Open geheimen by nonduality

IM.SHAPIRO

Open geheimen

Open geheimen Antwooï¿½den op levensvragen Vertaald en geredigeerd door RAMI M. SHAPIRO

Vertaald uit het Engels door Ronald Hermsen

samsara

'De essentie van God is: er is geen essentie van God, want God is aUes en niets, hier, nu en altijd.'

ÂŠ Rami Shapiro, first published in USA by Monkfish Book Publishing in 2004 ÂŠ Nederlandse uitgave Samsara uitgeverij, bv 2017 Oorspronkelijke titel: Open Secrets. The Letters of Reb Yerachmiel Ben Yisrael Vertaling uit het Engels: Ronald Hermsen Omslagontwerp en lay-out: Erik The Design.corn

ISBN NVR

978-94-9141-162-5

728

Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd warden zonder schriftelijk toestemming van: Samsara Uitgeverij bv Herengracht 3 41, 1016 AZ Amsterdam www.samsarabooks.com

Rebbe Yerachmiel Ben Yisrael

Voorwoord

Dit is niet mijn boek. Het was van mijn vaders vader, mijn Zayde, en daarvoor van zijn vader Aaron Hershel Shapiro. Het was, vermoed ik, voor hen allebei een heel kostÂ baar bezit. Ik weet niets van mijn overgrootvader en slechts weinig over mijn Zayde. In mijn ogen was mijn Zayde een beetje een vreemÂ de eend in de bijt, een Oost-Europese Jood die de Oude Wereld naar de Nieuwe had overgeplant. Hij sprak Jiddisch, ik sprak Engels, hij was orthodox, ik liberaal. Zijn passies waren sjoel en studie, de mijne muziek en mystiek. In mijn duidelijkste herinnering aan hem zie ik Zayde zoals altijd gekleed in een zwarte broek met zwarte bretels, een wit overhemd met vlinderstrik en een zwart

colbert. Hij zit op de harde houten bank in

voor de begrafenis en was er ook niet bij

de hoek van zijn witgeschilderde appar

toen mijn vader de spullen van mijn groot

tement en leest uit een versleten en gebar

vader uitzocht. Het zwarte notitieboekje

sten zwartleren notitieboekje. De bladzij

verdween ergens tussen de spullen.

den van het boekje zijn geel en beschadigd.

Twintig jaar later, toen ik wat familie

Tijdens het omslaan schilferen er regel

fotds bekeek in de kelder van mijn ouders,

matig stukjes bros geworden papier vana£

vond ik een schoenendoos vol met dingen

Zayde verzamelde deze stukjes altijd en

van Zayde. Het zwarte notitieboekje zat er

legde ze heel zorgvuldig in het boekje dicht

ook in. Ik herkende het meteen en moest

tegen de band. Behalve deze papierschil

direct aan Zayde denken, aan hoe hij de

fers staken er nog veel meer stukjes papier

dichtbeschreven bladzijden bestudeerde.

schots en scheef uit het boekje.

Ik nam het boekje mee naar boven, ging in

Zayde bewaarde het boekje in zijn bin nenzak. Volgens mij had hij het altijd bij.

het erker in de woonkamer zitten en sloeg het open. Het bleek geen psalmenbundel.

zich. Hoewel hij er veel in las, sprak hij er

Zaydes boek bevatte brieven van de rebbe

nooit met iemand over. Ik dacht altijd dat

van zijn vader, Yerachmiel Ben Yisrael. Mijn

het een oude psalmenbundel was, een

overgrootvader Aaron Hershel was een

doorsnee gebedenboek van een vrome

chassied ergens in Rusland en rebbe

Jood.

Yerachmiel was zijn rabbijn. Ik weet heel

Toen Zayde op 99-jarige leeftijd over

weinig van de geschiedenis van mijn fami

leed, studeerde ik aan het Hebrew Union

lie, ik weet niets van rebbe Yerachmiel en

College in Jeruzalem. Ik ging niet naar huis

in boeken over het chassidisme vind ik zijn

naam nergens terug. Alles wat ik over hem

Ik bied de brieven van rebbe Yerachmiel

weet, komt uit deze brieven en uit de vele

aan zonder voetnoten en commentaar, en

aantekeningen die mijn overgrootvader op

ook zonder de oorspronkelijke vragen van

de stukjes papier die uit het boekje staken

mijn overgrootvader, die zijn jammer

had geschreven.

genoeg niet bewaard gebleven. Het is mijn

De brieven zijn geadresseerd aan Aaron

bedoeling om de brieven zo aan u , lezer,

Hershel. Het lijkt erop dat rebbe Yerachmiel

door te geven als mijn vader ze ontving. Ik

antwoord geeft op vragen die mijn over

moet toegeven dat ik mijn best heb gedaan

grootvader hem had gestuurd. De onderwer

om een eigentijdse Engelse vertaling te

pen die aan bod komen zijn van alle tijden,

maken, maar volgens mij is het me gelukt

bijvoorbeeld de ware aard van God en het

om tegelijkertijd ook trouw te blijven aan

doel van de schepping. Maar de antwoor

het origineel. Het enige wat ik heb toe

den!

gevoegd zijn hoofdstuk en vers bij rebbe

Rebbe Yerachmiel dacht buiten de kaders van het gangbare joodse gedachtengoed.

Yerachmiels verwijzingen naar de Bijbel en deTalmoed.

Zijn kijk op het jodendom moet in die tijd

Zayde is deze korte brieven van rebbe

wel heel radicaal zijn geweest. In onze tijd

Yerachmiel zijn hele leven blijven lezen en

richt hij zijn krachtige stem tot diegenen

herlezen. En nu doe ik dat ook. Hoe vaker

die in deze postrnodeme tijd nieuwe in

ik ze lees, hoe meer liefdevolle wijsheid

zichten in deT hora willen krijgen. Daarom

waar ik en zoveel anderen naar snakken, ik

heb ik de tijd genomen om deze brieven in

erin terugvind.

het Engels te vertalen.

Ik wil je vragen om deze brieven op zijn II

minst twee keer te lezen. De eerste keer om de stijl en woordkeuze van rebbe YerachÂ miel te leren kennen en de tweede keer zodat zijn wijsheid een kans krijgt zich in je te vestigen en te vermengen met die van

'Er is geen verborgen Waarheid,

jezelf.

slechts waarheden die we weigeren te erkennen. Waarheid ondermijnt het zelf

Rami M. Shapiro

waaraan wij ons zo wanhopig vastklampen.

Chol Hamoed Soekot 5755

De Waarheid is niet voor ons verborgen. We verbergen ons voor haar.' Rebbe Yerachmiel Ben Yisrael

Je vraagt me over God. Of ik het Naamloze wil definieren, of ik het ultieme geheim in de palm van je hand wil leggen. Denk niet dat <lit ergens ver van je vandaan verborgen Hgt. Het ultieme geheim is zo open als maar kan. HierÂˇkomt het: God is Alles. ( ...) In werkelijkheid zijn

wij

God die zich

manifesteert in tijd en eeuwigheid. Besef dit, leef goed en sterf kalm en rustig.

Mijn beste Aaron Hershel,

Ben je echt verhuisd naar een plek zo ver weg dat we nu alleen nog via pen en papier met elkaar kunnen communiceren? Het doet me verdriet als ik bedenk dat ik je waarschijnlijk nooit meer zal zien. Maar ik voel me vereerd nu je ervoor hebt gekozen mijn leerling te blijven. Het is een hele uitÂ daging, niet alleen vanwege onze manier van communiceren, maar ook vanwege de boodschap. J e stelt moeilijke vragen en je bent op zoek naar antwoorden op de geheiÂ men van het universum. Mijn onderricht is niet ingewikkeld. De moeilijkheid zit hem juist in de eenvoud. Alles wat ik je vertel, kan in principe door je

eigen ervaring bevestigd worden. Ik vraag niet van je dat je mijn onderricht gelooft of zomaar aanneemt, en evenmin dat je mij als persoon blindelings vertrouwt. Integendeel: ik vertrouw erop dat je zelf gaat zien wat waar is en ik ga ervan uit dat je mijn woorden aan je eigen ervaringen zult toetsen. Schrijf me als je kan en vraag me wat je wilt. Ik zal zo helder mogelijk proberen te antwoorden en ik verheug me op dit avon tuur.

Het is mijn verantwoordelijkheid om

'zoveel mogelijk leerlingen te verzamelen' (Pirke Awot n). Alles wat een leraar ver langt is een leerling hongerig naar kennis. Laten we, 'proeven en zien dat God goed is' (Psalm 34:9). Laten we ons laven aan de wijsheid en ervoor waken dat we ons niet vetmesten met illusies. B'sjalom

Mijn beste Aaron Hershel, Je vraagt me over God. Of ik het Naamloze wil definieren, of ik het ultieme geheim in de palm van je hand wil leggen. Denk niet dat dit ergens ver van je vandaan verborgen ligt. Het ultieme geheim is zo open als maar kan. Hier komt het: God is Alles. Ik ben geneigd hier te stoppen, deze brief nu af te sluiten, mijn naam eronder te zetten en het bij deze eenvoudige waarheid te laten. Maar ik hen bang dat je het niet zult begrijpen. Je client wel te beseffen dat alles wat nog komt slechts een verdere uit werking is van het sirnpele feit dat God Alles is. Wat wil dat zeggen, 'Alles zijn'? God is

de Werkelijkheid. God is de Oorsprong en

dieren, torens. Uit hun gesprekken kon ik

Substantie van alle dingen en Hij is niets.

opmaken dat ze al die verschillende vormen

Er is niets - geen enkel ding, gevoel of ge

een eigen identiteit en naam gaven, en er

dachte, zelfs het idee dat er geen God is -

een heel verhaal omheen maakten. Voor

dat niet God is. 'Alles zijn' wil namelijk zeg

zolang het duurde leidden die modder

gen dat God zelfs zijn eigen ontkenning

figuren een onafhankelijk bestaan. Maar

omarmt.

het bleef natuurlijk alleen maar madder.

Luister goed: God is de Oorsprong en

Van oorsprong waren ze madder en hun

Substantie van alles. Er is niets buiten God.

substantie was madder. Vanuit de kinderen

Zo staat er geschreven: 'Ik ben God, er is

gezien hadden de modderfiguren allemaal

[ain od]' (Jesaja 45:5). Lees hier

een afzonderlijk zelf. Vanuit de modder

in plaats van 'geen antler' liever 'niets

gezien was duidelijk dat die onafhankelijke

anders' - lees niet: er is geen andere god

zelfstandigheid een illusie is, alle figuren

naast God, maar er is niets anders dan God.

bestonden gewoon uit madder.

geen antler

Ik zal je een voorbeeld geven. Vannacht

Met ons en God is het precies hetzelfde:

heeft het heel hard geregend en de straat

'Adonai is God in de hemel boven en op de

was een en al madder. Ik liep vanmorgen

aarde beneden, er is geen antler' (Deutero

naar het beet midrasj (leerhuis) en stopte

nomium

om naar een groepje kinderen te kijken dat

gen dat er in de hemel en op aarde niets

met madder aan het spelen was. Ze hadden

anders is dan God.

4:39). 'Er is geen antler' wil zeg

helemaal geen last van alle nattigheid en

Is dat mogelijk? Als ik naar de wereld

maakten tal van modderfiguren: huizen,

kijk, zie ik God nergens. Ik zie verschillen-

de soorten bomen, allerlei verschillende typen mensen, huizen, velden, meren, koeien, paarden, kippen, enzovoorts, enzoÂ voorts. In die zin ben ik net als die spelende kinderen, ik zie echte figuren en niet gewoon madder.

Mijn beste Aaron Hershel,

Waar bevindt God zich dan in dit alles? De vraag zelf is misleidend. God bevindt

Je hebt gelijk als je het vers uit DeuteronoÂ

zich niet 'in' dit alles. God is dit alles.

mium aanhaalt: 'Erken dan heden en prent

Denk goed na over wat ik heb gezegd.

het in uw hart: Hij is God ( ...) er is geen

Het is de sleutel tot alle geheimen van het

antler' (4:39). Mijn leraar de Maggid van

leven.

Mezeritch, gezegend zijn nagedachtenis, heeft me over dit vers onderricht en ik zal

B'sjalom

mijn best doen om zijn wijsheid door te geven. De Thora kan niet bedoelen dat er geen andere God is, want alleen die uitspraak is al overbodig. Wat de Thora bedoelt, is dat er naast God geen andere werkelijkheid bestaat. Zowel het materiele als het spirituÂ ele zijn aspecten van God, de ene, echte Werkelijkheid.

Sornrnige rnensen rnenen dat God als

(Ayin) manifesteren.

een goddelijke vonk in ieder schepsel aan足

Yesh is de manifestatie van God als - van

wezig is. Anderen zeggen dat God boven

ons uit gezien - allerlei afzonderlijke entitei足

en buiten de Schepping staat. Ik onderricht

ten, zowel fysiek, geestelijk als psychisch.

geen van beide standpunten. God is noch

Ayin is de manifestatie van God die onthult

binnen, noch buiten. God is het ding zelfl

dat iedere vorm van afgescheidenheid een

En als er geen ding te bekennen is, rnaar

illusie is. Ieder ding is God in een andere

enkel ruimte? Ook dat is God.

vorm. God is Alles, er is niets anders (ain od).

Neem eens een korn in gedachten.

Dit onderricht wordt

sjlemoet genoemd,

Beschrijf die korn nu eens. Bestaat hij

de heelheid van God. Orn sjlemoet te kun足

slechts uit de klei waarvan de randen zijn

nen zijn client God alle mogelijkheden en

gernaakt? Of is hij de ruirnte die zich opvult

paradoxen te bevatten. Wil God sjlemoet

met soep? Zonder die ruirnte heb je niets

kunnen zijn, dan moet Hij het idee van

aan de korn. Zander de randen is de kom

tegenstellingen overstijgen en onthullen

ook onbruikbaar. Dus waaruit bestaat de

dat alles complementair is.

korn? Het antwoord is: uit allebei. Orn een

God client zowel Yesh als Ayin te zijn,

kom te kunnen zijn, moet hij bestaan uit

Zijn en Leegte tegelijkertijd. Yesh en Ayin

zijn (de randen) en niet-zijn oftewel leegte

verblijven allebei in, en zijn allebei uitdruk足

(de ruimte).

king van, Gods heelheid (sjlemoet). Deze

Met God is het precies zo. Wil God God

drie termen zijn essentieel voor wie God -

kunnen zijn, wil God Alles kunnen zijn,

en verder bijna alles wat er is - wil leren

dan moet Hij zich als Zijn

begrijpen. Het is voor alles wat we verder

(Yesh) en Leegte

zullen bespreken heel belangrijk dat je deze drie woorden goed begrijpt. Ze vormen de sleutel tot geestelijk ontwaken, rust en vrede. Bestudeer ze goed. B'sjalom

Mijn beste Aaron Hershel, Je laatste briefherinnerde mij aan iets wat mijn leraar Rabbi Aaron, vrede zij met hem, ooit zei: 'Het enige doel van het goddelijk plan is de onthulling van de werkelijkheid tot in haar kleinste detail (Yesh) en tegelijÂ kertijd de onthulling van de eenheid (Ayin) waar ieder detail onderdeel van uitmaakt.' De 'details' zijn de ontelbare, schijnbaar afzonderlijke, wezens die wij mensen waarÂ nemen als we naar de wereld kijken vanuit het perspectiefvan het zelf (het perspectief van Yesh). Dit perspectief is echter niet het enige. Als we vanuit een onzelfzuchtig standpunt naar de wereld leren kijken (het perspectief van Ayin), dan zien we

geen afgescheiden wezens, maar slechts een wonderbaarlijke eenheid. Je kunt dit vergelijken met iemand die de zee eerst vanaf de kust en later van onder water bekijkt. Vanaf de kust lijkt de zee een enorme oppervlakte met allemaal aparte en unieke golven. Onder water zijn de golven verdwenen en is alles een, een eenheid zon der verscheidenheid. Wat is het juiste zicht? Allebei. De golven zijn niet minder echt dan de eenheid van de zee. En de eenheid is niet minder echt dan de golven. Afgescheidenheid en eenheid zijn beide onderdeel van een grotere werke lijkheid, namelijk de zee. Denk nu eens, mijn beste Aaron Hers hel aan de Schepping. Aan de oppervlakte

bestaat geen afzonderlijk zelf en er bestaan geen onafhankelijke wezens. De hele Schepping is een onderling verbonden web van goddelijke energie. Vanaf de oppervlak te gezien, spreken we van Yesh, de wereld van afgescheiden wezens. Vanuit een dieper perspectief spreken we van Ayin, de wereld van eenheid, leeg van ieder afzon derlijk zelf. Als je vanuit" deze twee dimensies kunt kijken, zul je inzicht krijgen in de geheimen van het universum. Van cruciaal belang is dat je de ene niet voor de andere verruilt

maar beide stevig omarmt. B'sjalom

zien we, en genieten we van, de verschei denheid aan levende wezens. We denken dat ze allemaal onafhankelijk zijn en afge scheiden van de rest. Maar onderliggend zien we de eenheid van alle dingen. Er

de eenheid van God. Maar God is niet alleen deze eenheid. Gods sjlemoet (heelheid) bestaat onvermijde lijk uit zowel eenheid als diversiteit. God is zowel Yesh als Ayin en dat wat beide omvat. Mijn beste Aaron Hershel,

Wees voorzichtig, mijn vriend, want ik merk dat er verwarring ontstaat als je het hebt over Yesh en Ayin. Verbeeld je niet dat Yesh het lichaam is en Ayin de ziel. Maak van Yesh niet het fysieke en van Ayin niet het geestelijke. En let ook op dat je Ayin niet met God verwart. Yesh is de wereld van afgescheidenheid. Het maakt niet uit of we over het lichaam of de ziel spreken. Zodra we ze beschou wen als afzonderlijke, onafhankelijke wezens, clan hebben we het over Yesh. Ayin is dat wat zonder zelf en onafgeschei den is. Vanuit het perspectief van Ayin is er geen afzonderlijk zelf, maar slechts 30

Onlangs ontdekte ik een prachtige ver gelijking, die het onderricht van sjlemoet, van Gods heelheid, heel goed uitlegt. Een magneet heeft twee polen, een positieve en een negatieve. Zonder deze twee zou een magneet geen magneet zijn. De twee kunnen niet zonder elkaar en je kunt pas van een magneet spreken als beide polen er zijn. Zelfs als je een magneet in tweeen zaagt en vervolgens ook die helften weer doormid den zaagt, blijft er sprake van twee polen. Hoe klein je de magneet ook maakt, zijn eenheid bestaat onvermijdelijk uit de duali teit van een positieve en een negatieve pool. Neem nu God in gedachten. Yesh (Zijn) en Ayin (Leegte) zijn de polen van God. Zonder kan God God niet zijn en ze 31

kunnen zichzelf niet zijn zonder de ander en zonder God. Dit wordt bedoeld met Gods sjlemoet. Gods heelheid. Alie dingen bevinden zich in God en bestaan onvermij足 delijk uit God. We zullen steeds weer bij deze waarheid uitkomen, want zij verklaart

Mijn beste Aaron Hershel,

de diepste mysterien. Voor nu is het genoeg. Je stelt moeilijke

Het lijkt erop dat mijn laatste brief weinig

vragen die lastig te beantwoorden zijn, juist

helderheid heeft gebracht en je verwarring

omdat het antwoord zo eenvoudig is: God

alleen maar grater heeft gemaakt. Dat is niet

is alles.

erg, want door vragen te stellen, leren we. Draag de antwoorden die ik je geef, mee op

B'sjalom

je levenspad. Misschien dat je ze in de toe足 komst zult begrijpen. Dan nu wat betreft je huidige vragen: Waarom schiep God de wereld? Wat is het doel van de schepping? Waarom schiep God de wereld? Omdat het Gods ware aard is om sjlemoet, god足 delijke heelheid en oneindige mogelijk足 heden, te manifesteren. Bij die oneindige mogelijkheden horen ook Yesh en Ayin - Zijn en Leegte - dat kan niet anders. Zei ik

je niet dat deze woorden keer op keer zouden

lijk. Er is geen sprake van een eerste en een

terugkeren? Via deze twee woorden wordt

tweede pool, de een is niet belangrijker dan

alles inzichtelijk.

de ander. Er is slechts sprake van een gelijk

Zie God niet als een afgescheiden We

tijdig ontstaan en een onderlinge afhanke

zen, los van de Schepping, dat besluit om te

lijk.heid. De magneet neemt geen besluit

gaan scheppen. God neemt geen besluiten

om dit te laten gebeuren, het is gewoon wat

zoals wij dat doen. Gods wil bestaat uit ge

een magneet is: twee polen in een grotere

hoorgeven aan Gods ware aard en Gods

eenheid verbonden. Het is de ware aard van

ware aard is het manifesteren van Yesh en

de magneet om deze twee tegengestelde

Ayin, Zijn en Leegte. Dit is Gods ware aard.

polen in een grotere eenheid te verbinden.

Dit is wat God is: de Oorsprong en Sub

Dit is alles wat een magneet kan.

stantie van Alles en Niets.

Met God is het net zo. Yesh (Zijn) en

Denk nog even aan de vergelijking met

Ayin (Leegte) zijn de twee polen van God.

de magneet. De twee polen, de positieve en

Zander hen zou God God niet zijn en zij

negatieve, kunnen niet zonder elkaar, weet je

kunnen zichzelf niet zijn zonder God. Zij

nog? Je kunt pas van een magneet spreken

ontstaan allemaal tegelijkertijd. Dit is wat

als beide polen er zijn. Kun je nu zeggen dat

er bedoeld wordt met Gods sjlemoet, Gods

de ene pool er eerder was dan de andere?

heelheid. De sjlemoet van God bestaat

Kun je zeggen dat de ene pool de andere

onvermijdelijk uit Yesh en Ayin. De mani

geschapen heeft? Nee. De ene pool ontstaat tegelijk met de andere. Ze zijn volledig van elkaar afhanke34

festatie van Yesh en Ayin is wat het betekent om God te zijn. Dus degenen die tegen je zeggen dat de 35

wereld van alledag, de wereld gezien vanuit het perspectief van Yesh, een illusie is en zonder enige consequentie, heeft het bij het verkeerde eind. De alledaagse wereld is van grote waarde, want hij is - evenzogoed als Ayin - van God.

Mijn beste Aaron Hershel,

Onze wereld is fragiel en vergankelijk, maar de tijdelijke en voorbijgaande wereld

Je vraagt of ik iets meer wil vertellen over het

van Yesh is nodig om de krachtige en tijd

doel van de Schepping. Mijn leraar de god

loze aanwezigheid van Ayin te onthullen.

lievende Aaron HaLevi, gezegend zijn nage

En beide zijn weer nodig om uitdrukking te

dachtenis, onderrichtte: 'De belangrijkste

geven aan de heelheid van God.

reden van de Schepping is de onthulling van

Zoals altijd draait het om heelheid:

Gods heelheid vanuit tegenovergesteld per

Gods eenheid die tot uitdrukking komt in

spectief. Eenheid te midden van verschei

de polariteit van Yesh en Ayin. La.at dit goed

denheid.'

tot je doordringen.

De Schepping ontstaat omdat God niets anders kan zijn dan God. En om God te

B'sjalom

kunnen zijn, moet God zowel het tijdloze als het tijdelijke manifesteren, het ene en het vele, leegte en vorm, Ayin en Yesh. De menselijke geest herkent dingen al leen in contrast met andere dingen. We 37

kennen 'ik' alleen in verhouding tot 'Gij',

doel van het menszijn is: beseffen dat de

'goed' alleen in verhouding tot 'slecht',

Schepping een manifestatie van God is.

'rechts' alleen in verhouding tot 'links', 'bo

Waarom schiep God hemel en aarde?

ven' alleen in verhouding tot 'onder'. De

Omdat het Gods ware aard is om dit te

menselijke geest kijkt bijna nooit voorbij

doen. Op een diep niveau is er geen 'waar

deze tegengestelden naar de Grotere Een

om' of 'doer van de Schepping. De Schep

heid waaruit ze onvermijdelijk voortvloei

ping is er omdat God er is.

en. Maar de geest kan wel de ogen openen

Is de Schepping van enigerlei waarde?

voor deze Grotere Eenheid. En dit is wat de

Natuurlijk. De Schepping is hoe God God

Schepping beoogt en het doel van het

is in tijd en n.1.imte. De Schepping als zo

menszijn.

danig is heilig, want als zodanig is zij God.

Rabbi Akiva onderwees het volgende:

Daarom wordt ons ook voorgeschreven:

'De mensheid is geliefd, want God schiep

'Wees heilig, want Ik, de Oorsprong en

ons naar zijn goddelijk beeld, en nog gelief

Substantie van al het Zijn en alle Leegte,

der omdat wij in staat zijn dit te beseffen'

ben Heilig' (Leviticus 19:2). Wees heilig,

(Pirke Awot 3:18). Beseffen dat we het beeld

want je ware aard is heilig.

van God zijn, wil zeggen dat we beseffen

Heiligheid is de natuurlijke staat van de

dat wij en al het andere Ayin en Yesh zijn,

werkelijkheid. We zijn heilig omdat God

oneindige leegte in een eindige vorm.

heilig is en wij zijn de manifestatie van

Maar wat is nu het doel van de Schep

God in tijd en ruimte. De Thora schrijft ons

ping? Het doel van de Schepping is de

voor om trouw te zijn aan onze goddelijke

manifestatie van God in tijd en ruimte. Het

natuur en om de goddelijke natuur van 39

alle andere dingen te eren. Ik verlang niet van je dat je dit allemaal meteen begrijpt. Alles wat ik je vraag, mijn beste Aaron Hershel, is dat je onderzoekt of mijn woorden al dan niet waar zijn. Kijk zorgvuldig, zodat je de heiligheid zelf ziet.

Mijn beste Aaron Hershel,

B'sjalom

Je vraagt me naar het doel van het mens· zijn. Laten we daarom terugkeren naar de fundamentele principes Yesh (Zijn), Ayin (Leegte) en Sjlemoet (goddelijke heelheid). Daar ligt het antwoord. De Thora vertelt ons dat we naar Gods beeld geschapen zijn (Genesis 1:26,27). Dit wil zeggen dat wij de refiectie van God zijn: waar God begint als heelheid en zich mani festeert als polariteit, beginnen wij als pola riteit en rijzen op naar heelheid. Wij zijn geschapen om de Grotere Eenheid van God te leren kennen. We zijn hier niet om een fortuin te vergaren, niet om oorlogen of wedstrijden te winnen en evenmin om

beloningen op te strijken of naam te ma· ken. We zijn hier om God te leren kennen. Dat we bier zijn, is niet toevallig. We zijn een noodzakelijke uitbreiding van Gods Grotere Heelheid. Wij zijn Gods voertuig, nodig om de grotere eenheid van Yesh en Ayin te realiseren. Laten we twee Bijbelse onderrichtingen naast elkaar leggen: de toren van Babel en de hemelse ladder van onze vader Jacob. In het verhaal over Babel komen de mensen samen om een toren te bouwen, 'waarvan de spits tot in de hemel reikt' om zo 'een naam' voor onszelf te maken (Genesis rr:4). God wijst hun pogingen af. In het verhaal over de ladder vertelt de Thora over Jacob: 'Hij kreeg een droom en zag een ladder die op de aarde stond en waarvan de top tot in de hemel reikte. Langs die ladder gingen Gods engelen op en af (Genesis 28:12). God zegende Jacob. Zie je, zowel de toren van Babel als de 42

ladder van Jacob rijzen op van de aarde 'met hun top tot in de hemer. Dit is bij allebei precies hetzelfde! Waarom is Gods reactie dan zo verschillend? De aarde is in de Thora een metafoor voor Yesh (Zijn). De hemel is een metafoor voor Ayin (Leegte). Zowel de toren als de ladder verbinden de aarde met de hemel, maar in Babel willen de mensen de aarde ontvluchten en opstijgen naar de hemel. In de droom van Jacob worden de twee verenigd door het tweerichtingsverkeer van goddelijke energie, in de droom gesym· boliseerd door engelen. God verwerpt alles wat niet volledig heel is - 'heer als in de eenheid van aarde en hemel, Yesh en Ayin, Zijn en Leegte. Dit onderricht vinden we ook terug in de Magen David, de Davidsster. De onder· ste driehoek, met de punt naar de hemel gericht, is de wereld van Yesh. De bovenste driehoek met de punt naar de aarde, is de 43

5 Tisjri 5637

wereld van Ayin. In het centrum rust de mensheid. Het is onze taak om de eenheid van hemel en aarde, Yesh en Ayin, te reali足 seren en onthullen. B'sjalom

Mijn beste Aaron Hershel, Shana tova, ik wens je een voorspoedig en gezegend nieuwjaar. Je stelt een goede vraag: als het tle mens van nature is mee足 gegeven om de eenheid van Yesh en Ayin te realiseren, hoe doe je <lit dan als individue足 le mens? Het antwoord is avoda be-bitoel, de weg van zelfontlediging. Als je de leegte in de dingen wilt zien en hierdoor de Grotere Eenheid van God, ga dan op zoek naar een plaats waar je in stilte kunt zitten. Trek loszittende kleren aan en ga in een gemakkelijke, ontspannen houding zitten met een rechte rug. Leg je handen in je schoot met de palmen om足 hoog, de rechter op de linker. Hiermee

symboliseer je de eenheid van hemel en aarde. Laat vervolgens je duimen lichtjes in je palmen rusten, zo verbeeld je de eenheid van Yesh en Ayin, Zijn en Leegte. Scham mel even lichtjes van voor naar achter en van links naar rechts, tot je een comforta bele houding gevonden hebt. Leun niet naar de ene of andere kant en ook niet naar voren of achteren, maar ga rechtop zitten, zodat je oren en schouders en je neus en navel precies in elkaars verlengde liggen. Laat je tong lichtjes tegen je gehemelte rusten, ontspan je kaken en laat je blik on geveer een meter voor je op de vloer rusten. Houd je ogen gedeeltelijk open, zodat je niet in slaap valt. Jacob droomde over een heid, maar wij willen dit realiseren terwijl we wakker zijn. Adem op een natuurlijke manier, richt je geest op je ademhaling en neem waar. Wat moet je waarnemen? Dat weet je zodra je begint. Duizenden gedachten en

gevoelens zullen je bewustzijn overspoelen. Tientallen afleidingen schreeuwen om aandacht en willen je afleiden van je adem haling. Neem ze gewoon waar zonder te reageren. Ga er niet tegenin en ga er ook niet in mee. Zie eenvoudigweg hoe ze komen en gaan en houd je aandacht ondertussen gericht op het natuurlijke ritrne van je in- en uitademing. De adem en je gerichte aandacht voor de ademhaling zijn belangrijke instrumen ten op de weg van zelfontlediging. Doordat je je aandacht op de ademhaling richt, kun je aan de afleidingen van de geest voorbij gaan en terugkeren naar de Grotere Een heid van God waar je uit voortkomt en waar je in verblijft. Zoals God Adam het leven inblies (Genesis 2:7), zo ademt God op dit en elk moment in ieder van ons. Volg de adem terug naar God. Oefen dit tweemaal per dag twintig minuten lang en maak zo kennis met de

29 Tisjri 5637

Grotere Eenheid van Yesh en Ayin. Wees ijverig en denk niet dat het eenvoudig is. B'sjalom Mijn beste Aaron Hershel,

Je vindt dat ik in mijn vorige brief niet ver genoeg ben gegaan. Je wilt graag weten hoe de oefening in zelfontlediging in zijn werk gaat. Als mijn antwoord je helpt om te blijÂ ven oefenen, dan is het goed, maar als het je er juist van afieidt, maak je dan niet druk om het hoe en waarom en ga gewoon door met oefenen. De wijsheid die je zoekt, komt niet van abstracte kennis, maar alleen via de directe ervaring. Hoe dan ook, hier is hoe het werkt. Doordat je de adem volgt, komt de geest tot rust. Het idee dat we een afgescheiden en onafhankelijk individu zijn, is het gevolg van het onophoudelijke gekwetter van de

geest. Als we rustig gaan zitten, waar

van de wereld van Yesh met behulp van liefde

nemen,

een

en gerechtigheid. Zonder behulp van het

gedachte of een gevoel te volgen en deze ge

ego ervaren we een zelfl.oze liefde voor alle

ademen,

weigeren

woon uit zichzelf laten opkomen en ver

dingen, waarvan we nu beseffen dat ze een

dwijnen, dan neemt het gekwetter in de

uitbreiding van God zijn. Overstelpt met

geest langzaam af. Dan ontstaat er een

liefde keren we als vanzelfsprekend terug

diepe stilte. Het denken stopt.

naar de wereld van Yesh, waar we deze liefde

Als het denken stopt, vervaagt het zelf.

tot uitdrukking kunnen laten komen. We

Dit bedoelt de psalmist als hij zingt: 'Kalta

voelen ons genoodzaakt om onze ervaring

nafshi', 'mijn ziel is vergaan' (Psalm 84:3).

van eenheid, liefde en mededogen uit te

De 'ik' (ani), wordt 'Leeg' (ayin). In het

dragen in de wereld van Yesh, de wereld

Hebreeuws bestaan deze twee woorden uit

van zogenaamd afzonderlijke wezens.

dezelfde drie letters: alef, noen en jod. Onze

Leeg worden van het zelf en het herstel

wijzen noemen dit bitoel she-me-'ever

len van de wereld met liefde, zijn twee

le-ta'am va-daat, vernietiging voorbij ver

kanten van dezelfde spirituele beoefening.

stand en kennis, het einde van het denken.

We willen de wereld niet ontvluchten, maar

Beeld je nu niet in dat je er bent met het

transformeren. Dit doen we door te besef

einde van het denken. De oplossing van het

fen dat we Gods voertuig zijn, bedoeld om

zelf staat namelijk nog niet gelijk aan de

het heilige te onthullen en hier vervolgens

volheid van God. Avoda be-bitoel, de medi

naar te handelen.

tatieve ontlediging van Yesh in Ayin, vindt zijn voleinding in tikoen olam, het herstel 50

B'sjalom

4 Tevet 5637

als afzonderlijk levend wezen. Het eerste bereiken we door de beoefening van avoda be-bitoel, het tweede door de beoefening van tikoen olam. Ik doe nu net alsof het hier over twee

Mijn beste Aaron Hershel,

verschillende oefeningen gaat, maar in wezen is het er slechts een. Door de ont

In je laatste brief beschreef je heel eloquent

lediging van ons afgescheiden zelf, worden

de opwinding veroorzaakt door je ontdek

ons de ogen geopend voor de eenheid van

king van de eenheid van bitoel en tikoen, de

alles in God. Dit besef van eenheid ervaren

ontlediging van het zelf en het herstellen

we als een diepe liefde voor de hele schep

van de wereld. Ik zal mijn best doen om dit

ping en we hebben het gevoel dat we als het

in gezamenlijkheid verder uit te werken. Als we de beschrijving van de engelen die Jacobs ladder op en af gaan weer als voorbeeld nemen, dan zien we dat het de

ware gedwongen worden om God in de we reld te onthullen door te laten zien dat de wereld bestaat uit liefde en gerechtigheid. Het jodendom bestaat niet alleen uit

taak van ieder mens is om te leren op

bitoel, maar ook uit tikoen. Dit is de beteke

stij gen en afdalen, ratso va-shov. Ratso,

nis achter Gods gebod: 'Wees heilig, want

oftewel opstijgen, wil zeggen dat we de we

Ik, Adonai, ben Heilig' (Leviticus 19:2). Op

reld beschouwen vanuit de leegte van Ayin.

onze eigen manier moeten we zijn wat God

Shov, afdalen, wil zeggen dat we de wereld

op Zijn manier is. Hoe? De profeet Micha

beschouwen vanuit de volheid van Yesh,

toont het ons: 'Wees rechtvaardig, genadig

en liefdevol, en wandel bescheiden met je God' {Micha 6:8). Orn rechtvaardig te zijn, dienen we de diversiteit van de Schepping te kennen en eren. Rechtvaardigheid is het fundament van eerlijkheid en een fatsoenlijke omgang tussen levende wezens. De wereld van Yesh client rechtvaardig bestuurd te warden. Orn rechtvaardig te kunnen zijn, moeten we de schijnbaar afzonderlijke entiteiten die deel uitrnaken van de wereld van Yesh - zowel mensen als alle overige - leren respecteren en eren. Genadig en liefdevol zijn wil zeggen dat je je laat leiden door mededogen. Mededo足 gen komt voort uit de ervaring van gedeeld

Hoe leger we zijn van ons zelf, hoe meer we gevuld worden met zingeving. Ieder moment wordt dan gezien als een moment waarop we het leven kunnen heiligen. Als we zo leeg zijn dat we de oproep kunnen horen, zijn we ook sterk genoeg om de taak te volbrengen. Op deze manier wordt bitoel (zelfont足 lediging) tikoen (herstel van de wereld). Zo wordt ieder vari ons heilig. Het is een hele uitdaging, dat zeker, maar wel een die onze grootste inspanning verdient. B'sjalom

lijden. De ervaring van gedeeld lijden ont足 staat als we besef krijgen van de eenheid die aan onze verscheidenheid ten grond足 slag ligt. Nederig wandelen is doen wat gedaan moet warden.

14 Sjevat 5637

Als we door de zelfontlediging van avoda be-bitoel beseffen dat Zijn en Leegte een zijn, ontstaat in ons een gewaarzijn ten aan· zien van de manier waarop wij in de wereld staan. We krijgen zo'n duidelijk beeld van

Mijn beste Aaron Hershel,

Dit wordt een korte brief, want ik voel me de laatste tijd nogal moe. Terwijl onze wijzen zeggen dat tachtig een krachtige leeftijd is (Pirke Awot

5:25), ervaar ik het als een tijd

van toenemende verzwakking. J e stelt me vragen over de mitswot (gebo· den). Ik schreef al dat avoda be-bitoel, zelf ontlediging, leidt tot tikoen olam, herstel van de wereld. Samen vervullen ze Gods gebod: 'Wees heilig' (leviticus

19:2).

Heilig zijn wil zeggen dat je manier van handelen in de wereld gericht is op brug· gen bouwen tussen schijnbaar afgeschei· den, en maar al te vaak wanhopige wezens. Hoe? Hierbij zijn de mitswot onze leidraad. 56

wat juist is, dat we gedwongen worden om hiemaar te handelen. Een echte keuze is er niet meer. Het weten is te sterk. Alie mits· wot komen uit <lit weten voort. Enkele voorbeelden hiervan zijn: Tza'ar ba'alei chayim- dieren geen onnodig

leed bezorgen; Bal tashchit

beschermen van de natuur

tegen moedwillige vemietiging; Gemilut chasadim

handelen uit liefdevolle

vriendelijkheid; Bikur cholim

zieken bezoeken;

Hachnasat orchhim

onderdak bieden aan

vrienden en vreemden; Tsedek en tsedaka

rechtvaardigheid en

vrijgevigheid gebruiken als richtlijnen bij al ons handelen. 57

Ik besef dat veel J oden hun traditie tegenwoordig vaarwel zeggen. Dit doet me verdriet, maar wat me nog meer pijn doet, is dat ze ook de uitdaging om heilig te warden niet meer aangaan. J e kunt niet heilig warden zonder de mitswot, zonder

heiligheid. Leef met aandacht, ontwikkel mede dogen, wees rechtvaardig en je zult beseffen met welk doel je geschapen bent. B'sjalom

concrete, liefdevolle en rechtvaardige han delingen te verrichten. Heiligheid is niet zomaar een levenshouding, maar de manier waarop we in het leven dienen te staan. Ik weet niet hoe het jou zal vergaan, Aaron Hershel. Ik weet het niet en ik zal niet oordelen over de mogelijke compro missen die je met de wereld sluit. Maar dit vraag ik je wel: onderzoek voordat je besluit een mitswa te veronachtzamen, het heilig heidsbeginsel waar het voor staat en zoek vervolgens een andere manier - maak bij voorbeeld je eigen mitswa - waarmee je volgens dit beginsel kunt blijven leven. Ik zal je mitswot niet veroordelen, maar ik zal je blijven uitdagen om te streven naar

4 Adar 5637

gemeenschapsvorming en harmonie te komen. Yetzer Hara is het menselijk vermogen om verschillen te respecteren. Yetzer Hara ziet verschillen waar Yetzer Hatov eenvormigheid ziet. Yetzer Hara ziet

Mijn beste Aaron Hershel,

ieder levend wezen als een afzonderlijke entiteit, uniek en los van het geheel. Yetzer

Goed om te horen dat je je zoektocht naar

Hatov ziet ze allemaal als aspecten van

inzicht voortzet. Je vraagt je af wat de ware

God. We hebben ze allebei nodig, zowel

aard van het menselijk zelfis, je wilt dit ver

Yetzer Tov als Yetzer Ra.

der onderzoeken. Prachtig!

Een gezond persoon heeft Yetzer Hara

Wij zijn geschapen naar het beeld van

nodig om individualiteit te kunnen respec

God, de Ene voorbij aan Zijn en Leegte en

teren en Yetzer Hatov voor inzicht in onder

de Oorsprong en Substantie van allebei,

linge afhankelijkheid en harmonie.

hierover is de T hora heel duidelijk (Genesis

Daarom onderwezen onze wijzen dat

1:26,27). Dit betekent dat Yesh en Ayin ook

iemand zonder Yetzer Hara nooit zou

in ons moeten bestaan. En dat is ook zo.

trouwen, een huis bouwen of een gezin

Yesh en Ayin doen zich in de mens

grootbrengen, want deze dingen vloeien

respectievelijk voor als Yetzer Hara en

voort uit ons onderscheidingsvermogen en

Yetzer Hatov.

zijn een ode aan de diversiteit (Genesis

Yetzer Hatov is het menselijk vermogen

Rabba 9:7). Zander Yetzer Hatov zouden

om verschillen te overbruggen en om tot

we geen mededogen kennen en niet kunnen

handelen in dienst van het grotere geheel. Als Yetzer Hara en Yetzer Hatov uit evenwicht raken, zal er sprake zijn van on nodig kwaad, omdat het uit balans geraakte zelf dan zijn wil aan anderen wil opdrin gen. Dit gaat vrijwel altijd gepaard met een

Mijn beste Aaron Hershel,

gewelddadige wilsoplegging. Als Yetzer Hara domineert, wordt het geweld gepleegd

Ik schreef over het kwaad en nu vraag je mij

onder de noemer zelfbehoud, nationalisme

om hier verder op in te gaan, zodat het je

en rassenzuiverheid. Heeft Yetzer Hatov de

duidelijker wordt. De Thora zelf is heel dui

overhand, dan spreekt men van geweld uit

delijk: 'Ik ben de Oorsprong en Substantie

naam van de verlossing. In beide gevallen

van de Werkelijkheid, er is niets anders. Ik

spreekt hier het zelf dat zijn eigen hebzucht

schep het licht en creeer de duisternis, Ik

rechtvaardigt.

sticht vrede en veroorzaak het kwaad. Dit

Het tegengif voor hebzucht, kwaad aardigheid en geweld is bitoel en tikoen. Vergeet ze niet!

alles doe Ik, de Oorsprong en Substantie van Alles wat er is' (Jesaja 45: 6,7). Het kwaad is niet het tegenovergestelde van God, maar een deel van God. Maar wat

B'sjalom

is het doel ervan? Het is geen kwestie van een doel, maar van de onvoorwaardelijke ware aard van Gods sjlemoet, Gods heel heid. Als God heel is, dan moet God wel

alle mogelijkheden bevatten. Goed en kwaad zijn slechts twee van de oneindige mogelijkheden van God. Laten we dit eens dieper onderzoeken. Hoewel de mogelijkheid tot het kwaad in God besloten ligt en dus noodzakelijk is voor de goddelijke sjlemoet, zijn de verschillende vormen waarin het kwaad zich manifesteert lang niet altijd noodzakelijk. Een 'noodzakelijk kwaad' is het gevolg van de voorbijgaande, tijdelijke aard van de leefwereld van

afgescheiden wezens.

Lijden, ouderdom, de dood, ongelukken, natuurrampen, de pijn als gevolg van het voorbijgaan van de tijd; dit bestempelen we allemaal als een ramp, als 'kwaadaardig'. We noemen het zo omdat het onze verlan gens dwarsboomt en, in het geval van de dood, onze eigen bestendigheid aan stuk ken slaat. Het meeste van wat wij kwaad aardig noemen, is eenvoudigweg het na tuurlijk verloop van de dingen in tijd en

ruimte. Dit kan welzeker veel pijn veroor zaken, maar moedwillig kwaadaardig is het niet. Moedwillig kwaad is onnodig kwaad. Onnodig kwaad is het kwaad dat wij men sen veroorzaken wanneer we onze wil aan anderen willen opleggen. Onnodig kwaad doet zich voor als ons handelen de eenheid verstoort, onenigheid voedt en verdeeld heid, haat en angst aanmoedigt. Wat is hiervoor het tegengif? Bitoel en tikoen. Pas als het zelf ontledigd is ten behoeve van de Grotere Eenheid van God, is er sprake van echt mededogen, echte rechtvaardigheid en liefde. Zolang iemand niet rechtvaardig, vergevingsgezind en bescheiden handelt in de wereld, kan er geen sprake zijn van zelfontlediging. Orn onnodig kwaad tegen te gaan, zul len we bitoel en tikoen - dat uit bitoel voort vloeit - moeten onderrichten. Ik besef heel goed dat mijn antwoord

mogelijk niet bevredigend is. En ik weet ook niet of er wel een bevredigend ant woord bestaat. Maar mijn antwoord is wel praktisch en eerlijk. Vergeet niet dat zelf ontlediging en het herstellen van de wereld twee kanten van dezelfde oefening zijn. Oe

Mijn beste Aaron Hershel,

fen zorgvuldig. Shana tova, mijn vriend. Dat het een goed B'sjalom

en constructief jaar voor je mag warden. Dank je dat je naar mijn gezondheid vraagt. Zoals je hebt gehoord, gaat het niet goed met me, maar het is nu eenmaal niet anders. Je vraag naar de betekenis van het jodendom ligt me na aan het hart. Ik zal hem zo goed mogelijk proberen te beant woorden. De betekenis van het jodendom verschilt niet van de betekenis van iedere andere authentieke religie: de eenwording van Yesh en Ayin, Zijn en Leegte, in het ont waakte bewustzijn van de mensheid. De inhoud en niet de intentie Hgt aan de basis

van de verschillen tussen authentieke

klank van het woord zolang moet vast

religies. De inhoud van het jodendom rust

houden tot je geen adem meer hebt. Het

op drie pijlers: gebed, studie en mitswot

belangrijkste doel van het Sjema is, dat het

(heilige handelingen).

iedere illusie van afgescheidenheid in ons

Het diepste gebed is het gebed waarin

doet oplossen, zodat we kunnen ervaren

het afgescheiden zelf oplost: 'Kalta nafshi'

dat God nergens niet is en dat er niets

ofwel 'mijn ziel is vergaan zong koning Da

anders is dan God (ain od). Door volledig

vid wanneer hij in deze staat verkeerde

uit te ademen, ontledigen we ons van het

(Psalm 84:3). Hoe bereik je die? Door de

zelf en openen we ons voor God.

beoefening van avoda be-bitoel (zelfontle

De bestudering van de Thora is de

diging). Ik zou hier nog het tweemaal daags

tweede pijler van het jodendom. Onze god

chanten van het Sjema (het centrale gebed

lievende leraar Rabbi Schneur Zalman

binnen het jodendom) aan toe willen

vertelde: 'Dit is het fundament van de hele

voegen: 'Hoor, Israel, de Oorsprong en

Thora: de oplossing van zijn in leegte'

Substantie van alle Zijn en Leegte is onze

(Thora Or). Als we de Thora bestuderen

God, Oorsprong en Substantie zijn Een'

wordt Gods eenheid onthuld in en door de

(Deuteronomium 6:4).

alledaagse werkelijkheid.

Hoe <lien je het Sjema te chanten?

Leven volgens de mitswot, de derde

Mijn leraar, gezegend zijn nagedachtenis,

pijler van het jodendom, wil zeggen dat we

vertelde me dat je het woord 'echad' (een)

de wijsheid van Gods Grotere Eenheid

moet uitspreken alsof er in de wereld bui

handen en voeten geven in de wereld van

ten God niets anders bestaat en dat je de

afgescheidenheid. De mitswots zijn een

vorm van gedrag en dit gedrag is de belicha ming van heiligheid. Als we ons op deze manier gedragen, voeden we heiligheid dan dragen we op een rechtvaardige en mededogende manier zorg voor alle levens vormen. Volgens de traditie zijn er 613 mitswot, Micha schenkt ons er drie: wees rechtvaardig, genadig en liefdevol, en wan del bescheiden. Gebruik de eerste terwijl je werkt aan het ontwikkelen van de laatste. Ik zou nog veel meer kunnen zeggen, maar ik heb er de kracht niet toe. Het ga je goed. B'sjalom

Mijn beste zoon, Mag ik je mijn zoon noemen? Onze wijzen zeggen dat een ouder iemand is die een kind opvoedt en niet iemand die hem alleen maar op de wereld zet. Is mij de eer gegeven om iets bij te dragen aan jouw opvoeding? Ik ben zo ijdel te denken dat dit het geval is. Het is alweer een tijd geleden dat ik je voor het laatst schreef. Je brieven zijn goed aangekomen en werden aan me voorgelezen, ik kan zelf namelijk niet meer goed zien. Bovendien was ik te zwak om helder te kun nen denken en te moe om te antwoorden. Deze brief wordt dan ook voor mij geschre ven. Mijn beste Aaron Hershel, ik ben ster-

vende. Het valt niet mee om je <lit zo plomp verloren te moeten zeggen. Tegen de tijd dat jij dit leest, hen ik vermoedelijk al dood. Ik ben er klaar voor. Mijn hele volwassen leven heb ik geprobeerd aandachtig in het moment te leven en met alles wat mij ge geven is antwoord te geven op wat het leven bracht. Pas nu zal ik mezelf helemaal kunnen geven.

liefde. Er is niets dat een rabbi meer koes tert dan een leerling die hem zodanig ver trouwt dat hij hem durft te bevragen. Luister, mijn zoon, de dood bestaat echt in deze wereld. Ontken dit niet en verhul het niet met dromen over Gan Eden (een leven in het hiernamaals) of met gilgoel (rei:ncarnatie). Dit is slechts een ontken ning van het simpele feit dat we doodgaan:

De dood is de ultieme zelfontlediging.

zijn is tijdelijk en het verstrijken ervan is

Voor iemand die avoda be-bitoel beoefent is

vaak droevig. Maar Yesh is slechts een deel

de dood geen vreemdeling waarvoor je bang hoeft te zijn, maar een vriend die je omarmt. Heel veel hangt af van je beoefe

van de werkelijkheid. Als we naar de wereld kijken vanuit het perspectief van Yesh, dan zien we geboorte

ning van avoda be-bitoel, Aaron Hershel.

en dood. Maar als we vanuit het perspectief

Maak van ieder moment een bitoel-mo

van Ayin naar de wereld kijken, dan is er

ment, maak jezelf leeg en maak zo ruimte voor anderen. Geef <lit niet op. Ik hen moe en vraag je vergeving nu ik de vele vragen in je laatste brief niet kan beantwoorden. Ik schrijf je alleen om je gedag te zeggen en je te bedanken voor je 72

geen geboorte en ook geen dood. Yesh en Ayin, Zijn en Leegte, zijn polen van Gods Grotere Eenheid. Alleen God bestaat echt, want alleen God is heel en volledig. Ja, rebbe Yerachmiel Ben Yisrael is heengegaan, maar de Ene die al die jaren zijn gezicht 73

droeg, is alomtegenwoordig. En die Ene draagt ook jouw gezicht, goede vriend. In werkelijkheid zijn wij God die zich maniÂ festeert in tijd (Yesh) en eeuwigheid (Ayin). Besef dit, leef goed en sterf kalm en rustig. Je bent een zegen voor me geweest, woorden schieten tekort. Vergeet niet dat liefde sterker is dan de dood (Hooglied

8:6). Het komt dus hierop neer: ik ben er niet meer. Laat je liefde steeds verder groeiÂ en en sterker worden. B'sjalom

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Adams, Robert- Sti!te van het hart, dee!

Adams, Robert- Stilte van het hart, dee! 2 Adyashanti- Dansende leegte Adyashanti- Ware meditatie Adyashanti- Het einde van je wereld Adyashanti - Genade Adyashanti- De weg van bevrijding Adyashanti-jezus, de mysticus Adyashanti- Ontwaken, het za! je maar gebeuren Amberchele, J.C. - Opengebroken Bailey, Darry1- De illusie voorbij Balsekar, Ramesh- Er was eens ... Balsekar, Ramesh- Nou en? Bancroft, Anne - Woordi:n van Boeddha Beintema, Rita -jnana yoga in de praktijk Bernie, Jon -Alledaagse vrijheid Bodian, Stephan - Ontwaak Bongers, Sally-Alledaagse verlichting

Boogaard, Han v.d. /Wei Wu Wei - Leven zonder tranen

Hartong, Leo - Ontwaken in de droom

Boogaard, Han v.d. - Dat wat Is

Heyboer, Anton-De filosofie van een oorspronkelijke

Byrom, Thomas-Het hart van bewustzijn Caraway, Morgan-Ben aangename ontgoocheling Chayat, Sherry /Tanahashi, Kaz-Cirkel, het zen penseelwerk van Kazuaki Tanahashi Cohen, Alan -Bent u net zo gelukkig als uw hond?

geest Heyboer, Anton - The philosophy of an original mind Hillig, Chuck- Verlichting voor beginners Hillig, Chuck-Parels voor de ziel Inzicht, vingers wijzend naar de maan

Cohen, Alan- Wijsheid uit het hart

Joncheere, Zoe-Leven als God

Crowley, Gary- Van hier naar hier

Jourdain,

Delden, Jan van-Zelfrealisatie, is dit nu alles?

Katz, Jerry-Non-Dualiteit

Delden, Jan van - Terug van nooit welleweest

Keers, Wolter- Vrij zijn

Stephen/ Farcet, Gilles - Zomaar verlicht

Delden, Jan van- Vele wegen, un thuis

Keers, Wolter-]nana Yoga

Dych, William-Anthony de Mello, em bloemlezing

Kicken, Patrick & Smit, Paul- Praten over bewustzijn

Foster, Jeff- Leven zonder middelpunt

Kiloby, Scott-Liefdes stille revolutie

Foster, Jeff-Een buitengewone a}Wezigheid

Klein, Jean-Ik Ben

Foudraine, Jan- Metanoia

Koehoom, Jan-Zelfonderzoek

Gangaji-Vrijheid in overgave

Krishnamurti, U .G. - De dmkbee!dige geest

Gieles, Lenne-Thuis

Krishnamurti, U.G.- De moed om te zijn wieje bent

Gill, Nathan-Helderheid

Lake, Gina - Het mechanisme van verlangen

Glassman, Bernie- Oneindige cirkel

Lammers van Toorenburg, Wendy-Hoogbegaafd,

Goode, Greg- Leven als gewaarzijn Greven, John-Bin Hamill, Sam/Lao Tse - Tao Te Tsjing

nou in? Lammers van Toorenburg, Wendy- Werkboek Hoogbegaafd

Harding, Douglas-Open voor de bron

Laurentius, Hans- Rozengeur en prikkeldraad

Harris, Sam-De vrije wil

Lawry, Kalyani- Sailor Bob Adamson, leven en leer

Harrison, Steven-Zoek geen antwoord

Liquorman, Wayne- Never mind

Harrison, Steven - Het gelukkige kind

Liquorman, Wayne - Hallo lieve mensen

Harrison, Steven-Ben-zijn in relaties

Lott, Joey/Fish- Verlichting, een mythe!

Lucille, Francis

Eeuwigheid NU!

McKenna, Jed- Spirituele verlichting?

Vergeet het maar! McKenna, Jed- Spiritueel Incorrecte Verlichting McKenna, Jed- Spirituele Oorlogvoering McKenna, Jed- Notities McKenna, J ed-Jed s McKenna's the:orie van alle:s McKenna, Jed- Spel zonder einde Mello, Anthony de-Bewustzijn Mello, Anthony de- De weg van stilte Mooji-Adem van het absolute Morinaga, Soko- Van leerling tot meester Nisargadatta Maharaj- In woord en beeld Nisargadatta Maharaj- Dat wat ik ben Norquist, Steven- De: waarheid over verlichting Oever, Jan van den -Ik weet niet wie ik ben Oever, Jan van den Oeverloos Parsons, Tony- Zoals het is Parsons, Tony-Niemand hier Parsons, Tony- Niemand daar Parsons, Tony-Alles en Niets Parsons, Tony- Het open geheim Parsons, Tony- Over vrijheid gesproken Raaijmakers, Annette - Volledig vrij Ramana Maharshi- In woord en beeld Ram Tzu Wie zoekt zal niet vinden Rigter, Bob - Zen tijd Rossum, Jan van -je bent niet wat je denkt '

Schoonderwoerd, Simon- Een christen op satsang Schreuder, Esther -CoBrA aan de gracht Sengtsan

Oorspronkelijke Geest

ShantiMayi- Ons hart weet alles Shapiro, Isaac- Het gebeurt vanzelf Smit, Alexander- Kennendheid Smit, Alexander- Geschenk van het Absolute Smit, Paul-Alles over Niets (boek met 2 dvd's) Smit, Paul- Non-dualiteit voor managers Smit, Paul- Verlichting voor luie mensen Smit, Paul- Verlichting in de liefde Smit, Paul- uitZoo_men Spira, Rupert- De helderheid der dingen Spira, Rupert- Wat rest is liefde Sterren, Paul van der- Verlichting in een

lege verpakking Sterren, Paul van der- Over het brein, non-dualiteit

en vrije wil Sterren, Paul van der- Gedachten over

het ondenkbare Sylvester, Richard- Geen zelf, geen ander Tathagata, Florian- Zijn Tetteroo, Tosca -Alles over edelsteentherapie Tollifson, Joan -Ontwaken in het alledaagse Tollifson, Joan-Niets omje aan vast te houden Unmani Liza Hyde - Ik ben het leven zelf Vingerwijzingen -Artikelen uit tienjaar InZicht Waite, Dennis- Een introductie tot advaita

80 81

Watts,

Alan

Word watje bent

Wei Wu Wei- Onwerelds wijs

Whenary, Roy- De structuur van zijn Zuijderhoudt, C.B.

Meester Eckhart versus advaita

Bekijk onze website www.samsarab ooks.com

9 789491411625