en vele daarna hebben het belang aangetoond van een afkoelings

WOEDE EN MEDEDOGEN

periode om uzelf te centreren voordat u de inventaris van de oorzaak van

Mededogen is een radicale vorm van spiritueel acti.visme die u een dieper

de woede opmaakt.

inzicht in woede verschaft clan u ooit hebt gekend. Het vereist dat deze

3. Probeer uw woede niet aan te pakken als u gehaast bent. Zorg ervoor dat u voldoende tijd hebt om aan te pakken wat u boos heeft gemaakt Neurowe

emotie vanaf de top van de berg wordt waargenomen en niet op haar ei

tenschappelijk onderzoek naar het verschijnsel Barmhartige Samaritaan onthult dat het feit dat iemand haast heeft een belangrijk obstakel voor

gen niveau. We kunnen zoveel goede redenen bedenken waarom we geen mededogen zouden voelen: iemand verdient het niet. Ze kregen hun ver

ons natuurlijke mededogen opwerpt. Een Princeton-onderzoek wees uit dat

diende loon. Ze hebben iets onvergefelijks gedaan. Deze gangbare, be

zelfs nadat theologiestudenten een lezing over de Barmhartige Samaritaan

perkte manieren van reageren op woede zijn ·echter oud nieuws wanneer

hadden gehoord, ze niet stopten om een behoeftig mens op straat te hel

we onze spiritualiteit aanspreken om deze emoti.onele dooddoener teniet

pen als ze dachten dat ze te laat waren voor de volgende les. De moraal:

te doen. Ziehier een voorbeeld van wat ik bedoel. Een vrouw reisde eens naar

het uittrekken van haastloze tijd om het conflict op te lossen maakt het voor u mogelijk uw meest meevoelende reactie aan te boren. 4.

Dharamsala, India, om een vraaggesprek met de dalai lama te hebben.

Probeer uw woede niet aan te pakken a!s u moe bent of v66r het slapen

Op straat zag ze hoe een man op een gemene manier een hand sloeg. Ze

gaan. Omdat woede uw systeem activeert, kan ze rustige slaap in de weg

stelde daarover een vraag aan de dalai lama. Hij zei: 'Mededogen betekent

zitten en insomnie veroorzaken. De gedachten malen maar door. U kunt uw

dat u zowel met de man als met de hand medelijden hebt.' Uiteraard heb

woede beter eerder op de dag onderzoeken zodat uw adrenaline tot be

ben we alle reden om ontzet te zijn over het verachtelijke schepsel dat een

daren kan komen. Oak zorgt het feit dat u goed uitgerust bent ervoor dat u

onschuldige hand of een ander wezen slaat. Maar als we een spiritueel

minder snel geirriteerd zult reageren en dat u in balans blijft.

perspecti.efkiezen kunnen we het daar niet bij laten. We hebben oak het lijden in de dader te erkennen dat hem tot die brute daad moet hebben aangezet- niet om de daad te vergoelijken maar om de pijn die achter alle

Als u deze biologische voorzorgsmaatregelen treft zal het trommelvuur

boze <laden zit nauwkeurig op te merken. In het licht van emoti.onele vrij

van de biochemicalien van de woede u bespaard blijven. U zult de helder

heid zal dat inzicht ons ertoe brengen de woede in onszelfte transforme

heid en het geduld hebben om een meer meevoelend soort van zijn vorm

ren en mededogen te kennen wanneer wij met woede in anderen te ma

te geven; een getuigenis van de manier waarop onze hersenen zich heb

ken krijgen. Ik weet dat het moeilijk is zich dit eigen te maken. Maar zo

ben ontwikkeld. Zoals ik eerder in verband met empathie heh beschreven

lang wij de woede niet in de ogen kijken en er anders op reageren, zijn we

kunnen onze spiegelneuronen deze oprechte verschuiving vergemakke

niet veel opgeschoten.

lijken door een brug van brein tot brein te slaan die bedoeld is om ons in

Bij de transformati.e van woede komt oprecht, vaak moeizaam verwor

nig met anderen te verbinden. Als u met iemand samen bent die boos of

ven mededogen kijken; niet de onechte variant waarbij je alleen mededo

rustig is, zullen deze emoties ook in u resoneren. Daarom moeten wij

gen opbrengt als er mensen kijken of als het politi.ek correct is. Blijf u er

mededogen belichamen in de confrontatie met woede om verder te ko

ook van bewust dat buitensporige daden van vriendelijkheid de waarde

men clan de neanderthalermentaliteit van doden of gedood warden. U

van hun minder opzichti.ge verwant, menselijk fatsoen, niet tenietdoen.

kunt <lit nu in prakti.jk brengen. Begin met uw eigen relati.es. Zoals Gan

Het kan een zware dabber zijn om woede te transformeren. Zelfs wan

dhi zei: 'We moeten de verandering zijn die we willen zien!'

neer u toegewijd met deze emoti.e aan het werk bent, kunt u nag gemak kelijk geprikkeld warden ofin gedrag vervallen waar u niet blij mee bent. In dit opzicht lachte ik me slap toen ik naar de film An ger Management keek. Na een serie meevallers start de emoti.oneel verwrongen hoofdper-

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRifHEID

ervan maar beschouwt subtielere vormen doorgaans als noodzakelijke

soon, gespeeld door Adam Sandler, zich op onkarakteristieke wijze in

krachtbronnen waardoor je ondememend kunt zijn en 'het kunt maken'.

herhaalde woede-uitbarstingen in het openbaar en belandt hij in een af kickcentrum voor woede, waar Jack Nicholson zijn door de rechtbank voorgeschreven 'woedetherapeut' speelt. Nicholson wordt geacht hem te leren hoe hij zijn woede positief kan uiten maar zit in werkelijkheid mis schien achter zijn vriendin aan. Als deel van de 'therapie' neemt Nichol son hem mee om zijn kwelgeest van vroeger, Amie Shankman, te ont moeten, een pestkop die hem zijn hele schooltijd had vemederd en gesla gen. Ze sporen Amie op in een zenklooster. Hij was monnik geworden! Ze treffen Amie in oranjegeel gewaad, met geschoren hoofd, mediterend en 'om' neuriend onder een boom aan. Maar het monnikschap van Amie weerhoudt Nicholson niet. Hij spoort Sandler aan: 'Schaam je je niet dat jij nooit tegen Shankman in opstand kwam? Ga de confrontatie met hem aan of je gaat naar de gevangenis.' Sandler krijgt het nauwelijks zijn strot uit en hakkelt: 'Amie, toen wij nog kinderen waren heh je mij gepest.' Dan, naarmate de kracht van zijn sinds de adolescentie broeiende woede zich ontplooit, somt hij de litanie van kwellingen op waar Amie hem aan onderwierp. De veranderde Amie verontschuldigt zich rustig, legt uit dat hij nu een spirituele weg bewandelt en de dwalingen zijns weegs heeft in gezien: 'Ik hen een antler mens,' zegt hij oprecht. Maar Sandler blijft hem porren toedienen, in een poging Amies kwetsbaarheid te ontdek ken. Niets helpt, tot hij eruit flapt: 'Op de middelbare school ben ik met je zuster naar bed geweest om mij op jou te wreken!' Plotseling vertoont Ar nies serene buitenkant een barst; rood van woede begint hij van leer te trekken tegen Sandler, terug in zijn oude rol van pestkop. Sandler begint hem te slaan. Vechtend rollen ze over de grond. Een tuinman-monnik komt Amie te hulp en gaat Sandler met een hark te lijf. Dan trekt een op gewekte Nicholson een pistool, hij richt het op de aanzwellende groep van ongeveer dertig monniken en dreigt te zullen schieten. Ze denken al lemaal dat het menens is. Maar als Nicholson de trekker overhaalt wordt de groep met water besproeid. Met hun vuisten zwaaiend en vreselijke dreigementen roepend jagen tientallen monniken het tweetal van hun terrein terug hun auto in. Woede. Wat kan ze diep zitten, wat kan ze snel gewekt zijn. Reken daar maar op. Maar of u nu een oranjegeel gewaad draagt of niet, streef emaar uw hoogste zelf bij alle aspecten van het leven in te zetten, vooral wanneer het 't moeilijkst is. Dat kan verwarrend zijn omdat de westerse cultuur een gespleten kijk op woede heeft: ze veroordeelt extreme vormen

Vanuit een ander perspectief zegt de wetenschapper Robert Thurman in zijn boek AnBer dat boeddhisten woede als een kemverslaving zien zoals ook begeerte dat is, voortkomend uit een waan die tot lijden leidt. Hier volgen vier spiritueel gefundeerde richtlijnen om u te helpen het mededo gen te ontwikkelen dat de woede in het dagelijks bestaan kan transforme ren. Dit zal u een sterker zwaartepunt geven als u worstelt met woede en u helpen tevreden te zijn met uw manier van reageren.

Richtlijn 1: Stel uw intentie vast om uw wrokgevoelens los te laten Wrok is een gevoel van verontwaardiging of rancune dat u koestert als u zich verkeerd behandeld voelt. Het is gemakkelijk om alle incidenten die u boos hebben gemaakt vast te houden; van een roddelende kapper tot een ontrouwe ex-vriend. En als u de meningen eens zou peilen zouden waarschijnlijk heel wat mensen uw recht om rancuneus te blijven bevesti gen. Volgens die logica hebt u, naarmate de tijd verstrijkt en de gevoelens van wrok zich opstapelen, het 'recht' om alsmaar bozer te worden, zodat u een nieuw record van klachten wordt. Maar is die zure persoon degene die u wilt zijn? Neem in plaats daarvan, als het om emotionele vrijheid gaat, het besluit eraan te werken om rancunes te laten varen en toe te staan dat mededogen ze wegzuivert. Een vriend die midden in dat proces zat, vergeleek het blootleggen van wrokgevoelens met '<lode lichamen uit een put slepen'. U hoeft uw psyche niet door smeulende negativiteit te la ten verpesten. Bovendien, zoals mijn heldin Rosa Parks zo juist zei toen ik haar in Positive EnermJ ondervroeg: 'Als u boos blijft op andere mensen loopt u misschien de kans mis vrienden te vinden onder degenen op wie u boos was.' Het loslaten van oud zeer kan moeilijk, soms zelfs onmoge lijk lijken. Misschien staat het hele idee u tegen. Maar als u een buitenge woon mens wilt zijn, iemand die mededogen hoger aanslaat clan haat, is vergevensgezindheid noodzakelijk.

Richtlijn 2: Ontwikkel vergevensgezindheid Vergeving is de spirituele daad van het meevoelend loslaten van gevoe lens van wrok, woede, of het verlangen iemand of uzelf voor een ergerlij ke daad te straffen. Het is een gunst; niet iets wat u kunt afdwingen of si muleren. Er is geen kortere route in dit geval. Ten onrechte hebben som mige van mijn patienten, die dolgraag 'spiritueel' wilden zijn, voortijdig

EMOTIONELE VRIJHEID

geprobeerd direct tot vergeving over te gaan nadat iemand hen emotio neel onderuit had gehaald. Dat kan niemand. Orn te beginnen moet u woede voelen voordat u kunt beginnen met vergeven. In de energiepsy chiatrie leid ik patienten 9eleidelyk. naar de grootmoedigheid van het ver geven van onrecht dat door anderen of door eigen toedoen is veroorzaakt. Een onderzoek van de Stanford Universiteit toont aan dat het in praktijk brengen van vergeving leidt tot vermindering van stress, woede en psy chosomatische symptomen. Vergeving komt uit je hoogste zelf voort, als een verruiming van je blik. Uiteindelijk levert het jou meer op clan wie clan ook omdat het jou bevrijdt van jouw negativiteit en je verder laat gaan. Vergeving lost de woede misschien niet helemaal op, maar ze zal je de vrijheid schenken van het weten dat je zoveel meer bent. Nogmaals, vergeving verwijst naar de dader, niet naar de daad - niet naar de wan daad, maar naar de gewondheid van degene die hem beging. Dat wil niet zeggen dat u op een holletje naar uw mishandelende echtgenoot terug gaat uit mededogen voor de beschadigde persoon die hij of zij is. Natuur lijk wilt

zichzelf mishandeling besparen. Maar op een afstand kunt u

wel proberen het bewuste of onbewuste lijden dat mensen aandrijft te vergeven. Ons verlangen om woede te transformeren is een vredesop roep, die de moeite van de openstelling van de ziel zeker loont. Neem, als het over vergeving gaat, dit aspect van de werkelijkheid eens in overweging: mensen nemen een heel leven van bezeringen in een relatie mee, waardoor hun gedrag misschien meer met hen clan met u te maken heeft. U zou met recht kunnen zeggen, zoals een van mijn patien ten deed: 'Ik hen gekwetst en razend omdat mijn partner mij verlaten heeft en zelfs weigerde erover te praten. Is het niet redelijk dat te willen?' Natuurlijk is het dat. Maar uw behoefte houdt geen rekening met de angst voor intimiteit bij de antler, of met het feit dat hij of zij alles zou doen om die in de relatie met u of een ander te ontlopen. Helaas hebben de angsten en tekortkomingen van uw echtgenoot het van uw behoeften gewonnen. Orn vergeving te vinden terwijl u probeert uw woede te laten helen, moet u nagaan met wie u te maken hebt; het goede en het slechte in die persoon. Vaak doen mensen gewoon hun best - ook al bent u niet onder de indruk van het resultaat, het geeft wel de droeve werkelijkheid van de situatie weer. Die waarheid van iemands beperkingen accepteren zal u helpen te vergeven. Het zal u voorbij de verlamming van oude wrok gevoelens brengen zodat u het geluk, de vrede en de liefde kunt bereiken waar u naar verlangt.

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

Mededogen opent een verborgen deur naar een geheime wereld die aan gene zijde van de woede bestaat. Niettemin sluiten de gevoelens van woede en vergeving elkaar niet uit. U kunt tegelijkertijd wisselende hoe veelheden van beide ervaren. Misschien bent u eerst een beetje verge vensgezind en erg boos. Maar als u met de Zevende Transformatie voor uitgang maakt, slaat de weegschaal in toenemende mate naar vergeving door, terwijl de kracht van de woede afneemt.

Richtlijn 3: Zet ding en recht Als u op een niet-opbouwende manier boos ·bent geweest, is er altijd de mogelijkheid u te verontschuldigen en andere rectificaties aan te bren gen, zoals een voortschrijdende verandering van uw gedrag of het nemen van stappen om het kwaad ongedaan te maken of te minimaliseren. Ak koord, het kan ons danig dwarszitten om onze egogebonden behoefte om 'gelijk' te hebben los te laten of toe te geven dat we harteloos waren of fout zaten. Toch is het een betrokken, nederige daad die anderen op prijs stellen. Zoals ik heh opgemerkt is woede niet beperkt tot enkel uitbarsten tegen iemand. Er zijn gradaties. Het kan de vorm aannemen van, laat ik zeggen, kribbig, heerszuchtig, oordelend of neerbuigend zijn. Ik ben ge neigd mijn woede van haar bron los te koppelen door met pietluttige, op zichzelf staande dingetjes te komen die mij in anderen irriteren: een vriend remt 'te vaak' in druk verkeer; mijn schoonmaakster vergat het stof achter een plant. Als ik mezelf erop betrap dat ik tot dat gedrag verval in plaats van de kwestie tegenover de juiste persoon aan te kaarten, ver ontschuldig ik mij met de woorden: 'Het spijt me dat ik zo kritisch ben of als ik je gevoelens kwets. Vergeef me alsjeblieft.' Inwendig probeer ik de echte oorzaak van mijn woede op te helderen, die gewoonlijk met grotere teleurstellingen te maken heeft, in plaats van die stumper van een mug genzifter te blijven. Hoe u uw woede ook vertolkt, probeer zo snel moge lijk met rechtzettingen te komen. De meeste excuses kunnen kort en lichtvoetig zijn, hoewel sommige een uitvoeriger discussie vereisen. De telefoon pakken om oprecht 'Het spijt me' te zeggen zal helpen de atmo sfeer op te doen klaren zodat zich geen gevoelens van wrok ontwikkelen. Dit is niet domweg het spuien van een excuus; het is oprecht bekennen dat u fout zat. Verder zijn soms concrete herstelmaatregelen nodig. U kunt aan de antler vragen: 'Wat kan ik doen om dit goed te maken met u?' U zou het bijvoorbeeld eens kunnen worden over een betalingsschema om een schuld op te heffen, of een door u gelanceerd schadelijk gerucht

DE ZEVENDE

EMOTIONELE VRIJHEID

recht kunnen zetten tegenover degenen aan wie u het hebt verteld. In het

Emotioneel actiedeel

geval van veel emotionele breuken behelst de beste rechtzetting soms het maken van excuses, het luisteren naar de ander en erkenning van de pijn

WEES GROTER DAN DE WOEDE - BETOON NU VERGEVENSGEZI NDHEI D

die u hebt aangericht - en daama het consequent goed omgaan met die persoon.

Richtlijn 4: Verzet u tegen wraak

1. Wijs een persoon aan op wie u

boos bent Begin met iemand die laag op

u al snel een uw lijstje staat; niet met uw woedeverslaafde vader. Dan kunt de voorproefje krijgen van wat vergeving is. Daarna kunt u meer uitdagen

Wraak is het verlangen om het betaald te zetten als iemand u onrecht doet. Het is natuurlijk om boosheid te voelen, om te zeggen: 'Ik laat die ***

TRANSFORMATIE

doelen kiezen.

hier niet mee wegkomen,' wat dat 'hier' clan ook is. Wraak brengt u

met vrienden, uw therapeut 2. Neem uw gevoe!ens eerlijk onder handen. Praat

echter tot uw slechtste zelf terug; het zet u op een lijn met die wraakzuch

beveel of andere steunende mensen, maar laat de woede eruit komen. lk eit weg negativit de om noteert dagboek ook aan dat u uw gevoelens in een

tige mensen die wij beweren niet te mogen. Jawel, als iemand u met een stok slaat, hebt u de neiging de ander terug te slaan - dat is de manier

wilt aankaarten. te zuiveren. Besluit daarna of u de kwestie met die persoon die later in dit zo ja, pas dan de regel van meevoelende communicatie toe

waarop oorlogen ontstaan. Orn persoonlijk en als soort te gedijen moeten wij ons tegen deze voorspelbare dorst naar wraak verzetten en proberen

hoofdstuk wordt aangereikt.

onrechtvaardigheden op een positievere manier te corrigeren. Dat bete

3. Begin te vergeven. Houd degene op wie u boos bent duidelijk voor uw

kent nog niet dat u een doetje bent; u weigert alleen te handelen op een

ingen geestesoog. Stel uzelf dan de vraag: 'Welke emotionele tekortkom is datge Dit len?' behande te slecht mij hebben hem of haar ertoe gebracht

vervelend destructieve manier die het onmogelijk maakt ooit vrede te vin den. Wat ik voorstel is een versie van 'de andere wang toekeren' terwijl u

. Doe ne waar u mededogen voor wilt hebben; het gebied om te vergeven ling behande rlijke onbehoo een bij beslist al het mogelijke om uzelf niet

toch alles doet om te beschermen wat voor u belangrijk is. Echt moeilijk te verteren wordt het echter wanneer u ziet dat iemand 'ergens mee weg er met de yogaleraar vandoor. Inderdaad, uw gluiperige collega heeft u

le blind neer te leggen, maar stel u uit mededogen open voor de emotione vloeit heid gekwetst na g Vergevin heid of het kille hart van de persoon.

verraden. Als ik dit soort zure situaties in mijn leven tegenkom, ontleen

daaruit voort.

komt' terwijl u er helemaal niets aan kunt doen. Inderdaad, uw vrouw is

ik troost aan het denkbeeld van karma, dat vroeg of laat boontje om zijn loontje komt. Voor mij is dat geen rationalisatie, maar iets waarin ik vast geloof. Weet ook dat de beste wraak uw succes, uw geluk is, en de triomf

•

denk dat niemand volmaakt is. Misschien wilt u het incident la ten

dat u wraaklustige lieden geen enkele zeggenschap over uw gemoedsrust

passeren. Als u het wel noemt, maak clan van deze mug geen olifant.

hebt gegund.

Laat uw vriendin even met rust - vergeef de uitglij er.

Probeer, om het schenken van vergeving aan den lijve te ervaren, deze oefening eens. Doe het in samenhang met het proces van het helen en

Een 9oede vriendin treedt on.behouwen op als ze een slechte da9 heqt. Be

•

Uw tiener schreeuwt almaar te9en u en behandelt u respectloos. Stel conse

transformeren van woede.

quente, passende grenzen aan het gedrag; laat hem of haar weten dat

Hier volgen enkele suggesties hoe vergeving kan werken in een serie situ

dend te worden als reactie en het daarbij te laten, mededogen te heb

het onaanvaardbaar is. Maar probeer, in plaats van simpelweg woe ben voor de pijn die achter de woede zit. Doe wat u kunt om achter de

aties waarin u het volste recht had boos te zijn. Het schept een vriendelij

oorzaak van de uitbarsting van uw tiener te komen, die over het alge

ker denkklimaat, of u nu wel of niet besluit de confrontatie met iemand

meen over meer zal gaan clan alleen over u.

aan te gaan. •

Een coUega eist de eer van uw ideeen op. Beperk de schade, ofhet nu be-

370

tekent dat u de situatie tegenover de collega, uw chefofbij personeels zaken noemt, en vertrouw haar in de toekomst geen ideeen meer toe. Probeer echter deze collega wel te vergeven dat ze zo'n eerzuchtig, on zeker, laag persoon is dat ze ertoe over moest gaan u te bestelen. •

Uw schoon.moeder is hu.lpbehoeven.d ofveeleisen.d. Blijfvriendelijk <loch vastberaden grenzen stellen zodat u na verloop van tijd aanvaardbare compromissen kunt bereiken. Maar heb ook medelijden met de onze kerheden achter haar hulpbehoevendheid en eisen - misschien angst om alleen te zijn, om oud te worden, om uit de familie geweerd te worden, om niet gehoord te warden. Dat zal uw reactie tegenover haar verzachten.

•

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

U bent als k.ind mishandeld. Het helingsproces van mishandeling vergt een enorm mededogen voor uzelfen wordt vergemakkelijkt door steun van andere overlevenden van mishandeling, familie, vrienden of een therapeut. Als u toch bereidheid voelt om naar vergiffenis voor een rnishandelaar toe te werken, vereist dat wel dat u de gebrokenheid en het lijden ziet waardoor de persoon zulk emstig kwaad wilde toe brengen. U verontschuldigt het gedrag niet en komt er niet op terug, maar peilt hoe emotioneel verlamd hij ofzij is - een enorm traject van mededogen, maar ook het pad naar de vrijheid.

Mededogen is een paradigma veranderende spirituele oplossing voor het transformeren van woede. De manier waarop u het vertolkt moet echter altijd worden gestuurd door intu'itie en gezond verstand. De boeddhisti sche non Perna Chodron waarschuwt tegen wat zij wijselijk 'mededogen van een idioot' noemt - vriendelijkheid gebruiken om conflict te vermij den wanneer een klinkend nee nodig is. Ik hen het daar volkomen mee eens. Orn onze emotionele vrijheid te beschermen moeten we weten waar we de grens moeten trekken.

371

ontvangers onbe soms brengt geven, met name het geven van geld, de voelen, het krenkt doeld in verlegenheid; het maakt dat ze zich minder vriend die wel lende hun trots. Dat kan wrok kweken. Ik heh een meevoe de dood van zijn vrouw iets van dat al-te-goeddoen heeft. Toen hij zich na man in Venice dakloze eenzaam voelde sloot hij vriendschap met een bracht deze dank Beach - niet bepaald voor de hand liggend. Mijn vriend ontdekte hij tot dag een op bare man fraaie spullen voor <liens tent. Maar :� d�t hij zelf i� et zijn afschuw dat de tent van de man wa � geplunderd . meuwe bez1ttm z11n rde ziekenhuis lag, gewond geraakt toen h11 probee aan deze gevolgen gen tegen dieven te verdedigen. Mijn vriend had nooit de man stilgestaan. gedacht en ook had hij niet bij de kwetsbaarheid van t mijn vriend nadenk�� Dit gaat niet over schuld. Wei deed het inciden ogen en hun mogeh1over de complexiteit van bepaalde <laden van meded al moeten denken. ke onbedoelde repercussies; iets waaraan wij allema cht zoeken tussen Orn in het geven gegrond te zijn moeten wij het evenwi uitwerking ervan op het goede dat het geven ons mogelijk schenkt en de

�

de ontvanger.

ogen niet Anderzijds hebben wij misschien het gevoel dat ons meded eens om mij ik Toen overhoudt; dat we niets overhebben om te geven. derde de vrouw kleedde in de kleedkamer van mijn sportschool bewon ze. Toen ik ant vroeg naast mij mijn jaden hanger. 'Wat stelt het voor?' ze getroffen en woordde: 'Quan Yin, de godin van het mededogen,' keek familie heeft ze zei: 'Mijn voorraden mededogen zijn allemaal op! Mijn end, in het alles tot het laatste beetje uit mij gezogen.' Ik knikte meelev neel alle emotio het dat besefhoe gemakkelijk het is het gevoel te hebben kan afbran maal op is. Er gebeurt zo veel in het leven wat het mededogen samen de we Laten . komen den. Maar we moeten daartegen in opstand woede en vlam van het mededogen almaar hoger doen branden opdat haat verflauwen.

Pas verder ook op voor het syndroom van de 'al-te-goeddoener', ook wel bekend als 'de helpende hand slaat weer toe'. Dat is het punt waarop overenthousiast mededogen kan ontsporen en de ontvangende partij on bedoeld kan benadelen. De al-te-goeddoener komt soms zo vast te zitten in de voldoening die hij voelt als hij iets aardigs voor iemand doet dat hij er niet over nadenkt of zijn daad werkelijk in het belang van de ander is. De al-te-goeddoeners hebben een pluskant en een minkant. Ze doen vaak heel veel goeds voor anderen; <laden om trots op te zijn. Maar in sommi ge gevallen kunnen deze goede <laden tot ongewenste resultaten leiden.

ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN WOEDE EN MEDEDOGEN Woede is een stormachtige emotionele kracht waarmee rekening gehou den moet worden en die ingetoomd moet worden. Als energiepsychiater word ik ontnuchterd door de fysiek destructieve effecten van woede wan neer ze in psychokinetische energie wordt gekanaliseerd, waardoor ge dachten en emoties de materie kunnen be'invloeden. Op een zeer werke-

372

DE ZEVENDE

EMOTIONELE VRIJHEID

lijke manier kan deze emotie uw lichaam en omgeving schokken, vooral wanneer ze met maximale sterkte toeslaat. Neem Kate, een vakkundige

TRANSFORMATIE

373

van woede en mededogen in uw lichaam doordringen. Hier volgen alge mene kenmerken van elke emotie.

maar heetgebakerde boerin in Kansas die, bang van haar eigen woede, Hoe de energie van woede kan aanvoelen

naar mijn energieworkshop kwam. Na een schreeuwduel via de mobiel met haar man over geld begon het panoramaraam naast haar plotseling

Roodgloeiend, brandend, van de kook.

hevig te rammelen, waama het brak. Het was niet de eerste keer dat er

•

iets dergelijks gebeurde. Eerder had ze gemerkt dat, als ze uit haar slof

•

schoot, autoportieren klemden, zaklantaambatterijen het niet,meer de

•

den en horloges stilstonden. Ze deed deze incidenten af als 'gewoon te bi

•

zar'. Maar de episode met het raam deed haar denken dat ze in een rema

•

Als machinegeweervuur. Beukend, verzengend, schadend. Impulsief; u wilt aanvallen of kwaad doen. Als druk die aanzwelt tot ze explodeert.

ke van The Exorcist was beland. Ze kwam wanhopig bij mij om tot op de Hoe de energie van mededogen kan aanvoelen

bodem uit te zoeken wat er aan de hand was. Ik deelde Kate mee dat ik gezien heh dat woede vreemde dingen kan aanrichten die door de gangbare wetenschap niet warden verklaard. De

•

energie van woede kan chaos over uw lichaam en omgeving doen komen,

•

zo ongeveer als een wervelwind die over een stad trekt. Elektronische ap

•

Warm in uw borst; uw hart gaat open. Kalmerend; uw lichaam verzacht en uw denken verstilt. Koesterend; het brengt een voelbaar positieve verbondenheid met an deren en met de geest voort.

paraten zijn er vooral gevoelig voor: computers, faxtoestellen en mobiele telefoons kunnen allemaal hopeloos gemold worden. Mijn kennismaking

•

Onvoorwaardelijk liefhebbend; intu'itiefgecentreerd.

met de psychokinetische energie van woede vond plaats toen ik op een

•

Fysiek en emotioneel omhullend en helend.

parapsychologisch lab van

ucLA

werkte. Een van rnijn taken was het op

sporen van geesten. U wilt niet geloven hoeveel mensen in Los Angeles vrezen dat het in hun huis spookt. Ze vertelden ons over vliegende vorken en messen, en televisies en radio's die zichzelf op mysterieuze wijze aan en uitzetten. Wij onderzoekers concludeerden echter overwegend dat, oak als er een en antler was voorgevallen, dit verkeerd was ge'interpre teerd. Over het algemeen leken de gebeurtenissen in het verlengde �an huiselijke woede te liggen; als de gemoederen hoog opliepen namen de voorvallen toe. Zelfs toen de familie verhuisde, bleven de vreemde inci denten hen vergezellen - een bewijs dat psychokinetische energie de sta biliteit van fysieke objecten kan verstoren. Wat ik Kate adviseerde, en aan u voorstel, is te proberen woede te ke ren voordat ze escaleert, zodat ze niet in uw organen implodeert of in uw leefruimte gaat spoken. In zekere zin had Kate geluk. Ze ontving onrnid dellijk fysieke feedback toen haar woede de pan uit rees. Maar voor emo tionele vrijheid is het van groot belang dat deze emotie in een vroeger sta dium wordt betrapt en wordt getemperd door het perspectief van mede dogen in te zetten. U kunt uzelf erin oefenen dit te bereiken door kennis te nemen van de manier waarop de eerste energetische opflikkeringen

Het herkennen van de eerste signalen van woede biedt u de kans haar op een geschikte en vriendelijke manier te transformeren. Ook al is woede luidruchtig en imponerend, de rustige, kalme energie van mede?ogen kan, als ze geconcentreerd is, haar temmen. Onderzoeken aan de Fair field Universiteit naar transcendente meditatie (die repeterende zinnen, mantra's, gebruikt) lieten zien dat wanneer een controlegroep in buurten met een hoge criminaliteit regelmatig over mededogen en geweldloos heid mediteerde de misdaadcijfers daalden. Wat een bijzondere implica ties: mensen in de buurt konden het energieveld voelen dat door de medi teerders werd uitgestraald. Stelt u zich iemand voor die op het punt staat in woede uit te barsten en een golf van die liefdevolle energie voelt. Wat

een verbazingwekkende bezwering. Woede en haat laten een neerslag van energetische vervuiling na die door mededogen opgeruimd kan war den. Bedenk eens wat dat allemaal betekent, persoonlijk en voor de we reld. Zoals John Lennon zei: ima9ine.

374

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

Stel energetische grenzen: inbreuken op uw persoonlijke ruimte opvangen

375

9. Iemand die te dicht bij uw gezicht praat of op uw rug slaat. 10. Graffiti en vandalisme.

Als u mensen snel bun oogleden wilt zien bewegen moet u proberen hun persoonlijke ruimte binnen te dringen. Wat is persoonlijke ruimte? Deze

Hoe komt het dat inbreuken op onze persoonlijke ruimte ons bloed aan

ruimte kent twee hoofdaspecten. Allereerst is het de onzichtbare subtie

het koken kunnen brengen? Ervan afgezien dat het onaangenaam, onge

le-energiegrens die ons omringt en bet niveau van ons comfort bepaalt

manierd, gevaarlijk of ongezond is, schenden deze inbreuken een primi

bij onze interactie. Afhankelijk van onze voorkeuren kan hij varieren van

tief energetisch instinct dat ons zegt dat ons welzijn niet in tel of veilig is.

enkele centimeters tot tientallen centimeters en hij verschilt per situatie,

Dit instinct gaat v�rder dan het volgen van veiligheidscodes ter bescher

opvoeding en cultuur. (Olifanten hebben een no-30-lijn van een kleine

ming tegen indringers of dan die enge door beweging geactiveerde, spre

meter om zich been; steek die over en u zult een luid getrompetter horen

kende alarminstallaties bij auto's die aankondigen: 'Ga opzij. U staat te

of aangevallen worden.) Onderzoeken wijzen uit dat de meeste Amerika

dicht bij dit voertuig.' Als wij zulke schendingen ervaren, reageren onze

nen een vrije ruimte van een armlengte om zich heen nodig hebben. Ten

hersenen feitelijk alsof we nog in 50.000 v.C. leefden. Onderzoek toont

tweede verwijst persoonlijke ruimte naar de grens die door onze fysieke

aan dat conflicten over persoonlijke ruimte zoals burenruzies over over

en psychische privacy wordt bewaakt. U kunt die bijvoorbeeld schenden

hangend gebladerte evolutionair gestuurde reacties zijn die gericht zijn

door uw echtgenoot te storen als hij of zij behoefte heeft om alleen te

op het bewaken van hulpbronnen en het verzekeren van overleving. Men

zijn. Andere soorten schendingen kunnen zijn herrie, geuren, naar ie

sen vatten deze schendingen als persoonlijke aanvallen op. Een krant in

mand niezen als u verkouden bent of inbreuken via internet zoals spam.

Florida meldde zelfs dat een man, nadat zijn bomen door een buurman

U kunt ook een grens overschrijden die iemands bezit of gebied afbakent;

met een machete waren geveld, zei: 'lk had hem neer moeten schieten

een schending die geweld tussen bendes of oorlogen tussen staten kan

toen dat kon.' Hoe kwaad wij over deze inbreuken worden hangt van ons

ontketenen. Orn uw eigen energetische behoeften ten aanzien van per

stressniveau af. Als we gespannen of moe zijn kunnen ze ons over de

soonlijke ruimte beter te begrijpen en die van anderen te respecteren

rand duwen. Psycholoog David Buss documenteert in The Murderer Next

moet u letten op de volgende voorspelbare factoren in het dagelijks leven

Door hoe territoriale conflicten vaak achter aanvallen en moorden zitten.

die woede oproepen.

Nationale statistieken geven zelfs aan dat bij bijna de helft van woede-in cidenten op de weg bestuurders zijn betrokken die vuurwapens en hun

Tien gangbare inbreuken op persoonlijke ruimte

eigen auto als wapens gebruiken tegen andere bestuurders. Maar zulke reacties zijn niet doenlijk in de 21e eeuw. In plaats van extra macht, voed

1. Het geklets van iemands gesprek over de mobiel horen terwijl u in de 2.

sel of hulpbronnen leveren ze vervreemding van anderen, gevangenis

rij staat te wachten.

straf, letsel of dood op. Bij emotionele vrijheid zullen koelere denkwijzen

Telemarketeers.

overheersen. Zoals ik zal beschrijven moet u bevrijdende manieren leren

3. Luide muziek, luidruchtige mensen, luidruchtige machines, luidruchtige auto's. 4. Een hond die zijn poot optilt om op uw rozen te gaan plassen. 5. 'Ongewenste intimiteiten' via internet; spam. 6. Onbehouwen sportschoolfiguren die anderen het gebruik van de toe stellen misgunnen.

om schendingen van uw persoonlijke ruimte te hanteren zodat ze van u niet de kans krijgen het slechtste in u op te roepen en zodat u niet kokend rondloopt. Geloof me, ik weet dat het niet altijd gemakkelijk is kalm te blijven. Mijn buren op de verdieping beneden mij hebben een blaffende hond. Ik hen een schrijver die de stilte zoekt en ik hen vaak thuis terwijl ik in rnijn

7. Luchtverontreiniging, giftige dampen (bijvoorbeeld uitlaatgassen), sterk parfum.

binnenwereld opga. Hoewel ik absoluut een dierenliefhebber hen, is die

8. Bumperklevers of trage rijders.

herder met een dreunende blaf die van de zeekant van ons gebouw tot

hond van beneden niet zomaar een keffertje. Het is een geweldige Duitse

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

aan het pad achter ons weerklinkt. Hij blaft met tussenpozen de hele dag

dat ik onze toch al gespannen situatie erger zou maken. Ik was bang dat

door, iedere dag, naar langskomende honden - en dat zijn er een hele

mijn buren terug zouden kunnen slaan door de hond 's nachts ofvroeg in

boel. Ik word er gek van. Het is het soort banale modderpoel waarin je

de morgen als ze thuis waren te laten blaffen. Flatbewoners zijn een beet

377

kunt verdrinken. In de loop van het voorbije jaar heh ik bij tal van gele

je als Siamese tweelingen: je moet met elkaar leven. Na deze woedende

genheden hier met mijn buren vriendelijk over gepraat. Aanvankelijk had

uitwisseling was ik uitgeput en gedemoraliseerd. Wat er vervolgens ge

ik sympathie voor dat keurige stel toen ze zeiden: 'Wij zouden geen gezin

beurde is een mengeling van goed nieuws en slecht nieuws. Nu blaft de

kunnen hebben. Onze hond is ons kind.' Maar na hun 'kind' eindeloos te

hond veel minder. Maar er is een voelhare frictie tussen mij en mijn bu

hebben horen blaffen moet ik tot mijn spijt zeggen dat dat excuus het

ren, al lijkt deze geleidelijk af te nemen.

niet stopte. Betrokken ouders stellen grenzen voor hun kinderen. Deze

Ik betreur dat wij niet in staat waren gezamenlijk een oplossing te be

mensen wilden dat niet bij hun hond doen. Na verloop van tijd nam mijn

reiken die wij heiden prettiger vonden. Het pro hleem is dat wij het nog zo

woede toe. Ik sprak op krachtiger toon met hen over het heperken van het

verschillend zien. Mijn buren hebben hun gezichtspunt en houden daar

lawaai; mijn ergernis bedwingend. Onze relatie werd steeds meer ge

aan vast: 'Judith is te gevoelig en overreageert.' En ik heh mijn gezichts

spannen.

punt: 'Aanhoudend geblaf is niet goed. Het is een inbreuk op de rust in

Ik wilde dat ik kon melden dat mijn pogingen om tot een vergelijk met

mijn huis.' Daar hehhen we het dus - een microkosmos in mijn heschei

mijn huren te komen perfect uitpakten. Er waren enkele sublieme dagen

den flatgebouw van het proces waardoor oorlogen ontstaan. We geloven

van relatieve rust als we een compromis vonden - zij stemden erin toe

allehei dat we gelijk hebben. Ik hegrijp dat u in hepaalde situaties op ze

hun hond in bedwang te houden en ik zou minimaal geblaf door de vin

ker niveau maar zo weinig kunt doen dat u onvolmaakte oplossingen

gers zien. Ik hedankte hen dan voor bun pogingen en verontschuldigde

moet accepteren. U weer eens verontschuldigen tegenover elkaar voor uw

mij voor het bijdragen aan mogelijke spanning tussen ons. Zij veront

slechte gedrag - wat we gedaan hehhen - is stellig een stap in de goede

schuldigden zich oak. We gingen dan gelijkgezind uit elkaar; soms was

richting, maar om twee denkwerelden bij elkaar te hrengen hebhen we

er zelfs een omhelzing - maar weldra begon het geblaf opnieuw. Ontel

toch meer nodig.

bare keren doorliepen we deze cyclus. Als de lucht opgeklaard was,

Ik weet wat de manier is om deze interactie op een hoger niveau te til

scheen dit echtpaar dat als toestemming op te vatten om hun hond de

len: dat wij ons mededogen verruimen. We k.unnen meer vriendschappe

vrije teugel te laten. Niet dat ik totaal op hen leunde om dit op te lossen. Voor mezelf pro

lijk met elkaar leven als wij in toenemende mate kunnen beseffen hoe wij heiden ons gehinderd voelen en in de schoenen van de ander gaan staan.

beerde ik verschillende tactieken om het geluid te weren: oordoppen, ap

Dat zal tot een meer verlichte dialoog tussen ons leiden en dus tot de mo

paraten voor 'wit geluid', mediteren om mezelf te centreren, liefdevolle

gelijkheid van duurzame verandering. Anders, als wij star aan onze posi

energie naar de hond zenden om hem te kalmeren, bidden voor hem en

ties vasthouden, zal de woede iedere hoop op vrede overweldigen. Tenzij

mijn huren. (Dit was natuurlijk een test voor mijn geloof.) Het was flink

een van ons het veld ruimt, moeten we zaken doen met elkaar, in tegen

wat inspanning die minimale verlichting hracht. Maar op een middag

stelling tot andere relaties - ook die met mensen van wie je houdt - waar

had ik mezelf helemaal niet meer in de hand. Ik helandde in een

van je om allerlei redenen en zonder schuld kunt besluiten ze te beeindi

schreeuwduel met de huren. Ik hen normaliter geen schreeuwer, maar

gen. Maar in mijn visie gaat deze strijd met mijn buren niet alleen over

aan het eind van mijn Latijn gekomen dreigde ik de diereninspectie en de

ons. Ik hen er juist diep van overtuigd dat het leren oplossen van en com

politie te hellen om hun hond weg te laten halen. Ik heh met mijn uitval

promissen sluiten hij zelfs schijnhaar onhanteerhare geschillen ook de

geen medailles verdiend; vooral niet omdat ik deze gevolgen eerder op

weg naar wereldvrede is. Dat is een fundament voor emotionele vrijheid

schrift en op een evenwichtige manier had kunnen belichten. Intussen

dat ik overal in dit boek heh benadrukt.

schreeuwden mijn huren gewoon terug: 'Ga je gang; kijk maar of het ons

Wanneer iemand uw persoonlijke ruimte binnendringt, probeer dan

schelen kan.' Ik had deze dreigementen niet eerder willen uiten uit angst

aan de directe weg vast te houden. Hoewel u de ene keer meer succes zult

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

EMOTIONELE VRIJHEID

379

hebben dan de andere, doet u uw best om het probleem op te lossen met ken hebt, is het nuttig vriendelijke, duidelijke grenzen te stellen en dan uw

gebruikmaking van de technieken die ik hieronder zal voorstellen. Het is verleidelijk om gewoon maar hatelijk te warden, maar dat levert enkel

waardering uit te spreken als de ander zich daaraan houdt Zo vroeg ik een

een vluchtige voldoening zonder echte voordelen op. Ik moet wel beken

man in mijn sportschool die constant zijn mobiel gebruikte, hoewel dat ver

nen dat ik behoorlijk heh zitten grinniken bij Don't Get Mad, Get Even: 'Ihe

boden is, op honingzoete toon deze alstublieft niet te gebruiken opdat an

Big Book ofRevenge van George Hayduke, een ironische opsomming van

deren zich konden ontspannen. Aanvankelijk snauwde hij: 'Nou, ik zou u

duivelse plannetjes om schenders van uw persoonlijke ruimte te laten

niet willen storen!' maar ik glimlachte tegen hem en zei oprecht: 'Dat is

boeten - bijvoorbeeld langzamer gaan rijden als iemand aan uw bumper

heel vriendelijk van u, meneer. lk stel het echt op prijs.' Hoe simpel het ook

kleeft. Maar de reden dat ik zo vierkant tegen vergelding hen is dat dat zo

mag klinken, in dit geval werkte vriendelijkheid. In elk geval in mijn aanwe

totaal gespeend is van mededogen met de dader of van ieder verlangen de

zigheid gebruikte hij de telefoon nooit meer. In bepaalde omstandigheden

omgang tussen mensen te verbeteren. Onderstaande oefening biedt me

zou het oplossen van het conflict echter meer discussie en een onderling

thoden om uw persoonlijke ruimte te waarborgen en verstandiger om te

compromis kunnen vergen.

gaan met degenen die haar schenden.

•

Vermijd giftige situaties. Vermijd of minimaliseer het contact met mensen die uw behoeften niet respecteren. Rijd bijvoorbeeld niet in een auto met een woedeverslaafde. (De giftige energie van de woede wordt in krappe ruimten verhevigd.) Of reis niet met iemand die een obsessieve chronische

Emotioneel actiedeel

prater is als u rust en ontspanning wilt HONOREER UW BEHOEFTEN AAN PERSOONLIJKE RUIMTE Optie 2: Hanteer de zenbenadering Als iemand uw persoonlijke ruimte binnendringt, handel dan niet impulsief.

•

Laat maar gaan. Soms is het een grotere belasting dan het waard is om in

Haal diep adem. Blijf kalm. Besluit hoe u wilt reageren. Soms zult u ervoor

dringers aan te pakken, vooral wanneer u hen nooit meer zult zien. De

kiezen de kwestie direct aan te pakken. In dat geval is het het meest effectief

kwebbelende vrouw in de ticketrij op het vliegveld. De vent die uw parkeer

dat u op een kalme, niet-beschuldigende of boze toon aangeeft wat u nodig

plek inpikt Een relaxte vriendin vertelde mij: 'Niemand snijdt mij in het ver

hebt

keer ooit nog omdat ik iedereen doorlaatl' Als u met een laat-maar-gaan

Optie 1: Stel grenzen.

overwinning. Richt u op iets positiefs en blijf doorgaan.

scenario te maken krijgt, is uw gevoel van gelijkmoedigheid uw grootste

•

Praat met uw familie en vrienden. Wij worden vaak opvliegend wanneer we

•

ten en emotioneel tot uzelf komen. Plan regelmatige minionderbrekingen thuis. Zeg tegen uw kinderen dat u vijf minuten in de badkamer nodig hebt met de deur op slot en dat ze er dan niet in mogen. Zeg tegen uw partner dat u in een aparte kamer wilt lezen als de televisie aanstaat. Of stel gren

•

Zo iemand doet het doorgaans niet tegen u persoonlijk.

•

Misschien heeft hij a Ileen maar een slechte dag.

•

Hij heeft niet het juiste benul of de goede manieren om het te laten.

•

Het zijn zulke ego's of ze zijn zo nonchalant dat ze enkel aan zichzelf den· ken; een fnuikende harteloosheid.

zen tegenover een vriend door te zeggen dat u liever geen telefoongesprek ken in de late avond voert, of spreek af dat u tijdens delen van uw geza menlijke wandelingen gewoon stil kunt zijn. Het in alle vriendelijkheid ken baar maken van uw behoeften kan tot meer liefdevolle relaties leiden. •

Spreek u tegenover anderen uit. Wanneer u duurzaam met iemand te ma-

Bezie de ongevoeligheid van degene die uw persoonlijke ruimte binnendringt met mededogen. Bedenk:

overweldigd warden. Zelfs met een korte ontsnapping zult u de druk verlich

•

Als zo iemand kwaadaardig is, wil dat zeggen dat er een grote zwakte en duisternis in hem woont.

EMOTIONELE VRIJHEID

Putten uit de energie van mededogen De verkenning van de energie van zowel woede als mededogen in deze

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

Over deze ervaring nadenkend besef ik dat datgene wat ik hartgrondi

paragraaf schetst diverse manieren waarop bet hart over ons minder

ger heh geleerd dan ooit, de kracht van energiewerk is en dat mededogen voor mij binnen bereik ligt ongeacht mijn humeurigheid of mijn behoef

zorgvuldige zelf kan zegevieren. In alle situaties is het mogelijk mededo

te aan persoonlijke ruimte. Geloof in uw leven in mededogen. Bij patien

gen te ontwikkelen. Als u dit oogmerk ten aanzien van mensen hebt zult

ten en vele anderen heb ik gezien hoe het het lijden kan verlichten en on

u in staat zijn to make love, not war. U kunt mededogen hebben ook al

zichtbaar zelfs de koudste, meest versteende harten kan binnendringen.

mag u iemand niet; oak al bent u razend, in een kwaad humeur, ziek of

Ik heh gezien hoe bet mijn eigen hart open kan houden als het boos dicht

moe; of ook al beletten praktische overwegingen dat uw behoeften aan

wil klappen. De energie van mededogen is licht op z'n helderst. Ze zal u

persoonlijke ruimte warden gehonoreerd. Hoewel u misschien denkt dat

verlichten.

mededogen buiten uw bereik ligt, kan er altijd uit warden geput. Onlangs heh ik dat nag hartgrondiger leren beseffen. Na een intensie ve cursus van een week die ik voor beroepskrachten in de gezondheids

BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN WOEDE EN MEDEDOGEN IN KAART

zorg in Los Angeles had gegeven, vloog ik naar Las Vegas om bruidsmeis je te zijn bij het huwelijk van een goede vriend en vriendin. Ik was afge

In de nacht van de eerste volle maan van januari 1993 verliet mijn moeder

peigerd en humeurig; een toestand die mijn lontje voorspelbaar korter

boos deze wereld. Boos op God omdat ze kanker had en zo'n pijn leed.

maakt. Ik was er hard aan toe met rust gelaten te worden om bij te ko

Boos op zichzelf en haar artsen omdat ze de kanker niet hadden kunnen

men. Toch moest ik dat nog een dag uitstellen. Ik had hun trouwerij voor

verslaan. Boos dat ze de geneeskunde niet meer uit kon oefenen en niet

geen goud willen missen. Een Elvis-imitator trouwde hen; ik ving het

meer bij dad en mij kon blijven. In een van haar dromen was ze zelfs

boeket - een uitbundig moment van bet feest. Maar meteen na de cere

kwaad op haar allang overleden ouders toen ze haar voorzichtig kwamen

monie, dat magische moment, begon de bruidegom pijnlijke steken in

halen om met hen mee te gaan: 'Mama, papa, ik wil niet! Laat me met

zijn borst te voelen; een onaangenaam begin. Medisch zag ik natuurlijk

rust!' bleef ze in haar slaap gillen. Ze wilde helemaal niets weten van

een kleine mogelijkheid dat bet misschien een bartaanval was en ik bleef

weggaan uit deze wereld. In de loop van die laatste dagen in het zieken

op verdere signalen letten. Intussen gaf ik hem een sessie met energie

huis steeg moeders woede naar het kookpunt. Hoewel ze onfatsoenlijke

werk om te kijken of zijn symptomen over zouden gaan. Dus wij keerden

taal altijd walgelijk had gevonden, vloekte ze als een vrachtwagen

naar hun hotelkamer terug. Toen was ik wel zo uitgeput dat ik me af

chauffeur tegen de verpleegsters en hekelde ze mij en mijn vader omdat

vroeg of ik oak nog maar iets overhad om te geven. Toch bad ik in stilte:

we niet meer deden. Als arts besef ik dat woede de manier kan zijn waar

'Laat mij mijn vriend helpen.' Toen legde ik mijn hand op zijn hart en ik

op stervenden zich aan bet leven vastklampen, waarbij het onbewuste in

bleef openstaan om een werktuig van heling te zijn. Mijn God, ondanks

stinct wil dat het hardnekkige protest van de woede de dood op een af

mijn loodzware vermoeidheid voelde ik algauw de zonachtige energie van

stand kan houden. Het is op afdelingen waar patienten intern warden

mededogen door mijn hand in deze lieve mens vloeien. Hij voelde het

verpleegd algemeen bekend dat boze patienten, vol vechtlust, langer le

ook en ontspande zich snel. Weldra was de pijn in zijn borst voorbij. U

ven. Toch was moeders woede voor dad en mij pijnlijk, ook al hielden wij

kunt zich de grate opluchting van bruid en bruidegom voorstellen. Op

zielsveel van haar. Ik praatte met moeder over haar woede, hoe deze het

dat moment zagen ze geen noodzaak om naar de eerstehulp te gaan,

personeel uitputte en hoe moeilijk ze voor ons was, maar ze kon geen en

maar toen ze na enkele dagen thuiskwamen maakte hij een afspraak met

kele beperking meer verdragen. In leven blijven was haar obsessie. Nu en

zijn arts voor een volledig lichaamsonderzoek. Daarbij wezen scans uit

dan was ik, niet verbazend, boos op haar woede, maar ik besloot het the

dat hij een gedeeltelijk verstopte kransslagader had, niet levensbedrei

ma verder tegenover haar te laten rusten. De dagen van het oplossen van

gend, maar herstel was wel geboden. Korte tijd later werd hij geopereerd

psychologische kwesties waren voor ons voorbij- en vanwege onze geza

om de slagader met een stent te openen en bet probleem was opgelost.

menlijke inspanningen hadden wij heel wat gedaan om elkaar meer res-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

pectvol te begrijpen. Maar nu ging het niet om mij. Het ging om de ma

name van ouders. Mijn oma van moederskant, zaliger nagedachtenis, kon

nier waarop moeder emotioneel door haar overgang naar de dood kwam.

scherp van tong en hyperkritisch zijn, zij het ook ontzaglijk betrokken,

De manier waarop ze dit deed, kwaad of niet, was haar recht.

grillig, wijs en intu'itief. Mijn moeder gaf aan al deze eigenschappen vorm;

Uiteindelijk waren moeder en ik bij haar sterfbed met z'n tweeen. Dad

ze liep niet bepaald iedere minuut woedend rond. Ze was altijd royaal aan

had een zware griep te pakken; hij kon niet meer op bezoek komen. Moe

wezig en vol liefde voor mij. Ik zal nooit vergeten hoe ze op winterdagen in

der had ons verboden haar vrienden te vertellen dat ze in het ziekenhuis

mijn kinderjaren mijn sokken op een kachel verwarmde om te voorkomen

lag; laat staan dat ze stervende was. Ze wilde niet dat zij haar verzwakt

dat ik koude voeten had als ik naar school liep. Als uiterst slim mens be

zouden zien. Aan bet eind, toen ik bij haar zat, was ze niet steeds boos

sefte ze best de prijs van het rondlopen met woede, maar ze miste de vaar

meer. Soms haalde ze vertederd herinneringen op of was ze verdrietig, ter

digheid om dat te veranderen. Verder verzette ze zich ertegen het vereiste

wijl ze mijn hand stevig vasthield. Of we lachten en praatten als vroeger.

psychologische werk te doen om de woede op te ruimen, zoals onderzoe

In de loop van onze veertig jaar samen hadden we zoveel verbazende ge

ken hoe haar ouders hun woede kenbaar maakten; een stijl die oak de ha

sprekken gevoerd; iets wat ik waardevol vond aan ons. Op andere momen

re werd. Dus zo zat ze in de knel zoals zoveel mensen; ongewild aan een

ten waren we allebei zo stil als poezen. Tijdens die stilten voelde ik vaak de

emotie gekoppeld die belette dat ze vrij werd.

aanwezigheid van mijn grootrnoeder van moederskant in de kamer - drie

Ik wil graag drie psychologische richtlijnen aanreiken voor de trans

generaties vrouwen bij elkaar. Toen, eerste kerstdag, keek ik in moeders

formatie van woede. Ze zullen u helpen meer mededogen op te brengen

ogen en wist ik dat er iets veranderd was. Toen ik aanstalten maakte om

voor uzelf en anderen, en de communicatie in relaties te verbeteren.

weg te gaan en mij bukte om haar te kussen, streek ze nog een keer mijn ponyharen glad - er onveranderlijk op bedacht mij te verbeteren - en ze

Eerste richtlijn: Leer van uw verleden

fluisterde: 'Judith, ik houd van je.' Dat waren haar laatste woorden. Die

Het begrijpen van de psychologie van zowel woede als mededogen houdt

rniddag gleed ze weg in een coma en tien dagen later stierf ze.

ook in dat

de vormende boodschappen die u erover hebt meegekregen

De psychologie van woede, hoe deze van invloed is op het leiden en ver

beoordeelt. We leren hoe we boos kunnen zijn van onze ouders. Als u ou

laten van het leven, is verhelderend. Als ik over moeders woede nadenk,

ders had die vriendelijk voor elkaar en voor u waren, ouders die beter wis

bij haar sterven en in de loop van haar leven, kan ik begrijpen hoe moeilijk

ten clan in woede uit te barsten en zich daar dan voor te verontschuldigen,

het voor haar was om mededogen voor haar eigen worstelingen en ver

dan bent u speciaal en hebt u geluk gehad. Aannemelijker is dat ouders

meende tekortkomingen op te brengen. Voordat ze ziek werd zaten we, zo

het goed bedoelen maar niet in staat zijn woede positief te vertolken om

herinner ik me, op haar balkon dat op Westwood uitkeek, waar ik opge

dat ze nooit hebben gezien hoe dat moet. In andere gevallen, zoals bij al

groeid hen, thee te drinken. Met hartverscheurende oprechtheid vroeg ze:

coholverslaafde ouders, hebben ze hun kinderen misschien ronduit mis

'Judith, waarom hen ik op mijn zeventigste nog steeds zo boos?' God, wat

handeld. Orn uw relatie met woede psychologisch te peilen moet u zich

een vraag. Het enige dat ik kon bedenken om te zeggen was: 'Ik zie dat je

afvragen hoe uw ouders die vertolkten. Waren ze schreeuwers? Kritische

vaak woedend wordt op jezelf omdat je niet aan je eigen verwachtingen

ouders? Verbaal agressief? Richtten ze hun woede naar binnen? Ver

van supervrouw voldoet.' Ik herkende dit als een genadeloos patroon waar

minkten ze zichzelf emotioneel? Welke uitwerking had hun woede op u?

ik ook op moet letten. Een groat deel van haar woede was naar binnen ge

Was u er bang voor? Werd u ook boos? Hebt u hen vaak ruzie horen ma

richt. Maar ze had zeer sterke meningen over hoe dad en ik 'hoorden' te

ken? Het is voor kinderen angstig om binnen gehoorsafstand van hun ru

zijn. Zoals zoveel mensen had ze er geen moeite mee haar strengste kan

ziende ouders te zijn. Ten onrechte geloven ze dat zij er de oorzaak van

ten aan de leden van haar gezin te tonen. Als dingen niet met haar kijk

zijn. Ga ook na welke rol, als er van een rol sprake is, mededogen bij het

overeenkwamen, haalde ze naar mij uit, als een officier van justitie haar

temperen van woede speelde als een allesomvattende invloed bij u thuis.

aanklacht opbouwend. Toch was er meer. De psychologische wortels van

Het is handig uw reacties in een dagboek op te schrijven. Dankzij het

woede gaan terug naar de kindertijd en onze reacties op rolmodellen, met

overzien van uw geschiedenis kunt u de beste eigenschappen van uw ou-

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

ders ovememen en zich van hun zwakheden distantieren. De vijand van

hoofdig zijn en gespeend zijn van empathie. Ze geven dit niet toe en zien

mededogen is onbewuste woede. Het kan waardevol zijn een therapeut of spirituele gids te raadplegen om hiermee te helpen. Verder zult u, als u de

geen redenen om te veranderen - een gevaarlijk soort onwetendheid. Hun ·

hart wordt verduisterd door woede. Onderzoeken geven aan dat pestkop

regels voor meevoelende communicatie die ik straks zal behandelen han

pen op controle uit zijn en zichzelf haven anderen stellen. Hoewel afgunst

teert, instrumenten hebben om woede zorgvuldig te vertolken en voor

en gevoelens van wrok hen kunnen motiveren, lijden ze feitelijk gewoon

meevoelende actie te kiezen.

lijk niet aan een geringe zelfwaardering. Ik hen ook geboeid door hetgeen de hondenpsychologie ons over deze bruten kan leren. Cesar Millan, een

Tweede richtlijn: Wees pestkoppen te slim af

voortreffelijke kenner van het hondengedrag die als 'de Hondenfluiste

Pesten is een giftige vorm van woede die volwassenen, ti.eners en kinde

raar' bekendstaat, benadrukt twee principes bij het rehabiliteren van trei

ren schaadt. Het is zo'n aansprekend thema vanwege de huiveringwek

terende, kwaadaardige honden. Het eerste is het gebruik van 'kalme, as

kende associati.e ervan met schoolgeweld. Na het tragische bloedbad op

sertieve energie'. Omdat veel hondenbezitters gespannen zijn, spelen

Columbine High School in april 1999 rapporteerde de geheime dienst dat

honden hierop in, waardoor ze alleen maar meer opgewonden raken. Ten

de ervaring van gepest te zijn in belangrijke mate een moti.ef was achter

tweede oefent Cesar bezitters om 'roedelleiders' te warden, wat de stabili

de slachting die de daders onder hun medescholieren aanrichtten. Een

teit en orde biedt die honden in roedels ervaren. Wanneer u zo'n comman

van hen werd omschreven als 'de knaap die door iedereen werd gepest'.

do op u neemt, zullen honden de tent niet ovememen.

staten wetten te

Als u als kind of volwassene bent gepest, weet u hoe vernederend dat

gen het pesten aan om dat verschijnsel op scholen te voorkomen. Het mi

In reactie op deze veelzeggende ontdekking namen

voelt. Met pestkoppen moet korte metten warden gemaakt. Hoewel u er

nisterie van Justitie omschrijft pesten als 'herhaalde daden waarbij een

niet op uit bent iemands roedelleider te warden, kunt u van Cesar Millan

onbalans van macht meespeelt' tussen overheersende personen en meer

wel het belang leren van een rustige, gezaghebbende opstelling in plaats

meegaande personen. Er worden drie soorten pesten bij kinderen ge

van overstag te gaan in reactie op een sarrend familielid, vriend, mede

noemd, die op volwassenen oak van toepassing kunnen zijn: fysiek (spu

werker of baas. Dus op de een of andere manier zult u de controle uitoe

wen, slaan, duwen), verbaal (schelden en dreigen) en psychologisch (so

fenen, hetzij door de'situatie op te vangen, hetzij door haar volkomen te

ciale uitsluiting, afpersing, intimidatie, geruchten verspreiden en kwaad

laten liggen. Uw vastberadenheid en weigering om terug te deinzen on

spreken). Problematisch is dat pesten vaak sociaal geaccepteerd is en

dermijnt het spel van de pestkop. (In gevallen van fysieke dwang moet u

zelfs door sommige volwassenen, videogames en films, die kinderen le

onmiddellijk politie- of juridische bescherming regelen.)

ren gemeen te zijn, wordt aangemoedigd. Terwijl velen vantons pesten als

Pas, afhimkelijk van uw situatie, een of meer van deze technieken toe.

een normaal deel van de kindertijd beschouwen, wordt het nu als een alarmerend gedrag beschouwd dat om snel psychologisch ingrijpen bij kinderen en hun gezinnen vraagt. Pesten kan tot in de volwassenheid

DE GIDS VOOR PESTERIJ

doorgaan, met riskante gevolgen. Waardoor wordt iemand een pestkop? Afgezien van het imiteren van

l. Voorkom

dat u doe/wit wordt. Pestkoppen kiezen mensen uit die aardig zijn,

het gedrag van een ouder speelt temperament een rol. Een vriend zei eens

zich minderwaardig voelen of er moeite mee hebben voor zichzelf op te ko

over zijn broer, een grote krachtpatser die al sinds de kleuterschool de bij

men. Ze hebben heel goed in de gaten of iemand van zijn of haar stuk te

naam 'Kleintje' droeg: 'Hij was zo gemeen en kwaad als jongen dat hij

brengen is. Ze willen dat de ander hun een aanleiding verschaft. Op elk

naar de bar op de hoek van de straat ging en zeelui in elkaar sloeg. Nu is

kantoor zijn er wel werknemers die het mikpunt vormen voor pestkoppen;

Kleintje het hoofd van een reusachtige oliemaatschappij die ons allemaal

anderen worden door hen met rust gelaten. Word geen slachtoffer. Een

koeioneert met hoge benzineprijzen en milieuvervuiling.' Mijn intui:tieve

pestkop respecteert mensen die niet te pesten zijn.

peiling van pestkoppen is dat ze van macht bezeten zijn, griezelig leeg-

EMOTIONELE VRIJHEID

ZEVENDE TRANSFORMATIE

heersen.' Van meet af aan verandert vaststelling van uw intentie om me 2.Als u besluit de pestkop direct te benaderen: •

B/ijf kalm en assertief. Haal diep adem. Probeer niet emotioneel te reage ren of van de wijs te raken. Ga met de pestkop vanuit een gecentreerde

•

dedogen in het contact te brengen de loop van de woede. Wees degene die deze toon zet, met name tegenover hatelijke mensen. Hier volgen twee manieren om beter mededogen te kunnen opbren

positie om; nooit vanuit een gevoel van zwakte.

gen in ergemiswekkende situaties. Als u die in het oog houdt zult u in

Praat onder vier ogen met de pestkop. Pestkoppen reageren het beste

staat zijn realistische verwachtingen en een liefdevoller hart te hebben.

wanneer u een op Mn met hen praat en niet voor het cog van een meute

De eerste is de bereidheid de pijn achter uw woede te erkennen in plaats

die hen zou kunnen steunen; dat voorkomt ook dat zij in verlegenheid ra

van strijdlustig en vol eigendunk uit te halen. Dat is een grate stap. Het

ken. Als u het gesprek begint, is het nuttig het gedrag in kwestie te be noemen en een bepaalde verandering voor te stellen. Het stellen van

betekent dat u de verantwoordelijkheid neemt voor uw reactie, dat u be gint via deze reactie te werken en dat u dan een niet-vijandige oplossing

grenzen kan helpen een pestkop af te doen druipen. Als bijvoorbeeld een

zoekt. U vervangt clan 'Ik hen boos omdat hij' door 'Ik hen boos omdat er

autoverkoper u er op een valse manier toe probeert te brengen een aan

niet werd voldaan aan rnijn behoefte aan'. Communiceer er dan over hoe

koop te doen, terwijl u er niet klaar voor bent, zeg dan: 'lk weet dat u erin

aan uw behoefte voldaan kan warden in plaats van alleen maar te denken

getraind bent dit te doen, maar u gaat veel te snel. lk meet erover naden

'Hoe heeft hij mij dit aan kunnen doen?' of u in de titanenstrijd te stor

ken.' Of als een rivaal over u roddelt en geruchten over u verspreidt,

ten; reacties die regelrecht uw ondergang inluiden. Ik was getuige van

spreek haar daar dan op aan; vraag haar ermee op te houden. U kunt de

zo'n bijtende woordenwisseling tussen twee directeuren die dachten over

ze benadering ook bij een pesterige baas toepassen, maar ga dan wel

een partnerschap in een project dat met duurzame energie te maken had

met bijzondere voorzorg te werk en zorg ervoor dat u uw handelingen do

en waarvan zij en de wereld zouden profiteren. Beiden waren gewend de

cumenteert. Als u geen resultaten ziet, meet u niet in uw eentje door

zeggenschap te hebben e� hadden een confronterende aanpak. Directeur

gaan. Geef hem of haar bij het management aan en vind anderen met

#r maakte de ander kwaad door vergaderingen te plannen en ze weer te

soortgelijke klachten om uw zaak kracht bij te zetten.

schrappen. Directeur #i vloog clan op: 'Ik kan niet alles volgens jouw

3. Gebruik humor om de schoten die een pestkop uit de /osse pots afvuurt af te

schema doen.' Directeur #r lanceerde to en de beschuldiging: 'Jij bent

weren. Het is het proberen waard. Dit is een manier om een pestkop te la·

niet professioneel.' Orn die belediging weer te overtreffen zei directeur

ten zien dat u niet ender de indruk bent en dat u niet op zulke agressie in

#2 ten slotte: 'Je bent onmogelijk. Ik kan niet samenwerken met jou.' He

gaat Als u het licht houdt, wil dat zeggen dat u niet met u laat sollen of

laas waren deze mensen meer betrokken bij de machtsstrijd dan bij een

als aas voor een pestkop wilt fungeren. Probeer intussen de opmerkingen

streven om elkaars positie te begrijpen opdat ze een compromis konden

van de pestkop niet persoonlijk op te vatten. Behandel ze als achtergrond

sluiten en er aan hun behoeften werd voldaan.

lawaai tot u aan uw grens bent gekomen en andere opties wilt overwegen. 4. Mijd die persoon of verander van baan. Als een pestkop na het toepassen

Denk eens aan deze altematieve oplossing. Directeur #2 had kunnen betogen: 'Ik hen gekwetst omdat die directeur #r mijn tijd niet respec

van de voorgestelde technieken niet wil veranderen, minimaliseer of ver

teert. Ik ben boos omdat ik het gevoel heh dat ik de controle over dit pro

breek het contact dan. Het is ongezond u aan aanhoudende mishandeling

ject aan het verliezen hen en als zij de leiding neemt krijg ik misschien

bloot te stellen. U verdient beter.

niet de erkenning die ik verdien.' Directeur #2 had zich af kunnen vragen of directeur #1 iets anders had gedaan om haar gevoelens te rechtvaardi

Derde richtlijn: Regels voor meevoelende communicatie

gen (zoals proberen haar gezag op andere gebieden naar zich toe te trek ken) of dat ze alleen maar onzeker werd. Ze had tegen directeur #1 kun

Als u boos bent of als iemand boos is op u, is het de kunst te reageren

nen zeggen: 'Ik wil het gevoel hebben dat ik een gelijkwaardige partner in

met gebruikmaking van een kader van mededogen. Mijn spirituele leraar

deze ondememing hen omdat het tot veel goeds zal leiden. Hoe kunnen

zegt: 'Het doel is iemands hart te winnen; niet de antler kwaad te over·

wij een schema uitwerken waar we allebei vrede mee hebben en dan aan

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

de slag gaan?' Het aldus opnieuw formuleren van de situatie zou direc teur #2 hebben geholpen te beseffen dat ze reageerde omdat er aan een behoefte niet werd voldaan. Daama kon ze kalmer verdergaan om dat

Emotioneel actiedeel ·

doel te bereiken.

ZEVEN REGELS VOOR MEEVOELENDE COMMUNlCATIE

De tweede manier om mededogen op te brengen is het besef dat het niet

Gebruik deze samen met de spirituele methoden van dit hoofdstuk voor het

de taak van uw partner of wie clan ook is om uw emotionele problemen te

transformeren van woede.

helen. Lees die zin nog eens over. Het mogelijk maken van zo'n heling is het werk van therapeuten en spirituele gidsen. Iemand kan besluiten een

Regel 1: Verwoord rustig uw gevoelens.

eigen gedragsvorm te veranderen, maar dat is iets heel anders dan dat hij of zij u opknapt. Bijvoorbeeld, uw partner zou ermee in kunnen stemmen

Regel 2: Wees duidelijk over de reden dat u boos bent; houd het bij Mn kwes

zijn woedeverslaving te onderzoeken opdat zijn humeur u niet meer zal

tie.

doen ontvlammen, maar dat is iets heel anders clan verwachten dat uw partner uw geringe zelfwaardering, die door zijn uitbarstingen wordt ge wekt, heelt. Woede is misleidend omdat de kijk die wij op een emotionele inbreuk

Regel 3: Vraag om een kleine, op te brengen verandering die aan uw behoef te tegemoet zou kunnen komen. Verduidelijk hoe deze uw relatie ten goede zal komen.

hebben bepaalt hoe boos wij zijn. Ik zou bijvoorbeeld van tijd tot tijd dol kunnen warden omdat ik niet een betekenisvol ander mens heb om de

Regel 4: Luister niet-verdedigend naar de opstelling van de ander; onderbreek

slapte in mijn leven weg te nemen, terwijl u juist opgelucht zou kunnen

hem of haar niet

zijn bij zoveel autonomie. Breng in uw relaties over wat uw triggers voor woede zijn zodat anderen fijngevoeliger tegenover u kunnen zijn. De sleutel van de aanpak van woede is meevoelende communicatie. Ik

Regel 5: Toon empathie voor de gevoelens van de ander. Stel uzelf de vraag: 'Welke pijn of gemis brengt deze persoon ertoe zo boos te doen; zich te gedra

definieer dat als een informatie-uitwisseling voor het grotere goed dat zo

gen op een manier die niet aan mijn behoeften beantwoordt?' Neem enkele

wel het uitspreken van uzelf als het empathisch luisteren naar een ander

rustige momenten om intuitief waar te nemen waar het hart van de ander be

omvat. Dan hebben de mensen in een relatie de mogelijkheid via veran

zeerd of geblokkeerd is. Dan zal mededogen gemakkelijker komen.

dering een emotionele band te krijgen - de mogelijkheid van verdieping als gevolg van goede communicatie - in plaats van zich terug te trekken

Regel 6: Werk een compromis of oplossing uit Blijf niet simpelweg in uw 'ge

of boze gevoelens te verdringen. Natuurlijk is het verstandig confronta

lijk' hangen.

ties selectief te hanteren. U wilt niet op iedere wil l ekeurige heuvel sneu velen. Maar als u eenmaal hebt besloten dat een kwestie het waard is aan

Regel 7: Als iemand niet bereid is te veranderen, kunt u de situatie accepte

gepakt te warden, zal onderstaande oefening optimale resultaten opleve

ren zoals deze is en proberen er emotioneel afstand van te nemen of het con

ren.

tact beperken.

Als u communiceert moet u altijd het beste in mensen aanspreken; hun intelligentie, integriteit of intu'itie. Dat zal ook het beste in u naar voren

er met het eten van een beledigende restaurantbezoeker kan gebeuren,

halen. Het slechtste in ons popelt om op te duiken, maar ga er niet op in.

bijvoorbeeld dat erin wordt gespuugd.) Vermijd generaliseren, vaagheid

Pas op dat u niet kortaf, neerbuigend of gemeen bent; het zal als een boe

of te veel vragen. Houd het hoofd koel: explodeer niet en stel geen ultima

merang werken. (Iedere serveerster kan getuigen van het gruwelijke dat

tums alvorens te proberen een gemeenschappelijke basis te vinden. Dit

EMOTIONELE VRIJHEID

DE ZEVENDE

TRANSFORMATIE

391

alles is uw meditatie. Meevoelende communicatie is een heilige uitwisse

ging het in die negen maanden goed met haar en haar ziekte stabiliseer

ling; een ontmoeting tussen harten die het fascisme van de kwaadaardig

de, wat geenszins het geval hoeft te zijn tijdens een zwangerschap - een

heid onder de duim houdt.

grote opluchting voor haar, haar man en de dokter. In diezelfde periode

In dit laatste hoofdstuk van het boek kunnen wij met recht vieren hoe

echte r werd bij haar jonge golden retriever, haar vaste gezelschap en 'zielsmaatje' waarop ze zozeer afgestemd was, de diagnose van nierinsuf

emotionele vrijheid ons in het voile bezit van onszelf stelt; niet onderwor

ficientie gesteld. Al snel na de geboorte van haar dochter stierf dit liefde

pen aan de grillen van de woede of andere negatieve emoties. Als wij woe

volle dier, alsof hij het net lang genoeg had volgehouden om die hele pe

de zien als iets wat verwerkt en getransformeerd moet worden, als wij

riode met haar mee te maken.

mededogen als de prijs beschouwen, streven wij niet alleen maar naar be

Hoewel cynici het als 'puur toeval' zullen afdoen dat beiden dezelfde

vrijding - dan leven wij er ook naar. Door de toepassing van de Zevende

zeldzame ziekte opliepen - v@oral waar de hond volmaakt gezond was ge

Transformatie boezemt mededogen ons een natuurlijk gezag in dat uit

weest - lees ik dit heel anders. Voor mij lijkt het eerder een roerend teken

het hart voortvloeit en niet slechts uit het denken of het ego. Het stelt ons

te zijn van de onderlinge verbondenheid van onze harten en de kracht van

in staat op een radicaal zorgvuldige manier op te treden. Verwar dit nooit

mededogen. Er bestond een bijzondere liefde tussen deze vrouw en haar

met zwakheid. Boeddha leert: 'Mededogen is de weg uit de hel.' Het is

hond. Zou het kunnen bestaan dat een leven zo empathisch verbonden is

ons kompas naar de hemel van barmhartigheid.

met het andere dat het ziekte kan opmerken en zelfs ovememen? Het is

In mijn eigen leven hen ik zo dankbaar voor de gunst van mededogen.

stellig iets om rekening mee te houden. Als arts weet ik dat liefde wonde

De kleinste daden zijn werkelijk wonderbaarlijk voor mij. Op een middag

ren kan creeren die een logische verklaring tarten. In onzelfzuchtige lief

waren een vriend en ik aan het relaxen bij het hotelzwembad tijdens een

de klinkt dat mysterie door. Hoe wonderbaarlijk en verreikend kan mede

pauze in een conferentie. Omdat ik mijn zonnebril vergeten had scherm

dogen onder alle levende wezens zijn! Elk van ons is tot onbeperkte liefde

de ik mijn ogen tegen de zon af met een stuk papier. Toen hij zich voor

in staat. De monumentale implicaties van dit feit openbaren zich aanhou

overboog om het voor mij vast te houden maakte ik bezwaar, maar hij

dend in de loop der jaren; ze bezorgen rnij altijd kippenvel en helderen

glimlachte alleen maar en zei met absolute zelfverzekerdheid: 'Ik kan dit

mijn emotionele prioriteiten op.

hanteren.' Over het horen van de droomwoorden waamaar je altijd had

Men heeft wel gezegd dat wanneer mensen ophouden met daden van

verlangd gesproken! Deze vriend, een psycholoog met een scherp inzicht

vriendelijkheid te verrichten, het net dat de wereld bijeenhoudt uit elkaar

in de menselijke natuur, had mij door. Ik was zo gewend - te gewend -

zal vallen. Wee de dag waarop ons mededogen stopt, waarop er geen

om alles zelf te doen, erop bedacht dat goedbedoelende anderen mij al

middelen meer zijn om de woede te beteugelen. In plaats daarvan kun

leen maar meer werk zouden bezorgen. Zijn competente, troostende ge

nen wij samen de gulheid van het mededogen ontwikkelen en ons in el

baar bracht zo'n empathie over voor mijn weerzin om hulp te accepteren

kaar verheugen. Wees meevoelend jegens mensen die u kent en die u niet

en feitelijk ook het vertrouwen dat iemand mijn leven gemakkelijker kon

kent. Wij zijn allemaal heilig. Wij zijn allemaal pijnlijk mooi. Intuitie stelt

maken zonder dat ik het hoefde te vragen. Ik was geroerd dat hij deze

ons in staat elkaars licht te herkennen. Laten we onze aansporing ontle

kwetsbaarheid in mij herkende en honoreerde.

nen aan de dichteres Mary Oliver waar ze schrijft over het 'door de hemel

Mededogen kan ook de smeltkroes vormen voor het ontstaan van ge nezende wonderen. Een van mijn workshopdeelnemers vertelde

rnij

se zichtbaarheden heen de hemelse onzichtbaarheden zien'. Mededogen

het

schenkt ons het gezichtsvermogen om zowel de oppervlakte van de din

volgende verhaal. Twee jaar eerder had ze ernaar verlangd zwanger te

gen als hun diepere emotionele dimensies te aanschouwen. Het stelt ons

worden maar ze had een zeldzame, emstige nieraandoening. Haar dokter

in staat meer gevensgezind te zijn, waardoor onze relaties geheiligd wor

waarschuwde dat een zwangerschap haar lichaam te zeer zou belasten;

den. Het stelt ons in staat de aarde tot een beter oord te maken dan toen

zelfs haar leven in gevaar zou brengen. Toch was het verlangen naar een

wij ter wereld kwarnen.

baby van deze vrouw zo sterk dat ze besloot het te riskeren. Gelukkig

392

EMOTIONELE VRIJHEID

Een andere wereld is niet aHeen mof:!elyk, ze is zelfs onderweB!

Meditatie over vrijheid

Reik het geschenk van barmhartigheid uit Geef vandaag een fuif van mededogen. Geef uw hart ruim baan; maakt niet uit op welke manier u van anderen en van uzelf zult houden. Bezie alles met een welwillend oog; datgene waarmee we stralen evengoed als onze zwakheden. Adem eens dieper in clan ooit. Laat uw hart groter war den dan het ooit is geweest. Wees tevreden met de persoon die

gewor

den bent. De tijd van het mededogen is aangebroken. Omarm en deel de ze goedheid. Uw mededogen vult de wereld met ziel.

Op een stiUe daf:!, als u f:!Oed luistert, kunt u haar ademhalinB horen. ARUNDHATI Roy

LEVf'.N IN DIENST VAN HET HART

395

Emotionele vrijheid betekent niet alleen in dienst van het hart leven op persoonlijk niveau, maar ook dat u trouw zweert aan het welzijn van de aarde. Wij zijn haar hoeders, haar beschermers. Orn die gewijde plicht te

Nawoord

vervullen moeten we op de hoogte blijven van onze emotionele motivaties opdat we onze innerlijke strijd niet op een wereldschaal gaan uitspelen. Het is angstaanjagend te beseffen dat een emotioneel beschadigde per

LEVEN IN DIENST VAN HET HART: DE ZEGEN VAN EMOTIONELE VRIJHEID

soon in een machtspositie de planeet catastrofaal kwaad kan toebrengen. Als psychiater geloof ik dat mensen met een onopgeloste woede eerder geneigd zijn een oorlog te ontketenen. Wij willen het lot van de vrede niet in de handen leggen van leiders wier beslissingen verwrongen zijn door een woede uit hun kinderjaren of uit een andere bran. Het is een feit dat gelukkige mensen de wereld niet willen opblazen. Pleitbezorgers van de vrede moeten juist weten wat het is zich vredevol te voelen. Dan hebben we een veel grotere kans om onze doelen te bereiken. Anderzijds zal het u geen goed doen om een vreesachtige wervelwind van onrust te zijn om de

Emotionele vrijheid is een innerlijke vredesbeweging die binnen in elk van ons wordt geboren en vervolgens uitstroomt in de wereld. Het ver trekpunt bent u altijd zelf. Hoe meer vrede u geniet, des te meer golft het naar iedereen uit. Doordat u bevrijd wordt van de slavernij van de negati viteit - het doel van de transformaties in dit boek - gaat u uw ontzaglijke waarde als persoon beseffen. U zult meer verbonden zijn met uw hart en ook een band met de hele menselijke familie voelen. Met dit bewustzijn kunt u anderen als verwanten behandelen, als mensen die bij u horen. Ruirnhartigheid en goede wil beginnen weldra natuurlijk te lijken. Het bereiken van emotionele vrijheid geeft u voortdurende toegang tot uw eigen krachtcentrale in tijden van jubel en van tegenspoed. Als mees ter van uw emoties zult u de middelen hebben om uzelf te handhaven te genover engelen, demonen en alles wat ertussenin zit. Ik bewonder uw moed dat u zichzelf wilde leren kennen. De reis naar zelfkennis is een vrolijkmakende en toch oak nederig stemmende reis. Blijf, terwijl deze reis zich ontrolt, de kernboodschap van emotionele vrijheid destilleren: uiterlijke gebeurtenissen kunnen de stimulans voor een ommekeer zijn, maar hoe u besluit te reageren bepaalt uw ervaring. Openheid voor deze groei is belangrijker dan louter intellectuele kennis. Leven in dienst van het hart zegent u met een perspectief van allesomvattende liefde. Het ge volg is dat uw aanwezigheid stralender wordt. Er komt een speciale schoonheid van binnenuit op die aan anderen wordt overgedragen.

beschaving te redden. Dat zal uw missie dwarsbomen. Daarom moet een ieder van ons zijn emotionele huis op orde bnmgen. Onze wereld is het middelpunt van een versnellingsproces. Het lijkt alsof de tijd is versneld; alsof de jaren steeds sneller voorbijschieten. Deze versnelling houdt echter meer in clan enkel onze veranderde waameming van de tijd naarmate we ouder warden, onze uitzinnige cultuur of de angst of we onze doelen in het leven wel zullen bereiken. De Hopi zeggen dat onze wereld ziek is en beter moet warden. Orn te voorkomen wat geo biologen 'de zesde grate uitroeiing' van de soorten van de aarde noemen (in de trant van de verdwijning van de dinosauriers), is het dringend noodzakelijk dat wij de planeet en onze zielen redden. In de hele geschie denis lijkt de menselijke natuur aangedreven te warden tot tumult, zoals kinderen bij een stil meer onvermijdelijk steentjes in het water zullen gooien om de rust te verstoren. Niettemin heh ik het vertrouwen dat met zorgvuldigheid een meer duurzame vrede mogelijk is. Wie kent de Heren van de Vrede beter dan een ontloken hart? Wij staan op een kruispunt waarop beslissingen moeten warden genomen. Wij kunnen de kracht van deze versnelling naar de diepten van onze liefde berijden of naar de rand van de vergetelheid. De luxe van een tussenpositie bestaat niet meer. We hebben profeten nodig die zich durven uit te spreken. Het past ons de waarschuwing van Albert Einstein ter harte te nemen: 'Ik weet niet met welke wapens de Derde Wereldoorlog zal warden uitgevochten. Maar de Vierde Wereldoorlog zal met stokken en stenen warden uitgevochten.'

EMOTIONELE

VRIJHEID

Emotionele vrijheid maakt van goedheid de doorslaggevende factor. Ze stelt ons in staat innerlijke vrede te ervaren zodat de uiterlijke vrede kan bloeien. Het observeren van de wereld is de fascinatie van mijn leven en be

Adressen voor informatie en hulp

roep. Ik word ertoe aangetrokken am in het middelpunt van de dingen door te dringen. Maar bovenal leef ik voor die volmaakte intu1tieve in zichten die overbrengen dat ik in rnijn hart hen gecentreerd. Mijn liefste wens is dat dit boek een opwinding in u ontketent over deze ervaring; dat ik u heh ge"inspireerd om in opstand te komen tegen alles wat de liefde bestrijdt. Ons hart is ons grootste erfgoed. In de loop der tijd zullen uw inzichten verfijnder warden. Houd u eraan tot ze glanzen. Blijf trouw aan wijzen van zijn die authentiek aanvoelen. Bedenk in perioden van twijfel aan uzelf of wanneer u wankelt: een gulden kompas wijst altijd naar het hart. Dat is de richting naar de vrijheid. De overkoepelende boodschap van <lit boek is het uitbundig uitdragen van liefde. Koester ieder moment op het zich verbredende pad naar emo tionele vrijheid. Een droom zei eens tegen mij: 'Nu is het begin van eeu wig.' Laten we met een gevoel van verwondering zien wat het volgende voor ons wordt en het mysterie begroeten van hetgeen nog niet gekomen is. Het heden maakt de toekomst stralend, dus maak uw heden zo stra lend mogelijk. Over de Meester zegt de Tao te Ching:

Hij is bereid om alle situaties te Bebruiken en verspilt helemaa1 niets. Dit wordt het belichamen van het licht genoemd. Laten we ons in die geest aaneensluiten in dienst van het hart terwijl we voortgaan met leven en leren. Benader alle omstandigheden met het zelf vertrouwen van iemand die de kracht van de liefde kent. Breng liefde in omloop overal waar

komt. Iedere <lag schept u uw eigen karma - goed

of slecht; dat is uw zaak. Onze band met elkaar, onze band met de wereld verlicht de aanblik van het geheel. Baken vanbinnen een ruimte af waarin intu'itie en liefde kunnen wonen. Als u zo vurig vertrouwt op hetgeen bin nen in u is, zult u een volledig belichaamd leven kunnen leiden.

Instituut voor Mindfulness Oostetwold 14 9451 GX Rolde 0592-24 22 71 info@instituutvoormindfulness.nl Centrum voor Mind/Body Medicine Secretariaat Mind/Body Medicine and Mindfulness 0494-94 60 60 a@aandacht.be t.a.v. Myriam www.institut-fuer-achtsamkeit.de . Based Stress Reductl��) en Dit instituut organiseert opleidingen tot MBSR (Mindfulness ) in Duitsland , Zwitserland en Oostenn]k. MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy du assmed.e ess@um Voor de Verenigde Staten: mindfuln www.umassmed.edu/cfm Anonieme Alcoholisten Nederland Algemeen Dienstenbureau Postbus 2633 3000 CP Rotterdam 010-243 01 75 / hulplijn 020-681 7431 www.aa.nederland.nl adb@aa-nederland.nl Codependents Anonymous codependency) (intemationaal netwerk van mensen met een achtergrond van PO Box33577 Phoenix, AZ 85067 USA

24-uurs informatie: 602-277-7991 www.coda.org

Solutions For addiction problems (biedt professionele holistische behandeling van doserings- en verslavingsproblemen) Solutions Amsterdam Keizersgracht 62-64 ro15 CS Amsterdam 0342-47 09 JO

info@addiction-solutions.nl Ook vestigingen in Bameveld, Eindhoven, Voorthuizen en Antwerpen IIJ Online

De nationale zelfmoordpreventie-site info@n3 Online.nl Telefonische en online-hulpverlening vanaf september 2009. Spiritual Emergency Network (SEN) Netwerk van mensen random het thema spirituele crisis. 040-221 33 78 Uitgaande van ITANT: De Intemationale Transpersoonlijke Associatie voor het NederÂ lands Taalgebied

JOCOB

js van complementaire behandelwijzen Stichting voor innovatief onderzoek en ondeiwi Spoorlaan 2a 3735 MV Bosch en Duin info@iocob.nl altematieve geneeskunde) ww.iocob.nl {website voor complementaire en Subtle Energies and Energy Medicine (ISSEEM) The International Society for the Study of en en gezondheid) (scholing en programma's over subtiele energie uoo5 Ralston Road, Suite 210 Arvada, CO 80004 303-425-4625

EFf Scholingsinstituut

. . ques, b11 ouders, nal Freedom Techm . . (verspreiding van trainingsmethodiek EFf: Emotio nwerkers; trammgen EFT Worden docenten, medewerkers in de kinderopvang en jongere en fysieke klachten bij kinderen en schoÂ aangeboden voor het verhelpen van ernotionele ijs) lieren uit basis- en middelbaar ondeiw Vestigingen: Reviuskade 104

htpp://webinter.nl.net/users/itant/

3521 TE Utrecht

Spiritual Emergence Network

030-879 47 67

(veiwijzingen naar nationale spirituele therapeuten) c/o Association for Transpersonal Psychology PO Box50187 Palo Alto, CA 94303 415-453-nofi www.spiritualemergence.info Holistisch Centrum Eindhoven (cursussen, workshops, behandelingen) Bisschop Bekkerslaan ro B 5628 RA Eindhoven 040-242 93 82 Psychische Gezondheidslijn 10.00 tot 16.00 uur op werkdagen 0900-903 90 39 Trirnbos Instituut Nederlands Institute of Mental Health and Addiction (zorg op gebied van verslaving en geestelijke gezondheid) Da Costakade 45 Postbus 725 3500 AS Utrecht 030-297 II 00 info@trirnbos.nl

399

ADRESSEN

EMOTIONELE VRqHEID

lonny@levenskracht.info

Kleine Beerstraat 24 ro33 CR Amsterdam katja@levenskrachtinfo 020-63127 89 of 06-50 74 68 16 Sellingerstraat 21 95 61 TA Ter Apel henriette@levenskracht.info 0599-32 43 33

BIBLIOGRAFIE

401

Myss, Caroline. AnatomH efthe Spirit: TheSevenSta!JeS efPower and Healing. Random House, 1997· Naparstek, Belleruth. YourSixthSense: Unlockin9 the Power efYour Intuition. Harper One, 1996.

Selectieve bibliografle

Newberg, Andres, et al. Neurotheoloim: Brain, Science, Spiritualiqi, and ReliBious Experience. University Press, 2003. Oliver, Mary. Dreamwork. Atlantic Monthly Press. 1994· Omish, Dean. Love andSurvival: The ScientificBasis for the Healin9 Power ofintimaqj. HarperCollins, 1997· Pearsall, Paul. nie Heart's Code:Tapping the Wisdom and Power of Our Heart EnerBH·

Beattie, Melody. Codependent No More: How toStop Controlling Others andStart Caring for Yourself. Hazelton Information Education, 1997· Bennett-Goleman, Tara. Emotional AlchemH: How the Mind Can Heal the Heart. Three Rivers Press, 2002. ChOdron, Perna. When Things Fall Apart: HeartAdvicefor D!lficultTimes. Shambhala Press,

Broadway Books, 1999· . Pert, Candace. Molecules of Emotion: TheScienceBehind Mind-BodH Medicine. Simon and Schuster, 1999· Radin, Dean. EntanBled Mimis: Extrasensol] Experiences in a Quantum Realif!j. Paraview Pocket Books, 2006.

2005.

Richmond, Cynthia. Dream Power: How to Use Your NiBht Dreams to Chan9e Your Life.

Healm9AnBer: The Power ef Patienceftom aBuddhist Perspective. Snow Lion Press, 1997.

Rosenberg, Marshall B. Nonviolent Communication:A Language ofLife; Create Your Life,

Dalai La1:1a. The Art efHappiness:A Handbook for Livina. Riverhead Books. 1g99. Dass, Ram. Be Here Now. C rown Publishing Group, 197I. Dosey, Larry. Healing Words: The Power efPraHer and the Practice efMedidne . HarperOne, 1997. Eden, Donna. EnergH Medicine. Tarcher, 1999. Feinstein, David. The Promise efEnergH Ps1JcholoBIJ· Tarcher, 2005. Frankl, Viktor. Man'sSearchfor MeaninB. Simon and Schuster, 1984. Garfield, Patricia. Creative Dreaming: Plan and Control Your Dreams to Develop Creativif!J, Overcome Fears,Solve Problems, and Create aBetterSelf. Fireside Books, 1995. Goleman, Daniel. Destructive Emotions: ASdenti.fic DialoBue with the DalaiLama. Bantam, 2004.

Emotional Intelligence: WhH It Can Matter More than IQ. Banram, 20o6. Groopman, Jerome. TheAnatomlJ efHope: How People Prevail in the Face efillness. Random House, 2005. Jamison, Kay Redfield. An Unquiet Mind:A Memoir of Moods and Madness. Picador Books, 1997·

Jung, Carl. Man and HisSHmbois. Dell, 19 68. Memories, Dreams, Rglections. Vintage Books, 1989. Kabat-Zinn, Jon. Full CatastropheLivinB. Piatkus Books, 200I. The MinclfUl WaH Through Depression. Guilford Press, 2007. Kerouac, Jack. Book efDreams. City Lights Books, 20oc LaBerge, Stephen. Exploring the World of Lucid Dreaming. Ballantine Books, rg91. Lawrence, Brother. The Practice ofthe Presence efGod. Baker House Books, 2004. Leahy, Robert. The Wof!] Cure: SevenSteps toStop Wof!]ftomStoppinB You. Three Rivers Press, 2006. Lynch, James J. A C11J Unheard: New Insights into the Medical Consequences efLoneliness. Bancroft Press, 2000.

Simon and Schuster, 2001. Your Relationships and Your World in HarmonH with Your Values. Puddle Dancer Press, 2003.

Salzberg, Sharon. Lovin9 Kindness: The Revolutional] Art of Happiness. Shambhala Publications, 2002. Schwartz, Stephan. OpeninB to the In.finite. Nemoseen Media, 2007. Seligman, Martin. Learned Optimism: How to Chalt!Je Your Mind and Your Life. Vintage, 2006.

Shimoff, Marci. Happ!jfor No Reason: 7Steps forBeing HappHftom the Inside Out. Free Press, 2008. Targ, Russell. Tite End ofSufferin9: FearlessLiving inTroubled Times. Hampton Roads Publishing, 2006. Thurman, Robert. Alt!Jer: The Seven DeadlH Sins. Oxford University Press, 2006. Tolle, Eckhart. The Power of Now. New World Library, 1999· Wallerstein, Gene. Mind, Stress and Emotions: The New Science efMood. Commonwealth Press, 2002.

WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN

cation in Children.' Science 244 Mischel, W., Y. Shoda, en M. Rodriguez. 'Delay of Gratifi een link legde {26 mei 1989): 933-938. (Het beroemde marshmallowexperiment, dat tig succes als toekoms en tussen het vermogen om als kind voldoening uit te stellen

Ben selectie van wetenschappelijke artikelen

volwassene.) blood flow during the comNewberg, A.B., et al. 'The measurement of regional cerebral sMc�ia tT)j Resea�ch: study SPECT plex cognitive task of meditation: A preliminary . te1t en med1taspmtuah van NeuroimaBinB 106 (2om): n3-122. (Bespreekt de effecten

-'. :

tie op de hersenen.) Distant Intention on Water Crystal Radin, Dean, et al. 'Double-Blind Test of the Effects of vermogen van intentie om fyFormation.' Explore Journal 2, 5 (2006). (Bespreekt het Arnst, Amy. 'The Biology of Being Frazzled.' Science 280 (12 juni 1998): 17n-171J. (Be spreekt de biologie van emotioneel uit je evenwicht zijn.) Aston, John A. 'The Efficay of Distant Healing: A Systemized Review of Randomized Trials.' Annals ef!ntema! Medicine 132, II (2000): 903-910. (Een bespreking van onder zoeken naar distant healing.) Coan, A. 'Spouse but Not Stranger: HandholdingAttenuatesActivation in Neural Systems Underlying Response to Threat.' Ps!jchoph!jsioloBM 42 (2005): 544. (Bespreekt hoe het vasthouden van de hand van je echtgenoot in een bedreigende situatie zijn of haar stress biologisch kan verminderen.) Davidson, R.J., en W. Iron. 'The Functional Neuroanatomy of Emotion andAffective Sty le.' Trends in Cognitive Science 3 (1999): II-21. (Bespreekt de neuroanatomie van emo tie.) Dijksterhuis, Ap, et al. 'On Making the Right Choice: The Deliberation-Without-Atten tion Effect.' Science 3II (II augustus 2006): 1005-1007. (Bespreekt het belang van 'sla pen over' besluiten tegenover het uitpuzzelen ervan.) Gazzola, V. 'Empathy and the Somatotopic Auditory Mirror System in Humans.' Current Biolom1 16 (2006): 1824-1829. (Bespreekt het verband tussen empathie en spiegel neuronen.) Gump, Brooks, et al. 'Stress, Affiliation, and Emotional Contagation.' Journal ef Personali t!j and Social Ps!jcholoBH 72, 2 (1997): 305-319. (Bespreekt het denkbeeld van emotione le besmetting en de relatie die dit met stress heeft.) Kemper, Kathi, et al. 'Impact of a Medical School Elective in Cultivating Compassion Th rough Touch Therapies.' Complementa111 Health Practice Review

u, l

(2006): 47-56.

(Bespreekt de kracht van therapeutische aanraking en mededogen.) Keltner, Dahser, en Cameron Anderson. 'Emotional Convergence Between People over Time.' Journal

efPersonalit!j and Social Psl:JcholoBH 84, 5 (2003): 1954-1968. (Bespreekt

het denkbeeld van emotionele samensmelting in relaties.) Lieberman, Matthew. 'Intuition: A Social Cognitive Neuroscience Approach.' Psjjchologi cal Bulletin 126, 1 (2000): 109-137. (Bespreekt de neuroanatomie van intui:tie.) Luskin, Frederic. 'The Art and Science of Forgiveness.' Staeford Medicine 16, 4 (1999). (Be spreekt de bijzondere voordelen van vergeving.) Miller, Greg. 'Reflecting onAnother's Mind: Mirror Mechanisms Built into the Brain May Help Us Understand Each Other.' Science 308 (13 mei 2005): 945-947. (Bespreekt het verband tussen empathie en spiegelneuronen.)

sieke verandering te creeren.)

Annual Review ef Neuroscience 27 Rizzolatti, Giacom o. 'The Mirror Neuron System.' de spiegelneuronen van het livan (2004): 169-192. (Een bespreking van het systeem chaam en empathie.) ndocrine Function.' Annals ofBeha Seeman, Teresa. 'Social Ties and Support and Neuroe e effecten van emotionele viora! Medicine 16 (1994): 95-106. {Bespreekt de positiev steun op gezondheid.)

Over de auteur

Dankbetuiging

Judith Orloff, M.D., is een bevoegd psychiater en wetenschappelijk me dewerker klinisch onderzoek in de psychiatrie aan

UCLA,

de Universiteit

van Californie in Los Angeles. Ze is ook auteur van de bestsellers Positive Energtj, Dr. Judith Orlojf's Guide to Intuitive Healing, en Second SiBht. Dr.

Orloff geeft intemationaal lezingen en workshops over de relatie tussen geneeskunde, intui:tie en emotionele vrijheid. Haar werk werd op PBS

NPR

CNN,

belicht en verscheen in USA Toda]j, 0 Magazine en Self. Dr.

Orloff is de schepper van het Intuition and Emotional Freedom Channel van YouTube op www.youtube.com/judithorloffmd. Ze woont aan de kust in Los Angeles, Califomie. Voor informatie over de boeken en de geplande workshops van dr. Judith Orloffkunt u terecht op www.drjudithorloff.com; u kunt uw vragen ook richten aan:

Judith Orloff, M.D. 2080 Century Park East, Suite r8n Los Angeles, CA 90067

Ik hen veel mensen dankbaar die mij bij het 'Schrijven royaal hebben ge steund: Richard Pine, literair agent van mijn dromen. Betsy Rapoport, hardwerkend en toegewijd redacteur, wier betrokken heid van onschatbare waarde was. Shaye Areheart, uitgever, godin, voorvechtster van mijn werk. Thomas Farber en Susan Golant, die mij hielpen dit boek af te bakenen en in te delen. Berenice Glass, mijn beste vriendin, die een onweerstaanbare lach heeft en bij wie ik altijd het ei van mijn waarheid kwijt kan. Stephan Schwartz, vriend, mentor, en renaissancemens. Een speciaal woord van dank voor het buitengewone team van Harmo�y Books: Annsley Rosner, Philip Patrick, Jenny Frost, Kate Kennedy, Katie Wainwright, Kira Walton, Linda Kaplan, Sarah Breivogal, Shawn Nichol ls en Karin Schulze. Bovendien spreek ik mijn grate waardering uit voor vrienden en familie vanwege hun inspiratie, aanmoediging, levensverhalen en de ontelbare uren die aan het destilleren van de essentie van mijn boodschap werden gewijd: Ron Alexander, Barbara Baird, Patricia Bisch, Barbara B iziou, . Rabbi Mark Borovitz, Cary Brokaw, Charles Blum, Reverend Laune Sue Brockway, Ann Buck, Janus Cercone, Ilene Connoly, Jennifer Cook, Lisa

EMOTIONELE VRIJHEID

Davis, John Densmore, Vic Fuhrman, James Grotstein, Barry Haldeman, Ping Ho, Melinda Jason, Cathy Lewis, Frank Lowree, Michael Manheim, Mignon McCarthy, Meg McLaughlin-Wong, Richard Metzner, Caroline Myss, Daoshing Ni, Mary Oliver, Maxine Orloff, Dean Orloff, Phyllis Os trum-Paul, Charlotte Reznick, Dean Radin, Jillian Robinson, Harriet Ros etta, David Smith, Rabbi Don Singer, Leong Tan, Russell Targ, Roy Tuck man, Christina Snyder, Mark Seltzer, James Spar, Roy Tuckman, Niki Vettel, Mary Williams en Beth Zacher. En ten slotte mijn ouders Maxine Ostrum-Orloff en Theodore Orloff, die nog steeds bij mij zijn, zij het nu aan Gene Zijde. Ten slotte zeg ik dank aan mijn patienten en workshopdeelnemers van wie ik nog steeds zoveel leer. Ik heh hun namen en persoonlijke kenmer ken veranderd om hun privacy te beschermen.

aanvaarding223

- en droµien 184

acrobioefeningen258

- en hersenchemie255

actie ondernemen57

- energetische krachtvan 174, 265

acupunctuur269

- evalueren279

ademen n6

- genezen257

ademhaling48 , 76

- intomen280 - onder ogen zien157

adrenaline42, 357 afgunst 321 biologie van326

- opheffen 264, 279 - psychologie van179, 271

energetische kracht van 338 loslaten342 psychologie van343 spiritualiteit van 330 afgunsttest 323 afhankelijke persoonlijkheid 139 zie ook slachtoffer

reacties van het lichaam, afbeelding163 - spiritualiteitvan 169, 259 - stoomis 248 - test 160 - t.o.v. intultie 180 - transformeren 178, 182 -

voorbeeld 166, 254

afkoelingsperiode361

angstfactor164

afwijzing200

Anonieme Alcoholisten352 antidepressiva28 8

- overleven214 agorafobie n8 Alaska276 alchemisten27

altematieven292 Apollo 97 Archives oflntemal Medicine293

alcohol 75

artsen en geduld 209

alfa-activiteit 46

attention deficit disorder (ADD) 193

Alice in Wonderland 320

autisme227

alleen-zijn 245 Allen,Woody238,261

babyapenexperirnent241

al-te-goeddoener-syndroom 370

Barmhartige Samaritaan362

AmericanJournal efPs11chiatriJ 309

barmhartigheid 50, 392

American Psychiatric Association249, 283 American Psychological Association 240 amygdala42, 162, 164, 327, 357

basale ganglia10 beddengoed79

andere culturen en dromen84

- en eenzaarnheid240

An9er365

behoeften, ruirntelijke 237 Benson, Dr. Herbert 44

Anger Management 363

behavioristen271

angst248

benzodiazepinen256

- biologie van161,253 - biologisch sussen168

Bergrede260 besluitvorming en dromen84

EMOTIONELE

VRIJHEID

besmettelijkheid van depressie en hoop 306

Buss, David 375

betablokkers 256

cafe"ine 75, 257, 293 calcium 257 Camus, Albert 23

bewustzijn,vormen 68 bezorgdheid 248 biologie van 253, energetische kracht van 265,

Capote,Truman n2 Cayce,Edgar 101

- opheffen 264

Ceasar,Julius 332

- psychologie van 271 - spiritualiteit van 259,

Centers for Disease Control and Prevention II7

- voorbeeld 261

cha.kra's 269

bezorgdheidstest 252

dapper zijn 172 darmzenuwstelsel Dass, Ram 61

Delphi, orakel van 97 deltagolven 74 diagram 77 visualiseren 76 denken veranderen 264 depressiviteit/depressie 282 biologie van 287, energetische kracht van 303,

Chautauqua Institution 205

loslaten 307

chi IO, 56,269

ovememen, voorbeeld 306

bijnieren 42

Ch6dr6n,Perna 298,370

psychologie van 309

chronische vermoeidheid n8

Bill.from M):I Father, The 137

spiritualiteit van 296,

Chrysler n4

biologie - van angst en moed 16x van angst,bezorgdheid en innerlijke

transformeren 295, 297

Churchill,Winston 287

vormen 313

bidden 302 Bijbel 331

rust 253 - van depressiviteit en hoop 287 - van eenzaamheid en verbondenheid 225 - van emoties 40,4I

Cohen,Leonard 199,303 collectieve onbewuste 91 Columbine High School 384

depressietest 286 Diagnostic and StatisticalManual ofMental Disorders, Fourth Edition (dsm-iv) 249

droomdagboek 86 droomwerk 96 Dylan, Bob 229 dysthymie 283 Eavesdropping 176 Edison,Thomas 201 eenzaamheid - algemene oorzaken 222 - bestrijden 244 - biologie van 225 - energetische krachtvan 234 - onder ogen zien 219 - psychologie van 240 - spiritualiteit van 229,230 - transformeren 232 - voorbeeld 219 - eenzaaroheidstest 224 - egotisme 332 Einstein,Albert 10, 98, 395 eiwit stathmine 164

communicatie,meevoelende 388

Diana, prinses 287

communicatiesjabloon 210

dilemma, emotioneel 87

- van frustratie,teleurstelling en geduld 192

communiceren 59 concentreren en meditatie 47 concentreren op positiviteit 207

Disneyland 281

Ellis, Albert 210 Emerson, Ralph Waldo 205 - begrijpen 25

- van jaloezie, afgunst en zelfWaardering 326

doe! 52 Don't GetMad, Get Even: The Big Book ofRe-

condition humaine 109, 222 confrontaties 143

- bevrijdende 68

- van slaapcyclus 73

venge 378 dood 75, 317

contact met jezelf 245 contact,positiefmenselijk 222

dopamine 255, 288

- van woede en mededogen 357 blessing in disguise 200 boeddha 38,48, 261,352,390 boeddhisten 50,83 boeddhistische grondregel 350 boeddhistische monniken 52

controlefreak 140 - test 142 Cooper,Bernhard 137 coping 40, 6r

boeddhistische oefening 264

- mechanisme 192 - stijl 243

Bogart,Humphrey 315 Bonanza 340

- vaardigheden verbeteren 174 cortisol 42

Book ofDreams 88 Boorstein, Sylvia 260

criticus 144

boosheid 51

- afWeren 146 - test145

borderline persoonlijkheid 148 zie ook splitter

D'Aquili, Eugene 52

Dostojevski, Fjodor 40 Dr. Judith Orlqffs Guide to Intuitive Healing 27 Drama of the Gyted Child 136 drijfkrachten 272 dromen 68,83 3 typen bevrijdende 88 collectieve 91 en angst184 - en frustratie 198 - en uitvindingen 103 - helpende 89, 102

Borovitz, Mark352 Brando,Marlon 287 Brave New Worid 164

dagelijkse technieken 279

- herinneren 85, 86 - hoofdbeginselen 85 - over dood, voorbeeld 317

daila lama 147, 196, 332,363 Dangerfield,Rodney 321

Brooks, Gwendolyn 281

dankbaarheid 68 - tonen 233

- psychologische 89 - raadplegen 246

Buber,Martin 302,233 buikademhaling 258 buren, voorbeeld 375

Dante331 daolsme 31,53

- uitleggen 91, 96 - voorbeeld 68, 72, 242, 277 voorspellende 89,97 - 'zien' van andermans 93

emotie(s) 22 - benadering 33 - componenten 40 - en energetische kracht 55 - en gedrag 61 - genetisch gemanipuleerde 164 - in spirituele termen 51 - omgaan met 260 - spirituele betekenis 49 - strategieen 40 - verschil positieve en negatieve 60 - verwerken, stadia 24 emotiemoleculen 267 emotioneel actiedeel 34,48, 54, 60, 63,74, 76,86,96,100,105,116,121,125,127, 138,141, 143, 146, 150, 168, 172,178, 182,195,197,207,216,228,232, 237, 244,257,264,269, 279,295,303, 307, 313,329,337,342,349,361,369,378

emotioneel ontspannen 121 emotionele beoordeling 38 emotionele energie 55 - basiswet 175 - lezen 177

410

EMOTIONELE VRIJHEID

- positieve en negatieve 56 - transformeren 34I voorbeeld 205 emotionele leven, 4 praktische geheimen 40 emotionele reacties 41 emotionele stress, effecten 42 emotionele typen 109 emotionele vampiers 129 - bestrijden r35 - herkennen 132, 134, r35 - ontstaan van 130 - overleven 132 - overlevingsstrategieen 133 - trotseren, voorbeeld 131 emotionele verschillen tussen mannen en vrouwen 36-37 emotionele vrijheid - basisprincipes 22 - definitie 8 - dromen 83 eerste stappen r9,33 - en (hartcentrerende) meditatie 44,53 - en slaap en dromen 69 imperatief van 23 - test 33 - uitleg 24 - voor jezelf32 Emoto, Dr. Masuro 56, 57 empathie III - en hersenen 152 - opbrengen II6 - voorbeelden n8 empatische behoeften 122 empatische mens u7 - balans vinden r21 - kenmerken 120 - test u9 endorfinen 44 energetische grenzen 374 energetische kracht 40, 203 - en/van emoties 55, 60 - van angst en moed161,174 - van angst, bezorgdheid en innerlijke rust 253

- van jaloezie, afgunst en zelfwaardering

biologie van 192

326 van woede en mededogen 357 energie

energetische kracht van 203

- van afgunst 339 - van angst r74, 266 - van depressie 304 - van eenzaamheid 235

energie van 203 loslaten, voorbeeld 214 - met geduld benaderen 197 - omvormen 207 psychologie van 208

- van emoties 60, 338

- spiritualiteit van 196, - test r90

van frustratie 203

voorbeeld 15, 205

van geduld 204 van hoop 305

van mededogen 373,380 - van moed 175 - van verbondenheid 235 - van woede 373 van zelfwaardering 339 energie weglekken r30 energie,subtiele 56 energieen 10 energiegevoelige mensen en eenzaamheid 235 energiehealing 269 energiepsychiatrie 9, 28 - openbaring 236 - energiestroom en geduld 205 energietherapie 46, 269 Engel, Professor 3u Etiquette 130 evenwicht 25 Exorcist, The 372

Finch, Atticus u7 floccinaucinihilipilification 329 Forbes II4 Forster,E.M. 219 fouten maken, voorbeeld 212 fouten, reactie op 2r2 Frankl, Viktor 310 Franklin, Benjamin 248

Hayduke, George 378 healing 6i Heart's Code. The 268 heelheid 221 helend verdriet 3r4 helpen, anderen 233

frustrerende mensen, omgaan met 2n

helpende dromen 102 - onder20eken ro5

gamma-aminoboterzuur (gaba) 255

- voorbeeld ro4, 106

Gandhi, Mahatma 140, 362

Hepburn, Audrey 263

gebed 303 - uitspreken 264

herinnering 85

gebroken-hart-syndroom 289 gedachten tot rust komen 77 geduld r87 - biologie van 192 en hersenen r92 - en schoonheid 204 energetische kracht van 203 energie van 204 oefenen 195 - psychologie van 208 - spiritualiteit van r96 - voorbeeld 191 geheugen en slaap 71

hersenen en empathie 152

- en geduld 192 - en gevoel 37 - en meditatie 46 en slaap 71 - en spiritualiteit 52 - en spirituele gemeenschap 52 hersenchemie en angst 255 hersenscans 37 Hidden Messages '?[Water, The 56 hogere macht 50,232 Holmes, Sherlock 350

gemeenschap 222

hoop 282, 284 - aantrekken 307

gemengde persoonlijkheidsstoomis 144 zie

- biologie van 287

ook criticus genetisch gemanipuleerde emoties 164

Ferrow, Mia 238

- openen 32,49 Hawn,Goldie 262

frustratietolerantie, lage 210

van jaloezie 339 van kalmte 267

hart - en meditatie 53 - energie 270

Gershwin, George 205 gevoelens uiten r25 gezondheid 53

- energetische krachtvan 303 - helende kracht 294 - omhelzen 320 - psychologie van 309

Ginsberg, Allen 88

- spiritualiteit van 296 Hopkins,Anthony 287

glucose u5 90 with theflow 208

hormonen 162 House efGod, The 209

Godin, overlevering van de 263

House of the Return 23r, 352 huilen 307

Gratitude and EnvH 342 grenzen stellen r41,378

humor207 Huxley,Aldous 164 hypochondrische angsten, voorbeeld 272 hypothalamus 162

Grieken 97

- van depressiviteit en hoop 287 - van eenzaamheid en verbondenheid 225

Freud 287 freudianen 72 - en eenzaamheid 240

haast en woede 362

- van frustratie, teleurstelling en geduld 192

frisse lucht 80

haat 53

Frost, Robert 52 frustratie 187

hallucinaties 81

ifIt Be Your Will 303

Harlow, Harry 241

immuunsysteem en slaap 71

412

EMOTIONELE VRIJHEID

indianenverhaal 23

Kandel, Dr. Eric 164, 165

Mcferrin, Bobby 261

natuur 50

Inferno 33l innerliike rust 248

karaktertrekken ouders 64 karma 368 kava 257

mededogen 31, 53, 54, 352 biologie van 357

nederigheid 332, 333 negativiteit 57, n7

- biologie van 253 - creeren 279

energetische kracht van 371

- en frustratie 206

- psychologie van 27l

Kerouac, Jack 68, 83, 88 kinderen, angstige 272

opbrengen 387 psychologie van 381

kinetische improvisatie ro7

spiritualiteit van 363

- spiritualiteit van 259 insomnie75

King Jr., Dr. Martin Luther 282

voeden36r

negatief gevoel 66 negatieve binnenpraat 54 negatieve boodschappen vervangen 349 negatieve emoties 158

Institute ofNoetic Sciences 56

'kleine dood' 71 kleine stapjes 14

- energetische kracht van 265

instrumenten voor bevrijding 155 e.v. intellectuelen u2 - balans vinden n6 - kenmerken n4 - testII4

Klein, Melanie 342

'kleine zon' 53 klemmende stoomissen' 158 koestering 240 koffie 293

voorbeeld 26 medicatie 165 - gebruik, voorbeeld 290 - risico's en voordelen 256 meditatie 44, 265, 280 en biologische doorbraken 47

norepinefrine 288

guerrilla- 121

- en angst 166

Kruis, Sint- Johannes van het 297

hartcentrerende 53, 54

Kiibler-Ross, Elisabeth 316 Kuusisto, Stephen 176

- experiment 60

kwetsbaarheid en emotionele gesteldheid r31

integreren 25

Nicholson, Jack 262, 364 Nightingale, Florence 258, 287 nonnen, franciscaanse 52

kracht, eigen 31

- en geduld r89

Newberg, Dr. Andrew 52

en concentreren 47

- intenties vaststellen 365 - intu"itie 9 - en angst en bezorgdheid 276

neocortex 192 New England Journal efMedidne 289 New York Times238, 322

korte48

O'Toole, Peter 263

over thuis 232 over vrijheid 185, 218, 247, 281, 320, 351,

obsessieve-compulsieve persoonlijkheid

392

140 zie oak controlefreak obsessieve-compulsieve-stoomis (ocs) 278 Oliver, Mary 335, 391

Laurentius, broeder 334

Millan, Cesar 385 Miller, Alice 136 minderwaardigheidscomplex, voorbeeld 93

intu"itieve waamemingen55

leervermogen en slaap 7r

minipauze 239

Lennon, John 373

intu"itieve wijsheid 68

levensanalyse 52

ministerie van Justitie 384 mishandeling, voorbeeld 62

On Death and D!jinB 316 Ono, Yoko 342

inzicht, betrouwbaar intultief 180

levenskracht 56

- afbeelding 45

irrationele angst l80

moed

Levin, Ira 165 lichaamsbeweging n6, 258

- biologie van 16r - en spiritualiteit 169

- 'ontspanningsrespons' 44 - techniekr68

- biologie van 326

light-dranken 75 lijden 158

- energetische kracht van 174 ontwikkelen 157

opkomen voor jezelf, voorbeeld 176

- energetische kracht van 338 - loslaten 342

'living apart together' (LAT) 238 LosAnBeles Times 231

luisteren naar 233

lachen 295

- t.o.v. angstr8o - voorbeeld 28, 198, 276

jaloezie 3 21

- psychologie van 343

psychologie van 179

omgaan met kritiek 146-J4 7 omphalos97

ontspanning

openstellen, actief 245 opwekkende middelen 75

spiritualiteit van r69 moeders, angstige 272

Othello 321 Othello-syndroom 346 ouders - emotioneel totaalbeeld 63 - en eenzaamheid 243

spiritualiteit van 330 - test 323

magnesium 257

moedersintu"itie, voorbeeld 277

James, Wiliam 343 Jaws159

Man's Searchfor MeaninB 3n

monke!:J mind 50

mana56 Mandela, Nelson r57, 332

Monroe,Marilyn 287

manische personen 209

Murderer Next Door, The 375

- en woede 383 - relatie met 6I

mannen - en vriendschap 227

nachtmerries 74, 88, 113

overeten n7 O:eford Enfllish Dietional] 329

- onbewuste emotionele gewoonten 36 mantra 67, 121, 17J, 331

narcisten

March of the Peabody Ducks 343

- afureren r38

massage 268, 269

- test r37 narcistische persoonlijkheid 13 6

Paige, Satchel 263

National Alliance for the Mentally Ill 176

paniekaanval 253

National Sleep Foundation 80

paren, woede bij 359

Jezus 260 John Hopkins Medical Center, onderzoek 358 Johnson, Robert 72 Jung, Carl 28, 91, 223, 240 ,271 Ka"in 331 kalmerende middelen 248 kalmte 41, 44, 248 zie ook innerlijke rust vinden 257

mate BuardinB (partnerbewaking) 326 matrassen 78 Mcbeth 70

Muktananda, Swami 3r8

'namaste-effect' l53

Oxford, expriment 328 oxytocine 227, 228

Pandora 296

EMOTIONELE VRIJHEID

parkinson 58 Parks, Rosa 332, 365 pauzeren 279

reizen 239 relaties aantrekken stimulerende 244

Peabody Hotel 343 Pearsall,Paul 268

- erkennen huidige 246 - regels, nieuwe 237

perfectionisme 142, 274

- wensen244

- tekenen van 275 - persoonlijke ruimte 236,374 - afbakenen 23 7 Pert,Candace 267 pesten 384 pestkoppen 384 piekeren 295 plexus solaris 304 Positive Ener.crn (Tienfonnules voor positieve ener9ie) 27,II], 130, 365 positiviteit 57 - concentreren op 207 Post, Emily 130

remedies,natuurlijke 257 rem-slaap 69,74 Rilke, Rainer Maria 19,246 Rogers, Will 261 rokers 75 Roosevelt, Eleanor 129 Roosevelt,Franklin D. 205 Roosevelt,Theodore 287 rotsen 123 - balans vinden 125 - kenmerken 124 - test 123

Practise ofthe Presence efGod, The 334

Roy,Arundhati 393 rust 248 zie ook innerlijke rust

prana 56 Princeton Universiteit 192 Prozac 288, 292

Ps!Jchic Sex 200

- onthouding 70 - stadia n 74

Stanford Universiteit 194, 366 stemming en slaap 7r Stepford-vrouwen 165

wijze 237 - slaapkamer 79 slaapwandelen 74 slachtoffer 139 test 139 slapeloosheid 75 - en sluimertoestand 81 - oplossingen tegen 76 - voorbeeld 81 'slapende profeet'

rnr

slavendrijver,innerlijke 274 Sloan,P.F. 65 sluimertoestand 81

stimulantia 257 Stoomissyndroom van Capgras 165 stress .Âľ, 161 - verminderen 48 - emotionele 42 stresshormonen 42 subtiele energie 56 sulcidalegedachten 286,299 zie ook depressie suikeq3, 257 synchronisatie 205 synchroniteiten, emotionele 339

- ervaringen 82 Socrates 109 somberheid 286 zie ook depressie Sousa, John Philip 343

tai chi chuan 116, 270 Talmoed 261

'spiegelneuronen' 152, 226

Tao te Ching 396 Teasdale, Sarah 185

Sales, St-Franciscus van 187

spiritualiteit 40,49 - en geduld 196

teleurstelling 187

SAM-e 293

- en hersenen 52

- biologie van 192

Sandler,Adam 364

- en zelfWaardering 331,337 van angst en moed 16x

- energetische kracht van 203 - overwinnen 201

tekortschieten, voorbeeld n

psychokinetische energie 372 Psffcholo9ical Review 271

schildpad 217

psychologie 40

schoonheid en slaap 7r

- van angst, bezorgdheid en innerlijke rust 253

- psychologie van 208 - spiritualiteit van 196

Science 83,145 Science of Mind 230

- van depressiviteit en hoop 287

temperament 193,223

- van eenzaamheid en verbondenheid 225

terugvallen 38

- van frustratie,teleurstelling en geduld 192

therapeutic touch 270 thuisvoelen 230

- van jaloezie,afgunst en zelfWaardering 326 - van woede en mededogen 357

Thurman,Robert365 Time magazine 44

spiritueel waamemingspunt 50

transforrnatie I transforrneren 22,72,107,

- van angst en moed 161,179 - van angst,bezorgdheid en innerlijke rust 253 - van depressiviteit en hoop 287 - van eenzaamheid en verbondenheid 225 - van emoties 6I - van frustratie,teleurstelling en geduld 192 - van jaloezie,afgunst en zelfWaardering 326 - van woede en mededogen 357 psychologische dromen - hoofdintenties 90 - uitleg 91 - voorbeeld 89 qigongn6 quality time 228 Radin,Dr. Dean 56 rechtzetten,dingen 367 reiki 270

schoonheid en geduld 204

seasonal affective disorder (SAD) 295 Second Sight 27,32,340 Seinfeld, Jerry 179 sekshormonen 328 selectieve serotonine-heropname-remmers

(SSRl'S) 256 self-esteem 343 sensitiviteit 129

spirituele betekenis emoties 49 spirituele betekenis van angst en moed 169

toon 57-61 157 e.v.,161

sereniteitsgebed 77

spirituele gemeenschap en hersenen 52

- angst naar moed 178 - depressie 295,297

serotonine 44,255, 288

spirituele leraar (uitspraken} 30, 50, 51, 53, 106, 16!,182, 188,202, 213,221,245,

- eerste 157

252,284,300,319,325,331,332,386 spirituele verbondenheid,gebrek aan 222

- emotionele energie 341 - negatief in positief 40

splitter (borderlinepersoonlijkheid} 148 - afWeren 150 - test 149

- tweede 187 - van angst 182 - van woede 383

Shakespeare 70,321 Sheldrake,Rupert 176 Shem,Samuel 209 signalen opvangen 279 Simon and Garfunkel 124 sint-janskruid 293 slaap 68 - cyclus 73

- spuier 125

- en heling 71

- positieve en negatieve kanten 127 - test 126

- onderzoek 80

- balans vinden 127

- derde 219

vierde 248 - vijfde 282 - zesde 321 - zevende 352

EMOTIONELE

transplantaties 268

VRIJHEID

waken 81 wanhoop 286 zie ook depressie

Universiteit van Pennsylvania 52 Updike, John m

water 56 Watson, John 240 Webster's Dictiona11185

vampieren zie emotionele vampieren

wensen19 'wetenschap van meditatie' 44

vecht-of-vlucht-reactie 42, - afbeelding 43

wetenschap vs intultieve kennis 27

- uitschakelen 48

WhH God Won't Go Awa};! 53

Venus 263

Wizard ofOz, The 233

verandering voorbeeld 31 "'

woede 352 - beheersen 354

vrees voor 38

- biologie van 357

verantwoordelijkheid nemen 66

- energetische kracht van 371

verbondenheid

- psychologie van 381 - spiritualiteit van 363

biologie van 225 energetische krachtvan 234 ontwikkelen 219 psychologie van 240

- stillen 36i - test 355 - woorden57

- spiritualiteit van 229 verdriet 286 zie ook depressie - v.s. depressie 3I4

wraak, verzetten tegen 368 wrokgevoelens loslaten 365

- voorbeeld 315

yin en yang 36 yoga n6

vergelijken 335 vergevingsgezindheid 365, 369 verlatingsangst, voorbeeld 169 verleden, leren van 383

zelfmededogen 199

veroudering, voorbeeld 26i

zelfverzorging 53

Vidal, Gore n2, 322

voorgevoel, voorbeelden 55, 181

zelfwaardering 180 - bevestigen 349 - biologie van 326 - en spiritualiteit 331 - energetische kracht van 338

voorspellende dromen 97 - onderzoeken Ioo

- ontwikkelen 321 - psychologie van 343

- voorbeelden 98, IOI, 239

- spiritualiteit van 330

voorspellingen Hopi-indianen n4 voorspellingen, mechanismen 98

- versterken 329

vrees 249

- vieren 351

visualiseren 76 vitale es sentie 25 vliegen 94

zelfbeheersing 216, 361

- verhogen 337

vreugde beleven 2I6

zen57

vriendschappen 227

- benadering 379

vrijheid, meditatie over 185, 2I8, 247 vrouwen en vriendschap 227

- gezegde 333

vrouwen, onbewuste emotionele gewoonten 37

- Zeus 97 ziel 51, 52 zonlicht 295 zonnevlecht 177, 204, 307

Emorionele vrijheid is dichterb Dr. Judith Orloff ziet emoties als cen traimngsveld voor de ziel. Her overwrnnen van negatieve emories is in haar ogen een vorm van crainmg van je spirituele vermogens. Orloff combineen haar kennis van de medische werenschap met haar liefde voor dromen, intulne en encrgetica

telcvis1eprogram

en heeft al deze elcmcntcn

The Oprah Winfrey

samengebracht in een praknsche en toegankeliike leerweg.

Emotionele vrijheid heefc

een stroom van positieve ondersreuning losgemaala.

ISBN 9789021546360

I I

â&#x20AC;˘

9 789021 546360

Servire maalct dee! uit van Kosmos Uitgevers, Ucrecht/Antwerpen

servire